Hippocampus nr. 288 (maart/april 2022)

Nieuw NELOS-logo

Wijziging certificatieproces

“PAST ZICH AAN HET LICHAAM AANSUPERCOMFORTABEL.”

— PAUL , OCEAAN CINEMATOGRAAF

Miami, FL

Jupiter, FL

GILET HYDROS X

GILET HYDROS PRO

Het duikmagazine Hippocampus (kortweg Hippo genoemd) draagt de wetenschappelijke naam van het zeepaardje en is het bondsblad van NELOS vzw, de Vlaamse duiksportfederatie. We informeren over zaken die van belang kunnen zijn voor onze jeugdduikers, sportduikers, instructeurs, technische duikers, duikers met een handicap, vrijduikers, vinzwemmers en onderwaterhockeyers. Ook artikels over het onderwaterleven, onderwaterfotografie en -videografie, duikbestemmingen en allerlei technische en wetenschappelijke info met betrekking tot de duiksport komen aan bod.

Bondsnieuws

Voor een gedetailleerd overzicht van het bondsnieuws in deze uitgave, zie blz.: 4

Regionieuws

François Blom, 55 jaar 3*I, een unicum! 46

Reportages

Van de redactie

DOOR IVO MADDER

Het was even spannend. Op de redactievergadering twee weken voor deze Hippocampus bij de drukker afgeleverd moest worden, was hij nog niet voor de helft gevuld. In de winter staan heel wat duikactiviteiten sowieso op een lager pitje en jammer genoeg worden beloofde artikels vaak veel te laat of zelfs helemaal niet aangeleverd. En dan wordt het puzzelen. Maar een editie niet laten verschijnen, omwille van te weinig artikels, staat niet in het woordenboek van het redactieteam. De redactieleden kropen dan ook massaal in hun pen. Ze vertellen je wat Jules Verne gemeen had met zeezijde, wat de link is tussen de Tachtigjarige oorlog en een aantal duikplaatsen in Zeeland en hoe honden kunnen helpen bij het opsporen van vermiste personen onder water. Ze delen hun ervaringen bij hun zoektocht naar een nieuw droogpak en gingen, met een mooie zomer in het vooruitzicht, na of de aankoop van een RIB ook effectief een rib uit je lijf is?

In dit nummer wordt opnieuw veel aandacht besteed aan fauna en flora. Heremietkreeften, puitalen en stierkikkers hebben straks geen geheimen meer en ook koraalriffen, van Curaçao over Tahiti tot in Indonesië, passeren de revue. Dichter bij huis gaan we op bezoek bij het VLIZ en laten we je kennismaken met een aquariumproject in de Oosterschelde.

Toen deze Hippocampus ten perse ging, was de bijzondere Algemene Vergadering nog niet achter de rug. De voorstelling van het nieuwe NELOS-bestuur en het verslag van de vergadering zullen dan ook

Nr. 288

voor de volgende editie zijn. Wel kunnen we jullie het nieuwe NELOS-logo voorstellen. De duiker en de vis maken na heel wat jaren plaats voor een gestileerd masker. Het nieuwe beeldmerk vertegenwoordigt alle sporttakken van NELOS. Je zag het logo waarschijnlijk al verschijnen op de socialemediakanalen van NELOS. Nu staat het ook in ons bondsblad te pronken en we zetten je aan het werk om het samen met ons de nodige bekendheid te geven. Deelnemen kan ook aan de actie van de NOB om de getijden in de Oosterschelde in kaart te brengen of aan één van de twee workshop die de Audiovisuele Commissie op de planning heeft staan. We namen begin dit jaar afscheid van twee iconen in de duiksport, twee personen die zich met hart en ziel hebben ingezet voor onze liga. Deze Hippocampus is een hommage aan hen.

Veel leesplezier!

Ivo Madder

Coverfoto: Vrouwtje penseelkrab (Hemigrapsus takanoi) op viltwier (Codium fragile) in de Oosterschelde. Camera: Canon EOS 7D Mark II, ISO 100, 1/250 sec. bij f/18. Foto: Nicholaas Pyck.

Vaste rubrieken

Duikspinsels: Twee linkerhanden 5 Hippoëzie (Melopee) 9

Persbericht: Maak kans op een Suunto Eon Steel Black duikcomputer 18

Duikschool Okeanos 50 jaar 44-45

Club in de kijker: Amfibier 51

40 jaar Duikschool Campinia 52-53

Hippo las: nieuw boek Sylvia Earle ..... 58-59

Meten is weten (de grootste hebben) .. 62-63

Persbericht: Nieuw KB bescherming

zeehonden & bruinvissen 69

Close-up (Koen Crabbe) 70-71

Retro-Hippo 72-73

Persbericht: O-Schelde boven water 73

BEFOS-FEBRAS 95

NELOS-boetiek 96

NELOS-katern/Hippo-colofon 97 Lopende

Reeds één jaar na de stichting van BEFOS (Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -sport) in 1957 werd er een informatieblad uitgegeven. Dit kreeg spoedig de wetenschappelijke naam van het sympathieke zeepaardje: 'Hippocampus'. Na het begin van de federalisering van België in 1978 ontstond onder de BEFOS-koepel de Nederlandstalige Liga (NELOS) en de Franstalige Liga (LIFRAS). Sindsdien is 'Hippocampus' het officiële bondsblad van NELOS en 'Hippocampe' dat van LIFRAS. Dit maakt dat beide bladen al meer dan 50 jaar op de bres staan voor nuttige informatie aan de Belgische duiker. In Vlaanderen wordt NELOS vertegenwoordigd door 154 duikscholen en -clubs, die op hun beurt dan weer meer dan 10.000 duikers vertegenwoordigen. We kunnen dus stellen dat NELOS zonder meer de grootste duikfederatie is in Vlaanderen.

NELOS-structuur

Raadpleeg de brochure NELOS-structuur voor meer info over wie wat doet binnen NELOS. Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/documentencentrum

Correcties, tips en/of opmerkingen i.v.m. de cursusboeken, dossiers of documenten van NELOS stuur je naar: cursus@nelos.be. De andere e-mailadressen waarin PPT, documenten of instructormanual staat, zijn niet meer in gebruik.

Regionale info

www.avos.be

www.bravos-vzw.be

www.limos-vzw.be

www.ovos.be

www.wevos.be

AIG-ASSISTANCE

Via je duikschool kan je het persoonlijk verzekeringskaartje bekomen, met daarop volgende info:

Policy number: ARENA 2.009.718/010

In geval van repatriëring/hospitalisatie ten gevolge van een duikongeval in het buitenland 'Call Center': +32 3 253 69 16

Wet Wheel Begeleider

74 Verslag over de interactieve en boeiende opleidingsdag Wet Wheel Begeleider.

Nieuw certificatieproces

77 Info over het gewijzigde certificatieproces van de duikbrevetten Duikonderricht.

Maak van je clips een film

81 Cursus met tips over hoe je van je videoclips een film maakt.

Workshop instapcamera's

82 De voor- en nadelen van beelden maken met smartphone, action- of amfibiecamera.

NELOS-logo anno 2022

86 Na 44 jaar heeft NELOS een nieuw logo. Hoe komt zo'n logo tot stand?

Quiz reglement vinzwemmen

89 Enkele vragen en antwoorden uit de module 'De reglementering van het vinzwemmen'.

NELOS verliest medewerker

78

Hommage aan Chrisje Demuynck, die heel actief was binnen meerdere commissies van NELOS.

Bijscholing NELOS-Infomap

84

Een overzicht van de belangrijkste wijzigingen in de Infomap 2022.

Facebookcampagne 2022

92

Om extra leden aan te werven heeft NELOS een campagne uitgewerkt voor de clubs.

Deze gratis duikinitiatie is speciaal voor:

Naam voornaam

94

Nieuws vanuit NELOSAC De Audiovisuele Commissie stelt haar bestuur en programma voor.

Twee linkerhanden?

Wie kent het gevoel niet dat iets wat heel erg gemakkelijk zou moeten zijn, helemaal niet wil lukken? Dat leidt vaak tot frustratie, waardoor je de oplossing, die soms simpel is, niet meer ziet.

Dat gevoel had ik een aantal weken geleden tijdens een duik in Transfo Zwevegem. We gingen na een lange stop materiaal uittesten en daar hoort uiteraard ook het oplaten van de OSB bij. Die bereikte zonder problemen de oppervlakte, maar bij het oprollen van het touw liep het mis. Ik hield de 'reel' continu verkeerd vast, waardoor het touw niet mooi opgespannen was. En hoe vaker mijn buddy het voordeed, hoe groter de wirwar, ook in mijn hoofd. De frustratie groeide. Dit kon toch niet. En toen was daar plots het 'eurekamomentje'. Een 'reel' is gewoon niet gemaakt voor linkshandigen. Mijn buddy hield de reel vast in zijn linkerhand en draaide met zijn rechterhand en ik deed dat net andersom,

waardoor het touw ook in de andere richting draaide. De 'reel' met de andere hand vastpakken, lijkt dan de meest evidente oplossing, maar dat is niet altijd zo. En hoe kan het dat dit besef nu pas komt?

Hoewel ongeveer tien procent van de wereldbevolking linkshandig is, wordt met ons heel weinig rekening gehouden. Het meeste materiaal is niet gemaakt om met je linkerhand te gebruiken. Dat zorgt ervoor dat heel veel linkshandigen voor de meest alledaagse dingen uit noodzaak tweehandig geworden zijn, wat in mijn geval vaak het synoniem is voor onhandig. Ik lijk namelijk vooral over de spreekwoordelijke twee linkerhanden te beschikken. Er mag

dan wel gezegd worden dat linkshandigen oplossingsgerichter denken en beter zijn in contactsporten. Er wordt zelfs beweerd dat linkshandigen slimmer zijn (ook Bill Gates, Steve Jobs en Albert Einstein blijken deel uit te maken van het clubje), daar ben ik onder water bij het oprollen van het touw heel weinig mee. Een 'reel' voor linkshandigen zou het voor mij waarschijnlijk net iets gemakkelijker maken. Ik wil die dan ook met veel plezier even uitproberen, maar een zoektocht op internet leverde weinig op. Ben ik dan echt de enige duiker die kampt met dit probleem of is het toch de onhandigheid die me parten speelt? 

De Puitaal ( Zoarces viviparous ), een eierlevendbarende vis, is één van de mooiere palingachtigen in zout- en brakwater.

Taxonomie

• Rijk: Animalia (dieren).

• Stam: Chordata (chordadieren).

• Klasse: Actinopterygii (straalvinnigen).

• Orde: Perciformes (baarsachtigen).

• Familie: Zoarcidae (puitalen).

• Geslacht: Zoarces.

• Soort: Zoarces viviparus.

• Nederlandstalige naam: puitaal.

Deze straalvinnige vis kan tot 50 cm lang worden. Meestal zien sportduikers ze met een lengte tussen de 10 en 30 cm. In 2017 heb ik tijdens mijn wekelijkse duiken in de Oosterschelde, de Grevelingen en de Noordzee enkele uitzonderlijke exemplaren ontmoet:

• In het voorjaar 2017, in de Oosterschelde, ben ik een pasgeborene van enkele centimeters groot tegengekomen.

• In de Grevelingen zag ik er eentje van 20 cm lang – met een mooie, geelbruine slijmhuid – uitrusten op een, met zakpijpen begroeide, rotsblok.

• Eind september 2021, in de Noordzee, zag ik een volwassen zwanger vrouwtje, met een lengte van ongeveer 50 cm. Dat was even schrikken! Zo lang en zo anders van vorm dan wat ik gewoonlijk zie. Toen heb ik even getwijfeld aan de soortnaam, maar het kleurenpatroon was typisch.

De kleur varieert van geelachtig groen tot bruin met wat meer grijsbruin aan de onderkant. Een patroon van donkere vlekken en soms ook gele strepen en vlekjes zorgt voor een goede camouflage. Puitalen leven bij voorkeur in stromingsarm water aan de oppervlakte tot 20 m diep en een zeldzame keer tot op een diepte van 40 m. Tijdelijk

Foto: Ivo Madder.

Puitaal ( Zoarces viviparus).

Een puitaal die een borstelworm aan het verorberen is.

Foto: Janny Bosman.

kunnen ze op het droge (tussen nat wier in drooggevallen getijdenpoelen) overleven, omdat ze in staat zijn adem te halen, ook als ze op het droge zijn.

Qua voedselvoorziening is deze soort niet al te kieskeurig. Op het menu staat alles wat in de mond past, levend of niet. Dat gaat van aasgarnalen, weekdieren en wormen tot vissen. Meestal ligt de puitaal op zandof modderbodems tussen het zeewier of de stenen, wachtend op zijn prooi.

voortplanting

Zoals de wetenschappelijke naam Zoarces viviparus doet vermoeden, is de puitaal eierlevendbarend. Vanaf augustus/september vindt de paai plaats, gevolgd door een inwendige bevruchting. Na een zwangerschap van 120 dagen bevalt het vrouwtje van een kroost tussen de 25 en 400 volledig ontwik-

kelde jongen. De jongen worden niet allemaal tegelijk geboren en het totale aantal hangt af van de grootte van de moeder. Bij de geboorte zijn de pasgeborenen elk ongeveer 4 cm lang en veel smaller van bouw dan volwassen dieren. Reken even uit: 4 cm x 25 à 400 visjes = 1 m tot 16 m totale lengte in de buik van een zwangere moeder! Gewicht: 1 g x 25 à 400 = 25 tot 400 g. Indrukwekkend en het is niet gemakkelijk om zo voort te bewegen wanneer je als volwassen puitaal zelf amper 500 g zwaar wordt. Puitalen worden omstreeks hun tweede levensjaar geslachtsrijp bij een lengte van 16 tot 18 cm. Het wijfje dat ik in de Noordzee tegenkwam, was ongeveer 50 cm lang en zwom rond met een dik gevulde buik en een smal achterlijf, net als een kikkervisje. Ik nam een foto en maakte een kort filmpje om het beestje daarna verder met rust te laten.

Foto's (4): Valentin Engelbos.

Op het zand liggend, wacht de puitaal op een prooi.

Zwangere puitaal in de Noordzee…

…met een dik gevulde buik en smal achterlijf, net een kikkervisje.

Juveniele puitaal in de Oosterschelde.

verspreiding

Van Noord-Scandinavië (Witte Zee) via de Oostzee tot Bretagne en het westelijk deel van de Britse Eilanden. Aan de overkant van de oceaan komen enkele nauw verwante soorten voor. Alles samen omvat de groep Zoarcidae zo'n 150 soorten.

culinair

De puitaal is niet de meest geliefde vis in de keuken, omwille van de vele graten en de onappetijtelijke groenkleuring van bot en vlees tijdens het koken. De groenkleuring is niet afkomstig van de giftige kleurstof vivianiet die aanwezig is in de botten van de vis.

VALENTIN ENGELBOS

Bronnen: soortenbank.nl stichting Anemoon waddenzeevismonitor.nl

Advertentie

Foto: Valentin Engelbos.

Een puitaal in het Grevelingenmeer.

Foto: Slawomir Andrzej.

De puitaal heeft wel wat weg van een botervisje.

Melopee

Onder de maan schuift de lange rivier

Over de lange rivier schuift moede de maan

Onder de maan op de lange rivier schuift de kano naar zee

Langs het hoogriet

langs de laagwei

schuift de kano naar zee

schuift met de schuivende maan de kano naar zee

Zo zijn ze gezellen naar zee de kano de maan en de man

Waarom schuiven de maan en de man getweeën gedwee naar de zee

Advertentie

Paul van Ostaijen

Foto: Jonny Lindner.

De Brabantse Sunniva Verheij tijdens een

'Lara Croft'-fotoshoot in TODI.

Foto: Filip Staes.

voor gezonde koraalriffen Sunniva, strijder

Een leuk idee, zo'n 'Lara

Croft'-fotoshoot, maar de Brabantse Sunniva Verheij heeft veel meer in huis dan alleen maar knappe looks. De koraalriffen hebben hulp nodig en daar wil Sunniva zich voor inzetten.

We hebben afgesproken in TODI om een fotoshoot te houden met als thema 'Lara Croft'. Voor wie de Tomb Raider films of videospelletjes nog nooit gezien heeft: Lara is een avontuurlijke jongedame die (in de eerste twee films) vertolkt wordt door actrice Angelina Jolie. Zowel de spelletjes als de films zijn wereldwijd een enorm succes.

Wanneer je Sunniva met haar lange vlecht in haar zilvergrijze neopreen duikpak ziet, dan valt de gelijkenis met het personage Lara Croft meteen op. Dat is ook de reden waarom ik haar gevraagd heb om een onderwaterfotoshoot te houden. Sunniva heeft een duikbrevet en is ook vrijduiker, wat

het poseren onder water iets gemakkelijker maakt. Het eerste deel van de fotoshoot poseert ze zonder duikmasker en vinnen. Daarna zwemmen we rond op zoek naar fotogenieke plekjes. Meer dan twee uren liggen we in het water. We kijken uit naar een warm drankje en een stevige hap in de TODI-brasserie. Tijd voor een gesprek.

stichting 'Fix the Reef'

Sunniva werkt al vele jaren in de entertainmentwereld en is ook make-upartiest. Die sector werd zwaar getroffen door de coronamaatregelen. Daarom besloot ze in 2020 om op vakantie naar Curaçao te gaan. De lockdown ter plaatse zorgde er echter voor dat ze langer moest blijven dan gepland, omdat er geen terugvluchten naar Nederland meer mogelijk waren. In Curaçao zag ze voor het eerst de prachtige onderwaterwereld en ondertussen doet ze vrijwilligerswerk bij de stichting 'Sea turtle conservation Curaçao'. Haar vrienden Hans Pleij en Marijke Pelders runnen er een duikschool en leerden haar hoe ze koraal nieuw leven kan inblazen. Dat bracht haar op het idee om de stichting 'Fix the Reef' op te zetten. De stichting heeft als doel het koraalrif

en de bijbehorende biodiversiteit te beschermen en te herstellen. De belangrijkste activiteit, waarmee ze haar doel willen bereiken, is het kweken van verschillende soorten koraal in hun natuurlijke habitat. Daarbij worden zoveel mogelijk mensen geactiveerd om een bijdrage te leveren. Zo werken ze via educatie eveneens aan preventie.

Tropische koraalriffen vormen één van de meest indrukwekkende leefgemeenschappen op aarde. Een grote verscheidenheid aan organismen komt zich hierop vestigen en weer anderen zoeken er hun toevlucht en voedsel. Voor zo'n 25 procent van al het leven onder water biedt het koraal een broedplaats.

Foto's (2): Filip Staes.

Koraalriffen herbergen meer dan een kwart van alle mariene soorten en vormen daarmee de meest belangrijke en tegelijkertijd het meest kwetsbare en bedreigde ecosysteem op aarde. De afgelopen twintig jaar zijn er vijftien miljoen hectare rif voor de kusten van drieënnegentig landen verdwenen.

Door sedimentatie (veroorzaakt door bouwwerkzaamheden of ontbossing) spoelen grote hoeveelheden modder de zee in. Troebel water houdt het licht tegen en kan de koralen rechtstreeks verstikken. Vervuiling

(riolen, landbouwgiffen, industrieel afval en aardolie) bedreigt de riffen wereldwijd.

Het meest waargenomen verschijnsel is het bleken van het koraal: 'coral bleaching', dat waarschijnlijk samenhangt met abnormaal hoge watertemperaturen. De koraaltjes stoten dan de eencellige algensoorten uit die in hun weefsels leven. Deze algen verschaffen aan de koralen niet alleen hun kleur, maar ook voedsel en zuurstof. Indien ze na korte tijd niet terugkeren, is het koraal gedoemd te sterven. De voorspelling is echter dat de watertemperatuur van onze zee de komende

dertig jaar met twee graden zal stijgen. Dit is een doodvonnis voor het koraal en daar-

Donaties: https://fixthereef.com/donate-now

Website: https://fixthereef.com

www.facebook.com/fixthereef

Fotoshoot-video: https://bit.ly/Sunniva-TODI

Sunniva (32) is gevlucht voor corona om koraal te redden: "Op Curaçao vond ik een nieuw doel in mijn leven".

Foto's

(3): Filip Staes.

Foto: Fix The Reef Foundation.

mee voor het gehele ecosysteem op aarde. Maar er is nog hoop. Koralen kunnen terug aangeplant worden en dat is precies wat Sunniva en haar stichting doen. Er wordt gezocht naar een groot stuk afgebroken koraal. Dat wordt in kleinere stukjes geknipt en opgehangen aan een constructie, ook wel een 'koraalboom' genoemd. Zo kan het weer aangroeien.

De koralen die gekweekt worden zijn snelgroeiers en kunnen op twee jaar tijd zo'n dertig tot veertig centimeter groot worden. Dan worden ze terug op het rif geplant. Het neerzetten van zo'n koraalboompjes kan niet overal. Ze moeten goed vastzitten en licht, stroming en voedselvoorziening zijn uiterst belangrijk voor hun overleving. Het is dankzij het werk van vrijwilligers dat jonge koralen kunnen gered worden in deze gecontroleerde omgevingen.

Als duikers weten we maar al te goed dat koraalriffen noodzakelijk zijn voor het voortbestaan van mens en dier.

Alle mensen die voor de stichting werken, doen dit op vrijwillige basis. Daarom zijn er donaties nodig om materiaal te kunnen aanschaffen en plannen te kunnen uitvoeren, maar 'Fix the Reef' zoekt ook mensen die achter de schermen meewerken. Kan je bijvoorbeeld goed schrijven of kan je met de computer overweg? Meld je dan nu aan! Je hulp is broodnodig. 

Advertentie

FILIP STAES

Sunniva brengt de diversiteit van het rif in kaart tijdens een vrijduik.

Foto: Fix The Reef Foundation.

Foto: archief Sunniva Verheij.

Sunniva is een fervent vrijduikster.

Drie hoogtepunten van Raja Ampat en de Bandazee

De Viervorsteneilanden, in het Indonesisch Raja Ampat genoemd, is een eilandengroep die behoort tot de Indonesische provincie West-Papoea. Onderzoek heeft aangetoond dat dit gebied het absolute epicentrum van marine biodiversiteit in de wereld is.

Twintig jaar geleden had er nog geen enkele duiker iets gehoord over de Viervorsteneilanden en wist niemand waar de Bandazee zich ergens bevindt. Daar kwam echter verandering in toen de eerste duikpioniers er hun hoofd onder water staken en omvergeblazen werden door de pracht van de onderwaterwereld. De diversiteit was enorm en er werd door wetenschappers zelfs een recordaantal verschillende soorten mariene leven geteld tijdens één duik. Liveaboards begonnen hun weg naar dit gebied te vinden, terwijl het aantal resorts met

Hippocampus satomiae (Satomi's dwergzeepaardje), het kleinste zeepaardje ter wereld.

Het Misool eco resort.

Foto's

(4): Filip Staes.

mondjesmaat groeide. Ondertussen staat deze bestemming op het wensenlijstje van heel wat duikers en spreken de vele foto's en films tot de verbeelding. Bij het plannen van een reis zijn er drie topplaatsen die je absoluut moet gezien hebben.

Dampierstraat

De Dampierstraat ligt tussen eilanden Waigeo en Batanta en is vernoemd naar de Britse ontdekkingsreiziger William Dampier. De stromingen zorgen voor voedingsstoffen die aangevoerd worden vanuit de Grote Oceaan. Dit trekt grote roofdieren aan zoals horsmakrelen, geelvintonijnen, grijze rifhaaien en zwart- en witpuntrifhaaien. Regenboogstekelmakrelen zwemmen in scholen van enkele duizenden boven je hoofd. De enorme

scholen worden door roofvissen achtervolgd en naar alle kanten uiteengedreven, waarna ze uit alle macht proberen terug samen te komen. De snelheid die ze daarmee behalen zorgt voor een spektakel waar je ogen te kort voor hebt. Voor je het goed en wel beseft is het hele circus voorbij en lijkt alles weer zijn gewone gangetje te gaan. Dat lijkt alleen maar zo, want onder rotsen en tafelkoralen ligt er een ander roofdier op de loer: de wobbegong of bakerhaai. Deze vreemd uitziende, goed gecamoufleerde haai ligt roerloos op een prooi te wachten om hem in een fractie van een seconde naar binnen te zuigen.

Raja Ampat

In Raja Ampat zijn er zeven beschermde

zeegebieden. Het Misool eco resort, opgericht door Andrew en Marit Miners, is er één van. Hun idee om een kleinschalig project op te richten, groeide door de jaren heen uit tot de Misoolstichting en een duurzaam luxueus resort. Samen met de naburige gemeenschappen en met steun van de lokale overheid werd er een zeegebied van 425 vierkante kilometer afgebakend, waarin geen visvangst is toegestaan.

Het resort financiert niet alleen de bescherming van het gebied door dagelijks parkrangers in te zetten, maar zorgt er ook voor dat de lokale bevolking via tewerkstelling en onderwijs betrokken is bij het project. Na jaren van volharding en intensieve controles zijn de riffen en het visbestand er fenome-

Banda Neira, fort Belgica met zicht op de vulkaan Gunung Api. De Raja Ampat eilanden.

Wobbegonghaai.

Prachtige zachte koralen in de Bandazee.

Foto's (4): Filip Staes.

naal hersteld. Grote scholen vissen zwemmen over prachtige koraaltuinen. Enorme gorgonen dansen in de stroming, terwijl manta's en schildpadden er onverstoord rondzwemmen. De ondiepe wateren in de baai van het resort zijn een kraamkamer voor jonge haaien, terwijl iets verderop in dieper water grote exemplaren rondzwemmen. In het beschermd gebied zwemmen er nu 25 keer meer haaien rond dan erbuiten. Ook wobbegong- en epaulethaaien zijn hier geen uitzondering.

Duikstekken zoals Fiabacet en Boo window zijn inmiddels een begrip geworden in de

duikwereld. Het project dat Andrew en Marit in dit gebied hebben opgestart, kan alleen maar respect afdwingen en als voorbeeld dienen voor de rest van de wereld.

Banda-eilanden

De Banda-eilanden vormen een groep van kleine vulkanische eilanden in de Bandazee en behoren tot de Indonesische eilandengroep de Molukken. Ze liggen vrij afgezonderd en dat maakt ze bijzonder. De koraalriffen zijn nog intact en er zijn nauwelijks duikers te vinden. Oorspronkelijk was dit de enige plek in de wereld waar er noot-

muskaat te vinden was en daar is fel om gevochten. Onder het bewind van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) zijn er verschillende forten gebouwd. Tegenover het fort Belgica op het eiland Banda Neira ligt de actieve vulkaan Gunung Api die voor het laatst uitbarstte in 1988. Sporen van verharde lava zijn tot onder de waterspiegel terug te vinden. Iets verderop lopen steile wanden de diepte in. De muren zijn begroeid met enorme gorgonen, sponzen en koralen. Het bruist er van het leven. In het oneindige blauwe water komen er regelmatig grote pelagische vissen voorbij.

Heel veel leven in de Dampierstraat, dankzij de voedingsrijke stromingen.

...en kleuren. Zeenaaktslakken in alle vormen...

Foto's (3): Filip Staes.

In de wateren van Raja Ampat en de Bandazee is er veel te ontdekken, van het allerkleinste dwergzeepaardje tot de grootste zoogdieren op aarde. Ze hebben er allemaal hun habitat gevonden, omringd door een kleurenexplosie van koralen.

Dive Along organiseert in samenwerking met Ilike Indonesia een 13-daagse duiktrip in de regio Raja Ampat – Misool – Banda Sea – Ambon, goed voor een 38-tal duiken. Filip Staes gaat mee om de fotografen te begeleiden en geeft enkele workshops onderwaterfotografie. Periode: 4/10 tot 16/10/2022. Meer info over de trip vind je op: www.o-f-a.be/groepsreis-raja-ampat.html

Advertentie

FILIP STAES

Regenboogstekelmakrelen zwemmen in scholen van enkele duizenden boven je hoofd. Foto's

Maak kans op een Suunto Eon Steel Black duikcomputer!

Je zit nog geen half uur onder water als de stroom hinderlijk begint te trekken. Nu al, en daar had je niet op gerekend. Je bent ongemerkt steeds harder gaan zwemmen om een beetje op je plek te blijven. Het wordt tijd om eruit te gaan. Ja, je hebt nog 110 bar in je fles en daarvan had je onder water nog wel wat willen gebruiken. Iedereen die in de Oosterschelde duikt, heeft wel eens zo'n ervaring. De getijdentabellen en -planners die we al tientallen jaren gebruiken, lopen vaak nogal uiteen en lijken daarom minder betrouwbaar dan we zouden willen. Daarnaast dateren de correcties die we erop toepassen van jaren geleden. De verschillen kunnen tot een half uur of meer oplopen. Vaak is je duiktijd daardoor onverwacht korter en het is ook niet veilig. Tijd voor de NOB (Nederlandse Onderwatersport Bond) om daar eens goed naar te kijken. En dat kunnen we niet zonder jou!

Stuur jouw ervaring naar ons door!

Stuur na elke duik die je in de Oosterschelde maakt je naam, de duikplaats, de datum en de tijd waarop je tijdens je duik voelde dat de stroming stilviel en omkeerde naar volgend e-mailadres: duikplekken@onderwatersport.org

Het stilvallen en omkeren van de stroming gaat vaak zo geleidelijk dat je het niet direct merkt. Overleg dan even met je buddy en probeer de tijd zo goed mogelijk in te schat-

ten. Als de stroming tijdens je duik niet omkeerde, willen we heel graag weten hoe laat je in en uit het water ging.

voorwaarden deelname

) Iedere duiker, ongeacht opleiding of nationaliteit, die bevoegd is om in de Oosterschelde te duiken maakt kans op de duikcomputer of de opleidingen.

) Je doet mee door de gegevens van je duik binnen 7 dagen na je duik te bezorgen via duikplekken@onderwatersport.org.

) Iedere toegestuurde duik telt. Dus hoe meer duiken je ons bezorgt, hoe groter de kans!

) Uitgesloten van deelname zijn duiken onder onveilige omstandigheden en duiken bij duikplekken Bergse Diepsluis en Zoetersbout, omdat de stroming daar geen rol van betekenis speelt.

) Je kunt je duiken insturen tot 1 juni 2022. Kort daarna ontvangen de winnende deelnemers bericht.

Deze actie wordt gesponsord door 'Amilco Benelux/Suunto'. De door duikers toegestuurde informatie wordt niet gedeeld met 'Amilco Benelux' en 'Amilco Benelux' heeft geen belang bij de uitkomsten van dit onderzoek. 

DESMOND VAN SANTEN, BUREAUMANAGER EN BELANGENBEHARTIGER NOB

Iedere ingestuurde duik maakt kans op:

• Een 'Suunto EON Steel Black' duikcomputer t.w.v. 1.079,00 euro.

