2022 2 april Waardvogel

Waardvogel 61e JAARGANG | NUMMER 2 | APRIL 2022 WWW.NVWK.NL

Anthonie Stip op de ALV

12

Graslandvlinderplannen

16

Stekjesmarkt op 21 mei in het Loetbos

22

Actuele trends in natuurbescherming f oto

Stand van zaken en wat staat er in 2022 op stapel

va

n

de

ma

and

Wie maakt stekjes voor de Dag van de Biodiversiteit?

Namen, telefoonnummers en e-mailadressen Bestuur

Voorzitter Secretaris

Penningmeester

Algemeen adjunct Coördinator plantenwerkgroep Coördinator vogelwerkgroep Coördinator PR

Jaap Graveland, jaap.graveland@nvwk.nl XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX Frans van der Storm, info@nvwk.nl XX XXXXXXXX Boschpolderstraat 14, 2807 LJ Gouda Marco Steenwinkel, penningmeester@nvwk.nl XX XXXXXXXX bankrekening NVWK: NL82 RABO 0127 2948 80 Benjamin Hallie,xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXXX Marije Willems, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXXX Vacant Joke Colijn, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX

Werkgroepen

Redactie Waardvogel voor kopij Maria Kuijf en Joke Colijn, nvwkredactie@gmail.com XX XXXXXXXX Foto’s t.b.v. de website Redactie, nvwkredactie@gmail.com Werkgroep Ruimtelijke Ordening Leen Verschoor, werkgroepro@nvwk.nl XX XXXXXXXX

Mariëlla van Gemeren, werkgroepro@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator weidevogelbescherming Klaas de Mik, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXXX Assistent weidevogelbescherming Joep Vermaat, weidevogels@nvwk.nl Coördinator zwarte stern Max Ossevoort, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXXX Coördinator plantenwerkgroep Jaap Oosterom, planten@nvwk.nl XX XXXXXXXX Contactpersoon werkgroep landschaps- onderhoud Edwin Valentijn, landschapswerkgroep.nvwk@gmail.com Coördinator vlinders- en libellen- werkgroep Vacant, vlinderwerkgroep@nvwk.nl Coördinator wintervogeltellingen Peter Berger, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx

Hans Kouwenberg, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXXX Coördinator uilenwerkgroep Stefan van der Heijden, uilenwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator erfvogelwerkgroep Jaap Graveland, erfvogels@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator zwaluwenwerkgroep Nico van Dam, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx Coördinator jeugdwerkgroep Monique Wooning, jeugd@nvwk.nl XX XXXXXXXX

Benjamin Hallie, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx XX XXXXXXXX Coördinator Knotgroep Krimpen Jos de Nood, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx Coördinator roofvogelwerkgroep Jaap Jan Leeuwenburgh, roofvogelwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator waterwerkgroep Vacant, waterwerkgroep@nvwk.nl XX XXXXXXXX Coördinator materialen Floor Andeweg, materialen-nvwk@kpnmail.nl

Andere belangrijke instanties

Dierenambulance Gouda e.o.

Dierenbescherming Afdeling Krimpenerwaard Meldpunt m.b.t. milieu en de jacht Politie Hollands Midden, Regionaal Milieu Team Melden van zwerfvuil Contact opnemen met de gemeente Krimpenerwaard Meldpunt Laagvliegen Krimpenerwaard Vogelasiel Vogelklas Karel Schot Meldpunt klachten onderhoud sloten, Hoogheemraadschap van Schieland en de bermen of dijken Krimpenerwaard, info@hhsk.nl

Milieutelefoon Bij verstoringen van de natuur Illegale (roof)vogelvervolging Melden via www.natuurverstoring.nl of bij de politie Onderzoek doodsoorzaak dieren Dutch Wildlife Health Centre www.dwhc.nl/meldingsformulier Meldpunt invasieve plantensoorten In bermen N-wegen ter bestrijding en monitoring: zuidholland@pzh.nl Drie of meer dode watervogels Landelijk Meldpunt voor dierziekten

Bij vermoeden vogelgriep www.nvwa.nl/onderwerpen/vogelgriep-preventie-en bestrijding/melden

Lid worden?

XX XXXXXXXX

XX XXXXXXXX

XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX XX XXXXXXXX

0182 529059 0180 510984 0900 8844 140182 010 4733333 010 4857847 010 4537356 0888 333555 0900 8844 045 5463188

Wilt u actief deelnemen aan de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard of wilt u de doelstellingen van onze vereniging steunen, word dan lid. Op onze website kunt u alles over ons vinden, wat we doen en waar we voor staan. Meld u aan op www.nvwk.nl onder ‘de vereniging’, of stuur een e-mail naar info@nvwk.nl met uw gegevens. U kunt ook de secretaris bellen: 06 55812250. Zie de colofon voor de diverse lidmaatschappen.

2

WAARDVOGEL | APRIL 2022

Van de voorzitter

Colofon De Waardvogel ISSN 1384-8240 Jaargang 60 verschijnt 5 x per jaar, februariapril-juni-september-december

Jaap Graveland

Op 30 maart konden we eindelijk weer in groten getale fysiek bij elkaar komen voor onze ALV. En in groten getale waren we: 48 leden namen deel, en leverden met hun vragen en opmerkingen Kopij aanleveren waardevolle inbreng. Fijn! Want onze natuurvereniging leeft door Vóór 15 januari, 15 maart, 15 mei, 15 de bijdrage van zijn leden. De ALV ging ook akkoord met het augustus en 15 november toetreden van Marije Willems tot ons bestuur. Zij kon helaas niet Oplage persoonlijk aanwezig zijn, maar gaf in een filmpje haar motivatie 975 exemplaren om het bestuur te komen versterken. Zo kunnen we het werk wat beter verdelen.

Marije stelt zich in de volgende Waardvogel aan ons voor. Ze was trouwens al E-mail redactie Joke Colijn begonnen hoor: Marije gaat zich bezig houden met grote projecten, zoals Prachtlint. Ze heeft een Maria Kuijf opzet voor een meerjarig programma geschreven en de provincie heeft o.a. op basis daarvan een nvwkredactie@gmail.com mooie financiële bijdrage toegezegd voor dit jaar. Daarmee kan de projectcoördinator Charlotte Diepenhorst kennisbijeenkomsten organiseren, het meerjarenplan beter invullen en nieuwe Website www.nvwk.nl partners benaderen. De eerstvolgende bijeenkomst heeft als onderwerp: omgaan met weerstand www.facebook.com/denvwk/ onder bewoners tegen ecologisch bermbeheer, heel actueel binnen onze waard. https://twitter.com/denvwk Voormalig coördinator vogelwerkgroepen Erik Kleyheeg meldde dat Gert Blom is overleden, ook nvwk.nl oud-vogelcoördinator en onze vaste cartoonist in de Waardvogel. We gedenken hem op pagina 25.

Secretariaat & ledenadministratie Na de pauze hield Anthonie Stip een inspirerende lezing, niet over een plant- of diergroep, maar Frans van der Storm over trends in de natuurbescherming, en wat een vereniging als de NVWK daar mee zou kunnen Boschpolderstraat 14 doen. Zie het verslag van Frans van der Storm in deze Waardvogel. Een tip vooraf van Anthonie: 2807 LJ Gouda laat je successen zien. Wel, onze bijdrage aan Prachtlint bijvoorbeeld. info@nvwk.nl Contributie per kalenderjaar € 5,- voor een jeugdlidmaatschap, één kind t/m 16 jaar € 20,- voor een basislidmaatschap € 25,- voor een gezinslidmaatschap Bankrekeningnummer NL82 RABO 0127 2948 80 Lid worden U kunt lid worden via www.nvwk.nl of door een e-mail met uw gegevens te sturen naar info@nvwk.nl Op de voorpagina Welriekende nachtorchis foto: Dirk-Jan Saaltink Foto van de maand: Oranjetipje foto: Vincent van Dijk Overname van artikelen Overname van artikelen uit dit blad is toegestaan met bronvermelding Disclaimer Artikelen of uitingen van ­derden in de Waardvogel geven niet ­noodzakelijkerwijs de mening van de redactie of van de Natuur- en Vogelwerkgroep Krimpenerwaard weer, maar zijn voor rekening van de auteurs, de geciteerden of de bron Drukkerij Efficiënta Krimpen aan den IJssel Zie advertentie Voor advertenties nvwkredactie@gmail.com Jaartarief (= vijf edities): 1/8 pagina: € 50,1/4 pagina: € 90,1/2 pagina: € 150,-

Mijn ervaring is dat je voor successen twee dingen moeten doen: overleggen én actie voeren.

De NVWK doet beide. Van mij mag dat nog wel wat scherper, bijvoorbeeld rond de inzet van de provincie voor weidevogels. We hebben een scherpe zienswijze ingediend over het Natuurbeheerplan 2023, dat voor het landelijk gebied veel te slap is, en dat te veel toedekt met mooie woorden. Achter de schermen duwen we nog harder.

Wat ook een duw nodig heeft: onze lezingen en excursies. Leuk voor de huidige leden, heel belangrijk voor mensen die net lid zijn geworden, en het trekt ook weer nieuwe leden aan. Ook vorig jaar groeiden we weer, met netto 25 leden. Maar dat moet beter. Verreweg de meeste inwoners hebben nog nooit van de NVWK gehoord, is onze ervaring. Met meer leden kunnen we meer doen: tellen, vertellen en herstellen. Dus ik vraag het opnieuw: meld je aan bij Frans van der Storm: info@nvwk.nl of bij Benjamin Hallie, die zoveel mogelijk de excursie- en lezingendata spreidt. We rekenen op je! D

In dit nummer Belangrijke gegevens 2 Van de voorzitter 3 Even Noteren 4 Oranjetipje, foto van de maand 5 Welriekende nachtorchis op de voorpagina 6 Klussenbank: wie helpt mee? 8 ‘De Wilde Tuin’ 9 Algemene Ledenvergadering 10 Anthonie Stip op de ALV 12 Organiseer een korte excursie 13 Jeugdpagina 14 Graslandvlinderplannen 16 De eksters 19 Excursie biologische geitenboerderij 19 Natuurinclusief Nederland 20 Open Tuinendag 21

Stekjesmarkt op 21 mei 22 Tuinexcursie in Opperduit 23 Oproep lezingen organiseren 23 Eigen honk is goud waard?! 24 Kuikens in het land, poes in de mand 24 In memoriam Gert Blom 25 Nieuwjaarsexcursie 26 IJsvogel 27 Bezoek van Vroege Vogels 29 Mooie Muizenruiters 30 Invasieve exoten Tuin er niet in 32 Argusvlinders tellen 35 Weidevogelseizoen 2022 36 IPCC: onmiddellijke versnelling mondiale klimaatactie nodig om doel 1.5 graden te halen 38 WAARDVOGEL | APRIL 2022

3

Even noteren N

ationale Vogelweek Van 6 t/m 15 mei 2022 wordt de Nationale Vogelweek georganiseerd door Vogelbescherming Nederland. Zij zullen zowel echte vogelexcursies organiseren, met excursieleiders van vlees en bloed, als ook met een digitale excusieleider, Deze tiende editie van de Vogelweek belooft daarmee heel speciaal te worden. Zie de QR-code.

ereld Biodiversiteitsdag Zaterdag 21 mei van 10.00 - 15.00 uur wordt in dit kader en om #NVWK60 te vieren een stekjesmarkt gehouden in het Loetbos waarvoor door tuiniers insectenvriendelijke tuinplanten zijn aangeleverd. Zie ook voor andere activiteiten verder pagina 22.

F

roege Vogels uitzending Zaterdag 7 mei om 19.50 uur is er op NPO2 een uitzending van Vroege Vogels over de Krimpenerwaard, waaraan de NVWK een bijdrage geleverd heeft. Zie pag. 29.

otolezing over de Zambezi Op 25 mei geeft Abe Maaijen een lezing van zijn reis naar de Zambezi, de grensrivier tussen Zambia en Zimbabwe. Deze rivier wordt bevolkt door duizenden nijlpaarden en hele grote nijlkrokodillen. Abe heeft talloze mooie foto’s gemaakt: olifanten die overzwommen enz. De avond is in De Zwaan, Kerkweg 1, Berkenwoude. Inloop 19.30 uur, start lezing 20.00 uur.

V

P

V

ogelexcursie Doove Gat/Hooge Boezem Zaterdag 7 mei, 6.45 tot 9.00 uur. Excursie voor mensen die weinig van vogels weten. Kinderen zijn zeer welkom, onder begeleiding van een ouder. Zie verder de Waardvogel van februari en op de site.

P

lanten inventarisatie kilometerhok Donderdag 12 mei. Vanaf 12 mei gaat Jaap Oosterom weer elke twee weken op donderdagavond een kilometerhok inventariseren op planten. Steeds wordt er een ander terrein gekozen, zodat langzamerhand het hele gebied in kaart wordt gebracht. Bij opgave hoor je waar de inventarisatie gehouden wordt. Opgeven bij: Jaap Oosterom, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx, XX XXXXXXX.

B

ig Birding Day Zaterdag 14 mei van 5.00 tot 17.00 uur. Big Birding Day is het jaarlijks evenement waarbij in groepsverband binnen de grenzen van de Krimpenerwaard zoveel mogelijk vogels gescoord moeten worden. Daarvoor krijgt u 12 uur de tijd. Het is een geweldige beleving zo’n dag mee te maken. Vanaf het krieken van de dag, wanneer de eerste vogels beginnen met zingen, wordt er fanatiek gevogeld. In het verleden zijn er door het winnende team meer dan 115 soorten gezien. Gaat dat dit jaar ook lukken? U kunt zich als groep van 3 à 4 personen opgeven bij Coen van Nieuwamerongen.

Als u geen groepje heeft maar wel mee wilt doen, dan kan dat uiteraard ook. We verzamelen ons centraal in de Krimpenerwaard op het parkeerterrein van café De Loet langs de N210. 5.00u starten we, dus 4.45uur aanwezig. Info en opgeven: coenvna@gmail.com.

B

ermenexcursie in de Krimpenerwaard – Nectarindex Zaterdag 21 mei 10.00 -14.00. Bij deze excursie gaan we de kwaliteit van verschillende bermen in de Krimpenerwaard onderzoeken en vergelijken aan de hand van de Nectarindex (voorheen Mijn Berm Bloeit). We zullen voor de excursie een paar bermen selecteren die verschillend van karakter zijn door ligging en/of beheer (geklepeld /gemaaid en slootberm/dijkberm). Als we de gegevens invoeren krijgen we de nectarindex als maat voor de bloemenrijkdom en een beheeradvies (hoe vaak en wanneer maaien). Deze excursie is zeker ook geschikt voor beginners. In samenwerking met FLORON. Verzamelpunt volgt nog. Opgeven: Jaap Oosterom, xxxxxx@xxxxx.xx, XX XXXXXXXX.

4

W

WAARDVOGEL | APRIL 2022

lanten inventarisatie kilometerhok Donderdag 26 mei. Info: Jaap Oosterom, xxxxxxx@xxxxxx.xx, XX XXXXXXXX.

V

ogelexcursie Spuimonding-West, Voorne-Putten op 28 mei om 8.15 uur. Spuimonding-West is één van de ruim twintig deltanatuurgebieden die de provincie Zuid-Holland realiseerde in de Zuid-Hollandse delta en het Benedenrivierengebied.

Spuimonding-West trekt vanaf de aanleg al veel watervogels, waaronder honderden slob- en krakeenden, wintertalingen en kemphanen en tientallen pijlstaarten, grutto’s en kluten. Daarnaast telt het gebied ongeveer veertig broedvogelsoorten waaronder blauwborst, kluut en steltkluut. Qua planten is het ook een interessant gebied, mede door bijzondere pioniersplanten. Deze excursie is zeer geschikt voor kinderen onder begeleiding.

De wandeling start omstreeks 8.30 uur en gaat dwars door dit prachtige gebied. Zorg dat je uiterlijk 8.15 uur aanwezig bent.

Verrekijker/telescoop is gewenst. Opgeven kan bij Benjamin Hallie: xxxxxxxxx@xxxxx.xx, XX XXXXXXX, locatie volgt na opgave.

P

lanten inventarisatie kilometerhok Donderdag 9 juni. Info: Jaap Oosterom, xxxxxxxxxxxx@ xxxxxxxx.xx, XX XXXXXX.

E

xcursie biologische geitenboerderij ‘De Bonte Weide’ Zaterdag 18 juni. Deze excursie is geschikt voor zowel kinderen als volwassenen. Een gevarieerd programma waarin alles wordt verteld over de bedrijfsvoering binnen een biologisch boerenbedrijf. Naast het productieproces is er binnen de bedrijfsvoering veel ruimte voor natuur en omgeving. Denk aan kruidenrijke graslanden en beheer voor diverse vogels en insecten.

Er is in de eerste ronde plek voor ongeveer 20 personen. Bij voldoende aanmeldingen volgt een tweede shift. De eerste ronde is van 9.30 tot 11.00 en een eventuele tweede groep (bij meer dan 20 aanmeldingen) is van 11.00 tot 12.30. Zie ook pagina 18 en voor de jeugd pagina 14. Opgeven via de website: www.nvwk.nl.

Voor meer info: xxxxxxxxx@xxxxx.xx of XX XXXXXXX.

O

pen tuinendag met aandacht voor #NVWK 60 Jaar Zaterdag 18 juni in Krimpen a/d IJssel. Voor info kijk op de faceboek-pagina ‘Open tuinen Krimpen aan den IJssel’. En pag 21 in deze Waardvogel.

P

lanten inventarisatie kilometerhok Donderdag 23 juni. Info: Jaap Oosterom, xxxxxxx@xxxxxx.xx, XX XXXXXXXX.

E

cologisch landschapsbeheer op diverse perceeltjes in en rond het Loetbos Eind juni, wanneer de meeste voorjaarsbloeiers zijn uitgebloeid en zaad hebben gezet, worden diverse percelen in het Loetbos (waaronder de Idylle) ecologisch gemaaid. Het maaisel wordt grotendeels handmatig afgevoerd ten behoeve van verschraling. We hebben een gezellige groep die de handen uit de mouwen steekt, maar zijn altijd op zoek naar extra hulp. Voor verdere info: Edwin Valentijn: landschapswerkgroep@ nvwk.nl, XX XXXXXXXX.

R

euzenspringbalsemienen trekken in het Loetbos Donderdag 30 juni en zaterdag 2 juli, vanaf 09.00 uur.

In samenwerking met Staatsbosbeheer gaan we opnieuw de reuzenspringbalsemien te lijf op bepaalde percelen in het Loetbos.

We lopen de percelen na die we de afgelopen jaren hebben gedaan op achterblijvers zodat die niet meer zaaien. De boswachter weet waar we verder gaan. Zoals gebruikelijk beginnen we met koffie en uitleg om 09.00 uur en we gaan door tot max. 16.00 uur. Je kunt blijven zolang je wilt (denk aan een lunchpakketje) maar een paar uur trekken is ook prima. We houden pauze voor lunch en

er is een drankje na het werk. Het is niet zwaar, de plant wortelt heel oppervlakkig. Deze activiteit is daarom ook prima geschikt voor kinderen. Lange broek en lange mouwen zijn gewenst vanwege contact met bramen en brandnetels, denk aan anti-mug, handschoenen en stevig schoeisel. Help ook een handje mee deze exoot te bestrijden! Voor informatie: j.j.colijn@gmail. com of XX XXXXXXXX.

N

ationale Nachtvlindernacht Het weekend van 1 en 2 juli is weer de Nationale Nachtvlindernacht. Verspreid door het hele land zullen er excursies worden georganiseerd. Iets na tienen gaat de zon pas onder, maar dat moet je ervoor over hebben. Juli is namelijk dé nachtvlindermaand om veel soorten te zien. Er kunnen dan meer dan 700 soorten als vlinder worden waargenomen; 300 soorten hebben zelfs hun vliegpiek tijdens de periode van de nachtvlindernacht. Houd voor de activiteit van de NVWK de site in de gaten, www.nvwk.nl, en facebook.

