RDM eindejaar 2020 by Erdee Media Groep

Elke week bij het Reformatorisch Dagblad

zaterdag 19 december 2020

2020

inhoud & vooraf

beeld voorpagina: iStock

80 RDMagazine

bij het nieuws Een oudjaarsgedicht

het gesprek Met de handen op de rug bij de kribbe

column Stille Kerst

ter plekke Een jaar na die vroege ochtend in december

ter plekke Vrijwilligerswerk doen met het hele gezin

schoonheid Straks is mijn stoel een lege plaats

terugblik I Vanuit het niets dook een raar virus op

terugblik II In 2020 gebeurde er nog veel meer

goed nieuws Altijd weer de zon die opgaat

Overal

84 kits Drie winnaars van de kerstverhalenwedstrijd

Een jaar geleden werden Noor en Lyda met vijf kinderen om kwart voor zes van hun bed gelicht door de politie. Ze werden naar Kamp Zeist gebracht en achter een hek gezet. Journalist Michiel Bakker zocht hen op om te horen hoe het met hen gaat, waar ze nu wonen. Sinds 2016 hadden deze mensen een lange reis achter de rug: ze moesten halsoverkop vluchten vanuit Kabul omdat hun zoon christen was geworden en zijn leven niet meer zeker was in Afghanistan. Hoe dat voelt –je huis, land, familie en vrienden achterlaten– kan iemand die nooit op die manier hoefde te vluchten zich amper voorstellen. Het moet zijn alsof de grond onder de voeten wordt weggeslagen. Op een heel andere manier verloor de complete samenleving dit jaar ook vaste grond: door de coronacrisis zijn ongeveer alle vanzelfsprekendheden in het dagelijks leven onzeker geworden. De lockdown voelt voor allerlei vrije mensen als een soort gevangenis. En opeens luister je daardoor anders naar de woorden van een vluchteling, die belijdt: „God liet mij zien: jouw broeders en zusters zijn overal, want Ik ben overal, zelfs in de gevangenis.”

kort verhaal Rick kan alleen maar aan opa en oma denken

Clasina van den Heuvel

puzzel Cryptogram & Zweedse puzzel

het laatste woord Advent (4)

64 verdieping Wijze woorden van een kardinaal 66

in memoriam Enkele namen

kort verhaal Een dappere dominee in smokkelaarsland

recept Kip uit de oven

puntuit Quiz

zaterdag 19 december 2020

bij het nieuws

Oudjaar 2020 Dit jaar heeft schijnbaar weinig goeds gegeven. Terwijl de wereld almaar zieker wordt verlangen we naar het normale leven, naar alles wat gewoon leek, tot voor kort. Hoeveel genoegens raken we nog kwijt? Hoelang nog houdt de doodsangst ons eronder? God staat erboven, Hij regeert altijd. Leven met Hem maakt elke dag een wonder. Arie Maasland

RDMagazine

beeld RD, Henk Visscher

zaterdag 19 december 2020

beeld RD, Henk Visscher

het gesprek

RDMagazine

Engelien van Tilburg (66) bad de rozenkrans tot de ribbels van de kokosmat in haar knieën stonden

zaterdag 19 december 2020

het gesprek

Met de handen op de rug bij de kribbe De kerststal in het rooms-katholieke ouderlijk huis van E. E. M. (Engelien) van Tilburg-van Beek bood een betoverende aanblik. Jozef, Maria, de herders, Jezus in het midden. Het liefst zou ze het kribbekind met beide handen van zijn strooien bedje hebben getild. Maar dat mocht niet. „Het lag buiten ons bereik.”

Eunice Hoekman-van Stuijvenberg

ls de iguurtjes eenmaal op hun plek stonden, mochten de kinderen er onder geen beding aankomen. We stonden letterljk „met de handjes op de rug”, vertelt Van Tilburg-van Beek (1954) terugblikkend. „We waren toeschouwers van iets wat vlakbj ons lag, waarvan de groten zeiden dat het heel waardevol was.” Het verhaal, dat symbool staat voor haar roomskatholieke jeugd op een boerderj in DongenVaart, vlak bj Tilburg, is nog niet afgelopen. Want op tweede kerstdag vertrok het gezin naar een tante die ook een kerststal bezat. Een eenvoudige. „Daar mochten we óók niet aankomen, totdat

tante kwam. Zj nam het beeldje van het kindje uit de kribbe en legde het in onze handen.” Als de echtgenote van de hersteld hervormde emeritus predikant ds. J. G. van Tilburg vertelt, opent zich de wereld waarin ze opgroeide. Een wereld waarin de aanwezigheid van talloze wjwaterbakjes, kruisbeelden en heiligenbeelden vanzelf spraken, waarin haar opa –die bj het gezin inwoonde– met zjn mes een kruisje in de broodkorst kerfde voordat hj het brood aansneed. Het gezin vervulde nauwgezet de godsdienstige plichten. Het opzeggen van de weesgegroetjes, het Onze Vader. Vanaf haar zevende jaar holde Engelien elke morgen met haar broer en zussen naar de kerk om op de nuchtere maag de hostie te ontvangen. ’s Avonds bad het gezin in de huiskamer de rozenkrans, geknield op de ruwe kokosmat. „Zodat de ribbeltjes in je knieën stonden.” In 1958 sloeg de dood een gapend gat in het bestaan van de vierjarige kleuter. Haar moeder kreeg kort na de bevalling van Engeliens zusje een bloeding waardoor ze het bewustzjn verloor. Na

RDMagazine

beeld RD, Henk Visscher zaterdag 19 december 2020

het gesprek

acht maanden coma overleed ze. Hoe herinnert u zich die periode? „Als een zwarte tjd. Het heftigste vond ik dat niemand met zekerheid wist te zeggen waar mjn moeder was. Ja, in het vagevuur, maar wanneer kwam ze daar nou uit? En wj maar bidden en missen opdragen. Er was altjd angst. Je deed je uiterste best, maar je wist nooit wanneer je het goed deed. Dat is voor mj heel zwaar geweest. Totdat ik de eerste communie ging doen. De pastoor kwam en vertelde dat God de mens goed geschapen had, dat de mens gevallen was door ongehoorzaamheid en dat Jezus gekomen was om te verlossen. En ik geloofde het. Daar was het antwoord op al mjn vragen en onzekerheid. Niet dat de Roomse Kerk zaligheid kan werken, maar alles veranderde. Heel die donkerheid was ik kwjt. Er was dankbaarheid in mjn hart. Ik mocht weer leven.” U zou het een bekering kunnen noemen. „In Markus 8 staat dat Jezus een blinde man de handen oplegt, waarna deze zegt: „Ik zie de mensen wandelen als bomen.” Dat heb ik 25 jaar gezien. Ik zag contouren, maar kon die niet duiden. Het geloof lag vormeloos, woordeloos in je. Ik heb als kínd geloofd. Ik heb dat niet beredeneerd. Ik kende geen dogmatiek, geen Bjbel. Ja, het is zo in mjn ziel komen te liggen dat het nooit meer weggegaan is. Maar dat was de vrjmacht Gods, dat gebeurde niet omdat die pastoor dat zei. Ik geloof dat als God iemand in ‘Rome’ werkeljk bearbeidt, Hj hem met een sterke hand uitvoert, zoals Hj Abraham uit de afgodendienst van Ur voerde.” Voelde u zich verantwoordeljk voor het zielenheil van uw moeder? „Daarvoor heb ik haar niet goed genoeg gekend. Opmerkeljk was wat mjn vader zei toen ik mjn huidige man Hans, die protestants was, leerde kennen. „Jj moet ook aan het zielenheil van je broers en zussen denken. Je geeft het verkeerde voorbeeld.” Door mjn doen en laten zou mjn familie misschien ook buiten de boot vallen. Dat zat er sowieso wel aan te komen, want na het Tweede Vaticaans Concilie verwaterde het kerkeljk leven. Mjn vader voelde zich machteloos. Hj klampte zich na het overljden van zjn eerste vrouw aan de kerk vast.” Drie jaar eerder, toen Engelien achttien jaar was, had ze verkering met een rooms-katholieke jongen. „Alles leek te kloppen, iedereen was er blj mee, en toch had ik het gevoel dat ik langzaam dood zou gaan als ik met die jongen zou trouwen. Ik kon er geen woorden aan geven, maar ik kreeg het zo benauwd dat ik het uitmaakte. Mjn vader vroeg hoe ik daar nu bj kwam. Hj dreef me in het

nauw, zodat ik uitriep: „Ik kon met hem niet over God praten.” „Over God praten?” herhaalde hj. „Dat is helemaal niet nodig. Je weet wat je doen moet. Dat is genoeg.”” De relatie met Hans, die in de hervormde gemeente in Meeuwen kerkte, zette de verhoudingen binnen het gezin opnieuw onder druk. Als Engeliens vader haar verwjt dat bepaalde moeiljkheden in de familiekring het gevolg zjn van haar keuze, maakt ze in onzekerheid en verwarring een einde aan de verhouding.

Engeliens opa kerfde met zijn mes een kruisje in het brood voordat hij het aansneed „God was sterker dan alle tegenstand”, vertelt ze. Want na drie maanden ging de verkering weer aan. Haar vader, boos, stelde haar voor de keus om weer thuis te komen wonen en alles goed te maken of op kamers te bljven, wat verwjdering tot gevolg zou hebben. „Ik had 24 uur om erover na te denken en ik wist alleen maar: Eert uw vader en uw moeder. Toen heb ik geveinsdeljk, niet van harte in elk geval, gezegd dat ik thuis kwam wonen. Mjn vader schudde Hans daarop de hand, zei „Zand erover”, en is er nooit meer op teruggekomen. Hj gaf ook toestemming voor een huweljk. Toestemming van je ouders krjgen, is belangrjk. Als er moeiljkheden komen, kun je daarop terugvallen.” Het stel trouwt in de rooms-katholieke kerk van Dongen en bezoekt de ene week een rooms-katholieke kerk en de andere week een protestantse. Heeft u als kind een rooms-katholiek ontmoet bj wie het geloof een zaak van het hart was? „Elke veertien dagen kwam bj ons de kapelaan over de vloer, net voor melkenstjd. Dan spraken de volwassenen over van alles, maar nooit over de godsdienst. Een van mjn tantes, tante-nonnetje, sprak op een roomse manier wél over God, maar zj kwam daardoor buiten de gemeenschap te staan.” Heeft de Heere God kinderen in de RoomsKatholieke Kerk? „Ik ben geen hartenkenner. De leer is er niet naar. Rome kent de bekering niet, de omzetting

RDMagazine

Engelien van Tilburg Engelina Elisabeth Maria van Tilburg-van Beek groeit op in het rooms-katholieke Dongen-Vaart. Als kleuter verliest ze haar moeder, waarna haar vader hertrouwt. In 1978 huwt ze J. G. (Hans) van Tilburg uit hervormd Meeuwen. Na een zoektocht doet het echtpaar in 1985 belijdenis bij ds. D. J. Budding. Ze krijgen negen kinderen. Haar man studeert theologie en verbindt zich aan de zelfstandige christelijke afgescheiden gemeente in Waddinxveen, nu de hersteld hervormde gemeente. Het echtpaar woont in Ouderkerk aan den IJssel.

van staat, van je eigen boze wil naar Gods wil. Rome kent alleen de natuurstaat en in die natuurstaat is de bjzondere genade begrepen. Dat is iets heel anders dan de vrjheid die in Christus is. Ik zeg niet dat er geen mensen zjn in Rome die waarachtig de Heere kunnen vrezen, maar ik geloof vast dat de Heere dan het Woord naar die mensen brengt, of die mensen naar het Woord brengt.” Rome is in de afgelopen dertig jaar dichter bj de kerken uit de Reformatie gekomen, wordt gezegd. „Er is niets veranderd, hooguit het jasje. Op de scholen van Geert Groote zaten honderden leerlingen de Bjbel over te schrjven. Zeg niet dat er voor de Reformatie geen Bjbelkennis was. Dat was alleen geen rechte kennis. Als je niet gewend bent om Schrift met Schrift te vergeljken, als je kennis van de leerstukken mist, kun je niet onderscheiden wat gezaghebbend is en wat niet. Zo kom je in een mistig gebied terecht.” Onder rooms-katholieken ljkt er meer dan in uw jeugd oog te zjn voor Christus en Zjn heil, voor de Bjbel. Hoe ziet u dat? „Ik wou dat ik ze tegenkwam. Weet u wat ik zie? Mjn generatie is gedoopt en we hebben allemaal nog iets geproefd van het rjke roomse leven. We lieten onze kinderen dopen, maar ze gingen niet meer naar de kerk. Hún kinderen bleven ongedoopt, weten niets meer. Een enkele keer kom ik nog in een rooms-katholieke kerk. Het valt me op hoeveel er gebogen en geknikt wordt voor die beelden. Daarbj komt dat Jezus voor velen niet meer is dan een goede man, zoals Moeder Teresa een goede vrouw was. Dat kreeg ik onderwezen op de middelbare school.” Maar dat was toen. Is er toch niet iets gekanteld in de afgelopen decennia? „Het zou kunnen dat de wal het schip keert. Maar dan ben je nog niet bj de volkomen verlossing door Christus. Ik zou graag van iemand willen horen dat Jezus werkeljk Gods Zoon is, dat Hj opstond uit de doden, wat ook in twjfel wordt getrokken.”

beeld RD, Henk Visscher

Protestanten toonden zich positief verrast na het verschjnen van paus Benedictus’ boek over Jezus. „Ik heb het niet gelezen, dus ik kan er eigenljk niets over zeggen. Jonathan Edwards zegt in zjn boek ”Godsdienstige gevoelens” dat je een oprecht geloof herkent aan de daden, aan de vrucht. Als zo’n paus Christus uitstalt, kan hj nooit meer plaatsvervanger van Christus zjn. Dan moet hj daar een consequentie aan verbinden en het paus-

zaterdag 19 december 2020

beeld RD, Henk Visscher

het gesprek

RDMagazine

schap neerleggen. Ik ben bang dat een groot deel van de protestantse kerken opgaat in Rome. Ik zie het gebeuren, eigenljk.” Er zjn gereformeerde theologen die daarvoor pleiten. „Dan denk ik: Hoe kom je erbj? Heb je zo weinig liefde tot het Woord? Is de Reformatie een vergissing geweest? Dan heb ik mjzelf ook vergist. Ik zou graag zeggen dat het de goede kant op gaat met Rome, maar ik geloof er niets van. In Assisi, Italië, is onlangs een jongen opgebaard die in 2006 op 15-jarige leeftjd overleed. Omdat er veel van die jongen was uitgegaan –er zou zelfs door zjn toedoen een wonder zjn gebeurd– werd er een proces in gang gezet dat tot een heiligverklaring moest leiden. Volgens Rome verteert het lichaam van een heilige niet. Ze beroept zich hiervoor op een tekst uit Psalm 16: „Gj zult niet toelaten, dat Uw Heilige de verderving zie”, een tekst die op de Heere Jezus slaat. Om dat te onderzoeken, is de jongen opgegraven. Zjn gebalsemde lichaam zou nog redeljk intact zjn geweest. Ze hebben hem in een glazen kist in de basiliek van Assisi gezet. Met een siliconenmasker op, omdat zjn gezicht er niet meer zo mooi uitzag. Nu kun je hem in de kerk en digitaal bezoeken.” Met nadruk: „Dát is Rome. Natuurljk zjn er mensen die net als Orpa tot aan de grens gaan. Maar ik had mjn roomse leven nooit achter me gelaten als ik er niet voor honderd procent van overtuigd was geweest dat het heil in Christus ligt, zoals verwoord in de leer van de Reformatie. Anders was de prjs te hoog geweest. Want je wordt eruitgezet, ook in 2020.” Wat betekende dat in uw geval? „Mjn vader heeft me drie keer buiten de deur gezet, drie keer ben ik teruggegaan. Na het overljden van mjn vader verbrak mjn tweede moeder alle contact. Er kwam niemand meer, dertien jaar lang. Nu vieren we weer samen verjaardagen. Met elkaar over godsdienst spreken, gaat niet. Roomsen hebben geen woorden tot hun beschikking omdat ze die nooit gehoord hebben. Ik sprak vroeger ook ‘gebarentaal’. De roomse mores, de ongeschreven regels, hielpen je op pad.” Op welk punt heeft u deze kerk deinitief de rug toegekeerd? „Na een lange kerkeljke zoektocht bezocht mjn man de gemeente van ds. D. J. Budding in Nederhemert. We hadden inmiddels vier kinderen rooms laten dopen. Om ons vjfde kind in een hervormde gemeente ten doop te kunnen houden, was het nodig dat mjn man beljdeniscatechisatie zou volgen. Ds. Budding zei: „Neem je vrouw maar mee, zodat jullie niet uit elkaar groeien.” Ik zat er dus zomaar bj. Maar toen de predikant het Kort

zaterdag 19 december 2020

Begrip ging uitleggen, viel het voor mj open. Ik wist: dít is wat mjn ziel altjd gezocht heeft. Dit, duideljkheid. Niet dat ik alles in één keer kon bevatten, ik was immers zonder woorden opgegroeid. Maar dit was het. Toen ben ik nog één keer naar een roomse kerk gegaan. Ik dacht: als het nou werkeljk zo is dat ik niks terugvind van alles wat ik heb gehoord, ga ik beljdenis doen. Je wordt innerljk verscheurd. Ik wilde die twee werelden bj elkaar houden. Maar ik vond niks. In 1985 heb ik beljdenis gedaan. Ik mocht met volle overtuiging aan het avondmaal gaan.” Wat ontdekte u in de kerk van de Reformatie? „Rome heeft heimeljk nog een ljntje naar God toe, je bent niet volkomen verdorven. Ik ontdekte de volkomen val van de mens en een volkomen Verlosser, Die mildeljk vergeeft en niet verwjt. Het is een opluchting dat je jezelf niet hoeft op te poetsen, dat je zondaar mag zjn. Mjn man was een jaar lang bj ds. Budding naar de kerk gegaan. Ik, als rooms-katholiek, kon niet veel met woorden, maar ik zag aan mjn man dat hj de waarheid had gevonden. Hj veranderde.

„Het voelde alsof er een zwaard door me heenging. Niet tot op het bot, maar tot in het merg” Daardoor ben ik met hem meegegaan. Ik kreeg onderwjs van ds. Budding en later van ds. K. Veldman. Zj zjn een middel in Gods hand geweest. Dat geldt nog meer voor mjn man. Bj hem kon ik elk moment van de dag terecht. Om mj te kunnen antwoorden, moest hj de Schriften onderzoeken. Dat is middelljkerwjs een aanloop geweest tot het ambt van leraar.” Een intense tjd volgde. Naast liefde en goedheid ervaarde Van Tilburg verbjstering. „Hoe is het mogeljk dat Rome zo dwaalt? Het voelde alsof er een zwaard door me heen ging, niet tot op het bot, maar tot in het merg. Dat is echt heel pjnljk, weet je dat? Ik ben losgemaakt uit de collectieve ziel. Je hele identiteit is erbj betrokken. Je moet jezelf verloochenen, Christus meer achten dan de mensen die je dierbaar zjn. En het bljft een strjd. Dat wil je niet. Maar God doet het. Ik weet, als die dag komt, dat ik de goede strjd gestreden heb.” >>rd.nl/hetgesprek

Een verrassend en inspirerend gezinsuitje! Stap zélf in de d wereld van zzending. onvergetelijke Een onvergetelijk getelijke ontdekkingsrreis maak je nu in Missie & Media, edia, het nieuwe nieu bele belevingscentrum van TWR in Barne Barneveld. Speel de in interactieve games Ga op de foto f in Azië Beleef rradiouitz radiouitzendingen adiouitzendingen met VR-bril Ga op reis naar Noord-Korea

Reserveer tickets op twr.nl/ twr.nl/missie-media

onderwijs? tijds en Bijbelgetrouw Een school met eigen

Welkom op het

EIN VAN LODENcSoT llege! Ontdek ons brede onderwijsaanbod met uitgebreide leerlingenzorg. Op onze website vindt u actuele informaie over de open dagen. www.vanlodenstein.nl

Laat het Evangelie overal horen!

column

Stille kerstdagen wim@rd.nl

e laatste weken was het nogal eens te horen: „Ze hebben ons alles afgepakt.” Ik heb het dan níét over winkeliers die door de nieuwste coronamaatregelen nog dieper in de narigheid zjn geraakt. Nee, het gaat over mensen die zich beklagen over de regels die gelden rond de feestdagen. Want met Kerst mogen er maar enkele bezoekers worden ontvangen en met oud en nieuw is er een vuurwerkverbod. Nu is er met kritiek op maatregelen die de regering heeft genomen in verband met de pandemie op zich niets mis. Om maar een voorbeeld te noemen: ook ik kon niet begrjpen dat een restaurant mét hotel tot dinsdag rond etenstjd vol mocht zitten met dinerende gasten, terwjl een restaurant 10 meter verderop zónder hotel dicht moest. Maar die uitspraak over alles wat ons is afgepakt, irriteert me. Het is nameljk de klaagzang van verwende mensen die alles wat het normale leven verstoort, beschouwen als groot onrecht. Opvallend is trouwens dat het geklaag vooral komt van mensen die in hun omgeving niet met corona in aanraking zjn geweest of er beroepsmatig mee te maken hebben. De laatste groep smeekt de bevolking al maanden om de regels na te leven. En de eerste groep heeft wel andere zaken aan het hoofd. Die zjn of intens verdrietig omdat een geliefde hun ontviel, of in grote zorgen over iemand die ernstig ziek is, of hebben alle energie nodig om te werken aan herstel.

zaterdag 19 december 2020

Feit bljft dat de feestdagen deze maand anders zullen zjn dan ze sinds decennia waren. De eerljkheid gebiedt te zeggen dat ik daar niet erg onder zal ljden, omdat de opgeklopte sfeer rond overvloedige kerstdiners niet aan mj is besteed. Dat heeft voor een deel met karakter te maken en voor een deel met opvoeding. Bj ons thuis was eerste kerstdag een ‘zondag’ waarop je mocht autorjden en tweede kerstdag een ‘zaterdag’ met een kerkdienst. De maaltjden

Het is de klaagzang van een verwende groep mensen werden wat extra aangekleed en m’n moeder brandde naar hartenlust kaarsen. Als ze daar in het kader van vermeende wereldgeljkvormigheid op werd aangesproken, zei ze: „Ik brand het hele jaar kaarsen, dus ook met Kerst.” En daar was geen woord van gelogen. Ja, het worden bjzondere en stille kerstdagen. Geen kerkdiensten met de hele gemeente, geen koorconcerten in een volgepakte kerk, geen massale samenzang van de bekende liederen. Maar de essentie van het kerstfeest bljft, alle beperkingen ten spjt. Samengevat in de Naam van het Kind in de kribbe: Immanuël, God met ons.

ter plekke

Tussen angst en vertrouwen in Kamp Zeist

Wake bij Detentiecentrum Zeist, waar in december 2019 onder andere een Iraans en een Afghaans gezin verbleven. beeld Jeroen Jumelet