• Deelname aan de 'NOB specialisatie Onderwaterbiologie Wereldwijd', inclusief het 540 pagina's dikke boek en de brevetkaart.

• Deelname aan de 'NOB specialisatie Driftduiken' onder leiding van Bert Moet, inclusief het lesboek en de brevetkaart.

"Suunto wil met het beschikbaar stellen van deze duikcomputer aan dit onderzoek bijdragen tot meer inzicht in het duiken in getijdenwater, waardoor het voor duikers veiliger en leuker wordt. Absolute zekerheid over het getij zal niemand je ooit kunnen geven, maar veiligheid is al 60 jaar de missie van Suunto. Wat ooit begon met het met vloeistof gevulde kompas 'SK1' en vertrouwen in je oriëntatie, werd gevolgd door de 'SME (ML)' duikcomputers. En met elk volgend model groeide je zekerheid over een veilige opstijging. Eerst met het baanbrekende RGBM-decompressiemodel en nu met de nieuwe 'EON Steel Black' met het Buhlmann-algoritme. Kies je eigen veiligheid, ook in Nederlands getijdenwater".

Oproep aan alle stoere vrouwen en mannen die deze winter en in het voorjaar duiken!

DE DUIKWINKEL VAN NEDERLAND EN BELGIË

Xdeep Zen Deluxe wing

19kg liftvermogen

• Loodpockets optioneel

• Verkrijgbaar in 2 maten

• Single tank gebruik

• Verstelbaar harnas

Citizen JP2000-08E duikhorloge

Vintage Retro Oldschool duikklok

• Met digitale dieptemeter

• Waterdicht tot 200 meter

• Logboek voor 5 duiken

Suunto D4i USB

Klassieke horlogecomputer

• Met USB PC interface

• Optionele luchtintegratie met zender

Sealife Sportdiver onderwaterbehuizing

Maak van je telefoon een onderwatercamera

• Waterdicht tot 40 meter

• Met kleurcorrectiefilter

• Past op bijna alle smartphones

va € 799,- va € 678,-

SubLub Rotterdam

Admiraal de Ruyterweg 40a

3031 AD Rotterdam

T +31 (0)10-2440111 | rotterdam@sublub.nl

SubLub Zuidlaren

Verlengde stationsweg 12

9471 PL Zuidlaren

T +31 (0)50-8200479 | zuidlaren@sublub.nl

€ 349

€ 299

€ 319

SubLub Amstelveen Uilenstede 314 1183 DB Amstelveen

T +31 (0)20-6407806 | amstelveen@sublub.nl

SubLub Nieuwegein

Merweplein 1 3432 GN Nieuwegein

T +31 (0)30-2074062 | nieuwegein@sublub.nl

SubLub Limburg

Valkenburgerweg 12 6367 GV Voerendaal

T +31 (0)45-2033013 | voerendaal@sublub.nl

Byssus of zeezijde

Laatst las ik Jules Vernes' 20.000 mijlen onder de zee nog eens opnieuw en kwam daar de volgende zin tegen: "Ik had het zo warm dat mij werd toegestaan mijn byssus mantel uit te doen". Mijn byssus mantel? Ik wou wel eens weten wat hiermee bedoeld werd. En na wat opzoekingen was mijn interesse dan ook groot.

Byssus komt van het Griekse woord 'byssos' dat 'fijne draad' betekent. Het is een bundeltje lange zijdeachtige vezels dat door een klein gat aan de onderkant van de twee schelphelften van de reuzenmossel of steekmossel (Pinna nobilis) naar buiten komt. Het bundeltje draden kun je het best vergelijken met de baard van een gewone mossel. De byssus of byssusdraden bestaan uit een bundel vezels gemaakt van een kleverig hoornachtig organisch materiaal (een collageen), dat wordt afgescheiden door de voet van bepaalde tweekleppigen. Byssusdraden harden uit in zeewater en sommige tweekleppigen hechten zich ermee vast aan het substraat of in de grond. Daardoor worden de draden ook wel eens ankerdraden genoemd. Ze zijn bovendien zijn zeer taai, waardoor het weekdier moeilijk los te maken is.

De reuzenmossel (Pinna nobilis) leeft vooral in de Middellandse Zee op een zanderige bodem niet ver van de kust. De mossel kan tot 1,30 meter lang worden en houdt zich met zijn stugge, lange zijdeachtige draden vast aan de zeebodem. Deze draden worden ongeveer 20 cm lang en zijn dunner dan een tiende millimeter. Ze zijn verrassend sterk en worden byssusdraden genoemd. De reuzenmossel kwam vroeger veel voor. Jammer genoeg is ze tegenwoordig vrij zeldzaam geworden. Dat is vooral te danken aan overbevissing (sommige zachte delen zijn eetbaar), het geleidelijk verdwijnen van de zeegrasvelden (Posidonia Oceanica) en de vervuiling van de zee. Ook is de schelp een zeer gewild object bij duikers om als souvenir mee te nemen. Verwant aan de schelp is de kleinere soort (Pinna pectinata), die dan vooral in dieper water voorkomt.

Bijzonder is dat van de byssusdraden een soort zijde gemaakt kan worden die, eenmaal verwerkt, erg taai en slijtvast is. Deze zogenaamde mosselzijde, 'de zeezijde', wordt voornamelijk geproduceerd in Italië en Sardinië. Jammer genoeg is het een ambacht dat dreigt te verdwijnen.

De procedure om de 'gouden draden' (uitzicht van het eindproduct) te maken is namelijk een erg intensieve, delicate en gecompliceerde behandeling, nog steeds ongewijzigd door de eeuwen heen.

De weekdieren hoeven hiervoor in principe niet te worden geoogst. De draden kunnen door duikers voorzichtig worden afgeknipt.

Per mossel wordt er elke duik ongeveer 1,5 gram byssusdraad geoogst. Op die manier blijft de mossel in leven en kunnen er later weer nieuwe draden worden geoogst.

Foto: archief Chiara Vigo.

Byssus of gouden draad.

Foto: Luigi Garavaglia.

Pinna nobilis of steekmossel is een groot tweekleppig marien weekdier, endemisch in de Middellandse Zee. Van de byssusdraden van het dier wordt zeezijde gemaakt.

uit een muts, sjaal en handschoenen gebreid van zeezijde, een uitzonderlijk zeldzaam textielmateriaal.

Nadat de draden zijn verzameld, worden ze gedurende ongeveer 20 dagen in zoetwater gelegd. Het water moet elke drie uur ververst worden. Hierna worden de draden in de schaduw te drogen gelegd.

Na dit eerste proces zijn de vezels vrij van zeezout en zijn ze optimaal elastisch geworden. De vezels glanzen dan ook uitbundig. Door het weken van de draden in een brouwsel van zuren (vroeger urine, nu wordt meestal citroensap gebruikt) en 15 verschillende soorten zeewier kan men de kleur gaan beïnvloeden. Hoe langer de draden geweekt worden in het zuur, hoe lichter de kleur wordt.

Na dit proces worden de draden nogmaals voor een laatste keer gespoeld. Deze keer met water waaraan kruiden en zeep zijn toegevoegd.

Om de laatste vervuilingen van de draden te verwijderen, worden de draden gekaard met een hele fijne hete metalen kam. Dit is het proces om de draden te ontwarren en klaar te maken om er draad van te spinnen. Als dit allemaal doorlopen is, heeft het byssus nog maar 1/6 van haar oorspronkelijke gewicht.

De pas gesponnen garens zijn erg teer en moeten met de grootste voorzichtigheid worden behandeld. Vroeger werd de zeezijde alleen gesponnen door jonge meisjes

die het nog niet gewend waren om zwaar werk te doen. Hun handen waren nog teer genoeg voor het fijne en delicate werk.

Voor 250 gram zeezijde zijn de draden van wel 1.000 reuzenmosselen nodig. Kledingstukken van zeezijde zijn dan ook erg kostbaar. Om een jas te maken zoals vermeld in het citaat van Jules Vernes, zouden wel meer dan 15.000 reuzenmosselen nodig zijn! Het zou dan ook een zeer kostbaar kledingstuk zijn. In 1892 kostte bijvoorbeeld een paar handschoenen van zeezijde 1,50 dollar (nu is dit 170 dollar) en een paar kousen 3 dollar (nu 340 dollar).

Het voordeel van zeezijde is dat, als het weefsel eenmaal klaar is, het zeer sterk is en goed de lichaamswarmte vasthoudt. Een ander voordeel is (of was) dat kledingstukken gemaakt van zeezijde erg klein opgevouwen kunnen worden. Zo kunnen handschoenen van zeezijde zo klein worden opgevouwen dat ze in een notendop passen.

De eerste mensen die zeezijde gebruikten, waren de oude Egyptenaren. Alleen de familie van de farao was het toegestaan om zeezijde te dragen. Volgens de overlevering zou farao Toetanchamon alleen maar kleding hebben gedragen van zeezijde. Het werd geoogst om gewaden te maken voor koning Salomo, armbanden voor Nefertiti en heilige gewaden voor priesters, pausen en farao's. Zo'n 5.000 jaar geleden gebruik-

Linkerhand: Een

ten de vrouwen in Mesopotamië de uitzonderlijk lichte stof om kleding te borduren voor hun koningen. Er zou zelfs een verwijzing naar zeezijde op de Steen van Rosetta gevonden zijn. Geschiedkundigen denken dat de mantels, die de Centurions droegen in de Romeinse tijd, misschien wel gemaakt waren van zeezijde. Later werd de zeezijde vooral gebruikt voor kleding van prinsessen en de vrouwen en dochters van rijke mannen. In de middeleeuwen werd de zeezijde 'stof van goud' genoemd. Ten tijde van de 18e en begin 19e eeuw was er een laatste opleving van de zeezijdevervaardiging in het zuiden van Frankrijk en Italië. Dat verklaart waarom Jules Verne verwees naar deze stof. Vandaag zijn er nog steeds voorbeelden van zeezijden kleding te zien in bepaalde musea. Het oudste nog overgebleven schelpzijden object is een gebreide muts uit de 14e eeuw, die in 1978 in Saint-Denis bij Par werd ge-

Foto's (2): liveauctioneers.com.

Een set accessoires uit de jaren 1920 bestaande

dotje byssus (de bruine filamentuitscheidingen van de mediterrane tweekleppige Pinna nobilis) dat aanvoelt als een wolk; het is duizend keer zachter dan mensenhaar. Rechterhand: Een cluster van filamenten die door het chemische proces zijn gepolijst tot een gouden filigraan.

Gebreide handschoen van zeezijde uit Taranto, Italië. Waarschijnlijk eind 1800.

Foto: John Hill.

Wanneer een lapje geweven zeezijde in het licht wordt gehouden, verandert de bruinachtige kleur in een gouden tint.

vonden. Koningin Elizabeth zou een paar handschoenen van zeezijde in haar bezit hebben en ooit werden de steekmosselen uit de zee rond Italië allemaal opgevist voor het maken van een pauselijk gewaad.

De commerciële productie van byssustextiel op Sardinië eindigde in de jaren 1940. Byssus wordt vandaag eigenlijk nu nog alleen verwerkt op het Sardijnse eiland Sant'Antioco, waar ook een museum is gevestigd, 'Museo del Bisso' door Chiara Vigo uitgebaat. Vigo staat er bekend als su maistu ('de meester', in Sardo). Er kan maar één maistu

tegelijk zijn en om er één te worden, moet je je leven willen wijden aan het leren van de technieken van de bestaande meester. Net als de 23 vrouwen vóór haar heeft Vigo nog nooit een cent verdiend aan haar werk. Ze is gebonden aan een heilige 'Zeeëed' die stelt dat byssus nooit gekocht of verkocht mag worden. 

Heilige Zeeëed:

"Byssus doesn't belong to me, but to everyone" (Byssus is niet van mij, maar van iedereen).

"Selling it would be like trying to profit from the sun or the tides" (Het verkopen zou hetzelfde zijn als proberen te profiteren van de zon of de getijden).

Noordzeeduiken

MELANIE GEVAERT

Een borduursel met zeezijde.

Foto: archief Chiara Vigo.

BARE X-Mission Evolution

Om de 'BARE X-mission Evolution Tec Dry' te testen hoef ik op deze kille decemberdag niet ver te reizen. De put van Ekeren is de ideale plek om dit pak eens zorgvuldig onder de loep te nemen.

Wat me onmiddellijk opvalt, is het lage gewicht van het pak. Ik heb nooit overwogen om mijn oude neopreen droogpak mee op reis te nemen, maar dit BARE pak is vederlicht en weegt nauwelijks meer dan een 5 mm natpak. Dat biedt perspectieven voor een Noordelijke expeditie. Het pak is bovendien verkrijgbaar in heel wat verschillende maten, waardoor iedereen in de mogelijkheid is een perfect passend exemplaar te vinden.

Het pak aantrekken verloopt erg vlot. De 'X-Mission Evolution' is gemaakt van een extreem flexibel 'Nylon Ripstop trilaminaat' en sluit goed aan op mijn lichaam, zodat er tijdens het duiken geen vervelende dikke plooien ontstaan. Twee pockets zijn standaard op de benen voorzien en bevatten elk

twee elastieken. Handig om wat reservemateriaal of een kleine camera in op te bergen. De 'HD botleneck latex polsseals' vind ik dan weer wat stroef. Ze zijn super stevig, maar er uit geraken na de duik is minder evident, ook al heb ik ze voldoende ingetalkt. Ik ben ook geen fan van een neopreen neckseal, maar dat is een persoonlijke keuze.

De meeste duikers zullen hier wel vrede mee nemen. De kunststof frontrits laat zich vlot bedienen en een extra rits zorgt voor bescherming van de hoofdrits.

Te water dan. Ik beweeg me vlot en soepel naast mijn buddy. Het pak biedt heel wat bewegingsvrijheid en de extra straps boven de boots verhinderen dat er ongewenst lucht in de boots komt vast te zitten. Het water is 9°C, maar op geen enkel moment heb ik het gevoel dat het te koud wordt. Goed aangepaste onderkledij is dan ook onontbeerlijk.

Conclusie

BARE heeft met dit pak een echte topper op de markt. Dankzij de BARE-inruilweken kon je tot 30 november 2021 een korting van 500 euro krijgen wanneer je een oud droogpak inleverde, ongeacht de staat waarin dat pak verkeerde. Een aanbieding waarop ik dan ook gretig ben ingegaan.

Dit is een zeer degelijk en comfortabel droogpak, waarmee ik de komende jaren

onversaagd en met veel plezier in koud water stap.

Misschien komt er binnenkort wel opnieuw zo'n inruilactie?

Bijgeleverde accessoires – tas, slang, kap en onderhoudsset (talkpoeder en ziptech).

Kostprijs: ± 2.000 euro. 

MARIJKE VAN CAUWENBERGHE

Een boot! En nu?

Als kind bezocht ik tijdens de zomervakantie wel eens een mondaine badstad aan de Middellandse Zee. 's Avonds ging ons gezin dan flaneren langs de kades van de plaatselijke jachthaven. Terwijl we ons vergaapten aan de zij aan zij dobberende motorjachten, het één al imposanter dan het ander, speelden we steevast: 'Als je er eentje mocht kiezen…'.

Door de jaren heen zijn de verwachtingen wel wat bijgesteld. Als ik vandaag mijn eigen boot zou kiezen, dan kies ik een RIB. Het ideale transportmiddel voor de autonome en op vrijheid gestelde duiker.

Wie het al mocht meemaken, kan het enkel beamen. Een zomerse ochtend, je bent belachelijk vroeg opgestaan en hebt al een autorit van anderhalf uur achter de kiezen. Vervolgens heb je al je duikmateriaal, samen met die gevulde frigobox, aan boord moeten sleuren. En dan zit je daar, op de met lucht gevulde tube van een RIB. Je zit een beetje ongemakkelijk en hoopt dat je niets vergeten bent. Bij het uitvaren van de havenmonding voert de schipper de snelheid op en de wind strooit zoute waterdruppels over het gezelschap. Geflankeerd door je buddy's, krijg je instant een gevoel van vrijheid, avontuur, kinderlijke vreugde en verbondenheid.

De wereld staat stil. Geen enkel glas wijn smaakt beter dan deze cocktail van gevoelens!

Er met een boot op uittrekken, geeft duiken inderdaad een andere dimensie. De duikstekken zijn mooier en ongerepter, want on-

Wachten op opduikende OSB's.

Foto: Jan Dieu.

Foto: Ivo Madder.

bereikbaar vanop de oever. De beleving in beperkt gezelschap maakt alles veel intenser. Het is een beetje als vakantie, niet voor elke dag en daarom zo speciaal. Het feit dat je de dijk niet meer over moet met je dubbelset om dan nog tientallen meters evenwichtsoefeningen te doen tussen de oesters, is een andere meevaller. Mis je de kentering, dan maak je er gewoon een driftduik van. Kom je niet op de afgesproken plaats weer aan de oppervlakte? Met een goed zichtbare OSB komt je schipper al snel langszij varen.

Een RIB, 'Rigid Inflatable Boat' is vrij ver taald een 'stevige oplaasbare boot'. Je RIB onderscheidt zich van een gewone rubber boot door onder andere de harde bodem, die meestal bestaat uit polyester of alumini um. Het is een prima keuze voor duikers die in beperkt gezelschap willen uitvaren. Een RIB is snel en geeft je gezelschap een grote flexibiliteit. Wie kapitaalkrachtig genoeg is, kan bij een botenboer een nieuw exemplaar volledig naar wens samenstellen. Reken hiervoor al snel de prijs van een hybride luxewagen. Je kan echter ook op de twee dehandsmarkt gaan speuren. be, marktplaats.nl, boat24.com

verkoopsites hebben het jaar rond een ruim gamma aan RIB's in de aanbieding. De prijs is weliswaar lager, maar je weet natuurlijk nooit echt waarom een boot op een verkoopsite terechtkomt.

goed om te weten

De nieuwe officiële brevetten zijn:

je 50,00 euro. Ook moet je in het bezit zijn van een brevet om je RIB te mogen besturen. Voor deze brevetten, net als voor de registratie van je boot, moet je bij de 'FOD Mobiliteit en Vervoer' zijn. Op Google vind je alle info over cursussen en opleidings-

• Beperkt Stuurbrevet (BS): van toepassing op de Belgische binnenwateren, daar waar geen zeeschepen varen. Dit betekent op de echte binnenwateren (Leie, Maas) en op de Boven-Schelde tot aan Antwerpen.

• Algemeen Stuurbrevet (AS): van toepassing op het vorige vaarwater én op de Beneden-Zeeschelde én op een strook tot 6 mijl uit de kust.

• Yachtman (YM): van toepassing op het vorige én op zee tot 200 mijl uit de kust.

• Yachtnavigator (YN): van toepassing op het vorige én verder dan 200 mijl uit de kust, dus wereldwijd.

Van de brevetten BS, AS en YM zijn er twee versies:

• één voor motorbootvaren;

• één voor zeilen.

Het systeem is modulair opgebouwd. Dat betekent dat een Yachtman-kandidaat evengoed het examen voor Beperkt- en Algemeen Stuurbrevet moet afleggen en de reglementen van de binnenwateren dient te kennen!

Voor elk brevet moet een theorie-examen afgelegd worden, bestaande uit drie onderdelen: reglementen, navigatie, veiligheid en manoeuvres. Je moet minimaal 50% per onderdeel halen, bij Yachtman zelfs 60% per onderdeel, met een minimum van 60% in het totaal. Dit betekent:

• Wens je de 'theorie te doen' voor Algemeen Stuurbrevet, dan moet je je inschrijven voor twee meerkeuzevragenexamens: BS en AS.

• Wens je de 'theorie te doen' voor Yachtman, dan moet je je inschrijven voor drie meerkeuzevragenexamens: BS, AS en YM.

Als je geslaagd bent voor de meerkeuzevragenexamens, dan heb je nog geen brevet. Ook een praktijktest is verplicht om een pleziervaartbrevet te behalen. Deze testen worden afgenomen door erkende praktijktestcentra die geauditeerd en erkend worden door de FOD. De vaardigheden en praktische kennis staan duidelijk omschreven in de eindtermen. Op het brevet staat aangeduid of dit is voor motorbootvaren of voor zeilen. Sinds 1 januari 2022 moet de bestuurder van een pleziervaartuig ook op zee een brevet hebben. Deze verplichting geldt voor een beperkte groep:

• sneller dan 20 km/h op motor;

• langer dan 15 m;

• of bedrijfs/beroepsmatig gebruik.

Deze verplichting geldt ook op de binnenwateren. Zo wordt in de toenemende drukte op de Noordzee de veiligheid van iedere pleziervaarder gegarandeerd.

Het algemeen stuurbrevet is voldoende voor privaat gebruik op de Belgische zee (ook voorbij de 6 zeemijl). Sinds 1 januari 2022 is een brevet op zee verplicht voor pleziervaartuigen sneller dan 20km/h of met een lengte groter dan 15 m. Als mogelijk alternatief voor het brevet op zee (bij privaat gebruik tot 24 m) zal een ervaringsattest uitgereikt worden onder voorwaarden.

Boys and their toys…

onderweg

Wie gaat varen moet natuurlijk eerst op zijn bestemming geraken. Misschien heb je dan wel meer dan je rijbewijs B nodig. Het rijbewijs B + code 96 laat toe samenstellen van voertuigen te besturen, bestaande uit een trekkend voertuig van categorie B en een aanhangwagen met een maximale toegelaten massa van meer dan 750 kg, op voorwaarde dat de maximale toegelaten massa van dit samenstel niet meer dan 4.250 kg bedraagt.

Het rijbewijs BE laat toe samenstellen van voertuigen te besturen, bestaande uit een trekkend voertuig van categorie B en een aanhangwagen of oplegger met een maximale toegelaten massa van meer dan 750 kg en ten hoogste 3.500 kg.

Een BMW X5 (2400 kg) + een dubbelas trailer (550 kg) + een lege RIB BRIG 6 (550 kg), 175 pk motor + propeller (225 kg), 4 passagiers, brandstof trekkend voertuig, duikmateriaal, kampeergerief, bufferfles O2 … reken maar uit!

In België mag je met een aanhangwagen (MTM) 3.500 kg 120 km/h rijden op de snelweg. Is die zwaarder dan 3.500 kg mag je slecht 90 km/h rijden. Opgepast, aan de grens veranderen de regels.

Bij onze noorderburen is de maximumsnelheid voor een trekkend voertuig met aanhangwagen op de snelwegen 90 km/h als het gewicht van de aanhanger onder de 3.500 kg blijft. Is het gewicht van de aanhangwagen en zijn last hoger dan 3.500 kg, dan is de maximumsnelheid slechts 80 km/h.

In Frankrijk mag je met een aanhangwagen lichter dan 3.500 kg 130 km/h, maar slechts 110 km/h bij nat wegdek. Heb je je rijbewijs minder dan 3 jaar, dan moet je je snelheid eveneens beperken tot 110 km/h. Een verwittigd man is er twee waard.

tips and tricks van schippers

Wie op het internet 'boot kopen voor dummies' intikt, kan heel wat info vinden op gespecialiseerde websites. Bij Hippocampus vonden we het een goed idee om eens te gaan luisteren in onze kennissenkring. We besloten om met enkele booteigenaars, aangesloten bij NELOS en fervente duikers, rond de tafel te gaan zitten. Bart Gilis (Nuclea), Eddy De Vliegher (De Manta), Steven Mortier (De Manta), Dries Devoght (Thalassa) en Christophe Van Driessche (Thalassa) vertelden ons graag hun ervaringen. Nie-

Met de 'Red Baron' achter de bestelwagen naar het zuiden.

Foto: Eric Debaeremacker.

Foto: Kristiaan Goossens.

Na de duik verzamzelen de RIB's, en of het leuk is!

mand in het gezelschap beweerde alwetend te zijn. Een RIB 'runnen' is een proces waarbij véél leergeld betaald wordt en het resultaat de som is van eigen bevindingen door de jaren heen. Hun boten zijn dan ook geen exacte kopies van elkaar, maar de verhalen die ze ons vertellen hebben veel overeenkomsten. Je staat ermee op en je gaat ermee slapen.

Voor wie denkt dat de aankoop van een (tweedehands)boot de enige kost is waar je als nieuwbakken eigenaar mee rekening moet houden, hebben ze ontnuchterend nieuws. Het begint dan pas! Naast een flink budget vergt een boot ook nog eens véél van je tijd!

Hun antwoorden en opmerkingen lees je hierna onder de noemer: 'schipper'.

Hippocampus : Hebben jullie tips voor wie een RIB wil aanschaffen en de tweedehandsmarkt op gaat? Hoe ziet de ideale RIB eruit? Is elke RIB geschikt om mee te gaan duiken?

Schipper: Natuurlijk vraagt men wel eens om mee naar een boot te gaan kijken. Ik zal dan ook de voor- en nadelen benoemen van het type boot zoals het voor mij aanvoelt. De knoop doorhakken om al dan niet aan te kopen moet je zelf doen. Het gaat om héél wat euro's en daar wil ik geen verantwoordelijkheid voor dragen.

Het is steeds interessant om een verkennend onderzoek te doen, om te kijken wat er tweedehands aangeboden wordt. Bij een botenhandelaar kan je garantie krijgen, particulier is dit niet evident. Doe zeker een proefvaart. Een expertise vooraf kan uit-

sluitsel bieden over de algehele staat van de boot. Hieraan is wel een kost (± 300 euro) verbonden, maar dit kan je wel voor een miskoop met grotere financiële gevolgen behoeden. Niet direct zichtbare problemen zoals osmose, gezondheid van elektrische circuits, boordapparatuur zoals marifoon, gps en de staat van de motor bijv. kunnen hierdoor ontdekt worden. Elke boot heeft zijn houdbaarheidsdatum. De tubes in het geval van een RIB zijn meestal het eerst aan vervanging toe. Als handige harry kan je dit zelf doen, maar dit is geen gemakkelijke klus. Laat je dit door een specialist doen, dan betaal je al snel 5.000 à 7.000 euro. Bij een tweedehandsmotor zijn het aantal vaaruren belangrijk. Ook over het type vaarwater, zoet of zout, en eigenlijke gebruik van de boot (recreatie, commercieel, duiken, vissen) moet je je bevragen. Wordt er even-

Elektriciteit aansluiten, polyester aanbrengen, schuren… Je kan maar beter geen twee linkerhanden hebben.

Foto's (2): Dries Devoght.

De brandstoftank is gescheurd en moet vervangen worden.

eens een trailer aangeboden, dan vereist die ook je aandacht. De algemene staat, keuring, staat van de banden, vering, rollers scharnierpunten, verlichting enz. moet je zeker bekijken. Constructeurs bieden meestal garantie op vervangstukken.

Elk type boot heeft zijn voor- en nadelen. De ene snijdt mooi door de golven, de andere springt een beetje heen en weer wanneer je de golven zijdelings neemt. Er zijn boten die bijna geen 'spray' binnenkrijgen en andere dan weer wel. Een scherpe kiel belooft een betere vaarkwaliteit op woelige waters als de Noordzee, de Oosterschelde en de Middellandse Zee bij wat heftiger weer. Een tweetaktmotor is snediger dan een viertakt maar heeft een hoger verbruik, maakt meer lawaai en is vervuilender. Op sommige bin-

nenwaters is het zelfs verboden om te varen met tweetaktmotoren. Om comfortabel op zee te varen, heb je al snel een RIB van 6 à 7 meter nodig. RIB's van deze grootte blijven ook nog vlot trailerbaar naar warmere oorden. Een langere boot zal wel prettiger varen, maar dan moet de motor ook krachtiger zijn. Voor een RIB met duikers van deze grootte is 115 pk tot 200 pk aangewezen.

Je tweedehands RIB zal nooit perfect ingedeeld zijn bij aankoop. Ga ervan uit dat er toch vrij snel kosten aan kunnen komen. Defecten die je niet gezien hebt of een indeling die je anders wil doen, alles heeft een prijskaartje. Het stopt ook niet bij de aankoop van de RIB. Gps, kompas en een 'fishfinder' om de duikplaats te vinden, zijn onmisbaar. Reken hiervoor al snel 2.500 euro.

Hippocampus: Je hoort soms wilde verhalen als het over brandstofverbruik gaat. Hoeveel verbruikt een RIB eigenlijk?

Schipper: Alles hangt natuurlijk af van de lading. In normale omstandigheden verbruikt mijn RIB ongeveer 30 liter per uur tegen 20 knopen. Als we echter naar 30 knopen gaan, mag je rekenen op een verbruik hoger dan 80 liter per uur. Een beetje machogedrag is natuurlijk leuk, maar dan vliegen de euro's achteraan letterlijk overboord. Meer pk's is meer gewicht en een hoger verbruik, vooral op zee kan dit extra gewicht een nefaste rol spelen. Bij ietwat slechter weer en hogere golven loopt de comfortabele vaarsnelheid voor de passagiers al snel terug tot 15 a 20 knopen. Een motor van 200 pk zal dan weliswaar op

Foto: Tess Poffyn.

Foto: Ivo Madder.

Girl power!

een lager regime kunnen lopen, maar het extra gewicht zorgt ervoor dat er aan een hogere snelheid moet gevaren worden om te planeren (ideale snelheid om te varen met weinig weerstand, de RIB gaat als het ware over het water scheren). Als er golven zijn en je moet aan 20 knopen varen om in plané te blijven i.p.v. aan 15 knopen, dan zal dit een duidelijk verschil in comfort en meerverbruik opleveren. Toch kiezen de meeste schippers voor enkele pk's op overschot. Met duikmateriaal aan boord zijn we immers zwaar geladen en je wilt de motor ook niet altijd op volle kracht laten draaien. Een tank van 150 tot 200 liter is nodig om comfortabel en met een gerust gevoel op zee te kunnen gaan. Zeker indien je meerdere keren uitvaart op (V)OSSEN-weekend of tijdens een weekje Agay. Uitvaren op

zee vereist daarnaast voldoende brandstof (1,5 x de geplande vaarafstand).

Hippocampus: Hoe maak je van je RIB een 'duikers'-RIB?

Schipper: Bij de inrichting van een boot houd je vooreerst rekening met de wettelijke voorschriften. Dat een kompas, een gps (+ backup) en een fishfinder evident zijn bij duiken op de Noordzee weet je al. Je hebt ook een marifoon nodig en om die te mogen bedienen, moet je een examen afleggen bij het BIPT (Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie). De marifoon zelf moet ook nog eens geregistreerd worden bij het BIPT. Je RIB ombouwen kan je laten doen door deskundigen, maar je bent toch maar beter zelf een handige harry als

je alles een beetje betaalbaar wilt houden. RVS-rekken, duiktrap en polyesterwerken komen naast reddingsvesten, vuurpijlen, touwen, anker enz. op je boodschappenlijstje. Om 5.000 euro extra aan je inrichting te besteden moet je geen zotte dingen doen.