T

uinexcursie Opperduit 196, Lekkerkerk Zaterdag 2 juli. Een rondwandeling in een natuurlijk aangelegde tuin achter de dijk aan de Opperduit.

Graag per mail aanmelden; xxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx. Hans van Keulen leid je rond van 10.00 tot 12.30 uur op Opperduit 196, Lekkerkerk. Zie ook pagina 23. d

Oranjetipje foto van de maand Maria Kuijf

Het oranjetipje is verbonden met het voorjaar. Alleen het mannetje heeft de grote oranje vlek op de voorvleugel. Hij vliegt vanaf half april tot eind mei en daarna moeten we weer tot het volgende voorjaar wachten om hem te zien. d

V

incent van Dijk stuurde een prachtige foto van oranjetipjes naar de redactie. Hij schreef daarbij: “Wandelend langs de kade bij de Vogelplas nabij Achterbroek, trof ik afgelopen Pasen een grote hoeveelheid vlinders aan. Vooral de oranjetipjes lieten zich goed zien, maar hadden vooral ook veel aandacht voor elkaar. Deze twee vlinders merkten niet dat ze bespied werden door een zweefvlieg. En natuurlijk door een man met een grote camera die ook de bespieder bespiedde.” Omdat het insect niet op de voorpagina kon, plaatsen we foto hier nogmaals in zijn geheel. En omdat het zo’n knap genomen foto is, die het waard is om groter afgedrukt te worden.

H

et oranjetipje vliegt met één generatie.

De mannetjes verschijnen twee weken eerder dan de vrouwtjes. Zij achtervolgen alles wat wit is, dus ook koolwitjes en soms zelfs stukjes papier. Als het een vrouwtje van zijn eigen soort blijkt te zijn, gaat hij wild om haar heen fladderen om haar het hof te maken.

Het mannetje paart verschillende keren. Het vrouwtje vindt één keer paren genoeg. Ze wijst een mannetje af door haar achterlijf omhoog te steken. De waardplanten zijn vooral lookzonder-look en pinksterbloem. Het vrouwtje legt één eitje op een plant. Dat is maar goed ook, want één plant is niet genoeg voor één rups en de rups vertoont kannibalistisch gedrag: een eitje van zijn soortgenoot eet hij op. Als de rups volgroeid is, klimt hij in een struik of boom, waar hij 9 maanden veilig is en verpopt zich. De pop lijkt op een doorn of een stukje tak. d WAARDVOGEL | APRIL 2022

5

Welriekende nachtorchis op de voorpagina Stef van Walsum In de vorige Waardvogel schreef ik een artikel over de brede orchis, een mooie soort waar het gelukkig weer goed mee gaat in de Krimpenerwaard. In deze editie helaas een minder mooi verhaal over de Welriekende nachtorchis. De laatste bloeiende Welriekende nachtorchis in de Krimpenerwaard werd gemeld in 2014, sindsdien zijn ze niet meer gezien. D.

W

elriekende nachtorchis (Platanthera bifolia) is in Nederland een zeldzame orchideeënsoort. In Nederland groeit ze vooral in laagveengebieden en kalkarme duinen op de Waddeneilanden.

Haar naam dankt de welriekende nachtorchis aan het feit dat ze ’s avonds sterk naar vanille geurt. Dit trekt allerlei nachtvlinders zoals pijlstaarten en spanners die voor de bestuiving zorgen.

De welriekende nachtorchis is een onmiskenbare orchideeënsoort.

De bloeiwijze is typisch zoals voor veel orchideeënsoorten, in dit geval mooi wit van kleur. Ook de bladeren zijn kenmerkend.

Welriekende nachtorchis heeft vlak boven de grond twee glanzend groene bladeren met een versmalde bladsteel. Er is één soort waar je de Welriekende orchis gemakkelijk mee kunt verwarren, namelijk de sterk gelijkende bergnachtorchis (Platanthera chlorantha). Het verschil zit ‘m in de stand van de helmhokjes. Bij bergnachtorchis zijn ze ver van elkaar verwijderd waar ze bij welriekende nachtorchis juist op korte afstand van elkaar staan. De bergnachtorchis zal je ook niet zo snel in de Krimpenerwaard vinden. Hij groeit vooral in Zuid-Limburg.

T

rend Goed gaat het niet met de welriekende nachtorchis. Sinds 1950 is de soort in Nederland met meer dan 75% achteruitgegaan. Om die reden staat de welriekende nachtorchis als bedreigd op de Rode lijst voor vaatplanten. De achteruitgang is vooral te wijten aan het verdwijnen van (geschikte) groeiplaatsen door ontginning en ruilverkaveling. Daarnaast speelt verzuring een grote rol, veroorzaakt door een veranderde waterhuishouding en versterkt door stikstofdepositie. Uit een systeemanalyse, uitgevoerd door het Zuid-Hollands Landschap in de Stolwijkse Boezem, bleek dat een combinatie van verzuring en een te droge toestand de reden zijn voor het verdwijnen van typische soorten voor natte schraallanden, waaronder dus de Welriekende nachtorchis (S. Rijfers, 2019).

R

ecent verdwenen Van oudsher kwam de welriekende nachtorchis voor in de Stolwijkse Boezem en de Veerstalblokboezem. De oudste waarneming bestaat uit herbariummateriaal dat is verzameld in 1931 door Arie Scheygrond, één van de grondleggers van de Krimpenerwaardse Flora. De orchidee was hier dus al héél lang aanwezig! De meest recente waarneming dateert uit 2014 in de Stolwijkse boezem. In de Veerstalblokboezem is de welriekende nachtorchis waarschijnlijk al langer afwezig, hier is het laatste exemplaar gevonden in 2009. Helaas kunnen we dus voorzichtig de conclusie trekken dat de welriekende nachtorchis recent is uitgestorven in de Krimpenerwaard. Wie nu nog een welriekende nachtorchis wilt zien moet bijvoorbeeld naar de Nieuwkoopse plassen.

T

De huidige verspreiding van welriekende nachtorchis in Nederland. De rode stippen zijn groeiplaatsen waar welriekende nachtorchis sinds 1990 nog is gezien. De blauwe vierkantjes tonen groeiplaatsen die voor 1990 al zijn verdwenen en waar de orchis sindsdien niet meer is teruggekeerd.

Bron: https://www.verspreidingsatlas.nl/

6

WAARDVOGEL | APRIL 2022

erugkeer van de welriekende nachtorchis?

Nu de soort is verdwenen rijst de vraag of hij ook weer kan terugkeren. Onze oude schrale graslanden zoals de Stolwijkse Boezem en Veerstalblokboezem blijken niet meer geschikt. Het Zuid-Hollands Landschap heeft plannen voor herstel van de vegetatie in de boezemlanden, of dat ook direct voor de terugkeer van de welriekende nachtorchis zal zorgen is natuurlijk maar de vraag. Zelf heb ik goede hoop op de nieuwe natte schraallanden die voor een deel al zijn gerealiseerd in de Krimpenerwaard. Natte schrale graslanden zoals langs het Paddenpad laten zien dat ze veel potentie hebben voor de bijzondere soorten specifieke vegetatie van natte schraallanden. Hopelijk zullen de standplaatsfactoren ooit goed genoeg zijn voor topsoorten zoals de welriekende nachtorchis.

W

at maakt een wilde orchidee zo bijzonder?

Om meerdere redenen zijn orchideeën één van de meest bijzondere planten in de wereld. Alleen al het feit dat orchideeën samen de grootste plantenfamilie vormen die onze wereld rijk is,

overal kan zaaien en de bloei kan afwachten, hoef je dat bij orchideeën niet te proberen. Dat zal nooit lukken! De symbiose met bodemschimmels speelt daar een essentiële rol in, schimmels die in jouw tuin niet groeien. De bodemschimmels zijn niet alleen noodzakelijk voor de orchidee om als zaadje te kunnen kiemen, maar ook als volwassen plant om voedsel uit de bodem te kunnen halen. Eigen wortels bezitten daar namelijk niet het vermogen voor.

De schimmel is ook gelijk de reden dat orchideeën zo gevoelig zijn voor milieuveranderingen of verontreinigingen. Iets verkeerds, iets te weinig of iets te veel, laat de schimmel verdwijnen en dus ook de orchidee. Kritische planten dus!

D

e bloeiwijze Wat minstens zo bijzonder is aan orchideeën zijn de bloemen en de wijze waarop ze zich (laten) bestuiven. Verleiding, ‘fopbloemen’, zelfbevruchting. Orchideeën halen werkelijk alles uit de kast om succesvol voor nageslacht te zorgen. Soorten uit het geslacht Dactylorhiza (Rietorchis bijvoorbeeld) hebben voornamelijk ‘fopbloemen’. De kleur en tekening op de bloemen weten met gemak insecten te lokken terwijl ze nauwelijks iets aan nectar te bieden hebben. Ondanks dat het insect er vrijwel niets aan heeft tuint hij er toch telkens weer in. Nog veel leuker is de tactiek van veel Ophrys-soorten zoals vliegenorchis, spinnenorchis en bijenorchis. Zij lokken hun bestuivers door de vrouwelijke partner na te bootsen. Daar doen ze zelfs nog een schepje bovenop

Bloem van welriekende nachtorchis, foto: Dirk-Jan Saaltink

maakt ze speciaal (schatting 20.000 soorten). Ondanks het enorm aantal soorten bestaan orchideeën nog helemaal niet lang op deze aardbol. Orchideeën zijn hier pas sinds twee miljoen jaar geleden, wat bijna niks is vergeleken met de oudste bedektzadigen die al minstens 120 miljoen jaar onderdeel zijn van het ecosysteem.

Mede omdat orchideeën nog maar zo kort bestaan, zijn soorten nog volop in ontwikkeling. In het veld is het vormen van nieuwe soorten goed zichtbaar. Is het je misschien wel eens opgevallen dat geen enkele rietorchis er precies hetzelfde uitziet? Elke rietorchis is anders van kleur, heeft een andere tekening op de bloem of vlekken op de bladeren.

L

evenscyclus De levenscyclus van orchideeën is al net zo bijzonder. Dat begint al met het zaad. Dit is zo stoffijn dat het kilometers met de wind meegevoerd kan worden. Met het blote oog nauwelijks te zien.

Deze strategie van verspreiding heeft zijn voordelen, ze kunnen namelijk gemakkelijk nieuwe gebieden koloniseren. Zo is recent de hyacintorchis opgedoken in de duinen, een Zuid-Europese soort die dankzij klimaatverandering zich steeds noordelijker begint te vestigen. Eén van de redenen dat de zaadjes zo klein zijn, komt doordat ze geen reservevoedsel bevatten. In principe heeft een zaadje reservevoedsel nodig om te kunnen kiemen na het een geschikte standplaats heeft gevonden. De orchidee lost dat slim op door gebruik te maken van bodemschimmels, die overigens ook verder een grote rol spelen in het leven van de plant.

K

ieskeurigheid Orchideeën zijn zeer kieskeurig als het om standplaats gaat.

Waar je korenbloemen, klaprozen en goudsbloemen vrijwel

In 2020 werd in de duinen bij Noordwijk de hyacintorchis (Himantoglossum robertianum) ontdekt, een nieuwe orchideeënsoort voor Nederland. Deze mediterrane soort weet zich door de klimaatverandering steeds meer noordwaarts te verspreiden. Foto: Stef van Walsum

door ook geurstoffen te produceren die lijken op de lokstoffen (feromonen) van de vrouwelijke insecten. De bijenorchis heeft het zich inmiddels makkelijker gemaakt: hij kan zichzelf bestuiven. Ook al is zelfbestuiving tegennatuurlijk, het blijkt toch goed te werken.

De bijenorchis is in de laatste 30 jaar sterk toegenomen, met name in Zuidwest-Nederland.

Literatuur: S. Rijfers, 2019. De toekomst van natte schraallanden in de Krimpenerwaard, J. Landwehr, 1977. Wilde Orchideeën van Europa D.

WAARDVOGEL | APRIL 2022

7

Klussenbank: wie helpt mee?

De NVWK krijgt het steeds drukker. Dat is prachtig, want in de praktijk betekent het dat we als vrijwilligersvereniging meepraten bij de grote projecten in de Krimpenerwaard en daar het natuurbelang kunnen inbrengen, maar ook dat we uit eigen initiatief met projecten kunnen aankloppen bij de beide gemeente, waterschap en provincie. Soms schieten daardoor bepaalde klussen erbij in, en voor de projecten hebben we extra handen nodig. Daarom hebben we een klussenbank opgericht; er staan ook klussen op de website onder Actueel. Vaak gaat het om kortlopende taken, soms komt een klus op herhaling. Wie helpt mee? D

Hooien op veldjes in en bij het Loetbos

Binnenkort worden door de NVWK-maaiers de ecologisch beheerde veldjes weer gemaaid. Dat is een klus waarvoor zij certificaten hebben gehaald.

Maar voor het afruimen hoef je geen diploma te hebben en we laten de maaiers er niet alleen voor opdraaien! Bovendien is dit nu juist een echte mooi-weer klus, want het hooi moet uiteraard droog worden binnengehaald. Voorheen gebeurde het grote werk, het aanharken tot rijen droog hooi (wiersen), helemaal met de hand. Nu gaat dat op de grotere velden machinaal met een wiersopzetstuk, elders stropen we de mouwen even op. Vervolgens wordt het hooi handmatig op draagbaren gelegd en naar een afgesproken plek afgevoerd. Als je zo eind juni/begin juli wel een paar uur ter beschikking hebt om lekker buiten bezig te zijn, mail of bel dan met Edwin Valentijn: landschapswerkgroep@nvwk.nl, 06 48131144.

Versterking voor de jeugdwerkgroep

Met Monique Wooning hebben we een super-enthousiaste c­ oördinator gevonden die met frissen ideeën onze jeugdwerkgroep nieuw leven wil inblazen. Ze onderhoudt contact met de d ­ iverse w ­ erkgroepen en is ­creatief in het bedenken van activiteiten. Goed g ­ eregeld zul je denken.

Toch zou ze blij zijn met versterking, en dat met name voor het uitvoerende deel. Ze heeft een drukke baan, en omdat bijna alle jeugdactiveiten in het weekend vallen, komt ze in de knoop met haar andere verplichtingen die ook in haar vrije tijd geperst moeten worden. Ze zou heel graag ­samenwerken met ­iemand (of meer) die de jeugd bij een reeds afgesproken activiteit wil ­begeleiden. Dit is vooral belangrijk als ze er zelf niet bij kan zijn. Vind je werken met kinderen leuk? En kun je af en toe in je weekend een paar uur vrijmaken? Dan ben jij haar ­nieuwe maatje!

Bel of mail met Benjamin Hallie, zie pagina 2.

Tel je eigen dorpsvogels

Doe je mee met de Nationale Tuinvogeltelling? Dan is dit ook iets voor jou. Door driemaal in het voorjaar vogels op een bepaalde plek in je ­eigen bebouwde kom te tellen, wordt duidelijk of onze beide g ­emeenten ­slagen in hun voornemen om de goede maatregelen te nemen die de kernen beter leefbaar maken voor vogels. De NVWK maakt er een ­speerpunt van om ook in onze bebouwde kommen natuurinclusief te (laten) bouwen en renoveren en het groenbeleid daarop af te s­ temmen.

Want steeds meer vogels ­vertrekken uit de bebouwde kom en het wordt zo een dooie boel. Daarom ­tellen overal in het land mensen al stadsvogels voor het ­ Meetnet Urbane ­ ­ Soorten, MUS - doe ook mee! Kleine ­ moeite, die ­belangrijke informatie over je eigen leefomgeving oplevert om waar ­ nodig bij te kunnen sturen.

Bel of mail Jaap Graveland of ­Mariëlla van Gemeren van de werkgroep RO, zie pagina 2.

8

WAARDVOGEL | APRIL 2022

Neem ons mee op excursie

Als je aardig thuis bent in een bepaald groen ­werkveld, of je kent een mooi natuurgebied, maak anderen dan deelgenoot en neem ons een keer mee. Je hoeft echt geen specialist te zijn, het gaat immers om de beleving! Maar ook als je wél ergens op ­gespecialiseerd bent is dit leuk - neem ons mee in jouw wereld! Neem contact op met Benjamin Hallie (pag. 2), hij weet hoe je ­zoiets aanpakt en wij doen de PR. Hou je natuur-­geheimen niet langer voor jezelf maar laat anderen meegenieten!

Dringend! Nieuwsbrief-bezorger gezocht

Onze ­Nieuwsbrieven komen altijd uit als er last-­minute ­mededelingen of ­excursies zijn, vaak t­ussen de e ­ dities van de W ­ aardvogel door. Ben je een beetje thuis in MailChimp of pik je ­digitale ­zaken snel op, en kun je je op zo’n ­moment even ­vrijmaken, dan zou je ons een grote dienst bewijzen! Tekst en foto’s krijg je ­aangeleverd, het gaat puur om de techniek.

Fluitje van een cent? Bel snel Joke! Pagina 2.

Reuzenspringbalsemienen trekken

Op donderdag 30 juni en zaterdag 2 juli gaan we in het Loetbos reuzenspringbalsemienen uittrekken met de boswachter van SBB. ­ Na een aantal jaren zijn een aantal percelen zo goed als vrij van deze ­invasieve exoot. We beginnen met die ‘schone’ percelen, om de l­aatste vergeten of verdwaalde planten te verwijderen. Start om 09.00 uur met koffie en uitleg bij de Hendrikshoeve. ­Tussendoor een ­pauze en ’s ­middags een ­drankje.

Denk aan lange broek en lange mouwen i.v.m. brandnetels en bramen en ev. lunchpakket. Niet vergeten: h ­ andschoenen en stevige schoenen of laarzen. We gaan door tot ong. 16.00 uur, maar als je een paar uur meehelpt is dat ook prima! Info: Joke Colijn, zie pag. 2.

Welke ordelijke geest helpt inventariseren

De inhoud van de Waardvogel is gegroeid in de loop der jaren, met veel en interessante bijdragen van leden en soms van d ­ erden. Van een ­aantal oude jaargangen is op een los Word d ­ ocument de ­inhoud o ­ pgesteld met ­erachter de auteur, en we v ­ onden ook een i­nventarisatie op t­ hema van 1979 t/m 2005. We missen 16 jaar ­inventarisaties! D ­ aarnaast zijn wel door Maria de inhoudsopgaven op rij gezet van 2007 tot ­september 2013, maar titels dekken niet altijd de ­lading. Wij zoeken ons soms een ongeluk naar een bepaald artikel w ­ aarvan we weten dat het ooit is ­gepubliceerd – en ­komen dan tot de ­ontdekking dat er géén andere manier is om te kunnen zoeken dan alle nummers ­doorbladeren. Wie helpt ons om alle losse informatie met handige ­zoek-­termen ­zodanig te labelen in één d ­ ocument dat we de zoekfunctie ­ kunnen ­ gebruiken? En als we dat ­document op de site zetten naast de ­digitale Waardvogels, kan ­iederéén er in ­zoeken! Ben jij die o ­ rdelijke geest? Bel Maria of stuur een e-mail naar nvwkredactie@gmail.com.