RDMagazine

Van het ene op het andere moment belandden ze in vreemdelingendetentie in Kamp Zeist. Daar wisselden momenten van angst en vertrouwen elkaar af voor drie Iraanse bekeerlingen en een Afghaans asielzoekersgezin waarvan de vader en enkele kinderen in Nederland zijn gedoopt. Gedwongen uitzetting naar het land van herkomst leek in december 2019 dichtbij, maar werd op het laatste moment afgeblazen. Hoe beleefden ze hun tijd in gevangenschap? En waar wonen ze nu? Michiel Bakker

zaterdag 19 december 2020

ter plekke

n gedachten horen ze nog het harde geklop op de deur van hun woonruimte in het asielzoekerscentrum (azc) in het Friese Burgum. Het is dinsdag 10 december 2019, rond kwart voor zes in de ochtend. Het Afghaanse echtpaar Noor en Lyda en zijn vijf kinderen liggen nog op bed als de politie hen onverwachts komt halen om hen naar Kamp Zeist te brengen. Ze moeten vrijwel alles achterlaten. Nog diezelfde ochtend passeren ze de poort van het detentiecentrum, waarna het hek zich achter hen sluit. Een jaar later blikken Noor (48) en Lyda (42) terug, samen met dochter Fatima (14), die helpt als tolk. Ze zitten in een catechisatielokaal van de vrijgemaakt gereformeerde Immanuelkerk in Noardburgum, waar Noor in oktober 2018 is gedoopt en later zijn twee jongste kinderen liet dopen. De plaatselijke predikant, ds. Marco Buitenhuis, is bij het gesprek aanwezig. Aan het begin vraagt Noor hem te bidden om een gezegende ontmoeting. Voordat de Noor en Lyda in Kamp Zeist belandden, hadden ze al een lange en onzekere reis achter de rug. In 2016 vroegen ze in Nederland asiel aan. Vijf maanden daarvoor ontvluchtten ze halsoverkop de Afghaanse hoofdstad Kabul, nadat ze door plaatsgenoten werden belaagd omdat de oudste zoon, Samim (nu 20), afstand had genomen van de islam. Hij had in het geheim een Bijbel gelezen en besloten christen te worden. Noor: „De imam zei dat hij tijdens het Suikerfeest, aan het einde van de ramadan, naar de moskee moest gaan, maar hij weigerde. Hij zei: „Ik ga liever dood dan dat ik weer naar de moskee ga.”” Ziek van verdriet Tijdens de maandenlange vlucht naar Europa raakten Samim en de rest van het gezin elkaar kwijt. Met vier kinderen kwamen Noor en Lyda in Nederland aan, niet wetend waar Samim was. „Ik was ziek van verdriet”, herinnert Noor zich. Drie maanden na hun aankomst in Nederland kwam er plotseling een eind aan de onzekerheid, nadat ook Samim hier arriveerde en de rest van het gezin terugvond. De Afghanen verbleven achtereenvolgens in diverse azc’s. Als eerste van het gezin werd Samim in een internationale gemeente in Veenendaal gedoopt. Intussen groeide ook Noor ernaartoe om christen te worden. Daarbij speelden diverse ervaringen een rol. Zo herinnert hij zich dat hij heel verdrietig was, toen zijn asielaanvraag al snel werd afgewezen. „Ik liep te wandelen en ineens

hoorde ik een stem: Waarom ben je verdrietig? Maar ik zag niemand. Toen ik later, in Burgum, Bijbelstudie ging doen, begreep ik dat God tot mij had gesproken en mijn hart raakte.” Lyda heeft er geen moeite mee dat enkele gezinsleden christen zijn geworden, maar noemt zichzelf niet religieus. Fatima, die soms een interkerkelijke tienergroep in Noardburgum bezoekt, zegt dat ze op geloofsgebied nog twijfelt. Wiskundetoets In gesprekken met de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) kwam de bekering van diverse gezinsleden uitgebreid aan de orde. De IND geloofde echter niet dat de gedoopte Afghanen echt christen zijn geworden en daarom in hun land gevaar lopen. Hun asielverzoek werd bij herhaling afgewezen. De overplaatsing naar Detentiecentrum Zeist, begin december 2019, kwam voor het gezin desondanks onverwachts. Een advocaat was namelijk net begonnen om in samenwerking met de organisatie Defence for Children een nieuwe asielaanvraag voor te bereiden voor twee kinderen uit het gezin. „Voor die nieuwe procedure waren we naar de advocaat geweest en vier dagen later werden we ineens in alle vroegte opgepakt. Ik had hard geleerd voor een wiskundetoets die ik die dag zou hebben op school. Die kon ik ineens niet meer maken”, blikt Fatima terug. De uitgeprocedeerde asielzoekers moesten hun mobiele telefoons inleveren en zich snel aankleden. Daarna werden ze in een politiebusje naar Kamp Zeist gebracht. „We moesten alles achterlaten. Kleren en schoenen zouden later worden gebracht”, zegt Fatima. Noor: „Alleen mijn Bijbel mocht ik nog meenemen.” In Kamp Zeist kregen de Afghanen een woonunit met drie slaapkamers, een kamer en keuken. Ze mochten het terrein, omgeven door hekken met prikkeldraad en hoge muren, niet verlaten, maar konden wel een luchtje scheppen in de binnentuin (zie ook ”Gezinnen in vreemdelingendetentie”). Het jongste kind (Ebrahim, dan 5 jaar) besefte niet dat het gezin in detentie verbleef. Lyda: „Er was daar een Playstation voor de kinderen. Hij dacht dat we op vakantie waren.” „Het personeel was heel aardig voor ons”, vult Noor aan. Het verblijf in Kamp Zeist viel Lyda zwaar. „Ik was heel bang dat we echt terug zouden gaan naar Afghanistan. Wat gebeurt er dan met mijn kinderen, mijn man? Misschien komen we allemaal om het leven. Ik had veel stress en werd een beetje boos op Noor. Ik zei tegen hem: Waarom ben je zo rustig? Ik maak me zorgen.” Noor, die in Afghanistan een baan als chef-kok had, trok in het detentiecentrum veel tijd uit voor gebed. Hij zegt dat hij geen angst kende. „Ik wist dat God bij ons was en ons zou helpen, zoals Hij eerder ook gedaan had. God gaf mij geduld.” Een opmerking van een medewerker van de Dienst

RDMagazine

Noor en Lyda met twee van hun kinderen bij de kerk in Noardburgum. Rechts ds. Marco Buitenhuis. beeld RD

Gezinnen in vreemdelingendetentie

itgeprocedeerde asielzoekers die Nederland niet zelfstandig verlaten, worden gedwongen uitgezet. In de laatste periode voorafgaande aan hun uitzetting kunnen ze in vreemdelingendetentie terechtkomen. Dit geldt, aldus het ministerie van Justitie, als „een laatste middel” om ervoor te zorgen dat ze beschikbaar blijven voor vertrek en niet in de illegaliteit verdwijnen. De vreemdelingen kunnen worden ondergebracht in Detentiecentrum Rotterdam of Detentiecentrum Schiphol. Vrouwen en alleenstaande minderjarigen krijgen een plek in Detentiecentrum Zeist. Onderdeel daarvan is de zogeheten gesloten gezinsvoorziening (ggv). Hier worden sinds oktober 2014 uitgeprocedeerde gezinnen met minderjarige kinderen geplaatst. Uitgangspunt is dat deze gezinnen daar maximaal twee weken verblijven. „De tijd in de ggv is vooral een periode van toewerken naar daadwerkelijk vertrek”, schrijft het ministerie van Justitie in een brochure over deze locatie. „De vlucht is geboekt. Met het gezin wordt gekeken hoe de vlucht en terugkeer zo goed en veilig mogelijk kunnen plaatsvinden. Ook worden praktische voorbereidingen getroffen, zoals het verzamelen van noodzakelijke zaken voor tijdens de vlucht en aankomst in het land van herkomst.” Het detentiecentrum, in de volksmond Kamp Zeist genoemd, beschikt over twaalf woningen voor gezinnen met minderjarige kinderen. Elke woning is geschikt voor maximaal zes personen. Voor grotere gezinnen kunnen twee woningen aan elkaar worden gekoppeld. Het doel van de ggv is, aldus het ministerie van Justitie, dat ouders

zaterdag 19 december 2020

„een zo normaal mogelijk gezinsleven kunnen leiden met hun kinderen.” Bewoners kunnen zich tussen 8.00 en 22.00 uur vrij bewegen op het afgesloten terrein, in de bossen tussen Zeist en Soesterberg. Er zijn mogelijkheden voor sport en creatieve activiteiten, ook voor kinderen. In een speciale zaal kunnen de bewoners bezoek ontvangen. In 2019 zijn er vanuit de caseload van de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V) circa 275 vreemdelingen, onderdeel van zo’n 70 families, in de ggv geplaatst, laat het ministerie van Justitie desgevraagd weten. Dit betreft onder meer uitgeprocedeerde asielzoekersgezinnen. In de top vijf van landen van herkomst staan Afghanistan en Syrië bovenaan, gevolgd door Nigeria, Oekraïne en Iran. De gemiddelde verblijfsduur in de gezinsvoorziening was zeven dagen. Ongeveer 175 vreemdelingen, onderdeel van circa 45 families, zijn in 2019 vanuit de ggv gedwongen vertrokken naar het land van herkomst (circa 80 personen) of een ander land. Zo’n 90 vreemdelingen, behorend tot circa 25 families, hebben de ggv verlaten zonder te zijn uitgezet. Dat kan, aldus het ministerie, verschillende redenen hebben. Sommigen vertrokken alsnog zelfstandig uit Nederland met ondersteuning van bijvoorbeeld de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). In andere gevallen was er sprake van „procedurele redenen, opheffing van de bewaring door een afweging van belangen of door een gebrek aan zicht op uitzetting op korte termijn.” Diverse gezinnen keerden terug naar een regulier asielzoekerscentrum.

ter plekke

ners van het azc. „De laatste tijd vertaalden mijn broer ik kerkdiensten in het Farsi voor andere asielzoekers”, zegt Abbas. Terwijl de predikant, ds. Lieuwejan van Dalen, hen als oprechte christenen beschouwde, geloofde de IND niet dat de Iraniërs echt zijn Genezen bekeerd. Hun asielverzoek werd In Kamp Zeist ontmoette het afgewezen en een gedwonAfghaanse gezin de Iraanse gen uitzetting naar Iran Zahra (44) en haar zonen dreigde. AangekoErfan en Abbas, dan 17 men in Kamp Zeist en 18 jaar oud, evenhoorden ze dat hun eens christenen. Zij vliegtickets al waren al eerder klaarlagen: enkein december le reis Iran. Alles vanuit het azc in wees erop dat ze Hoogeveen door voor Kerst terug meerdere agenzouden keren ten opgehaald naar het islamien naar het detische land. tentiecentrum Een week gebracht, in met slapeloze afwachting van nachten of juist uitzetting naar nachtmerries Iran. Daar vrezen volgde. Hoewel ze ze als ex-moslims aparte slaapkamers gevaar. hadden, bleven moeEen jaar later vertelt iB der en zonen ’s nachts Zahra in haar huidige m ijb sy el k bij elkaar in één ruimte. azc, ergens in de Achj va eli nZ i st Zahra: „Mijn kinderen durfde terhoek, dat ze ooit via een r ahr h a en nc haar kettinkje met ee ik niet alleen te laten. Ik was bang vriendin geïnteresseerd is geraakt dat ik midden in de nacht wakker zou in het christelijk geloof. Tijdens een worden gemaakt en naar het vliegveld gebracht. vakantie in Nederland in 2015 liet ze zich in een Als ik in Iran kom, word ik misschien gedood. En Iraanse gemeente in Apeldoorn dopen. Ze nam wat zal er met mijn kinderen gebeuren? Ik zag die beslissing nadat de ernstig zieke Erfan, die hun angst. Dat was heel moeilijk.” door een longinfectie in coma was geraakt, werd genezen. „Ik herinnerde me een verhaal dat Jezus Wake een kind beter maakte en vroeg Hem dat ook bij Hoewel ze vanwege haar christen-zijn moest Erfan te doen. Toen dat gebeurde, besloot ik Jezus vluchten, daarna jarenlang in onzekerheid leefde te volgen.” en ten slotte in vreemdelingendetentie terechtTerug in Iran nam Zahra via Skype deel aan kwam, twijfelt Zahra er geen moment aan dat het Bijbelstudies. Doordat een van de kinderen haar tablet meenam naar school, werd daar bekend dat een juiste keus was om christen te worden. „Ik dacht terug aan de Bijbelstudies in Hoogeveen, Zahra christelijke websites bezocht. Ze moest op waar het er ook over ging dat je als christen je het matje komen bij de directeur, die de autorikruis op je moet nemen. Ik wist dat Jezus bij me teiten zou inlichten. De Iraanse vreesde gevaar was en me kracht gaf. Het volgen van Jezus is en besloot met haar zonen het land te verlaten. een moeilijke weg, maar Hij belooft dat je aan Begin 2018 vroeg ze in Nederland asiel aan; haar het eind daarvan veilig bent.” Na een korte stilte: man Ali was toen nog in Iran. „Maar ik ben ook een mens en daarom was ik Ook Erfan en Abbas raakten geïnteresseerd in soms bang.” het christendom. Na een periode van Bijbelstudie Gemeenteleden en vrienden uit Hoogeveen lieten ze zich in juni 2018 dopen in de proteslieten merken dat ze het gezin niet vergaten. Op tantse gemeente in Ter Apel. „Kijk, dit is mijn maandag 9 december had er een zogeheten wake doopkaart”, zegt Erfan, terwijl hij het ingelijste bij Kamp Zeist plaats. Buiten het detentiecentrum document op tafel zet. Zijn dooptekst is Openbabad een groep mensen uit Hoogeveen voor Zahra ring 3:20: „Zie, Ik sta aan de deur, en Ik klop...” en haar kinderen. Tijdens een wandeling rond het Vanuit Ter Apel werd het gezin overgeplaatst centrum passeerden ze aan de achterkant van het naar het azc in Hoogeveen, waar het intensief terrein een hoge muur, achter hekken met prikcontact had met de plaatselijke christelijke gerekeldraad, vlak bij de woonunits voor gezinnen. formeerde kerk (cgk). Ze bezochten er op zondag de diensten en volgden er Bijbelstudies voor bewo- Daar riepen ze luid de namen van de Iraniërs, en: .

rs Fa

bo ol

eld

Terugkeer en Vertrek ontmoedigde hem niet. „Hij zei: „Jouw God helpt je niet. Je asielverzoek is afgewezen, je kunt niets doen.” Ik antwoordde hem: „Ik zal voor je bidden.””

RDMagazine

„Wij zijn hier voor jullie.” „Dat zal ik nooit vergeten”, zegt Abbas. „Het was op een avond en het regende hard. Ik kon de mensen achter de hoge muur van de gevangenis niet zien, maar hoorde onze namen. Dat gaf me kracht.” Erfan knikt. „Ik hoor het nóg. Het was alsof Jezus ons op dat moment liet merken: jullie zijn niet alleen.”

asielprocedure voor hen te starten. Later die dag keerden ze terug naar hun oude woonunit in het azc in Burgum. De kinderen durfden daar niet te slapen, uit angst weer in alle vroegte van het bed te worden gelicht. De eerste weken overnachtten ze bij vrienden. Lyda: „Ik had ook veel angst en dacht: we kunnen elk moment weer worden opgepakt en dan word ik zonder mijn kinderen meegenomen.”

ni st an

. b ee l dS

jaak

Verbo om

Rechtbank Eenzelfde ervaKerst ring had ruim een Nu is het een week later het jaar later. Een gezin van Noor. van de jongste Op zondag 15 kinderen heeft december reisnog steeds last de een groep van „enge droFriese gemeenmen” vanwege teleden evende traumatische eens naar Kamp gebeurtenis Zeist voor een waarbij de politie wake, die door het gezin van berichtgeving het bed lichtte. bij op onder meer Ze krijgt psycholoNPO Radio 1 en de gische begeleiding. website van de NOS g In september heeft het landelijk nieuws werd. No Af or it gezin bericht gekregen Die avond hoorden de u en ht Lyd uc dat het opnieuw door de IND Afghanen buiten hun namen evl a zi g n jn m gehoord zal worden. Wanneer dat roepen, wat ze als een bemoediet hun vijf kindere gebeurt, weten de Afghanen nog niet. ging ervoeren. Ook klonk uit de monden Intussen zitten Zahra en haar kinderen na een van de Friezen het lied ”We shall overcome” (We recente rechtszitting over de geloofwaardigheid zullen overwinnen). van hun bekering in spanning te wachten op een Ook op andere wijze ondervond het gezin steun. nieuwe uitspraak over hun zaak. In een onlinepetitie stelden vrienden en andere Ook dit jaar zullen de beide gezinnen Kerst betrokkenen dat terugkeer naar Afghanistan voor vieren terwijl ze in onzekerheid verkeren over Noor en Lyda en hun kinderen „zeer gevaarlijk” hun toekomst. Als het –gezien de coronabeperkinis omdat enkele gezinsleden tot het christendom gen– kan, gaat Noor graag naar de kerk, zegt hij. zijn bekeerd. De in totaal 3826 ondertekenaars „Kerst is belangrijk voor mij: bij elkaar komen om stelden dat het gezin niet terug kan naar zijn voor God te zingen en om te bidden. Wij mensen land en deden een oproep om „de uitzetting te hebben veel schuld. Maar Jezus kwam. Hij gaf Zijn herzien.” Halverwege december gingen de ontwikkelingen bloed voor ons en heeft ons vrijgemaakt van de zonde. Dat is het belangrijkste.” voor zowel de Iraniërs als de Afghanen ineens „De geboorte van Jezus brengt licht in deze donsnel. Het Iraanse gezin werd –Zahra en Abbas kere wereld. Hij heeft de weg geopend, waardoor in de ene politieauto, Erfan in een andere– voor wij contact kunnen hebben met onze Vader in een rechtszitting over hun uitzetting naar de de hemel”, zegt Zarah, die een kettinkje met een rechtbank in Groningen gebracht. Kort daarna kruis draagt. In haar kamer in het azc ligt een hoorden ze dat ze weg mochten uit Kamp Zeist Bijbel in Farsi, de taal van de Iraniërs, binnen omdat er toch nog opnieuw naar hun zaak gekehandbereik. ken zou worden. Sindsdien verblijven ze in een Nog steeds wisselen momenten van zorg en azc in de Achterhoek en bezoeken ze op zondag vertrouwen elkaar af. „Ik bid elke dag dat God mij de diensten van de cgk in Aalten. In september kracht geeft. Hij heeft een plan met ons leven. zijn ze herenigd met vader Ali, die ook asiel heeft Met alle problemen die we hebben gehad wil Hij aangevraagd. Hij zegt positief te staan tegenover ons iets leren. Hoogeveen voelde als ons thuis, het christelijk geloof. „Maar ik heb tijd nodig om maar in Aalten hebben we ook weer christenen daarin te groeien.” ontmoet. God liet mij zien: jullie broeders en Op 18 december kregen Noor en zijn gezin evenzusters zijn overal, want Ik ben overal, zelfs in de eens bericht dat ze Kamp Zeist mochten verlaten. gevangenis.” Hun advocaat zag mogelijkheden om een nieuwe

zaterdag 19 december 2020

ter plekke

Koek, een praatje en blije gezichten Vrijwilligerswerk doen, samen met je gezin. Is dat een goed idee? En hoe organiseer je zoiets in de praktijk? Tineke van der Waal meldde zich bij Stichting Present en reserveerde een zaterdagmiddag. Ze ging samen met haar man, kinderen en een kan chocolademelk de wijk in. „Waarom doen we dit ook alweer?” Tineke van der Waal

Begin oktober e vraag van de redactie om als gezin vrjwilligerswerk te gaan doen, maakt van het avondeten een kleine vergadering. Wat zouden we als gezin kunnen betekenen? Een van de kinderen ljkt een spelletjesavond gezellig. De ander oppert dat hulp in de tuin of in huis zinvol is. Maar we merken dat allerlei mogeljkheden al meteen afvallen nu er voor contact met anderen zo veel beperkingen gelden. Even denken we nog dat pannenkoeken eten rond een vuurtje in de tuin misschien zou kunnen.

Authentiek We komen er ook al snel achter dat niet alles bj ons past. We hebben zelf een tuin die de nodige aandacht vraagt en zouden daarom liever iets heel anders doen dan de snoeischaar in andermans struiken zetten. Voorwaarde is ook dat het authentiek moet zjn. Het moet een activiteit worden die we ook zouden doen als niemand zou meekjken. Kom je geljk bj de vraag: wat dóén we eigenljk voor anderen? Bljkt dat we best allerlei vrjwilligerswerk doen, maar dat onze eerste taal niet die van praktisch de handen uit de mouwen steken is. Akkoord, de buurvrouw krjgt af en toe een pannetje soep of een stuk taart. En als het nodig is dat

we boodschappen halen of andere dingen doen, zjn we ook beschikbaar. Idem als ergens een wand gesaust moet worden. Ook proberen we concreet oog te hebben voor wie ziek of alleen is. Met de Bulgaarse mevrouw die met een straatkrant voor de supermarkt zit, maken we ook vaak een praatje of we geven haar wat. Dat heet allemaal geen vrjwilligerswerk. Het meeste vrjwilligerswerk bljkt meer iets van ons hoofd, van onze mondelinge bjdrage. We denken mee als bestuurslid of leveren als mentor een bjdrage aan de catechese in onze kerkeljke gemeente.

30 oktober Deurvisite Samen met Present Ridderkerk hebben we een plan gemaakt dat ons uitvoerbaar ljkt. We zullen een aantal alleenstaande mensen bj ons in de buurt opzoeken en een heuse deurvisite brengen. Van tevoren bakken we iets lekkers en als het lukt, delen we warme chocolademelk uit. Er komt een persoonljk kaartje bj, ter bemoediging. Zou dat iets kunnen zjn om te vertellen van de Verlosser? We spreken van twee tot vier uur af, dan is het nog niet donker. Jojanne van Stichting Present zorgt voor de adressen. Deze organisatie stimuleert en coör-

RDMagazine

beeld RD, Henk Visscher

zaterdag 19 december 2020

beeld RD, Henk Visscher

ter plekke

dineert zinvol vrjwilligerswerk (samen met collega’s, je gezin of vrienden). „Ervaar hoe een paar uur van je tjd een groot verschil kan maken in het leven van een ander.”

7 november Presentdame Jojanne krjgt van ons een bericht om naar de mensen te sturen. We stellen ons voor en kondigen onze komst aan, in de hoop dat de deur later deze maand inderdaad opengaat.

25 november Micha 6 vers 8 Terwjl onze jongste zich klaarmaakt voor school, kletsen we samen even over aanstaande zaterdag. Zomaar komt Micha 6 in gedachten, waar het gaat over recht doen en goedertierenheid lief te hebben. Ik herinner me het rjmpje dat mjn grootvader me leerde: „Geen groter vers van meerder kracht dan Micha 6 vers 8.” Dochterlief wil het meteen uit haar hoofd leren. En dan ook de tekst zelf: „Hj heeft u, mens, bekendgemaakt wat goed is. En wat vraagt de Heere van u anders dan recht te doen, goedertierenheid lief te hebben en ootmoedig te wandelen met uw God.” We praten erover hoe we komende zaterdag ook iets van recht en van goedertierenheid kunnen doen. In dat laatste woord gaan goedheid en barmhartigheid samen. Een paar dagen terug lazen we op een avond trouwens iets vergeljkbaars, maar nu in woorden van Jezus Zelf. Als het gaat over het belangrjkste van de wet noemt Hj „het recht, en de barmhartigheid en het geloof.” Zo hadden de farizeeën het in Mattheüs 23 nog niet begrepen. We praatten er samen over door of wj deze woorden zelf dan wel goed begrjpen. Vragen „het recht, en de barmhartigheid” niet vooral om praktisch handelen, veel meer dan wj vaak in de gaten hebben?

28 november Chocolademelk De koeken zjn gebakken en de kaartjes geprint.