Het is best handig om een grote vriendenkring te hebben, want je kan wel wat hulp gebruiken. Bedenk het motto 'koop een boot en werk je dood'. Wat het reglement zegt i.v.m. boordmateriaal vind je in het 'naslagwerk Theorie sportduiken NELOS'. Wij hebben ook echter nog wat tips, zoals een touw om de duikers weer op te pikken. Voorzie dit aan de langszijde, zo kan kan je je aan de boot vasthouden zonder af te drijven. Je kan zo ook je materiaal even vastklikken, terwijl je aan boord klautert.

beschadigd? Dat is een werkje voor handige harry's.

Foto's (2): Steven Mortier.

Foto's (3): Eric Debaeremacker.

Op weg naar huis is de beugel met de achterlichten van de boottrailer losgekomen. Een voertuig heeft hem niet kunnen ontwijken en liep hierdoor een klapband op.

Op de pechstrook, onder het toeziend oog van de 'gendarmes' gaan beide bestuurders aan de slag om hun reis verder te kunnen zetten.

Wie ooit MacGyver zag op tv, weet dat je met een simpele rol tape nog minstens enkele honderden kilometer verder kunt!

Hippocampus: Met de RIB achter de wagen op vakantie! Waar houd je rekening mee?

Schipper: Reken op 20% meer verbruik bij een rustige rijstijl, anders mag je 50% extra verbruik rekenen. Een maximumsnelheid van 90 km/h zorgt ervoor dat alles veilig blijft en je niet van pomp naar pomp moet rijden. Als je wenst te stoppen of te overnachten op je trip naar de zon, weet dan dat de parkings langs de 'Autoroute du soleil' een slechte reputatie hebben. Parkeer steeds op een goed verlichte plaats, maar beter nog, zoek een hotel met afgesloten parking waar men gebruik maakt van een parkeercode. Desnoods moet je hier de snelweg enkele kilometers voor verlaten. Indien je reserveert, vraag dan ook of er plaats is om je trailer te parkeren. Ooit sliep ik op een wijnboerderij in een enorm wijnvat naast mijn voertuig. Voor alle zekerheid kan je ervoor kiezen een tracker in zowel voertuig als boot in te bouwen. Een prima keuze is de 'Onntrack 200 inbouw tracker'. Gelukkig kost je trailer meezeulen niets extra aan de péage in Frankrijk.

Aan de Middellandse Zee wordt het ook steeds moeilijker om een boot zomaar voor de kust te laten liggen. Een verblijf in de haven is veiliger en dus ook aangewezen. In de haven van Agay kost aanmeren je een 10 euro per dag.

Hippocampus: Wat doe je in de winter? Blijft je boot in het water?

Schipper: Zomer of winter speelt voor mij geen rol, mijn boot gaat steeds binnen na elke uitstap. Dit onder andere om de hypalon (tubes) niet te lang in de volle zon te laten staan. Ooit had ik schade, omdat de overdrukventielen niet werkten. De tubes waren gescheurd door opwarming door de zon. Ik spoel ook de boot en zelfs de binnenkant van de motor na elke trip met zoet water, want dit verlengt aanzienlijk de levensduur. De tubes afschermen van UV-licht is ook geen overbodige luxe. Voor de winterstalling of voor een trip naar het zuiden, behandel ik de tubes met een voedingssilicone. Dit verlengt de levensduur van je tubes. Je beschikt best over een plaats waar je rustig aan je boot kan werken. Soms kan dat in de winterstalling, maar bespreek dat op voorhand met de eigenaar van de loods die

je huurt. Aan huren hangt echter ook weer een prijskaartje.

Kiezen voor onderhoud in eigen beheer kan, maar bezin alvorens je begint. De huidige motoren zitten boordevol elektronica en een regelmatig onderhoud bij de vakhandel verzekert je garantie.

Hippocampus: Wat kan er allemaal mis gaan als je uitvaart?

Schipper: Eigenlijk kan een beetje zowat alles mis gaan. De gps, elektriciteit of de motor kunnen het bijvoorbeeld begeven. De kans dat een RIB zinkt is eerder klein, want de tubes bestaan uit meerdere kamers. Bovendien heb je een pomp en een hoosvat aan boord. Zolang je drijft, ben je dus te redden. Peddelen en een hulpmotor doen wonderen wanneer er geen schip in de buurt is en de kustwacht onbereikbaar blijkt. Ooit kwamen we terug van het wrak van de Bruno Heineman met twee lekke kamers in de tubes. Jaarlijks moet er wel een collega binnengesleept worden met een defect. Vaar nooit alleen uit op zee, eigenlijk is dat uit den boze. Met twee of meerdere boten uitvaren is verstandiger en veiliger, want dan kan er bij panne altijd worden gesleept. Verzekeringen dekken berging tot een bepaald bedrag, check vooraf wat er in je polis staat. Neem ook kennis van de nummers en locatie van bergingsdiensten in de zone waar je gaat varen. Beter voorkomen dan genezen.

Hippocampus: Waar dien ik me aan te houden bij jou aan boord?

Schipper: Respecteer mijn materiaal alsof het van jezelf is! Breng geen glazen of

Foto: Dries Devoght.

Dat er een container op de achtergrond staat is louter toeval.

Foto: Ivo Madder.

Het is weer voorbij, die mooie zomer!

scherpe materialen aan boord. Zorg dat alles vastzit of -hangt bij het varen en laat niets rondslingeren, want de plaats aan boord is beperkt. Er wordt geen alcohol gedronken voor de laatste duiker van alle boten waarmee we uitvaren uit het water is (andere schippers kunnen andere regels hebben). Ook al bezit je een boot met meerdere personen, als we varen is er maar één schipper. Voorzie hem van spijs en drank en vraag of je kan helpen met aanmeren, de duiktrap, de A-vlag, enz. Een schipper moet eigenlijk ook altijd een ruime briefing geven. Wees dan aandachtig naar de info over bestemming, vaartijd, indeling aan boord, te water gaan, uit het water komen enz. Helaas wordt hier dikwijls te weinig aandacht aan besteed. Recent hebben we hierover een workshop georganiseerd binnen onze club, met naast een praktische benadering ook een toelichting rond veiligheidsmiddelen aan boord en als duiker.

Maak je een verre tocht, zorg dan dat iedereen ook zijn ID bij zich heeft. Er kan altijd wel ergens een patrouilleboot opduiken voor een controle aan boord. Zo lagen we eens met twee RIB's op het tij te wachten voor de kust van Dover. Met onze ankerboei reeds gedropt op het wrak, kregen we het bezoek van de Engelse kustwacht. In de veronderstelling dat we mensensmokkelaars waren, werden we er onderworpen aan een kruisverhoor. Waar we vandaan kwamen, welk wrak we gingen beduiken, waar we zouden overnachten, …? Het verhoor werd op beide boten tegelijkertijd gedaan om te checken of we allemaal hetzelfde verhaal vertelden. Toen we hen eindelijk van onze onschuldige bedoelingen hadden overtuigd, hebben we met de heren in functie nog wat

info uitgewisseld over een adresje om 's avonds te gaan eten en drinken.

Hippocampus: Heb je nog tips voor kandidaat kopers?

Schipper: Overtuig je vriend om een boot aan te schaffen. Grapje, alvorens je een aankoop overweegt, is het altijd verstandig om raad en advies in te winnen bij andere booteigenaars. Een boot kopen is één ding, maar hem goed onderhouden en vooral ermee varen is een andere zaak.

Hippocampus: Ik vrees een beetje voor de 'botenverkoop aan duikers', nadat dit artikel is verschenen …

Schipper: Je kan maar beter op de hoog-

te zijn van wat er op je afkomt als je een boot aanschaft. Mijn eerste trip vertrok uit Wemeldinge verliep vlot tot aan de Zeelandbrug. Daar begaf de motor het. Een nieuwe motor kostte al direct meer dan de aankoop van mijn tweedehandsboot zelf.

Maar eerlijk, eens je je eigen boot hebt, wil je echt niets anders meer. Een RIB, ermee uitvaren en hem onderhouden en optimaliseren is eigenlijk al een hobby op zich. Sommigen onder ons hebben dan ook al 30 jaar een exemplaar. Natuurlijk zijn er kosten aan verbonden, maar die heb je aan elke hobby. Als je boot dan ook nog je passie is, dan heb je het er graag allemaal voor over.

Ga echter niet over één nacht ijs bij je aankoop en bedenk of je wel genoeg tijd hebt om ervan te genieten.

Weet, als je bij het uitvaren van de havenmonding de snelheid opvoert en de wind zoute waterdruppels over je gezelschap strooit, het gevoel van vrijheid, avontuur, kinderlijke vreugde en verbondenheid beter smaakt dan het beste glas wijn!

Bedankt schippers voor de verrijkende babbel!

JAN DIEU

Dank voor tekst, info en foto's: Bart Gilis, Eddy De Vliegher, Steven Mortier, Dries Devoght, Christophe Van Driessche, Eric Debaeremaecker, Ivo Madder en Frank Desloovere.

Foto: Frank Desloovere.

Als we varen is er maar één schipper.

Foto: Eric Debaeremaecker.

"Ik ben hier niet graag!"

Ongerept koraalrif ontdekt voor de kust van Tahiti

Een door Unesco gesteunde wetenschappelijke onderzoeksmissie heeft voor de kust van Tahiti in Frans-Polynesië één van de grootste koraalriffen ter wereld ontdekt. De ongerepte staat van de roosvormige Pachyseriskoralen en het uitgestrekte gebied dat ze bedekken, maken dit tot een zeer waardevolle ontdekking.

De duikexpeditie vond plaats in november 2021. Er werden temperatuursensoren in het volledige gebied geplaatst, waardoor monitoring op lange termijn mogelijk is. Op die manier krijgen wetenschappers een beter inzicht op de effecten van klimaatverandering op het koraalrif.

Onze kennis van de oceanen is nog steeds beperkt. "Slechts 20 procent van de zeebodem van de planeet is in kaart gebracht", klinkt het nog bij Unesco.

Het rif is niet alleen enorm, maar ook nog eens volledig intact. En dat is best bijzonder, in een tijd waarin de meeste riffen worstelen om te overleven. Het ligt op een diepte van 30 tot 65 meter, is ongeveer 3 km lang en tussen 30 m en 65 m breed. Hierdoor is het één van de meest uitgebreide en gezondste koraalriffen ooit. De grote roosvormige koralen hebben een diameter tot 2 meter.

"We kennen vooral de gebieden tussen nul

en 30 meter goed", vertelt Laetitia Hedouin, een mariene biologe en koraalspecialiste van het Franse onderzoekscentrum CNRS en de milieuonderzoeksorganisatie Criobe. "Dieper gelegen zones worden minder onderzocht". Ze benadrukt verder dat de koralen geen tekenen van stress of ziekte vertonen. "Frans-Polynesië is in 2019 geteisterd door een periode van extreme verbleking, maar dit rif lijkt niet significant te zijn aangetast. De ontdekking van een rif in zo'n ongerepte staat, is goed nieuws", vervolgt Hedouin. "Het kan als inspiratiebron dienen voor toekomstig behoud".

De ontdekking is opmerkelijk, omdat de overgrote meerderheid van 's werelds bekende koraalriffen zich op een diepte tot 25 meter bevindt. Het lijkt er dus op dat er veel meer grote riffen zijn op een diepte van meer dan 30 meter. Die zone staat bekend als de 'twilight zone' van de oceaan en onze kennis hierover is veeleer beperkt.

De expeditie maakt deel uit van Unesco's inspanningen om de oceaan in kaart te brengen. Koraalriffen zijn een belangrijke voedselbron voor andere organismen. Het lokaliseren ervan kan helpen bij het onder-

Koraalverbleking

Koraal leeft in symbiose met microscopisch kleine algen die het koraal van voedsel en kleur voorzien. Wanneer het koraal te maken krijgt met stress (door hogere watertemperaturen of vervuiling) verlaten de algen het weefsel van het koraal. Daardoor verliest het koraal niet alleen een belangrijke bron van voedsel, maar ook kleur. Het koraal verzwakt en wordt vatbaarder voor ziekten. Eén van de grootste stressfactoren waar het koraal op dit moment mee kampt, is de opwarming van het zeewater. Verbleking is hierdoor een snel om zich heen grijpend probleem geworden.

Foto: UnescoAlexis Rosenfeld1 Ocean.

zoek naar biodiversiteit. De organismen die op riffen leven, kunnen belangrijk zijn voor medicinaal onderzoek en riffen kunnen ook bescherming bieden tegen kusterosie en zelfs tsunami's.

Tot nu toe konden maar heel weinig wetenschappers koraalriffen op een diepte van meer dan 30 meter lokaliseren, onderzoeken en bestuderen. Dankzij het technische duiken zijn nu langere duiken op deze diepten mogelijk. Het team dook in totaal ongeveer 200 uur om het rif te bestuderen en kon het paaien van het koraal observeren. De komende maanden zijn er nog meer duiken gepland om het onderzoek rond het rif voort te zetten.

Het koraalrif in de Stille Zuidzee werd ontdekt in november, tijdens een duikexpeditie om de zeebodem in kaart te brengen. Onderwaterfotograaf Alexis Rosenfeld, die op de missie aanwezig was, spreekt van een 'kunstwerk'. "Het was magisch om de gigantische, prachtige rozenkoralen te zien die zich uitstrekken zover het oog reikt".

Het belang van de vondst gaat echter verder dan dat. Koraalriffen behoren tot de meest bedreigde ecosystemen op aarde. Ze zijn kwetsbaar door vervuiling, stijgende

zeetemperaturen en veranderingen die de CO2-uitstoot in het water veroorzaken. Vele riffen, waaronder het bekende Great Barrier Reef bij Australië, zijn daardoor in verval.

Beter beschermd?

De vraag rijst nu of dieper gelegen riffen misschien beter beschermd zijn tegen de opwarming van de aarde en of ze een toevluchtsoord kunnen vormen voor het zeeleven? 25 procent van alle mariene soorten leven immers in koraalriffen.

"Meestal vinden we koraalriffen in ondiepere wateren, omdat de algen die in de koralen leven licht nodig hebben", zegt Julian Barbiere van Unesco aan de BBC. "Maar hier zijn we in een deel van de oceaan dat verder van het land ligt, dus is er minder

sediment dat in de oceaan terechtkomt". Volgens Barbiere zijn er geen aanwijzingen dat het rif beschadigd is en is de ongewone diepte één van de redenen daarvoor.

"Omdat ondiepe wateren sneller opwarmen dan de diepere delen van de oceaan, zullen we in de toekomst mogelijk zien dat deze diepere systemen toevluchtsoorden worden voor koralen", zegt ook mariene bioloog Murray Roberts, verbonden aan de universiteit van Edinburgh. "Het is belangrijk dat we deze bijzondere plekken in kaart brengen, hun ecologische rol begrijpen en dat we ervoor zorgen dat we ze beschermen voor de toekomst". 

Dat er meer van zulke grote riffen met 'roosvormig gegolfd slakoraal' (Pachyseris foliosa) op een diepte van meer dan 30 meter voorkomen, kan Ivo Madder, onze hoofdredacteur, beamen. Tijdens een wetenschappelijke expeditie in Tanzania, in 2005, hielp hij mee met het in kaart brengen van de onbekende riffen langs de oceaanzijde van het eiland Mafia. Met drie duikers parallel naast elkaar, één tussen de 5 en 15 m, een andere tussen de 15 en 25 m en ik tussen de 25 en 40 m, doken we elk met een onderwaterscooter om een zo groot mogelijke afstand te registeren. We kwamen prachtige riffen tegen, mistroostige zones en ook enkele kilometerlange eentonige riffen met Pachyseris foliosa, die zich uitstrekten vanaf een diepte van 25 à 30 m tot ver beneden de 40 m.

Het rif met roosvormige koralen ligt op een diepte van 30 tot 65 meter, is ongeveer 3 km lang en tussen 30 m en 65 m breed.

Verder onderzoek moet nog bevestigen of het roosvormig gegolfd slakoraal Pachyseris foliosa is ofwel misschien een nieuwe soort.

Er zijn monsters genomen van het nieuw ontdekte rif om er laboratoriumanalyses op uit te voeren.

MARIJKE VAN CAUWENBERGHE

Foto's (2): UnescoAlexis Rosenfeld1 Ocean.

Foto: Alexis RosenfeldLacaza ProductionsUnesco.

De Tachtigjarige oorlog in de Scheldedelta

Voor duikers is de Scheldedelta, en dan vooral de Oosterschelde, een populaire bestemming. Het is dichtbij en ze spreken er dezelfde taal, maar toch moet je een landsgrens over. Die grens verdeelt het Nederlands taalgebied en dat is het gevolg van de Tachtigjarige Oorlog (1568 – 1648). Dat die oorlog een invloed had op het ontstaan van de huidige duikplaatsen en er onder water nog restanten terug te vinden zijn, is een minder bekend gegeven.

Zeeland bestond 400 jaar geleden uit eilanden en directe wegen naar zee en was dus strategisch erg belangrijk voor zowel de Spanjaarden als de Staatsen ( zie kadertekst ). Nu lijkt de delta een stuk land dat ingesneden wordt door de Westerschelde, de Oosterschelde en de Grevelingen. Dat was niet zo tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Zeeland zag er toen uit als een grote baai vol eilanden en ondieptes. De delta veranderde voortdurend. Pas na de zware overstromingsramp van februari 1953 werd het Deltaplan opgestart om Zeeland te beschermen tegen toekomstige vloedgolven. Daarbij werd de kaart van Zeeland hertekend, werden geulen drooggelegd en eilanden met het land verbonden. Zo ontstond de huidige delta. Op verschillende plaatsen zijn echter nog oorlogssporen uit de 16e eeuw terug te vinden.

de Oesterdam

In 1573 werd Lodewijk van Boisot de nieuwe admiraal van de Watergeuzen ( zie kadertekst ). Boisot was geboren in Brussel en had een landgoed in Genepiën (het huidige Genappe). In 1574 brachten de Spanjaarden een oorlogsvloot samen bij Reijmerswale. Boisot ging tot de aanval over en vernietigde de Spaanse vloot. Het Reijmerswale waarvan sprake is, is niet het huidige Reimerswaal. Nu strekt de Gemeente Reimerswaal zich uit van Bath tot aan Tholen en westwaarts tot aan het Kanaal door Zuid-Beveland. Het Reijmerswale van 1574 was ooit de derde stad van Zeeland, na Middelburg en Zierikzee, en behoorde tot het katholieke kamp. In 1530, 36 jaar vóór het uitbreken van de Tachtigjarige Oorlog, werd de stad getroffen door de Sint-Felixvloed

Jonkheer Lodewijk de Boisot (Cornelis Visscher, 1649).

De Spaanse Furie (anoniem, ca 1585, MAS).

en werd het deels verwoest. Na de slag bij Reijmerswale plunderden de Watergeuzen de stad, wat voor de doodsteek zorgde. De laatste bewoners trokken weg in 1631. In het begin van de 18e eeuw verdwenen de resten van Reijmerswale voorgoed onder de golven. Het oude Reijmerswale ligt nu op de bodem van de Oosterschelde, deels onder de Oesterdam.

het Lodijkse Gat

Reijmerswale was zowat de hoofdstad van het omringende land. Daartoe behoorde ook het dorp Lodijck. De heer van Reijmerswale en Lodijck had een kasteel in dat dorp. Toen tijdens de Sint-Felixvloed de dijk doorbrak, spoelde het water het achterliggende terrein uit. De heer van Reijmerswale en Lodijck verbood de dorpelingen om het gat in de dijk te dichten. Hij meende dat het instromende water een natuurlijke haven zou uitschuren, maar de stormvloed ging zo fel tekeer dat uiteindelijk het hele dorp Lodijck onder de golven verdween.

Nu is het Lodijkse Gat een geul in de Oosterschelde, ten westen van de Oesterdam en ten zuiden van Speelmansplaten. Onder water was daar nog enige tijd een 4 meter hoge muur te zien, een overblijfsel van het kasteel van Lodijck. Deze plaats is enkel via een bootduik te beduiken. In 2005 toonde een duiker onderwaterfoto's van een stuk muur uit gemetste steen. Het zou gaan om een restant, ongeveer 15 meter lang en 3 meter hoog, van het kasteel van Lodijck. Ook andere duikers vertelden wel eens over restanten van een stenen gebouw in die omgeving. Het is zeer de vraag of er nog iets te zien is van de restanten van Lodijck. Door

de 'zandhonger' in de Oosterschelde kalven zandbanken af en wordt zand afgezet in geulen waar weinig stroming voorkomt. Bovendien hebben de Nederlanders enkele jaren geleden nabij de Oesterdam zand opgespoten om de zandhonger tegen te gaan.

Het Zijpe

In 1575 besloot de Spaanse veldheer Mondragon tot de verovering van de eilanden Schouwen en Duiveland. De huidige gemeente Schouwen-Duiveland bestond destijds uit vier eilanden, die later werden samengevoegd tot één eiland. Het waren Schouwen, Duiveland, Dreischor en Bom-

menede. Op de oude kaart van Jacob van Deventer is een smalle vaargeul te zien tussen Schouwen en Duiveland. Het was Mondragon vooral om Zierikzee te doen. Dat was toen één van de drie belangrijkste steden van Zeeland en in handen van de Staatsen. Onder leiding van de Spaanse officier Juan Osorio d'Ulloa voeren 1.500 tot 1.700 manschappen in de nacht van 28 op 29 september 1575 met kleine bootjes van uit Sint-Annaland naar Sint-Philipsland, toen een verlaten eiland. Daar verlieten ze de boten, om bij eb verder door het water van het Zijpe naar Duiveland te waden. De tocht begon in Rumoirt, een slikkengebied ten noorden van de huidige duikplaats Anna Jacobapolder. Het was windstil en het gladde water reikte de Spanjaarden tot aan de borst. Zo passeerden ze bij het 'grote vaarwater', waar de vloot van de Republiek voor anker lag. Die bestond uit achtendertig zware schepen en tweehonderd sloepen. De Staatsen hadden de Spanjaarden echter opgemerkt. Ze openden het vuur met kanonnen en musketten en voeren met hun sloepen op de Spanjaarden in. Vele Spanjaarden werden krijgsgevangen genomen, sneuvelden of verdronken. Toch slaagde het merendeel der Spaanse troepen erin om Duiveland te bereiken. Onder hen ook huurlingen, vooral Duitsers en Walen, die door de Watergeuzen uitgescholden werden voor 'waterhonden'. De volgende dag volgden nog enkele Spaanse schepen met 500 manschappen en veldheer Mondragon aan boord. De Spanjaarden veroverden Schouwen en Duiveland. Zierikzee viel in 1576 na een maandenlange belegering.

Vandaag de dag lijkt de tocht door het Zijpe een onmogelijke zaak. Het vaarwater scheidt Sint-Philipsland van Schouwen-Duiveland en het is daar nu tot meer dan 40 meter diep. Even doorwaden is nu dus niet aan de orde. Hoe is dit te verklaren? In een werkdocument over de 'Verandering van de Morfologie van de Oosterschelde' geeft men volgende uitleg: aanvankelijk was de monding van de Oosterschelde veel smaller dan nu. De zee drong de monding binnen en deed de oevers afkalven. Daardoor schoof de kustlijn zelfs 4 km op naar het noorden, waardoor grote delen van het oude eiland Schouwen verloren gingen. Het stroompatroon wijzigde en men moest steeds steviger dijken bouwen. Daardoor kon de stroming niet meer zijwaarts uitbreiden en werden de geulen dieper uitgeschuurd. Het Zijpe zou zo in minder dan 100 jaar meer dan 25 m dieper worden.

Spaanse veldheer Mondragon.

Foto: Stadhuismuseum Zierikzee.

Onder: Panorama op Reimerswaal. Boven: Reimerswaal na de Sint-Felixvloed.

de plompe toren

Het afkalven van de zuidkust van Schouwen over een afstand van 3 tot 4 km had ook gevolg voor Coudekerke. Dit dorp lag aanvankelijk in het binnenland, maar kwam uiteindelijk op de kust te liggen. Kort nadat

een nieuwe kerk met een stevige toren gebouwd was, besloten de inwoners naar het veiligere binnenland te verhuizen. De kerk werd afgebroken, maar de toren liet men staan als baken voor de scheepvaart. Dat is nu de bekende Plompe Toren. Ga je aan de Plompe Toren duiken, neem dan eens de tijd

om de toren te beklimmen. Binnenin vind je – onder andere – informatie over de legende van Coudekerke en helemaal boven heb je een prachtig uitzicht over de Oosterschelde.

Bommenede

Vooraleer Zierikzee te belegeren, sloegen

De Spaanse vloot onder leiding van Mondragon.

De Spaanse veldheer Alexander Farnese.

Foto: Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België.

Willem van Oranje.

Foto: Hans Kouwenhoven.

De Plompe toren.

de Spaanse troepen in 1575 een beleg op voor Bommenede. Bommenede was toen een dorp op een klein eilandje met dezelfde naam, aan de noordzijde van Schouwen. Na een beleg van drie weken slaagden de troepen van Mondragon erin het dorp binnen te trekken, maar een jaar later, in 1576, trokken de Spanjaarden zich alweer terug. Het eiland lag op de plaats waar nu het natuurgebied 'Slikken van Bommenede' ligt. Er is nu nog een buurtschap dat Nieuw-Bommenede heet, maar dat ligt niet op de oorspronkelijke plaats van het dorp. Het dorp verdween in 1682 door een stormvloed. Wat overbleef van het eiland zou later samengevoegd worden met Schouwen-Duiveland. Dat het volledige Nederlandstalige gebied toen erg verbonden was, toont volgend merkwaardig detail: in Bommenede bevond zich een abdij, die een soort onderafdeling was van de West-Vlaamse abdijen van Ten Duinen (Koksijde) en Ter Doest (Lissewege).

Muurresten van het verdronken kasteel van Lodijcke op de bodem van het Lodijkse Gat.

Gedurende de Tachtigjarige Oorlog verraste een Nederlandse vloot een Spaanse vloot voor anker in de Baai van Gibraltar. Gedurende de vier uur durende actie werd, volgens Nederlandse bronnen, de gehele Spaanse vloot vernietigd. Op het schilderij: Het ontploffen van het Spaanse admiraalsschip tijdens de zeeslag bij Gibraltar, 25 april 1607, op het moment dat het Spaanse oorlogsschip wordt geramd door een Hollands schip. Door de ontploffing worden mensen de lucht in geslingerd. Op de voorgrond proberen zeelieden zich in sloepen te redden, anderen zwemmen in het water. waarschijnlijk geschilderd als proefstuk voor de grote Slag bij Gibraltar vervaardigd in opdracht van de Amsterdamse Admiraliteit in 1622.

Schilder: Cornelis Claesz.

Foto: E. Goyvaerts.

Reportage Geschiedenis

Vindplaats: Oosterschelde, Tholen, Groen huisje nabij Gorishoek, op een diepte van ongeveer 15 m. Behoorde tot de reeks van driepotige kookpotjes die in de Nederlanden vooral van de 16e tot de 18e eeuw als Spaanse 'grape' gewild waren. Voor dit geglazuurd aardewerk werd loodglazuur gebruikt, dat gebakken een doorzichtige glasachtige substantie geeft. Vermoedelijk is dit potje 17e eeuws Bergs aardewerk (pottenbakkerij Bergen op Zoom) en werd dit potje gebakken naar het model van een Spaanse graje. Van de 16e tot de 18e eeuw werd er in de Nederlanden veel Spaanse potterie nagemaakt. Vooral de potterie uit Majorca was in trek.

Nu kennen we nog drie duikplaatsen die verwijzen naar Bommenede: nr. 6: Werkhaven Bommenede Oost, nr. 6A: Werkhaven Bommenede West en nr. 7: Polder van Bommenede. Die duikplaatsen liggen aan de zuidelijke oever van het Grevelingenmeer, zowat halverwege tussen Scharendijke en Bruinisse. Auteur en duiker John Neuschwander beschreef in zijn Sportduikersgids Zeeland in 2000 een duikplaats die hij de Ruïnes van Bommenede noemde. Die duikplaats is enkel per boot te bereiken en situeert zich op ongeveer 800 m van de oever, zowat 30° NNW vanaf de westzijde van de werkhaven Bommenede. Deze stek bevindt zich in verboden duikgebied en is enkel te beduiken met uitdrukkelijke toestemming van de overheid. Onder water zouden er puinheuvels te vinden zijn met een basis van 40 meter breed, en oprijzend tot een diepte van 13 m.

In de eerste helft van de jaren '90 werd daar onder water archeologisch onderzoek verricht, met toestemming van de overheid. De resultaten waren aan de magere kant. Er werden enkele stukken aardewerk gevonden en verhogingen aangetroffen van wat wellicht ooit havendammen van het oude Bommenede

geweest zijn. In de jaren '60 werden er baggerwerken uitgevoerd en mogelijk hebben die veel archeologisch materiaal vernietigd. de put van Ekeren

Ook in België liet de Tachtigjarige oorlog sporen na. Door de oorlogsuitgaven was de Spaanse schatkist in 1576 leeg geraakt en kon de soldij van de soldaten niet meer betaald worden. De soldeniers sloegen aan het plunderen (de Spaanse Furie) en hielden lelijk huis, vooral in Antwerpen. Die furie, de belastingdruk, de wrede inquisitie en de vrijheidsbeknotting dreven de Antwerpenaars in het kamp van de opstandelingen. In 1583 verbleven Willem van Oranje en zijn stafmedewerkers nog in Scheldestad. Willem was intussen opgeklommen tot bevelhebber van de Staatsen.

Dat alles zinde de bezetter niet. In juli 1584 begon de Spaanse veldheer Alexander Farnese aan de belegering van Antwerpen. Farnese legde een 730 meter lange vlotbrug over de Schelde, om zo te beletten dat de Watergeuzen vanuit het noorden de stad zouden aanvallen. Een jaar later werden de polders ten noorden van de Ekerse Dijk door de strijdende partijen onder water gezet. Die Ekerse Dijk is nu het baantje dat naar de Put van Ekeren leidt. Meer noordelijk liep

De oude kaart van Jacob van Deventer.

Foto: Luc Beets.