‘De Wilde Tuin’ Eén vierkante meter om amfibieën te beschermen tegen de rivierkreeft Tekst en foto’s: Jaap Graveland Dagblad NRC heeft een leuke actie bedacht: ze riep haar lezers op een vierkante meter ‘wilde tuin’ te creëren. “We vragen u om één vierkante meter tuin te laten verwilderen. Samen met ecologen kijken we een jaar lang met u mee naar wat er verschijnt, gebeurt en verandert. Welke planten komen op? Welke beesten passeren er zoal? En hoe verandert onze eigen houding ten opzichte van de omgeving, de natuur? Bestaat onkruid nog wel als alle planten er mogen zijn?” Je mag zelf kiezen hoe je dit doet. D

B

etonkuip Er leven momenteel orde van grootte drie miljoen volwassen kreeften in de Krimpenerwaard. De gevolgen voor onze kikkers en salamanders zijn desastreus. Ik heb een klein vijvertje aangelegd als veilige opgroeiplaats. Ik heb er voor gekozen een betonkuip in te graven en geschikt te maken voor het opgroeien van larven van kikkers, padden en kleine watersalamanders.

We hadden er tot ca. acht jaar terug honderden amfibieën op ons erf. Onder een stronk hout vond ik soms tientallen kleine watersalamanders. Als ik het gras maaide in de boomgaard, moest ik in mei en juni van te voren jonge padjes en kikkertjes weghalen, die door het gras scharrelden. Ze zijn allemaal weg. Oorzaak: een explosieve ontwikkeling van de populatie van exotische rivierkreeften. Het gaat om een paar kreeftensoorten, maar de Amerikaanse rode rivierkreeft is verreweg de belangrijkste.

D

rie miljoen kreeften 8 maart nam ik deel aan een overleg van het net opgerichte ‘Kreeftenplatform Krimpenerwaard’, georganiseerd door het Hoogheemraadschap (HHSK). HHSK presenteerde het resultaat van een kreeftenbevissingsproef achter Berkenwoude, in de zomer van 2021. Er werd gevist met honderden netten en korven, die één of twee keer per week werden geleegd. In 15 km sloot vingen ze 2000 kg kreeften, 82.000 exemplaren. Dat was, zo bleek uit andere gegevens , ruwweg de helft van het aantal aanwezige kreeften. Als deze polder representatief is voor de Krimpenerwaard, en waarom niet, leven er nu ca. drie miljoen rivierkreeften in onze waard, en dat zijn dan alleen de grotere maten.

E

en veilige haven Terug naar de kikkers en salamanders. Zolang de kreeften nog zo massaal aanwezig zijn, is herstel van hun populaties uitgesloten.

Maar lokaal kunnen we misschien iets doen. Ik doe er kikker- en paddendril in en wie weet vind ik nog wat salamandereitjes.

Kreeften kruipen over land en kunnen dus mijn vijvertje bereiken.

Maar het gaat niet om grote aantallen. Tijdens tien jaar wekelijks gras maaien ben ik maar een keer of drie een rondwandelende kreeft tegengekomen.

Het vijvertje ligt acht meter van de sloot. Mocht er toch een enkele kreeft in komen, dan heb ik dat snel in de gaten en kan ik hem er uit vissen.

Ik ga zorgen voor een kruidenrijke vegetatie en een takkenhoop rond de kuip, voor voedsel (wormen, insecten) en schuilgelegenheid. Op termijn maak ik het misschien groter. Ik hou jullie op de hoogte.

Eerst maar eens aan kikkerdril zien te komen… D

E

en ramp voor onze sloten Alles maken de rivierkreeften kapot: oevers, waterplanten, amfibieën. De rivierkreeften graven gaten in de oevers, dus kunnen overal terecht. In vergelijking met rivieren en meren bevatten onze sloten weinig water, maar heel veel oever. Dus is de impact van die kreeften op het slootleven enorm. We zijn op diverse plekken in twaalf jaar tijd al 30 cm harde oever kwijtgeraakt, de ratten hebben hun aandeel hierin, maar ik vermoed dat het kreeftenaandeel groter is. Ik had een paar maanden een fuik staan, om eens te zien hoeveel er zitten en ving er vaak tientallen per etmaal.

De grond van de oever komt als bagger in de sloot en vergroot de troebelheid. Waterplanten hebben het daardoor moeilijk: het weinige licht dat beschikbaar is, wordt gebruikt door algen in de bovenste waterlaag. Die waterplanten hebben het toch al moeilijk, want de kreeften vreten de stengels door en eten van de planten.

Nu ik dit stukje schrijf, ligt de sloot net als vorige jaren rond deze tijd, weer vol met los drijvende plantendelen.

WAARDVOGEL | APRIL 2022

9

Algemene Ledenvergadering Verslag 30 maart Frans van der Storm, secretaris Aanwezig: 47 leden, 1 gast, 5 bestuursleden (Jaap Graveland – voorzitter, Marco Steenwinkel – penningmeester, Frans van der Storm – secretaris, Joke Colijn – bestuurslid PR, Benjamin Hallie – bestuurslid algemeen). D

O

pening en welkom Om stipt 20.00 uur opent Jaap Graveland de vergadering met de constatering dat eindelijk, na twee jaar, we weer fysiek kunnen samenkomen voor de algemene vergadering. Hoewel formeel, is dit toch elk jaar een ijkpunt voor de staat van de vereniging. Hoe staan we ervoor, waar gaan we naartoe, met welke ambitie en op welke manier – dat zijn toch de onderwerpen waarover bij uitstek de algemene vergadering haar stem laat horen en richting geeft aan het bestuur.

In het verlengde daarvan nodigt Jaap leden uit om actief deel te nemen aan activiteiten van werkgroepen, én om mee te helpen met het begeleiden en/of organiseren van activiteiten. Heel concreet zien we graag dat iemand bereid is om lezingen te gaan organiseren: het is niet veel werk, maar vraagt vlak voor het evenement net even wat meer aandacht.

Verder gaat Jaap in op het welkom aan nieuwe leden, waarvoor in de vergadering vorig jaar aandacht werd gevraagd. We realiseren ons dat sommigen opkijken tegen de expertise van oudgedienden en daarom wat terughoudend zijn in het maken van contact. Of, dat de veelheid van werkgroepen binnen de NVWK soms als een doolhof wordt ervaren. Aan ieder lid, en zeker aan nieuwe leden hebben we op zijn minst één boodschap: Heb je een vraag, wil je wat weten? Laat je alsjeblieft horen, wij zijn benaderbaar, wij zijn gewone mensen, wij hebben ook onze vragen en onzekerheden, en ze zeggen dat we aardig zijn.

V

erslagen van de secretaris Het verslag van de Algemene vergadering 2021 geeft aanleiding tot de vraag hoe het staat met de verzekering van vrijwilligers. Bekend is dat de gemeenten via de VNG een verzekering voor vrijwilligers hebben. Echter is ons nog niet bekend wat door die verzekering

Een goed gevulde zaal, foto: Jaap Graveland 10

WAARDVOGEL | APRIL 2022

wordt gedekt, en wat niet. We gaan dat verder onderzoeken en nemen dan ook andere zaken mee, zoals verzekering tegen diefstal en vandalisme.

Het verslag als zodanig wordt door de vergadering goedgekeurd.

Het jaarverslag van de secretaris waarin de verenigingsactiviteiten over 2021 worden behandeld wordt zonder bemerkingen door de vergadering vastgesteld.

F

inanciën Penningmeester Marco Steenwinkel geeft een toelichting bij de balans en bij de resultatenrekening over 2021. Naar aanleiding van vragen uit de vergadering meldt Marco bij de balans dat de vordering van € 359 in 2021 betrekking heeft op achterstallige contributie en dat vordering van € 7.000 uit 2020 onderhanden werk betreft. In de resultatenrekening en in de begroting zijn de bedragen voor de onderscheiden vogelwerkgroepen op één post gepresenteerd; in de administratie wordt elke individuele werkgroep als aparte entiteit behandeld.

De kascontrolecommissie adviseert de vergadering om het bestuur decharge te verlenen voor het gevoerde financieel beleid en beheer.

De commissie is zeer te spreken over de mate van professionaliteit van de administratie, maar heeft toch één opmerking. De juistheid en volledigheid van uitgaven dient te worden gestaafd met bewijsstukken, facturen en (kassa)bonnetjes. Bij enkele betalingen ontbraken zulke betaalbewijzen (van kassabonnen dus), en de commissie hoopt en verwacht deze opmerking volgend boekjaar niet meer te hoeven maken. Verder beveelt de commissie aan om ook te kijken naar de zin en nut van een bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering.

De vergadering volgt het advies van de commissie met een warm applaus.

Foto: Jaap Graveland

De voorzitter dankt de kascontrolecommissie voor haar inzet. Oscar de Pauw heeft zijn termijn van twee jaar vervuld en treedt af. Hij wordt opgevolgd door Mart-Jan de Jong.

Bij de begroting voor 2022 merkt de vergadering op dat vorig jaar als optie werd benoemd om voor activiteiten waarbij de NVWK ten behoeve van derden inzet levert, rekeningen te presenteren om aldus de inkomsten op te krikken. Het bestuur heeft onderzocht hoe andere verenigingen hiermee omgaan en heeft zich beraden op de vraag wat zo’n aanpak zou betekenen voor de NVWK, financieel en voor het karakter van de vereniging en voor het draagvlak bij onze omgeving.

De vergadering gaat akkoord met de voorgelegde begroting en daarmee expliciet ook met de verhoging van de contributie van € 3 voor het basis- en het gezinslidmaatschap.

en naar de goodwill die de NVWK geniet bij derden. Concreter wordt het later.

Frans geeft een korte toelichting bij de opzet van ons twaalfde lustrum, #NVWK60, en geeft aan dat we inzetten op NVWK op de kaart: bij onze omgeving (overheden, zuster-, soorten- en terreinbeherende organisaties), bij inwoners en bedrijven in de Krimpenerwaard, en bij de eigen leden. Activiteiten worden door het hele jaar heen en verspreid over ons hele werkgebied georganiseerd; sommige vanuit ons reguliere programma met een lustrumsausje (zie foto), andere speciaal voor het lustrum georganiseerd. Houd dus de site en de Waardvogel in de gaten. Tot slot roept Frans de leden op om ook een actieve bijdrage te leveren aan de organisatie en begeleiding van activiteiten.

S

amenstelling bestuur De vergadering stemt in met de herbenoemingen van Jaap Graveland en Frans van der Storm.

Het voorstel om Marije Willems te benoemen wordt met algemene stemmen overgenomen.

W

at verder ter tafel komt en rondvraag Erik Kleyheeg vraagt kort aandacht voor het overlijden van Gert Blom. Gert is o.a. coördinator van de vogelwerkgroepen geweest, en heeft zich zeer verdienstelijk gemaakt door zijn tekeningen voor de Waardvogel.

Jaap licht de stand van zaken te met betrekking tot huisvesting. Het is onze ambitie om de NVWK een eigen plek te bieden, een plek waar we herkenbaar zijn, waar we vereniging kunnen zijn, waar we ons vaste honk hebben. Zo’n plek die bindt en aantrekkelijk is – in meerdere betekenissen, zoals ook zusterverenigingen ervaren. Lange tijd concentreerden we ons vooral op Schaapjeszijde, waar ook ZHL en De Groene Motor straks huisvesting hebben. Gaandeweg brak het inzicht door dat die locatie voor ons niet de meest geschikte is.

We zetten nu in op een alternatief dat optimaal aan onze verlangens tegemoet komt. Bij die inzet kijken we ook naar de mogelijkheden tot fondsenwerving, naar de mogelijkheden om gebruik te maken van de kennis en vaardigheden die we binnen de NVWK hebben,

Ter gelegenheid van het 60-jarig bestaan werd een gebakje met logo gepresenteerd, foto: Frans van der Storm

S

luiting Stipt op het geplande tijdstip sluit Jaap de vergadering en nodigt de vergadering uit voor de lezing van Anthonie Stip. D WAARDVOGEL | APRIL 2022 11

Anthonie Stip op de ALV Actuele trends in natuurbescherming Verslag: Frans van der Storm Driemaal is scheepsrecht en op 30 maart bleek het waar. Het oorspronkelijke plan dat Anthonie Stip bij de Algemene vergadering van 2020 een lezing zou geven over biodiversiteit in de polder werd verstoord door de pandemie. Een mooi alternatief leek vervolgens dat Anthonie zou spreken bij de startavond van ons twaalfde lustrum aan de vooravond van onze 60e verjaardag in december 2021, echter alweer een corona-lockdown frustreerde ons plan. Maar op 30 maart 2022 was het dan eindelijk zover: Anthonie Stip, werkzaam bij de Vlinderstichting sinds 2014, enthousiast ambassadeur voor natuur, biodiversiteit en duurzaamheid, bedenker van Kleurkeur en enthousiasmeerder, verzorgde de lezing over Trends in de natuurbescherming voor zo’n vijftig leden van de NVWK. In dit artikel een korte samenvatting van zijn verhaal. D

A

nthonie begon zijn presentatie met een herinnering aan J.C. Bloem en diens gedicht De Dapperstraat, en dan vooral de eerste en de derde strofe, beginnend met de mismoedige constatering ‘Natuur is voor tevredenen of legen’, en eindigend met ‘Domweg gelukkig, in de Dapperstraat’. Vertaald naar de huidige toestand van de natuur: ‘Ja, het gaat slecht met onze natuur’ naar ‘Ja, wat hebben we toch een prachtige natuur in Nederland’.

Google je op ‘Natuur in Nederland’, klik je op de tab afbeeldingen en wat zie je? Je ziet vooral heide, Oostvaardersplassen, wat weideland en uiterwaard: kortom cultuurlandschappen. Laat je scherm voor wat het is, en kijk naar je eigen tuin. Nee niet die vluchtige blik, maar écht kijken. Je blijft je verwonderen, en als je wat fanatieker wordt en gaat determineren (bijvoorbeeld met hulp van ObsMap) sta je verbaasd over wat je allemaal nog meer ontdekt.

Dit laatste is wat Anthonie betreft de belangrijkste tip die hij ons wil meegeven. Vind je dit een nogal uitgebreide inleiding? Je mag hier dan stoppen met lezen, maar doe Anthonie eer aan en lees toch even door.

Door zijn werk onderkent Anthonie 10 trends in natuurbescherming, plus 1 extra…

1

Natuur staat volop in de belangstelling Onder invloed van de reisbeperkingen tijdens de pandemie zijn we onze directe omgeving meer gaan verkennen en waarderen. We verwonderen ons over hoe bloemen en planten en dieren zich in korte tijd ontwikkelen, ons rust geven en ons bij onszelf brengen. De main stream media en sociale media staan vol met artikelen over natuur, natuurorganisaties zien hun ledenaantallen weer groeien. Maar, die toegenomen belangstelling heeft ook haar keerzijde: natuur als decor voor activiteiten (zoals terreinfietsen in storingsgevoelige gebieden) en sommige gebieden zijn in mooie weekenden zó druk dat verblijf er even niet ontspannend is.

2

Iets doen met groen is populair Initiatieven als tiny forests, het NK Tegelwippen, NLdoet, Guerilla gardening slaan aan. Allemaal hartstikke leuk, maar zorg ervoor dat je die mooie acties baseert op kennis en niet alleen op goed gevoel. Insecten hebben niets aan plantgoed dat voortspruit uit een kermismengsel van veel kleur, maar zonder goede voedingsstoffen.

3

Biodiversiteit is te koop In het verlengde van trend 2 zie je het maakbaarheidsdenken in de natuur terug. Anthonie toonde een mooi voorbeeld met de zogenoemde ‘wildebloemenmatten: bloei vóór onkruidgroei’

12

WAARDVOGEL | APRIL 2022

(https://www.stad-en-groen.nl/article/37804/). Zet daartegenover uit het Compendium voor de Leefomgeving de informatie over soorten van planten en dieren https://www.clo.nl/indicatoren/ nl1046-aantallen-planten--en-diersoorten. Je ziet dan dat ruim de helft bestaat uit ‘de kleine beestjes’ en uit schimmels. Zij vormen de basis van onze soortenrijkdom en dragen bij aan de genetische variaties in ecosystemen.

Aantal soorten in Nederland per hoofdgroep, 2018, bron: www.clo.nl

4

Belangstelling voor insecten neemt toe Met de toename van determinatie-apps wordt voorzien in de toenemende interesse voor juist insecten en het kleine grut. Ook het rapport over de achteruitgang van insectenpopulaties in Nederland: trends, oorzaken en kennislacunes, (Wageningen, maart 2018) met prof. David Kleijn als eerste auteur, heeft de groene gemeenschap wakker geschud. De publiciteit over dergelijke onderzoeken heeft ook het bewustzijn bij de burger versterkt.

5

Meer aandacht voor ecologisch bermbeheer Een onderwerp dat bij ons nauwelijks meer aandacht behoeft, zou je denken. Met Prachtlint, de certificering door Kleurkeur van zowel opdrachtgevers als van uitvoerders in het bermbeheer, door praktische voorlichting over gefaseerd maaibeheer, over de effecten van klepelen en door publicaties als de Veldgids ecologisch bermbeheer zorgen ervoor dat partijen elkaar stimuleren bewuster om te gaan met hun bermen.

6

Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s) KPI’s zijn hip, vooral in de Excel-wereld. Daardoor weliswaar minder aaibaar, maar nuttig en zinvol omdat ze de verschillende partijen (overheid, agrarische sector, natuurorganisaties) een

gemeenschappelijk handvat bieden om na te gaan hoe het nu echt staat met al die verschillende aspecten. Voor de melkveehouderij moet je denken aan informatie over bijvoorbeeld kruidenrijk grasland, stikstofbodemoverschot, percentage eigen eiwit enz.

7

Samenwerking Alleen door samen te werken en voor organisaties als de onze, door de bal te houden op ecologisch resultaat, zal het lukken om biodiversiteit te versterken en te komen tot een succesvoller natuurbeheer. Het recente advies van de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur van 23 maart jl. over Natuurinclusief Nederland gaat daar ruimschoots op in. Zie hiervoor pag. 20 en het Nieuwsbericht op onze website.

8

Bodem en bodemdiversiteit Een paar jaar geleden organiseerde de NVWK al een zeer goed bezochte lezing over het belang van bodem en over de bijdrage van bodemdieren aan een gezonde bodem. Anthonie attendeert ons op onderzoek naar doordringbaarheid van de bodem in Spaarnwoude, dat kijkt naar hoe goed, of niet, de grutto bij zijn voedsel kan komen in relatie tot de zacht- en/of hardheid van de bodem als gevolg van vocht en droogte. In dit kader is interessant hoe het staat met de geschiktheid van de bodem in de Krimpenerwaard voor onze weidevogels.

9

Klimaatverandering De diverse verspreidingsatlassen voor vogels en vlinders laten zien hoe verschillende soorten door de decennia heen zich onder invloed van veranderende klimatologische omstandigheden verder verspreiden over ons land. Die veranderingen zitten andere soorten, zoals de grutto echter ook in de weg omdat het tempo in plantengroei en beschikbaarheid van gepast voedsel niet meer matcht met de voedselbehoefte van vooral jonge grutto’s. Wij lopen aan tegen de vraag in hoeverre wij als mens, als agrariërs, als natuurorganisaties hier effectief kunnen beïnvloeden op de (middel) lange termijn.

10

Boeken De markt wordt ruim voorzien van uitstekende boeken en veldgidsen over natuur en natuurbescherming. Anthonie dringt er bij ons op aan regelmatig, en zeker in de ‘rustige’ seizoenen van die boeken erbij te nemen. Lezen over natuur – in den brede of over specifieke soorten – helpt je beter te kijken en te begrijpen wat je ziet. Goed lezen leidt tot goede vragen!

11

Bonus Wil je een verdere uitdieping van de onderwerpen die in deze lezing aan de orde zijn geweest? Luister dan naar de podcast die Anthonie onlangs is begonnen onder de titel Toekomst voor natuur.

Ikzelf heb de eerste, het gesprek met David Kleijn, beluisterd en ik kan het je aanraden: in die podcasts worden dingen gezegd die je echt tot nadenken stemmen.