Bekertjes staan klaar, net als de thermoskan met chocolademelk. Het is heerljk weer, lekker fris met een winterzonnetje. Het ljkt erop dat de kinderen het spannend vinden. „Waarom doen we dit eigenljk?” hoor ik als we ’s middags naar het eerste adres ietsen. Inderdaad, we moeten allemaal even uit onze comfortzone. Jojanne staat ons al op te wachten. Ze wil een foto van de start maken. En passant vertelt ze dat de eerste mevrouw van onze adressenljst een verdrietige week heeft gehad. Gistermiddag is haar hartsvriendin begraven. Voor ons goed om te weten. Mevrouw A. doet open, ze heeft een mondkapje op, een peignoir aan. Ze houdt goed afstand. Gisteren kon ze niet naar de begrafenis, omdat haar chauffeur corona had. Ze is slecht ter been vanwege de ziekte van Ménière. Nee, ze hoeft niets te drinken. De koek neemt ze wel graag aan. We maken een praatje met haar. Ze is echt blj met de aandacht. Weer op de iets zeggen we tegen elkaar: Kwam deze mevrouw niet af en toe bj ons in de kerk? Vanwege het mondkapje konden we haar gezicht niet goed zien. We moeten haar even in gedachten houden. Anders dan het eerste bezoekje gaat het bj het volgende adres om een vrj nieuw appartementengebouw. De bewoonster komt met een rollator naar de voordeur. Ze vertelt dat ze nauweljks de deur uit komt; alleen met de fysiotherapeut komt ze buiten. Ze heeft veel problemen met haar knieën. En het is zo’n rare tjd. De chocolademelk vindt ze lekker maar veel te warm. We doen er een tweede bekertje om. „Heerljk, die koek. Wat is het leuk dat jullie komen! Zo aardig. Echt aardig.” Mevrouw B. krjgt regelmatig bezoek van haar zus. We ietsen naar de wjk Drievliet. Op ons aanbellen op het goede adres verschjnen hondenpootjes tegen de ruit. Jammer, deze mevrouw bljkt –ondanks de afspraak die gemaakt is– toch niet thuis te zjn. We hangen de koek aan de deurklink, met ons kaartje erbj. Later op de middag komt een sms’je binnen, van Bea: „wilde me even bedanken voor het lieven kaartje en de lekkere cake. En heb

RDMagazine

ook een vraag. Wat is het voor een cake?” Dat is goed aangekomen. Jammer dat we elkaar niet ontmoetten. „Echt heerljk”, doet ze nog eens bericht. Fjn, dat is precies de bedoeling. Juist jarig De adressen die nu op ons ljstje staan, zjn aangereikt door de thuiszorg van bejaardenhuis De Riederborgh. Het betreft ouderen die nauweljks de deur uit komen. De appartementen bevinden zich in twee wooncomplexen, met beneden een patio waar alle galerjen op uitkjken. In het midden staat een tafel met daarop wat tjdschriften. Het ziet er huiseljk en door een paar grote planten geljk groen uit. Je zou denken dat je hier nauweljks eenzaam kunt zjn. We bellen bj mevrouw C. aan. Ze is vandaag juist jarig en heeft twee dames te gast. Normaal gesproken zien de dagen er anders uit; mevrouw kan moeiljk uit de voeten en ook lezen gaat niet. Een goede vriendin komt gelukkig elke zaterdag voorlezen en daar is ze dankbaar voor. Dat is pas omzien. Zelf is ze jarenlang vrjwilliger geweest, maar nu komt ze de stoel nauweljks meer uit. Het is vandaag een gezellige dag voor haar en ze is dankbaar voor de belangstelling. Mevrouw D., een Indonesische mevrouw die een paar deuren verder in het appartementengebouw woont, heeft het best moeiljk. Ze is als laatste uit de familie over. Veel van haar contacten vallen weg, wat het leven zwaar maakt. „Ik ben zo dankbaar dat jullie komen. Wat leuk zeg. Wat een lieve familie. En nee, het laatste stuk van het leven is niet makkeljk.” Ze neemt onze koek en kaart graag in ontvangst en bedankt nog eens. Bj het volgende adres doet mevrouw E. open, een 91-jarige zuster uit de gemeente. Wat een ontzettend leuke verrassing is dit, voor haar maar ook voor ons. Ze komt al lang niet meer in de kerk. Mevrouw E. heeft een scherpe geest en herkent ons wel, natuurljk. Met haar gezondheid gaat het behoorljk goed. Ze vertelt blj dat het tiende achterkleinkind op komst is. Vanmiddag heeft ze haar zoon met zjn gezin op bezoek, uit

zaterdag 19 december 2020

Barneveld. „Wat een ontzettend leuke verrassing dat jullie voor de deur staan.” Vinden wj ook. Tranen Met een glimlach lopen we naar het volgende gebouw. Mevrouw F. doet open. Als we vertellen wat we komen doen, verschjnen tranen in haar ogen. Ze heeft het zwaar. „Maar er is ook veel om voor te danken. Ik woon hier ijn. En bovendien heb ik gelukkig kinderen die goed voor me zorgen. Voor de boodschappen en andere hulp hebben ze spontaan een rooster gemaakt, heel ijn.” Ze zegt nog eens hoe blj ze is dat we haar met een deurvisite komen verrassen. Naast de bel hangt groot het geloof-, hoop- en liefdesymbool, in hout gebeiteld. Op het laatste adres treffen we mevrouw G. Ze is blj verrast. Het is geen ijne tjd, maar ze wil niet klagen. Ze woont hier prettig. Met de tafel voor het raam kan ze vanaf drie hoog op straat mensen voorbj zien lopen, dat geeft aardigheid. Haar twee zoons zorgen goed voor haar. Als we weer thuis zjn, kjken we met coördinator Jojanne terug op de middag. Present zorgde voor een goede organisatie. Adressen kwamen deels via Stichting Facet, een plaatseljke welzjnsorganisatie, en deels via Riederborgh Thuiszorg. De eerste groep was op de hoogte van onze komst. Ze kregen van tevoren een kaartje in de bus of er is telefonisch contact geweest. Met elkaar voor de deur iets drinken, werkte eigenljk niet, zeker niet bj de tweede groep, voor wie ons bezoek een verrassing was. De koek en het bezoek zelf werden des te meer gewaardeerd. „Wat een blje gezichten”, merkt een van de kinderen tjdens het avondeten op. „Voor ons was het eigenljk geen moeite, maar wat leuk om mensen te verrassen. En je krjgt heel veel terug.” Inderdaad, met iets eenvoudigs als aandacht leur je iemands dag een beetje op. Bjzonder ook om te ervaren hoe mensen oprecht dankbaar zjn voor een beetje aardigheid. Met Present spraken we af dat we de adresljst na aloop zouden vernietigen, maar misschien kunnen we zoiets toch nog een keer doen?

beeld Martin de Heer

schoonheid

Figuurtjes Martin de Heer en Tijs Huisman

Mjn stoel zit vol iguurtjes, grappig is dat. Ik zit er graag in. Dan lees ik de krant of schil ik een appeltje. Als ik op een afstand naar mjn stoel kjk, ljkt het net of de iguurtjes van de stoel af dansen. Zeker als ik moet huilen.

RDMagazine

beeld Tijs Huisman

Kus De stoel kochten we toen we gingen trouwen. Maar het is nog steeds dezelfde stoel, geloof ik. Ik weet het niet meer zo goed. Raar is dat, hè? We vonden hem allebei heel erg mooi. Soms, als hj in de stoel bj het raam zat, trok hj me zomaar op schoot en gaf hj me een kus.

zaterdag 19 december 2020

beeld Tijs Huisman

schoonheid

Verandering De laatste jaren vertrouw ik mjn ogen niet meer. De stoel ljkt steeds meer te veranderen. Af en toe zie ik er ineens een briesende leeuw in die me vjandig aankjkt. Dan komt hj op me af en ljkt het of ik val. Of dat de stoel valt. Gelukkig kan ik in de stoel ook bidden. Soms komt er dan een psalmversje in me op, van vroeger. Dat zing ik dan maar, als ik bang ben. Wel zachtjes, want ik kan niet meer zo goed wjs houden.

RDMagazine

beeld Martin de Heer

Uitzicht Mjn kinderen hebben mjn stoel versierd. Ik ben nu tachtig. Of nee, zesentachtig. Nu weet ik het zelf niet meer precies. Soms vergeet ik wel eens iets, maar is dat erg? Als ik maar niets breek. Ik ben de tjd al moe. O, eeuwigheid kom ras, och dat ik bj U was... Wie zei dat ook al weer? Het zal allemaal niet zo lang meer duren, denk ik. Straks is mjn stoel een lege plaats.

zaterdag 19 december 2020

Tijs Huisman (1945) maakt kleine bronsplastieken. Hij woont in Stolwijk. Martin de Heer (1976) is meester van groep 6 en tekenaar. Hij woont in Sliedrecht. Samen schrijven ze zo af en toe een beeldverhaal.

terugblik

Hoe corona een stempel zette op het jaar 2020 Het jaar 2020 was vreemd. Vanuit het niets dook een virus op, dat binnen enkele weken tijd de wereld veroverde. Het kostte duizenden het leven, tienduizenden werden ziek, de meesten bleven gezond – maar iedereen moest enige mate van vrijheid inleveren. Een overzicht van de belangrijkste momenten, overheidsmaatregelen en wetenschappelijke ontdekkingen rond corona. Maarten Costerus

Vismarkt Wuhan, 24 jan. beeld AFP

Januari 6 januari: De NOS meldt de ontdekking van een mysterieuze longziekte bj 59 mensen in de Chinese miljoenenstad Wuhan. De oorzaak is een tot dan toe onbekend coronavirus, maken Chinese autoriteiten drie dagen later bekend. 14 januari: De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) twittert dat er geen bewjs is dat mensen elkaar met het virus kunnen besmetten. Een aantal virologen heeft daar bedenkingen bj. 17 januari: Het Europese gezondheidsinstituut ECDC schat het risico dat het coronavirus in Europa opduikt laag in. 20 januari: Chinese wetenschappers stellen vast dat het coronavirus overdraagbaar is tussen mensen. Het ministerie van Buitenlandse Zaken adviseert Nederlandse reizigers naar Wuhan geen markten met pluimvee en vis te bezoeken, en geregeld de handen te wassen. 27 januari: Minister Bruno Bruins van Medische Zorg bestempelt Covid-19, veroorzaakt door het coronavirus, als een zogeheten A-ziekte. Hierdoor krjgt hj de bevoegdheid om besmette personen dwingende maatregelen op te leggen ter bescherming van de bevolking. 28 januari: Een huisarts uit het Brabantse Sint-Oedenrode krjgt te maken met een patiënt die met koorts uit Wuhan is teruggekomen. De persoon

RDMagazine

Carnaval in Maastricht, 25 jan. beeld ANP

Amsterdams Gemengd Koor. beeld via Facebook

wordt niet getest, omdat hj niet aan de criteria van de GGD voldoet. Een maand later telt ons land het eerste oficiële geval van corona.

Februari 7 februari: China heeft een groot tekort aan beschermingsmiddelen en vraagt onder meer Nederland om humanitaire hulp. Drie dagen later vertrekt een vliegtuig vanaf Schiphol met aan boord zeker 6 miljoen mondkapjes, 100.000 overalls en 10 beademingsmachines. 21 februari: Volgens het RIVM hoeft Nederland zich geen zorgen te maken om het virus. 22 februari: De WHO roept alle landen op zich voor te bereiden op het coronavirus. 23-25 februari: Carnaval gaat gewoon door. Daar zjn ook wintersporters bj, die het virus uit Italië en Oostenrjk meenemen. Een golf van besmettingen volgt. 26 februari: Het Outbreak Management Team (OMT) komt voor het eerst bjeen om de regering te adviseren over de corona-aanpak. 27 februari: De eerste vjf Nederlanders testen positief op het coronavirus. Op dezelfde dag valt ook de eerste coronadode. Op dat moment lopen er al 154 mensen in ons land rond met coronaverschjnselen, die later positief worden getest.

zaterdag 19 december 2020

Maart 3 maart: De Ministeriële Commissie Crisisbeheersing (MCCb) komt bjeen. Het kabinet wachtte daarmee tot de eerste oficiële besmetting was vastgesteld. Een hoge ambtenaar in de crisisbestrjding noemt dat achteraf „heel dom en grenzeloos naïef.” 8 maart: Na een uitvoering van het Amsterdams Gemengd Koor (130 leden) worden 102 leden ziek. Een 78-jarig koorlid en drie partners van koorleden overljden. Een dag later repeteert het christeljk mannenkoor De Lofzang uit Heerde. Tientallen koorleden raken besmet, zeven overljden. 9 maart: Premier Rutte roept op geen handen meer te schudden. Nederland telt nu 321 geregistreerde coronabesmettingen. Het RIVM schat later dat er op dat moment bjna 100.000 besmetteljke personen rondlopen. Op Italiaanse intensive cares kunnen artsen de stroom aan patiënten nauweljks meer aan. 11 maart: De WHO roept het coronavirus uit tot pandemie. 12 maart: Het virus breidt zich zo snel uit dat GGD’en geen bron- en contactonderzoek meer kunnen doen om mogeljk besmette personen te achterhalen. Tjdens een persconferentie kondigt het kabinet nieuwe maatregelen af. Mensen moeten zo veel mogeljk thuiswerken. Evenementen

terugblik

Toespraak Rutte, 16 mrt. beeld ANP

Toespraak koning, 20 mrt. beeld ANP

met meer dan 100 personen worden afgelast. 15 maart: Scholen, de horeca en sportclubs moeten sluiten. De bestaande maatregelen worden tot 6 april verlengd. 16 maart: In een indringende toespraak vanuit het Torentje voorspelt premier Rutte dat het grootste deel van de bevolking wordt besmet. Daarmee zouden we groepsimmuniteit opbouwen. Achteraf komt er veel kritiek op deze uitspraak. 19 maart: Minister Bruins, die een dag eerder bj een debat in de Tweede Kamer onwel werd, stapt op. Hugo de Jonge, minister van Volksgezondheid, Welzjn en Sport, neemt zjn functie over als minister voor Medische Zorg. 20 maart: Koning Willem-Alexander houdt een televisietoespraak voor het Nederlandse volk over het coronavirus. In verpleeghuizen en kleinschalige woonvormen voor ouderen is bezoek niet meer toegestaan. 22 maart: Er liggen 573 coronapatiënten op de ic’s. Rond deze datum bereikt het aantal besmetteljke personen in Nederland een recordhoogte van 280.000, zo schat het RIVM achteraf. 23 maart: Het kabinet treft nieuwe maatregelen. Premier Rutte spreekt van een intelligente lockdown. Alle bjeenkomsten, inclusief kerkdiensten, worden tot 1 juni verboden, ongeacht het aantal bezoekers. Contactberoepen moeten tot 6 april hun werk neerleggen. Thuis zjn maximaal drie bezoekers toegestaan. Als iemand koorts heeft, moeten alle gezinsleden thuis bljven.

Coronapatiënt op ic. beeld ANP

April 7 april: Een recordaantal van 1424 coronapatiënten ligt op de ic’s. Corona heeft intussen aan zeker 2000 mensen in Nederland het leven gekost. 22 april: Tandartsen en mondhygiënisten bieden weer de reguliere zorg aan. Eerder konden mensen er alleen voor spoedeisende hulp terecht. 30 april: St Jansdal in Harderwjk biedt als een van de eerste ziekenhuizen in Nederland een sneltest voor het bepalen van een coronabesmetting.

Mei 11 mei: Basisscholen verwelkomen leerlingen weer, maar werken wel met kleinere groepen. Bjna alle contactberoepen, zoals kappers en nagelstylisten, kunnen weer open. Buiten sporten mag weer, alleen mogen er geen wedstrjden worden georganiseerd. 19 mei: Zorgmedewerkers, met name in de thuiszorg en verpleeghuizen, kampen nog steeds met een gebrek aan beschermingsmiddelen zoals mondkapjes, veiligheidsbrillen en schorten, constateert vakbond FNV. 20 mei: Huisartsen schrjven antitrombosemiddelen voor bj coronapatiënten met een hoog risico op trombose. Op de intensive care ontwikkelt zelfs de helft van deze patiënten bloedstolsels.

RDMagazine

Raamvisite, 8 apr. beeld Henk Visscher

Diergaarde Blijdorp, 20 mei. beeld ANP

VLC Hoevelaken, 2 jun. beeld Sjaak Verboom

25 mei: Verpleeghuizen mogen weer bezoekers toelaten. Verschillende dierentuinen openen de deuren. 26 mei: De coronacrisis raakt mensen in hun portemonnee. Ongeveer twee op de drie mensen zonder vast contract zĳn er ﬁnancieel op achteruit gegaan. Een op de tien Nederlanders zegt zelfs moeilĳk rond te kunnen komen, blĳkt uit een peiling van platform Wĳzer in Geldzaken. 28 mei: Duizenden coronapatiënten houden blĳvend letsel aan de longen, verwacht Leon van den Toorn, voorzitter van de longartsenvereniging Nvalt.

Juni 1 juni: Kerken mogen weer diensten beleggen met maximaal dertig personen. Middelbare scholen openen de deuren weer, net als restaurants. In het openbaar vervoer is het dragen van een mondkapje verplicht. Iedereen met klachten kan zich voortaan laten testen. Eerder gold dat alleen voor bepaalde groepen zoals zorgmedewerkers en leraren. 3 juni: Kinderen onder de 12 jaar spelen een beperkte rol bĳ de verspreiding van het coronavirus, stelt het RIVM. Ze worden minder vaak besmet dan volwassenen en dragen het virus nauwelĳks

zaterdag 19 december 2020

Amsterdam, 1 jun. beeld ANP

aan anderen over. 8 juni: Basisscholen gaan volledig open. 9 juni: De coronawet, die 1 juli in werking treedt, oogst veel kritiek van onder anderen juristen. Uiteindelĳk zal de wet op 1 december pas ingaan. 12 juni: Nederland sluit samen met Frankrĳk, Duitsland en Italië een contract af met AstraZeneca over de levering van een coronavaccin. Het Longfonds meldt dat veel coronapatiënten die niet in het ziekenhuis zĳn opgenomen, drie maanden later nog vervelende klachten hebben zoals vermoeidheid, hoofdpĳn en spierpĳn. 16 juni: Ernstig zieke coronapatiënten hebben baat bĳ de ontstekingsremmer dexamethason, claimen Britse onderzoekers. 24 juni: Premier Rutte kondigt versoepelingen aan, die 1 juli ingaan. Hĳ stelt dat de maatregelen 35.000 ic-opnames hebben voorkomen. 25 juni: Het Europese gezondheidsinstituut ECDC wĳst op het gevaar van aerosolen, ultrakleine vochtdruppeltjes in de lucht, voor de overdracht van het coronavirus.

Juli 1 juli: Maatregelen worden versoepeld, waarmee de intelligente lockdown achter de rug is. In binnenruimtes, zoals bĳ kerken, restaurants en sportscholen mogen maximaal 100 personen bĳ-

terugblik

HHK Staphorst, 4 okt. beeld ANP

een komen; als bezoekers vooraf reserveren zelfs meer dan 100. 7 juli: Overdracht van het coronavirus via minuscule druppeltjes (aerosolen) in de lucht is mogeljk en „moet niet worden veronachtzaamd”, concluderen onderzoekers van het RIVM. Toch denken ze dat verreweg de meeste besmettingen via de grotere druppels en besmette oppervlaktes plaatsvinden. 8 juli: De CoronaMelder, een app die waarschuwt bj nauw contact met een besmet persoon, wordt in Twente getest. 15 juli: Het aantal coronabesmettingen in Europa neemt fors toe. De Vlaamse epidemioloog Pierre Van Damme stelt dat de tweede golf is begonnen. 16 juli: Er komt niet weer een bezoekverbod voor verpleeghuizen, schrjft minister De Jonge aan de Tweede Kamer. 24 juli: Gedragswetenschappers van het RIVM zeggen voor het eerst dat mondkapjes wel nut kunnen hebben. Uit internationaal onderzoek bljkt dat mensen meer afstand van elkaar houden als ze een mondkapje dragen. 24 juli: Broomhexine, een oud hoestmiddel dat onder meer bj Kruidvat is te krjgen, bljkt uit Iraans onderzoek verrassend goed te werken bj ernstig zieke coronapatiënten. 25 juli: De GGD kan het aantal testen nog steeds niet aan. Wachttjden lopen daardoor op. 27 juli: Bloedbank Sanquin doet een oproep aan

ex-coronapatiënten om bloed te doneren. 28 juli: Enoximon, een goedkoop middel dat al decennia bj longaandoeningen wordt gebruikt, werkt krachtig tegen benauwdheid bj coronapatiënten, meldt het Reformatorisch Dagblad.

Augustus 4 augustus: Het RIVM noemt de groei van het aantal coronabesmettingen zorgeljk. Vooral Amsterdam en Rotterdam hebben hoge besmettingscjfers. Daar wordt een dag later een mondkapjesplicht ingevoerd. 6 augustus: Introductieweken op scholen en universiteiten gaan niet door, maken premier Rutte en minister De Jonge bekend. Voor horecaklanten geldt een reserveerplicht en gezondheidscheck. Op Schiphol dienen reizigers uit risicogebieden zich te laten testen en in quarantaine te gaan. 10 augustus: Een groep deskundigen heeft het Red Team opgericht als tegenhanger van het OMT. Het team is er om „kokerdenken” bj het OMT en het kabinet te voorkomen, aldus coördinator Wim Schellekens. 18 augustus: Vanwege het oplopend aantal besmettingen kondigt premier Rutte nieuwe maatregelen aan. Thuis zjn niet meer dan zes bezoekers welkom. De periode van thuisquarantaine gaat

RDMagazine

Bloedplasma. beeld ANP

Red Team, 30 sep. beeld ANP

Grapperhaus, 2 sep. beeld ANP

omlaag van veertien naar tien dagen. 20 augustus: De steun voor het kabinetsbeleid is gehalveerd sinds maart, bljkt uit AD-onderzoek. Zo’n 43 procent vindt dat het kabinet te weinig doet tegen corona, 29 procent vindt de overheidsmaatregelen te streng. 22 augustus: Minister Ferd Grapperhaus neemt op zjn trouwdag de coronaregels onvoldoende in acht. Zjn positie wankelt, maar na een diepe spjtbetuiging in de Kamer mag hj aanbljven.

September 18 september: Zes veiligheidsregio’s kondigen nieuwe maatregelen af in verband met een sterk oplopend aantal besmettingen. Zo sluit de inloop bj horeca om middernacht en geldt een maximum groepsgrootte van vjftig personen voor activiteiten zonder meldplicht. 20 september: Nederland passeert de grens van 100.000 positieve testen. Experts vrezen dat regionale maatregelen te weinig effect sorteren. 24 september: Aerosolen met virusdeeltjes kunnen wel 10 tot 20 minuten in een lift bljven hangen, ontdekken onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam. Ze raden aan om liftdeuren langer open te laten staan en zo min mogeljk te praten en te hoesten in een lift. 29 september: Nieuwe maatregelen gaan in.

zaterdag 19 december 2020

Eet- en drinkgelegenheden hebben tot 21.00 uur inloop en sluiten om 22.00 uur. Bezoek thuis is beperkt tot drie gasten. In binnenruimtes mogen maximaal dertig personen. Als er in een werksituatie een besmetting plaatsvindt, kan het bedrjf twee weken worden gesloten. 30 september: Het dragen van niet-medische mondkapjes in openbare ruimtes is vanaf nu een landeljk dringend advies.

Oktober 1 oktober: Van maart tot en met mei overleden ruim 10.000 mensen in Nederland aan Covid-19, zo heeft het CBS berekend op basis van doodsoorzaakverklaringen ingevuld door een arts. 4 oktober: De NOS meldt dat er in de hersteld hervormde gemeente in Staphorst tot 600 bezoekers per dienst mogen komen. Het bericht leidt tot landeljke ophef en veel onbegrip onder Tweede Kamerleden. De kerk benadrukt alle coronamaatregelen in acht te nemen. 5 oktober: Laten kerken het aantal bezoekers terugbrengen naar dertig, adviseert minister Grapperhaus na overleg met het Interkerkeljk Contact in Overheidszaken (CIO). Samenzang raadt hj af. Op middelbare scholen dienen leerlingen een mondkapje te dragen op riskante momenten, zoals bj leswisselingen.

terugblik

Ernst Kuipers, 26 okt. beeld ANP

CoronaMelder, 11 dec. beeld ANP

Terrasje Den Haag, 14 okt. beeld ANP

7 oktober: De eerste twee coronasneltesten van de fabrikanten BD en Abbott zjn goedgekeurd. Ze geven geen fout-positieve uitslagen en zjn minder gevoelig dan de reguliere PCR-test. Er moet nog wel worden onderzocht op welke manier de testen het beste kunnen worden ingezet. 10 oktober: De app CoronaMelder wordt landeljk uitgerold. De app kan helpen bj het bron- en contactonderzoek. Uit Nederlands onderzoek bljkt dat opgenomen coronapatiënten baat kunnen hebben bj hydroxychloroquine. Het oorspronkeljke malariamedicjn verlaagt bj hen de kans op overplaatsing van de verpleegafdeling naar de ic met 53 procent. 14 oktober: De gedeelteljke lockdown gaat in. Cafés en restaurants moeten sluiten. Koopavonden gaan niet door, net als evenementen. In openbare ruimtes zjn niet meer dan dertig personen toegestaan. Het dragen van een mondkapje in binnenruimtes is verplicht. 16 oktober: Vanwege een sterke toestroom van coronapatiënten zien ziekenhuizen in Den Haag zich genoodzaakt het grootste deel van de nietacute zorg af te schalen. Hierdoor kan meer personeel worden ingezet voor coronazorg. Koning Willem-Alexander en zjn gezin reizen naar Griekenland. Dit komt hem op stevige kritiek te staan. Hj biedt later zjn excuses aan. 17 oktober: Een aanzienljk deel van de RD-lezers gelooft in complottheorieën, zo bljkt uit onder-

Nertsen, 11 dec. beeld ANP

zoek van deze krant. Zo denkt een op de negen lezers dat het 5G-netwerk wordt gebruikt om de bevolking via een chip in een coronavaccin te kunnen volgen. 28 oktober: Experts roepen in het AD iedereen op om vitamine D te slikken. Volgens hen verlaagt dat de kans op een corona-infectie. Als je toch ziek wordt, kan de ziekte minder ernstig verlopen. 29 oktober: Alle attractieparken en dierentuinen moeten volledig stoppen met het verkopen van eten en drinken, besluit het Veiligheidsberaad.