De Tachtigjarige oorlog

Sinds 1369 heersten de Bourgondische hertogen over de Nederlanden. In 1464 kwamen vertegenwoordigers van diverse gewesten uit de Lage Landen samen in Brugge en vormden er de Staten-Generaal van de Nederlanden. Zo ontstonden 'de Staatsen', de eerste feitelijke unie van de Nederlandse gewesten. Dat omvatte Vlaanderen, Brabant, een deel van Limburg, Henegouwen, Artesië (Artois), delen van Frans-Vlaanderen, Zeeland, Holland en Gelre (Gelderland en Noord-Limburg). Die Staten-Generaal werd een machtsstructuur waarmee de Bourgondiërs, en later de Spanjaarden, terdege rekening moesten houden. In 1496 huwde de Bourgondische hertog Filips de Schone in Lier met Johanna 'de Waanzinnige' van Castilië, dochter van de Spaanse koning. Uit dat huwelijk werd Keizer Karel V geboren. Via moeder Johanna erfde hij de Spaanse troon en via zijn vader verkreeg hij de Nederlanden. Zo kwamen onze gewesten onder Spaans gezag. In de Nederlanden werden Spaanse troepen gelegerd. De Spanjaarden voerden zware belastingen in en vaardigden onpopulaire maatregelen uit.

West-Europa was katholiek, met een oppermachtige en rijke Kerk. Die machtspositie leidde tot een aantal wantoestanden. Als reactie daarop ontstond de Reformatie, het Protestantisme. De nieuwe geloofsstroming kreeg snel veel volgelingen in de Lage Landen. De streng katholieke Spanjaarden stelden speciale

de Kouwensteinse Dijk van aan de Schelde naar het binnenland. In een poging om Antwerpen te ontzetten en de vlotbrug van Farnese te omzeilen, voeren de Watergeuzen met hun platbodemschepen over het overstroomde land naar de Kouwensteinse Dijk. Die werd verdedigd door de Spanjaarden onder leiding van veldheer Mondragon.

De Watergeuzen slaagden erin om een deel van de Kouwensteinse Dijk te veroveren en door te steken, maar verder kwamen ze niet. Door het wegebbende water en de hevige weerstand van de Spanjaarden kwamen de Watergeuzen in tijdnood en moesten ze zich terugtrekken. 

NATALIE DECROCK

(NAAR EEN TEKST VAN JOS VAN REETH)

rechtbanken in (de inquisitie) om de ketters hard aan te pakken. De Spaanse troepen, de zware belastingen, de stijve bureaucratie en de inquisitie zorgden voor groot ongenoegen in de Nederlanden. In 1555 werd Filips II, zoon van Keizer Karel, landsheer van de Nederlanden. In 1566 werd een groep protesterende edelen uit onze contreien door een overheidsambtenaar 'des gueux' (bedelaars) genoemd. De tegenstanders van de Spaanse overheersing pikten die naam op en noemden zich Geuzen. Het ongenoegen groeide en nog in 1566 vernielden groepen protestanten kerkbeelden en andere katholieke symbolen tijdens de Beeldenstorm. Een woedende Filips II stuurde de Hertog van Alva met een extra troepenmacht naar de Lage Landen om orde op zaken te stellen. De opstandelingen namen de wapens op. In 1567 kwam het tot een eerste veldslag nabij Oosterweel, ten noorden van Antwerpen. Daar werd een Geuzenlegertje door de Spanjaarden verslagen.

Dat was het begin van heel wat jaren oorlog, waarbij de Watergeuzen de krijgsmarine van het Staatse leger vormden. Door haar overmacht op het water was de Republiek meester in de Scheldedelta. In 1631 deden de Spanjaarden nog een poging om de macht over de delta te heroveren. Vanuit Antwerpen vertrokken 96 Spaanse oorlogsbodems naar het noorden. Zij voeren via het Kreekrak tussen Bergen-op-Zoom en het eiland Zuid-Beveland door, de Oosterschelde op en dan

Belangrijkste bronnen:

rond Tholen naar Sint-Philipsland. Het was de bedoeling om Willemstad in te nemen en zo Zeeland van de meer noordelijke Hollandse provincies af te scheiden. De Staatsen hadden een vloot van 50 schepen samengebracht op de Westerschelde bij Saefthinge. Zodra de Spanjaarden voorbij gevaren waren, werd de achtervolging ingezet. Op 12 september 1631 werd de Spaanse vloot bijgehaald toen zij op het Slaak voer, het vaarwater langs de noordkust van Sint-Philipsland. Toen de duisternis viel en er mist kwam opzetten, vielen de Staatsen aan. Onder de Spanjaarden ontstond grote verwarring. 1.500 Spaanse soldeniers en zeelieden verdronken, 4.000 werden gevangen genomen. De buit van de Staatsen omvatte vele Spaanse schepen, 188 kanonnen en een grote voorraad munitie.

Met de Slag op het Slaak eindigden de voornaamste vijandelijkheden in de Scheldedelta. Zeeland en de noordelijke Nederlanden bleven in handen van de Staatsen, terwijl in de zuidelijke Nederlanden nog op diverse plaatsen slag geleverd werd. Daar trokken de Spanjaarden aan het langste zeel. Op zee gingen de vijandelijkheden verder. Piet Hein versloeg de Spaanse Zilvervloot in 1628 en admiraal Maarten Tromp deed er nog een schep bovenop door in 1639 de Spaanse Armada verpletterend te verslagen. Uiteindelijk maakte de Vrede van Munster, die in 1648 werd gesloten, een einde aan de Tachtigjarige Oorlog.

3 Boon L.P., 'Het Geuzenboek', uitg. De Arbeiderspers, 2013.

3 Fockema Andreae S.J. en Koeman C., 'Oude Kaarten en hun Makers', uitg. Fibula – Van Dishoek, 1975.

3 Hesselink A.W., Van Maldegem D.C., Van der Male K., Schouwenaar B., 'Verandering van de morfologie van de Oosterschelde door de aanleg van de stormvloedkering', (werkdocument), 2003, een pdf op www.deltaexpertise.nl.

3 Kuipers J. J.B., 'De Staats – Spaanse Linies', uitg. den Boer – de Ruiter, 2013.

3 Neuschwander J., 'Sportduikersgids Zeeland', uitg. MIM J.H. Gottmer / H.J.W. Becht, 2000.

3 Presser J., 'De Tachtigjarige Oorlog', uitg. Elsevier, 1975.

3 Stuyck R., 'De Schelde van Bron tot Monding', uitg. Lannoo, 1987.

3 Van Loo B., 'De Bourgondiërs', uitg. De Bezige Bij, 2019.

3 Diverse websites, o.a. Wikipedia.

De heremietkreeft

Een kraker in een schelp

Tijdens een duikvakantie begin jaren '90 in de Dominicaanse Republiek sliep ik in een rudimentaire hut. 's Nachts schrok ik wakker van kloppende geluiden onder mijn hangmat, alsof er keien tegen elkaar werden geslagen. Het bleken grote Amerikaanse reuzenheremietkreeften (Petrochirus diogenes) te zijn die met hun schelpen 'botsautooke' speelden.

Die schelpen zijn in feite van een weekdier, de roze vleugelhoorn of koninginneschelp (Strombus gigas)

De Amerikaanse reuzenheremietkreeft wordt tot 25 cm lang en ziet het niet direct als een probleem om de originele schelpeigenaar te onteigenen en op te eten.

Er zijn zo'n 500 bekende heremietkreeftsoorten. De meeste leven in het water, waar je ze kan vinden tussen de getijdenzone en soms wel op 500 meter diepte. Sommige soorten leven op het land, maar altijd in de nabijheid van water. De meest bekende landbewoner onder hen is de kokoskrab (Birgus latro), zie kaderstukje.

Heremietkreeften zijn geen echte kreeften en ook geen echte krabben. Ze behoren tot de groep tienpotige schaaldieren Anomura, samen met onder andere de porseleinkrabben en de oprolkreeften.

In Nederland en België komen twee soorten voor: de grote of gewone heremietkreeft (Pagurus bernhardus) en de kleine heremietkreeft (Diogenes pugilator). Die laatste wordt ook wel boksertje genoemd, omdat het diertje geregeld in de clinch gaat met soortgenoten als het gaat om eten, huisvesting of een partner.

De grote heremietkreeft wordt tot 10 cm lang, de kleine komt maar aan 2,5 cm. Je kan de twee soorten gemakkelijk uit elkaar houden, ook als ze jong zijn. Bij de grote heremietkreeft is de rechterschaar sterker ontwikkeld dan de linker en zijn de voelsprieten onbehaard, bij de kleine heremietkreeft is de linkerschaar groter en zijn de voelsprieten ruw en behaard.

Kluizenaar of toch niet?

Heremiet wordt ontleend aan een oud Grieks woord dat eenzaamheid betekent. Om dichter bij hun god te zijn en te medi-

teren gaan mensen al sinds de oudheid op eenzame plaatsen wonen, ver van de bewoonde wereld. Ook in andere talen wordt naar een kluizenaar verwezen. In het Frans wordt het diertje 'un bernard-l'ermite' genoemd, Engelsen spreken dan weer over de 'hermit crab' en Duitsers hebben het over 'Einsiedlerkrebs'. De meeste heremietkreeften leven dan ook afgezonderd in een lege passende slakkenschelp, alhoewel sommige ook ander beschikbaar materiaal gebruiken waarin ze hun weke achterlijf kunnen steken.

Maar de eenzaamheid van de heremietkreeft is relatief. Zo is het kleine heremietzakje (Septosaccus cuenoti) een griezelige metgezel van de kleine heremietkreeft. Deze kreeftachtige parasiet werd in 2020 voor het eerst waargenomen aan de Belgische kust. Hij vestigt zich aan de gastheer en voedt zich met het kreeftenweefsel. Uitwendig ontwikkelt zich op de ongelukkige kleine heremietkreeft een bruin zakje met eieren

Foto: Ivo Madder.

Een grote heremietkreeft probeert een soortgenoot uit zijn veel te grote schelp te verjagen om zodoende van woonst te kunnen wisselen.

die in het water worden losgelaten. Maar er zijn aangenamere buren. Sommige heremietkreeften voeren op hun schelp één of meerdere anemonen mee. Hier gaat het niet om parasitisme, maar om mutualisme. De anemoon beschermt de heremietkreeft door mogelijke aanvallers af te schrikken met zijn netelcellen en wordt als tegenprestatie

gratis vervoerd naar voedselrijke plaatsen. Hij voedt zich daarenboven ook nog met de maaltijdresten van de heremietkreeft. Wanneer deze laatste naar een andere schelp moet verhuizen, stimuleert hij het loskomen van de anemoon door met zijn scharen in de hechtschijf te knijpen. Nadien verplaatst hij hem dan gewoon op zijn nieuwe woning.

De kokoskrab of klapperdief (Birgus latro)

Stel je een kreeftachtige voor met een gewicht van vijf kilo en poten die een spanwijdte hebben van bijna één meter. Een dier dat voorzien is van twee scharen die een kokosnoot kunnen kraken. Een dier uit een sciencefictionfilm? Helemaal niet. Je kan het monster tegenkomen op enkele eilanden in de Indische en de Stille Oceaan.

Het dier behoort ook tot de familie van de heremietkreeften en is de grootste geleedpotige en het grootste ongewervelde dier ter wereld.

Het is een alleseter die in bomen kan kruipen en zich zelfs aan vogels vergrijpt.

Om je een idee te geven van de sterkte van de scharen: zij kunnen een kracht ontwikkelen van 3.300 newton. De bijtkracht van de menselijk kaak bedraagt ongeveer 1.000 newton.

De kokoskrab verplaatst zich tot 500 meter per dag, maar kan nooit ver van het water overleven, want zijn kieuwen moeten vochtig blijven. De voortplanting gebeurt ook in zee.

De naam klapperdief (het Latijnse latro in zijn wetenschappelijke naam betekent dief) komt van de verhollandsing van het Maleise woord 'kelapa' dat kokosnoot betekent.

De kokoskrab schijnt naar kreeft te smaken en loopt daarom gevaar vanwege de vraag naar zijn vlees.

een hachelijk leven

Heremietkreeften zijn gemakkelijk te herkennen, want ze beschermen hun kwetsbare en opgerolde achterlichaam in een lege schelp. Een heremietkreeft zonder schelp is ten dode opgeschreven. Het diertje telt tien poten, waarvan er twee

Palmdief of kokoskrab (Birgus latro) is de grootste terrestrische heremietkreeft ter wereld. De soort is wijd verspreid op afgelegen Indo-Pacifische

Foto: Gery Beeckmans.

Grote heremietkreeft (Pagurus bernhardus). Vechten voor een groter huisje of paringsritueel?

eilanden van de tropen. Volwassenen hebben zo'n taai exoskelet dat ze geen schelp meer dragen.

Foto: Dirk Wuyts.

van scharen zijn voorzien. Twee van de vier paar looppoten dienen effectief om zich te verplaatsen, de achterste zijn haken waarmee het kreeftje zich in de schelp kan verankeren.

Net als alle kreeft- en krabachtigen moet de heremietkreeft geregeld vervellen. Dit gebeurt doorgaans zo'n vier keren per jaar en verloren pootjes kunnen op dat ogenblik opnieuw gevormd worden. Tijdens de vervelling is het diertje kwetsbaar, omdat het kalkpantser ontbreekt.

Vijf nieuwe diersoorten ontdekt aan onze kust

De Belgische Strandwerkgroep ontdekte in het najaar van 2020 niet minder dan vijf nieuwe diersoorten aan onze kust. Het ging om de gladde snavelneut (Yoldia limatula), een tweekleppige die oorspronkelijk aan de Oostkust van Noord-Amerika gedijt en een drietal nieuwe visparasieten.

Ingrid Jonckheere van de Strandwerkgroep ontdekte ook voor het eerst het kleine heremietzakje. De larve van deze soort – die verwant is aan de zeepokken – vertakt zich in het lijf van de heremietkreeft. Eenmaal in het lichaam spuit ze stoffen in die de hormoonhuishouding van de kreeftjes verstoren. Daardoor krijgen de mannelijke exemplaren vrouwelijke kenmerken en kunnen ze niet meer vervellen. De enige functie van de gastheer is dan nog de parasiet voeden.

Uitwendig van de gastheer ontwikkelt zich een bruine zak met eieren die in het water worden losgelaten. Bij krabben is het parasiterende krabbenzakje beter bekend.

Ook bij de paring is het uitkijken en de diertjes flirten daarom bijzonder lang. Het voorspel duurt eindeloos en wel tot ze er absoluut zeker van zijn dat ze hun achterlijf niet voor niets ontbloten.

De eigenlijke paring gebeurt in een spreekwoordelijke wip en is binnen de minuut achter de rug. De vrijers komen even uit hun schelp en maken dat ze er zo gauw mogelijk terug inzitten. Het vrouwtje bewaart de eitjes in haar schelp en voorziet ze met haar poten van vers water. De larven verlaten de

woning en leven een paar weken in open water om zich nadien zelf in een kleine lege schelp te vestigen.

kleine kreeftjes worden groot

Wanneer het onderkomen van de heremietkreeft te klein wordt, moet het diertje op zoek naar een nieuwe woonst. Wanneer de concurrentie hard is en er weinig lege schelpen voorhanden zijn, leidt dit tot bijzonder zware gevechten waarbij dikwijls doden vallen. Maar dit is gelukkig niet altijd het geval. Wanneer er genoeg schelpen te

Foto: Ingrid Jonckheere.

Het zaadzakje van het parasiterende kleine heremietzakje aan het achterlijf van een heremietkreeft.

Symbiose heremietkreeft. Sommige heremietkreeften dragen zeeanemonen op hun schelp ter bescherming.

Foto: Johny Bleys.

Foto: Shawn Miller.

'Crabs with Beach Trash Homes' is een serie van fotograaf Shawn Miller. Momenteel fotografeert hij heremietkreeften (Coenobita purpureus) die hij vindt over verscheidene stranden in Okinawa, Japan. Het vreemde aan deze kreeften, is dat ze afval gebruiken als hun nieuwe huis.

vinden zijn, wordt er in groep verhuisd. De grootste heremietkreeft verhuist als eerste, de tweede grootste neemt diens oude schelp in bezit en zo gaat het door. Soms vormt er zich een wachtrij van een tiental dieren die geduldig wachten tot een iets grotere schelp ter beschikking komt.

Bij gebrek aan schelpen kunnen de kreeftjes ook gebruikmaken van holle stenen of – in het geval van heel grote heremietkreeften – zelfs metalen blikken. Heremietkreeften die aan land wonen, hebben een voorkeur

voor lichte schelpen of hollen de schelp uit met hun scharen om hem lichter te maken. Eén enkele heremietkreeft is erin geslaagd het achterlijf te verharden en het enigszins te beschermen, namelijk de kokoskrab. Volwassenen kokoskrabben hebben zo'n taai exoskelet dat ze geen schelp meer dragen.

De schelpendans , waarbij een wachtrij van heremietkreeften voor een nieuwe schelp te zien is, kan je bekijken via: https://youtu.be/LN4heY49lu8 of door onderstaande QR-code te scannen. Het is een korte Franstalige film.

Advertentie

PATRICK SWINNEN

Foto: Ingrid Jonckheere.

Foto: Peter H van Bragt.

Een heremietkreeft met een veel te klein huisje. Hij moet dringend op zoek naar een grotere schelp.

Een heremietkreeft zonder huis is ten dode opgeschreven. Fluwelen zwemkrab eet een heremietkreeft.

Kleine heremietkreeft (Diogenes pugilator).

Een heremietkreeftje inspecteert zijn nieuwe woonst alvorens te verhuizen. Foto: Ivo Madder.

Duikschool Okeanos Oostende 50 jaar

Eind 2021 vierde Duikschool Okeanos haar 50-jarig bestaan in het bijzijn van enkele vertegenwoordigers van NELOS, het stadsbestuur en bevriende duikscholen.

Op 4 november 1971 werd de vzw 'Duik- en Zwemclub Okeanos' officieel opgericht door Henry Robert, toenmalig lid van Duikernikkers Bredene, die als voorzitter een bestuur samenstelde met ondervoorzitter Jean Chevaillier en materiaalverantwoordelijke Jean Pire. Jean zette toen zijn eerste stappen in de duiksport en groeide later door tot 2*Instructeur.

Aanvankelijk vonden de trainingen plaats in het zwembad van Bredene om daarna te verhuizen naar het Thermae Palace van Oostende, waar de dinsdagavond de vaste trainingsavond van de club werd. De duikflessen werden in die tijd gevuld

door de brandweer van Oostende en het clublokaal bevond zich in de 'Ostend Tennis Club'.

In 1972 werd Okeanos lid van BEFOS en konden we internationaal erkende duikbrevetten uitreiken.

Vanaf de opening van het Stedelijk Zwembad in 1976 kregen we een nieuw clublokaal onderin het zwembadgebouw en trainden we in het toenmalige 'nieuwe zwembadcomplex'.

In 1981 hadden we onze eerste compressor en het clublokaal kreeg een centrale rol in de uitbouw van de duikschool. Er

ontstond een zeer mooi clubleven, met dank aan de vele vrijwilligers die de bardienst hebben opgenomen en de duikflessen vulden. Het waren de jaren waarin ons duikmateriaal werd aangekocht bij Dimi’s Dive Shop op de Zeedijk in Oostende en de clubfeesten met duikersschotels gevierd werden bij Eugène in de Miramar.

De eerste buitenlandse duikreizen naar L’Estartit werden in die tijd met veel enthousiasme georganiseerd door Romain en Francine. L’Estartit lag toen nog aan het eind van de wereld...

Binnen onze club groeide ook Tomas Termote als duiker op. Hij studeerde af als onderwaterarcheoloog en samen met zijn vader Dirk ontrafel-

De originele vlag na de oprichting in 1971.

Foto: Ronald Geeraert.

Foto: Ronald Geeraert.

Foto: Ivo Madder.

Het logo ter gelegenheid van het 50-jarig bestaan.

Luc Aelvoet, voorzitter Okeanos.

de hij de geheimen van vele wrakken in de Noordzee en publiceerde die.

Een nieuwe tak 'vrijduiken' werd enkele jaren geleden opgericht door Danny Van Dosselaer en kent ondertussen een sterke groei, wat een extra troef voor onze duikschool is. Leden kunnen hierdoor eenvoudig schakelen tussen beide disciplines.

Voor onze 50e verjaardag kregen we van Stad Oostende een gloednieuw zwembad om in te trainen en we beschikken zo over een 50 m bad op 2 m diepte en een 25 m bad op 4,20 m diepte.

Niettegenstaande een coronadip hebben we, dankzij de sturende kracht van onze duikschoolleider Paul Elewaut, onze club weer kunnen doen groeien. Met een mooie mix van zowel nieuwe leden als meer ervaren duikers staat onze duikschool klaar om de volgende 50 jaar aan te vatten! 

LUC

AELVOET, VOORZITTER OKEANOS VZW

Enkele clubleden van Okeanos tijdens de receptie.

Ivo Madder geeft een kristallen 'Bedankt' handdruk af namens het NELOS-bestuur.

Foto: Ronald Geeraert.

Foto: Ivo Madder.

Foto: Ronald Geeraert.

Het bestuur van Okeanos, samen met de schepen van sport.

François Blom, 55 jaar 3*I, een unicum!

Tijdens de laatste vergadering van het College der 3*Instructeurs, in september 2021, werden de medailles uitgereikt aan de jubilarissen. François Blom zou dan gevierd worden met een medaille voor 55 jaar 3*I, maar hij kon er toen helaas niet bij zijn.

Eind december 2021 werd François Blom, de stichter van Thalassa Diving Gent, in de 'bloemetjes' gezet door NELOS. Uit handen van Sven Vandekerckhove, de voorzitter van het NELOS-Duikonderricht, ontving François met veel fierheid zijn medaille voor 55 jaar 3*I.

Nooit eerder binnen de geschiedenis van onze federatie heeft er iemand 55 jaar lang de hoogste titel van 3*I gedragen. Thalassa Diving Gent was dan ook bijzonder trots dat deze eer hun stamvader François als allereerste te beurt viel!

Als pionier van de duiksport in Vlaanderen heeft François ontelbare duikers de wonderbare onderwaterwereld laten ontdekken. Hij is ook mede aan de basis van het ontstaan en ontwikkeling van het brandweerduikerskorps in Vlaanderen.

Tijdens een gezellige namiddag, de keel gesmeerd met het nodige gerstenat, vertelde François vol vuur talloze anekdotes uit zijn 58 jaar duiksport met een frisheid alsof ze gisteren gebeurd zijn. Sven Vandekerckhove, John Maes en Kris Vanderdonck hingen aan zijn lippen … zoveel passie voor duiken, na zoveel jaren … chapeau!

Toen dit artikel in lay-out gezet werd, stond er als slotzin: "Ben je in de buurt van de Brembloem in Evergem, spring dan zeker eens binnen bij François voor een warme babbel". Helaas bereikte ons ondertussen het droevige nieuws dat François op dinsdag 1 februari 2022 vredig ingeslapen is. Op 28 januari vierde François nog zijn 95e verjaardag, waarna zijn gezondheidstoestand snel achteruit ging. Ook reuzen van de duiksport hebben geen vat op de tijd.

Via deze weg wensen we ons medeleven te betuigen aan zijn familie en vrienden. 

François kreeg buiten zijn medaille ook nog enkele geschenken.

Vlnr: Kris Vanderdonck, François Blom, John Maes en Sven Vandekerckhove.

François kreeg van Sven zijn medaille.

François is fier op zijn medaille.

Foto's (5): Kris Vanderdonck.

Historiek OVOS

Een ingekorte historiek over de stichting van de regionale overkoepelende organisatie OVOS.

Antoine De Deene, 3*Instructeur en gewezen beheerder van BEFOS en nu NELOS, was tevens stichter/ voorzitter van de Gentse duikclub Manta. Hij zag hoe zowel de politieke als regionale discussies zich negatief ontwikkelden en was bang dat de nationale federatie BEFOS/FEBRAS uit elkaar ging spatten! Zijn grootste zorg was dan ook de erkenning van onze internationale duikbrevetten door de wereldfederatie CMAS.

Om die reden wilde hij een overkoepelend orgaan oprichten voor de Oost-Vlaamse duikclubs. Dit naar het voorbeeld van Antwerpen, die in 1971 AVOS oprichtte, met als doel alle provinciale duikclubs in die vereniging onder te brengen, dus zowel BEFOSals VVW-clubs (de VVW-club The Frogmen was de eerste Antwerpse duikclub en tevens één van de eerste in België) om ze te laten delen in de provinciale subsidies en om tevens gezamenlijke evenementen te organiseren.

Op 23 februari 1981 nodigde Antoine de beheerders uit van de Oost-Vlaamse duikclubs voor een vergadering in het clubhuis van de Manta aan de Gentse watersportbaan. De acht grootste Oost-Vlaamse duikclubs tekenden aanwezig. Antoine sprak over zijn twijfels en schrik voor het eventueel uiteenvallen van de nationale koepel. Hij stelde dan ook voor om, in navolging van de Antwerpenaars, OVOS (Oost-Vlaamse Vereniging voor Onderwatersporten) te stichten, echter met enkel NELOS-clubs en dus geen VVW-duikclubs. Regionale subsidies kwamen niet op de eerste plaats, maar zouden vanzelfsprekend welkom zijn om kleine clubs financieel te helpen.

OVOS was geboren en verscheen in het Staatsblad met oprichtingsdatum 24 februari 1981 en volgende beheerders:

D Antoine De Deene (Manta): voorzitter;

D Alfons Cassier (Orca): ondervoorzitter;

D Louis Vleminckx (Zeepaardje): public relations;

D Guiseppe Tondat (Thalassa): secretaris;

D Rudi Schollaert (Gentse Dolfijnen): penningmeester.

Rudi Schollaert ontwierp het logo voor de brieven en omslagen en al vlug volgden de andere provinciale '(V)OSSEN'. De rust kwam gelukkig terug in zowel de federatie als in de afzonderlijke liga's.

In die tijd beschikten kleinere clubs niet over de nodige instructeurs om de vereiste openwateroefeningen voor het behalen van de opeenvolgende brevetten van hun leden af te nemen. Na een bestuursvergadering in 1982 nodigde OVOS alle Oost-Vlaamse clubs uit op een werkvergadering, waarop besloten werd met de verkregen subsidies een jaarlijkse duikstage te organiseren waarbij alle instructeurs zich ter beschikking zouden stellen om dit probleem op te lossen. Het voorstel kon rekenen op een enthousiaste instemming van de aanwezige leden. De vraag: waar kon men zo'n weekend in geschikt water plannen? Na wikken en wegen kwam de oplossing uit de bus: Scharendijke in de Grevelingen! De jaarlijkse duikstage was een waar succes en groeide uit tot een evenement dat weerklank vond zowel bij NELOS als BEFOS. Een volgend initiatief werd het organiseren van regionale theoretische lessen voor het behalen van het brevet 'Duiker-Hulpverlener', 4*Duiker en het brevet Assistent-Instructeur.

OVOS groeide tot vandaag verder uit dankzij een betrokken en enthousiast opeenvolgend bestuur en levert nu een belangrijke bijdrage aan het NELOS-Duikonderricht. 

RUDI SCHOLLAERT

Foto's (2): Ivo Madder.

Antoine De Deene.

Rudi Schollaert.

In de Hippocampus nr. 285 illustreert een foto met twee honden in een RIB het artikel met als titel 'NOB wil aanpassing ARBO-wet'. Toen ik de foto bekeek, vroeg ik me af wat de Nederlandse Onderwaterbond, en dus duikers, hiermee te maken hebben. Zoeken deze honden naar vermiste duikers aan of onder het wateroppervlak? Speuren ze naar dode duikers op de bodem? Duiken de honden naar verloren duikmateriaal (zou handig zijn) of vangen ze kreeften (zie https://imgur.com/xbLK9vf ) ?

Omdat ik vermoed dat ook andere lezers van ons blad nieuwsgierig zijn, wilde ik deze vraag graag beantwoord zien.

Het artikel zelf loste het mysterie niet op. Ook het fotobijschrift 'SIGNI-zoekhonden worden regelmatig ingeschakeld bij vermissingen, zowel door particulieren als instanties en overheden' leverde behalve de vermisten geen extra hints op. Dan maar aan allesweter Google vragen wat hij over SIGNI weet en al snel botste ik op de URL www.zoekhonden.com Van daaruit maakte ik contact met Esther van Neerbos en zo werd het mysterie ontrafeld

Aan het begin van ons gesprek vraag ik Esther wat hun organisatie precies doet. Tijdens de voorbereiding van ons virtueel interview heb ik vruchteloos geprobeerd te betekenis te achterhalen door allerlei woorden voor 'hond' en 'zoeken' te combineren. Haar antwoord was echter eenvoudig en verrassend. SIGNI komt van 'Signalisation des Voies de Navigation Intérieure' en dus van het Europees betonningssysteem voor binnenwateren. Niet onbekend bij duikers. Deze naam verwijst naar de aanwijsrol van de honden bij het zoeken naar stoffelijke resten in het water.

SIGNI-zoekhonden worden regelmatig ingeschakeld bij vermissingen, zowel door particulieren als instanties en overheden.

Foto's (6): SIGNI.

Nadat de hond door zijn gedrag aangeeft iets te ruiken, is het tijd voor de duikers om te water te gaan.

We weten allemaal dat honden over een superieure reukzin beschikken en dat, mits aangepaste training, we hen kunnen gebruiken om naar dingen (zoals truffels, drugs, voedingswaren, …), dieren (zoals bijv. wolven) en mensen, levend en/of dood, te zoeken. Er bestaan hiervoor verschillende technieken zoals spoorzoeken en 'air scenting' die elk hun voor- en nadelen hebben. Honden die aan 'air scenting' doen, gebruiken de aanwezigheid van iedere menselijke geur op het terrein.

verkleinen van het zoekgebied

De honden van SIGNI worden meestal ingeschakeld wanneer in een bepaald gebied een persoon (mogelijk) verdronken is. Hierbij is tevens de exacte locatie van het stoffelijk overschot of de plaats van verdrinking onzeker. Het af te speuren wateroppervlak is door die opeenstapeling van onzekerheden te groot om met duikers de bodem af te zoeken. De honden kunnen een groot gebied snel controleren door vanaf een boot of de waterkant te zoeken naar menselijke geuren. Een stoffelijk overschot geeft immers

een zeer lange tijd geur (gas) af dat naar de oppervlakte stijgt (nee, niet in de vorm van bellen). De honden zijn getraind op die specifieke geur en duiden de plaats met de sterkste waarneming aan. Hierdoor wordt eerst en vooral de aanwezigheid van een slachtoffer bevestigd en daarnaast ook het gebied dat met andere middelen doorzocht moet worden sterk ingeperkt. De honden zorgen er dus voor dat een uitgebreid zoekgebied op een snelle manier gereduceerd wordt tot een kleiner werkgebied dat beter geschikt is om met precisiemateriaal te onderzoeken.