I

Ecosysteemdiensten (ESD) en bodembiodiversiteit in één figuur; een draaiend wiel , bron illustratie: www.ivm.nl

n het nagesprek over de lezing was veel aandacht voor de weidevogels, met als centrale ‘opdracht’ de vraag: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat terreineigenaren de keuze kunnen maken voluit te gaan voor weidevogels?

Verder: laat zien wat je bereikt, welke resultaten je boekt. Ga inderdaad serieus aan de slag met een eigen NVWK-huisvesting: die trekt aan, en die wordt nog interessanter als je ook zelf wat ruimte om je gebouw heen hebt waar je mooie dingen kunt doen. En, richt je inderdaad op jongeren: benader ze actief, en vooral geef ze de ruimte om uitvoering te geven aan hun ideeën. D

Oproep Organiseer een korte excursie in de Krimpenerwaard Jaap Graveland De Krimpenerwaard heeft ondanks de toenemende drukte en het intensievere grondgebruik nog veel natuur. Er wordt ook natuur hersteld, zoals in het Doove Gat en polder De Nesse. Nu gaat men verder met het realiseren van de 2250 ha natuur onder het Natuurnetwerk Nederland (https://veenweidenkrimpenerwaard.nl/). D

W

e merken dat veel leden onze prachtige gebieden nauwelijks kennen. Tijdens corona zijn mensen meer gaan wandelen en fietsen dicht bij huis. De belangstelling voor onze omgeving is toegenomen, de wens om er meer van te weten ook. Daarom willen we graag korte excursies organiseren in de Krimpenerwaard. Dicht bij huis, niet te lang, dus het is eenvoudig te organiseren. De vogelexcursies in het voorjaar die onze voorzitter organiseerde zaten snel vol en het is fijn als andere mensen het stokje over willen nemen. Heb je vragen, of wil je je voor een excursie aanmelden, stuur dan even een mail naar Benjamin Hallie, xxxxxxxxx@xxxxx.xx, XX XXXXXX. D WAARDVOGEL | APRIL 2022 13

Jeugdpagina Naar de biologische geitenboerderij Lammetjes, geiten, bloemen in de wei, zoemende insecten en ruimte voor allerlei soorten vogels. De biologische boer heeft er natuurlijk altijd oog voor! Ga mee op excursie naar dit boerenbedrijf en leer alles wat hierbij komt kijken! Heb je eigenlijk wel eens van kefir gehoord?

Het zou natuurlijk ontzettend leuk zijn als je vriendjes, vriendinnetjes, neefjes, nichtjes, je opa en oma of je

ouders meeneemt. Maak jij ze enthousiast? Zie ook pag. 18. Datum: 18 juni 2022, 09.30 uur (als deze ronde vol is start een tweede rondleiding om 11.00 uur).

Locatie: Benedenkerkseweg 106b, 2821 LE Stolwijk Voor vragen: xxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx of XX XXXXXXXX Opgeven via de website: www.nvwk.nl o.v.v: voornaam en achternaam, leeftijd, mailadres en telefoonnummer. D

‘Nieuwjaarsexcursie’ op 5 maart samen met JNW Krimpen Maria Kuijf Al een paar jaar gaat de Jeugd en Natuurwacht Krimpen mee met de nieuwjaarsexcursie van de NVWK. We lopen dan rond de Surfplas bij de Reeuwijkse Plassen. Dit jaar was het niet doorgegaan door de corona. Toen de coronaregels niet meer zo streng waren, is de excursie toch gehouden. Toen was het al maart. Er waren ouders bij die het ook erg interessant vonden. André hield alle kinderen goed in de gaten. Jaap van de NVWK weet heel veel van de natuur en dus ook van vogels en die vertelde de kinderen overal over.

De kinderen van de JNW hadden allemaal een notitieboekje meegekregen, waarin ze hun waarnemingen konden

noteren. Sommige kinderen schreven netjes op wat ze gezien hadden. Er was een mooie roodborsttapuit. Eerst zagen we hem niet, maar hij vloog heen en weer tussen de hekken en toen konden we hem wel goed zien.

Ook de brilduikers zijn mooie vogels. Ze zijn zwart met wit, zoals kuifeenden, maar toch wat anders. Zij zwommen op het water en doken vaak onder.

Het was mooi weer, maar ‘s nachts had het gevroren. In de slootjes lag ijs en de jongens keken hoe dik het ijs was.

Toen we bijna klaar waren met de wandeling zagen we geoorde futen. Ze heten zo omdat ze veertjes hebben, ongeveer op de plaats waar oren kunnen zitten. Jaap vertelde dat deze futen hier best zeldzaam zijn. D Links: het vogelopschrijfboekje, foto: André Bloot Rechts: brilduiker; linksonder: roodborsttapuit; rechtsonder: geoorde fuut, de pluimpjes bij zijn ‘oren’ zijn goed te zien. Foto’s: Vincent Vuik

14

WAARDVOGEL | APRIL 2022

Vlinderkwis Zoek van de vlinders de juiste binnenkant (met open vleugels) bij de juiste buitenkant (gesloten vleugels) bij elkaar en zet de juiste naam erbij. Alle tekeningen van Richard Lewington

De oplossing vind je op de Jeugd en jongerenpagina op de site van de NVWK. Namen waar je uit kunt kiezen: Bruin blauwtje Kleine vos Dagpauwoog Citroenvlinder Koevinkje

HV©

Gehakkelde aurelia Bont zandoogje Klein koolwitje Atalanta Oranjetipje Koninginnenpage D a

1

1

2

b

3

c

4

d

5

e

6

f

7

g

8

h

9

i

10

j

11

k

WAARDVOGEL | APRIL 2022 15

Graslandvlinderplannen Stand van zaken en wat er in 2022 op stapel staat Arie Kooy De verkorte doelstelling van het Graslandvlinderplan is dat wordt gestreefd naar het realiseren van graslandvlinderhabitats (zo mogelijk 15 stuks verspreid over de Krimpenerwaard) in combinatie met bloem- en kruidenrijke migratieroutes voor graslandvlinders en bijen. Hierdoor kunnen vlinderpopulaties zich vestigen en is er door de migratieroutes uitwisseling mogelijk tussen de populaties, zowel binnen de Krimpenerwaard als van buitenaf. De graslandvlinders zoals genoemd in de doelstelling zijn: hooibeestje, zwartsprietdikkopje, icarusblauwtje, kleine vuurvlinder, bruin zandoogje en argusvlinder. Het behoeft geen betoog dat het recente initiatief Prachtlint naadloos aansluit op de doelen van het Graslandvlinderproject. D

H

et project is in 2018 gestart en is door een aantal partijen financieel mogelijk gemaakt. De belangrijkste subsidiegever was de Provincie Zuid-Holland die in 2018 de NVWK een ‘opdracht’ gaf onder de titel ‘Opdrachtverlening Pilot Habitatverbetering Graslandvlinders Krimpenerwaard’. Die opdracht had als einddatum 31 december 2021.

Op bijgaande kaart is aangegeven, wat er sinds 1 januari 2018 is gerealiseerd én wat er nog op stapel staat in het kader van dit project.

Want desgevraagd was de provincie bereid om de einddatum te verschuiven naar 31 december van dit jaar. Onze vraag om verlenging was gebaseerd op het feit dat er in 2020 en in 2021 in verband met corona slechts een beperkt beroep op de inzet van vrijwilligers – essentieel voor het slagen van dit project! – kon worden gedaan.

Bovendien was er sprake van warme zomers die negatieve invloed hadden op de zaairesultaten die nodig waren om bloemen- en kruidenrijke percelen (als vlinderhabitat) te realiseren.

O

nderstaand een verklaring van de nummers van de oranje stickertjes op de kaart : 1. De eerste Idylle in het Loetbos m.m.v. de Vlinderstichting.

2. In het sport- en recreatiegebied Weydeblick in Lekkerkerk bevindt zich ook een Idylle. In de nabijheid werd een eenvoudig insectenhotel gebouwd. Het eerste resultaat van het inzaaien van een bloemen- en kruidenmengsel was ver beneden de maat. Na het afplaggen van ca.

20 cm grond werd er opnieuw ingezaaid met aanvaardbaar resultaat.

3. In het Lekweidegebied bij Bergambacht werd ook een Idylle gerealiseerd. In deze Idylle is sprake van teveel storingssoorten die het kruiden- en bloemenzaaisel overheersen. In 2022 wordt een alternatief perceel in dit gebied als Idylle aangelegd.

De gebieden, 1, 2 en 3 worden beheerd door Staatsbosbeheer.

4. Ten westen van Ammerstol werd op het buitendijks gebied ‘De Snakkert’ van het ZHL op verschillende plaatsen een bloemen- en kruidenmengsel ingezaaid. Het resultaat daarvan is nog niet duidelijk.

5. Een perceel van het natuurgebied Bilwijk van het ZHL is ingericht als Idylle.

6. In het zgn. Veenweidepark, ook eigendom van het ZHL werden een aantal percelen ingezaaid met een kruiden- en bloemenmengsel. De inzet van buurtbewoners als vrijwilligers verdient lof.

7. De zgn. Geitenweide is in beheer van het ZHL. Met deze organisatie zijn afspraken gemaakt over het beheer, dat er op gericht is om insecten waaronder vlinders meer kansen te bieden.

8. De Schanspolder is een fors gebied eveneens in beheer bij het ZHL. Ook voor dit gebied zijn beheerafspraken gemaakt om insecten meer en betere kansen te bieden.

16

WAARDVOGEL | APRIL 2022

Van boven naar beneden: bruin zandoogje, foto: Arie Kooy; kleine vuurvlinder, foto: Dirk-Jan Saaltink; zwartsprietdikkopje, foto: Maria Kuijf

Overzicht van de ligging van de Idylles en de vlinderbermen in de Krimpenerwaard

9. Langs het fietspad van Koolwijk richting Zuidbroek liggen tussen Koolwijk en de Ree een aantal ‘schrale’ bermen die in 2022 zullen worden ingezaaid met een gebiedseigen bloemen- en kruidenmengsel en die waterschap HHSK ecologisch gaat beheren.

10. In 2022 zal worden bezien of er op de Kleine Zaag van het ZHL stukjes kunnen worden ingezaaid met een voor vlinders aantrekkelijk kruiden- en bloemenmengsel.

11. In het gebied Korte Zand van het ZHL werd op bescheiden wijze een zgn. stroomdalmengsel ingezaaid.

12. Desgevraagd werd bij geitenboerderij De Bonte Weide aan de Benedenkerkseweg in Stolwijk, met een subsidie verkregen voor de inrichting van natuurvriendelijke oevers, een flink perceel ingezaaid met een zaadmengsel ten behoeve van insecten en vlinders.

13. Bij de familie Nieuwstraaten aan de Bovenkerkseweg in Stolwijk werd een flink perceel ingezaaid met een bloemrijk mengsel nabij hun woning. De familie krijgt beheeradviezen.

14. Bij de familie Maas aan de Bilwijkerweg in Stolwijk werd ongeveer 3500 m2 ingezaaid bij hun woning met een kruidenrijk bloemenmengsel. Ook hier krijgt men beheeradvies.

15. Met Dunea zijn gesprekken gaande over het realiseren van een bijen- en vlindervriendelijk gebied bij de waterinlaat buitendijks.

16. In polder Den Hoek iets ten zuiden van de Kwakels tussen Bergambacht en Lekkerkerk werd na het afplaggen van twee kleine perceeltjes een Idylle gerealiseerd. Het resultaat is zeer de moeite waard.

van bermen langs wegen én oevers die bij dit waterschap in beheer zijn. Een besluit daarover is - in principe - genomen bij de vaststelling van het Waterbeheerprogramma op 26 januari jl. De nadere uitwerking van dit besluit moet nog plaatsvinden.

• De Provincie Zuid-Holland voor wat betreft de N-wegen. De voornaamste wegen in dat kader zijn de N207 en de N210. Voor wat betreft de N210 werden en worden bijzondere werkzaamheden op het punt van vergroten biodiversiteit in 2021 en in 2022 uitgevoerd.

O

ok in 2022 is de inzet van vrijwilligers van harte welkom.

Suggesties voor de verdere aanpak zullen wij met belangstelling lezen. U kunt mij mailen op het volgende adres: xxxxxxxxx@xxxxx. xx.

Relevante publicaties : • ‘Bloeiende Bermen’, Waardvogel 1, februari 2021 • ‘Prachtlint’, Waardvogel 2, april 2021 • ‘Ecologisch Bermonderhoud’, Waardvogel 3, juni 2021 • ‘Prachtlint’, Waardvogel 5, december 2021 D

O

p de kaart van de Krimpenerwaard zijn in groene lijnen de bermen aangegeven die ecologisch worden beheerd. Dit gebeurt door : • Het Hoogheemraadschap voor Schieland en de Krimpenerwaard, vooralsnog voornamelijk voor de Lekdijk tussen Krimpen aan de IJssel en Schoonhoven. Met dit waterschap vinden gesprekken plaats teneinde te bereiken dat ecologisch beheer ook gaat plaatsvinden

Icarusblauwtje, foto: Arie Kooy

WAARDVOGEL | APRIL 2022 17

Kinderopvangboerderij 'Achter 't Potdeksel'        

opvang van 07.00 tot 19.00 uur verticale groep van 0 tot 4 jaar (max. 16) optimale zorg en aandacht ervaren en gediplomeerde leiding in landelijke en agrarische omgeving unieke accommodatie in voormalige koeienstal buitenspeelruimte in openlucht en overdekt natuur-educatieve visie en uitgangspunten

www.kinderopvangboerderij.nl potdeksel.kinderopvangboerderij@kpnmail.nl Aad van der Meijden & Netty Brussee Benedenberg 66 - 2861 LH Bergambacht

 0182-353183

Landschap Cultuurhistorie––Ecologie Ecologie Landschap –– Cultuurhistorie Advies – Realisatie – Educatie

Advies – Realisatie – Educatie

Wij kunnen u helpen door middel van:

Wijontwerp kunnen uenhelpen door middelbijvan: • Advies, directievoering inrichting van natuurterreinen, openbaar groen, landgoederen en • (boeren)erf.

Advies, ontwerp en directievoering bij inrichting van • Opstellen van beheerplannen en gebiedsvisies. natuurterreinen, openbaar groen,inventarisaties. landgoederen en • Ecologische en landschappelijke • Lezingen, excursies en cursussen m.b.t. Natuur en (boeren)erf.

Landschap.

• Opstellen van beheerplannen en gebiedsvisies.

• Ecologischeinfo@bureau-schildwacht.nl en landschappelijke inventarisaties. www.bureau-schildwacht.nl • Lezingen,Beukendaal excursies en3, 2831 cursussen m.b.t. Natuur en VA Gouderak 06-22978424 Landschap. info@bureau-schildwacht.nl www.bureau-schildwacht.nl Beukendaal 3, 2831 VA Gouderak 06-22978424

Uw duurzame drukker in de Krimpenerwaard FSC® gecertificeerd en premium partner

De eksters Tekst en illustratie: M. Bersma

Het is bloeitijd voor de hoge bomen die tegenover mijn huis staan. Zij dragen grote witte bloemen voordat de bladeren er zijn.

Vorig jaar hebben twee eksters in één van die bomen hun nest gebouwd. IJverig droegen ze takken aan en vlochten die in elkaar tot een stevig bouwsel.

Na de broedtijd kwamen ze nog vaak even kijken naar het nu lege nest.

Nu overal de nestbouw weer begonnen is dit voorjaar, vlogen ze getweeën opnieuw naar het nest, ze kropen er in en plukten aan de takken.

Natuurlijk beginnen ze weer te nestelen, dacht ik. Soms bleven ze enkele dagen weg, maar kwamen toch telkens terug. Dit gebeurde een paar weken lang, tot ik ontdekte dat het nest kleiner was geworden. ­ Gezichtsbedrog, dacht ik.

Mijn ogen bedrogen me niet, het was inderdaad kleiner en toen ik wat dan ­ later nog eens keek, was er van het hele nest niets meer te zien.

Ik begrijp dat ze met de takken van hun oude nest een nieuw onderkomen gebouwd hebben.

Zo nu en dan kwamen ze nog even terug en hipten op het gras onder de boom.

Ze hebben geen nesttakje overgelaten.

Jammer om de levendigheid die er was te moeten missen, het was interessant om ze bezig te zien. D

Excursie biologische geitenboerderij Benjamin Hallie

Benieuwd naar de bedrijfsvoering op een biologisch boerenbedrijf? Geef je dan op voor de excursie naar de biologische geitenboerderij ‘De Bonte Weide’ op 18 juni en leer alles over deze vorm van bedrijfsvoering.

N

aast het productieproces is er binnen de biologische bedrijfsvoering veel oog voor natuur en omgeving. Kom meebeleven en leer van alles over kruidenrijk grasland, beheer voor erf- en weidevogels en neem een kijkje bij de geiten! De excursie wordt geleid door de trotse en enthousiaste eigenaar van dit bedrijf Mart Jan de Jong.

Er is in de eerste ronde plek voor ongeveer 20 personen. Bij voldoende aanmeldingen volgt een tweede shift. De eerste ronde is van 9.30 tot 11.00 en een eventuele tweede groep (bij meer dan 20 aanmeldingen) is van 11.00 tot 12.30. Deze activiteit is tevens zeer geschikt voor kinderen! Voor jeugd zie pagina (verwijzing jeugdpagina) Voor vragen: xxxxxxxxx@xxxxx.xx of XX XXXXXXX, opgeven via de website: www.nvwk.nl o.v.v: Voornaam/achternaam, leeftijd, mailadres en een telefoonnummer.

We verzamelen op locatie Benedenkerkseweg 106b, 2821 LE, Stolwijk. d WAARDVOGEL | APRIL 2022 19

Natuurinclusief Nederland, natuur overal en voor iedereen https://www.rli.nl/publicaties/2022/advies/natuurinclusief-nederland, maart 2022

PERSBERICHT

De natuur in Nederland gaat hard achteruit, terwijl een vitale natuur cruciaal is voor een leefbaar land. Wat betekent dat voor het bestaande natuurbeleid? Op 23 maart 2022 bracht de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) zijn advies hierover uit.

Aanleiding en adviesvraag Wereldwijd gaat de natuur in een zorgwekkend tempo achteruit. Dat geldt zeker ook voor Nederland. Van agrarische gebieden tot natuurgebieden, van binnenwateren tot stedelijke gebieden: overal lopen de natuurkwaliteit en de biodiversiteit terug. Dat is problematisch, want een vitale natuur is cruciaal voor het tegengaan van klimaatverandering en verduurzaming van de voedselvoorziening. Natuur in de directe leefomgeving is daarnaast essentieel voor de gezondheid en het welbevinden van mensen. Bovendien is een goede staat van de natuur van belang voor de beschikbaarheid van onder meer drinkwater, gezond voedsel en schone lucht. De natuur vormt een bestaansvoorwaarde voor de mens.

Tegen de achtergrond van deze biodiversiteitscrisis heeft de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) zich gebogen over de vraag of het bestaande natuurbeleid van de rijksoverheid toereikend is en zo nee, welke koerswijzigingen nodig zijn.

Toelichting De raad concludeert dat het gevoerde Nederlandse natuurbeleid tekortschiet. Dat heeft een aantal oorzaken: - De focus van het natuurbeleid is te smal, het beleid is hoofdzakelijk gericht op beschermde natuurgebieden. Die gebieden zijn echter onderdeel van veel grotere ecosystemen, ook buiten de beschermingsgrenzen. Met het huidige beleid lukt het niet om ervoor te zorgen dat de condities voor (grond)water, bodem en milieu op orde zijn. De smalle focus van het natuurbeleid gaat bovendien gepaard met te weinig aandacht voor de natuur in het landelijk en stedelijk gebied.