November 3 november: Extra maatregelen worden ingevoerd om de besmettingscjfers harder te laten dalen. Onder meer dierentuinen, musea en buurthuizen moeten dicht. 4 november: Ongeveer een kwart van de verpleeghuizen kampt met corona, zegt RIVM-chef Jaap van Dissel. Van de coronasterfte is 19 procent –omgerekend 2200 doden– gerelateerd aan luchtvervuiling, stellen onderzoekers van het Duitse Max Planck Instituut. 6 november: Er worden twintig extra grote teststraten verspreid door het land uit de grond gestampt. In eerste instantie zullen duizend militairen de testen –waaronder sneltesten– afnemen.

RDMagazine

XL-teststraat Schiphol, 4 dec. beeld ANP

Amsterdamse supermarkt, 1 dec. beeld ANP

9 november: Farmaceut Pizer maakt als eerste de resultaten bekend van de werking van het coronavaccin in de praktjk. Het vaccin is in zeker 90 procent van de gevallen effectief, volgens de voorlopige resultaten. „Dit is een geweldige dag voor de wetenschap en de mensheid”, zegt Pizerceo Albert Bourla. 11 november: Nertsenhouders moeten vóór 1 januari hun bedrjven ruimen. 16 november: Het vaccin van Moderna is voor 95 procent effectief, maakt de farmaceut bekend. 17 november: De extra maatregelen van 1 november komen te vervallen. Musea, dierentuinen en zwembaden mogen weer open. De gedeelteljke lockdown van 14 oktober bljft wel van kracht. 19 november: Koren wordt het zwjgen opgelegd. Per 1 december zet het kabinet het verbod op zingen in groepsverband om in een dringend advies. Het antiwormmiddel ivermectine en het reumamedicjn tocilizumab bljken goed te helpen tegen corona. 20 november: De WHO raadt het gebruik van de virusremmer remdesivir bj coronapatiënten af. 23 november: Na Pizer en Moderna komt ook AstraZeneca met goed nieuws over een coronavaccin. Het vaccin is volgens het bedrjf voor 62 tot 90 procent effectief, afhankeljk van de dosering. 26 november: Een groot deel van de horecabedrjven staat op omvallen, waarschuwt Koninkljke Horeca Nederland.

zaterdag 19 december 2020

Vergadering OMT, 11 dec. beeld ANP

December 1 december: De mondkapjesplicht gaat in. Wie in binnenruimtes en het openbaar vervoer geen beschermend lapje draagt, riskeert een boete van 95 euro. Mensen kunnen zich voortaan ook laten testen als ze klachtenvrj zjn. 2 december: De niet-risicogroepen kunnen zich vanaf augustus laten inenten tegen corona, verwacht de GGD. Risicogroepen zjn rond 4 januari al aan de beurt, denkt minister De Jonge. 8 december: Een kwart van de coronapatiënten op de ic is besmet met de levensgevaarljke schimmel Aspergillus fumigatus, bljkt uit Nederlands onderzoek. Van hen overljdt de helft. Mogeljk is het gebruik van de afweerremmer dexamethason de oorzaak. 9 december: Het kabinet komt met een extra steunpakket ter waarde van 3,7 miljard euro voor getroffen ondernemingen. 14 december: Premier Rutte spreekt voor de tweede keer dit jaar het volk toe vanuit zjn werkkamer in het Torentje. Er komt een harde lockdown tot zeker 19 januari, maakt hj bekend. Onder meer winkels, scholen, de kinderopvang, musea en dierentuinen moeten dicht. Met dank aan tijdlijncoronavirus.nl

terugblik

EXPLOSIE Verwoeste graansilo’s waar een groot deel van de voedselvoorraad van Libanon was opgeslagen. Daarnaast een enorme krater. Op 4 augustus ontploft 2750 ton ammoniumnitraat dat in een loods ligt. Er vallen zeker 200 doden. Duizenden mensen raken gewond. Talloze gebouwen raken beschadigd. beeld AFP

RDMagazine

2020 was meer dan corona Corona drukte een stempel op 2020. Maar er gebeurde meer. Rampen, oorlogen, aardbevingen. Scholen kregen kritiek op het invullen van hun identiteit. Politieke partijen kregen te maken met leiderschapswisselingen. Dat alles maakte 2020 tot een bewogen jaar. Johan Leeflang

zaterdag 19 december 2020

Mag ik u iets vragen? Vanuit haar christelijke Identiteit wil Stichting Proplan hulp, hoop en liefde brengen aan deze weduwen. Stichting Proplan is de enige stichting die omziet naar deze vrouwen, vaak eenzaam levend in de bergen en omringd door mijnenvelden. Stichting Proplan staat voor kwaliteit en eenvoud. Bij ons geen vergoeding voor onkosten. Niemand heeft een salaris en er zijn geen kantoorkosten.

Helpen is eenvoudig: 5 Bouwstenen € 25 Dakspant € 50 Deur met kozijn € 100 Raam met dubbelglas € 265 Douche incl. WC € 500 Complete keuken € 1.000

“Op 11 juli 1995 was de val van Srebrenica. Iedereen weet wat nadien is gebeurd: onze mannen en zonen zijn bewust vermoord. Ook in Nederland is daar in juli dit jaar uitgebreid bij stil gestaan. Maar wie doet er echt iets voor ons? Wat als we nu of straks zorg nodig hebben?” “Stichting Proplan doet wat iedereen had kunnen doen, maar niemand deed. Zij zorgen ervoor dat we iedere 14 dagen bezoek krijgen. Vrouwen die de moed hebben gehad terug te gaan naar hun verwoeste huizen, omringd door mijnenvelden... en verder, door iedereen werden vergeten. Ja, het leven kan veel pijn doen als alles waar je zo van houdt wordt afgepakt. In 1995 werden we vergeten - Nu worden wij ouder. Hulpbehoevender. Het zal toch niet opnieuw gebeuren dat we aan ons lot worden overgelaten? Nu we ouder worden is er meer hulp en zorg nodig. Ik moet er niet aan denken, maar het kan zomaar zijn dat ze mij hier een keer in de winter dood vinden in de vrieskou. Ik ben dankbaar hoe onze vrienden van Stichting Proplan wél in beweging kwamen om ons te helpen. Zij willen NIET wegkijken en hebben een plan gemaakt om een zorgcentrum te realiseren voor 70 weduwen. In juli 2019 is de bouw gestart. Wat heel mooi is, is dat ze al meer dan € 695.000 hebben ingezameld. En nu de bouw in volle gang is doe ik namens alle weduwen, een dringende oproep om Stichting Proplan te helpen bij het laatste deel, een bedrag van € 310.000 bij elkaar te krijgen voor de bouw. Uw hulp is echt onmisbaar. Dan kunnen op 10 juli 2021 de deuren van het zorgcentrum voor ons open gaan.’’

Laat uw hart spreken en draag uw steentje bij, zodat op 10 juli 2021 onze tranen van verdriet dan tranen van blijdschap mogen zijn. Doe mee, help mee, maak uw gift over op: IBAN NL44INGB 0004350357. Mag ik op u rekenen? Bij voorbaat mijn hartelijke dank voor uw steun!

Stichting Proplan Industriestraat 1 2802 AC Gouda T: (0182) 670 167 E: info@stichtingproplan.nl facebook.com/StichtingProplan www.stichtingproplan.nl

Hanifa Dzogaz (verloor (v erloor haar man, twee twee zoons en een dochter) dochter)

Meer informatie of de video van mijn levensverhaal kunt u bekijken op www.stichtingproplan.nl of scan de QR code.

terugblik

VLIEGRAMP Iran schiet op 11 januari in Teheran per ongeluk een vliegtuig neer dat wordt aangezien voor een vijandelijk toestel. Alle 176 inzittenden van de Oekraïense Boeing 737 komen bij de ramp om het leven. beeld EPA, Abedin Taherkenareh

HARRY De Britse prins Harry en zijn vrouw Meghan kondigen op 8 januari aan een stap terug te doen als leden van het koningshuis. Ze willen hun titels niet langer gebruiken. Ze verhuizen eerst naar Canada en daarna naar Amerika. beeld AFP, Simon Dawson

MISBRUIK Er is verscherpt staatstoezicht nodig bij de Jehovah’s Getuigen, zo staat in januari in een rapport van de Universiteit Utrecht. Leden van de geloofsgemeenschap melden misbruikbeschuldigingen zelden of nooit bij de politie. beeld ANP, Jeroen Jumelet

VOLTOOID De groep mensen met een zogeheten voltooid leven is veel kleiner dan werd aangenomen, concludeert wetenschapper Els van Wijngaarden. De coalitie zet daarom geen stappen richting een ruimere stervenswet. beeld ANP, Lex van Lieshout

SPRINKHANEN Talloze woestijnsprinkhanen storten zich in het voorjaar op alles wat maar groen is in Oost-Afrika, Jemen, India en Pakistan. Oogsten worden vernield, waardoor er grote voedseltekorten dreigen. beeld EPA, Dai Kurokawa

zaterdag 19 december 2020

Nog geen abonnee?

Ontdek abonnee-zijn! RD Compleet RD Zaterdag 4 weken slechts € 5,! Op zaterdag de krant en

RDMagazine op de mat.

! Onbeperkt toegang tot

RD.nl en digitale krant. ! Stopt automatisch.

4 weken slechts € 10,! Een maand lang de

krant op de mat. ! Inclusief RDMagazine. ! Onbeperkt toegang

tot RD.nl en digitale krant.

RD Digitaal 4 weken slechts € 4,! Onbeperkt toegang

tot RD.nl en digitale krant. ! Stopt automatisch.

! Stop automatisch.

Regel het snel online rd.nl/magazine of scan de QR-code

Aanvullende voorwaarden voor deze actie zijn te vinden op de website.

terugblik

En dit gebeurde er ook JANUARI l Tjdens

BOEREN Boeren gaan in februari en in november de straat op om te protesteren tegen het stikstofbeleid van het kabinet. In juli keren ze zich tegen de supermarkten, omdat ze vinden dat ze te lage prijzen krijgen voor hun producten. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen

de nieuwjaarsnacht komen in Arnhem een vader en zoon om door vuurwerk. l Diverse bedrjven ontvangen bombrieven. l Amerika doodt met een luchtaanval de Iraanse generaal Soleimani. l Iran beschiet Amerikaanse bases in Irak. l In Australië woeden in het voorjaar hevige bosbranden. l In Angola vallen tientallen doden door hevige regenval. l De huizenmarkt is oververhit: de prjzen zjn hoog en huizen worden snel verkocht.

FEBRUARI

ONDERWIJS Leraren en kinderen demonstreren op 31 januari tijdens een landelijke onderwijsstaking. Vakbonden willen extra geld, onder meer om het onderwijs aantrekkelijker te maken. Er zijn grote lerarentekorten. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen

zaterdag 19 december 2020

l Een voormalig lid van de sekte van Sipke Vrieswjk brengt schokkende feiten naar buiten over het leven in de sekte. l In Turkje vallen doden door sneeuwlawines. l Een onjuiste tweet van Forumleider Baudet over Marokkanen die vrouwen zouden hebben lastiggevallen veroorzaakt veel ophef. l Bj een schietpartj in Thailand vallen 29 doden. l Stormen veroorzaken veel schade in Nederland. l Zwitserland verbiedt bedrjven en organisaties om diensten te weigeren aan lhtbi’ers. l De Gereformeerde Kerken vrjgemaakt en de Nederlands Gereformeerde Kerken houden hun eerste oficiële gezamenljke vergadering. l De marinierskazerne uit Doorn wordt niet verplaatst naar Vlissingen, maar naar NieuwMilligen. l In de Duitse stad Hanau vallen negen doden bj schietpartjen.

Gesloten, maar natuurlijk... ...blijven we je graag van dienst: • Shop online met korting; • Bel/app/mail over de mogelijkheden om u toch van dienst te kunnen zijn.

GOEDE KERSTDAGEN EN EEN VOORSPOEDIG NIEUWJAAR

Zuiderzeestraatweg West 57-59-61 Doornspijk - T. 0525-66 12 41 M. 06-82 30 76 06 www.modehuysdenhorsten.nl

Een gezegend 2021 gewenst! Geachte gast, Aan het einde van 2020, op de drempel van 2021, kijken wij nog even achterom. Het was in veel opzichten een bewogen jaar waarbij veel dingen anders zijn gegaan dan dat we van tevoren hadden bedacht. Maar in alles wat goed en minder goed ging weten we dat de HEERE alles bestuurt. Wij begroeten u D.V. ook in het nieuwe jaar weer graag op ons park! Vanuit Hoge Hexel wensen wij u alle goeds, gezondheid en bovenal een gezegend 2021 toe. Hartelijke groet, Familie Weelink & medewerkers P.S. Voor meer informatie over ons bungalowpark zie:

Bezoek de online open dag > Met o.a. een 360º tour Vanaf D.V. 20 januari 2021 te bekijken op: www.wartburg.nl/groep8 Digitale voorlichtingsavonden Tijdens de digitale voorlichtingsavonden staan we graag voor u klaar om uw vragen te beantwoorden. We nodigen u van harte uit om deze avond online bij te wonen! Op onze website www.wartburg.nl/groep8 vindt u binnenkort meer informatie.

Locatie

DE BIJBEL NÓG BETER BEGRIJPEN MET DE BIJBEL MET UITLEG ONLINE

Locatie

Guido de Brès

Marnix

donderdag 28 januari 2021

dinsdag 26 januari 2021

Locatie

Revius

De Swaef

dinsdag 9 februari 2021

dinsdag 2 februari 2021

Probeer nu BMUonline compleet 2 maanden GRATIS

Ga snel naar BMUonline.nl/actie

> wartburg.nl/groep8

terugblik

En dit gebeurde er ook MAART l De

STAATSBEZOEK Het koningspaar brengt in maart een staatsbezoek aan Indonesië. Koning Willem-Alexander biedt zijn excuses aan voor het geweld van 1945 tot 1949, tot onbegrip van Indiëveteranen. beeld ANP, Frank van Beek

man die in 2019 mensen doodschoot in een tram in Utrecht krjgt levenslang. l Turkje besluit niet langer vluchtelingen tegen te houden die naar Europa willen. l Tunahan Kuzu trekt zich terug als leider van Denk.

APRIL l In

Nationaal Park De Meinweg in Limburg breekt een grote brand uit. Vele hectaren natuurgebied worden verwoest. Enkele duizenden mensen moeten evacueren.

MEI l De

MH17 In maart begint op Schiphol het proces tegen de verdachten van het neerhalen van vlucht MH17, in 2014. Nabestaanden van de slachtoffers zetten 298 witte stoelen neer voor de Russische ambassade in Den Haag. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen

Nationale Dodenherdenking verloopt zonder publiek. l Vjf surfers komen om bj een ongeval voor de kust van Scheveningen. l Fractieleider Henk Krol stapt uit 50PLUS en start later tot twee keer toe een eigen partj. l Het gaat mis bj een Iraanse raketoefening op zee. Negentien Iraniërs komen om het leven. l Bj een treinongeval in India vallen meerdere doden.

JUNI l In

SCHULDBELIJDENIS Ds. G. Hoogerland (GG) roept op tot een schuldbelijdenis over de kerkelijke verdeeldheid. Later in het jaar schrijft ds. J. Roos (GGiN) een open brief aan ds. Hoogerland, die deze ook weer beantwoordt. beeld RD, Anton Dommerholt

zaterdag 19 december 2020

veel plaatsen demonstreren mensen die willen dat vluchtelingenkinderen uit het kamp op Lesbos in hun gemeente worden opgevangen. l Op de Noordzee redden Urker vissers een groep vluchtelingen. l Een Duitse zedendelinquent wordt opgepakt op verdenking van het ontvoeren en doden van het Britse meisje Madeleine McCann in Portugal in 2007.

terugblik

BLM In Amerika overlijdt op 25 mei de Afro-Amerikaanse George Floyd door hardhandig politieoptreden. Na de dood van de man gaan mensen in talrijke landen de straat op, uit solidariteit met de Amerikaanse beweging Black Lives Matter (BLM). Ook in Amsterdam (foto) komen duizenden mensen bijeen. De Amsterdamse burgemeester Halsema doet mee aan de demonstratie, ondanks de coronamaatregelen. beeld ANP, Piet van der Meer

SCHIETPARTIJ Bij een schietpartij in de oostelijke Canadese provincie Nova Scotia komen in april 22 mensen om het leven. Een 51-jarige man die zich heeft vermomd als agent, schiet op meerdere plekken om zich heen. beeld AFP, Tim Krochak

PULSVISSEN Texelse pulsvissers op de Noordzee. Op 20 mei publiceert de Internationale Raad voor Onderzoek der Zee een positief advies over elektrisch vissen met de pulskor. Het Europese verbod op pulsvissen lijkt ongegrond. beeld ANP, Niels Wenstedt

RDMagazine

HITTEGOLF Strandstoeltjes bij Scheveningen. In augustus zucht Nederland onder een lange hittegolf. Veel mensen zoeken verkoeling bij het water, wat tot verdrinkingen leidt. Een deel van het jaar kampt Nederland met een neerslagtekort. beeld ANP, Phil Nijhuis

WIT-RUSLAND Aleksandr Loekasjenko, sinds 1994 staatshoofd van Wit-Rusland, wint in augustus de presidentsverkiezingen. Er wordt maandenlang gedemonstreerd vanwege verkiezingsfraude. De regering treedt hard op tegen de betogers. beeld AFP, Tut.by

LESBOS Een groot deel van vluchtelingenkamp Moria op het Griekse eiland Lesbos brandt in de nacht van 8 op 9 september af. Duizenden mensen worden geëvacueerd. In de hele wereld komen acties op gang voor de vluchtelingen. beeld AFP, Angelos Tzortzinis

OORLOG Een opengeslagen Bijbel in een deels verwoeste kerk in de betwiste regio Nagorno-Karabach. Armenië en Azerbeidzjan vechten een bloedige oorlog uit om het gebied. Azerbeidzjan heeft uiteindelijk de overhand in het conflict. beeld AFP, Aris Messinis

AKKOORDEN Leiders van Israël, Bahrein en de Verenigde Arabische Emiraten tekenen in september in Washington de zogeheten Abrahamakkoorden. Daarmee worden de betrekkingen tussen de landen genormaliseerd. beeld AFP, Saul Loeb

zaterdag 19 december 2020

Zorg voor elkaar in Amsterdam

Palliatieve terminale zorg aan mensen in de laatste levensfase vanuit christelijke bewogenheid en met respect voor het leven van een ziek medemens. ! ! ! !

Binnen het hospice van stichting Kuria; bij mensen thuis door buddyzorg; voor deskundig advies bij overplaatsing en verblijf thuis; door training en scholing aan professionele zorgverleners.

Dank voor uw steun en gebed in het afgelopen jaar!

Wij wensen u een gezegend 2021 toe! Rekeningnummer: NL45 ABNA 0445 965495 of NL80 INGB 0000 008377 t.n.v. stichting Kuria Amsterdam.

“75 jaar Bevrijding” bij ‘t Veluws Zandsculpturen Festijn

NIEUW ! Expo “het d agelijk sitie in de o se leven orlog”

Grotendeels overdekt Geopend maandag t/m zaterdag, zondag gesloten. LET OP! Op dit moment alleen toegang met vooraf gekochte kaarten online!

Gratis parkeren Rolstoel toegankelijk

Oude Barnevelderweg 5 • Garderen • (0577) 46 24 72 • zandsculpturen.nl

terugblik

En dit gebeurde er ook JULI l Hugo de Jonge wordt gekozen als ljsttrekker van het CDA. Hj trekt zich in december terug wegens drukke werkzaamheden als minister. Wopke Hoekstra wordt de nieuwe ljsttrekker. l Een aardverschuiving in Myanmar eist meer dan honderd levens. l Bj Aruba stort een Nederlandse legerhelikopter neer. Er vallen twee doden.

ABORTUS Polen scherpt in oktober de regels rond abortus aan. Abortus wordt vrijwel geheel verboden, ook als het kind ernstige afwijkingen heeft. Binnen en buiten Polen wordt gedemonstreerd tegen de regels. beeld AFP, Tobias Schwarz

AUGUSTUS l Bosbranden in Frankrjk en in Amerika verwoesten grote gebieden. l In Mali vindt een staatsgreep plaats. l Overstromingen in Afghanistan en Pakistan eisen honderden levens.

SEPTEMBER l Er

heerst onrust bj Stichting Timotheos, omdat de inancieel directeur wordt verdacht van ontucht. l Greenpeace dumpt stenen in zee om vissers te hinderen. l De synode van de Gereformeerde Kerken vrjgemaakt besluit dat vrouwen in alle ambten mogen dienen. l De Duitse politie doet een inval bj een Berljnse restauranthoudster die Bjbelteksten aan de muur heeft hangen die tegen homo’s zouden zjn gericht. In november bljkt dat de inval onterecht was.

OKTOBER l Bj een terroristische aanval op een kerk in de Franse stad Nice vallen drie doden. l Nieuw-Zeeland stemt voor legalisering van euthanasie.

zaterdag 19 december 2020

DOCENT Geschiedenisdocent Samuel Paty wordt op 15 oktober in een voorstad van Parijs op straat onthoofd. De reden is dat hij in zijn klas spotprenten van de profeet Mohammed heeft laten zien. De Tsjetsjeense dader wordt gedood. beeld AFP, Thomas Coex

Gezondh eid en fietsge not gewenst voor 2021

Dorpsplein 14 4363 AC Aagtekerke Tel. 0118 58 13 06 www.leojoossetweewielers.nl

NIEUW

verschenen

Terdege agenda 2021 Deze frisse en pure agenda biedt u naast veel gebruiksgemak ook fraaie foto's, mooi vormgegeven Bijbelteksten en 112 pagina’s inspirerende 95 spreuken.

12,

Mattie-agenda 2021 De verﬁjnde bloemenillustraties geven de gebruiker van deze agenda het hele jaar door een verrassende natuurbeleving. 112 pagina’s

12,95 Bestel nu op www.debanier.nl, ga naar de boekhandel of bel 055-5390650

bedankt alle klanten uit 2020 voor hun vetrouwen en wenst u een gezond en gelukkig 2021 www.kevelam.nl Speulderweg 15-2, Garderen, 0577 - 46 19 55

terugblik

En dit gebeurde er ook l Een pedoseksuele man uit Arnhem overljdt nadat hj op straat is mishandeld. Steeds vaker bedreigen en mishandelen burgers eigenhandig pedoseksuelen. l In Turkje en Griekenland vallen doden door een aardbeving. l Diverse media worden ernstig bedreigd door burgers.