Voor de honden zijn er geen beperkingen met betrekking tot de diepte en de temperatuur van het water en het type water. Ook zijn er nauwelijks beperkingen wat het tijdstip van verdrinking betreft. Toch wordt er gekozen om, tenzij bij hoogdringendheid, de zoekactie te plannen op momenten met gunstige omstandigheden om het zoeken optimaal te laten verlopen. Dit kan zelfs nadat het officieel politieonderzoek niets opgeleverd heeft.

De bovenstaande paragrafen lezen alsof het om een simpele procedure gaat: hond ruikt gassen, boot vaart naar de plaats en klaar is kees. Het geurspoor wordt echter sterk beïnvloed door wind en stroming. Bovendien kan de hond niet vertellen waar de boot naartoe moet varen. Het gedrag van de hond moet door de 'handler' gelezen en aan de schipper doorvertaald worden. Ook is het helemaal niet zeker dat er iets te vinden is. Hoelang vaar je rond voor je beslist dat er niets in het water ligt? De boot tot vlak boven de verdronken persoon brengen, vergt een zeer goede samenwerking tussen hond, 'handler' en schipper.

waterzoekhonden vervangen duikers

Tijdens mijn verblijf in Amerika kreeg ik de kans om aan enkele trainingssessies van waterzoekhonden deel te nemen. Daar vervullen duikers een bijkomende, belangrijke rol in de training. De honden worden eerst getraind op het herkennen van de geur van menselijke resten op het land. Dit gebeurt door ze te belonen als ze tijdens trainingssessies potjes met menselijke resten vinden. De moeilijkheidsgraad van de oefening wordt beetje bij beetje verhoogd totdat de 'handler' het volste vertrouwen heeft in de speurcapaciteit van de hond op harde grond.

De plaats waar de hond het geurspoor waarneemt wordt gemarkeerd met een boei.

Een duiker brengt een nummerplaat aan boord, de zoekhond mag tevreden zijn.

Een duiker maakt oppervlakte na inspectie van een autowrak onder water.

De honden hebben goed werk verricht, er ligt wel degelijk een autowrak op de bodem.

Dan volgt de overstap naar open water. Hierbij houden duikers het potje met resten vast. Aan het oppervlak trekken ze de aandacht van de hond en de schipper vaart in de richting die de hond aangeeft. Na een aantal keer legt de hond het verband tussen geur, richting geven en vaarrichting. Een geslaagde combinatie leidt de boot tot de duiker en tot de beloning met de hoogste waarde voor de hond. In de volgende stap trekt de duiker de aandacht van de hond en duikt een beetje onder als de hond hem opgemerkt heeft. De hond moet dan op de geur afgaan om de duiker te vinden en zijn beloning te krijgen. Stapsgewijs vergroot de afstand en de diepte, totdat de duiker vervangen kan worden door een verankerd geurpotje onder water. Nadat de duiker van het toneel verdwenen is, gaat de training verder. We belanden dan in de wereld van de pure 'K9 SAR'-technieken (Search and Rescue Dog Training) en dat valt buiten onze duiksport.

eerst de honden dan de duikers

De trainingsmethode die ze in Amerika toepassen, wordt niet gehanteerd bij SIGNI. Zij trainen hun honden door het plaatsen van geurbronnen in ondiep water aan de kant. Hierdoor leert de hond op een eenvoudige manier de overgang van land naar water. Daarna gaat het richting boot. Daarnaast gebruiken zo ook het voorbeeldgedrag van getrainde honden op nieuwkomers. Honden kunnen zoals mensen ook leren door het kopiëren van het gedrag van anderen. Wat de trainingsmethode ook mag zijn, de gouden regels bij hondentraining zijn herhalen, gaan voor succes en stapsgewijs vorderen.

De foto in het artikel in Hippocampus nr. 285 verwees naar de samenwerking tussen het K9-team en de duikers. Als het hondenteam in de boot het vermoeden van de aanwezigheid van stoffelijke resten bevestigt en het zoekgebied bepaald is, gaat het duikteam, dat bestaat uit vrijwilligers, op zoek. De duikers kunnen dan het beperkt gebied uitkammen op zoek naar de bron van de geur en die bron is niet noodzakelijk een volledig lichaam. Alleen door die samenwerking kan de zoektocht tot een resultaat leiden. De Nederlandse Arbeidsomstandighedenwet (de zogenaamde Arbowet) bemoeilijkt het 'werken' met duiker-vrijwilligers en daarom werd die foto met twee honden bij het artikel geplaatst. Door de inspanningen van onder andere de NOB is er een gunstige evolutie in dit dossier.

Een foto vertelt nog steeds meer dan duizend woorden en nu was dit ook het geval. Als je tijd hebt, is het interessant om deze soort honden en de rest van het team te zien trainen, hopend dat je ze nooit nodig zal hebben. 

RN7: Stichting SIGNI-zoekhonden hielp mee met opsporing 59-jarige vermiste Nijmeegse vrouw: https://bit.ly/vermistevrouw

Vermissing Groningen: https://youtu.be/H-9p1lVGDQk

Politiek: Mogen SIGNI-zoekhonden vermisten blijven zoeken? https:// twitter.com/Signizoekhonden/status/1467635555315896326

PATRICK VAN HOESERLANDE

Foto's (3): SIGNI.

Een tweede RIB, bemand met duikers, volgt de RIB met de zoekhonden.

De honden worden getraind door onder water geurbronnen op ondiepte te plaatsen. Ook hier is jong geleerd, oud gedaan!

Ook 's avonds kunnen de zoekhonden op hun geurzin rekenen!

Amfibier

2022 is voor Duikschool Amfibie vzw een feestjaar. We bestaan 50 jaar en dat kunnen we niet ongemerkt voorbij laten gaan. We bevroegen de leden over feestactiviteiten voor het gouden jubileum en gingen met de 'Werkgroep 50-jaar' aan de slag. Verschillende ideeën werden geopperd. Er was er eentje dat de werkgroep en zeker mezelf aansprak: een eigen bier brouwen.

Als gewezen 'barmoeder' in ons clublokaal kon ik hier alleen maar van dromen. Dat wilde ik echt proberen uit te werken. We hebben in onze club geen connecties met bierbrouwers, maar als je zoekt op het wereldwijde web vind je er genoeg. Er werden verschillende (micro)brouwerijen aangeschreven met allerlei vragen: "Wat kost het?", "Hoe werkt het?", "Moeten we zelf een recept uitdokteren?", "Krijgen we hulp?", …

We kregen niet overal even vlot antwoord en uiteindelijk kwamen we dicht bij huis terecht. Op wandelafstand van mijn huis ligt een trots van Turnhout: Brouwerij Het

Nest ... en ja, je kan hier ook je persoonlijk bier laten brouwen. Na een telefoontje met Gust, de brouwer, werd het hele project plots realistisch, haalbaar en betaalbaar. We konden de laatste 1.000 liter van een brouwsel afkopen en laten aromatiseren. We konden kiezen uit drie soorten bier van het Nest: Schuppenboer 8% (heerlijk, vlot, maar misschien wat te zwaar om geschikt te zijn voor iedereen), Hertenheer 4,8% (uit ervaring weet ik dat die wat bitterder is, dus ook niet geschikt voor iedereen) en het blonde huisbier van 6,2%. Om verschillende redenen kozen we voor het blonde huisbier met een perzikaroma. Het blijft echter altijd wel een gok, waarvan je niet weet of het zal aanslaan.

De naam van onze duikschool en het vernieuwde logo lenen zich goed om het bier te promoten. Met de hulp van mijn dochter Mikey werd het etiket ontworpen en was de naam 'Amfibier' geboren.

Tot slot bleek ook het regelen van de levering een uitdaging. Een totaal van 147 bakken bier is immers een heel aantal. Met twee volle bestelwagens is het uiteindelijk gelukt om alles naar onze clublokalen te vervoeren en het bier er te stockeren.

Het hele proces was soms toch wat stressvol, maar uiteindelijk hebben we alles mooi rond gekregen, zodat we het Amfibier met veel trots konden voorstellen op onze algemene ledenvergadering. We hebben alles

ook met de nodige discretie kunnen realiseren. Dat bleek toen op de verga dering één van de leden voorstelde om een feest bier te brouwen. Hij was aangenaam verrast toen het Amfibier werd gepre senteerd. Er werd volop gedegusteerd en het werd goed bevonden. Het was geslaagd. Ook tijdens de Algemene Vergadering van NELOS, waarvoor we de organiserende club waren, bleek het Amfibier een schot in de roos.

Kom ons gerust opzoeken om het Amfibier te proe ven, want in 2022 serveert onze Duik school Amfibie het 'AMFIBIER'. 

Duikschool Amfibie deed de catering tijdens de AV NELOS 2022.

KATHY DILNY, DUIKSCHOOL AMFIBIE

40 jaar Duikschool Campinia Herentals

Duikschool Campinia Herentals vzw werd in 1981 opgericht door enkele vrienden, waarvan één persoon reeds jaren actief was in de duiksport.

Toen spraken we nog over Elementair Brevet of Lager Brevet, Middelbaar Brevet en Hoger Brevet, Club instructeur, FederaIe Instructeur en Nationale Instructeur.

duikmateriaal zag er vroeger anders uit

Wekelijks werd er getraind in het zwembad met eentraps- en tweetrapsademautomaten, flessen met één kraan en voorzien van draagriemen en reservetrekstang. Duikpakken hadden nog geen 'seals' en duikhandschoenen en duikbotjes dienden toen als het ware als 'seals'. Onze reddingsvest (trimvest) was een Fenzy en duikcomputers waren er nog niet. Dieptemeter, kompas, horloge en duiktabellen werden toen algemeen nog gebruikt.

gestart onder de vleugels van CVD

Omdat we toen nog geen instructeur in de club hadden, zijn we gestart onder de vleugels van het CVD, een grote Club uit Antwerpen. Hun instructeurs kwamen bij ons examens afnemen. In 1987 hebben we onze eigen clubstempel laten aanmaken, die nog steeds in gebruik is.

Door de jaren heen is de club verder gegroeid, het materiaal werd beter en de veiligheidsregels zijn verscherpt. De jackets en de duikcomputers deden hun intrede om zo

Ons clublogo door de jaren heen

Ons eerste clublogo was met een duiker erin. Nadien werd dat een zwart zeepaardje op een gele achtergrond. Later volgde er een speels kleurrijk zeepaardje, uitgerust met duikbril en snorkel.

veilig mogelijk te kunnen genieten van de wondere onderwaterwereld. Duikreizen en duikweekends werden georganiseerd en af en toe gebeurde er wel eens iets wat niet in het draaiboek stond. In Puerta de la Selva lieten we het dorp veranderen in een broeihaard van de Guardia Civil en in L'Estartit hebben we de tijd verzet. Op duikweekends werd wel eens strijd geleverd met de moederclub om het grootste aantal meters bier te verorberen, maar hier moesten we het afleggen tegen de meer ervaren duikers. Vele landen werden aangedaan om te gaan duiken, zowel met de club als individueel, met prachtige foto's en straffe verhalen tot gevolg.

Op termijn groeide de club tot een zestigtal leden, maar de doorgroei naar hogere brevetten en instructeurs bleef op een laag pitje, wat ook bij heel wat andere clubs het geval is. Natuurlijk kwam er na de vette jaren een periode van magere jaren en stagneerde het aantal leden om uiteindelijk zelfs te dalen. Maar er blijft altijd wel een harde kern, zodat we steeds weer blijven overleven. De laatste jaren heeft corona natuurlijk

In het begin kregen we de stempel van Duikschool CVD in ons duikboekje, nadien hadden we onze eigen stempel.

Après-dive na een clubduik bij de Bergse Diepsluis.

Foto: archief Duikschool Campinia.

een grote impact op het sportgebeuren en ons leven gehad, wat ook een negatieve invloed op het ledenbestand had. Daarnaast stel ik vast dat de interesse om te leren duiken verminderd is tegenover vroeger, want er zijn nu zoveel mogelijkheden om andere sporten en dingen te doen.

40 jaar is lang, maar voor mij lijkt het als de dag van gisteren. Er zijn natuurlijk ook mensen die we kwijtgeraakt zijn in de loop der jaren. We missen hen, maar ze zullen steeds met de club verbonden blijven. 

TEUTE ACHIEL (BIJNAAM UIT DE JAREN '70 VOOR CHARLES VERMYLEN)

In het begin doken we met Fenzy's en duikflessen met 'sangles' (draagriemen).

Nettentraining.

Advertentie

Europlongée Boulouris

ENKELE VAN

ONZE PARTNERS:

SCUBAPRO

SUB GEAR

BARE

SUUNTO

UWATEC

SHEARWATER METALSUB

BIGBLUE

RIFF

GREEN FORCE

Alles inbegrepen van maandag tot vrijdag: 5 nachten, volpension

MARES

SEAC

PROCEAN

DIVESYSTEM

UK

DICAPAC

BRIGHT WEIGHT

SEALIFE

10 duiken aan € 539 per persoon.

Diep duiken: 6 duiken aan € 336 per persoon. (vullen met zuurstof mogelijk)

6 personen minimum

www.europlongee.fr

FAX: 04 94 19 03 26 GSM: 06 09 18 53 74 • contact@europlongee.fr

DUIKCOMPUTERS DUIKLAMPEN ADEMAUTOMATEN DROOGPAKKEN JACKETS, … showroom

Hofeinde 21, 2350 Vosselaar, België

Tel: +32(0)14 61 12 60

E-mail: Hcv.Bvba@Pandora.Be

www.duikmateriaal.be

Mike Melis bij zijn huwelijk, buiten aan de kerk. Hij moest van Neptunus zo lang mogelijk onderblijven in de badkuip.

Foto's (3): archief Duikschool Campinia.

De Amerikaanse stierkikker op rooftocht door Vlaanderen

Hoe eDNA kan helpen zijn verspreiding aan banden te leggen

De Amerikaanse stierkikker is een uitheemse invasieve soort die in slechts twintig jaar tijd honderden vijvers in Vlaanderen heeft ingepalmd. Op zijn veroveringstocht verslindt hij alles wat hij tegenkomt en laat hij nog weinig ruimte en voedsel over voor inheemse kikkers, padden en salamanders. Het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) houdt daarom een vinger aan de pols wat betreft de verspreiding van deze veelvraat met behulp van omgevings-DNA (environmental DNA in het Engels, vandaar de afkorting eDNA).

Foto: Rollin Verlinde, Vildaphoto.

Samen met veranderingen in landgebruik, het uitbuiten van natuurlijke bronnen, klimaatsverandering en milieuvervuiling, behoren uitheemse invasieve soorten tot de 'Big Five' van de meest desastreuze menselijke invloeden die de biodiversiteit wereldwijd onder druk zetten. Uitheemse invasieve soorten zijn organismen die door menselijk toedoen buiten hun oorspronkelijk verspreidingsgebied zijn terechtgekomen en op deze plaatsen de lokale ecologische balans ontwrichten. De Amerikaanse stierkikker (Lithobates catesbeianus), in de volksmond ook wel brulkikker genoemd, is één van de honderd meest destructieve uitheemse invasieve soorten ter wereld. Zoals zijn naam verraadt, kwam de stierkikker oorspronkelijk voor in het westen van Noord-Amerika en Canada en doet de roep

van mannetjes denken aan een loeiende stier. Deze, uit de kluiten gewassen, kikker kan tot een halve kilo wegen en uitgestrekt een lengte tot wel 40 centimeter bereiken. Omwille van zijn enorme kikkerbillen werden stierkikkers doorheen de twintigste eeuw wereldwijd geëxporteerd voor grootschalige kweekprogramma's. Verder werden ze ook verhandeld om tuinvijvers op te fleuren met beeld en klank. Wanneer individuen ontsnapten of werden vrijgelaten, resulteerde dit op veel plaatsen in de vestiging van stabiele natuurlijke populaties. Op die manier hebben stierkikkers voet aan wal kunnen zetten in bijna veertig landen, verspreid over vier continenten.

In Europa komt de stierkikker naast België ook voor in het Duitsland, Frankrijk, Italië en Griekenland. Ook in Nederland en het Verenigd Koninkrijk slaagde de stierkikker erin natuurlijke populaties te ontwikkelen, maar een vroegtijdig detectie en een snelle bestrijdingscampagne maakten hier al snel

korte metten mee. In België daarentegen werden in de jaren negentig dikkoppen van stierkikkers massaal verkocht op Antwerpse dierenmarkten, in tuincentra en in dierenspeciaalzaken en dit voor een appel en een ei. Hoewel een strikte Europese verordering in 2014 de verkoop van Amerikaanse stierkikkers in Vlaanderen verbood, was het kalf al verdronken. De overvloed aan privévijvers, poelen en sloten rond de Grote Nete heeft een vlotte verspreiding van ontsnapte en vrijgelaten stierkikkers in de hand gewerkt, waardoor het probleem steeds groter werd. Bijgevolg komt de soort vandaag de dag talrijk voor in honderden vijvers gelegen tussen Lier en Olmen. Bovendien werden ook geïsoleerde populaties waargenomen in Hoogstraten en Arendonk, wat onze Noorderburen opnieuw serieuze kopzorgen baart. Ook in Sint-Agatha-Rode, Herselt en Ham werden recent nieuwe populaties ontdekt, waardoor het probleem zich ook richting Vlaams-Brabant, Limburg en Wallonië dreigt te verspreiden.

De drie levensstadia van de Amerikaanse stierkikker. Links een dikkop die al achterpootjes ontwikkeld heeft. In het midden een juveniele stierkikker. Rechts een volwassen stierkikker. Volwassen stierkikkers zijn herkenbaar aan een trommelvlies dat even groot of groter is dan het oog (wit pijltje), geen overlangse lijsten op de zijkant van de rug (zwarte dubbele pijl) en de afwezigheid van een lengtestreep midden op de rug.

Foto's (4): Toon Everts.

Karakteristiek geloei mannelijke, Amerikaanse stierkikker.

De verspreiding van de Amerikaanse stierkikker in Vlaanderen.

Maar wat maakt dat deze kikker zo schadelijk is voor inheemse fauna? Stierkikkers zijn echte veelvraten die alles verorberen wat ze tegenkomen, zolang het maar in hun bek past. Het INBO bestudeerde het voedingsgedrag van de kikkers door na te gaan wat er in de maag van dode exemplaren te vinden is. Hieruit bleek dat naast heel wat insecten, tal van inheemse kikkers, padden, salamanders, vissen en zelfs kleine watervogels op hun menu staan. Stierkikkers zelf worden echter niet gesmaakt door inheemse roofdieren, waardoor er maar weinig natuurlijke controle op de populatiegroei van deze exotische kikker wordt uitgeoefend.

Stierkikkers zijn dan ook nog eens enorm vruchtbaar. Zo kan één vrouwtje elk jaar tot wel 20.000 dikkoppen voortbrengen. Bovendien blijkt de Amerikaanse stierkikker drager te zijn van de agressieve schimmel Batrachochytrium dendrobatidis (of kortweg Bd) die bij amfibieën de dodelijke huidziekte Chytridiomycosis veroorzaakt. Stierkikkers blijken hier zelf weinig last van te hebben, maar wanneer de schimmel wordt overgedragen op inheemse amfibieën veroorzaakt het een huidaantasting. Die zorgt ervoor dat de dieren ernstig verzwakken, waardoor hun jachtcapaciteit in het gedrang komt. Soms leidt dit zelfs tot een plotse dood zonder enig ziektebeeld. Deze schimmel is verantwoordelijk voor de dramatische achteruitgang en zelfs het lokaal uitsterven van heel wat amfibiesoorten. Hierdoor wordt Bd gekroond tot de meest dramatische geregistreerde oorzaak van biodiversiteitsverlies veroorzaakt door een ziekte. Het staat dus buiten kijf dat de Amerikaanse stierkikker een steeds toenemende druk uitoefent op inheemse soorten en dus een ware bedreiging vormt voor de lokale soortenrijkdom.

Omdat stierkikkers zich niet gemakkelijk laten zien, is een effectieve bestrijding op grote schaal niet voor de hand liggend. Dikkoppen bijv. leven tot twee jaar onder water. Enkel de volwassen mannetjes laten tijdens de voortplantingsperiode van zich horen met hun karakteristiek geloei. Daarom heeft het INBO een techniek uitgewerkt die toelaat om op basis van de genetische sporen die de soort achterlaat in het water, het zogenaamde eDNA, de ongewenste gast op grote schaal te detecteren. Hiervoor wordt eerst vijverwater verzameld en gefilterd door een speciale filter die ontworpen is om DNA-partikels tegen te houden. In een volgende stap wordt het DNA uit deze filters

geïsoleerd en wordt de samenstelling geanalyseerd met behulp van een toestel dat aangeeft wanneer stierkikker-DNA wordt gedetecteerd. Bijkomend onderzoek aan het INBO heeft aangetoond dat de sterkte van het gemeten signaal bijna perfect overeen komt met het aantal stierkikkers dat in een vijver aanwezig is. Op die manier kan eDNA

Tijdens eDNA barcoding worden al de DNA-partikels aanwezig in een waterstaal, doorheen een scanner geleid. Enkel wanneer een DNA-partikeltje afkomstig van stierkikker passeert, wordt een signaal afgegeven.

ding' genoemd.

Deze innovatieve manier van detecteren staat centraal in een 'early-warning-rapid-response' systeem dat op termijn een stevig en effectief weerwoord moet bieden tegen de acute biologische dreiging van de stierkikker en andere invasieve uitheemse soorten in Vlaanderen. De basis van dit sys-

niet alleen aanduiden in welke vijvers stierkikkers aanwezig zijn, maar kan het ook een indicatie geven over de hoeveelheid stierkikkers die er zich schuilhou den. Het systeem is dus vergelijkbaar met de barcodes op de pro ducten in de supermarkt, maar in dit geval zijn die producten microscopisch klein en wordt enkel de barcode van één specifiek product gescand. Deze techniek wordt daarom 'eDNA barco

teem wordt gevormd door opmerkzame burgers die vermoedens van stierkikker, zoals het typerende geloei, melden in het dataportaal waarnemingen. be. In een volgende fase rukt het INBO uit om met behulp van een 'eDNA screening' na te gaan in welke specifieke vijvers stierkikkers al dan niet vertoeven en met hoeveel ze aanwezig zijn. Vervolgens kan een gerichte bestrijdingsstrategie in gang worden ge-

Foto: Rollin Verlinde, Vildaphoto.

Dikkop van een stierkikker.

zet door op de juiste locaties en in de sterkst geïnfecteerde vijvers dubbele schietfuiken te plaatsen. Dit type fuik bestaat uit twee fuikdelen die met elkaar worden verbonden door een tussennet dat aan de onderkant verzwaard is met lood. Het wordt opengehouden met behulp van drijvers die aan de bovenkant bevestigd zijn. Wanneer stier-

kikkers op dit tussennet botsen, worden ze steeds dieper de fuik in geleid. Iedere dag worden de fuiken leeggemaakt en worden de stierkikkers op een humane manier verdelgd door ze te laten inslapen. Zo worden burgerwaarnemingen in tandem gebruikt met eDNA-opsporingstechnieken om de vangstinspanningen zo goed mogelijk te

laten renderen. Er wordt dan ook verwacht dat deze strategie een kantelpunt kan teweegbrengen in de verdere verspreiding van de Amerikaanse stierkikker in Vlaanderen.

eDNA watte? Omgevings-DNA ('environmental DNA' in Engels, vandaar de afkorting 'eDNA') slaat op DNA dat door organismen in de omgeving (water, lucht, bodem) wordt achtergelaten in de vorm van huidschilfers, schubben, uitwerpselen, haar, slijm, geslachtcellen, enzovoort. Omdat het DNA van iedere soort een unieke samenstelling heeft, kan eDNA gebruikt worden om de aanwezigheid van een welbepaalde soort aan te tonen zonder dat we het organisme effectief moeten spotten.

Wist-je-dat de eDNA-techniek in 2007 oorspronkelijk ontwikkeld werd om te achterhalen in welke vijvers Amerikaanse stierkikkers zich schuilhouden? Sindsdien zijn er wereldwijd duizenden studies over eDNA uitgevoerd voor de detectie van een uitgebreid gamma aan soorten, gaande van mosselen tot jaguars en alles daartussenin.

Wist-je-dat in verschillende ZuidAmerikaanse en Aziatische landen stierkikkers nog massaal worden gekweekt? Het eten van kikkers maakt deel uit van de lokale eetcultuur en wordt soms zelfs als geneeskrachtig beschouwd.

De 'Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) van de Verenigde Naties' rapporteerde in 2010 een jaarlijkse wereldwijde productie van zo'n 2.000 ton gekweekte Amerikaanse stierkikkers.

Wat kan jij doen? De absolute basis van de succesvolle bestrijding van deze soort bestaat niet uit het werk van wetenschappers, maar van opmerkzame burgers die waarnemingen van stierkikkers (gezien of gehoord) registreren op het platform www.waarnemingen.be. Doe daarom steeds een melding als je een stierkikker zou zien of horen en voorzie het nodige bewijsmateriaal, zoals een geluidsfragment of een foto.

Voor de geïnteresseerden:

• Bestrijding van de Amerikaanse stierkikker in Vlaanderen (RAVON 2020)

https://natuurtijdschriften.nl/ pub/1000532

• Amerikaanse stierkikker breidt leefgebied uit naar Limburg (INBO 2022)

https://www.vlaanderen.be/inbo/ nieuwsbrief-februari-2022/amerikaanse-stierkikker-breidt-leefgebied-uit-naar-limburg/

TEUN EVERTS, CHARLOTTE VAN DRIESSCHE & REIN BRYS

Een Amerikaanse stierkikker heeft zin in meerkoet.

Een dubbele schietfuik opgezet in een vijver.

Foto:

Foto: Rollin Verlinde, Vildaphoto.

Amerikaanse stierkikker.

Het nieuwe boek van Sylvia Earle

Sylvia Earle is 's werelds meest bekende vrouwelijke oceanografe en ze zet zich al jaren in om de aantasting van de oceanen wereldkundig te maken.

Haar laatste boek 'Ocean: A Global Odyssey' verscheen in november 2021 bij The National Geographic Society/Treehugger.

HHet boek is een lyrische en inspirerende gids over de evolutie, de schoonheid en het belang van onze oceanen. De auteur beschrijft de uitdagingen waarmee ze worden geconfronteerd, zoals klimaatverandering, plastic en overbevissing en de mogelijkheden om er iets aan te doen. Wij zijn ons vanzelfsprekend bewust van deze problemen, maar Earle's schrijftalent en de verbluffende fotografie in het boek brengen ze op een onthullende manier tot leven en bewijzen dat – zoals Earle het zelf zegt –"iedereen, overal, onlosmakelijk verbonden is met en volkomen afhankelijk is van de oceanen".

Maar wie is Sylvia Eare?

Sylvia Earle werd op 30 augustus 1935 geboren in Gibbstown, New Jersey, in het noordoosten van de Verenigde Staten. De natuur is haar speelterrein en ze leert heel snel de krabben en de kwallen van de baai van de Delaware kennen.

In 1952 leest ze het artikel van Comman-

dant Jacques Cousteau in National Geographic, waarin hij stelt dat "The best way to observe a fish is to become a fish"

(De beste manier om een vis te observeren is door een vis te worden). Meteen leent ze een duikpak bij een vriend van haar vader en doet ze haar eerste duik. Daar ontstaat haar interesse in en liefde voor de onderwaterwereld en ze vat botanische studies aan in de fycologie, de kennis van de wieren, aan de universiteit van Florida.

Dankzij een studiebeurs kan ze ettelijke wetenschappelijke duiken uitvoeren en haar studies tot een goed einde brengen. Zij behaalt haar diploma in 1955.

Datzelfde jaar schrijft ze zich in aan de universiteit Duke in Noord-Carolina om een thesis voor te bereiden over de bruinwieren in de Golf van Mexico. De universiteit weigert haar een plaats als assistente, omdat ze geacht wordt te trouwen en kinderen te krijgen.

Ze bijt echter door en verzamelt meer dan 20.000 stalen van de wieren. Ze behaalt haar doctoraat in 1966.

Een vrouw die duikt? Nee toch?

In 1968 duikt ze voor het eerst uit een onderzeeër op 30 meter diepte. Ze schrijft zich in voor een verblijf in het onderwaterlaboratorium 'Tektite 1', op de Amerikaanse Maagdeneilanden. Ondanks haar wetenschappelijke kennis en haar ervaring wordt ze niet weerhouden.

Het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Zaken, verantwoordelijk voor het project, kan zich immers niet voorstellen dat een vrouw een paar maanden samen met mannen in één onderwaterlaboratorium zou vertoeven.

Sylvia Earle geeft weer niet op en in 1970 wordt ze aangesteld als hoofd van het project 'Tektite 2' met een team dat volledig uit vrouwen bestaat.

Tussen 1972 en 1975 neemt ze deel aan verschillende expedities in het onderwaterlabo van het Amerikaans Oceanografisch Instituut en bestudeert ze de migratie van walvissen. Ze schrijft tal van artikels om het grote publiek hierover op de hoogte te brengen.

Het duiken blijft haar passie en in 1979 behaalt ze het werelddiepterecord voor vrouwen met een duik van 2 uren naar 381 meter.

Sylvia Earle.

Foto: Todd Brown.

een ondernemende vrouw

In 1981 richt ze de ondernemingen 'Deep Ocean' en 'Deep Ocean Engineering' op met haar derde (en nadien nog ex-) echtgenoot, de ingenieur Graham Hawkes. Beide firma's specialiseren zich in het ontwerpen van onderwatervoertuigen die wetenschappers moeten toelaten het oceaanleven op ongekende dieptes te bestuderen. Het team ontwerpt in 1985 de Deep Rover, een onderzeeër die op 1.000 meter diepte kan werken. Het volgende jaar wordt Sylvia Earle de eerste vrouw die solo deze diepte bereikt.

In 1990 verlaat ze de ondernemingen om wetenschappelijk directeur te worden van de NOAA, de National Oceanic and Atmospheric Administration. Ze wordt de eerste vrouw die deze functie bekleedt.

In 1991, tijdens de tweede Golfoorlog, stort het Iraakse leger 800.000 liter ruwe stookolie in de Perzische Golf om de opmars van het Amerikaans leger te vertragen. Sylvia leidt daar verschillende expedities om de impact van deze lozingen op het ecosysteem te meten.

In 1998 wordt ze door National Geographic benoemd als 'Explorer-in-Residence' en krijgt ze de bijnaam 'Her Deepness' (Koningin van de diepte).

palmares

Dr. Sylvia Earle (87 jaar) leidde meer dan 100 wetenschappelijke expedities en verbleef meer dan 7.000 uren onder water.

Ze voer met 30 verschillende onderzeeërs en schreef 200 wetenschappelijke artikels en 14 boeken. Zij gaf uiteenzettingen in 90 landen en verscheen in talloze televisie-interviews.

