Edukacja kulturowa
Nie bój się uczyć o tym, co cię przeraża M A R C I N S Z E L ĄG
Paulo Freire, uznany brazylijski pedagog emancypacyjny, apelował do edukatorów, by nie bali się mierzyć się z tematami trudnymi, które z jakichś względów mogą być dla nich niewygodne lub wręcz paraliżujące. W różnych czasach i kontekstach społeczno-geograficznych zakres tego, co wywołuje lęk ze względów osobistych lub kulturowych, może być naprawdę szeroki. Z reguły jednak wiąże się z tzw. trudną wiedzą, a ta z kolei obejmuje szerokie spektrum problemów, z którymi muszą mierzyć się instytucje i działający w nich edukatorzy. W zależności od rodzaju muzeów, ich tematyki oraz lokalnych kontekstów, w których działają, „kłopotliwymi” tematami mogą być: niewolnictwo, epidemia AIDS, Holokaust czy ludobójstwo w ogóle, wojna z całym jej okrucieństwem, przemoc – krócej mówiąc, doświadczenia traumatyczne. Problematyczna wiedza może być również związana z kwestiami innego rodzaju, w tym prawami kobiet, segregacją rasową, a także nagością czy orientacją seksualną w sztuce. Te ostatnie zagadnienia są szczególnym wyzwaniem dla edukatorów pracujących w galeriach i muzeach. W debacie publicznej pojawiają się one z reguły w kontekście bardzo upolitycznionych rozważań w sprawie edukacji seksualnej i równouprawnienia mniejszości seksualnych. Mnie jednak interesują ze względu na edukację kulturową związaną ze sztukami wizualnymi. Chcę także spojrzeć na nie z perspektywy edukatora/nauczyciela – przeanalizować wyzwania, jakie pojawiają się przed osobami, które muszą stawić czoła „trudnej” wiedzy.
Akt, nagość i seksualność w sztuce Chociaż w tradycji europejskiej, ukształtowanej na zrębach sztuki greckiej, akt i nagość zaznaczyły swoją obecność na niezliczonej ilości obrazów, rzeźb, grafik, rysunków czy fotografii powstałych na przestrzeni wieków, to wizerunek rozebranych ludzi w sztuce może budzić zakłopotanie. Zwłaszcza wówczas, gdy tego rodzaju dzieła są przedmiotem publicznych wystaw muzealnych i towarzyszących im programów edukacyjnych. Historia sztuki notuje wiele przypadków dramatycznych reakcji na organizowane w muzeach i galeriach wystawy, na których pojawiała się nagość. Do najgłośniejszych zalicza się pocięcie nożem w 1894 roku w warszawskiej Zachęcie przez malarza Władysława Podkowińskiego własnego obrazu Szał uniesień, atak sufrażystki Mary Richardson na Wenus z lustrem Diego Velazqueza w londyńskiej National Gallery (1914 rok), czy falę protestów
146