IDENTITEITSVERKLARINGEN De Tweede Kamer neemt in november een motie aan van SP-Kamerlid Kwint (foto), die van het kabinet vraagt een einde te maken aan identiteitsverklaringen waarin homoseksualiteit wordt afgewezen. beeld ANP, Bart Maart

NOVEMBER l De

synode van de Christeljke Gereformeerde Kerken stelt een besluit over de vrouw in het ambt uit tot 2021. l Bj een aanslag in Wenen vallen vier doden. l Op diverse plaatsen in Nederland breekt vogelgriep uit, met een vervoersverbod als gevolg. l Er vallen zeker honderd doden bj een aanval van Boko Haram in Nigeria. l De PKN en ook andere kerken beljden schuld omdat de Joden tjdens de Tweede Wereldoorlog onvoldoende zjn geholpen.

BAUDET Thierry Baudet trekt zich in november terug als lijsttrekker van Forum voor Democratie, om kort daarna weer terug te keren als leider. Aanleiding is onder meer antisemitisme binnen de partij, die ruziënd uiteenvalt. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen

DECEMBER l In

het Duitse Trier vallen doden wanneer een automobilist inrjdt op mensen. l In november en december zjn er in diverse plaatsen rellen met jongeren. l Op meerdere Poolse supermarkten in Nederland worden aanslagen gepleegd. l In de buurt van Schiermonnikoog zinkt een Urker kotter; de bemanning wordt gered. l Er ontstaat onrust bj Schreeuw om Leven. Nadat eerder in het jaar directeur Kees van Helden op non-actief wordt gezet, trekt in december het echtpaar Dorenbos zich terug.

zaterdag 19 december 2020

PREDIKANTE Dr. Almatine Leene wordt in november de eerste vrouwelijke predikant binnen de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV). Ze doet intrede in de gemeente van HattemNoord. beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen

sfeervol thuis

N E E M C O N TA C T O P VOOR ADVIES BIJ U

uis

M A AT W E R K EN STIJL ADVIES MET UNIEKE 3D IMPRESSIES!

HO OFDS TR A AT 11-1 3 • B ERG A MB ACHT • 018 2-3 51 518 • INFO @S OE T WONEN . NL • S OE T WONEN . NL

NPV-vrijwilligers, bedankt! Dwars door de corona-crisis heen deed u vrijwilligerswerk, met onder andere: • een telefoontje • een bloemetje • toch weer een bezoekje U droeg bij aan de zorg voor het leven van uw naasten. Het is van grote betekenis voor hen! U gaf er iets van Gods liefde mee door. Als NPV zeggen we u hartelijk dank.

U bent als vrijwilliger van onschatbare waarde!

Wilt u ook vrijwilliger worden? Meld u aan bij de NPV-afdeling in uw omgeving. Ga naar: npvzorg.nl/aanmelden-als-vrijwilliger of bel naar (0318) 54 78 88.

terugblik

VEROORDEELD Ds. Olaf Latzel (l.) uit het Duitse Bremen wordt in november veroordeeld tot 8100 euro boete wegens het aanzetten tot haat tegen homoseksuelen. Ds. Latzel weerspreekt de beschuldigingen echter. beeld EPD-bild, Tristan Vankann

VUURWERK Carbidschieten, zoals hier in 2019, lijkt populair te worden. Het kabinet verbiedt namelijk de verkoop van zwaar consumentenvuurwerk. Opslagbunkers liggen intussen mudvol met geïmporteerd vuurwerk. beeld ANP, Vincent Jannink

PRESIDENTSVERKIEZINGEN De Democraat Joe Biden wint op 3 november de Amerikaanse presidentsverkiezingen van de zittende president Donald Trump. De Republikein verzet zich tegen zijn nederlaag door onderzoeken aan te kondigen naar verkiezingsfraude. Een maand voor de verkiezingen raakt Trump besmet met corona. Even lijkt het slecht met hem te gaan, maar hij komt er alweer snel bovenop. beeld EPA, Jim Lo Scalzo en Jim Bourg

zaterdag 19 december 2020

goed nieuws

Elke dag ging de zon op Baby Lotte werd geboren, in Kenia zijn zeven kerken gebouwd, een werkloze man kreeg een baan. Er gingen deuren open voor het Rachamhuis, een weduwe en weduwnaar trouwden, de zon scheen tot in de donkerste delen der aarde. „Wat is uw goede nieuws van 2020?” vroegen we in RDMagazine van 5 december – en lezers stuurden hoopvolle berichten.

RDMagazine

Zon en maan Zij zullen U vrezen, zolang de zon en de maan zullen zijn, van geslacht tot geslacht. (Psalm 72:5) J. van de Kamp

Belofte De belofte van de Heere dat iedere dag de zon nog over ons op mag gaan. Bert en Jennie van der Steenhoven

Stralende zon Wat is voor mij goed nieuws... Het is kracht van de stralende zon in de vroege morgen. Ze verwarmt het vochtige gras, waardoor kleine rookkringeltjes een weg naar boven banen. Ze verlicht de statige bomen waardoor honderden schakeringen groen het oog strelen. Ze daalt neer tot de donkerste delen der aarde en zoekt wat wacht op hetgeen geschonken wordt. Ze deelt gul en vrij aan ieder die zich bevindt in haar ruimhartigheid. De zon wijst elke keer opnieuw naar de Zon. De Zon der Gerechtigheid, Die Zichzelf opofferde om onbaatzuchtig genade te geven. Onverdiende goedheid. Willian Goedhart

zaterdag 19 december 2020

BEZORGERS gefeliciteerd met jullie jubileum! 12,5 JAAR BEZORGER! Veel dank voor jullie jarenlange inzet.

Hartelijk gefeliciteerd! Familie Bac uit Bodegraven

raak Familie B ude o rw te a s uit Rijn

Familie Broer uit Pijnacker

Familie de Groot uit Groot-Ammers

Familie Huttinga uit Gortel

Familie Ten Hove uit Moordrecht

255 Familie Oppelaar uit Alphen aan den Rijn

Familie Maasse uit Houten

Familie Kroneman uit Nieuw-Vennep

Familie Brasser uit Rijssen

Familie Kemp uit Schalkwijk Familie Smokers uit Werkendam

Familie van Beek uit Kesteren

goed nieuws

Zíjn nabijheid Mijn goede nieuws van het afgelopen jaar is dat ondanks alle zorgen en alle veranderingen de Heere God er was en is. Hij is tot in eeuwigheid Dezelfde. Het was een vreemd jaar, en ook echt niet gemakkelijk. Wij Nederlanders, die zo veel vrijheid gewend zijn, moesten vrijheden opgeven. De sociale afstand tussen mensen vind ik misschien nog wel het allermoeilijkst. Ik houd van nabijheid... Maar ik denk dat ik Zíjn nabijheid misschien nog wel meer heb ervaren dan anders. Hij zorgde voor mij en mijn gezin. Ik ben dankbaar voor onze gezondheid. Alles kan om ons heen veranderen, alles kan wegvallen, maar voor wie tot Hem de toevlucht neemt is er rust en vrede en vertrouwen. Ik wens iedereen dit goede nieuws toe! Ruth Udofia

Veilige plek Baan met hoop In het RDMagazine van december 2018 stond er een interview met als titel: ”Altijd hopen op het vinden van een echte baan”. Vele reacties ontving ik hierover. Ja, zelfs mocht ik een jaar lang mijn wens vervuld zien om in een boekhandel te staan. Een fantastisch jaar. Net voor de corona uitbrak moest de winkel helaas sluiten, maar tot mijn grote verwondering mocht ik net voor die tijd een baan ontvangen als ervaringsdeskundige regio Zuid bij Eleos. Soli Deo Gloria. Een fantastische baan om hoop te bieden in moeilijke tijden. Marius van der Valk

zaterdag 19 december 2020

Vorig jaar, net voor Kerst, stond ons verhaal in RDMagazine. Ik, Marieke, vertelde dat we op zoek waren naar een pand in Den Haag voor vrouwen die uit de prostitutie willen stappen. We wilden hen een veilige plek bieden van waaruit ze aan een nieuw sociaal leven kunnen bouwen. Het was onze droom daar als gezin samen met hen te gaan wonen. In een jaar kan veel gebeuren. De zoektocht naar een geschikt pand was een spannende, soms dachten we iets gevonden te hebben, maar kwam de financiering bijvoorbeeld niet rond. We bleven vertrouwen dat God uiteindelijk de weg zou wijzen. En dat gebeurde. De coronatijd bracht ons de mogelijkheid om een voormalige bed & breakfast te kopen. Dwars

door onze onmogelijkheden heen opende Hij deuren. Per 1 september kregen we de sleutel van deze locatie. Met veel vrijwilligers en betrokken bedrijven is er gesloopt en de basis gelegd om de verbouwing te realiseren. In het nieuwe jaar hopen we de eerste vrouwen te kunnen verwelkomen. Voor vrouwen in de prostitutie was het een moeilijk jaar. Veel vrouwen zijn uitgestapt en kijken uit naar nieuwe mogelijkheden. We hopen met het Rachamhuis hen een mogelijkheid te bieden hun nieuwe leven vorm te geven. Hans en Marieke Dingemanse (>>stichtingracham.nl)

BEZORGERS gefeliciteerd met jullie jubileum! 12,5 JAAR BEZORGER! Veel dank voor jullie jarenlange inzet.

Hartelijk gefeliciteerd! Familie van Beek uit Kesteren

25 an Dam Familie v daal n uit Veene

Familie Jansen uit Doetinchem

25 Familie van der End uit Vlaardingen

Familie van Woudenberg uit Klarenbeek

Familie Verwijs uit Wijk en Aalburg

Familie Vuijk uit Ouderkerk aan de IJssel

Familie van Vliet uit Koudekerk aan den Rijn

25 Familie Vliet uit Kootwijkerbroek

Mevrouw de VreeKeurhorst uit Delfgauw

Familie van Dobben uit Zwammerdam

Familie van der Steldt uit Tholen

Familie Weerheim uit Veenendaal

Familie van der Toorn uit Den Haag

goed nieuws

Bloemen delen Het was maart 2020. De coronamaatregelen waren net door het kabinet afgekondigd en alles leek plots tot stilstand te komen. Er viel als het ware een grauwsluier over Nederland. Tijdens mijn ochtendrondje met de hond (zo rond 7:15 uur) viel mijn oog plots op een helder gekleurd bloemetje. Dat bloemetje trof mij. Ik heb er een foto van gemaakt en deze zonder tekst gedeeld op mijn WhatsApp-status. Sindsdien probeer ik elke ochtend (behalve op zondag) een foto van een bloem die ik tegenkom te delen. God zorgt voor Zijn schepping. Ook nu. Elke dag weer. Pieter Weijers

Roze of blauw?

Bemoediging

Ons goede nieuws is dat we op 3 december in het huwelijk mochten treden. Op een bijzondere wijze bracht de Heere ons –weduwe en weduwnaar– bij elkaar. Ons gebed werd verhoord. Met de dochters ging ik op jurkenjacht. Mijn man, nogal nieuwsgierig, vroeg aan de kinderen en zelfs aan de kleinkinderen welke kleur mijn jurk was. Toen ik mijn dochters vroeg of zij iets roze wilde dragen en de jongens in zwart of donkerblauw pak met een witte of lichtblauwe blouse dacht mijn man erachter te zijn: het wordt roze. Een bruiloft organiseren in coronatijd valt niet mee. Een receptie houden mocht niet. En waar moesten we eten? Mijn man kwam op het lumineuze idee om een patatkraam in de tuin te zetten. Ons huwelijk werd ’s avonds ingezegend met de tekst: „Ziet, de Bruidegom komt, gaat uit Hem tegemoet!”

Deze foto is gemaakt op 5 april, ’s morgens rond negen uur. Normaal gesproken gaan we op zondagochtend naar de kerk, maar we zitten midden in een lockdown door het coronavirus, en in de kerk mogen maar dertig personen komen. We hebben er een nieuwe gewoonte van gemaakt om voordat de kerkdienst op internet begint een eindje te wandelen en zo ons hoofd leeg te maken, om helder te zijn om het Woord van God te horen. Wat nou zo mooi is aan deze foto is dat de natuur zich niets aantrekt van corona. De vogels leggen hun eieren, zoals altijd. Ik vond dit een bemoediging op die stille zondagochtend in april. Trudie Hendriks

Ina Koelewijn-Meinen

Zwanenbalts en zwaluwjonkies 2020. Voor ons een veelzeggend jaar. Wat een veranderingen en onzekerheden. Maar voor de natuur niet. De natuur is onveranderd. Hoe fijn is het om daar eens naar te kijken. De natuur heeft zijn cyclus weer doorlopen. De zwanen voerden hun zwanenbalts op, de zwaluw bracht zijn jonkies groot. Nu zijn de dagen kort en donker. Maar de cyclus van Gods wonderlijke schepping zal spoedig weer opnieuw beginnen. Ilse Grisnich

zaterdag 19 december 2020

goed nieuws

Babygeluk Op 20 september werd onze dochter Dianne Lotte geboren. Haar roepnaam is Lotte. Inmiddels zijn we drie maanden verder en is ze al flink gegroeid. Het is bijzonder om te merken hoe snel een kindje er helemaal bij hoort in het gezin en in de families. We kunnen haar niet meer wegdenken uit ons leven en we genieten van haar lachjes en van de manier waarop ze zich ontwikkelt. Wij zien ernaar uit om ook in het nieuwe jaar als gezinnetje te genieten. Dirk Jan en Henrieke Boers

Rolladeactie Baanswitch Ik was werkzaam als verzorgende in het verpleegtehuis Nieuw Rijsenburgh. Toen ik chronisch ziek was werd de fysieke belasting te zwaar. Dankzij mijn meelevende en meedenkende teammanager en het feit dat ik al jaren actief lid was van de PDL-werkgroep kreeg ik de functie van PDL-coach. Tot op de dag van vandaag ben ik zo dankbaar, ik kan m’n werk wat ik zo graag deed –weliswaar op een andere manier– uitvoeren en geniet ervan om op alle locaties oplossingsgericht en persoonsgericht mee te denken met de collega’s. Ik mocht ervaren dat God mij deze baan gaf.

Twee weken geleden zijn door slagerij Gelderblom en een zevental vrijwilligers in Ridderkerk in één avond bijna 300 rollades gemaakt. Een van de vrijwilligers schreef: „Enorm dankbaar dat we in deze tijden nog geld kunnen ophalen voor onze medemensen in nood.” Op zaterdag 5 december konden de rollades opgehaald worden bij de daarvoor ingerichte drive-in.

De geweldige inzet van deze vrijwilligers én de slager heeft het prachtige bedrag van meer dan 3000 euro opgebracht. De opbrengst is bestemd voor het werk van Conviventia in Colombia, partnerorganisatie van Woord en Daad. Colombia is hard geraakt door corona. Esther Huijser

Annet Tanis

RDMagazine

Hereniging Het allermooiste dit jaar is de hereniging met onze dochter Frederike, schoonzoon Sherif en kleindochter Mercy. Ze kwamen 3 maart voorgoed naar Nederland. We doen een stap in het geloof, zei Frederike, die in 2015 met de Egyptische Sherif trouwde. Ze woonde sinds 2013 in Egypte en ook na hun huwelijk bleven ze daar wonen, samen met hun dochter Mercy, die inmiddels 2 jaar is. Een stap in geloof doe je alleen als je volledig op God vertrouwt, en dat deed dit gezin. „God zal in al onze behoeften voorzien”, zei Frederike. In Nederland woonde het gezin eerst bij ons. Natuurlijk moest Frederike een baan vinden, zodat ze in haar onderhoud kon voorzien en haar man in Nederland

kon blijven. Ze solliciteerde via internet op verschillende banen. En groot was onze dankbaarheid dat ze op 14 april kon beginnen als redacteur bij Family 7 in Apeldoorn. Het echtpaar schreef zich in bij verschillende woningstichtingen en ze baden dat ze gauw een huis zouden krijgen. God zou voorzien. En God voorzag: eind juni verhuisde het gezinnetje naar hun eigen onderkomen. Ondertussen waren Frederike en Sherif ook druk bezig met de aanvraag voor de verblijfsvergunning van Sherif. Dit had heel wat voeten in de aarde, maar Goddank, na veel gebed kreeg Sherif zijn verblijfsvergunning eind augustus. Ria Hessing

Waterpompen We hebben dit jaar drie waterprojecten gerealiseerd in Kenia. Normaal gesproken gaan we er elk jaar naar toe, maar vanwege corona kon het dit jaar helaas niet. Toch gaat God door met Zijn werk en voorziet Hij in wat nodig is. Een christelijke ondernemer besloot zo’n waterpompproject te sponsoren en daarmee wordt een hele gemeenschap in de woestijn van water voorzien. Dit jaar zijn zeven kerken gebouwd, drie waterprojecten gerealiseerd en diaconale ondersteuningen gedaan. We hopen ook volgend jaar verder te gaan en zijn ontzettend dankbaar voor wat nog steeds mogelijk is. Anton Verstoep

Scherptediepte #7 Voor de één was 2020 een rampjaar, voor de ander een creatief succes. Voor alle Nederlanders –en voor de kerken– veranderde er veel. In Scherptediepte #7 gaat Francina het nieuws van afgelopen jaar langs en spreekt ze ds. A. A. F. van de Weg uit Apeldoorn en psychiater Bart van den Brink. Bekjk deze RD-video via de QRcode of via rd.nl/scherptediepte.

zaterdag 19 december 2020

verdieping

Achteruitkijkspiegel op het decennium Het jaar is nog niet om, maar toch kunnen we de balans al opmaken. Ook los van de besmettelijke ziekte die elke dag terugkeerde in de media, is de uitkomst duidelijk: het was een slecht jaar. En een slecht decennium. Steef de Bruijn

„Blijf met ons, want het is bij de avond en de dag is gedaald.” beeld Getty Images/iStockphoto

RDMagazine

ind 2020 is in twee opzichten bjzonder: de jaargrens is meteen het kantelpunt naar het derde decennium van de 21e eeuw. Met zo’n dubbele reden voor een terugblik is de verleiding groot om te gaan somberen. Zeker als je het over een periode van tien jaar bekjkt valt er veel te klagen. Of het nu gaat om de trends op kerkeljk, maatschappeljk of politiek vlak, we boeren achteruit. Vers in het geheugen ligt nog de ophef over de vrjheid van onderwjs. Dat soort discussies staat symbool voor de storm die opsteekt: een orkaan die de restanten van eeuwenlang christeljk denken wegvaagt. Het voelt als een gure windvlaag die uiteindeljk de hele samenleving verkilt en deinitief van God losmaakt.

apo le C

m an ue

zaterdag 19 december 2020

in rd Ka

Seksuele dronkenschap Onlangs trof ik een paar pittige citaten aan die de situatie goed beschrjven. „De moderne mens zorgt voor zjn lichaam en verwaarloost zjn ziel volledig. Heel de dag heeft hj het over economische groei, geld, productie, welvaart, werkomstandigheden en de zomervakantie, maar God kent hj niet meer. (...) Het zondebesef ljkt verdwenen; goed en kwaad bestaan niet meer. Het relativisme is een verschrikkeljk effectief bleekmiddel dat alles heeft weggewist. Wat slecht is, is goed en wat goed is, is slecht. De mens voelt niet meer de behoefte om te worden gered. (...) Het kwaad, geweld, misdaad en perverse seksuele uitingen: het is er allemaal altjd geweest. Er zjn in het verleden zeker perioden geweest waarin de geesteljke armoede, geweld, obsceniteit, onzuiverheid, erotische waanzin en seksuele dronkenschap net zo dominant aanwezig waren als vandaag de dag. Maar wat nieuw is in vergeljking met deze tjdperken, is dat de hedonistische cultuur nu een geïnstitutionaliseerde status heeft die een bedreiging vormt voor de mens van morgen.” De auteur die deze volzinnen schreef, is geen bekende. Hj haalde nooit de opiniepagina van deze krant. Hj spreekt niet op congressen in de gereformeerde gezindte. In de christeljke boekhandel zoek je tevergeefs naar zjn naam. Reformatorische kerken zul-

fe rri

be rt

Sara ock h. beeld Alamy St

,E oto

len hem niet toelaten op hun kansels. En tóch is zjn boek de moeite waard. Trouwens, de titel ervan past goed bj het einde van het jaar: ”Het wordt avond, de dag loopt reeds ten einde” (uitgeverj Betsaida, 2019). Stilte cultiveren Vanaf zjn werkplek heeft de auteur zicht op het Sint-Pietersplein in Rome. Kardinaal Robert Sarah is bepaald geen doorsnee geesteljke. Hj is een van de naaste medewerkers van paus Franciscus maar durft openljk de paus tegen

„We moeten de jongeren weghalen bij hun tablets en hun smartphones om hen God te laten ervaren” te spreken: hj vindt hem te rekkeljk over de plicht voor priesters om ongehuwd te bljven. Sarah is een Afrikaan, geboren in Guinee, en verheft voortdurend zjn stem om de behoudende en traditionele standpunten van Rome te verdedigen. Tegen echtscheiding, tegen abortus en tegen het homohuweljk, uiteraard. Maar ook tegen geldzucht en luxe, tegen het plezierleven, tegen de „weekmakende levenswjze” van de grote welvaart. „Jazeker, we moeten de jongeren weghalen bj hun tablets en hun smartphones om hen God te laten ervaren.” We moeten de stilte cultiveren, zegt Sarah.

Daarnaast maakt de kardinaal zich grote zorgen over de toekomst van het gezin. „Door het vaderschap en moederschap uitsluitend te zien als rollen die gespeeld moeten worden, legt de genderideologie de bjl aan de wortel van het gezin.” En passant geeft hj Bill Gates een veeg uit de pan, die kruistochten uitvoert naar niet-westerse landen om ze deze ideologie op te dringen. De inwoners daar zjn echter „veel en veel beschaafder dan de westerlingen die ervan dromen om een nieuwe mens in elkaar te knutselen.” Thermometer Zo luidt de 75-jarige kardinaal de noodklok over de westerse maatschappj. Die boodschap verdient het om ook buiten Rome gehoord te worden. In een vljmscherpe analyse ontmaskert hj de tjdgeest en houdt hj alle christenen in de westerse wereld een spiegel voor. Ook voor reformatorische christenen dient die als achteruitkjkspiegel voor het voorbje decennium. Aan het slot van zjn boek duwt Sarah de thermometer nog wat dieper. Hoe funest zjn al deze ontwikkelingen wanneer ze doordringen in het leven van christenen? Een van de geniepigste en gevaarljkste ziekten waar je mee geïnfecteerd kunt raken is het „vloeibaar atheïsme”, schrjft Sarah: het compromis, het op een akkoordje gooien met de leugen, het toegeven aan die wereldse mentaliteit, aan heidense verleidingen. Dat ljkt eerst een onschuldige ziekte maar het stroomt door onze aderen en is de „ultieme valstrik van de Verleider”: een spinnenweb waarin je vaster komt te zitten naarmate je meer spartelt. Wie zichzelf eerljk voor deze spiegel plaatst, zal deze invloeden herkennen. Maar hoe scherpzinnig die analyse ook is, toch faalt Sarah op een cruciaal punt: hj meent dat er een uitweg is uit deze misère doordat de mens ten diepste naar het goede streeft. Dat is een dwaalspoor; voor een betere weg moeten we niet in Rome zjn maar vlak bj het dorpje Emmaüs. Sarah verwjst ernaar in de titel van zjn boek, naar het gebed van de twee discipelen tot de opgestane Levensvorst: „Bljf met ons, want het is bj de avond en de dag is gedaald.” Het slechte jaar lag achter hen, het goede jaar vóór. Het beste moet nog komen. „En Hj ging in, om met hen te bljven.”

in memoriam JANUARI

Rudolf de Korte Rudolf Willem (Rudolf) de Korte (8 juli 1936-9 januari 2020) werd in 1986 minister van Binnenlandse Zaken als opvolger van de overleden minister Rietkerk. Vervolgens was de VVD’er van 1986 tot 1989 minister van Economische Zaken en vicepremier in het kabinet-Lubbers II. Van 1977 tot 1986 en van 1989 tot 1995 was hj lid van de Tweede Kamer. In 1977 leidde hj een succesvolle verkiezingscampagne.