De prestigieuze Milieuprijs van de Verenigde Naties viel haar ten deel. Sylvia Earle is doctor honoris causa van 27 universiteiten. Momenteel bezielt ze de organisatie 'Mission Blue' (www.mission-blue.org), een instelling die zich inzet om wereldwijde steun te krijgen voor beschermde mariene gebieden.

Haar laatste boek 'Ocean: A Global Odyssey' telt 512 bladzijden en is te koop via National Geographic. 

PATRICK SWINNEN

Het onderwaterlaboratorium 'Tektite 1' werd door het Amerikaanse leger gebouwd en op 12 februari 1969 voltooid.

Drie dagen later daalden vier wetenschappers van het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Zaken (Ed Clifton, Conrad Mahnken, Richard Waller en John VanDerwalker) af naar de oceaanbodem op 13 meter diepte.

Op 18 maart 1969 hadden de vier aquanauten een nieuw wereldrecord gevestigd voor verzadigd duiken door één enkel team.

Op 15 april 1969 keerde het aquanautteam terug naar de oppervlakte na meer dan 58 dagen wetenschappelijk onderzoek. Er was meer dan 19 uur decompressietijd nodig om de terugkeer van de wetenschappers naar de oppervlakte mogelijk te maken.

Veel van het onderzoek voor 'Tektite I' was gericht op mensen in deze nieuwe omgeving. De onderzochte onderwerpen waren onder meer: biologie (bloedveranderingen, slaappatronen, zuurstoftoxiciteit), decompressie en decompressieziekte, microbiologie en mycologie.

Foto: H.NativMorris Kahn Marine Reserch Station.

Foto: Kip EvansMission Blue.

Sylvia Earle 18 meter onder water in de habitat van Aquarius in het 'National Marine Sanctuary NOAA Florida Keys'.

VLIZ Vlaams Instituut voor de Zee

Het VLIZ is een organisatie waarvan de meeste duikers al wel gehoord zullen hebben. In Hippo 286 (nov./dec. 2021) kon je reeds lezen over de volledig vernieuwde campus in Oostende, maar wat doet het VLIZ eigenlijk? Die vraag stelden we aan de mensen van VLIZ zelf. Gezien de coronamaatregelen ten tijde van het tot stand komen van dit artikel, werd het grotendeels een digitaal vraag, -antwoord en e-mailgesprek. De antwoorden en de uitleg over de werking van het VLIZ verwerkten we in onderstaand artikel.

Het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) is een volledig autonoom instituut, dat wil zeggen dat het VLIZ ongebonden en neutraal is. Het instituut ondersteunt kust- en zeewetenschappelijk onderzoek in de breedste zin van het woord. Het is dus multidisciplinair en actief in alle mariene onderzoekdisciplines en dit voor alle geografische gebieden waar Vlaamse zeewetenschappers aan het werk zijn. Dat betekent uiteraard ook dat alle informatie die je via het VLIZ kunt krijgen, steeds wetenschappelijk onderbouwd is.

een beetje geschiedenis

Het VLIZ kent een lange geschiedenis. In zijn huidige vorm werd het opgericht in 1999, maar het werd vooraf gegaan door twee organisaties, namelijk het ZWI en het IZWO.

De echte pioniers waren er reeds voor het ZWI. In 1843 werden de eerste fundamenten

gelegd. Professor zoölogie Pierre-Joseph Van Beneden bouwde in Oostende een marien onderzoeksstation. Hij deed dit volledig op eigen kosten in de oesterkwekerij van zijn schoonouders en hoe bescheiden het ook was, hij zorgde hiermee wel voor een wereldprimeur. Dit privé-initiatief kon 30 jaar lang floreren, maar daarna was het mooie liedje uit. Ondanks de uitstekende reputatie van het labo wereldwijd, had de toenmali-

ge Belgische overheid weinig interesse om zeeonderzoek te subsidiëren. Verschillende pogingen om dit initiatief nieuw leven in te blazen, onder andere door Pierre-Josephs zoon Edouard Van Beneden, waren nooit een lang leven beschoren.

Pas in 1927 kon Gustave Gilson, niet toevallig een student van Pierre-Joseph, de overheid overtuigen van de noodzaak van een centrum voor marien onderzoek. Dat leidde tot de oprichting van de vzw Zeewetenschappelijk Instituut (ZWI). Het duurde echter nog tot 1937 vooraleer het ZWI erkend werd als instelling van openbaar nut. De middelen waren schaars en dat betekende dat de activiteiten waarop men zich kon toeleggen ook eerder beperkt waren. Tijdens die periode bestonden de activiteiten van het ZWI voornamelijk uit zeevisserijonderzoek, inventariseren van de fauna en flora van de Belgische kustwateren en statische controles van de visserij. Tussen 1940 en 1947 was er geen activiteit in het instituut. Dit

Foto: VLIZ (Bart De Smet).

Pierre-Joseph Van Beneden (1809-1894).

Foto: archief VLIZ.

Onderzoeksschip RV Simon Stevin.

kwam voornamelijk door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, maar ook omdat men na 1944 geen geschikte opvolger vond voor Gilson. In de periode daarna bleef de strijd om financiële middelen zeer moeilijk en in 1967 viel het doek over het ZWI.

Drie jaar later, in 1970, werd de vzw Instituut voor Zeewetenschappelijk Onderzoek (IZWO) boven de doopvont gehouden. Dit keer met de steun van de toenmalige gouverneur van West-Vlaanderen en financiele middelen uit het Francquifonds en het Nationaal Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek. Hier werden de eerste echte fundamenten voor het huidige VLIZ gelegd. Het hoofddoel werd 'het aanmoedigen, coördineren en zichtbaar maken van het Belgische wetenschappelijk marien onderzoek'. Een doelstelling die we ook vandaag nog terugvinden bij het VLIZ. De organisatie van een groots internationaal congres, het '10th European Symposium on Marine Biology' zette het IZWO definitief op de wereldkaart. Na vele jaren van intens en degelijk onderzoek werd in 1999 uiteindelijk de vzw Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) opgericht die de taken van IZWO volledig overnam.

doelstellingen van het VLIZ

VLIZ hanteert zes strategische doelstellingen en hiervoor wordt verwezen naar de website vliz.be/nl/strategische-doelstellingen

1. Het initiëren, ondersteunen, bevorderen en uitvoeren van innovatief en multidisciplinair marien onderzoek en dit ten dienste van, in samenwerking met of complementair aan de Vlaamse en internationale mariene onderzoeksgroepen.

2. Het bevorderen van de nationale en internationale uitstraling van het Vlaams marien onderzoek.

3. Het fungeren als nationaal en internationaal aanspreekpunt op het gebied van het marien onderzoek.

4. Het bevorderen van de oceaangeletterdheid in Vlaanderen en van de visibiliteit van het marien onderzoek bij het grote publiek.

5. Het op maat aanreiken van wetenschappelijke data, informatie, kennis en inzichten aan de Vlaamse mariene onderzoeksgemeenschap, de blauwe economie en aan beleidsverantwoordelijken op het vlak van mariene aangelegenheden.

6. Het inzetten en beheren van grote mariene onderzoeksinfrastructuur, inclusief onderzoeksvaartuigen, een marien station en het Vlaams marien datacentrum.

activiteiten

Om deze doelstellingen te kunnen bereiken, concentreert het VLIZ zich op een aantal kernactiviteiten. Hoewel het woord 'kern' anders zou doen vermoeden, zijn die activiteiten toch zeer uitgebreid en divers. Ze allemaal opnoemen is niet de opzet van dit artikel en ook alle mogelijke projecten van het VLIZ opsommen, is onbegonnen werk. Voor ons lijken mij de activiteiten rond informatieverstrekking het meest interessant en het VLIZ gaat hierin ver.

We worden heel enthousiast uitgenodigd om de website en dan meer bepaalde de themapagina vliz.be/nl/VLIZ-themas te ontdekken. Alle verzamelde informatie en alle data die het VLIZ ooit heeft opgemaakt, is er terug te vinden. Ook als duiker kan je er uren al surfend en lezend doorbrengen. Wist je bijvoorbeeld dat er niet minder dan 142.870 wrakken zijn gelokaliseerd op de Belgische zeebodem?

Naast het ondersteunen van allerlei onderzoeksactiviteiten voor professionelen, hebben veel van de activiteiten van het VLIZ uiteindelijk tot doel om het grote publiek te informeren en te sensibiliseren. In de eerste plaats zal communicatieverantwoordelijke Jan Seys ervoor zorgen dat de nationale en internationale pers regelmatig geüpdatet wordt over alle activiteiten en nieuwe onderzoeksresultaten via reguliere persberichten. Heb je echter een specifieke vraag of interesse waar je het antwoord niet (direct) op vindt op de algemene website van het VLIZ, dan zal hij je graag verder helpen en je in contact brengen met de juiste expert ter zake.

Daarnaast brengt het VLIZ ook een eigen digitaal magazine uit: 'Testerep magazine'. Bij de meeste lezers zal deze benaming een belletje doen rinkelen als de benaming van het historische schiereiland Testerep, waar de oorsprong van het oude Oostende te vinden is. Ze maken wel graag historische verwijzingen, want ook het andere, reeds lang bestaande tijdschrift 'De Grote Rede' verwijst naar de geul ten noorden van Oostende. Dit tijdschrift verschijnt tweemaal per jaar en is sinds enkele jaren ook beschikbaar in een versie die makkelijk leest op mobiele toestellen.

Jaarlijks organiseert het VLIZ een resem evenementen die niet zelden openstaan voor het brede publiek. Voor veel lezers van Hippocampus zal de jaarlijkse 'Grote Schelpenteldag' zeker bekend in de oren klinken. Tot slot worden ook de jongsten niet vergeten. Via 'PlaneetZee' (planeetzee.be) wil het VLIZ een hulpmiddel zijn voor het onderwijs om jongeren oceaangeletterd te maken. Hoewel VLIZ momenteel vooral mikt op het middelbaar onderwijs, staan ook initiatieven voor jongere kinderen op stapel. 

WIM BOLLEIN

Foto: Foto: Delphine Coates.

Duikers in de RIB Zeekat bij piloon C-power windmolen op de Thorntonbank.

Geofysisch onderzoek in het 'Verdronken land van Saeftinghe in de Westerschelde ism TNO-Delft.

Foto: Henk van der Meer.

Rifballen, Project Noordzee Observatorium.

Foto: VLIZKaren Rappé.

Duik boven het artificieel rif van de Thorntonbank.

Foto: VLIZKaren Rappé.

Meten is weten Of ik wil de grootste hebben

In 1975 zong Raymond van het Groenewoud voor het eerst het liedje "Ik wil de grootste zijn". Het stond heel gauw in de ultratop van het Vlaamse lied, omdat de tekst veel mannen aansprak en dan vooral 's morgens aan de wastafel.

Maar hebben wij, homo sapiens, wel een grote fallus vergeleken met andere soorten in het dierenrijk?

Waar staan we in de ranglijst? Nader onderzoek dringt zich op.

Vast staat dat in de meeste gevallen de verhouding in lengte van het menselijk mannelijk geslachtsorgaan (in erectie) ten opzichte van de lichaamslengte ongeveer 1/13 bedraagt.

verhouding 1/10

Wij beperken onze wetenschappelijke benadering natuurlijk tot de zee- en zoetwaterschepsels en ons gezond verstand zegt ons dat hoe groter het dier is, hoe groter zijn penis wel zal zijn. Dit brengt ons algauw tot de imposantste van alle dieren: de blauwe

vinvis (Balaenoptera musculus). De mannelijke baleinwalvis wordt gemiddeld 25 meter lang en kan tot 100 ton wegen. Zijn naam kan tot verwarring leiden. Het is immers geen vis, maar een zoogdier zoals jij en ik. Als we naar het onderwerp van onze vergelijkende studie kijken, dan meten we ongeveer 2,5 meter, meteen de koploper in lengte bij alle levende organismen. Om de stroomlijn van het dier te verzekeren, wordt de penis in rust ingetrokken in een huidsplooi tussen de anus en de navel.

Leuk om weten is dat als meerdere mannetjes met één vrouwtje willen paren het niet de eerste, maar de laatste is die de nakomeling zal verwekken. Het sperma van het laatste mannetje spoelt het sperma van het voorgaande mannetje weg.

Per beurt loost mijnheer walvis 20 liter sperma, waarvan maar 10% echt nuttig is. 18 liter komt in zee terecht. Meteen weet je waarom het zeewater zo zout smaakt.

verhouding 1/1

Het wijfje van de pijlinktvis die naar de wetenschappelijk naam Onykia ingens luistert,

Foto: Rafael Fernandez Caballero.

De blauwe vinvis (Balaenoptera musculus)

Een geconserveerde, gedroogde penis van de blauwe vinvis, de grootste penis ter wereld. Gezien in het 'Icelandic Phallological Museum'.

Foto: Richard Gould.

wordt ongeveer 1 meter lang. Het mannetje blijft kleiner en tikt af op maximum 40 centimeter.

De meeste koppotigen beschikken over een speciale arm, de hectocotylus. Bij de bevruchting brengt die arm de spermapakketten (spermatophoren) over in de mantelholte van het vrouwtje. De Onykia ingens heeft echter een 'echte' penis die in erectie kan gebracht worden en de spermapakketjes als het ware in het wijfje kan injecteren. Deze fallus blijft in rusttoestand binnen de omtrek van de mantelholte, maar krijgt in erectie ongeveer dezelfde lengte als het hele dier. Hiermee verdient deze diepzee-inktvis de titel van de grootste penis in verhouding tot de lichaamslengte van alle mobiele dieren.

verhouding 40/1

De absolute kampioen in het dierenrijk is echter de brakwaterpok (Balanus improvisus), een rankpootkreeftsoort die wij ook de zeepok noemen. Het diertje zwemt vrij rond als larve, maar hecht zich als volwassene vast op rotsen, steigers, schepen en zelfs op mosselen.

Zeepokken werden lange tijd beschouwd als weekdieren, maar het zijn wel degelijk kreeftjes. Ze zijn familie van de garnalen en krabben. Ze leven het grootste deel van hun bestaan op hun kop, want de larfjes hechten zich op substraten vast door middel van een bruine kleefstof die aan de bovenkant van hun antennes wordt afgescheiden. Eenmaal dit gebeurd is, bouwen ze een kalkstenen huisje om zich heen dat uit een viertal platen bestaat. Naargelang het getij worden die geopend of gesloten om voedsel en water binnen te laten.

De kreeftjes zijn hermafrodiet. Ze kunnen zichzelf bevruchten, maar verkiezen indien mogelijk een uitwisseling met hun buurvrouw of buurman. Een intrekbaar buisje met sperma wordt uit de schelp gehaald en reikt verschillende centimeters ver naar een ander kreeftje. De verhouding van dit orgaan ten opzichte van de lichaamsgrootte

kan hier 40/1 bedragen. Als we die verhouding op onze eigen soort zouden toepassen, komen we tot een menselijke piemel van ongeveer 72 meter… 

Muiltje (Crepidula fornicata)

Ook het het muiltje (Crepidula fornicata), bekend van in de Oosterschelde, is groot geschapen. Het dier dankt zijn wetenschappelijke naam aan het feit dat ze boven elkaar worden aangetroffen, alsof ze ontucht aan het plegen zijn, vier tot acht stuks op een sekskluitje. De bovenste is een mannetje. Bij de middelste dieren is de ontwikkeling van de geslachtsklieren te zien en steeds meer testikelweefsel verandert in eierstokken. Onderin bevindt zich een enorm wijfje. Het kleine mannetje, van het wijfje gescheiden door zijn tussenliggende 'zusters/broeders', bevrucht uiteindelijk het wijfje door zijn lange penis te gebruiken. Welke soort, de eendenmossel of het muiltje, het grootst geschapen mannetje heeft, is nooit opgelost.

PATRICK SWINNEN

Volwassen vrouwtjespijlinktvis Onykia ingens , 384 mm lang, 1.875 g zwaar.

Foto: Darren StevensNIWA.

Brakwaterpok (Balanus improvisus).

Foto: Fredrik Pleijel.

Foto: Petra Fleurbaaij.

Het wrak van de Endurance ontdekt

Onderzoekers hebben de Endurance, een in 1915 gezonken schip, gevonden voor de kust van Antarctica.

De Endurance is het legendarische schip van de al even legendarische poolreiziger Ernest Shackleton. Deze avonturier werd uit Engelse ouders geboren in Ierland op 15 februari 1874.

De schoolbanken waren aan hem niet besteed en op zijn zestiende besloot hij om te gaan varen in de koopvaardij. Onderaan de ladder begonnen, behaalde hij 8 jaar later in 1898 zijn kapiteinsbrevet.

Discovery-expeditie

Shackleton maakte kennis met mensen uit de wereld van de expedities, waardoor hij kon deelnemen aan de Discovery-expeditie van Robert Falcon Scott begin 1900. Dit werd meteen zijn eerste kennismaking met het continent Antarctica.

Nimrod-expeditie

Op 1 januari 1908 vertrok hij met zijn schip de Nimrod uit Nieuw-Zeeland om op 29 oktober van dat jaar in McMurdo op Antarcti-

ca aan land te gaan. Vandaar vertrok hij te samen met drie metgezellen te voet naar de pool. Voedselrantsoenen noopten hem echter om op 156 km van de Zuidpool rechtsomkeer te maken en op het nippertje nog zijn rendez-vous te halen met de Nimrod.

Endurance-expeditie

In 1914 vatte Shackleton een nieuwe expeditie naar Antarctica aan, met als doel het continent dwars over te steken. Twee schepen werden hiervoor ingezet: zijn eigen Endurance en de Aurora, een walvisvaarder die hij inschakelde om voorraaddepots op te zetten langs zijn route.

Het vertrek van de Aurora liep vertraging op door organisatorische en financiële problemen, zodat het schip pas vrij laat in het seizoen de nodige voorraden kon deponeren. Tot overmaat van ramp liep het schip in mei 1915 vast in het driftijs en dreef het bijna een jaar stuurloos rond in zee, gevangen in het ijs.

Een deel van de bemanning die een depot aan het opzetten was, bleef hierbij achter. De Aurora ontsnapte in februari 1916 aan de greep van het ijs en slaagde erin om Nieuw-Zeeland opnieuw te bereiken in april van dat jaar.

Shackleton zelf vertrok met zijn Endurance uit Londen op 1 augustus 1914, de dag dat Duitsland de oorlog verklaarde aan Rusland. Op 30 december stak het schip de Zuidpoolcirkel over, na een lange en moeizame tocht door het pakijs van Antarctica. Half januari 1915 kwam eindelijk land in zicht. De expeditie bevond zich dan dicht tegen de Vahselbaai in de Weddellzee, waar ze van plan waren aan te meren. Op 21 februari 1915 bereikten ze hun meest zuidelijke punt. Vanaf dat moment voer het ijs de Endurance langzaam noordwaarts, terwijl de ijslaag steeds dikker werd. In mei brak de winter aan en dat betekende dat de expeditieleden de zon vier maanden niet meer boven de horizon zouden zien verschijnen. In die periode

Foto: Frank Hurley/Scott

Polar Research Institute, Universiteit van Cambridge/Getty Images.

De Endurance zit vast in het ijs en helt over naar bakboord.

bracht de bemanning haar tijd door met fitnessoefeningen en sledehondentrainingen. In juli vertoonde het ijs de eerste barsten, maar het schip werd steeds meer samengeperst door de nimmer aflatende druk van het pakijs, tot het op 24 oktober uiteindelijk

begon te versplinteren. Noodgedwongen gaf Shackleton op 27 oktober 1915 om 5 uur in de namiddag het order om het schip te verlaten. Men slaagde er in de daaropvol-

gende weken in het meeste materiaal uit het schip halen en op 21 november verdween de Endurance definitief onder de zeespiegel, op weg naar zijn laatste rustplaats op 3 kilometer diepte.

Nu ze gestrand waren, berekende Shackleton aan de hand van zijn geschatte positie, dat hun kans op redding het grootste was als ze Pauleteiland konden bereiken. De weersomstandigheden waren echter zo slecht dat het plan werd afgeblazen en 'Ocean Camp' werd opgeslagen op een vlak stuk driftijs. Omdat ze nog steeds noordwaarts dreven en de zon steeds warmer werd, smolt het ijs steeds sneller. 'Ocean Camp' werd noodgedwongen in december ingeruild voor 'Patience Camp', amper 12 kilometer verderop. Voedselvoorraden werden schaars en ze overleefden op zeehondenvlees. De sledehonden kostten te veel vlees en werden afgemaakt. We schrijven al maart 1916 als de expeditie zich op 160 kilometer van Elephanteiland bevindt. Gezien de omstandigheden zag Shackleton dit als de beste kans om aan land te gaan. De drie reddingssloepen die de Endurance aan boord had en gerecupereerd waren, werden hiervoor ingezet en op 15 april 1916 slaagden ze erin Elephanteiland te bereiken en er 'Camp Wild' op te slaan. Het bergachtige en grotendeels met ijs bedekte eiland was onbewoond en werd slechts zelden door walvisvaarders aangedaan.

Hun enige kans op redding was een trip van 1.300 kilometer naar Zuid-Georgia. Shackleton en vijf andere bemanningsleden gebruikten de sterkste reddingssloep van bijna zeven meter, de James Caird genaamd,

Foto: Frank Hurley/Scott Polar Research Institute, Universiteit van Cambridge/Getty Images.

Ernest Shackleton.

Kaart van de Shackleton-expeditie op Antarctica aan boord van de Endurance.

Kaart: Dimitrios Karamitros/Shutterstock.

Er worden zware inspanningen geleverd om de Endurance uit het ijs te bevrijden, februari 1915.

Foto: Frank Hurley/Scott Polar Research Institute, Universiteit van Cambridge/Getty Images.

Een schaalmodel van de Endurance.

om de reis te ondernemen. Ze vertrokken op 24 april om na veel moeilijkheden 27 dagen later de walvishaven Stromness in Zuid-Georgia en vervolgens de bewoonde wereld te bereiken.

Restte nog de moeilijk opdracht om de achtergebleven bemanning op Elephanteiland te redden. Pas drie maanden nadat Shackleton met de Jaimes Card vertrok en na drie reddingspogingen met verschillende schepen die allemaal vastliepen in het ijs, slaagde onze ontdekkingsreiziger er met het Chileense schip de Yelcho in om op 30 augustus alle 22 overige bemanningsleden veilig terug thuis te brengen.

Toen Shackleton in december 1916 uiteindelijk terug in Nieuw-Zeeland arriveerde, was de gehavende Aurora – die in april van dat jaar daar was binnengelopen – op initiatief van de Australische, Nieuw-Zeelandse en Britse overheden terug opgekalfaterd en stond ze op punt om de achtergebleven bemanning van de Aurora te gaan oppikken. Shackleton, wiens expeditiebudget volledig uitgeput is, kreeg het voor elkaar om mee te gaan, weliswaar niet als gezagvoerder, maar onder leiding van kapitein John King Davis. Op 17 januari 1917 slaagden ze erin de zeven nog in leven zijnde bemanningsleden van de Aurora op te pikken.

De Aurora was echter geen lang leven meer beschoren. Begin 1918 werd ze als vermist opgegeven door Lloyd's of Londen, op weg naar Chili met een lading kolen. Zes maan-

Foto's

(2): Frank Hurley/Scott Polar Research Institute, Universiteit van Cambridge/Getty Images.

Frank Wild, de onderbevelhebber van Shackleton, naast de Endurance, nadat het schip volledig verpletterd werd door het ijs.

De Endurance in de wurgende greep van het ijs.

Op 24 april 1916 vertrok een kleine reddingsboot, de James Caird, voor een bijna onmogelijke reis van 800 mijl over 's werelds meest verraderlijke zeeën in het hart van de winter.

Foto: Frank Hurley/Scott Polar Research Institute, Universiteit van Cambridge/Getty Images.

Foto: Frank Hurley/Scott Polar Research Institute, Universiteit van Cambridge/Getty Images.

Tewaterlating van de James Caird vanaf de kust van Elephanteiland.

den later werd één van haar reddingsvesten gevonden in de Tasmaanse Zee, vermoedelijk is het schip op een Duitse oorlogsmijn gelopen.

een laatste rustplaats

Ernest Shackleton ondernam in 1921 zijn laatste expeditie, een stoutmoedige onderneming om het Antarctische continent rond te zeilen. Aan boord kreeg hij twee hartaanvallen, waarvan de laatste hem fataal werd. Hij werd op 47-jarige leeftijd naar wens van zijn vrouw begraven op Zuid-Georgia, waarna de expeditie rechtsomkeer maakte.

Ook de Endurance rust nog altijd op de Antarctische zeebodem en alhoewel de locatie van het schip wel min of meer gekend was, heeft het toch 107 jaar geduurd vooraleer het wrak gevonden werd.

Verschillende pogingen om het wrak te lokaliseren liepen op niets uit. Dit jaar echter maakte de 'Falklands Maritime Heritage Trust' bekend dat het de 'Endurance 22 expeditie' op poten had gezet, met als doel het lokaliseren, onderzoeken en op video vastleggen van het wrak van de Endurance. De ijsbreker SA Agulhas II, eigendom van de Zuid-Afrikaanse overheid, werd hiervoor ingezet. De expeditie stond onder leiding van doctor John Shears, een polaire geograaf en onderzoeker, bijgestaan door de uit de Falklands afkomstige Mensun Bound, als 'Director of Exploration'.

Aangezien het wrak van de Endurance onder de 'Antarctic Treaty' valt, is het be-

schermd als historisch monument en mag het op geen enkele wijze verstoord worden. Om hieraan te voldoen, maakte het team gebruik van state-of-the-arttechnologie onder de vorm van onderwaterdrones zoals de 'SAAB Sabertooth hybrid underwater search vehicle'. Deze toestellen kunnen ingezet worden als autonome units, de zogenaamde AUV's ('autonomous underwater vehicles') of verbonden blijven met het moederschip door middel van een glasvezelkabel, oftewel de ROV's ('remote operating vehicles'). In dit geval bleven de Sabertooth's altijd met een communicatiekabel verbonden, omdat de kans op verlies onder het ijs te groot was. Een bijkomend voordeel hiervan was dat er live beelden werden verkregen van de actie op diepte. En als het nodig was, konden de drones ook met één van de twee helikopters aan boord getransporteerd worden naar een uitvalsbasis op een geschikte ijsschots.

Dit alles zorgde ervoor dat een team van filmmakers, ervaren in het werken in extreme omstandigheden, live verslag kon uitbrengen van de gebeurtenissen op diverse digitale kanalen en op sociale media. De kostprijs van dit alles overschreed de 10 miljoen dollar, geschonken door een mecenas die anoniem wenst te blijven.

Het project verliep voorspoedig en de zeebodem in het zoekgebied van 160 vierkante mijl werd tweemaal per dag uitgekamd door de ROV's in sessies van telkens 6 uur. Een sonar werd gebruikt om elk uitsteeksel boven de vlakke zeebodem te registreren.

De 'Antarctic Treaty' is een overeenkomst die in 1959 in Washington werd ondertekend door 12 landen die met wetenschappers actief waren in en rondom Antarctica.

Enkele van de belangrijkste punten in de overeenkomst zijn onder andere: Antarctica zal enkel voor vreedzame doeleinden gebruikt worden, vrijheid van wetenschappelijk onderzoek in het gebied en samenwerking vanuit dat oogpunt, wetenschappelijke observaties en resultaten van Antarctica zullen uitgewisseld worden en vrij verkrijgbaar worden gemaakt. Hiertoe zullen alle gebieden, stations, installaties en uitrustingen te allen tijde openstaan voor inspectie.

Het was dan ook maar een kwestie van tijd om het wrak te vinden. Na twee weken van vechten tegen ijs, sneeuwstormen en temperaturen tot 18 graden onder nul, was het dan eindelijk prijs, het wrak van de Endurance werd gevonden, 100 jaar na de dood van zijn kapitein. Op dat moment werd er overgeschakeld naar hogeresolutiecamera's en lasers om een nauwkeurig 3D-model op te bouwen van het wrak.

De beelden, die al snel de wereld rondgingen, zijn van een adembenemende schoonheid. De Endurance, een houten driemaster van 144 voet lengte, staat trots rechtop op de zeebodem en is zo goed bewaard dat het moeilijk te bevatten is dat het 107 jaar geleden gezonken is. Onvergetelijk is het beeld van de achtersteven met de iconische letters van het schip duidelijk leesbaar. Daaronder een vijfpuntige ster, Polaris, de naam van het schip voordat Shackleton het kocht. De videobeelden onthullen nog meer: de masten die neerliggen, het touwwerk in een kluwen, het stuurwiel, de patrijspoort van

Foto: Frank Hurley/Scott Polar Research Institute, Universiteit van Cambridge/Getty Images.

Shackleton, links, met Wild, in hun kamp op een ijsschots nadat de Endurance was gezonken. De 28 leden van de expeditie leefden zes maanden op het ijs.

Shackleton's kajuit, de ankers, de laarzen, het servieswerk…

De houten romp is grotendeels intact. De boeg vertoont schade, vermoedelijk door als eerste de zeebodem te raken. Het schip oogt nog grotendeels zoals op de laatste foto's, in 1915 geschoten door Frank Hurley, de fotograaf van de toenmalige expeditie, wiens fotocollectie integraal gered werd.

Het wrak is prachtig begroeid en wordt bewoond, maar niet door destructieve organismen. De houtconsumerende dieren die we overal in onze oceanen tegenkomen, zoals de paalworm, komen schijnbaar niet voor in de Antarctische woestenij. Het zijn anemonen, sponzen, crinoiden, brokkelsterren en aanverwanten die profiteren van de nutriëntenrijke koude wateren van de Weddellzee.

Misschien stel je je de vraag waarom het zolang geduurd heeft om dit beroemde wrak terug te vinden en waarom men het zo graag wilde terugvinden?

Het verhaal achter de schipbreuk, dat je hierboven kon lezen, spreekt tot ieders verbeelding. Het doel de Antarctische landmassa over te steken, je schip te verliezen, hulp te gaan halen om je gestrande bemanning te redden en daar dan bovendien nog in slagen zonder ook maar iemand te verliezen, dat is al reden genoeg om op zoek te gaan.

Daarnaast heb je nog de uitdaging van Antarctica zelf. De Weddellzee is nagenoeg het hele jaar door bedekt met een dichte ijslaag. Enkel al in de buurt van het wrak komen is extreem moeilijk, laat staan een zoektocht organiseren. Misschien komt daar dan ook de kaart van de klimaatverstoring om de hoek kijken. Dit jaar is de ijsmassa van Antarctica volgens de satellietbeelden het geringst sinds de metingen begin jaren 70, wat voor gunstige condities zorgde.