- Het natuurbeleid wordt te weinig gekoppeld aan andere maatschappelijke opgaven. De ambitie van de overheid om natuuropgaven te verweven met andere activiteiten en te bewegen naar een natuurinclusieve samenleving, loopt vast. In de praktijk lopen goedwillende partijen in de samenleving hierbij tegen belemmeringen aan.

- Natuur heeft een te zwakke positie bij economische en politieke afwegingen. Natuur wordt vooral gezien als een kostenpost en als een deelbelang dat economische groei hindert. Er lijkt sprake te zijn van een blinde vlek voor de betekenis van natuur als bestaansvoorwaarde voor de mens.

- Overheden werken onvoldoende samen. Het ontbreekt aan een samenhangende bestuurlijke aanpak. Ook schort het aan samenwerking met andere partijen. Het ontbreekt daarnaast aan systematische monitoring van de resultaten van het beleid en onafhankelijk toezicht daarop.

- Het is cruciaal om de teruggang van natuur te keren en te zorgen voor herstel. Daartoe zal de overheid met veel meer inzet moeten werken aan de totstandkoming van een natuurinclusief Nederland. De raad doet hiertoe vier aanbevelingen: 1. Zorg overal voor natuur van voldoende kwaliteit Het huidige natuurbeleid is niet effectief. De beperkte focus op beschermde natuurgebieden is niet afdoende om de teruggang van de biodiversiteit te keren. Ook daarbuiten moet werk worden gemaakt van natuur- en biodiversiteitsherstel. In en om dorpen en steden moet veel meer groen komen, op loop- of fietsafstand voor iedereen. Ook in het landelijk gebied, waar de afgelopen decennia een regelrechte kaalslag van de natuur heeft plaatsgevonden, is natuurherstel noodzakelijk.

De raad pleit ervoor om gebiedsgericht een gewenst minimum kwaliteitsniveau voor natuur vast te stellen.

2. Maak de natuuraanpak integraal onderdeel van de verbouwing van Nederland Nederland gaat de komende jaren op de schop vanwege de vele grote opgaven, zoals de woningbouw, de energietransitie, de aanpassing aan klimaatverandering, het stikstofvraagstuk en de verduurzaming Bron illustratie: rapport Natuurinclusief Nederland van de landbouw. Deze grote verbouwing van Nederland biedt uitgelezen kansen om de natuur binnen en buiten beschermde gebieden te herstellen. Veel bedrijven, organisaties en gemeenten zijn ook bereid om stappen te zetten naar een meer natuurinclusieve manier van werken. Maar het lukt alleen met een overheid die daarbij helpt en daar zelf ook vol op inzet.

De raad adviseert om in een gebiedsgerichte aanpak in alle regio’s natuurherstel te verbinden met andere maatschappelijke opgaven, en om hierover afspraken te maken in diverse sectoren. Hiervoor moeten onder andere het klimaat- en het stikstoffonds worden benut.

3. Zorg dat natuur systematisch wordt meegewogen bij economische en politieke besluiten Natuur wordt in de economische en politieke besluitvorming vooral als kostenpost beschouwd. Daardoor telt het natuurbelang onvoldoende mee. Er zijn nog te veel (financiële) prikkels die natuurverlies bevorderen; natuurschade en natuurherstel worden onvoldoende op waarde geschat. De raad adviseert daarom om subsidies en fiscale maatregelen in de landbouw, industrie en het natuurbeheer te richten op een natuurinclusieve samenleving en om het belang van natuur van goede kwaliteit beter te waarderen bij de afweging van economische en politieke besluiten.

4. Werk gebiedsgericht samen Het verbinden van ruimtelijke opgaven vergt een gebiedsgerichte aanpak, waaraan alle betrokken partijen – met onderscheiden rollen en taken – gezamenlijk invulling geven. De raad ondersteunt daarom het voornemen van het kabinet om te komen tot een integrale, gebiedsgerichte aanpak van 20

WAARDVOGEL | APRIL 2022

opgaven. De natuuropgave moet op regionaal niveau worden verbonden met andere opgaven. Dat geldt zowel voor landelijke als stedelijke regio’s. Daarbij is systematische monitoring en onafhankelijk toezicht op de realisatie van natuurherstel nodig.

Publicatiedatum en Online publieksbijeenkomst op 19 mei 2022 Het advies is op 23 maart 2022 in ontvangst genomen door de minister voor Natuur en Stikstof. Daarnaast is het advies aangeboden aan de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening en de voorzitters van de Eerste en Tweede Kamer.

De Rli organiseert op 19 mei een online publieksbijeenkomst over het advies ‘Natuurinclusief Nederland’. Binnenkort volgt nadere informatie over het interactieve programma met sprekers en deelsessies met onder meer Donné Slangen (waarnemend directeur-generaal Natuur, Visserij en Landelijk gebied), Rik Grashoff (wethouder Tilburg) en Daan Helming (projectleider Biodiversiteit & Groene Netten). Dan kunt u zich ook aanmelden voor de bijeenkomst.

[Noot van de redactie: zie voor het gehele rapport het nieuwsbericht van 23 maart 2022 op www.nvwk.nl]

Open Tuinendag Met aandacht voor #NVWK60 Tekst en foto’s: Jacqueline Veltman Altijd een gezellige en inspirerende dag, de Open Tuinendag in Krimpen aan den IJssel! Gemiddeld stellen zo’n 16 tuineigenaren hun tuin open om tuinweetjes en ideetjes uit te wisselen met belangstellenden. Elke tuin is weer anders, groot, klein, natuurlijk of strakker. Wat is dat voor plant, een enthousiaste groeier of heeft-ie wat meer zorg nodig? Wat doe jij tegen slakken? Kun je dat eten? Welke plant kan goed in de schaduw? Hoe snoei jij de druif? Een composthoop opzetten hoe doe je dat? Etc. etc. De open tuinendag wordt dit jaar gehouden op 18 juni. d

M

et nieuwe ideetjes kun jij weer verder!

Zo moeilijk is tuinieren niet, zeker niet als je met de tuin mee tuiniert in plaats van de tuin jouw wensen oplegt. De juiste plant op de juiste plaats! Laat dat strakke tuinieren los, lekker wat verwilderen. Een goed bodemleven is onontbeerlijk, dus laat liggen dat blad, maak mulch en compost. Streef naar een natuurlijk evenwicht door wat scharrelhoekjes voor egels, vogels en insecten te creëren, de natuurlijke vijanden komen vanzelf. Bedek de bodem met bodembedekkers en laat vaste planten en grassen rustig afsterven in de winter. Uit den boze zijn natuurlijk gif en kunstmest!

L

ijkt het je leuk om ook mee te doen met je tuin?

We stellen eigenlijk alleen de eisen dat je in Krimpen aan den IJssel woont, je tuin groen is en je veel plezier hebt in natuurlijk tuinieren en daarover met mensen in gesprek wilt. Dus als je mee wilt doen: neem dan contact met mij op voor half mei.

Wil je gewoon lekker komen kijken? Kijk dan de komende weken op onze faceboek-pagina ‘Open tuinen Krimpen aan den IJssel’. Daar staat een kaartje met de deelnemende tuinen.

N

VWK-60 jaar Omdat we dit jaar vieren dat de NVWK 60 jaar bestaat, willen we alle tuineigenaren vragen om stekjes uit eigen tuin te maken en die aan de bezoekers te geven als aanmoediging voor een goede start of aanvulling voor hun groene en biodiverse tuin.

Om een beetje leuk aanbod te hebben, kunnen we veel stekjes gebruiken. Ook van minder reguliere soorten. Mocht jij stekjes willen maken en mee willen doen met deze actie, dan kun je ook contact met me opnemen: ik heb potjes zat. Ik kan dan ook kijken in welke tuin de stekjes neergezet kunnen worden. Ik hoor graag van je! Jacqueline Veltman, ‘Projecten in het groen’, XX XXXXXXX. d

WAARDVOGEL | APRIL 2022 21

Stekjesmarkt op 21 mei in het Loetbos Wie maakt stekjes voor de Dag van de Biodiversiteit?

Tekst en foto’s: Yvonne Metaal De NVWK (Natuur- en Vogel Werkgroep Krimpenerwaard) bestaat 60 jaar. Deze vrijwilligersorganisatie doet heel veel op het gebied van het beheer van bomen, planten, vogels en insecten in de Krimpenerwaard en sluit aan bij de Internationale Dag van de Biodiversiteit op 21 mei as. D

N

a het enorme succes van het uitgraven en uitdelen van 1.180 jonge boompjes vorig najaar, moest er een vervolg komen…

Tuinierende inwoners van de Krimpenerwaard worden daarom uitgenodigd om door stekken of scheuren plantjes te vermeerderen.

Veel tuinplanten stoelen in het voorjaar flink uit of hebben zich uitgezaaid. Plantendelen worden dan afgestoken en zaailingen uitgetrokken. Gooi ze deze keer niet in de compostbak! Zet deze plantjes en plantendelen in een potje zodat ze nog goed kunnen wortelen vóór 21 mei. En bied ze op die dag aan in het Loetbos. Zo kunnen andere inwoners meer biodiversiteit in hun tuin brengen en tegen kleine prijsjes kennismaken met planten die goed zijn voor de inheemse insecten.

Als u over het stekken wat onzeker bent: zie www.tuinweb.com/ planten-stekken-voor-beginners.

De stekjesmarkt wordt speciaal opgezet voor mensen die hun tuin willen vergroenen en meer natuurlijk willen maken. Kom langs bij deze stekjesmarkt en vind plantjes, die interessant zijn voor insecten. Dat zijn niet altijd dezelfde planten die te koop zijn in tuincentra, maar deze zijn biologisch gekweekt en bij voorkeur streekeigen. Zet dit jaar eens meer en vooral andere soorten planten in uw tuin en laat u verrassen door de wilde bijen, hommels, vlinders en zweefvliegen die uw tuin komen bezoeken. En door de vogels die daar weer op af komen.

D

e stekjesmarkt wordt onder en rondom de hooiberg bij de Hendrikshoeve in het Loetbos gehouden in samenwerking met Staatsbosbeheer/de Groenalliantie op zaterdag 21 mei van 10.00 tot 15.00 uur.

Maakt en brengt u ook plantjes? En/of helpt u mee op dag zelf, met de uitgifte? Kom dan liever iets eerder en informeer ons via info@nvwk.nl met uw gegevens. D

Samen met Rotterdam de Boer op! coördineert de Voedselfamilie Krimpenerwaard de activiteiten rondom de Dag van de Biodiversiteit op 21 mei in de Krimpenerwaard.

Berkenwoude – De Rode Mus, Verhalen in de bessentuin, Katrien Prak Berkenwoude – Het Schapenschuurtje, Streekproducten lunch: Eetschilderij eetbeleving en kunstwerk in één, Voedselfamilie Krimpenerwaard Haastrecht – Steinsedijk, Wildpluk wandeling en kruidenboter maken, Simone Abel Krimpen a/d IJssel - Rudolf Steiner School, Informatie over bijen, bestuiving en ons voedsel, Imkerij de Nesse – Franca Burger Lekkerkerk – Eendenkooi Bakkerswaal, Wildpluk wandeling en soepje maken, Zuid-Hollands Landschap - Marjan Pols-De Pee Lekkerkerk - Loetbos, Stekjesmarkt bij Hendrikshoeve, NVWK – Yvonne Metaal Lekkerkerk - Loetbos, Wandeling met de boswachter, Staatsbosbeheer – Ties Ittman Lekkerkerk, Stolwijk, Berkenwoude, Fietstocht Tour de Tapas, Fietsen voor m’n eten Krimpenerwaard – Suzan van Putten Het hele programma met de tijden eventuele kosten etc. vind je binnenkort op https://voedselfamiliekrimpenerwaard.nl/ en https:// www.rotterdamdeboerop.site/dagen/ 22

WAARDVOGEL | APRIL 2022

Tuinexcursie In Opperduit, zaterdag 2 juli Hans van Keulen Op 2 juli organiseert de eigenaar van de tuin, Hans van Keulen, een rondwandeling in een natuurlijk aangelegde tuin achter de dijk aan de Opperduit. De tuin is een echte poldertuin, een perceel van een halve hectare omringd door sloten en de weilanden van de Krimpenerwaard.

D

e tuin is zo ingericht dat er veel ruimte is voor vogels, vlinders en insecten; veel water, ruige plekjes en begroeiing geschikt om in te schuilen en te nestelen. Maar het is ook een tuin met veel bloemen, vaste planten en eenjarigen en leuke plekjes om te genieten van de rust en de omgeving.

Deze excursie is leuk voor mensen die van tuinieren houden, maar ook ruimte willen geven aan wilde planten, vogels, vlinders, insecten en andere dieren. Eind juni begin juli is een mooie tijd omdat er dan veel te zien is in de tuin en bij de wilde bloemenveldjes. Het zou leuk zijn als we tijdens de rondleiding onze ideeën en kennis over tuinieren met natuur, planten en dieren kunnen uitwisselen.

D

e excursie begint om 10.00 uur en eindigt om ca 12.30 uur.

Adres: Opperduit 196 in Lekkerkerk Graag per mail aanmelden via xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx. d

Oproep lezingen organiseren Het bestuur helpt je op weg Jaap Graveland De NVWK heeft altijd lezingen georganiseerd, een stuk of vier per jaar, meestal in het ‘rustige’ winterhalfjaar. Door corona lag dit twee jaar stil, nu willen we er weer verder mee.

H

et bestuur zoekt iemand die dit wil organiseren. We hebben een groot netwerk, landelijk en regionaal, dus we weten snel de weg naar sprekers met een interessant onderwerp: zoogdieren, planten, vogels, insecten, planten, een bijenvriendelijke tuin, enz. We hebben alleen iemand nodig die het contact zoekt, afspraken maakt over een datum en een zaal in De Zwaan in Berkenwoude regelt. Het is weinig werk, maar bestuursleden kunnen dit er niet bij doen. Het is goed voor je netwerk en leden zullen je dankbaar zijn. Heb je vragen of wil je je opgeven, stuur dan even een mailtje naar Benjamin Hallie, xxxxxxxxxxxx@xxxxxxxx.xx, XX XXXXXXXXXXX.

WAARDVOGEL | APRIL 2022 23

Eigen honk is goud waard?!

Tekst en foto’s: Huug Luigies

Met plezier heb ik de afgelopen tijd namens Jaap en Joke als vertegenwoordigers van het bestuur de mogelijkheden van huisvesting voor NVWK onderzocht. Ik ben begonnen met een telefonisch rondje langs de coördinatoren om te inventariseren wat de ruimtebehoefte van alle werkgroepen is. Niet alleen wat betreft de opslag van materialen, maar ook voor de organisatie van activiteiten. D

E

igen locatie Al vrij snel na het begin van mijn verkenning diende zich de mogelijkheid aan om in te trekken bij het steunpunt van ZHL aan de Schaapjeszijde, waarvan de voormalige woning momenteel wordt omgevormd tot kantoorruimte voor ZHL en de buiten gebruik zijnde loopstal wordt getransformeerd tot een multifunctionele ruimte waar NVWK en de Groene Motor zouden kunnen worden ingepast. Dankzij de inventarisatie kon NVWK gedocumenteerd de ruimtebehoeften inbrengen.

Ondertussen werden ook andere opties globaal op haalbaarheid en geschiktheid getoetst. Tot dusverre kwamen daarbij (nog) geen aantrekkelijke locaties naar voren.

Bij het verder ontwikkelen van het concept voor de Schaapjeszijde, waar Jaap en Joke inmiddels volledig betrokken bij geraakt waren, bekropen ons echter ook bedenkingen. Met name op het gebied van de herkenbaarheid en onafhankelijkheid van NVWK, de mogelijkheden er een echt eigen honk van te maken en financiën. Door onze groeiende aarzelingen zijn wij ons gaan oriënteren bij omliggende natuurbeschermingsorganisaties met vestigingspunten als NVW Rotta, NVW Alblasserwaard en Hoekschewaards Landschap.

Gelet op de daarbij opgedane ervaringen, die in meerdere opzichten erg leerzaam waren, kwamen wij tot het inzicht dat een zelfstandige vestiging veel voordelen met zich meebrengt. Het verhoogt de identiteit en onafhankelijkheid, de zichtbaar- en herkenbaarheid. Dat kan leiden tot een ledenaanwas en daarmee een verdere vergroting van het maatschappelijk draagvlak. Een ontmoetingspunt voor de leden versterkt de onderlinge samenhang en betrokkenheid. In sterkere mate, denken wij, dan wanneer wij een ruimte huren bij een grotere organisatie op diens voorwaarden. Vergelijk het met een eigen clubhuis van een sportvereniging.

Dus heb ik het bestuur geadviseerd te zoeken naar een eigen locatie.

Het bestuur heeft daartoe inderdaad besloten en gaat zich nu oriënteren

op achtereenvolgens de locatie, de exploitatie opzet, de bouw en de financieringsmogelijkheden.

K

euzes Locatie: West-Midden-Oost Krimpenerwaard/goed bereikbaar per ov, auto, fiets/nabij of in natuurgebied/binnen of buiten bebouwde kom/ parkeergelegenheid.

Exploitatieopzet: Rond in eigendom/huur. Opslag en activiteiten gescheiden/samen.

Bouw: Nieuwbouw/verbouw/aanbesteding/zelfwerkzaamheid Financiering: Subsidies/obligaties/hypotheek/fondswerving/legaten en schenkingen.

In een volgende Waardvogel meer hierover. Besluiten worden uiteraard niet genomen zonder daarbij de leden te raadplegen. D

Kuikens in het land, poes in de mand www.vogelbescherming.nl, 12 april 2022

PERSBERICHT

Het duurt niet lang meer of de eerste kievitskuikens kruipen uit het ei. De weken daarna zullen ook kuikens van de grutto, scholekster, tureluur en andere weidevogels door het land scharrelen. Een kwetsbare periode voor de kuikens waarin ze nogal wat gevaren te overwinnen hebben voordat ze vliegvlug zijn. Katten vormen daarbij ook een gevaar.

Wat veel mensen zich niet realiseren is dat de huiskat graag een weidevogelkuiken lust. En dat terwijl weidevogels (extra) sterfte door predatoren zoals katten er niet bij kunnen hebben. Daarom ondersteunt Vogelbescherming de campagne ‘Kuikens in het land, poes in de mand’. Uit onderzoek blijkt dat huis- en boerderijkatten ’s nachts kilometers afstruinen door weilanden. Het liefst vangen ze muizen, maar instinctief doden ze ook de weerloze kuikens.

Daarom roepen we alle katteneigenaren op om hun dier tenminste vanaf half april tot en met juni – als alle grondbroedende vogels kuikens hebben – binnen te houden zodra het donker wordt.

Het is ook goed om te realiseren dat alleen al de aanwezigheid van katten in graslanden of op akkers, ervoor kan zorgen dat weidevogels deze plekken gaan vermijden en er dus niet eens proberen om een partner te vinden of een nest te bouwen. Daarmee hebben katten in Nederland indirect een grote en niet te onderschatten invloed op de geschiktheid van leefgebieden voor grondbroedende vogels, zoals weidevogels.

Het aantal katten in Nederland ligt tussen 3,6 miljoen en 4,7 miljoen. Dit zijn ruim 3 miljoen huiskatten, een half miljoen zwerfkatten en 135.000 tot 1.2 miljoen verwilderde katten in het buitengebied. Door deze aantallen is de kat het meest voorkomende roofdier in Nederland.

24

WAARDVOGEL | APRIL 2022

In memoriam

Gert Blom

Joke Colijn; illustratie en foto wielewaal: Gert Blom; foto Gert: Harm Blom.