Roger Scruton De Engelse ilosoof Roger Vernon (Roger) Scruton (27 februari 194412 januari 2020) was een van de belangrjkste boegbeelden van het conservatisme. Scruton groeide op in een socialistisch gezin. Maar als tegenwicht tegen de studentenrevolutie in Parjs van 1968 werd hj conservatief. Hj schreef boeken over onder andere politiek, ethiek, muziek, architectuur en religie.

FEBRUARI

Peter Beyerhaus Peter Paul Johannes (Peter) Beyerhaus (1 februari 1929-18 januari 2020) was een Duits theoloog. Beyerhaus werd geboren in een luthers predikantsgezin. In 1955 werd Beyerhaus predikant in Berljn. Twee jaar later werd hj zendeling in Zuid-Afrika. In Duitsland werd hj een prominente conservatieve predikant. Tegeljk stond hj positief tegenover samenwerking met de Rooms-Katholieke Kerk.

John Whitcomb De Amerikaanse theoloog en schrjver John Clement (John) Whitcomb (22 juni 1944-5 februari 2020) was een belangrjke creationist. Met dr. Henry M. Morris schreef hj het boek ”The Genesis Flood”, over de Bjbelse zondvloedtheologie. Het gaf een impuls aan de herleving van zondvloedgeologie. Het was een van de inspiratiebronnen voor de oprichters van de Evangelische Hogeschool en de Evangelische Omroep.

Jos van Kemenade PvdA’er Josephus Antonius (Jos) van Kemenade (6 maart 1937-19 februari 2020) was van 1973 tot 1977 en van 1981 tot 1982 minister van Onderwjs. Ook was hj burgemeester van Eindhoven en commissaris van de Koningin in Noord-Holland. Hj was hoogleraar en was ook commissaris bj diverse bedrjven. De invloedrjke Van Kemenade was vanwege zjn grote verdiensten minister van staat.

Daniel arap Moi Daniel Toroitich (Daniel) arap Moi (2 september 1924-4 februari 2020) was een dictatoriale president van Kenia. Moi leidde het land tussen 1978 en 2002. In 1982 kreeg Moi te maken met een mislukte staatsgreep. Vanaf dat moment vergrootte de president zjn greep op het land en werd Kenia een autoritair geregeerde staat. Het regime van Moi werd regelmatig beschuldigd van schendingen van de mensenrechten.

Reinbert de Leeuw Lambertus Reinier (Reinbert) de Leeuw (8 september 1938-14 februari 2020) was hoogleraar, componist, dirigent en pianist. De Leeuw was medeoprichter van het Schönberg Ensemble, waarmee hj 45 jaar heeft opgetreden. De Leeuw kreeg in 2018 de Prins Bernhard Cultuurfonds Prjs. Ook was hj ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en won hj in 2013 de Edison Oeuvreprjs.

Jan van den Berg Jan Julius (Jan) van den Berg (31 augustus 1929-21 februari 2020) was van 1953 tot 1994 organist van de Nieuwe Kerk in Delft. Vanaf 2000 was hj organist van de remonstrantse kerk in Delft. Vanaf 1947 studeerde hj aan het Amsterdams conservatorium, waar Anthon van der Horst zjn belangrjkste leermeester was. Als componist schreef Van den Berg een groot aantal koraalbewerkingen voor orgel.

RDMagazine

Rochus Zuurmond Rochus Zuurmond (5 december 1930-22 februari 2020) was hoogleraar Bjbelse theologie aan de Universiteit van Amsterdam. Zuurmond studeerde theologie in Leiden en werd in 1962 hervormd predikant in Wjckel. Daarna was hj studentenpredikant in Delft (1967), hoofdmedewerker theologische faculteit (1981) en hoogleraar Bjbelse theologie (1991) aan de UvA.

Hosni Mubarak Mohammed Hosni Said (Hosni) Mubarak (4 mei 1928-25 februari 2020) werd vanwege zjn autoritaire manier van regeren de laatste farao van Egypte genoemd. Hj werd in 1972 stafchef van de luchtmacht en in 1973 onderminister van Defensie. In die hoedanigheid had hj een belangrjke rol in de Jom Kipoeroorlog tegen Israël. In 1975 werd hj vicepresident en in 1981, na de moord op Anwar Sadat, president.

MAART

Ds. C. B. Schuurman Ds. Cornelis Bernardus Schuurman (9 februari 1926-6 maart 2020) was predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland. Ds. Schuurman werd geboren in Rotterdam. Hj studeerde theologie in Utrecht en werd in 1955 hervormd predikant in Baardwjk en Drunen. Daarna stond hj in Vollenhove (1961), Maassluis (1969) en Katwjk aan Zee (1978). Ds. Schuurman ging in 1989 met emeritaat.

Ds. D. Heikoop Ds. Dirk Heikoop (14 maart 1933-13 maart 2020) was predikant in de Protestantse Kerk in Nederland. Ds. Heikoop werd geboren in Den Haag. Hj werkte van 1958 tot 1960 in het onderwjs in Scheveningen. Hj studeerde theologie aan de Rjksuniversiteit Utrecht en werd in 1966 hervormd predikant in Stavenisse. Daarna diende hj de gemeenten in Herwjnen (1971), Jmuiden-West (1977) en Vreeswjk (1983).

APRIL

John Murray John J. Murray (11 september 19341 april 2020) was een Schotse predikant. Ds. Murray werd in 1978 bevestigd in zjn eerste gemeente, Oban. In 2002 ging hj met emeritaat. Hj was in 2003 synodevoorzitter van de Free Church of Scotland (Continuing), die in 2000 ontstond uit een scheuring in de Free Church of Scotland. Hj was betrokken bj uitgeverj The Banner of Truth en auteur van diverse boeken.

Hans van der Steen Hans van der Steen (3 november 1930-4 april 2020) stond in 1965 aan de wieg van de Nederlandse afdeling van de zendingsorganisatie Trans World Radio (TWR). Tot 1984 verzorgde de organisatie Nederlandse uitzendingen via de radio. Door de opkomst van de Evangelische Omroep verschoof het werk naar uitzendingen voor andere delen van de wereld. Van der Steen ging verder met het radiowerk bj TWR Europa.

zaterdag 19 december 2020

Ds. N. van der Want Ds. Nelis (Nico) van der Want (21 november 1949-3 april 2020) was vanaf 1986 predikant van de christeljke afgescheiden gemeente in Waddinxveen. Vanaf 1994 werkte hj in het Roemeense Bacau, waar hj een Bjbelschool stichtte. In 1998 werd hj predikant in de Plantagekerk in Schiedam, een vrje gemeente. Met de gemeente ging hj in 2009 over naar de Hersteld Hervormde Kerk. In 2011 werd hj bevestigd in Melissant.

Bill Barkley William Wallace (Bill) Barkley (29 juli 1929-5 april 2020) was een Noord-Ierse zendeling en uitgever. Na een opleiding aan het London Bible College werd hj in 1958 uitgezonden naar Manaus door de West Amazon Mission en gesteund door de gemeente van dr. Martyn Lloyd-Jones in Londen. Later werd hj de drjvende kracht achter uitgeverj PES in São Paulo, die Portugese vertalingen uitbracht van puriteinen.

in memoriam

Louis van Dijk Arnold Ludwig (Louis) van Djk (27 november 1941-12 april 2020) was een bekend pianist. Van Djk genoot een klassieke opleiding aan het Amsterdams conservatorium (orgel en piano), maar maakte vooral carrière als jazzmusicus. Onder de naam Gevleugelde Vrienden trad hj op met Pim Jacobs en mr. Pieter van Vollenhoven. Als organist gaf hj concerten met onder anderen Klaas Jan Mulder en Jos van der Kooy.

Gerrit Roos Gerrit Roos (21 maart 1949-21 april 2020) werkte van 1974 tot 2014 bj de Erdee Media Groep. Van 1986 tot 1997 was hj adjunct-hoofdredacteur en daarna commentator. Hj werkte tot 2009 bj het Reformatorisch Dagblad en vervolgens als coördinator van stichting Draagt Elkanders Lasten. Binnen de Gereformeerde Gemeenten was Roos ouderling in Apeldoorn en Kampen.

MEI

Koos van den Berg Jacobus Teunis (Koos) van den Berg (18 september 1942-21 april 2020) zat van 1986 tot 2002 namens de SGP in de Tweede Kamer. Hj had onder meer de ministeries Binnenlandse Zaken, Buitenlandse Zaken, Defensie en Waterstaat in zjn portefeuille. Na zjn vertrek uit Den Haag vervulde hj tal van kerkeljke en bestuurljke taken binnen en buiten de Gereformeerde Gemeenten. Hj was vele jaren ouderling.

Ben Hoekendijk Ben Hoekendjk (30 juni 1938-1 mei 2020) was medeoprichter van Stichting Opwekking. Hoekendjk, afkomstig uit de pinksterbeweging, kreeg bekendheid vanwege zjn evangelisatiecampagnes. Hj begon in 1960 met de uitgave van het blad Opwekking. Begin jaren zeventig nam hj het initiatief voor opwekkingsconferenties. Deze conferenties groeiden uit tot de Pinksterconferentie.

Ravi Zacharias Ravi Zacharias (26 maart 1946-19 mei 2020) was een in India geboren Canadees-Amerikaanse christeljke apologeet. Met zjn eigen organisatie, Ravi Zacharias International Ministries (RZIM), richtte hj zich op de verdediging van het bestaan van God en de redeljkheid van het christeljk geloof. De theoloog schreef meer dan dertig boeken, waarin hj christenen aanmoedigde het gesprek met sceptici aan te gaan.

Ds. B. van der Heiden Ds. Bas van der Heiden (12 juni 1945-1 mei 2020) was predikant binnen de Gereformeerde Gemeenten. Ds. Van der Heiden werd geboren in Rotterdam. In 1979 werd Van der Heiden toegelaten tot de predikantsopleiding aan de Theologische School in Rotterdam. In 1983 werd hj bevestigd in Woerden, zjn eerste gemeente. Daarna volgden Hardinxveld-Giessendam (1988), Kampen (1996) en Alblasserdam (2000).

David Brodman David Brodman (22 februari 193619 mei 2020) was een prominente rabbjn. Brodman werd geboren in Rotterdam. Hj overleefde, net als meerdere familieleden, de concentratiekampen. Zjn vader werd in Auschwitz gedood. Brodman was van 1963 tot 1973 rabbjn in Amsterdam. Daarna was hj rabbjn in Savyon in Israël. Daar richtte Brodman het Savyon Centrum voor Joods Onderwjs op.

Christo De Bulgaarse kunstenaar Christo (13 juni 1935-31 mei 2020) stond bekend om het inpakken van allerlei grote objecten en gebouwen, zoals de Rjksdag in Berljn. Voluit heette hj Christo Vladimirov Javacheff. Samen met zjn vrouw, met wie hj vanaf 1964 in New York woonde, pakte hj gebouwen, bruggen en zelfs eilanden in. Zjn kunstuitingen kostten vele miljoenen euro’s, maar trokken ook veel publiek.

RDMagazine

JUNI

Klaus Berger

Barend Florijn

Prof. dr. Klaus Berger (25 november 1940-8 juni 2020) was hoogleraar nieuwtestamentische theologie aan de universiteit van Heidelberg. Berger studeerde theologie in München. Hj doceerde vanaf 1974 Nieuwe Testament aan de evangelisch-theologische faculteit van de Heidelberger universiteit. In 2006 zei hj dat hj als protestants theoloog bekendstond, maar eigenljk altjd rooms-katholiek was gebleven.

Barend Florjn (12 november 1920-14 juni 2020) was 27 jaar verbonden aan de lerarenopleiding van de Driestar in Gouda. Hj gold als een van de bekendste docenten. Hj werd in 1947 docent pedagogiek en biologie aan de christeljke kweekschool Juliana van Stolberg in Gorinchem. Van 1953 tot 1980 gaf hj pedagogiek aan de Driestar. In de periode 1954-1955 was hj directeur van deze school.

JULI

Ds. J. C. den Toom Ds. Jan Cornelis den Toom (6 juni 1947-25 juni 2020) was predikant binnen de Hersteld Hervormde Kerk. Ds. Den Toom werd geboren in Gorinchem. Hj studeerde theologie in Utrecht en werd in 1983 hervormd predikant in Emst. Daarna stond hj in Sommelsdjk (1991). Die gemeente diende hj tot 2006, waarna hj verbonden werd aan de hersteld hervormde gemeente van Jsselmuiden-Grafhorst.

Jasper Vree Kerkhistoricus Jasper Vree (8 mei 1943-9 juli 2020) gold als een groot kenner van het Nederlands protestantisme in de negentiende eeuw. Ds. Vree, geboren in Weesp, was gereformeerd predikant in Broeksterwoude (1970), Alphen aan den Rjn (1976) en Delfzjl (1983). Vanaf 1988 was hj docent kerkgeschiedenis aan de Vrje Universiteit Amsterdam, tot zjn emeritaat in 2008.

Jan van de Beek Jan van de Beek (4 februari 1938-8 juli 2020) was pastoraal werker en voorganger. Van de Beek had preekbevoegdheid binnen de Nederlandse Hervormde Kerk en diende zo’n veertig jaar als pastoraal werker vanuit Biddinghuizen de evangelisatie in Westerhaar, die sinds 2005 tot de Hersteld Hervormde Kerk behoort. Ook was hj als consulent betrokken bj de oud gereformeerde gemeente aan de Gaslaan in Den Haag.

Ds. J. M. Kleppe Ds. Johannes Maarten (Han) Kleppe (7 maart 1930-30 juli 2020) was predikant van de Gereformeerde Gemeenten. In 1967 werd hj toegelaten aan de Theologische School van de Gereformeerde Gemeenten. Hj diende de gemeenten van Woerden (1971), Apeldoorn (1981) en Rjssen-Noord (1985). Ds. Kleppe zat in diverse besturen. Hj was oprichter en voorzitter van de Hudson Taylor Stichting.

AUGUSTUS

Édouard Nelson Édouard Nelson (4 mei 1975-14 augustus 2020) was vicevoorzitter van de Conseil national des évangéliques de France (CNEF), de Nationale raad van evangelicalen in Frankrjk. De geboren Amerikaan was sinds 2007 als kerkplanter-pionier verbonden aan de église protestante évangélique, een jonge baptistengemeente aan de Rue des Ternes in Parjs, en sinds 2016 vicevoorzitter van de CNEF.

zaterdag 19 december 2020

Ds. H. Last Ds. Hendrik Last (10 februari 194116 augustus 2020) was predikant binnen de Christeljke Gereformeerde Kerken (CGK). Hj studeerde theologie in Apeldoorn en werd in 1969 predikant in Mussel. Daarna stond hj in Eindhoven (1975), Carambei (Brazilië, 1979) en Zeist (directeur Reformatorische Bjbelschool, verbonden aan Utrecht-Centrum, 1985). Zjn laatste gemeente was Noordscheschut (1986).

in memoriam SEPTEMBER

Stuart King Stuart Sendall (Stuart) King (13 maart 1922-28 augustus 2020) was een van de oprichters van Mission Aviation Fellowship (MAF). Stuart King diende als technicus bj de Britse luchtmacht tjdens de Tweede Wereldoorlog. Stuart King werd medeoprichter van MAF. De eerste vlucht maakte hj op 13 januari 1949 in het Afrikaanse Congo. Daarna breidde de organisatie verder uit.

Ad Simonis Kardinaal Adrianus Johannes (Ad) Simonis (26 november 1931-2 september 2020) stond bekend om zjn conservatieve opvattingen en trouw aan Rome. Simonis, geboren in Lisse, was aartsbisschop van Utrecht van 1983 tot 2007. Paus Johannes Paulus II benoemde hem in 1985 tot kardinaal. Deze benoeming is wel gezien als een poging van het Vaticaan om conservatieve krachten te mobiliseren tegen de liberale stromingen.

Leen van der Waal SGP’er Leendert (Leen) van der Waal (23 september 1928-10 september 2020) zat van 1984 tot 1997 namens SGP/GPV/RPF in het Europees Parlement. Hj was de eerste die de kleine christeljke partjen in Brussel en Straatsburg vertegenwoordigde. Hj was 38 jaar hoofdbestuurslid van de Gereformeerde Bond. Ook was hj lid van het bestuur van de reformatorische scholengemeenschap Guido de Brès.

Ruth Bader Ginsburg De Amerikaanse opperrechter Ruth Bader Ginsburg (15 maart 1933-18 september 2020) was een van de bekendste juristen van de Verenigde Staten. De progressieve jurist, van Joodse komaf en geboren in New York, werd in 1993 als tweede vrouw ooit lid van het hooggerechtshof. Ze was bekend vanwege haar verzet tegen iedere poging om het recht op abortus in te perken.

Herman Wiersinga Theoloog Herman Wiersinga (28 maart 1927-20 september 2020) werd vooral bekend door zjn kritiek op de klassieke verzoeningsleer. Die leidde tot grote onrust in de toenmalige Gereformeerde Kerken in Nederland. Hj nam afstand van de overtuiging dat Christus plaatsvervangend de toorn van God over de zonde heeft gedragen. Ook wilde hj af van begrippen als de almachtige en drie-enige God en de erfzonde.

M. A. Mijnders Het leven van Meyno Alida (Meyno) Mjnders-van Woerden (9 november 1921-25 september 2020) stond in het teken van de zending. Mjnders stond aan de wieg van onder meer de Mbuma Zending, Rhodesia Zending, Bonisa Zending en stichting De Lichtkring. Zelf werd ze nooit uitgezonden. Ze schreef meerdere boeken, waarvan ”Bonisa, een kind uit donker Afrika” en ”De vrouw met het boek” de bekendste waren.

OKTOBER

Ds. H. A. van de Pol Ds. Hendrik Anthonie van de Pol (3 oktober 1939-26 september 2020) was predikant binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Hj studeerde theologie in Utrecht en werd in 1965 predikant van de hervormde gemeente van Leerbroek. Daarna stond Ds. Van de Pol in Wierden (1970), Boskoop (1984) en Dinteloord (1989). Ds. Van de Pol ging in 2001 met emeritaat.

Jan des Bouvrie Jan Antoon (Jan) des Bouvrie (3 augustus 1942-4 oktober 2020) was een van de bekendste ontwerpers van Nederland. Des Bouvrie ontwierp onder meer meubels en decoraties. Hj gaf les aan diverse designacademies. Daarnaast trad hj veel op in televisieprogramma’s. In 2010 werd hj opgepakt wegens vastgoedfraude, maar uiteindeljk bleek dat hj niet op de hoogte was van belastingontduiking.

RDMagazine

Ds. L. Floor Ds. Lambertus Floor (29 augustus 1923-6 oktober 2020) was predikant binnen de Christeljke Gereformeerde Kerken (CGK). Ds. Floor werd geboren in Emmen. Hj werd in 1950 predikant in Opperdoes. Daarna stond hj in Almelo (1955) en was hj als zendingspredikant in Zuid-Afrika verbonden aan HilversumCentrum (1961). In 1965 werd hj hoogleraar aan de Theologische School in Hammanskraal, Zuid-Afrika.

Ds. W. Chr. Hovius Ds. Willem Christiaan Hovius (26 februari 1934-19 oktober 2020) was hervormd predikant in NieuwLekkerland (1961), Katwjk aan Zee (1966, 1975 en 1985), Ede (1970) en Apeldoorn (1979). Ds. Hovius bekleedde talrjke bestuursfuncties. Ds. Hovius was korte tjd partjvoorzitter van de SGP. Hj trad in 1993 terug omdat hj het niet eens was met het besluit om vrouwen uit te sluiten van het lidmaatschap.

NOVEMBER

Jochem Douma Hoogleraar Jochem Douma (23 november 1931-7 november 2020) verrichtte baanbrekend werk op het gebied van de christeljke ethiek. Jarenlang zette hj zich in binnen de Gereformeerde Kerken vrjgemaakt, een kerkverband dat hj in 2014 zou verlaten. Hj diende de kerken van Rjnsburg (1961) en BrunssumTreebeek (1968). Daarna was hj hoogleraar ethiek in Kampen. Hj was voorzitter van de VBOK.

Saeb Erekat Saeb Erekat (28 april 1955-10 november 2020) was de Palestjnse hoofdonderhandelaar en secretarisgeneraal van het uitvoerend comité van de Palestjnse Bevrjdingsorganisatie PLO. De politicus en diplomaat pleitte voor een Palestjnse staat naast Israël op basis van de grenzen van voor de Zesdaagse Oorlog van juni 1967, toen Israël Oost-Jeruzalem en de Westeljke Jordaanoever innam.

DECEMBER

L. M. P. Scholten Lubbertus Marius Petrus (Bert) Scholten (4 juni 1939-29 november 2020) was medeoprichter en directeur van de Gereformeerde Bjbelstichting. Scholten was een pleitbezorger van het behoud van de Statenvertaling. Hj was kerkredacteur voor de Rotterdammer en Trouw. Ook was hj lid van het hoofdbestuur van de SGP en docent aan de predikantsopleiding van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

Ds. M. Mondria Ds. Matthjs Mondria (6 oktober 1942-3 december 2020) was predikant binnen de Gereformeerde Gemeenten. Ds. Mondria werd in Apeldoorn geboren, in een christeljk gereformeerd gezin. In 1966 werd hj lid van de Gereformeerde Gemeenten. Op 27 september 1973 werd hj verbonden aan de gereformeerde gemeente in Waardenburg. Hj diende deze gemeente tot zjn emeritaat in 2016.

zaterdag 19 december 2020

Valéry Giscard d’Estaing Valéry Marie René Georges (Valéry) Giscard d’Estaing (2 februari 1926-2 december 2020) was van 1974 tot 1981 één termjn president van Frankrjk. Giscard werd geboren in het Duitse Koblenz, dat destjds door Frankrjk was bezet. Hj jverde voor de Europese eenwording. De centrumrechtse politicus legaliseerde abortus. Onder zjn bewind kwam er wetteljke grond voor echtscheiding met wederzjdse toestemming.