Laat ons hopen dat we net als Antarctica ook het klimaat kunnen beschermen tegen onze menselijke invloed, zodat de Endurance voor onze toekomstige generaties bewaard blijft. 

Stuurboordboeg van het schip.

Foto's

(3): Falklands Maritime Heritage Trust and National Geographic.

De achterste reling en het stuurwiel van de Endurance.

De naam van het schip is goed leesbaar op het achtersteven.

STEF VAN UFFEL

Nieuw Koninklijk Besluit bescherming zeehonden & bruinvissen

Op een persconferentie op 13 februari in SEA LIFE Blankenberge kondigde Vincent Van Quickenborne, minister van de Noordzee, een verbod op het gebruik van warrelnetten aan. De nieuwe wetgeving moet de toenemende populatie aan zeehonden en bruinvissen voor onze kust beschermen.

Jaarlijks spoelen heel wat zeehonden en bruinvissen aan op de Belgische stranden. Vorig jaar ging het om zo'n 75 bruinvissen en 99 zeehonden. Wat opvalt is de verdubbeling van het aantal aangespoelde zeehonden tegenover 2020. Het stijgende cijfer is voor een groot deel te verklaren door de groeiende populatie, maar ook raken er steeds meer dieren verst(r)ikt in warrelnetten. De nieuwe wetgeving speelt daarop in door een verbod op zowel kieuw- als warrelnetten om mee te vissen. Deze netten kunnen immers erg lang zijn en hangen ongeveer een meter boven de zeebodem. Zeehonden of bruinvissen die op zoek zijn naar eten merken de, van nylon gemaakte, netten moeilijk op en komen erin vast te zitten. Bij zeehonden is dit vaak met hun hoofd, bij bruinvissen met hun vinnen. Zeezoogdieren moeten kunnen ademen en wanneer ze verstrikt geraken in netten stikken ze dus binnen enkele minuten of worden ze zelfs onthoofd. Dit komt steeds vaker voor en vooral jonge zeehonden zijn er het slachtoffer van. Minister van de Noordzee Vincent Van Quickenborne gaf tijdens een persmoment meer duiding: "De Belgische visserijvloot maakt vrijwel geen gebruik van deze schadelijke netten. Waar we de netten wel nog zien opduiken, is bij recreatieve vissers. Daarom grijpen wij daar nu in", zegt Van Quicken-

borne. "Een nieuw KB verbiedt dus deze gevaarlijke netten en legt duidelijke regels op voor het gebruik van alle soorten visnetten. Voortaan is het verboden netten uit te zetten vanuit pleziervaartuigen. Ook het uitzetten van warrelnetten en kieuwnetten vanop het strand is verboden. De netten die wel nog mogen worden uitgezet op het strand, moeten voorzien zijn van een soort voornet, zodat zeezoogdieren er niet in kunnen zwemmen. Hierdoor worden de netten veel zeezoogdiervriendelijker."

De wet voorziet ook in de verplichting dat vanaf nu elk net gemarkeerd moet worden, zodat de eigenaar steeds te achterhalen is. Bij overtredingen kunnen de netten in beslag worden genomen en worden er boetes gehanteerd tot 800.000 euro. Daarnaast werd bepaald dat een visnet minstens om de 24 uur moet gecontroleerd worden om te zien of er geen dieren in verstrikt zijn geraakt.

MELANIE GEVAERT & NATALIE DECROCK

Dat de persconferentie in SEA LIFE Blankenberge plaatsvond is uiteraard geen toeval. Het SOS Rescue Team van SEA LIFE Blankenberge vangt gewonde en jonge gestrande zeehonden op en verzorgt ze in hun eigen zeehondenopvangcentrum. Eens ze op krachten zijn gekomen, worden ze opnieuw vrijgelaten. Sinds de oprichting in 1998 werden al zo'n 400 zeehonden opgevangen en dit zonder subsidies van de overheid.

Voornet

Kiew- en warrelnetten worden onder het water opgesteld en vastgehouden door een verankering. Meestal bestaat het uiteinde van zo'n net uit een fuik, een soort trechter. Wanneer een zeehond of een bruinvis hierin terechtkomt, kan hij geen kant meer op en sterft hij uiteindelijk door verstikking. Om dit te vermijden wordt het gebruik van een voornet verplicht. Een voornet heeft grote mazen, zodat de vissen erdoorheen kunnen, maar zeehonden en bruinvissen niet. Zo zwemmen zoogdieren niet langer de netten in.

Foto: Colin Seddon/Shutterstock.

Tekening: Ecomare.

Close-up

Tweevlekgrondel.

Spookkreeftje met prooi.

Veranderlijke steurgarnaal.

NELOS-fotograaf in de kijker

Barracuda.

Japanse kruiskwal (Gonionemus vertens).

Koen Crabbe 3*Duiker

Brevet/titel

Fotografiebrevet

OWF Niv. 2

Aquarius Londerzeel

Duikt sedert

Aantal duiken

1989 592 300

Aantal fotoduikenOosterschelde, Rode Zee, Caraïben

Duikplaatsencompactcamera Canon G7XMII

Camera

Behuizing Fantasea

wet macro +12 diopter Fantasea/AOI Lenzen

Flitsen www.instagram.com/koen.crabbe

Weefine Solar Flare 3000 videolamp/ledflits en Sea&Sea 110a

Instagram

Website

www.bvnf.org/koen-crabbe.html

Groene Zeeschilpad met zuigvis.

Dugong in de Rode Zee.

Nemo's appartement.

My buddy for life.

45 jaar geleden

uit Hippocampus nr. 63

april 1977

Instructeursvergadering

Er rest me nog ons te feliciteren omdat we gedurende twintig jaar samen gewerkt hebben en van het Belgisch Onderricht één der beste van de wereld gemaakt hebben; dit zeg ik zonder bescheidenheid maar met realisme.

René Crépin (Verantwoordelijke Nationaal Duikonderricht)

Deelname aan Stages

De eventuele selectie van de kandidaten voor de Stage en de pre-Stage zal voortaan in functie van het aantal duiken van de kandidaat gebeuren en niet meer volgens de datum van de behaalde brevetten.

Stijgen zonder mondstuk

Er wordt beslist de huidige proeven te behouden. Toch is dit probleem niet definitief opgelost; het wordt nog altijd in nationale en internationale medische commissies besproken. We zullen dit punt dus misschien nog moeten wijzigen.

Duiktabellen

De GERS 65-tabellen waarborgen de veiligheid der duikers met lucht voor al hun berekeningen, d.w.z. tot 85 m. Ter informatieve titel laat ik u weten dat deze tabellen sinds hun uitgave in 65, d.w.z. in een periode van 12 jaar, alleen al in het kader van de Zeemacht, toegelaten hebben 451.032 duiken uit te voeren en dat het aantal ongevallen in diezelfde periode 13 bedraagt, hetzij één ongeval per 2.941 duiken (0.034%). Daarbij dient nog opgemerkt te worden dat deze ongevallen te wijten waren aan persoonlijke fouten.

Commandant Fritsch

(Marine Nationale Française)

maart 1967

In maart-april 1967 verscheen er geen Hippocampe.

35 jaar geleden

uit Hippocampus nr. 113

april 1987

Stormvloedkering

Deze Hippocampus is voor 30 bladzijden gevuld met een uitneembaar katern 'De Stormvloedkering in de Oosterschelde (of het achtste wereldwonder)'.

Clubnieuws

De Gentse Dolfijnen bestonden 25 jaar, Manta-Gent organiseerde zijn 3e Duik-Sjacherbeurs en AVOS richtte weer zijn Noordzeerally in te Blankenberge.

1e Regionale Vergadering van de Commissie Duikonderricht NELOS

In zijn openingstoespraak heet Luc Sels, Regionaal Verantwoordelijke voor het Duikonderricht NELOS, de talrijk aanwezige monitors welkom op deze 1e regionale statutaire vergadering. Hij begroet zijn collega van LIFRAS, Daniel Villain en de voorzitter van NELOS, Jozef Van den Berghe. Hij dankt Temse Watersport voor het gratis ter beschikking stellen van hun clubhuis.

Luc Sels verstrekte informatie over het nieuwe systeem van aparte kaarten voor het behalen van elementair, middelbaar en hoger brevet en het brevet van clubmonitor.

25 jaar geleden

uit Hippocampus nr. 163

april 1997

Algemene vergadering te Antwerpen

Verschillende clubs traden in 1996 toe tot onze grote NELOS-familie. Hartelijk welkom aan De Otters uit Antwerpen, De Zeekat en North Sea Divers uit West-Vlaanderen en Sea King uit het Mechelse.

Onze administratie is volledig geautomatiseerd en dankzij Ivo Hubert hebben wij een programma dat ons op het lijf is geschreven.

Centre Sportif National Luxembourg

Sportduiken was dit jaar het centraal thema van Euronautics. Daarom kreeg de pers de gelegenheid echt kennis te maken met onze sport. Met de bus ging het naar Luxemburg. Er waren vertegenwoordigers van Radio Donna, Studio Brussel, Radio 2, BRT 1, RTBF, AVS, Sportpartner, Varen, Het Volk, Nautibel, De Morgen, Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, Fun Plongée en natuurlijk Hippocampus. De producenten en invoerders van duikmaterieel van Scubapro, Cressi en Mares hadden de nodige duikuitrustingen klaar liggen. Onder begeleiding van instructeurs konden de deelnemers eerst in het initiatiebad, later in het zwembad en sommigen zelfs tot in de put van 15 m.

Roland Wantens

Vlaamse trainersschool

De cursus APBO ging door te Genk, Heistop-den-Berg en Vlissegem onder leiding van de respectievelijke cursusverantwoordelijken Guy Segers, Guy Bosmans en John Maes. In totaal slaagde er 36 deelnemers. Voor hen is deze opleiding een perfecte aanloop naar het instructeursschap.

Euronautics

Euronautics is dankzij de onbaatzuchtige inzet van een groot aantal medewerkers opnieuw uitgegroeid tot een van de merkwaardigste manifestaties van NELOS. Bijzonder ook was, dat wij werden gelauwerd als de mooiste en actiefste stand van heel Euronautics.

François Desmet

Willy van der Plas Voorzitter

15 jaar geleden

uit Hippocampus nr. 213

april 2007

De Oosterschelde Boven Water

Als leden van de Biologische Werkgroep (BW) van de Nederlandse Onderwatersport Bond (NOB) zetten wij ons al vele jaren in om niet-duikers mee te laten genieten van de voor hen onbekende, wonderlijke onderwaterwereld van de Oosterschelde. Dit doen we in samenwerking met de NOB én met het Nationaal Park Oosterschelde (NPO).

18e NELOS Foto- en Videofestival

Het festival zat in een nieuw kleedje en ging sinds lang geleden opnieuw door in Antwerpen-Edegem.

De eerste festivals werden georganiseerd bij General Motors op de Luchtbal in Antwerpen. Nadien verhuisde het festival naar het Casino in Middelkerke. Hotel en Congres Center Ter Elst in Edegem bleek de ideale locatie te zijn. Meer dan 1.000 bezoekers, 375 ingezonden werken uit meer dan 15 verschillende landen, 7 internationale gasten en 16 verschillende lezingen.

Yves Teughels

De ramp met de Herald of Free Enterprise – 20 jaar later

In een klein dorp dat toentertijd Zeebrugge was, raakte een dergelijke ramp tot in de vezels van de samenleving. Iedereen kende wel iemand die er rechtstreeks bij betrokken was. Het wekenlang zicht van de eens zo machtige zeeferry, die als een aangespoelde walvis op haar zij lag, zette voor het ganse dorp het gekende meedogenloze karakter van de Noordzee in de verf.

Dé Watersportdag

De ankerplaats is dit jaar het Bloso-domein Hofstade. Op deze plaats staan alle watersportfederaties gedurende twee dagen bij elkaar om zoveel mogelijk mensen aan te trekken en te laten genieten van de verschillende sporten op, in en rond het water.

Hannelore Sprengers

Tot 2014 was deze activiteit bekend als 'Wandelingen langs de Vloedlijn', maar omdat er inmiddels geen wandelingen meer aan gekoppeld worden, werd ze omgedoopt tot 'De Oosterschelde Boven Water'. Om een indruk te geven van wat de activiteit precies inhoudt, volgt een schets van de dag.

's Morgensvroeg duiken we, met toestemming, dieren op uit de Oosterschelde. We doen dit meestal bij Zoetersbout, omdat we daar geen rekening moeten houden met de kentering. Daarna begeven we ons naar de haven van Burghsluis. Daar mogen we van de havenmeester nog wat verzamelen van de steigers waar de boten aan liggen.

We zetten de aquaria op de picknicktafels neer en beginnen ze te vullen met water en de verzamelde dieren. Omdat de plek daar zo druk is met voorbijgangers, mogen we ons iedere keer verheugen op belangstelling van zodra we beginnen met opbouwen. Dat blijft zo tot op het moment dat we de dieren weer gaan vrijlaten in de Oosterschelde. Dat tijdstip hangt af van de temperatuur van het water in de bakken.

Wij vinden dit echt enorm leuk om te doen, omdat er zoveel mensen zijn die geen idee hebben van al het moois dat zich onder het wateroppervlak bevindt. We vertellen, beantwoorden vragen en proberen zoveel mogelijk kennis over te brengen. Gelukkig mogen we altijd rekenen op een paar trouwe vrijwilligers, ook leden van de BW, want met zijn tweeën is het wel veel werk en gesjouw.

Wij kunnen dit doen doordat we subsidies ontvangen van het NPO en de NOB. Ook dit jaar worden we gesteund en zo kunnen we onze activiteit, onder voorbehoud van de ontwikkelingen rondom corona, voortzetten.

We hebben alvast de data vastgelegd en we blijven optimistisch.

Mocht je interesse hebben om een keer te komen kijken, dan kan je de planning vinden op onze Facebookpagina 'De Oosterschelde Boven Water'. Ook voor duikers is het erg leuk, want zelfs die weten we af en toe nog te verbazen. 

Patrick Van Hoeserlande

LILIAN SCHOONDERWOERD & CARLA VAN WESTING

Foto: Pascal Van Acker.

Opleidingsdag Wet Wheel Begeleider

Op 17 oktober 2021 streken verschillende kandidaten Wet Wheel Begeleider van over heel Vlaanderen neer in het Duikershuis te Mechelen voor de opleiding voor Wet Wheel Begeleider. Het beloofde opnieuw een heel interactieve en boeiende dag te worden, waarbij vooral de woorden 'vragen durven stellen' centraal zouden staan.

reguliere duikopleiding van 1*D bij het sportduiken, omdat hij – ondermeer door zijn beperking – één of meerdere onderdelen van de opleiding niet kan uitvoeren.

• Een 'Wet Wheel Begeleider' (WWBEG of WW-Begeleider) is een duiker die ervaring heeft met het begeleiden van een WW tijdens het duiken. Dit brevet wordt verworven door onze opleiding, aangevuld met veel ervaring door het zelf te doen. Dit 'zelf doen' staat ook centraal in de opleiding tot WW-Begeleider.

motivatie

Tijdens de kennismakingsronde kon iedereen zijn motivatie voor het volgen van de opleiding toelichten. Wat brengt mensen ertoe om een opleiding tot 'Wet Wheel Begeleider' aan te vatten?

handelingen, je wordt je bewuster van je materiaal en vooral van je mededuiker. Ook de persoonlijke verrijking, de dankbaarheid en de vriendschap die je terugkrijgt, blijken grote motivators. WW-Begeleiders en WW's zelf zullen dit enkel volmondig beamen.

Veel kandidaten waren echter niet verbonden aan een WW-opleidingscentrum, maar hadden er al iets over gehoord en wilden het zelf ervaren om zich mee in te zetten om ook mensen met een fysieke beperking een leuke duik aan te bieden. Anderen hadden dan weer een link via het werk of wilden er gewoon meer over weten vanuit een medische achtergrond. Voldoening, vriendschap, gezelligheid en duikvaardigheden verbeteren waren kernwoorden die regelmatig terugkwamen.

Voor we met het verslag van deze opleidingsdag verdergaan, eerst even wat woorden verklaren:

• Een 'Wet Wheeler' (WW) is een duiker met een fysieke, auditieve of visuele beperking die niet terechtkan in de

De achtergrond en motivatiereden van de deelnemers waren al even divers als de regionale afkomst. Sommigen waren reeds verbonden aan een WW-opleidingscentrum en hadden al zelf ervaren hoe plezant duiken met mensen met een beperking wel kan zijn. Het wordt niet alleen gezien als een ondersteuning van de WW tijdens het duiken, maar ook als een persoonlijke verrijking. Tijdens het duiken met WW's doe je zelf ook veel ervaring op en word je al snel een betere duiker. Je kennis zal al eens vaker op de proef gesteld worden, je leert nieuwe

Hoe spreek ik een Wet Wheeler aan?

Na een tweede koffie werd het tijd voor het echte werk. Lisbet Lenaers, zelf een actieve duikster met een fysieke beperking en lid van de 'Commissie Duikers met een Handicap' (CDmH), stak meteen van wal. Hoe spreek je de WW aan? Wat is de rol van de WW-Begeleider? Waar heeft iemand hulp bij nodig? Wat wordt er van de WW-Begeleider verwacht? Belangrijkste aandachtspunten: spreek rechtstreeks tegen de WW, niet tegen de assistent of partner die er misschien bij

Commissie Duikers met een Handicap

Gelukkig is er bij deze opleiding geen examen en konden we alle kandidaten hun opleidingskaart overhandigen.

Foto: Lisbet Lenaers.

is, betrek de WW steeds in het gesprek, durf vragen te stellen, laat de WW zoveel mogelijk zelf doen en denk niet te lang na over woorden die je gebruikt. De nodige portie humor kan zeker helpen om het ijs te breken.

Vervolgens werd er dieper ingegaan op het medische aspect. Hierbij was het zeker niet de bedoeling de kandidaat-begeleiders te bombarderen met medische, vaak Latijnse, termen. Het was vooral de bedoeling hen toe te lichten welke extra uitdagingen de beperking mogelijk met zich meebrengt tijdens het duiken. Denk bijvoorbeeld maar aan slechtere doorbloeding van de onderbenen bij een parapleeg. Temeer omdat hij zijn onderbenen niet kan gebruiken, zullen de benen van de WW nog sneller afkoelen tijdens het duiken. Gelukkig werd er een handboek ter beschikking gesteld dat later kan dienen als naslagwerk om thuis meer details over bepaalde handicaps of ziektes te kunnen opzoeken als men hiermee geconfronteerd wordt als WW-Begeleider.

reglementering

Na een korte pauze werd de reglementering netjes uit de doeken gedaan door Philippe Calu. Wist je dat we ook in het Wet Wheel gebeuren vier verschillende niveaus van duikers hebben? I.p.v. over een 1*, 2*, 3*Duiker praten we hier over een WWA, WWB, WWC of WWD. WW-duikers worden inge-

deeld naargelang hun mogelijkheden en vaak kunnen de WW's doorgroeien naar een hoger niveau, naarmate ze hun vaardigheden verder ontwikkelen. Wanneer de mogelijkheden van de WW beperkter zijn, zullen we de ondersteuning door en het opleidingsniveau van de begeleiders opschroeven. Een beetje vergelijkbaar met het opleidingstraject van een 1*Duiker tijdens de eerste 15 duiken.

Zo is een WWA een zelfstandige duiker, die dus samen met een 3*Duiker kan duiken. Vanaf WWB en lager gaan we steeds in ploegen van minimaal 3 personen duiken. Een WWC-duiker heeft dan weer minimaal een WW-Begeleider nodig en een andere ervaren duiker, zodat de twee mededuikers samen 5* hebben. Een WWD heeft het meeste begeleiding nodig, omdat hij vaak ook hulp nodig heeft bij basisvaardigheden, zoals het uittrimmen, het vasthouden van een lamp of soms zelfs het klaren van de oren. Een WWD-duiker wordt onder water begeleid door een WW-Begeleider en een WW Gespecialiseerd Begeleider (WWBEG+).

Op zich allemaal logisch, al kan een steekkaartje met de benodigde begeleidingsniveaus soms toch wel handig zijn aan de waterkant om de ploegen juist in te delen.

praktisch duiken

Eddy Carrez ging vervolgens verder met de praktische kant van het duiken met WW's.

De betrokkenheid van de WW tijdens de briefing is natuurlijk een zeer belangrijk punt. Hoe ga je makkelijk te water en hoe kies je de duikstekken? Vergeet daarbij ook niet: hoe kan de duiker terug uit het water komen, op welke specifieke zaken moet je letten als je duikt met een WW, welke bijkomende handelingen bij bootduiken zijn nodig, ...?

Ook wat betreft het materiaal kan het gebeuren dat er aanpassingen nodig zijn. Als je je benen niet optimaal kan gebruiken, heeft het dan bijvoorbeeld wel zin om vinnen aan te doen? Als we ons voortbewegen met de handen zijn speciale handschoenen met vliezen tussen de vingers misschien wel interessant. Plaatsing van de flessen, inflatorslangen, lood, … alles wordt in het werk gesteld om de stabiliteit en het comfortabel voortbewegen van de WW onder water zo goed mogelijk te krijgen en ervoor te zorgen dat hij maximaal gebruik kan maken van zijn capaciteiten. Moraal van het verhaal, voor elk probleem is er wel een oplossing en ook hier geldt de gouden regel: "Durf vragen stellen, zowel aan de WW in de club als daarbuiten, want iedere handicap is anders en dus zijn ook de aanpassingen voor iedere WW soms weer net iets anders.

Via tal van foto's werd interactief gewerkt om de creativiteit van de deelnemers te triggeren. Leuk om soms de verwondering te zien.

Hoe begeleid je een blinde of slechtziende persoon onder water?

Zowel de Wet Wheelers als de begeleiders waren tevreden over de opleidingsdag.

Basisvaardigheden, zoals het uittrimmen, het vasthouden van een lamp of soms zelfs het klaren van de oren worden in het zwembad geoefend.

Foto(3): Lisbet Lenaers.

Bondsnieuws

mogelijkheden qua begeleiding

Na een welverdiende broodjeslunch werden er in kleine groepjes korte panelgesprekken gehouden. Telkens twee kandidaat-begeleiders die gedurende 15 minuten kort kennis kunnen maken met drie duikers met een handicap. Aan de hand van concrete vragen moesten ze proberen te achterhalen wat de mogelijkheden van die persoon zijn en hoe ze hem best gaan begeleiden tijdens de duik. De vragen bleven komen en veel te snel vlogen de 15 minuten voorbij. Onder lichte dwang werd er dan maar snel doorgeschoven naar de volgende duiker met een handicap om ook daar weer vol enthousiasme een nieuwe wereld te ontdekken. De drie panelgesprekken wekten duidelijk de interesse bij de kandidaat-begeleiders en de WW's deelden maar al te graag hun ervaringen. Super om deze interactie te zien! Vermoedelijk hadden we makkelijk de rest van de dag met gesprekken kunnen vullen, maar uiteindelijk gaat het natuurlijk nog wel steeds over het begeleiden van personen met een beperking tijdens het duiken.

duikje in het zwembad

De hoogste tijd dus om de theorie om te zetten naar de praktijk en wat is er dan beter dan je eerste duikje als begeleider van een duiker met een handicap in het zwembad te kunnen ervaren?

Snel naar de Nekkerpool, omkleden en begeleiden maar, … Inge, Mathieu en Michel stonden al aan de waterkant te wachten.

Maar hoe pak je dat nu juist aan? Wie gaat eerst in het water? Hoe krijg je de WW in het water? Waar moeten of kan je bij helpen? … Een hele boterham en een heel nieuwe ervaring! Het was een opluchting toen iedereen aan de oppervlakte in het water lag, maar dan moest het nog beginnen natuurlijk. Al snel werd duidelijk dat trimmen op twee 'jackets' niet zo eenvoudig is. Ook een blinde of slechtziende persoon onder water 'de weg wijzen' is niet zo evident. Datzelfde geldt voor afstand houden en toch begeleiden bij een parapleeg die zijn handen gebruikt om zich voort te bewegen, … het was allemaal even wennen. Na 1,5 uur intensieve praktijk in het zwembad zat de lesdag erop. Gelukkig is er bij deze opleiding geen examen en konden we na een leuke groepsfoto alle kandidaten hun opleidingskaart overhandigen. De dag werd afgesloten in het cafetaria, waar er volop verder gepraat werd over de opgedane indrukken.

klaar voor het echte werk

Het echte werk kan nu beginnen voor de begeleiders in de WW-opleidingscentra. De volledige opleiding tot WW-Begeleider bestaat uit enkele lessen of trainingen geven in het zwembad aan WW's, enkele WW-buitenduiken meevolgen als derde of vierde duiker, om uiteindelijk als begeleider te kunnen fungeren. Na het demonstreren van enkele vaardigheden aan een WW-Instructeur kan je aan de slag als volwaardig WW-Begeleider.

Is het brevet van Wet Wheel Begeleider iets voor jou?

Bedankt Inge, Matthieu en Michel voor jullie tijd en deelname aan deze opleiding. Bedankt aan de kandidaten voor jullie enthousiasme en inzet. We wensen jullie veel succes bij het verder afronden van de opleiding.

Duiken is natuurlijk al een hobby waarbij veel verschillende facetten worden samengebracht (fysica, geneeskunde, materiaal, meteo, biologie, fotografie, …). Duiken met WW's voegt daar nog een extra dimensie aan toe.

Heb je ook zin om WW-Begeleider te worden, neem dan contact op met een WW-opleidingscentrum bij jou in de buurt of met de Commissie Duikers met een Handicap via de NELOS-website.

Een WW-Begeleider kan later verder doorgroeien tot Gespecialiseerd Begeleider. Dit is een WW-Begeleider met meer duikervaring met WW's en het brevet vereist meer vaardigheden van de duiker zelf (bijv. de bediening van twee trimvesten, helpen met het klaren van de oren, …). Deze opleiding vereist geen bijkomende theorielessen. De opleiding is vooral gesteund op praktijkervaring door het duiken met verschillende types handicaps en gebeurt binnen de WW-opleidingscentra aan de hand van een opleidingskaart, waarbij verschillende vaardigheden moeten aangetoond worden. 

Commissie Duikers met een Handicap

De deelnemers aan de opleidingsdag.

Foto: Lisbet Lenaers.

Wijziging certificatieproces brevetten Duikonderricht

Tijdens de 'Ronde Tafel'-gesprekken 2021 is het NELOS-bestuur er meerdere malen attent op gemaakt dat het proces om kandidaten 1*Duiker te certificeren, langdurig kan zijn.

Het NELOS-bestuur heeft dit ter harte genomen en heeft het volgende beslist om de certificatie te vereenvoudigen.

Waarom waren er vertragingen?

De redenen van vertraging bij het homologeren of certificeren van het brevet waren divers. We geven enkele voorbeelden:

3 De kandidaat was met alles in orde, maar het voorblaadje van het duikboekje werd niet naar het NELOS-secretariaat verzonden.

3 De pasfoto ontbrak op het voorblaadje.

3 De status in DIVES was nog niet klaar om het brevet te kunnen certificeren, bijv. omdat er nog een registratie van een duik ontbrak.

3 De kandidaat was nog niet ingeschreven als lid bij NELOS.

3 Vertragingen bij bpost of verzendingen die niet toekomen.

3 Personeelstekort t.g.v. de coronamaatregelen of omwille van medische redenen.

certificatie van 1*Duikers

Om de clubs en de kandidaten 1*D meteen verder te kunnen helpen, is er beslist dat het voorblaadje (van het duikboekje) niet meer opgestuurd moet worden naar het NELOS-secretariaat. De club of kandidaat 1*D kan na certificatie dan zelf zijn registratienummer (BEFOS-nr.) invullen aan de hand van de informatie op het CMAS-kaartje. Dit wil zeggen dat de certificatie voor een

kandidaat 1*D kan uitgevoerd worden van zodra volgende zaken in orde zijn:

D De online brevetkaart (DIVES) is volledig ingevuld.

D Status opleiding staat op 'Klaar voor certificatie'. De kandidaat 1*Duiker, de club en de opleidingsverantwoordelijke krijgen hier bericht van via e-mail.

D De kandidaat 1*Duiker is ingeschreven voor het jaar waarin de certificatie plaatsvindt.

D De kandidaat 1*Duiker is medisch in orde voor het jaar waarin de certificatie plaatsvindt.

Personen waarvan het voorblaadje al verzonden werd naar het NELOS-secretariaat (op het moment van deze communicatie) zullen dit, na certificatie, samen met hun CMAS-kaartje en brevetblaadje ontvangen via de club.

certificatie van jeugdduikers

Voor jeugdduikers is het niet meer nodig het blauwe paspoort (duikboek voor jeugdduikers) op te sturen naar het NELOS-secretariaat. Zij kunnen net zoals de kandidaat 1*Duiker, hun referentienummer (BEFOS-nr.) zelf invullen na ontvangst van hun CMAS-kaart.

Dit wil zeggen dat de certificatie kan uitgevoerd worden van zodra volgende zaken in orde zijn:

D De online brevetkaart (DIVES) is volledig ingevuld.

D Status opleiding staat op 'Klaar voor certificatie'. De jeugdduiker, de club en de opleidingsverantwoordelijke krijgen hier bericht van via e-mail.

D De jeugdduiker is ingeschreven voor het jaar waarin de certificatie plaatsvindt.

D De jeugdduiker is medisch in orde voor het jaar waarin de certificatie plaatsvindt.

Zodra hun brevet gehomologeerd is, kunnen zij dit aantonen met hun CMAS-kaart. De stempels in het blauwe paspoort zijn dan niet meer noodzakelijk.

certificatie van duikers met een handicap

Dezelfde werkwijze van het Duikonderricht wordt gevolgd.

inschalingen van nieuwe duikers

Inschalingen verlopen zoals in NELOS-info nr. 468 vermeld. Na het ontvangen van het inschalingspakket vult de club of het lid zelf nog het registratienummer (BEFOS-nr.) in.

overstap van jeugdduikers naar 1*Duiker

Voor jeugdduikers die overstappen naar 1*Duiker is het niet meer noodzakelijk om het voorblaadje op te sturen. Zij kunnen hun registratienummer (BEFOS-nr.) overnemen uit hun blauw paspoort. Zij dienen wel het overstapformulier (zie bij 'Documenten jeugdbegeleiding' in het Documentencentrum op de NELOS-website) ingevuld te bezorgen aan het NELOS-secretariaat. 

SVEN VANDEKERCKHOVE & RONNY MARGODT

Cartoon: Peter Bosteels.

NELOS verliest een gedreven medewerker

Chrisje Demuynck, altijd optimistisch en gedreven, … een sterke, hardwerkende persoonlijkheid die zich tot het laatste moment onvermoeibaar en onbaatzuchtig inzette voor onze Vlaamse duiksportfederatie NELOS.