Op 24 maart 2022 overleed Gert Blom. Hij werd 81 jaar. Veel NVWK-leden die Gert hebben gekend, omschrijven hem als een zeer innemende man, met oprechte interesse voor mensen waar hij een ‘klik’ mee had. Daarbij kon hij goed relativeren. Die laatste eigenschap kwam vooral gelegen bij zijn zware werk voor de Technische Recherche van de politie in Rotterdam, waar hij sporenonderzoek deed bij zware misdrijven en tragedies. De kinderen linkten zijn lange werkuren, ook in het weekend, aan de nare berichten op maandag in de krant. Ondanks, of misschien wel dankzij dit werk, als tegenwicht of als uitlaatklep, bezat Gert een heel eigen humor. Daarmee kon hij onverwacht de omslag maken tijdens een serieus gesprek. Zijn gevoel voor humor kwam o.a. tot uiting in de cartoons die hij voor de Waardvogel maakte, met name bij de verslagen van de Big Birding Days. D

G

erts tekentalenten bezorgden hem een baan als technisch tekenaar.

Voorwerpen in 3D-tekenen lukte hem als goeddeels autodidact uitstekend, maar het werk bevredigde niet lang. Na een aantal jaren besloot hij dat hij meer wilde doen om een bijdrage te leveren aan de mensheid. Hij solliciteerde en werd aangenomen bij de politie, vooral vanwege zijn technisch inzicht en oog voor detail. Gert heeft het werk bij de recherche tot zijn pensioen met veel inzet en verantwoordelijkheidsgevoel uitgevoerd.

De ziekte van Addison liep als een rode draad door zijn. O.a. vanwege het gebrek aan cortisol ontwikkelde hij meerdere fysieke problemen en zijn energie was beperkt. Door zijn positieve instelling genoot hij van wat wél kon en zijn interesseveld was breed. Met zijn scherpe oog was hij opmerkzaam op kleine dingen om hem heen, zoals veranderingen in de natuur, maar hij genoot bovenal van gezelschap van de kinderen, kleinkinderen en bevrienden. Na zijn pensionering op 57-jarige leeftijd miste hij het vaste team van collega’s enorm, immers de enigen waarmee hij de zware werkervaringen kon delen, maar toen begon ook een leven zonder keurslijf.

V

anwege Gerts belangstelling voor vogels en natuur ging hij zeker een tiental jaren fanatiek mee met NVWK-excursies en woonde hij allerlei lezingen bij. Op de telpost was hij geen onbekende verschijning, al bleef hij nooit lang.

Toen jongste zoon Harm nog op school zat, deed Harm al mee aan de Big Birding Days. Toenmalig coördinator Cor Oskam herinnert zich het volgende. Harm was op zo’n dag heel vroeg wakker geworden, en hoorde kwartels. Hij sprong op de fiets en kwam een uur te vroeg aan bij Café De Loet, waar uiteraard nog niemand was. Harm ging toen maar weer terug op z’n fiets en Gert vond het sneu om hem na thuiskomst gelijk weer naar De Loet te laten fietsen. Dus waren de reeds aanwezigen om vijf uur getuige van een politieauto met zwaailicht, die met flinke

vaart kwam aangereden. Iedereen vroeg zich uiteraard af wat die auto daar kwam doen. Tot men Gert in pyjama ontwaarde achter het stuur, en Harm uit de auto rolde. Op tijd.

Met Harm zat hij een aantal malen in hetzelfde BBD-team. Harm wilde na Cor wel de vacature van coördinator vogelwerkgroepen voor de NVWK invullen, maar moest eerst zijn opleiding afronden. Om het ‘gat’ te dichten besloot Gert om het coördinatorschap op zich te nemen, tot Harm de functie voor zes jaar overnam vanaf voorjaar 2002.

G

ert ondernam reizen naar het buitenland. Harm herinnert zich een reis in 2010 naar de Farne-eilanden, omdat Gert graag papegaaiduikers in hun natuurlijke omgeving wilde zien. De noordse sterns die daar ook nestelden, waren niet gediend van de aanwezigen. Gert bleef rustig stilstaan, waardoor zijn pet voor de sterns een mooie uitvalsbasis werd naar toeristen die wel bewogen.

G

ert kon zich niet alleen goed uitdrukken met zijn tekenpen, hij was de jeugd ver vooruit met digitale fotografie. Een van zijn meest bijzondere foto’s is een broedende wielewaal in het Loetbos - geschoten met veel geduld en zonder enige verstoring! Behalve met beeld was Gert ook een kunstenaar met – soms weinig - woorden. Zelden zul je een charmanter, onderhoudender gesprekspartner treffen als Gert. Een gesprek verliep moeiteloos van ernstig naar vrolijk en weer terug naar serieus, maar altijd prettig. Contacten waren belangrijk voor hem, zeker die met zijn gezin. Des te triester waren de moeilijke, laatste jaren waarin hij verzorging behoefde en door corona werd gescheiden van zijn geliefden.

Hij klaagde nooit, en wist van alles te genieten. Gert was een levenskunstenaar. De wereld is een mooie, warme mens armer geworden.

Het is een voorrecht om Gert persoonlijk gekend te hebben. D

WAARDVOGEL | APRIL 2022 25

Nieuwjaarsexcursie Op 25 maart André Bloot Voor de NVWK begon het Nieuwjaar op 5 maart: toen hebben we de traditionele nieuwjaarswandeling rond de Reeuwijkse Plassen gehouden. Wat ook een leuke traditie wordt, is dat de leden van de Jeugdnatuurwacht Krimpen en hun begeleiders (meer dan dertig personen) ook weer mee mochten wandelen. Dit heeft voor heel veel kinderen weer een unieke ervaring opgeleverd. Heel veel dank daarvoor! Ook dank aan onze voorzitter, die ook een voorloper bleek te zijn, voor de begeleiding. Elk jaar is er overigens weer de discussie hoe lang de wandeling eigenlijk is. Meestal komen we uit tussen de zes en zeven kilometer.

Nu kwamen we uit op 7.0 kilometer; benieuwd naar de meting van volgend jaar. D

H

et was schitterend weer, de zon scheen en het waren aangename temperaturen, zelden zo hoog op een nieuwjaarswandeling…

Natuurlijk gingen we voor de dodaars, het nonnetje en de ijsvogel.

Helaas…die lieten zich niet zien, zoals ook de bergeend ontbrak.

Wel vele duizenden eenden, slobeenden, smienten (de mooiste eend volgens Jaap Graveland), brilduikers, tafeleenden, maar ook aalscholvers, ganzen en nog vele soorten meer, totaal circa vijftienduizend vogels, zei de voorzitter. En hoewel elke vogel het waard is genoemd te worden, gaan we hier niet alle circa veertig soorten noemen die waargenomen zijn. Uiteraard zijn er uitzonderingen: de roodborsttapuit was een enkel moment goed te zien en de krooneend liet zich uitgebreid bewonderen. Op het eind van de wandeling werden we nog verrast door een paartje geoorde futen. Schitterend.

V

ermeldenswaard is de spectaculaire vlucht van vele ganzen die plotseling opvlogen terwijl een roofvogel (zeearend?) boven de groep vloog. Dit gebeurde echter aan de overkant van de plas zodat van een heel goede waarneming geen sprake kon zijn. Zul je altijd zien: die dingen gebeuren dan achter je rug om.

D

e kinderen van de JNW hadden allemaal een notitieboekje meegekregen waarin ze hun waarnemingen konden noteren.

Hier werd zeer veel gebruik van gemaakt. Zo werden de kinderen ook actief betrokken bij de waarnemingen. Ze waren erg enthousiast en dat waren de ouders ook. Fijn dat er mensen zijn die zulke excursies willen organiseren en dat er vaders en moeders zijn die op hun vrije zaterdagmorgen om acht uur uit Krimpen willen vertrekken om met de kinderen te gaan wandelen. Prachtig allemaal.

D

e volgende nieuwjaarswandeling zal wel weer in de eerste week van januari 2023 zijn, dat is na deze wandeling al over tien maanden; ik kijk er nu al naar uit…

Links: de geoorde futen waren een verrassing, foto: Frans van der Storm Rechtsboven: een mooie roodborsttapuit trok de aandacht. Midden: de kinderen vermaakten zich prima. Onder: uiteraard moest getest worden hoe sterk het ijs was. Foto’s: Jaap Graveland 26

WAARDVOGEL | APRIL 2022

IJsvogel goed in beeld dankzij fotografen Maria Kuijf Ondanks dat een ijsvogel zo fel gekleurd is, is het niet makkelijk om hem waar te nemen. Razendsnel scheert hij vlak over het water of zit verborgen tussen te takken. Meestal zie je een ijsvogel, omdat hij tijdens de vlucht vaak een schrille kreet slaakt.

Als je die hoort moet je goed opletten en vooral je blik over de sloot laten gaan. Wanneer je de ijsvogel in het oog krijgt, is dat een cadeautje! Ook als je enkel een blauwe flits hebt gezien! (‘Blauwe flits’ is een bijnaam van de ijsvogel.) Een ijsvogel goed in beeld krijgen terwijl hij zit, is nog zeldzamer. Dankzij de fotografen die soms uren posten bij een locatie waar een ijsvogel komt vissen, kunnen we toch rustig genieten van de kleurenpracht van de ijsvogel. D

D

e ijsvogel ziet er uit als een tropische verrassing. ‘Onze’ ijsvogel is hier echter volkomen inheems.

Wereldwijd zijn er 114 soorten. In Afrika komen de grootste én de kleinste soorten voor. De kookaburra is ook een ijsvogelsoort. In Europa is de ijsvogel die wij kennen de enige algemene soort. In het uiterste van Zuid-Europa is de Smyrnaijsvogel zeldzaam.

M

et de blauwe kleur van de ijsvogel is wat bijzonders aan de hand. In de rugveren van een ijsvogel zitten geen kleurstoffen.

De structuur van de veren zorgt voor weerkaatsing van licht wat de blauwe kleur geeft. Het is dus een optische illusie. Iriseren heet dit verschijnsel. Wanneer de vogel in de schaduw zit, is hij dus nauwelijks zichtbaar!

D

e naam ijsvogel is misleidend. De vogel houdt helemaal niet van ijs. Sterker nog: strenge winters hebben een zeer negatieve invloed op de ijsvogelstand. IJsvogels trekken in de winter niet weg. Als de sloten dichtvriezen, kunnen ze niet bij hun voedsel en trekken ze alleen op korte afstand naar een wak of groter water. Daar worden dan ze vaker gezien.

IJ

svogels broeden in holen, langs sloten of beken met steile oevers. Een omgevallen boom met een grote wortelkluit er aan, kan een mooie broedlocatie vormen. IJsvogels graven zelf hun nest. Het is een lange tunnel. Er is geen nesthygiëne. Het nest wordt soms voor de tweede keer gebruikt.

De legsels zijn groot; zes à zeven jongen per broedsel. Dit is de overlevingsstrategie van de soort. Tijdens strenge winters kan de ijsvogelstand gehalveerd worden. Door middel van de grote broedsels, meerdere keren per jaar, herstelt de ijsvogelstand meestal weer snel. D

Foto: Robbert Koornwinder

WAARDVOGEL | APRIL 2022 27

Benedenkerkse weg 41a 2821LA Stolwijk www.groenehart-tuinenparktechniek.nl

Uw Stiga dealer voor de krimpenerwaard

Bezoek van Vroege Vogels NVWK levert bijdrage over landschap Tekst: Joke Colijn, bron foto’s: BNNVARA Vroege Vogels Op 29 en 30 maart hebben twee ploegen van het BNNVARA TV-programma Vroege Vogels de Krimpenerwaard bezocht. Eén ploeg ging met presentatrice Willemijn Veenhoeven op pad, de tweede toog met Menno Bentveld de waard in. D

D

e kijker zal veel geïnterviewden herkennen, o.a. mensen van het Zuid-Hollands Landschap, van het waterschap HHSK en ook van de NVWK. Het programma belicht onze mooie natuur, maar er is ook aandacht voor problemen en probleemsoorten. Naast diverse onderwerpen die kenmerkende natuur in de waard betreffen, werd ons tot slot gevraagd welk typerend aspect van de Krimpenerwaard de NVWK nog zou kunnen belichten.

De NVWK staat voor beschermen, beheren en bestuderen van natuur, landschap en milieu in de Krimpenerwaard. Daar lag een mooie kans.

Aan ons unieke slagenlandschap dat in de loop der eeuwen door menskracht is vorm gegeven, was nog geen woord gewijd. Daar kregen we van de programmamakers ruim de kans voor. Het weer werkte nog fantastisch mee en sloeg pas de volgende dag om.

Kortom: in deze uitzending van Vroege Vogels op 7 mei as. wordt een boeiend en veelzijdig – hoewel uiteraard lang niet volledig – beeld van de Krimpenerwaard getoond. Mis ‘m niet of kijk ‘m terug! D

2

1

3

4 1) Instappen voor het oog van de camera 2) De cameraman stapte een paar maal in en uit 3) genieten op het water 4) in onze NVWK-1 boot; 5) Met droneopnamen zie je het prachtige oude cultuurlandschap nog beter

5 WAARDVOGEL | APRIL 2022 29

Mooie muizenruiters Fotoverslag van 12 maart tijdens ‘NLdoet!’

Joke Colijn, foto’s: met dank aan alle bouwers van de ruiters.

Allereerst: het gaat slecht met een aantal soorten muizen, zowel met bepaalde soorten woelmuizen (de noordse is een ondersoort die op de Rode Lijst staat en alleen in Nederland voorkomt) als met een paar soorten van de zg. ‘echte muizen’. Zeker in natte jaren met veel regen, in gebieden waar het water omhoog gezet wordt zoals in natuurgebieden, of waar agrarisch gebied door onderwaterdrainage natter wordt, zou het gebruik van ondergrondse nesten zomaar problemen kunnen gaan opleveren. En er zijn vast nog andere redenen waarom het niet goed gaat met een aantal muizensoorten. Maar een feit is (bron: zoogdiervereniging) dat vooral door intensief beheer de ruige plekjes verdwijnen langs bijvoorbeeld oevers, waarvan muizen profiteren.

En we weten wat er gebeurt als er een schakel uit de voedselketen verdwijnt: alle soorten daarboven lijden er onder.

Dus ook omwille van instandhouding biodiversiteit kan dit project interessant zijn; niet alleen onze weidevogelkuikens kunnen ervan profiteren als predatoren voldoende muizen als voedselbron vinden. Het zou ook kerkuilen, en de steenuilen kunnen helpen die dreigen te verdwijnen uit de Krimpenerwaard, naast roofvogels als buizerd en torenvalk voor welke muizen het primaire stapelvoedsel zijn, en de kleine marterachtigen die ‘snachts op strooptocht gaan. Hopelijk houdt het ook een aantal katten uit het land. Voor elke muis die wordt gegeten, leeft een kuiken een dag langer!

Ook belangrijk: muizenruiters stimuleren samenwerking. De knotploeg, de maaiploeg, de uilen- en de roofvogelwerkgroep én natuurlijk de weidevogelwerkgroep leveren een aandeel. En muizenruiters zijn mogelijk een mooi onderzoeksproject voor een toekomstige zoogdierwerkgroep. Want welke soorten muizen hebben we nu eigenlijk (nog) in de Krimpenerwaard?

De weidewachters die meebouwden hebben nog graan om gedurende dit broedseizoen aan te vullen door de vulbuis in elke ruiter. Na het broedseizoen stoppen we daarmee, om niet onnodig predatoren te kweken. Daarbij komt dat eerstejaars roofvogels en zoogdieren lang niet altijd de winter goed doorkomen. Dus muizen: dit is ook jullie seizoen, je bed is gespreid, kom maar op! D

Aan de Koolwijkseweg wordt op vier agrarische bedrijven aan weidevogelbescherming gedaan. De muizenruiter op het ook aan die weg gelegen perceeltje van Arie van de Graaf zou de lokale predatoren kunnen interesseren voor de muizen die erdoor worden aangetrokken. Arie heeft veel handige spullen en met vereende krachten werd vrij snel een prachtig bouwwerk gerealiseerd. Trots op! D

Op de locatie in polder Krimpen aan de Lek ging men ook fanatiek aan de slag. De spullen lagen klaar, een plan de campagne was zo gesmeed. Nog wat extra takken voor een stevige bodem snoeien en dan het hooi er op - vier balen per ruiter. Ook hier stond de ruiter binnen een paar uur. Lekker warm en droog, dat moet voor een muis toch onweerstaanbaar zijn? Helaas bleek deze ruiter, ver van de bewoonde wereld, ook verkeerde ménsen aan te trekken.

Toen de weidewachter er de eerstvolgende keer bij kwam, fotografeerde ze het droevige beeld rechts. We hebben aangifte van brandstichting gedaan en de politie gaat extra patrouilleren. Maar toch: wie doet nou zoiets??? D 30

WAARDVOGEL | APRIL 2022

Helemaal achterop het indrustrieterrein Vaartland ligt een oude boomgaard, die in bezit is van De Vries en Verburg. Aansluitend ligt het land van een boer die hart heeft voor weidevogels. Een muizenruiter in die boomgaard kan mogelijk de rovers verleiden om anderom op de uitkijk te gaan zitten: met de rug naar het boerenland. Aan deze ruiter ontbrak nog wat hooi, dat is later aangevuld. Filmpjes van een cameraval lieten zien dat duiven en eksters het graan kwamen eten, dat is niet de bedoeling! Arie van de Graaf heeft er onderaan grof gaas omheen gezet waar muizen makkelijk doorheen lopen. D

Aan de West Vlisterdijk is een muizenruiter gebouwd op het land van een boer met weidevogels. Deze bouwers hielden van sterk werk: de constructie werd op de hoeken extra verstevigd en strotouw houdt het hooi bij elkaar. Een aantal bouwers zijn daar ook de weidewachters. Zij kunnen dus goed zien of bijvoorbeeld vliegende predatoren interesse tonen voor de muizen erin of erbij. En mogelijk poepjes fotograferen van marters die er komen dineren. Ook hier wordt terecht geposeerd bij het eindresultaat; deze ruiter kan wel een stormpje trotseren! D

Coordinator Pia Vrucht van de uilenwerkgroep had het goed begrepen: muizenruiters kunnen ook de steenuilenpopulatie die in zwaar weer zit, helpen. Dus vond zij een plek vlakbij de locatie van een eenzame steenuil, in de hoop dat die dit jaar een maatje gaat vinden door een goed voedselaanbod. In de boomgaard naast boerderij Het Paradijs verrees een mooie ruiter.

Punt was nog wel dat de schapen er bij konden en die lusten wel een geurig plukje hooi. Na de bouw van de ruiter moest daarom de afrastering worden hersteld die ooit de boomgaard afschermde van het weiland. Pia had zelf de materialen daarvoor meegenomen.

Recent stuurde ze een blijk van ’bewoning’ van de muizenruiter: er zit een eendennest bovenin! D WAARDVOGEL | APRIL 2022 31

Invasieve exoten

Tuin er niet in

Maria Kuijf

Exoten zijn organismen die zich buiten hun oorspronkelijke verspreidingsgebied bevinden. Dat is altijd een gevolg van menselijke activiteiten. Exoten kunnen vogels zijn (bijvoorbeeld; halsbandparkiet, Nijlgans), insecten (Aziatische lieveheersbeestjes, buxusmot, Aziatische hoornaar), zoogdieren (damhert, grijze eekhoorn), waterdieren (wolhandskrab, zonnebaars) en planten.

Soorten die vóór het jaar 1500 in ons land zijn geïntroduceerd, zoals konijn, fazant en knobbelzwaan, tellen niet mee. De aanwezigheid van exoten heeft grote impact op onze natuur. In dit artikel wil ik me beperken tot de planten. D

W

anneer is een exoot invasief?