Koos Dankers Jacobus (Koos) Dankers (4 september 1932-9 december 2020) werkte jarenlang in het onderwjs. Hj was onderwjzer in Giessen-Oudkerk en vervolgens aan de mulo in Zierikzee. Later gaf hj Duits aan de Driestar in Gouda. Van 1976 tot 1989 was hj adjunct-directeur van de Driestar. Hj was secretaris voor Woord en Daad, schreef in het Kerkblad van de Oud Gereformeerde Gemeenten en sprak vaak voor de SGP.

kort verhaal

RDMagazine

Valstar Sarah van der Maas

et dorp Sint Job, zo vertelt de koster hem aan de keukentafel, heeft met het land Kanaän gemeen dat de kinderen er met boter en honing worden grootgebracht. „Het verschil”, zegt hj met een schelmse knipoog, „is dat in Sint Job zowel de boter als de lakens door Lieven Begjn worden uitgedeeld.” Ze zitten in de pastoriekeuken, die ruikt naar muf linoleum en kofiedamp. Hj is een uur geleden aangekomen. De koster, kop als een verweerde suikerbiet en pretoogjes, heeft de taxi betaald en hem zjn bagage uit handen genomen. Twee valiezen met kleding, één met toiletgerei, en de kofferschrjfmachine. Zjn boeken zjn al vooruitgestuurd vanuit Rotterdam en rugden hem vertrouweljk tegemoet toen hj achter de koster aan langs de kierende deur van het studeervertrek liep. In de kamers hing de stofige kilte van een huis dat geleerd heeft voor zichzelf te zorgen. Zelfs nadat hj zjn preekjas tussen de kamferballen heeft gehangen, de overhemden op het bed laten slingeren en de typemachine pontiicaal op het schrjfbureau geplant, leek de pastorie vastbesloten zjn aanwezigheid te negeren. Toen ze de trap weer af liepen, galmden de treden alsof er nooit een kandidaat Valstar zjn schamele intrek in had genomen. „Lieven Begjn?” vraagt hj. De koster leunt achterover zodat de stoelleuning

zaterdag 19 december 2020

kort verhaal kraakt. „Een van uw schaapjes. U zult hem vroeg of laat wel tegen het ljf lopen. Lieven speelt nooit verstoppertje.” „Een trouw kerkganger?” „Och, wat heet...”, zegt de koster. De scherts verdwjnt uit zjn blik. „U moet weten, dominee, dat wj in Sint Job eenvoudige mensen zjn. Landmannen. Handwerkslieden. Dagloners. We mogen dan voor Rotterdamse begrippen aan de einden der aarde wonen, maar de crisis is ons niet vergeten. Zonder mensen als Lieven Begjn zouden onze kinderen geen boter, maar genadebrood eten. Dat moet u maar onthouden.” Hj ziet Valstar naar een weerwoord zoeken en glimlacht. „Uw kofie wordt koud, dominee, en met alle respect: het was een belabberd slap bakkie óók. Als u de bevestigingsdienst wilt halen, moet u behalve de werkster nog een dagmeisje hebben. Ik heb tenminste begrepen dat u geen vrouw...” Hj aarzelt. Natuurljk heeft de kerkenraad in zjn brieven geïnformeerd naar de burgerljke staat van hun kandidaat, maar iets in zjn dralende antwoorden moet de mannenbroeders in verwarring hebben gebracht. Valstar kjkt naar zjn vingers, dun en ongeringd op het tafelblad. Domineeshanden, die niets prjsgeven. „Geen vrouw”, zegt hj. De avond voelt kaal en onwennig. Omdat de woonkamer hem aangaapt en de slaapkamer hem wegkjkt, is hj achter zjn bureau gaan zitten om de schets van zjn bevestigingspreek uit te werken. Maleachi 4. Zes verzen advent, en dan 400 jaar niets. Het is een gat dat zich de laatste maanden steeds weer aan hem heeft opgedrongen. De leegte. Het stilzwjgen. Je moest eens weten, Marj, denkt hj, zjn vingers rustend op de toetsen van zjn Remington. Dat ik je toch heb meegenomen. Als gisteren herinnert hj zich de avond waarop hj haar op de bedrand vond, haar hoofd over haar Bjbel gebogen. Het had hem een gevoel van opluchting gegeven. Ze waren drie jaar getrouwd, en elke dag zag hj haar blik troebeler worden als hj over zjn studie sprak. Ze wist het niet goed, had ze gezegd, het voelde allemaal zo ver weg. Niet zoals vroeger, toen ze kind was, en de hemel bj haar vingertoppen begon. „Wat lees je?” vroeg hj, en streek het haar weg dat als een gordjn om haar schouders hing. Ze stak hem met roodgewreven ogen de twee witte bladzjden toe. Vanaf dat moment begonnen de zinnen haar langzaam in de steek te laten. Ze zweefden van haar weg alsof ze niet meer de moeite van het uitspreken waard waren nu God geen taal meer voor haar had. En hj, hoe hard hj ook zocht, kon er ook steeds minder vinden. Marj was een gat

RDMagazine

geworden dat woorden opzoog, zonder ze ooit terug te geven. Hj laat zjn hoofd in zjn handen steunen en staart naar het raam, waarachter het dorp ligt te slapen. De verandering van omgeving had haar goed moeten doen. Weilanden. Lucht. Licht. Maar de dag nadat hj de beroepsbrief beantwoord had, stond ma in zjn studeerkamer. Marj zou niet meegaan. Ze kon geen domineesvrouw zjn, had ze tegen haar moeder geluisterd. Als er al iets was wat ze wél kon. De maanden van schemering leken in één verblindende lichtlits uiteen te scheuren. Was dat dan wat God van hem wilde? Offer uw eerstgeboren droom – het ambt? Maar uiteindeljk was het opnieuw ma die de doorslag gaf. „Ga maar, Dries. Ze bljft voorlopig bj ons”, zei ze, om er, met een aarzeling waarin hj haar hart hoorde schrjnen, aan toe te voegen: „En anders, misschien, een kliniek...” Voorlopig.

Ís het een leugen? Tenslotte heeft hij niet gezegd dat hij geen vrouw hééft Het was nooit zjn bedoeling om de koster en de kerkenraad voor te liegen. Maar dan: ís het een leugen? Tenslotte heeft hj niet gezegd dat hj geen vrouw hééft. En zelfs dat zou niet geheel bezjden de waarheid zjn, want in hoeverre bezit hj Marj nog daadwerkeljk? Is ze hem niet steeds verder tussen de vingers door geglipt, het duister van haar hoofd in, waar hj geen grip op heeft? Het moet door de taxirit gekomen zjn, denkt hj, het papier uit de schrjfmachine trekkend. Het land dat langs hem heen vloog, de winterzon op de berjpte velden. Na maanden met haar in het donker voelde de vrieslucht als een wedergeboorte. Is het besmetteljk – melancholie? Is dat de reden waarom ze hen opsluiten? Hj denkt aan Marj, alleen op een slaapzaal, maar frommelt de gedachte direct met de preekschets tot een prop en laat hem met een zucht op het versleten tapjt vallen. Zover is het nog niet. Tenslotte is het zíjn besluit. De volgende ochtend vult zich met ontmoetingen. De organist, de kerkenraad, het hoofd van de school. Er is niemand die naar zjn vrouw informeert. Geen meewarige blikken. Geen geluister. Pas in de namiddag heeft Valstar de pastorie weer voor zichzelf. Hj zit een tjdje achter zjn typemachine, maar zjn losladderende gedachten

zaterdag 19 december 2020

laten zich niet door de papierhouder draaien en hj staat op om zjn jas aan te trekken. In het tuinhuisje vindt hj een iets. Het is een oud model met een kapotte lantaarn en twee lege banden, maar de handpomp onder het zadel verstaat zjn taak en in een kwartiertje rjdt Valstar, een beetje wankel van de gewenning, het pad af. Gisteren heeft hj de koster gevraagd of hj hem een dienstbode kon aanbevelen, en hj noemde Janna Begjn. „Familie van?” vroeg Valstar, licht geamuseerd. „Een nichtje. Ze woont met haar moeder aan de straatweg, net over de grens. Kunnen het wel gebruiken.” De koster bood aan om erlangs te gaan, maar Valstar zei dat hj de volgende dag zelf wel even aan zou wippen. Een predikant in spe kon zjn gemeente niet vroeg genoeg leren kennen, en daarbj begon hj verdraaid nieuwsgierig te worden naar de Begjnen. Het is een van de laatste novemberdagen, waterkoud. Er hangt een grauwe nevel tussen lage boerenhuizen die de haardrook terug de schoorstenen in perst, zodat het hele dorp een scherpe houtsmoor wasemt. Hj betrapt zichzelf erop dat hj het ritme van de macadamstraat meeluit. Psalm 43 in marstempo. Zend, Heer, Uw licht en waarheid neder. Het zou zjn oud-rector vast niet aanstaan, maar soms vinden woorden de weg naar je hart het snelst als je ze uit alle macht wegtrapt. Het dorp heeft zich als een wig geopend, om hem heen strekken de velden zich naar hun jle horizon uit. Er is hier meer ruimte dan in Rotterdam, meer lucht. Hj voelt het in zjn longen, nog meer dan hj het ziet. Hoe langer hj ietst, hoe lichter zjn borstkas. Marj, ratelt de steenslag tegen zjn spatbord, moet je kjken, Marj, hoe de hemel hier naadloos in de aarde overgaat, dampend uit sloten en paardenvjgen, een kringloop van zuurstof, alsof de schepping zachtjes ademhaalt... Hj praat de laatste weken vooral tegen haar als ze er niet bj is, omdat de stilte makkeljker te dragen is als hj weet dat ze niets terug kan zeggen. Op de muur van haar zwjgen vliegt alle schoonheid zich dood. Hj probeert het haar niet te verwjten, maar soms zingt hj psalmen als hj bj haar weg kan. Vóór hem priemt plotseling een rood licht door de nevel. Een man in veldwachtersuniform staat wjdbeens op de weg, een afgeschermde zaklamp in de hand. „Grenscontrole. Wilt u even afstappen?” Valstar springt van zjn iets. De veldwachter pakt het stuur over en luit in de richting van de houten keet aan de wegkant, die Valstar nu pas als een grenspost herkent. Een douanier stapt uit de schaduw van de deuropening. „Naam?” „Andries Valstar. Ik ben de nieuwe predikant van Sint Job.”

kort verhaal De commies grinnikt. „Een dominee in een smokkelhol! U valt met uw neus in de boter, weleerwaarde!” „Niets aan te geven?” vraagt de veldwachter, terwjl hj met zjn knokkels op diverse plaatsen tegen het frame van de iets klopt. „U denkt toch warempel niet dat ik op mjn eerste dag al aan het pungelen ben”, zegt Valstar, één wenkbrauw opgetrokken. Het begint ineens te prikken achter zjn hoge, witte boord. „Maak je niet druk, dominee”, sust de commies bj de deur. „Geef de excellentie z’n iets maar terug, Van Luik. Goede reis, en veel heil in het ambt!” „En weest u voor het donker terug”, voegt de veldwachter eraan toe. „Anders moet ik u een proces-verbaal geven voor de lantaarn.” „Dank u”, bromt Valstar. Hj slaat zjn been weer over het zadel en ratelt verder de straatweg af, maar er spat geen gezang meer op uit het grind. Janna Begjn bljkt een spichtige veertienjarige met ruwgeschrobde boerenhanden die, volgens haar moeder, weet hoe je een varken moet slachten, de ramen lappen en tulband bakken – wat hem meer dan afdoende ljkt voor een pastoriemeisje. Morgenochtend zal ze komen, op proef voor een week. In overleg met de moeder stelt hj het maandloon vast op een voorlopige vjfentwintig gulden. Janna zelf volgt de onderhandelingen vanuit een hoek van de kamer. Haar schaarse antwoorden zjn stug-verlegen en langs hem heen naar de gangdeur gericht. Hj bestudeert haar vanuit zjn ooghoeken en vraagt zich af wat Marj gevonden zou hebben vóór ze de gordjnen naar de wereld dichttrok. Marj kon het nooit veel schelen wat de mensen dachten. Een dominee zonder dienstmeid? „Och grut, Dries”, zou ze zeggen. „Als het nu nog een dominee zonder tong was, of zonder overhemd...” Maar de koster heeft natuurljk geljk: hj zal met zíjn kofie geen doden tot leven wekken, en boeken houden het huis niet schoon. Trouwens, een pastorie moet personeel hebben. Principekwestie. „We zullen het wel rooien, niet Janna?” zegt hj harteljk. Er vliegt een glimlachje over haar lippen. Hj staat op, tevreden met zichzelf. „Nu, dan zie ik je morgen om acht uur. Vrouw Begjn, bedankt voor de...” De ganzen op het erf beginnen te schreeuwen. Klompen stommelen. Janna kjkt op. „Daar zullen we Lieven hebben”, zegt haar moeder. De kamerdeur zwaait open. In de opening verschjnt een jonge man met een spits, marterachtig gezicht en twee onbeschaamde groene ogen. „Lieven Begjn, m’n zwager”, zegt vrouw Begjn. „Lieven, dit is de nieuwe dominee!” „Zóó...” zegt Lieven Begjn. „De dominee...” Hj laat zjn blik over Valstar gljden, die onwil-

lekeurig zjn rug recht. Zjn kraag begint weer te prikken. „Aangenaam kennis te maken, Begjn”, zegt hj. „De koster liet gisteren je naam al vallen. Ik heb begrepen dat je grote dingen voor het dorp doet?” Hj proeft een ondertoon in zjn eigen stem die Marj hem in goeden doen direct onder de neus gewreven zou hebben, maar Begjn ljkt het niet te merken. „Ach, grote dingen...” herhaalt hj, met een lauw glimlachje. „U weidt de zielen, ik de magen. Ieder zjn stiel, nietwaar?” „Toe Lieven, de kou komt naar binnen”, zegt vrouw Begjn. „Wil de dominee ook nog een bakje kofie?” Maar Valstar bedankt. Er is iets in de houding van Lieven Begjn dat hem de onherderljke neiging bezorgt om zjn woorden niet met zout, maar met peper te besprengen. Bovendien valt de schemering, en zjn lamp is nog altjd stuk. Het ljkt hem voor iedereen beter als hj zich nog maar een paar uur op zjn preekschets werpt. „Wacht even, dominee!” Begjn steekt een hand in zjn jaszak en haalt er twee ongeopende pakjes sigaretten uit. „Hier. Welkomstgeschenk, zullen we maar zeggen. Echte Belga’s, uit Antwerpen!” Hj knipoogt. Valstars blik wordt waakzaam. „Ik ben geen groot roker”, zegt hj. „Geniet er gerust zelf van.”

Smokkelweer, denkt hij grimmig „Oh, ik heb er nog zat!” zegt Begjn achteloos. Maar als Valstar zjn uitgestoken hand bljft negeren, knjpt hj zjn ogen langzaam tot spleetjes. „Wat je wilt”, zegt hj ten slotte, de pakjes terug in zjn zak stekend. „Dóminee...” De avondlucht is mistig en maanloos. Als Valstar zich op zjn iets door het neerdalende halfduister haast, kan hj zich niet losmaken van het gevoel dat om hem heen voortdurend onzichtbare schaduwen door het kreupelhout wegschieten, het grensland in. Smokkelweer, denkt hj grimmig. Sint Job kan óók wel wat licht gebruiken. „En, al wat ingeburgerd?” vraagt de koster, op het punt van vertrekken nadat ze samen de dienst van overmorgen hebben doorgesproken. Valstar lacht maar wat. Vannacht droomde hj dat hj weer in de taxi zat, maar in plaats van zjn bagage lag Marj in de kofferbak te slapen, opgekruld onder de quilt die ma hun bj hun trouwen gegeven had. Precies op de grens hield de wagen

RDMagazine

halt. „Niets aan te geven, dominee?” vroeg de douanier, voor hj met een triomfanteljk gebaar de deken wegtrok. „Ik heb Begjn ontmoet”, zegt hj, de woorden wegend. „Geen gemakkeljke man, ljkt me.” De koster knjpt zjn knollengezicht vol lachrimpeltjes. „Boter smeert alles”, zegt hj. „U schjnt zich er weinig van aan te trekken”, zegt Valstar, toch een beetje gepikeerd. „Och, zo gaat het immers al eeuwen? Het is jongenssport, dominee. Zelfs de commiezen tillen er niet zwaar aan.” „Geef de keizer wat des keizers is”, zegt Valstar. „Denkt u dat onze Heere het ook kwajongensspel zou vinden?” De ogen van de koster lachen niet meer. Gewetenswroeging, denkt Valstar tevreden. Hj knikt hem goedenavond, sluit de voordeur en draait zich om. Janna staat halverwege de trap, haar hand strak om de leuning gebald. „Is het eten klaar?” vraagt hj. Ze knikt. Als hj aan tafel zit, kwakt ze de schalen rammelend op het kleed. Brood, melk, stroop. „Geen boter?” vraagt hj. „Geen boter”, zegt Janna kortaf. Hj is net op weg naar zjn werkkamer als de bel gaat. „Laat maar!” roept hj naar de keuken, waar het gerinkel van borden in sop een ogenblik is opgehouden. Hj trekt de deur open. Een vlaag vrieskou snjdt dwars door zjn colbert heen. „Dominee Valstar?” vraagt de jongen op de stoep. „Telegram voor u!” In het ganglicht schieten zjn ogen over het papier. Ze wil erbj zjn. Komen morgen per taxi. Liefs, ma. Hj vergeet de deur, die krakend verder openwaait. Marj? Bj de dienst? Het is weken geleden dat hj haar voor het laatst op het achterste bankje heeft zien zitten, een beetje ineengedoken, alsof ze het de woorden makkeljker wilde maken om over haar heen te gljden. De laatste tjd bleef ze in bed liggen terwjl hj zjn das strikte. Vaak lag ze er nog wanneer hj terugkwam. En nu –uitgerekend nu– zou ze erbj zjn? In de kerk zitten? Op de kofie komen? Wat moet hj in vredesnaam tegen de kerkenraad zeggen? „Mag ik u voorstellen, mjn vrouw Marj, zj was verloren, en is gevonden?” Hj huivert, ziet de deur openstaan en gooit hem met zo’n zwaai dicht dat de glazen in de keuken rinkelen. In een paar stappen is hj bj het aanrecht. „Janna? Wie heeft er hier telefoon?” Ze kjkt verwonderd naar hem op. „De Vlaamse dokter, over de grens...” „In orde”, zegt Valstar. „Mocht er iemand voor me langskomen – ik ben uit.” Hj schiet in zjn jas, grjpt zjn hoed. In het

zaterdag 19 december 2020

kort verhaal

RDMagazine

donker van de novemberavond springt hj op zjn iets en zwenkt de straatweg op. Stemmen razen over het grind met hem mee. Zjn schoonmoeder, in stomme verbazing aan de andere kant van de ljn: „Maar Dries, je hebt ze toch wel verteld dat je een vrouw hébt?” Het was geen opzet, verweert hj zich ongelukkig, het kwam door de zon, de respectvolle handdrukken, de geur van onbeschreven papier. Vrjheid is een dronkenschap die je veel te snel naar het hoofd stjgt. Hj was haar heus niet bljven verzwjgen. Maar er was toch ook nog de kliniek... Hj schudt de gedachte beschaamd maar koppig uit zjn hoofd weg. Jawel, ma, het zou een Godsgeschenk zjn als hj Marj op de belangrjkste dag uit zjn leven in de ogen kon kjken terwjl hj het ”Ja ik, van ganser harte” uitsprak. De óúde Marj. De Marj die niet halverwege de kerk uit sluipt. Die hj rillend en zonder jas van straat moet halen, waar ze ronddwaalt met een blik die zo leeg is dat hj er zich de eeuwigheid in verbeeldt... Wat als ze besluit te bljven? Wil hj eigenljk wel opnieuw met haar het donker in, wachtend op het licht dat maar niet komt? Koplampen zwaaien over de weg. Een auto schiet zonder vaart te minderen langs hem heen. Tussen de bomen door ziet hj het rode sein van de douane oplichten om de bocht. Controle. Zjn lantaarn, verdraaid! Even stelt hj zich de spot in de ogen van de commies voor als hj hem terugstuurt. U was een gewaarschuwd man, excellentie. Waar moest de reis heen? De dokter? Is er iemand gestorven? Hj remt, zet in de schaduw van de bomenrand een voet aan de grond. Nu pas merkt hj hoe zjn hart bonst. Hj legt een hand op zjn borst, probeert langzaam uit te ademen. Is het ook eigenljk geen dwaasheid? Wat zal de dokter zelf wel niet zeggen – een man die hj nog nooit gezien heeft? „Op de vlucht, dominee?” Bjna deinst hj met iets en al ondersteboven. Lieven Begjn kan nog net het stuur grjpen. Hj grinnikt. „En een slecht geweten óók...” „Laat los”, snauwt Valstar. Zjn knieën trillen nog na. Wat duikt die kerel hier als een springduiveltje tussen de bosjes op? Zoekt hj wraak voor zjn Belgische sigaretten? „Ik zag u voor de commiezen stoppen”, verklaart Begjn. Hj heeft zjn handen in zjn zakken gestoken en leunt schjnbaar achteloos tegen de stam van een beuk. „Als u wilt, kan ik u wel laten zien hoe u er ongemerkt langs komt...” Valstar schudt zjn hoofd. „Mjn ietslamp is stuk, dat is alles. Niks te verbergen.” „En toch bent u bang voor het licht?” Hj bjt zjn tanden op elkaar. Flarden van zjn droom schieten over zjn netvlies. Marj’s onwetende, slapende gezicht. De douanier, die plots trekken van de oude koster vertoont, en met zjn lamp onder de deken port. Niets aan te geven, dominee?

zaterdag 19 december 2020

„Een eindje terug is een zjpad. Ik kan u een proces-verbaal en een retourtje besparen.” Als Begjn zich van de beuk losmaakt, volgt Valstar hem zwjgend, iets aan de hand. Ze duiken een bospaadje in. Overhangende takken grjpen in de spaken. Blad schuurt langs zjn gezicht. Begjn beweegt soepel als een nachtdier. Soms draait hj zjn hoofd om te luisteren, zjn neus in de lucht, alsof hj een geurspoor zoekt. Als de douane hen nu tegen het ljf loopt, kan hj het wel schudden, denkt Valstar. Spjt bekruipt hem met elke braamstruik die naar zjn broekspjpen klauwt. Wie weet wat Begjn allemaal onder de wjde panden van zjn oliejas met zich meedraagt. En hoe zou hj zich kunnen verweren? Ik moest mjn vrouw tegenhouden voor ze in de taxi stapt, zodat ze nooit zal weten hoe ik haar heb verloochend...

Wie weet wat Begijn allemaal onder zijn oliejas met zich meedraagt Hulst en sparrennaalden krassen zjn handen. Kerst in november. Er was een herder in diezelfde landstreek, denkt hj met bittere zelfspot, zich houdende in het veld... Maar als het licht vannacht eindeljk uit de hemel daalde en hem met zjn heerljkheid omscheen, zou hj ervoor wegduiken alsof het een bliksemstraal was, weigeren erin te kjken, alles om maar niet te hoeven zien tot wat hj in het donker is uitgegroeid. Marj, kraken zjn voetstappen, vergeef me, Marj... Er schemert maanlicht door de bomen. Begjn heft zjn hand. „De straatweg”, luistert hj. „En nu díé kant op, dominee.” Er ligt triomf in zjn stem. Het schaap dat over zjn hoeder zegeviert. „Nee”, zegt Valstar. Hj draait zjn iets in de tegenovergestelde richting, slaat een loodzwaar been over het zadel en begint wankelend de weg af te rjden. „Waar gaat u heen?” sist Lieven. Zjn blik wordt duister. „Als je me verlinkt, dominee...” Valstar kjkt achterom. „Boter, Begjn”, roept hj zacht. „Genoeg voor een cake. Een tulband. Zeg Janna maar dat ik er zelf om gevraagd heb.” En verbetener trapt hj, worstelend met de weg die dwars tegen hem in ljkt te willen. Terug naar Sint Job, waar om de bocht de grenslamp aanspringt op het da capo van zjn trage banden; een ster die opfonkelt in het oosten, waar de nacht het donkerst is.

recept

RDMagazine

Eerst een nachtje dobberen in een pekelbad geertje@rd.nl

oms heb je voor een experiment in de keuken een zetje nodig. Omdat wat je gaat doen op gespannen voet ljkt te staan met het resultaat dat je voor ogen hebt. Bjvoorbeeld een rauwe kip eerst een nachtje in zout water zetten. Terwjl het doel uiteindeljk is om hem in de oven krokant te roosteren. Vocht en een knapperig korstje, dat staat immers gewoonljk op gespannen voet met elkaar. Aangespoord door onder andere kookexpert Harold McGee waagde ik het er toch een keer op. Hj legt in een van zjn boeken in voor een leek moeiljk te doorgronden woorden uit wat er door zo’n pekelbad met (in!) het vlees gebeurt. Zjn

bevindingen samengevat: het vlees wordt veel malser en smaakvoller door zo’n pekelbad. De mensen achter de website Koken met kennis zjn dezelfde mening toegedaan. En het werkt dus echt. Het ljkt een hele operatie, zo’n pekelbad, maar dat valt eigenljk reuze mee. Het enige is dat je er ruim van tevoren mee moet beginnen. Het maakt wel uit hoeveel zout er in het pekelwater gaat. Ik volgde de instructies op van Koken met kennis: 1 procent van het totale gewicht. Je kunt ook kruiden en andere smaakmakers in het pekelwater stoppen. Om die aroma’s beter in het vlees door te laten dringen wordt geadviseerd om met een vleesvermalser heel veel gaatjes in het vlees te prikken. Bj gebrek aan zo’n apparaat deed ik dat met een ontsmette, scherpe naald.

