14 - STEEN DER WIJZEN
Het Geknutsel der Wijzen
Gina Verhagen - Een geschrift uit de vierde eeuw zet al eeuwenlang mensen aan tot een mythische queeste. De Griek Zosimos van Panopolis beschreef hier een speciale stof die gewone metalen in edelmetalen kon veranderen, in het bijzonder goud en zilver. Maar een andere bijwerking - een die voor velen de zoektocht ongetwijfeld zo verleidelijk maakte - was dat deze stof kon worden gebruikt voor een levenselixir. De buit was dus niet niks en de lust van vele alchemisten was aangewakkerd. Het klinkt wellicht als zweverige ‘mambo jambo’, maar toch leidde het geschrift tot een zoektocht die niet resulteerde – spoiler alert – in het eeuwige leven, maar wel in veel andere bijzondere producten.
A
lchemie is een zeer oude spirituele traditie en zijtak van de natuurfilosofie. Het kan omschreven worden als het filosofisch denken over materie met als doel deze materie te veranderen, ofwel transmutatie. Vooral vanaf de oudheid wordt alchemie voornamelijk geassocieerd met het vinden van die eerdergenoemde bijzondere stof. Alchemisten doopten die stof al snel om tot ‘de steen der wijzen’, een naam die verwees
naar henzelf (‘de wijzen’) en ‘de steen die geen steen is’. Ook de zoektocht naar die steen kreeg een eigen naam: Magnum Opus, oftewel het ‘Grote Werk’. De steen kwam al snel bekend te staan als iets meer dan dat. De stof werd symbool voor het streven naar perfectie door alchemisten. Ook raakte de steen het geestelijke vlak: het ging om verlichting en spiritueel inzicht voor ieder die deelnam aan de zoektocht. Toch waren alchemisten niet alleen maar in de ban van de woorden van Zosimos, maar focusten ze zich ook op vele andere zaken. Zo zagen Chinese alchemisten de aarde als één levend organisme en gebruikten zij magneten om de vitale energiestromen van de aarde te detecteren. Zij ontdekten een netwerk van energie, die zij feng shui noemden, oftewel een soort ‘aard-magie’. Hun onderzoek leidde interessant genoeg tot de ontdekking van buskruit rond de tiende eeuw. Toch konden ook de Chinezen het niet laten om zich te wagen aan een zoektocht naar onsterfelijkheid. Die zoektocht noemden zij Waidan en bestond voor hen voornamelijk uit het experimenteren met hun eigen lichaam en diëten. De alchemisten uit India focusten zich meer op het vinden van medicijnen en hoe men een goede gezondheid in stand kon houden. Het zoeken naar medicijnen klinkt nobel en verre van zweverig, maar toch hebben alchemisten vaak een stoffige en mysterieuze reputatie. Dit wordt ook versterkt door het feit dat alchemistische geschriften bezaaid zijn met cryptische scheikundige formules, sprookjesachtige illustraties en Latijnse benamingen. Dit maakt alchemie niet alleen lastig voor een leekpubliek, maar zitten deskundigen ook nog altijd met hun handen in het haar. Het was namelijk een alchemistentraditie om geschriften te coderen door gebruik te maken van allegorieën. Zo schreven ze hun verhalen met personages en acties die totaal iets anders Het geheime recept voor een goed doorbakken mens. Beetje betekenden dan hun alledaagse betekenis. Deze tijm erbij en klaar! codes, beter bekend als Decknamen, waren alleen
EINDELOOS JAARGANG 25, NR. 4