We spreken van invasieve exoot als het organisme zich ongebreideld voortplant en daardoor schade aanricht. Invasieve exoten kunnen zich hier erg goed voortplanten, omdat de omstandigheden genoeg overeenkomsten vertonen met hun oorspronkelijk leefgebied én hun natuurlijke vijanden niet aanwezig zijn.

O

m verschillende redenen kan dit schadelijk zijn: - Verdringing; door de explosieve groei wordt de oorspronkelijke vegetatie verdrongen. Vooral bij waterplanten is dit een probleem, omdat die moeilijk te verwijderen zijn. Voorbeelden zijn grote waternavel en watercrassula. Invasieve exoten groeien supersnel waardoor er voor inheemse soorten onvoldoende licht en ruimte overblijft en daarmee waardplanten, zeldzame planten en dieren verdwijnen.

- Kruising; uitheemse planten kunnen soms kruisen met inheemse, waardoor de inheemse soort verloren gaat.

- Voedselarmoede; reuzenspringbalsemien heeft een grote aantrekkingskracht op insecten. Dat lijkt gunstig, maar insecten (waar er steeds minder van zijn) bezoeken niet meer de bloemen van de oorspronkelijke begroeiing, zodat daar geen bestuiving plaatsvindt.

Het kan ook zijn dat er wel veel nectar in de bloemen aanwezig is, maar niet het juiste stuifmeel. Stuifmeel bevat het eiwit dat insecten nodig hebben om zich voort te planten. De NVWK helpt daarom actief mee met het wegtrekken van reuzenspringbalsemien in het Loetbos, zie pag. 5.

- Natuurarmoede; uitheemse planten sluiten minder goed of niet aan bij onze ecologie. Het zaad is bijvoorbeeld niet eetbaar voor onze vogels. De insecten die op de bloemen vliegen zijn hier niet aanwezig en andersom hebben onze insecten niets aan de plant, omdat deze niet eetbaar is voor hen, waardoor er dus geen voedsel beschikbaar komt voor de voedselkringloop.

- Mechanische schade; Japanse duizendknoop en hemelboom groeien zo agressief dat zij door asfalt heen kunnen groeien.

Japanse duizendknoop dringt door de wegbekleding, bron foto: dekennisvannu.nl/ 32

WAARDVOGEL | APRIL 2022

Waterplanten kunnen dichte matten vormen en de doorstroming van water belemmeren en verstopping van waterafvoer veroorzaken.

- Gezondheidsschade; voorbeelden: het blad van reuzenberenklauw geeft brandwonden. Het blad van de Amerikaans vogelkers is giftig voor vee. Ambrosia geeft heftige hooikoortsklachten.

H

oe zijn exoten hier terecht gekomen?

Exoten komen op verschillende manieren in de natuur terecht.

Soms zijn de planten bewust aangeplant als ‘verrijking’ van de natuur, voordat met men zich bewust was van de effecten van deze soort. Een bekend voorbeeld is Amerikaanse vogelkers.

Tuincentra verkopen exoten als tuinplant, die dan met tuinafval of door middel van zaad buiten de tuin terecht komen. Of mensen legen hun aquarium in de sloot, met alle gevolgen van dien.

Het zaad van elders inheemse planten lift mee met boten of treinen of met het vervoer van andere planten.

Door de mens aangelegde tunnels en kanalen hebben soorten de kans gegeven om zich in andere gebieden te vestigen, zoals via het Donau-Rijn kanaal.

In vogelvoer kan ongewenst zaad zitten (bijvoorbeeld ambrosia).

V

erboden planten In 2016 heeft de Europese Commissie een lijst opgesteld waarop 66 soorten als invasieve uitheemse soorten voor Europa zijn bestempeld. Voor de soorten op de lijst gelden regels met betrekking tot beperkingen op het houden, importeren, verkopen, kweken en opgroeien. De lidstaten van de Europese Unie moeten maatregelen nemen om hun verspreiding te stoppen, monitoring uit te voeren en bij voorkeur deze soorten uit te roeien. Zelfs als ze al wijdverspreid zijn in het land, wordt van hen verwacht de soort te beheren om verdere verspreiding te voorkomen.

Voorbeelden van verboden planten zijn: - cotoneastersoorten; gezien de ecologische gevolgen van verwilderde planten is het beter om geen cotoneasters meer aan te planten in tuinen, parken en ander openbaar groen, zeker niet in de nabijheid van kwetsbare natuurgebieden. Het zijn zogenaamde waardplanten van een bacterie die bacterievuur veroorzaakt bij o.a. appel- en perenbomen. Bij aanraken kunnen de planten contacteczeem veroorzaken.

- hemelboom; bevat gifstoffen in bast en blad die de vestiging en groei van andere planten kan verhinderen. De wortels van deze soort scheiden stoffen af die de groei van omringende planten sterk negatief beïnvloeden. Hemelboom kan zich snel uitbreiden. Zij zijn een bedreiging voor beschermde bedreigde inheemse planten van graslanden, bosranden en rivierbegeleidende bossen.

Oranje springzaad, bron foto: www.missouriplants.com/

- oranje springzaad; is minder concurrentiekrachtig dan reuzenspringbalsemien, maar het kan wel de inheemse soort, groot springzaad, verdringen. Doordat hij voorkomt in Natura2000gebieden is de soort een potentiële bedreiging voor bedreigde plantensoorten in deze gebieden.

W

at kunnen we doen tegen invasieve exoten?

- Wees voorzichtig met welke planten je aanschaft voor de tuin. FLORON heeft een handige tool waar je kan checken of de plant die je wil kopen onder de invasieve exoten valt: www.floron.nl/ tuinernietin. Op deze site worden alternatieven gegeven voor de plant die je zou willen kopen wanneer deze een invasieve exoot blijkt te zijn.

- Gooi het tuinafval in de groene container, niet in de natuur. Het is goed om dit altijd uit voorzorg te doen. Planten die nu nog niet bekend staan als invasief kunnen zich gaan ontwikkelen tot een plaag.

Japanse duizendknoop gooi je het beste bij het restafval, omdat elk klein stukje in de compost die ervan gemaakt wordt, voor een nieuwe plant kan zorgen!

- Gooi geen planten uit de vijver in de sloot.

- Verwijder de planten van je terrein die bekend staan als invasieve exoot, voordat ze zich kunnen verspeiden.

- Met de auto (en caravan) op reis geweest? Klop dan voor vertrek naar huis automatjes uit en veeg de caravan.

- Vaart of vist u graag? Voorkom dat je waterplanten van het ene naar het andere water verplaatst. Reinig daarom je boot, vismateriaal en schoenzolen voor vertrek naar een nieuwe plek.

- Blijf (in natuurgebieden) op de paden. Invasieve uitheemse planten, zoals watercrassula, verspreiden zich gemakkelijk via kleine stukjes plant die blijven haken in schoenzolen en worden zo verspreid naar nieuwe gebieden.

- Laat honden niet los lopen in natuurgebieden. Via hun vacht kan zaad verspreid worden.

B

estrijding Wanneer een invasieve exoot zich op je terrein bevindt, is het belangrijk dat je je orientieert hoe je die het beste kunt verwijderen.

Soms is uittrekken niet genoeg of verspreid je met verkeerde acties juist de plant. Zie als voorbeeld het kader over ambrosia.

Verschillende organisaties houden zich bezig met de bestrijding van exoten. Beherende instanties zijn wettelijk verplicht bepaalde soorten te bestrijden. Met name plantensoorten die bessen produceren (verspreiding door vogels) of zaden maken die op de wind verspreiden kunnen zich snel uitbreiden en verdienen daarmee extra aandacht.

Bestrijding van ambrosia Ambrosia is een ééjarige plant waarvan alleen de zaden de winter overleven. Het is daarom belangrijk om zaadvorming te voorkomen, of de planten met zaden en al te vernietigen. Gooi de planten dus niet bij het groenafval. De ambrosiaplanten zullen moeten worden afgevoerd naar een vuilverbrandingscentrale en niet worden gecomposteerd. De meest effectieve methode om ambrosia te bestrijden is het met wortel en al verwijderen van de plant voordat hij in bloei of in ieder geval tot zaadzetting heeft kunnen komen. Als er een paar centimeter van de plant blijft staan, zal die weer snel uitlopen en binnen twee weken weer in bloei kunnen komen.

Het is belangrijk om de plant met handschoenen aan te verwijderen en ervoor te zorgen dat hij niet in contact komt met de huid. Ambrosia bevat stoffen waarvoor u een heftige allergie kunt ontwikkelen. Dat geldt vooral voor inademen van het stuifmeel, maar ook opname van die stoffen door de huid kan al tot overgevoeligheid leiden. Voorkom dus huidcontact met de plant en adem geen pollen in.

Als het uittrekken van de planten onbegonnen werk is omdat er te veel staan, dan kunt u maaien. U moet dan wel elke keer opnieuw (waarschijnlijk ongeveer om de twee weken) maaien, omdat de plant steeds weer uitloopt en onder stress-omstandigheden snel weer in bloei kan komen waarbij de planten klein blijven. Meer info via de QR-code.

Bron: www.naturetoday.com

Ambrosia, foto: Arnold van Vliet, wwwnaturetoday.nl

M

elden Als een soort zich heeft weet te vestigen, is het belangrijk dat beherende instanties daarvan op de hoogte worden gebracht (SBB, ZHL, hoogheemraadschap, gemeente of provincie). Als je een (vermoedelijke) invasieve exoot ergens ziet, geef dit dan snel door via deze smartphone-app: snApp de exoot.

Bronnen: www.floron.nl, www.nvwa.nl

D

WAARDVOGEL | APRIL 2022 33

Tuinontwerp en hoveniersbedrijf

'Projecten in het groen' ontwerp beplantingen onderhoud

www.projecteninhetgroen.nl

0 6 .

5 4 2 1 3 9 8 8

JOUW LOKALE FAVORIETEN STAAN VOOR JE KLAAR Dragen jouw boodschappen bij aan een levendig platteland? Rechtstreex bouwt met klanten en lokale boeren en makers een alternatieve voedselketen. Een eerlijke prijs voor jou en de boer zonder onnodige tussenschakels, dat vinden we belangrijk. Zo geniet jij van écht vers en kunnen boeren hun werkzaamheden op een duurzame manier realiseren. Denk aan natuurinclusief boeren waardoor de biodiversiteit, de rijkdom aan planten en dieren, toeneemt.

We selecteren verse en lekkere producten van boeren en makers uit de regio. Je bestelt gemakkelijk online en wij zetten je lokale favorieten klaar bij een afhaalpunt - of laat ze thuisbezorgen.

Doe jij ook mee? Ga naar rechtstreex.nl en ontdek de mogelijkheden.

Verblijf in een ‘heidehuisje’ met een eigen vogelkijkhut grenzend aan een natuur- en stiltegebied. Nico de Haan ging u voor: ‘Als je niet aangestaard wordt door de Schotse Hooglanders dan word je wel begluurd vanaf de kale topjes van het struikgewas door de roodborsttapuiten’.

Nieuw is een laadpaal voor elektrische auto’s.

Kijk op: www.heidehuisje.nl of bel 06-81525089

VERSE BOODSCHAPPEN VOOR EEN EERLIJKE PRIJS RECHTSTREEX.NL

WELKOM IN HET REESTDAL

De kracht van voeding  



Persoonlijke begeleiding Projecten duurzame & gezonde voeding Educatie, workshops & lezingen Arike Mijnlieff Voedingsdeskundige & therapeut

Tuinontwerp en hoveniersbedrijf

'Projecten in het groen' ontwerp beplantingen onderhoud

06 - 25 524 787 Van der Giessenweg 49 - 1ste etage 2921 LP Krimpen a/d IJssel info@praktijkdegroenling.nl

www.praktijkdegroenling.nl

www.projecteninhetgroen.nl

0 6 .

5 4 2 1 3 9 8 8

Argusvlinders tellen Meten is weten, wie doet er mee?

Tekst en foto: Arie Kooy De argusvlinder was lange tijd een algemene vlindersoort in Nederland. Maar sinds het midden van de jaren negentig gaat het ronduit slecht met deze soort. Aanvankelijk leek er sprake van migratie van de zandgronden naar graslanden, ook in het westen van Nederland. Maar ook daar is nu sprake van een dramatische afname. Zie het overzicht van het voorkomen van deze vlinder in de Krimpenerwaard. D

M

eer structuur in tellingen Door corona en omdat we bij de NVWK al enige tijd een vlindercoördinator moeten ontberen, is de telling (meten is weten!) enigszins in de versukkeling geraakt. Om de Vlinderstichting te helpen bij het onderkennen van oorzaken en het keren van de afname van die mooie vlinder, gaan we in 2022 weer tellen!

In de voorgaande jaren was er sprake van tellingen van deze soort rond een aangegeven datum. Dat gaan we dit jaar weer oppakken. In de komende jaren gaan we daar weer meer structuur in aanbrengen!

Als u in voorgaande jaren tellingen heeft verricht wilt u me dan het volgende laten weten: • Wilt u die tellingen in 2022 weer uitvoeren?

• In welk gebied werden die tellingen door u uitgevoerd, • Wilt u in 2022 in hetzelfde gebied tellen?

En, als u niet eerder telde maar wel interesse hebt, wilt mij laten weten of we u als nieuwe teller mogen noteren, met een aanduiding van het gebied waar u wilt gaan tellen? Bij dat laatste kan ik u mogelijk ook helpen.

De telling wordt gehouden in een weekeinde in de tweede helft van de maand mei, de Vlinderstichting maakt de optimale data bekend.

Welk weekeinde dat in 2022 gaat worden, staat nog niet vast. Als u zich opgeeft als teller dan volgt daar uiteraard een bericht over.

De Vlinderstichting heeft een App ontwikkeld voor het tellen van de argusvlinder. Als u die App nog niet wilt gaan gebruiken, dan kunt u uiteraard toch meedoen. Verdere instructies daarover volgen nog.

Bij voorbaat hartelijk dank voor uw inzet!!

Hierboven gevraagde opgaves kunt bij mij doen: Arie Kooy, tel nr. 0X XXXXXXX, maar liever via xxxxxxxxx@xxxxx.xx.

ook warme plekken om op te warmen. Dat zijn stukken open grond, molshopen, muurtjes, stenen trappen, houten hekken en dergelijke.

Zoek naar dergelijke plekken.

E

en overzicht van de waarnemingen in de afgelopen 10 jaar: Jaar : Waarnemingen : Exemplaren : 2012 115 186 2013 138 254 2014 432 644 2015 218 288 2016 73 96 2017 84 104 2018 42 44 2019 14 14 2020 12 13 2021 6 6 Hoewel aan de waarnemingen geen absolute waarde (weinig waarnemers, dubbeltellingen, enz.) kan worden toegekend, is de trend – ook in de Krimpenerwaard – duidelijk en onmiskenbaar: een dramatische afname!

W

aar kan ik argusvlinders vinden?

De argusvlinder houdt van warme, open graslanden met veel variatie in vegetatiehoogte. Er moet beschutting aanwezig zijn en

Naamgeving De argusvlinder dankt zijn naam aan de rij oogvormige vlekken op de boven- en ook op de onderzijde van zijn achtervleugels. Argus was een reus uit de Griekse mythologie die over zijn gehele lichaam honderd ogen bezat. Ook de uitdrukking ‘iets met argusogen bekijken’ (iets wantrouwen) komt hier vandaan.

Vechtende vlinders De vrouwtjes van de argusvlinder zoeken een zonnig plekje in het weiland om eitjes te leggen. De mannetjes doen er alles aan om het de dames naar de zin te maken: ze bezetten een territorium (bijvoorbeeld een stukje langs een onverhard pad). Daar wachten ze op langsvliegende vrouwtjes. Alles wat beweegt wordt fel aangevallen en verjaagd met een dwarrelend gevecht.

Bron: www.vlinderstichting.nl

WAARDVOGEL | APRIL 2022 35

Weidevogelseizoen 2022 Startavond, cursussen en Natuurbeheerplan 2023 Joke Colijn Op 17 maart was de startavond van het weidevogelseizoen in De Zwaan. Er was een mooie opkomst en een duidelijke behoefde na corona om elkaar weer te zien en te spreken. Een gebakje maakte het weerzien extra feestelijk. Bernard zou vertellen over de provinciale ontwikkelingen rond het Actieplan, hetlandelijke Aanvalsplan Grutto en hoe het ministerie van LNV hiermee omgaat.

Helaas kon Bernard niet aanwezig zijn, maar zijn artikel in het Weidevogelverslag 2021 en voorzitter Jaap Gravelands bijdrage over Weidevogels in het voorlaatste nummer van de Waardvogel hebben nog niets aan actualiteit ingeboet. Dus als je je kennis wilt opfrissen over hoe het er voorstaat: pak ze erbij. D

W

eidevogelbescherming anno 2022: andere inzichten Klaas opent met een welkom aan iedereen. Hij wijst op de materialen die klaarliggen om mee te nemen. Dan kondigt hij Joke aan, mij dus. Ik houd een betoog over veranderde inzichten in weidevogelbescherming. Eerst minstens 10 minuten stil staan en kijken bij ‘t hek of de ingang van het perceel. Gedrag van de vogels kan je heel veel vertellen. Noteer alles bij QBM in het invoerportaal. Ga niet vaker het land in dan nodig. Praat met je boer over zijn planning t.a.v. bewerkingen. Als er vogels zitten op percelen die gemaaid, gerold of bemest worden, dán is het tijd voor actie in de percelen. Als het gaat om maaien en je bent bang dat je door hoog gras de eventuele nesten later niet kunt vinden, dan kun je uiteraard eerder zoeken, maar nadat je ze gevonden hebt, liever niet eerder het land in dan rond uitkomen nesten of de geplande bewerking. Want elke verstoring geeft een verminderde kans op uitkomen van 5-15%, oftewel zet predatoren op het spoor van het nest.

Ook niet meer doen: met een grote groep het land op rij aflopen en vervolgens wekenlang die percelen niet meer bezoeken. Dat geeft op dat ene moment heel veel onrust en geursporen, en vervolgens heb je geen idee van wat erna gebeurt op zulke percelen. Verdeel de menskrachten zodat je regelmatige waarnemingen hebt gedurende het broedseizoen, zeker als je meer boeren bezoekt.

Als je toch het land moet aflopen, kijk dan niet alleen naar de grond. Als de vogels boven het veld roepen, sta stil en kijk vooral ook omhoog.

Luister naar hun geluiden: roepen ze om je weg te jagen uit hun territorium, zijn ze aan het baltsen (jubelen) of zijn het alarmroepen om hun jongen te waarschuwen? Dat klinkt allemaal echt anders! Kijk ook waar ze landen: op min of meer gelijke hoogte van waar jij staat op een perceel naast je en kijken ze naar je? Dan hebben ze in elk geval een nest, of jongen. Gaan ze ergens anders heen en daar lopen foerageren? Dan vorm je geen gevaar. Dikke kans dat ze niet op het perceel waar je loopt broeden, of helemaal niet (meer) broeden.

I

nvoeren in de Boerenlandvogelmonitor, foto’s maken Verder: beter en liefst ter plekke, anders gelijk thuis digitaal invoeren van de waarnemingen. Oorzaken van lege nesten worden regelmatig niet vermeld: uitgekomen, verlaten, gepredeerd enz. Vul behalve adulte vogels die je telt, en indien mogelijk kuikens als je die ziet, ook waarnemingen in van predatiegevallen en foeragerende predatoren in je gebied. Dat kan in de QBM en in de BTS-optie. Denk hierbij ook aan katten die je in het veld ziet en beschrijf die dan in het opmerkingenveld (b.v. rode kat witte poten, zodat je ook bij een volgende keer weet of het dezelfde of een andere kat is). Maak foto’s van een predatiegeval.