Kip uit de oven

Bereiding 1. Bereken hoeveel zout er in het pekelwater moet. Weeg daarvoor de kip. Probeer uit hoeveel water er nodig is om ervoor te zorgen dat hj helemaal onderstaat. De kip woog ruim 1 kg; ik had genoeg aan 2 liter water. Voor een oplossing van 1 procent gebruik je dan dus 30 g zout. 2. Breng een deel van het benodigde water aan de kook en los het zout daarin op. Voeg daarna de rest van het water toe en laat het pekelwater af koelen. Voeg als smaakmakers een in plakken gesneden citroen, de gepelde en gekneusde knoflooktenen en tjm en rozemarjn toe. 3. Spoel de kip af. Prik het vlees eventueel in. Stop de kip in een grote zak, leg die in een ruime schaal (tegen het lekken) en voeg het pekelwater toe. Duw de lucht uit de zak en draai de bovenkant dicht. Zet de kip in de koelkast en laat hem daar een nachtje tot maximaal 24 uur pekelen. 4. Haal de schaal bjtjds uit de koelkast. Verwarm de oven voor op 225 graden. Spoel de kip

zaterdag 19 december 2020

beeld Geertje Bikker-Otten

Ingrediënten (voor 4-5 personen): 1 kip, 1 citroen, 3 tenen knoflook, 2 takjes tijm, 2 takjes rozemarijn, zout, water, kluitje boter.

af en dep hem droog, ook de binnenkant. Stop de citroen, de knolook en de takjes tjm en rozemarjn in de buik. Smeer de kip aan de buitenkant in met boter. Haal het vel bj de borst wat los en duw daar ook wat boter onder. Zet het vel vast met een cocktailprikker. Leg de kip in een braadslee, eventueel op een rooster. Zet in de oven. Verlaag de temperatuur naar zo’n 170 graden. Draai de kip na een halfuur om. Kjk na nog een halfuur of het vlees gaar is door in het dikste deel van de poot te prikken. Komt er rozig vocht uit, laat de kip dan nog tien minuten in de oven staan. De kip is gaar als het sap helder is. Haal de braadslee uit de oven en laat de kip voor het aansnjden een kwartier rusten, eventueel afgedekt met aluminiumfolie.

puntuit

Quiz Lees dit RDMagazine en dat van 2 januari. Doe mee aan de quiz en win een boek. Johan Leeflang

wee quizzen en één oplossing. En vjf boeken die je kunt winnen. Lees dit RDMagazine goed door. Beantwoord de quizvragen en bewaar de uitkomst. Die heb je nameljk nodig bj de quiz in het RDMagazine van 2 januari. Ook dan staan er weer foto’s en meerkeuzevragen in. Zet de letters uit de twee quizzen in de juiste volgorde. Samen vormen ze een zin. Stuur de oplossing uiterljk zaterdag 9 januari naar info@ puntuit.nl. Onder de goede inzenders verdelen we vjf boeken. Het zjn: ”Rechercheur Verschoor en de mysterieuze motorrjdster”, door Olof Hoojmejer, ”Help! Mam is verliefd”, door Mirjam Schippers, ”Ken jj God?”, door J. J. Grandia, ”Alarm!”, door J. Kriekaard en ”In Christus geborgen”, door Steven Middelkoop.

1 Wat zijn er volgens Sarah van der Maas in Kanaän en Sint Job te vinden? A E U

Bomen Boter en honing Suikerbieten

2 Waar groeide mevrouw Van Tilburg op? 0 5 2

Dongen-Vaart Meeuwen Waddinxveen

3 In welk nationaal park woedde een grote natuurbrand? H R C

Hoge Veluwe Meinweg Sallandse Heuvelrug

RDMagazine

4 Welke bekende persoon had in oktober corona? Z T S

Mark Rutte Angela Merkel Donald Trump

Waardoor werd Afrika in het voorjaar geteisterd? W I K

Droogte Sprinkhanen Oorlog

6 Wat stuurde Nederland in februari naar China? F B D

Melkpoeder Vitaminetabletten Mondkapjes

7 Wie maakt bronsplastieken? A J N

Tijs Huisman Martin de Heer Beiden

7 zaterdag 19 december 2020

Deze winnaars schreven een boeiend kerstverhaal voor jou Nick Drost

Kinderen én ouderen schreven prachtige kerstverhalen voor de wedstrijd die de Kitsredactie samen met de kerkelijke organisaties HHJO, JBGG, HJW en LCJ organiseerde. Dit zijn de drie -of eigenlijk vier- winnaars van de wedstrijd.

Blijde boodschap voor een pleegkind Het verhaal dat Ike Herrebout (34) uit Werkendam heeft geschreven gaat over een jong meisje dat Jade heet. Jade groeit op in een gezin waar zij zich erg eenzaam voelt. Gelukkig is er een pleeggezin voor haar. In dit pleeggezin komt Jade in aanraking met het kerstverhaal en de liefde van de Heere Jezus. RD Her De winnende schrijfster heeft rebout. beeld „altijd al iets met woorden gehad.” Voor haar kinderen schreef ze al eens een verhaal over de vakantie-ervaringen. Ook schrijft mevrouw Herrebout voor Daniël, het jongerenblad van de Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten. Herrebout wil met haar verhaal graag een boodschap overbrengen aan de lezers. „Ik denk dat het belangrijk is om te beseffen hoe waardevol je als pleeggezin kunt zijn voor kinderen. Het is niet vanzelfsprekend dat kinderen een fijne jeugd hebben en in aanraking komen met de blijde Boodschap van Kerst. Met dit verhaal heb ik een van deze pleegkinderen een gezicht willen geven. Voor Jade krijgt Kerst betekenis. Ze had weinig, maar ze had de Heere Jezus.”

il je de verhalen lezen? Kjk dan op kits.nl/kerstverhaal. Of kjk volgende week dinsdag, woensdag en donderdag op het YouTube-kanaal van Kits. Elke dag verschjnt er een video waarin de schrjver het verhaal voor je voorleest. De Kitsredactie wenst je een gezegende Kerst.

Cavia eten in Peru Kees Moerman (65) uit Lelystad schrijft, als voorzitter van de evangelisatiestichting Philippus, graag over zijn ervaringen op het zendingsveld. Ook het kerstverhaal waarmee hij meedeed aan de wedstrijd is gebaseerd op echte gebeurtenissen. Het speelt zich af in Peru. De hoofdpersoon in het verhaal is Manuel, een afgeleide van de Immanuel: God met ons. Meneer Moerman: „Hoewel Peru zichzelf een christelijk land noemt zijn veel oude gebruiken van indianen nog altijd aanwezig. Wanneer een Peruaan in aanraking komt met het Kerstevangelie is dat voor hem een openbaring. Dat de Heere Jezus is geboren om voor jouw zonden te sterven is voor hen heel bijzonder. Voor kinderen is het is het verhaal mooi om te lezen omdat Manuel ook een kind is, net als de Kitslezer. Doordat Manuel in een ver land woont is het interessant om te ontdekken hoe de mensen in Peru wonen en D R M oe rman. beeld leven.”

RDMagazine

beeld Pixabay

te leren dat ze niet alleen naar de buitenkant van mensen moeten kijken. Als iemand anders is dan jijzelf, kan dat juist waardevol zijn.” Marits moeder vult aan: „God zet ook allerlei verschillende mensen in Zijn Koninkrijk in. Het is juist mooi dat mensen zo verschillend en kleurrijk zijn. De titel van het verhaal is daarom ”Een kleurrijke Kerst”.” Marit: „Met diamond painting gebruik je verschillende kleuren steentjes om een M n oe va mooi geheel te maken. Met der llem i W Nobel. beeld mensen is dat net zo.”

Ca pp elle

Marit (10) en haar moeder Annemarie Nobel (36) uit Lekkerkerk hebben samen een kerstverhaal geschreven. Mevrouw Nobel: „We vonden het leuk om samen te schrijven omdat het thema voor deze wedstrijd ook ”samen” was. Om de beurt Do RD chte schreven we een stukje van d l r Marit. bee het verhaal.” Marit: „De kinderen in het verhaal hebben dezelfde leeftijd als ik en houden, net als ik, erg van kaarten maken en diamond painting (schilderen met diamant, ND). Met ons verhaal proberen we kinderen

Marit schrijft verhaal met haar moeder

Het is bijna kerstvakantie. Tijd om leuke dingen te doen met je vrienden of familie. Door het coronavirus zijn veel uitjes niet mogelijk. Wat kan wel? Een paar tips.

Henrieke Boers

Maak een vogelsnack Vogels hebben het moeilĳk in de winter. De nachten zĳn koud en lang en de dagen zĳn kort. Daardoor hebben ze weinig tĳd om voedsel te zoeken. In deze tĳd van het jaar verbruiken vogels veel energie om zich warm te houden. Daarom vinden ze het ﬁjn als je een vettig hapje voor ze klaarmaakt: een vogelsnack. Hoe doe je dat? Zoek een ﬂinke dennenappel. Knoop een touwtje om de dennenappel zodat je ’m later op kunt hangen. Roer vogelpindakaas met vogelvoer, gedroogde insecten of rozĳnen door elkaar. Duw het mengsel zo goed mogelĳk tussen de schubben van de dennenappel. Smeer de pindakaas die je over hebt aan de buitenkant en rol de dennenappel als laatste nog door een laag vogelvoer. Hang de dennenappel daarna buiten op. Welke vogels zie jĳ genieten van jouw zelfgemaakte hapje?

Knutsel kerstkaarten Juist in deze tĳd is het mooi om kerstkaarten te versturen. Zo kun je mensen die eenzaam zĳn laten weten dat je toch aan hen denkt. Omdat de meeste winkels zĳn gesloten in verband met corona zul je in je eigen knutselspullen op zoek moeten naar materialen waarmee je kaarten kunt versieren. Je kunt bĳvoorbeeld denken aan glitters, stickers, lintjes, stiften, fotostickertjes en lĳm. Of misschien mag je uit de tĳdschriften van je moeder mooie winterplaatjes knippen. Zo wordt het maken van een kerstkaart extra gemakkelĳk. Gebruik

je fantasie en je creativiteit. Versier je kaarten zo mooi mogelĳk en schrĳf binnenin een lieve tekst of een hoopvolle boodschap. De mensen aan wie je de kaarten verstuurt, zullen er vast blĳ mee zĳn.

>>natuurmonumenten.nl

Brouw je eigen warme chocolademelk Wanneer het buiten koud is, is het ﬁjn om met een beker warme chocolademelk op de bank te ploffen. Wist je dat je dit zoete drankje zelf kunt maken? Voor twee tot drie bekers chocolademelk heb je de volgende ingrediënten nodig: 50 g pure chocolade, 500 ml halfvolle melk en een halve eetlepel kristalsuiker. Vraag een volwassene om je te helpen bĳ het maken van de warme chocolademelk. Warm de melk op in een steelpannetje en roer de

suiker erdoor. Wanneer de melk goed warm is maar nog niet kookt, smelt je er de chocolade in. Proef of je de chocolademelk lekker genoeg vindt. Wil je het nog iets zoeter? Doe er wat extra chocolade of suiker in. Je kunt je drankje opleuken met sneeuwpopjes van marshmallows. Teken met glazuurstiften gezichtjes op witte marshmallows en leg de snoepjes in je beker chocolademelk. Mmmmm... lekker!

RDMagazine

Leef je uit in een speelbos

Maak je eigen peperkoekhuis Een huisje van peperkoek maken is meestal best veel werk. Maar er is ook een simpeler manier om een koekhuisje te maken. Daarvoor heb je het volgende nodig: ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■

1 eiwit 250 gram poedersuiker 1 grote ontbĳtkoek (500 gram) 8 speculaasjes 1 ĳswafeltje 4 decoratiesnoepjes Tumtumsnoepjes

Het peperkoekhuisje maak je als volgt: 1. Begin met het mengen van het cement van het huisje. Klop het eiwit los en meng er, in delen, de poedersuiker door zodat het een plakkerig mengsel wordt. 2. Snĳd de plakken ontbĳtkoek in bakstenen: snĳd 6 steentjes uit 1 plak koek. Bewaar enkele plakken voor de punt van het dak.

zaterdag 19 december 2020

3. Metsel een huisje van de stenen en het cement. Snĳd de overige plakken schuin en maak er met de speculaasjes het dak van. 4. Plak een ĳswafeltje op de voorkant als deur en plak snoepjes als raampjes op de muren van het huisje. Versier het dak met Tumtums. Tip: Als je liever geen rauw eiwit gebruikt, kun je ook poedersuiker met water als cement gebruiken. Of smelt witte chocolade en lĳm daar de bakstenen mee op elkaar.

Ook in de winter is het leuk om naar het bos te gaan. Even een frisse neus halen, heerlĳk! Maar het is extra leuk als je, met vrienden of familie, naar een speelbos gaat. In de speciale speelbossen van Staatsbosbeheer kun je naar hartenlust rennen, klimmen en ravotten. Als je door een speelbos loopt, kom je namelĳk allerlei mooie speelplekken tegen, zoals touwbruggen, vlonders, ondergrondse buizen, een pontje over water of een kabelbaan. Dat is nog eens wat anders dan een simpele boswandeling. Natuurlĳk kun je ook takken verzamelen en er een hut van bouwen. Als je stilletjes in de hut zit, zie je misschien wel een wild dier voorbĳkomen. En als je het koud krĳgt, ren je even een rondje om weer op te warmen. Of je vraagt je moeder of zĳ een thermoskan met warme chocolademelk mee wil nemen. Zo kunnen jullie na het spelen bĳkomen met een warm drankje. Op staatsbosbeheer.nl/speelbossen vind je een overzicht van alle speelbossen in Nederland. Er is er vast een bij jou in de buurt te vinden.

>>boodschappen.nl

kort verhaal

Een verdrietige en blijde Kerst Johan Leeflang

et orgel laat nog een paar laatste klanken horen. Vader duwt Rick een snoepje in zjn hand. Moeder doet hetzelfde bj zjn zusje Hanneke, die aan de andere kant van vader en moeder zit. Grote lampen met lange armen schitteren tegen het plafond van de eeuwenoude dorpskerk, waar maar een paar mensen zitten. De muziek rolt tegen de muren en gljdt dan weg in het niets. De dominee staat op en leest de Bjbeltekst voor waaruit hj zal gaan preken. Rick leest mee. Het gaat over Jesaja 40:1: „Troost, troost Mjn volk, zal ulieder God zeggen.” Rick kjkt naar de dominee. Raar dat hj nu niet uit Lukas preekt. Dat hoort toch bj eerste kerstdag? Op school heeft hj er al veel over gehoord. Wekenlang vertelde de juf erover uit de Bjbel. Ze mochten ook een gedicht bedenken dat over Kerst ging. Dat was best moeiljk, maar het lukte. Ricks gedachten dwalen naar zjn oma. Oma, die altjd heerljke koek kon bakken. Oma, die altjd voor het raam stond te zwaaien als Rick en Hanneke ’s morgens naar school ietsten. En die ’s middags vaak wenkte dat ze even moesten komen. Dan kregen ze een snoepje. Of een lolly. Hoe lang is het nu al geleden? Drie maanden? Of vier? Dan denkt hj aan opa. Die is al veel eerder gestorven. Al negen maanden geleden. Of misschien wel tien. Rick vond opa altjd zo stoer. Opa, die kon alles. Samen maakten ze vogelhuisjes in

de schuur achter opa en oma’s huis. Urenlang konden ze daar met elkaar bezig zjn. Zagen, timmeren, verven. Rick kjkt weer naar voren. Naar de dominee. Maar hj hoort nauweljks wat er wordt gezegd. Opa en oma. Daar denkt hj aan. De vorige Kerst waren opa en oma bj hen thuis geweest. Moeder had heerljk gekookt. Opa was na het eten in de grote stoel gaan zitten. Rick weet het nog goed. Opa vertelde altjd mooie verhalen. Maar nu was hj heel ernstig geweest. „We kunnen zomaar sterven”, had opa gezegd. „En dan moet je wel zeker weten dat de Heere Jezus ook voor jou is gekomen.” Sterven? Daar had Rick eigenljk nog nooit zo goed over nagedacht. Met oud en nieuw zouden ze naar opa en oma gaan. Maar dat ging niet door. Vader en moeder hadden griep. „Kom dan volgend jaar maar met de jaarwisseling bj ons”, zei oma. Het werd januari. Aan tafel vertelde vader over een ziekte. Corona. Een van de moeiljkste woorden die Rick ooit had gehoord. „We kunnen dit jaar niet naar China”, had vader lachend gezegd. „Want daar is corona.” Alsof ze ooit van plan waren om naar China te gaan. Maar het kwam dichterbj. Op biddag zaten ze met z’n allen nog in de kerk. Maar daarna mocht het niet meer. In de kamer volgden ze op de laptop de dienst. Ze mochten ook niet meer naar school. Dus ook niet langs opa en oma. Maar moeder had een oplossing. Twee keer in de week

RDMagazine

beeld Inge van der Maas

mochten ze naar hun straat. Even voor het raam zwaaien. Vreemd dat ze niet naar binnen konden. Oma legde een snoepje op het raamkozjn naast de deur. Op dinsdag tenminste. Maar op donderdag was er iets vreemds. „Opa voelt zich niet lekker”, zei moeder. „Maar ga toch maar even naar hun huis.” Oma kwam niet naar het raam. Snoep lag er ook niet. Wel stond er een ziekenauto. Rick staart voor zich uit. De dagen erna waren heel vreemd. Opa lag in het ziekenhuis. Maar vader en moeder mochten niet op bezoek. Na een

Ze mochten alleen even voor het raam zwaaien week ging midden in de nacht de telefoon. Rick werd er wakker van. Hj sloop naar de deur en zag vader en moeder huilen. Opa, hj was gestorven. Opa, bj wie hj zo graag kwam. Opa, die veel vertelde over de Heere Jezus, van Wie hj en oma zo veel hielden. Een paar dagen later gingen ze naar de kerkdienst. En daarna de begrafenis. De eerste keer dat Rick dat meemaakte. Opa had geljk gekregen. Je kunt zomaar sterven. Naar oma mochten ze niet. Ja, later, nog veel later. Toen mocht oma weer bezoek krjgen.

zaterdag 19 december 2020

Maar zonder opa was alles zo heel anders. Oma verhuisde. Naar een zorgcentrum vlak bj school. Het leek allemaal goed te gaan. Maar het ging niet goed. In het zorgcentrum werden mensen ziek. Weer corona, werd er gezegd. Ze gingen wel naar oma toe. Maar ze mocht alleen vanaf het balkon zwaaien. Oma kuchte wat. Helemaal niet erg, leek het. Maar het werd erger. Drie dagen lang was ze echt ziek geweest. Toen was ze overleden. Wat had oma ook alweer gezegd? Kom de volgende jaarwisseling maar bj ons? Dat kon niet meer. Nooit meer. Rick veert op. Wat zegt de dominee nu? De hele tjd heeft hj nauweljks geluisterd. Maar nu zit hj recht overeind. Daar klinken de woorden weer. „Troost, troost Mjn volk, zal ulieder God zeggen.” De Trooster Die komen zou. Daar had Jesaja het al over. Hj is gekomen. Ricks gedachten dwalen van de dominee naar zjn opa en weer terug naar de dominee. „Je kunt zomaar sterven”, had opa gezegd. „Maar doordat de Heere Jezus is gekomen, mag je ook uitkjken naar een eeuwig leven”, zegt de dominee. Ricks gedachten dwalen weer af. Hj voelt hoe zjn ogen zich vullen met tranen. Snel boent hj ze weg met zjn arm. Dan komt er een lichte glimlach op zjn gezicht. Opa, die is nu net als oma bj de Heere Jezus, over Wie de dominee vertelt. „Sterven”, zei opa. „Eeuwig leven”, zei de dominee. En de Bjbel? „Troost, troost Mjn volk, zal ulieder God zeggen.”

puzzel

Cryptogram

Horizontaal 1 Bijstellen proberen (9); 6 Het zit wel goed met dat rijwiel (9); 8 Theorie over de huid (4); 9 Klamp een amfibie aan (6); 10 Een groentje met de eerste haartjes op de kin (9); 13 Ik schat dat een deel van het venster wel zo veel weegt (11); 14 Het is nodig globaal te weten hoe de selectieprocedure is (9); 16 Erg sappig fruit? (9); 17 Tussen moeder en de dijk ligt er ongeveer een wegverharding (7); 18 Een slonzige vrouw zegt hallo in India (5). Verticaal 2 Magnetisme? (18); 3 De macht van de media? (10); 4 Die verwaande kwast ruikt onaangenaam (8); 5 Bij de ingang krijgt men een voorgerecht (6); 7 Een lijst van personen die inlichtingen over iemand kunnen geven? (15); 11 Het portaal is helemaal rein (5); 12 Ze kapseizen als ze naar de volgende pagina gaan (7); 15 De mate van een academische titel (5).

Oplossing vorige puzzel Horizontaal: 1 schotelhuis; 8 narede; 9 rustig; 11 beleg; 12 wasbleek; 13 eens; 14 niche; 16 trots; 17 tinnef; 19 stopwoord; 20 capsule; 22 rest; 23 turf; 24 site; 25 iris. Verticaal: 2 Charleston; 3 overgangsstrategie; 4 evenwichtspositie; 5 heresie; 6 insult; 7 sire; 10 absent; 15 metro; 18 noodlottig; 21 bruin.

Zweedse puzzel berichtgever

Europeaan

klein bootje

monden-klauwzeer (afk.)

juist

door middel van

klatergoud

vochtig door zweet onderpand

gebied opgang

tweetal

5 achterste

bewustzijn

hulpdienst

pineut

metaal

ambitie

Turkse titel

vlakgom

Prijspuzzel Onder de inzenders van de goede oplossing wordt een prijs weggegeven. Stuur uw oplossing voor 24 december bij voorkeur per mail naar puzzel@rd.nl of anders per briefkaart naar Reformatorisch Dagblad, Postbus 670, 7300 AR Apeldoorn. De prijs voor deze week is het tweede deel van ”De kerkgeschiedenis in 100 verhalen”, door Gisette van Dalen (uitg. De Banier). De oplossing van vorige week is: reisdoel. De prijs gaat naar M. van Dijk-den Hartog uit Woudenberg.

dun takje

1 rustbank muziekinstrument mannetjesvarken

te zijner tijd (afk.)

oplossing:

3 zwier

schildersattribuut

RDMagazine

het laatste woord

Advent (4) „Want mijn ogen hebben Uw zaligheid gezien...” Lukas 2:30 Simeon houdt het Kind Jezus in Zijn armen en weet, door Gods Geest geleid, dat dit het Kind is Dat heil en zaligheid brengt. Zaligheid, zaligmaking, Zaligmaker: het zijn allemaal woorden voor hetzelfde, zeggen de kanttekenaren. Simeon zingt zijn lofzang en veel woorden heeft hij niet nodig. God brengt redding voor alle volken, voor heidenen en Israël. Nu kan hij heengaan in vrede omdat hij gezien heeft dat God doet wat Hij belooft: het Licht brengen in een donkere en verloren wereld.

Colofon RDMagazine is een wekelijkse uitgave bij het Reformatorisch Dagblad. Directie: Ir. C. Heutink Hoofdredacteur: Dr. ir. S. M. de Bruijn Coördinatie: Michiel Bakker, Mariska Dijkstra, Clasina van den Heuvel, Chris Klaasse Ontwerp: Corné van der Horst

zaterdag 19 december 2020

Redactie: RDMagazine Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn Telefoon: 055-5390222 E-mail: rdmagazine@rd.nl Abonneeservice: Postbus 613, 7300 AP Apeldoorn Telefoon: 055-5390498 E-mail: abonneeservice@erdee.nl Adverteren: Telefoon: 055-5390499 E-mail: advertentie@erdee.nl

Tips voor de inhoud van RDMagazine? E-mail: rdmagazine@rd.nl WhatsApp: 06-43020391 EMG legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van een overeenkomst en om hen te informeren over producten en diensten. Voor meer informatie over het privacybeleid en de algemene voorwaarden van EMG, zie erdeeservice.nl.

RDM eindejaar 2020

Articles inside

kort verhaal

recept

kits

kort verhaal

in memoriam

terugblik II

goed nieuws

terugblik I

verdieping

ter plekke

het gesprek

ter plekke

column