Bijvoorbeeld geplukte eend: zijn de schachten van de veren intact = roofvogel, zijn ze afgebeten = zoogdier. Leeggegeten ei: staan er

36

WAARDVOGEL | APRIL 2022

gaatjes in van hoektanden en beslaat het gat niet het halve ei en is het relatief ‘netjes’ langs de randen = zoogdier, is er met botte snavel een groot gat in geramd met barsten in de rest van het ei = waarschijnlijk kraai of meeuw. Ook eieren en karkassen van niet-weidevogels zijn voor informatie interessant. Probeer goede foto’s te maken waarop de genoemde elementen zichtbaar zijn. Leg het transparante centimetertje bij een ei voor de afmetingen. Of, als er omdat het ei is weggedragen gaatjes van hoektanden zichtbaar zijn, leg het meetlatje zó dat je de afstand ertussen kunt aflezen. Stuur foto’s op naar Marielle (Marielle@collectiefkrimpenerwaard.nl), en vermeld waar je ze gemaakt hebt. Specialisten kunnen aan goede foto’s vaak wel zien wie de ‘dader’ is, dus het geeft niets als je het zelf niet weet.

En vergeet vooral niet om van wat je meemaakt in het land notities te maken. Leuke of juist minder leuke voorvallen, alles was je meemaakt in het land ontvangen we graag voor het Weidevogelverslag 2022!

P

redatie ontmoedigen Als we weten dat bijvoorbeeld een bunzing stelselmatig ‘s nachts een veld afschuimt, kan een rommelbult waarin hij zich overdag kan ophouden worden verwijderd, of een loopplank d.m.v. een constructie met gaas ontoegankelijk worden gemaakt; hier weet Bouw Breedveld alles van. Marielle zet je wel op het goede spoor. Het is dan wel zaak dat je snel actie onderneemt, voordat alle nesten uit zo’n perceel zijn verdwenen. Zelf stap je zo over zo’n hindernis heen, maar zoogdieren niet en die hebben vaak een hekel aan water. Ze kúnnen wel zwemmen, maar houden bij grote voorkeur droge voeten. Wat ook heel nuttig is: het invoeren van foeragerende kraaien en kleine mantelmeeuwen in je gebied. Kan ook in de QBM. Zie je ze aan de grond of verkennend vliegen boven je percelen: vul ze in met het juiste aantal. Ze hoeven helemaal niet te broeden op of bij ‘jouw’ percelen, maar kunnen die wel stelselmatig afzoeken voor voedsel. Dat kunnen ook eieren en kuikens zijn.

B

reder leren kijken, inzet van de weidevogeldrone We willen weidevogelbescherming als geheel veel breder gaan aanvliegen dan alleen nestzoeken: meer monitoren waar mogelijk om geen geursporen uit te zetten, letten op geschiktheid van de biotoop voor weidevogels, kijken naar kruidenrijkheid van de onderhavige percelen, monitoren van het beheer, alert zijn op welke predatoren actief in je gebied aanwezig zijn.

Als je eenmaal hebt geconstateerd waar ‘jouw’ vogels zitten en je waarnemingen hebt ingevoerd, kun je Marielle bellen als je denkt dat een last-minute contract op zo’n perceel of percelen misschien raadzaam is, of als je niet zeker weet hoeveel er zitten en er komen binnenkort werkzaamheden. Er zijn immers niet voor niets zoveel

dronepiloten opgeleid! Bel Marielle op 06-40291873, leg uit waarover het gaat en wat de urgentie is. Zij kijkt met je mee in het invoersysteem en zal zeker proberen een vlucht in te plannen. Probeer daar dan wel bij te zijn; voor een dronepiloot is het niet altijd duidelijk waar hij/zij moet vliegen, jíj weet precies waar je vogels hebt gezien en over welke percelen je graag meer informatie wilt. Het is bovendien een erg leuke ervaring om er ‘s morgens zo heel vroeg bij te zijn en mee te kijken met wat de piloot ziet.

P

resentatie ACK Marielle hield vervolgens een presentatie die heel goed aansloot op dit betoog met de juiste plaatjes bij elk onderwerp. De weidevogels staan nog steeds onder grote druk, het accent komt steeds meer te liggen op de kuikenoverleving. Veel nesten komen bij ons nog wel uit, maar vervolgens gaat het vaak fout en wordt het leeuwendeel van de kuikens niet groot. Voedselgebrek? Bij minder aanbod moeten kuikens

Grutto’s en tureluur, foto: Bernard de Jong

langer foerageren en zeker verzwakte kuikens lopen dus meer risico om zelf gegeten te worden. Marielle probeert ook door meer diverse pakketten betere beheermozaieken te maken. Plas-dras werkt goed voor volwassen vogels, maar een plas-dras trekt ook predatoren aan en kievitkuikens op een kale slikrand...

We moeten samen proberen die achteruitgang te stoppen. Elk steentje dat een weidewachter kan bijdragen is daarvoor belangrijk.

Inzet op kuikenoverleving, contact met de boer, meer monitoren dan zoeken, wel zoveel mogelijk invoeren voor een goed beeld, nog meer dronevluchten liefst in aanwezigheid van de weidewachter, en bel haar als je onzeker bent over waar je vogels zitten. Zeker gruttogezinnen kunnen in een paar dagen een heel eind opschuiven. QBM-tellingen bij de boer worden steeds belangrijker.

De BTS-tellingen doen we dit jaar wat anders. Het ACK heeft Rudi Terlouw opdracht gegeven om in elk geval de bestaande telgebieden te tellen. In dit laatste jaar van het huidige ANLb wil het ACK graag cijfers van één waarnemer, één paar ogen kunnen overleggen aan de provincie. Uiteraard mag je ook best zelf je polder tellen om je eigen telreeks niet te onderbreken, het zou een interessante vergelijking kunnen opleveren. Voor de BTS-parentelling zal hier naar alle waarschijnlijkheid 30 april een goede datum zijn, voor de alarmtelling 28 mei of 4 juni. Volgend jaar tellen we mogelijk weer allemaal als vanouds.

C

ursussen 2022 Verder was er de oproep aan alle weidewachters om zich het weidevogelbeschermen anno 2022 eigen te maken. Om naar de

cursussen te komen en zich welkom te voelen, ons het hemd van het lijf te vragen, wijzer te worden. Zeker als er verschillen zijn met hoe zij het tot nu deden. De cursussen werden gedoceerd in de vorm van presentaties door Ard Wagenaar van De Groene Motor.

De belangstelling was niet overweldigend, maar de interesse bij aanwezigen was groot.

Op donderdag 31 maart hielden we de algemene cursus Weidevogelbescherming, met herkenning van soorten, geluiden, gedrag, en informatie over het invoeren van gegevens. Op zaterdagochtend 16 april was het praktijkdeel in De Hooge Boezem.

Het was heel fris, maar helder weer en we konden alle vogels goed bekijken. Met dank aan de heren Wim en Max voor hun aanwezigheid met telescopen.

Op 19 april was er de cursus Predatie- en predatorenherkenning.

Allereerst: predatie is een onderdeel van de natuurlijke kringlopen: de natuur funcioneert bij eten en gegeten worden. Een sterke en gemengde weidevogelpopulatie is de meeste predatoren de baas en kan wat verliezen dragen. In ons gecultiveerde landschap zijn echter de verhoudingen zoek en delven de vogels het onderspit. De ‘prooidieren’ nemen af, en de ‘jagers’ nemen in soorten en in aantallen toe. De oorzaken zijn divers: ontwatering, intensieve bedrijfsvoering (steeds vroeger en vaker maaien, monoculturen van Engels raaigras en mais, te weinig insecten), meer recreatie (steeds meer versnippering door fiets- en wandelpaden), achterstallig onderhoud aan geriefbosjes en andere schuilmogelijkheden, oprukkende bebouwing enz. Heel kort: de habitat voor weidevogels wordt minder geschikt, die voor predatoren meer.

Tijdens deze cursus gingen we wat verder de diepte in over herkenning van soorten, uiterlijk, spraints (poepjes), pootafdrukken enz. en ook hier werd weer benadrukt dat goede foto’s en registreren van predatiegevallen, eieren, ook van andere dan weidevogels, en de locatie belangrijk zijn om te kijken of, en zo ja waar, we iets kunnen doen om predatoren te ontmoedigen.

N

atuurbeheerplan 2023 De dalende lijn omkeren kán nog steeds, denk o.a. aan de Actieplannen voor Zuid-Holland en het Aanvalsplan Grutto voor heel Nederland. De overheden (Rijk, m.n. minsterie van Natuur, Landbouw en Voedselveiligheid NLV, én provincie) zijn verandwoordelijk voor het instandhouden van de weidevogelsoorten. Ze moeten nu écht een keer aan de bak, dat gebeurt nog steeds niet voldoende. Het beschikbare geld moet beter besteed, en er moet geld bij om de boeren te helpen met omschakelen zodat inzet voor weidevogels écht beloond wordt.

Het provinciale Natuurbeheerplan (NBP) voor 2023 lag tot 8 april ter inzage. Daarin staan de plannen van de provincie voor de komende zes jaar weidevogelbescherming. Het ANLb voor de komende zes jaren wordt hier uit afgeleid. Het NBP 2023 zet lang niet stevig genoeg in op effectieve maatregelen en op beloning van inzet door boeren die substantiele maatregelen willen nemen richting natuurinclusief boeren. Dan hebben we het dus niet over nestbescherming.

De NVWK heeft een pittige visie ingediend op het NBP 2023. Voor de geinteresseerden: die staat op de website op de pagina van de Weidevogelwerkgroep onderaan, onder Weidevogel Nieuws. D WAARDVOGEL | APRIL 2022 37

IPCC: Onmiddellijke versnelling mondiale klimaatactie nodig om doel 1,5 graden nog te kunnen halen https://www.pbl.nl/nieuws/2022/ 04-04-2022

PERSBERICHT

Het doel van het klimaatakkoord van Parijs - het streven om de opwarming van de aarde beperkt te houden tot 1,5 graden - raakt buiten zicht, tenzij landen gezamenlijk meer ambitie tonen en onmiddellijk in actie komen. Dat stellen de vijf Nederlandse klimaatexperts die aan het vandaag verschenen IPCC rapport hebben bijgedragen. Een dergelijke versnelling en versterking van beleidsmaatregelen is nog mogelijk - maar vereist een verregaande transformatie van de systemen die ten grondslag liggen aan onze economie, zoals energie, industrie, transport en landbouw. De komende jaren zijn daarbij doorslaggevend. Dit zijn enkele van de belangrijkste conclusies van het IPCC-rapport dat vandaag is gepubliceerd.

Stijgende mondiale uitstoot van broeikasgassen Vergeleken met eerdere decennia, was in het afgelopen decennium (2010-2019) sprake van de grootste absolute toename van de mondiale uitstoot van broeikasgassen, ook al vlakte de procentuele toename af. Ondanks een afname van de energie-intensiteit (de uitstoot per verdiende euro) en een koolstofarmere energieproductie (de uitstoot per geproduceerde energie-eenheid), zorgde de groei van industrie, transport, energieproductie, landbouw en de gebouwde omgeving voor een stijgende uitstoot. De regionale verschillen zijn daarbij groot. Economisch ontwikkelde landen waren verantwoordelijk voor 24 procent van de uitstoot en de allerarmste landen voor 3 procent in 2019. Wel daalde van een groeiend aantal – vooral rijke - landen in de afgelopen tien jaar de uitstoot, zowel dankzij beleid als vanwege autonome trends.

Huidige toezeggingen van landen volstrekt onvoldoende De huidige toezeggingen van landen over beperking van hun uitstoot zijn onvoldoende om de temperatuurstijging onder de 1,5 graden te houden. Zonder aanscherping van de huidige plannen stevent de wereld volgens het IPCC af op circa 3,2 graden opwarming in 2100. Voor 1,5 graden geven de meeste berekeningen aan dat de mondiale uitstoot vóór 2025 zijn hoogste punt bereikt moet hebben, rond 2030 al bijna gehalveerd moet zijn en rond 2050 op nul moet uitkomen, om daarna negatief te worden, dat wil zeggen dat er grote hoeveelheden CO2 uit de atmosfeer worden gehaald. Om ruim onder de 2 graden te blijven is er iets meer ruimte, maar ook hier moet de uitstoot in de komende jaren fors dalen en enkele decennia later op nul uitkomen. Het huidige klimaatbeleid is nog volstrekt onvoldoende en levert in 2030 hooguit een stabilisatie van de uitstoot op.

Transformaties in sectoren Het verminderen van de uitstoot vraagt een verregaande transitie van belangrijke economische sectoren waaronder energie, transport en landbouw.

Bij energie gaat het bijvoorbeeld om het verminderen van het energieverbruik, efficiënter omgaan met energie, en het gebruik van koolstofarme energiebronnen, in onder meer industrie en de gebouwde omgeving. In sommige industriële sectoren is het niet mogelijk nul uitstoot van CO2 te bereiken.

Om deze restuitstoot te compenseren, is verwijdering van CO2 uit de lucht nodig. In steden bieden onder meer renovatie en herbestemming van gebouwen, stedelijke inrichting en fietsen, lopen en openbaar vervoer kansen om de uitstoot efficiënt te verminderen. Landbouw en bosbeheer kunnen de uitstoot van broeikasgassen rechtstreeks verminderen, extra CO2 vastleggen en daarnaast bijdragen via vervanging van energie- en broeikasgas-intensieve grondstoffen en materialen. Daarbij moet gelet worden op eventueel nadelige effecten voor voedselzekerheid en biodiversiteit.

De kosten van verschillende uitstoot-arme technologieën, zoals die voor duurzame energie, zijn sinds 2010 scherp gedaald door onder meer innovatiebeleid en schaalvergroting. Ook hebben een stringenter mitigatiebeleid en nationale klimaatwetten geleid tot meer investeringen in koolstofarme technologieën en infrastructuur, en is er veel private interesse voor bosherstel. Echter, er gaan nog altijd meer publieke en private investeringen naar fossiele brandstoffen dan naar mitigatie en adaptatie.

Een pakket aan beleidsinstrumenten met zowel regelgeving als marktinstrumenten is nodig om de uitstoot aanzienlijk te verminderen en innovatie te stimuleren. Met maatregelen die minder dan 100 US dollar per gereduceerde ton CO2 kosten, kan de mondiale uitstoot in 2030 worden gehalveerd ten opzichte van 2019. Ook gedragsverandering, zoals energiebesparing, het gebruik van duurzame energie en duurzaam vervoer, en vermindering van vleesen zuivelconsumptie in rijke landen kunnen op korte en langere termijn een grote bijdrage aan de uitstootvermindering leveren (40-70 procent in 2050) en tegelijkertijd bijdragen aan het welzijn en de gezondheid.

Landgebruik en CO2-vastlegging Landgebruik wereldwijd (ontbossing en landbouw) is verantwoordelijk voor 13 tot 21 procent van de totale broeikasgasuitstoot. Het IPCC-rapport laat zien dat verbeterd landgebruik en extra CO2-vastlegging zeer belangrijk zijn om bij te dragen aan het halen van de klimaatdoelen, juist om uitstoot die niet te voorkomen is snel te compenseren, en om hernieuwbare grondstoffen te produceren. We zien dat in dit rapport de voorziening met hernieuwbare grondstoffen en energie (biotextiel, bouwen met hout, biobrandstoffen, biochemie) verweven is met sectoren als transport, industrie, en energie. Dit is een grote stap vooruit, maar vraagt ook om goed land- en bosbouwbeleid en uitvoering met aandacht voor biodiversiteit. Dit is volgens het IPCC in veel scenario’s nodig om de opwarming van de aarde weer tot 1,5 graden terug te brengen na overschrijding daarvan.

Klimaatactie en duurzame ontwikkeling Een andere belangrijke conclusie van het rapport is dat duurzame ontwikkeling niet zonder klimaatmitigatie mogelijk is, en klimaatmitigatie niet zonder duurzame ontwikkeling. Voor een groot deel gaan klimaatmaatregelen hand in hand met het realiseren van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG’s), maar soms staan doelen ook op gespannen voet met elkaar. Beperkte economische, sociale en institutionele middelen in lage- en middeninkomenslanden leiden vaak tot een hoge mate van kwetsbaarheid en een gering aanpassingsvermogen. Zo heeft de scherpe daling van kosten van technologieën voor zonne-energie en elektrische auto’s positieve gevolgen voor het terugdringen van de uitstoot, maar negatieve gevolgen voor het milieu en mensen – denk aan de winning van grondstoffen voor batterijen in lage- en middeninkomenslanden. Rechtvaardigheid is daarom een belangrijke randvoorwaarde voor gebruikmaking van deze technologieën, binnen landen, maar ook over landsgrenzen heen.

[NB: Het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) is de organisatie van de Verenigde Naties om de risico’s van klimaatverandering te evalueren, red.]

38

WAARDVOGEL | APRIL 2022

PUUR NATUUR!

Kom naar onze boerderijwinkel.

Elke zaterdagmorgen open!

Biologische rauwmelkse geitenker en geitenkaas

www.debonteweide.nl

Tel. 06-51809068 / www.hagendijkbouw.nl

Zuidbroek 149a 2861 LL Bergambacht 06-10301196.

Zuidbroek 149a info@bui-tegewoon.nl 2861 LL Bergambacht 06-10301196. www.bui-tegewoon.nl

info@bui-tegewoon.nl www.bui-tegewoon.nl

BREED INZETBAAR OP UW NATUURPROJECTEN.

BREED INZETBAAR OP UW NATUURPROJECTEN.

Onderzoek, advies & inventarisatie in

Onderzoek, advies & inventarisatie in natuur en natuur enlandschap, landschap, WERKVELDEN: WERKVELDEN: agrarische inpassingsplannen erfinrichtingen - natuur in de agrarische inpassingsplannen - -erfinrichtingen - natuur in de stad - stad groenspaarplannen landschappelijke inpassingen groenspaarplannen --landschappelijke inpassingen inventarisatie - Wet Natuurbescherming inventarisatie&& onderzoek onderzoek - Wet Natuurbescherming ecologische werkbegeleiding ecologische werkbegeleiding kleinschalige water maatregelen kleinschalige water maatregelen beheer & inrichtingsplannen - gebiedsontwikkeling beheeragrarisch & inrichtingsplannen - gebiedsontwikkeling & particulier natuurbeheer agrarisch & particulier natuurbeheer

SPECIALISATIES: inrichting en beheer van weidevogelgebieden, SPECIALISATIES: moeras- en waternatuur, rivierengebied, inrichting en beheer van weidevogelgebieden, beheerplanning en organisatie, moerasen waternatuur, rivierengebied, agrarische inpassing en verbreding

beheerplanning en organisatie, agrarische inpassing en verbreding

Reisgids 2016

jde bestemmingen Vogel- en natuurreizen naar wereldwi

reisprogramma ww Vraag de gratis reisgids aan!

E inf

www.birdingbreaks.nl • T ( 020) 779 20 30 • E info@

woude ligt in het hart van de feervolle zalen zijn zeer geschikt e of feestelijke bijeenkomst. etverbinding zijn aanwezig. t complete maaltijden of buffetten. eid in eigen keuken. Bel ons voor:

De Wielewaal

Natuurmuseum & klompenwinkel v.o.f.

“Bewonder de natuur van Het Groene Hart in een schilderachtige omgeving tussen Lek en IJssel”

Fam. Rijneveld | Tiendweg 26 | 3411 NB Willige Langerak (Lopik) | 0182-384454 Al vanaf 1998 actief in natuureducatie Voor actuele openingstijden en overige informatie zie

www.museumdewielewaal.nl

“De Zwaan” biedt ook een p afhaalmaaltijden en een sna Keuken geopend van 17.00 t woensdag, vrijdag en zaterd