Christine Demuynck, beter gekend als Chrisje, was sinds februari 2013 tot aan haar overlijden in januari 2022 actief lid van de Commissie Redactieteam Hippocampus. Haar steeds opgewekte verschijning en aanstekelijke lach maakten van elke vergadering van het redactieteam een feest.

Met Ronny Margodt en het personeel van het NELOS-secretariaat trok ze al enkele jaren de kar van het PR-dreamteam en bracht ze vorig jaar nieuw leven in het Departement Marketing & Communicatie (Dep M&C), waar ze als voorzitter samen met haar team heel wat nieuwigheden uitwerkte. Daarnaast werd haar ook gevraagd het voorzitterschap

suele Commissie waar te nemen, een taak die ze begin 2021 eveneens op zich nam. Ook daar stimuleerde ze het team met haar enthousiasme.

Wij vroegen twee van haar collega's, Ivo Madder en Patrick Swinnen, die beiden deel uitmaken van het redactieteam Hippocampus en van het Departement Marketing en Communicatie, om een reactie.

Hippo: Ivo, je leerde Chrisje in 2009 kennen op een opendeurdag van een duikwinkel. Haar vrolijke verschijning trok je aan en je maakte contact met haar. Weet je nog wat ze toen zei?

Ivo: "Ah, ben jij de hoofdredacteur van dat boekske dat bij mij nog steeds in het plastic zit?". Ze dook toen nog maar een paar jaar, nadat ze met motorcross gestopt was en gaf daarnaast lessen in salsadansen en zumba. Die druk-

ke bezigheden zorgden ervoor dat ze geen tijd had om Hippocampus te lezen.

Hippo: Uiteindelijk begon ze ons bondsblad toch te lezen en werd ze in 2013 zelfs lid van het redactieteam.

Ivo: Inderdaad. Na een leuke babbel spraken we af om eens samen te gaan duiken. Van het ene kwam het andere en we kregen een relatie. We woonden meerdere jaren samen. Chrisje raakte meer en meer betrokken bij mijn passie voor NELOS. Ze besteedde minder tijd aan zumba en salsa en meer aan het duiken. Ze vond Hippocampus een prachtig magazine en had enkele ideeën voor artikels. In een ver verleden werkte ze trouwens bij een drukkerij en ze had daardoor een geoefend oog voor opmaakfouten.

Commissie Redactieteam

Hippocampus

Foto: Ivo Madder.

Foto's (2): Ivo Madder.

Chrisje Demuynck, 18 jaar, tijdens haar salsafestivals.

Foto: archief Chrisje Demuynck.

Onze relatie liep stuk, maar onze gemeenschappelijke passie voor NELOS en de Hippocampus bleef.

Hippo: Chrisje raakte steeds meer gepassioneerd door de duiksport en groeide zelfs door tot instructeur.

Ivo: We maakten toffe duikreizen en we waren aanwezig op heel wat duikgerelateerde activiteiten. Zo leerde ze heel wat duikers en instructeurs kennen. Een wereld apart, waar ze van hield. Ze besliste om door te groeien tot duikinstructeur.

Hippo: Chrisje had grootse plannen om NELOS en haar diverse commissies te promoten.

Patrick: Chrisje organiseerde in haar eentje enkele succesvolle salsadansfestivals, waar duizenden dansers uit de hele wereld naartoe kwamen. Ze wist dus uit ervaring hoe je iets kan promoten, hoe je mensen mee op sleeptouw kan nemen en hoe je evenementen uitwerkt. Het ledenaantal van NELOS schommelt al vele jaren rond de 10.000 leden, maar de laatste twee jaren is dat aantal gedaald. COVID-19 is natuurlijk de grote schuldige daarvoor. In samenspraak met Ronny Margodt, de voorzitter van NELOS, blies zij het Departement Marketing & Communicatie nieuw leven in. Ze sprak mij aan om mee te kar te trekken en ik herinner mij de eerste vergadering van het departement

in het Duikershuis met Yunus Gunaydin en Maxim Vanhockerhout waar we – onder haar bezielende leiding – de basis hebben gelegd om nieuwe leden aan te trekken en NELOS te promoten.

Hippo: Wat heeft dat departement zoal verwezenlijkt?

Patrick: Chrisje en Ronny hebben er eerst voor gezorgd dat het departement aangevuld werd met een aantal leden die eveneens thuis zijn in marketing en communicatie. Met medewerking van andere commissies hebben we daarna al een en ander verwezenlijkt. Zo hebben we de beschadigde Facebookpagina van 'NELOS vzw' vervangen door een gloednieuwe pagina 'NELOSvzw' (zonder spatie), waar we alle meldingen over de activiteiten van onze liga plaatsen.

We namen ook het initiatief om ons bondsblad Hippocampus als promotiemiddel voor de duiksport te gebruiken. Het magazine wordt nu verstuurd naar onder meer 300 bibliotheken en naar alle Vlaamse productiehuizen.

Onze voornaamste doelstelling is echter het ondersteunen van de clubs. Een eerste webinar werd georganiseerd, affiches werden ontworpen en ter beschikking gesteld.In nauwe samenwerking met andere (sub)commissies gaven we meer visibiliteit

aan events: het CMAS WK Vinzwemmen, het CMAS WK Onderwaterfotografie en -videografie en de streaming van de proclamatie van de Zeestage, … Het NELOS YouTube-kanaal kreeg een upgrade om meer volgers aan te trekken.

Hippo: En een nieuw NELOS-logo?

Ivo: Katrijn werkte op vraag van het departement een voorstel voor een hedendaags logo uit. Na wat aanpassingen werd het door het bestuur van NELOS goedgekeurd en zal het vanaf nu NELOS vertegenwoordigen. Je leest er meer over in deze Hippocampus.

Hippo: Wat staat er nog op het programma om NELOS te promoten?

Patrick: Er staat nog heel veel in de steigers. Chrisje was immers een creatieve duizendpoot met ontzettend veel ideeën. Het departement werkt verder op de ingeslagen weg. Zo zal er een Facebookcampagne uitgerold worden voor en door de clubs en de NELOSwebsite krijgt een aantrekkelijke landingspagina voor potentieel nieuwe leden. Aan de functionaliteiten van de website voor de leden zelf wordt echter niet geraakt. Daarnaast zorgen we ervoor dat de Googleranking van de NELOS-website verbeterd wordt en natuurlijk blijven wij de nationale en regionale PR-events (NELOS/BEFOS) ondersteunen met deelname aan de vakantiesalons, de Scubapro testdagen, ...

Foto's(4):IvoMadder.

Chris in het Finch Hattons Safari Camp - Tsavo West - Kenia.

Fitheidtesten 1*Instructeur 2012. Foto rechts: Zumba Lier 2009. Lesgeefster: Chrisje.

Foto's(5):IvoMadder.

Hippo: Heel wat werk op de plank)… Patrick: Inderdaad. Zo plannen we dit voorjaar onder meer opnieuw een webinar met als onderwerp 'Hoe je club in de pers te krijgen'. We moeten ook al het promotiemateriaal opwaarderen en de huisstijl (cursusboeken, PowerPointpresentaties, documenten, e.d.) herbekijken in het licht van het nieuwe NELOS-logo.

Chrisje heeft ons een grote erfenis nagelaten, die we met veel enthousiasme zullen uitwerken.

Hippo: Chrisje was geen klager en gaf niet snel op, zelfs niet toen ze enkele jaren geleden ziek werd – iets wat ze liefst tot de laatste dag verborgen hield en waarvan slechts een paar vrienden en familieleden op de hoogte waren. Haar ziekte verhinderde haar te gaan werken, maar hierdoor kreeg ze meer tijd om zich in te zetten voor de duiksport. Het vele werk binnen diverse commissies sterkte haar vechtlust en hield haar op de been. Ze werkte nog veel initiatieven uit, tekende krijtlijnen voor de toekomst uit

en had nog zoveel plannen.

Wat blijft is de nagedachtenis aan Chrisje, haar enthousiasme en de herinnering aan haar aanstekelijke lach. We gaan haar missen. NELOS verliest een geestdriftig lid, maar we werken haar plannen verder uit en we weten zeker dat ze over onze schouder meekijkt.

Chrisje, we vergeten je niet.

HET REDACTIETEAM HIPPOCAMPUS & HET DEPARTEMENT MARKETING & COMMUNICATIE

Commissie Redactieteam Hippocampus

Chrisje, in volle actie op het wrak Chien Tong, met de Sealife-camera.

Chrisje brengt verslag tijdens de Algemene Vergadering NELOS 2020.

Foto rechts: Coördinatie uitstapje met het redactieteam – augustus 2021.

Chrisje op reportage voor Hippocampus – 2015.

Chrisje krijgt een kus van de zeeleeuw als dank voor het kuisen van zijn bassin – ZOO Antwerpen 2010.

Maak van je clips een film

Te veel beeldmateriaal verdwijnt op een harde schijf zonder dat iemand het ooit te zien krijgt en dat is spijtig, want er kunnen wellicht mooie korte video's van gemaakt worden. Gery Beeckmans kan je daarbij helpen.

Onderwatercamera's waren tot enkele jaren terug voor veel duikers onbereikbaar omwille van hun kostprijs. Met de huidige generatie 'actioncams', 'compactcamera's, spiegelreflexcamera's en zelfs 'smartphones' in een onderwaterhuis hebben veel duikers één van deze toestellen op zak tijdens hun duikvakantie, duikweekend of alledaagse duiken. Toch is er veel beeldmateriaal dat nooit de ogen van iemand anders dan de maker doet stralen en dat is zonde. Daar wil de Audiovisuele Commissie van NELOS met de organisatie van een instapopleiding verandering in brengen. We zetten je op weg om van jouw videoclips een film te maken.

Gaan de kleine tips tijdens de opleiding het verschil maken? Kan je op twee uur alles le-

ren om de nieuwe Steven Spielberg te worden. Neen, natuurlijk niet. Hiervoor is heel wat meer opleiding nodig. En toch kunnen we op één avond het verschil maken.

Wat mag je verwachten?

D Een overzicht van de verschillende materialen.

D Camera, belichtingen, voor- en nadelen van bepaalde sets.

D Welke clips gebruiken en misschien in welke volgorde ze te gebruiken.

D De duur van een film, het gebruik van clips.

D De opbouw van een film.

D Wanneer welke film maken?

D Gedragingen op het droge, maar vooral in het water.

D Lange opname of korte opname? 'De vloek van het knoppeke'.

D Spelen met licht en beweging.

D Spelen met snelheden: vertragen en versnellen.

D 'Buddy or no buddy', modellen of duikgenoten.

D Geluid – geluiden – muziek – voice-over.

Wie is Gery Beeckmans?

Zelf ben ik een fanatiek onderwatervideograaf, vooral gericht op wedstrijdfilmen. De voorbije jaren nam ik deel aan enkele wereldkampioenschappen en een Europees kampioenschap. Voor deze stressvolle wedstrijden is de juiste selectie essentieel. Diverse mensen in mijn omgeving waren streng bij het zien van mijn beelden. Eerlijk maar streng, zo moet je clip per clip durven te evalueren.

Deze 'opleiding' wil je een beeld geven van wat jij allemaal kan verwezenlijken om zo je beeldmateriaal op een aangename manier toonbaar te maken aan de buitenwereld, op je eigen YouTube-kanaal, via de sociale media of zelfs via je eigen website. 

Wil je graag deelnemen? Stuur dan een e-mail naar owv@nelos.be met als onderwerp 'Maak van je clips een film' en vermeld je contactgegevens (naam, voornaam, duikschool, NELOS-nummer, gsm en e-mailadres).

Datum: 9 mei 2022. Aanvang om 19.30 uur en einde rond 22.00 uur.

Locatie: Duikershuis NELOS, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen.

Aantal deelnemers: maximum 10 per avond. Bij succes herhalen we deze opleiding.

Kostprijs: NELOS-leden 15,00 euro, niet-NELOS-leden 50,00 euro (over te maken op rekening van de Audiovisuele Commissie: BE88 7370 1477 2941).

GERY BEECKMANS, JE GIDS TIJDENS DEZE ONTDEKKINGSTOCHT

Foto: DC Studio / Shutterstock.

Foto: archief Gery Beeckmans.

Workshop instapcamera's

Als je besluit om te kijken of onderwaterfotografie een leuke bezigheid voor jou is, koop je beter niet meteen een grote professionele uitrusting. Ga eerst op zoek naar een kleine, goed betaalbare camera.

Sinds er digitale camera's bestaan, is de kwaliteit van kleine camera's met sprongen vooruit gegaan. Bij onderwaterfotografie ben je wel afhankelijk van camera's die boven water gebruikt worden. Goed beschouwd is er nu keuze uit een smartphone, een actioncamera en een amfibiecamera. Hierbij moet worden vermeld dat de technische vooruitgang bij de smartphones verreweg het grootst is. Smartphones zijn in staat om haarscherpe foto's te maken. Met name door hun populariteit is de markt van gewone kleine digitale camera's enorm gekrompen. Er zijn nog twee andere mogelijkheden en dat zijn de actioncamera's en de amfibiecamera's. Beide zijn door hun robuustheid bedoeld om onder zware omstandigheden gebruikt te worden. Omstandigheden waaraan je je kostbare smartphone liever niet wil blootstellen. De ontwikkeling en het aanbod van actioncamera's is ook nog wel redelijk groot, maar de keuze en ontwikkelingen bij amfibiecamera's is op dit moment gering. Smartphones, actioncamera's en amfibiecamera's hebben wel alle drie hun voor- en nadelen ten opzichte van elkaar. Ze hebben

verschillende eigenschappen op het gebied van foto, video, macro- of groothoekfotografie. Dus het is erg belangrijk dat je vooraf goed weet welke camera het beste bij jou past.

Om aspirant-onderwaterfotografen van dienst te zijn vroeg de Audiovisuele Commissie van NELOS aan Ron Offermans om een workshop te geven, waarin hij uitlegt wat de voor- en nadelen van de huidige instapmodellen zijn.

Info over de gastspreker

Ron Offermans is beroepsfotograaf en ook al ruim 30 jaar actief als onderwaterfotograaf. Daarnaast geeft hij al enkele jaren workshops en cursussen over onderwaterfotografie. Hij is auteur van diverse cursusboeken die gebruikt worden door NOB en NELOS. Hiervoor heeft hij zo goed als alle beschikbare onderwaterfotografie-apparatuur uitvoerig getest en hij is goed in staat om anderen te adviseren.

De 'Workshop instapcamera's' zal plaatsvinden op 22 april 2022 om 20.00 uur in het Duikershuis NELOS (Brusselsesteenweg 313-315, Mechelen). Wil je graag deelnemen aan deze workshop? Stuur dan een e-mail naar redactie@nelos.be met als onderwerp 'Workshop instapcamera's' en vermeld je contactgegevens (naam, voornaam, duikschool, NELOS-nummer, gsm en e-mailadres). Het inschrijvingsgeld bedraagt 15,00 euro, over te maken op rekening van de Audiovisuele Commissie: BE88 7370 1477 2941.

Fotograferen met een smartphone in een onderwaterbehuizing.

Fotograferen met een amfibiecamera.

Foto: Tobias Friedrichwww.BELOW-SURFACE.com.

Foto: SeaLife.

Mis geen moment!

Transformeer je Smartphone in een échte onderwatercamera.

Klein van stuk, groots in prestatie.

De Sealife Reefmaster RM-4K is de enige actiecamera ter wereld die speciaal voor onderwater is gemaakt. Hij is waterdicht tot -40 meter, makkelijk te hanteren, eenvoudig in de bediening. Je hebt keuze uit verschillende camera- en onderwaterinstellingen . De Reefmaster RM-4K is klein van stuk én geeft een hoogwaardige foto en 4K filmkwaliteit. Het is de onderwatercamera die je even makkelijk bij je steekt om er zeker van te zijn dat je geen moment zal missen.

Zo stoer als hij er uit ziet, zo makkelijk is hij in gebruik.

Als je smartphone hét apparaat is waar jij al je belevenissen mee vastlegt. Dan is de Sealife SportDiver dé behuizing die jij nodig hebt voor al je onderwater avonturen! Met de (gratis) SportDiver App wordt je Smartphone een échte onderwatercamera met een breed scala aan instellingen. De SportDiver is gegarandeerd waterdicht tot -40 meter en dubbel gezekerd middels een vacuümsysteem en een lekalarm. Geen zorgen om waterschade. Geschikt voor Apple en Android smartphones. Kijk op de website of jouw smarthone in de behuizing past. 3.0

De Sealife Micro 3.0 is speciaal gemaakt voor onderwater en dat merk je aan alles; Of dat nu de 3 uur batterij duur, de grote display, de stevige grip, de piano toetsen, groothoek, optionele macrolenzen, de waterdichtheid tot 60 meter, het bedieningsgemak, de compacte vorm of de degelijkheid is. De camera is volledig geseald waardoor de kans op waterschade uitgesloten is. Door zijn compacte formaat neem je hem gemakkelijk mee tijdens elke duik. En daardoor mis je geen moment!

Regionale bijscholingen Infomap 2022

Binnen dit jaar vond in elke (V)OS de regionale bijscholing Infomap 2022 plaats. Daar werden de belangrijkste wijzigingen in de nieuwe versie besproken. We zetten ze hier nog even op een rijtje.

De NELOS-Infomap kan je beschouwen als de bijbel van de duiksport. Ze bevat alle informatie over de verschillende opleidingen en opleidingsniveaus en je vindt er ook de integrale tekst van het veiligheidsreglement, dé leidraad voor elke duiker om veilig en verantwoord te duiken.

Daarnaast worden in de NELOS-Infomap ook een aantal specifieke sportduikitems besproken: duiken met nitrox, jeugdduiken, duikers met een handicap, Duiker-Hulpverlener en worden alle procedures met betrekking tot ongevallen opgelijst.

Bij het begin van elk nieuw kalenderjaar verschijnt een geüpdatete versie, die beschikbaar is in het documentencentrum op de NELOS-website en enkel eenmalig op bestelling wordt gedrukt.

inschalingen

Voor de inschaling van brevetten en titels werd een nieuwe flow uitgewerkt en zijn er aangepaste formulieren voorzien. Als een kandidaat die wil inschalen in het bezit is van een brevet dat in de inschalingstabel terug te vinden is, dan moet je het formulier 'Aanvraag start inschaling' samen met de scans van de in te schalen brevetten bezorgen aan het secretariaat. Uiteraard moet de kandidaat op dat moment al lid zijn van een NELOS-club.

Bij goedkeuring van de inschaling wordt een inschalingsnummer toegekend. Dat is van toepassing op zowel een 'Administratieve Inschaling' als een 'Standaard Inscha-

ling'. Een 'Administratieve Inschaling' wordt volledig door het secretariaat afgehandeld, een 'Standaard Inschaling' wordt binnen de duikschool afgewerkt. Voor het verdere traject gebruik je het formulier 'Uitvoeren Inschaling'.

Inschalingen van brevetten die niet voorkomen in de inschalingstabel moeten eerst door het Duikonderricht worden goedgekeurd. Daarvoor maak je gebruik van het formulier 'Aanvraag voor inschaling brevetten/titels niet in de Infomap DO ORG'. Na goedkeuring wordt ook het formulier 'Uitvoeren Inschaling' gebruikt.

Nieuw is dat de inschalingsprijs betaald wordt bij aanvang van de inschaling en niet meer daarna. Van zodra een inschaling is opgestart, is de kandidaat daardoor gedurende drie maanden verzekerd via NELOS met zijn 'niet-NELOS-brevet'. Ook zijn nu alle documenten die de kandidaat nodig heeft inbegrepen in de inschalingsprijs. Die worden aan de duikschool bezorgd van zodra de inschaling is opgestart.

Voor de overstap van jeugdduikers naar 1*D is een afzonderlijk document beschikbaar: 'Jeugdduiken overstap naar 1sterduiker update'.

Alle documenten vind je terug in het documentencentrum op de NELOS-website.

Start 2 Coach

In Hippocampus 286 (nov./dec. 2021) kon je lezen dat 'Module 1' binnen de opleiding Assistent-Instructeur/Initiator omgedoopt

mee zet NELOS samen met de Vlaamse Trainersschool in op innovatie en volgt het de internationale tendensen. Ondertussen is de nieuwe module opgestart en zijn de kijkstages toegevoegd aan DIVES. Wie de vroegere 'Module 1' afwerkte vóór 01/01/2022 krijgt vrijstelling voor deze kijkstages en ook wie vóór die datum al stage deed in het zwembad heeft recht op een aantal vrijstellingen. Daarnaast is het brevet van Duiker-Hulpverlener niet meer nodig voor deelname aan 'Start 2 Coach' en/of 'Module 3', maar wel voor deelname aan de examens 4*/AI.

opleidingen

Technisch Duiken

De opleidingen Technisch Duiken werden aan DIVES toegevoegd. De betalingen van deze brevetten lopen nu, zoals de andere brevetten, via de clubs en gebeuren in één keer. De papieren vouchers verdwijnen dus en de kostprijs wordt voor het eerst in jaren geïndexeerd. Daarnaast wordt de inschalingsprocedure opgenomen in de Infomap Organisatie.

Bij het CCR-duiken (duiken met een rebreather) is de diepte beperkt tot 40 m (ppO2 ≤ 1,1 bar) als je duikt met lucht als diluent. Daarnaast wordt de facultatieve opleiding 'CCR Diluent Normoxic Diver' een verplicht opleidingsonderdeel tussen de cursussen 'CCR Diluent Air Diver' en 'CCR Diluent Trimix Diver'. In lijn daarmee gaat NELOS van start met de opleidingen 'CCR Diluent Air Instructor' en 'CCR Diluent Trimix Instructor'.

visibiliteit aan de oppervlakte en maximale duikdiepte

In Hippocampus 286 (nov./dec. 2021) berichtten we al over de nieuwe aanbevelingen die het Veiligheidscomité deed naar visibiliteit aan de oppervlakte. Je las ook

De NELOS-Infomappen

dat het College der 3*Instructeurs unaniem de beslissing genomen heeft om de maximale duikdiepte voor duikers met lucht te begrenzen tot 60 meter op basis van wetenschappelijke en medische aspecten met betrekking tot duiken op grotere diepte en de bestaande wettelijke dieptebeperkingen

Naast de ‘klassieke’ NELOS-Infomap in het documentencentrum www.nelos.be/documentencentrum kun je ook andere infomappen terugvinden (die enkel als pdf beschikbaar zijn):

• De Infomap NELOS en Commissies bevat de NELOS-statuten en de statuten van alle commissies die binnen NELOS actief zijn.

• De Infomap Duikonderricht Organisatie bundelt alle informatie over inschalingen en geeft meer duiding bij de titel van Instructeur.

• De Infomap Technisch Duiken bevat alle informatie over opleidingen en inschalingen met betrekking tot het duiken met technische mengsels. Op het moment van het verschijnen van dit artikel zal de update 2022 al online beschikbaar zijn.

• De Infomap Vrijduiken bevat alle informatie met betrekking tot vrijduiken.

• De Infomap Commissie Duikers met een handicap bevat alle informatie met betrekking tot de opleidingen 'Duikers met een Handicap'.

Eventbrite

in verschillende landen. De NELOS-Infomap werd ondertussen in die zin aangepast.

Inschrijven voor activiteiten (zoals bijscholingen, Train-the-Trainer, ...) en de examens Duiker-Hulpverlener van NELOS doe je voortaan via Eventbrite en niet langer via een e-mail naar het secretariaat. Zo wordt je inschrijving automatisch geregistreerd, ontvang je na afloop een bijscholingscertificaat en krijgt jouw club een erkenning voor dit onderdeel (kwaliteitslabels). Inschrijven kan tot vier dagen voor elke activiteit via de link die je terugvindt in de Lopende Agenda op de NELOS-website.

Volgende activiteiten geven recht op een bijscholingscertificaat:

• Regionale bijscholingen georganiseerd door NELOS Duikonderricht;

• Regionale Ronde tafels;

• Algemene Vergadering Duikonderricht (Academische Zitting in Geel) ;

• Algemene Vergadering NELOS;

• Specifieke bijscholingen (bijv. DVH – Train the Trainer, College der 3*I’s, …).

NATALIE DECROCK

Foto: Ivo Madder.

De NELOS-Infomappen waarin de opleidingen en proeven beschreven worden, zijn zowel als pdf als in gedrukte vorm verkrijgbaar.

NELOS-logoversie 2022

Het gebeurt vrij zelden dat een logo 44 jaar lang blijft bestaan. Akkoord, dr. John S. Pemberton ontwierp het bekende logo van Coca-Cola in 1886 en dat wordt nog steeds gebruikt, maar laat ons toegeven dat dit eerder uitzonderlijk is. De manier waarop we naar de dingen kijken verandert en ook de wereld van de grafische communicatie is in continue evolutie. Het huidige logo van NELOS zag het licht in 1978 en was aan vernieuwing toe. We brengen hier een stukje geschiedenis over ons eerste logo en we geven meer duiding bij de keuze voor het nieuwe beeldmerk van onze vereniging.

Op 19 juni 1978 splitste de 'Belgische Federatie voor Onderwateronderzoek en -Sport' (BEFOS) zich op in de 'Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport' (NELOS), de liga die alle Vlaamse clubs groepeert en de 'Ligue Francophone Belge de Recherches et d'Activités Subaquatiques (LIFRAS), de liga die alle Waalse clubs verenigt. Beide liga's functioneren autonoom, maar onderhouden nauw contact via BEFOS, het overkoepelend overlegorgaan.

Toen NELOS opgericht werd, was er uiteraard nood aan een logo. Ronny Margodt, de huidige voorzitter van NELOS, ontwierp destijds het beeldmerk.

periode geïnspireerd werd op een godenverhaal, meer bepaald in de Griekse mythologie.

oorspronkelijk twee varianten

Van het oude NELOS-logo zijn er twee varianten: een basislogo zonder tekst en een uitgebreide versie met onderaan 'Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw'. Bij die uitgebreide versie is later ook rechts bovenaan CMAS, CMAS Belgium of CMAS Europe toegevoegd. Door de jaren heen wijzigde het donderblauw in het logo van blauw naar diep paarsblauw en naar heel donkerblauw.

Inspiratie voor het eerste NELOS-logo

De mythe zegt dat Taras, het huidige stadje Taranto aan de gelijknamige golf, door de goden werd gesticht. Taras, genoemd naar de halfgod Taras, behoorde ooit tot de mooiste gebieden van Italië. De halfgod Taras zou zijn geboren uit een eenmalige ontmoeting tussen de Griekse zeegod Poseidon en de nimf Saturia, dochter van de beroemde koning Minos van Kreta.

Doorheen de jaren kwam er wel eens commentaar op de tekening van een duiker die zich door een vis (of was het een dolfijn?) liet voorttrekken. Tegenstanders van het logo vonden het niet kunnen dat we als duikers enerzijds het motto ‘kijken mag, aanraken niet’ promoten en anderzijds op ons eigen beeldmerk een zeebewoner innig omhelzen. De grote meerderheid van de NELOS-leden koesterde echter het logo met de duiker en vis, dat net zoals enkele andere logo's uit die

De mythe vertelt dat Saturia vanop dat eiland uitgevaren zou zijn in de richting van het Italiaanse schiereiland. Onderweg werd de arme Saturia echter door Poseidon, de wellustige god van de zee, brutaal verkracht. De overtocht duurde zo lang dat Saturia onderweg beviel van een zoon: Taras. De zoon van Poseidon leed schipbreuk en werd door zijn goddelijke vader gered, doordat die hem een dolfijn stuurde. Taras kon op de rug van het dier verder richting Puglia. Hij ging aan land in een prachtige natuurlijke haven en stichtte er een stad die hij naar zichzelf vernoemde. Volgens Pausanias, een vermaard Grieks aardrijkskundige en schrijver van reisverhalen, werd hij aanbeden als een held. Op oude munten van de stad Taras zit de zoon van Poseidon op een dolfijn, soms met de drietand van zijn vader in de hand. Dezelfde afbeelding is eveneens afgebeeld op het moderne stadsembleem.

meer herkenbaarheid

De buitenstaander weet niet waar NELOS voor staat en de link met de duiksport werd bij het oude logo, ondanks de afbeelding van de duiker, niet altijd direct gelegd. Bovendien biedt NELOS vandaag, naast wat het publiek als diepzeeduiken kent, nog enkele andere sporttakken aan: vinzwemmen, onderwaterhockey en vrijduiken.

Om meer herkenbaarheid te creëren, kreeg de 'Commissie Marketing & Communicatie' (MARCOM) in 2021, toen nog 'Departement Marketing & Communicatie', de opdracht één of meerdere logo's te ontwerpen waarmee duidelijk gemaakt wordt waar NELOS voor staat en welke sporten aangeboden worden. De link naar NELOS moest wel duidelijk blijven bestaan.

Een nieuw logo voor onze vereniging maken is allesbehalve een eenvoudige opdracht. Dat beeldmerk wordt immers het primaire herkenningspunt van onze Vlaamse duiksportfederatie en moet onderscheidend, herkenbaar en aantrekkelijk zijn. Het moet daarnaast op korte termijn het alom, zelfs wereldwijd, bekende logo met 'de duiker die de dolfijn omarmt' vervangen.

eerste ontwerp

Een half jaar later zagen vier logo's het daglicht, één voor elke sporttak en met een duidelijke verwijzing naar onze Vlaamse eigenheid en een duidelijk link naar NELOS door het oude NELOS-logo erin te verwerken.

De vier versies, die helemaal volgens de opdracht van het NELOS-bestuur werden ontworpen, kregen in eerste instantie een fiat. Maar het Bestuur wijzigde na overleg haar origineel idee over de logo's en gaf ons departement een vernieuwde taak. We moesten het oude logo volledig loslaten, geen rechtstreekse verwijzing naar de sporttakken maken en best maar één basislogo ontwerpen waarmee duidelijk werd gemaakt waar NELOS voor staat. Een totaal nieuwe benadering dus.

tweede ontwerp

Na heel wat brainstormen en tal van ontwerpen werd er door onze grafische vormgeefster Katrijn Ools een nagenoeg definitieve versie afgeleverd. Na nog wat feedback door het MARCOM-team en verfijningen qua kleur en subtitels door Ivo Madder werd dit logo goedgekeurd.

Het basislogo in combinatie met rechts onderaan de naam van de commissie is ook mogelijk. In tegenstelling tot de individuele sporten werd er voor de commissies voor een kleinere lettergrootte gekozen.

Momenteel is het NELOS-bestuur bezig met het opmaken van een plan om te zien welk logo waar dient te worden gebruikt, alsook wanneer de 'oude' logo's van de baan moeten zijn. Voor intern gebruik zijn er op het nieuwe basislogo enkele varianten mogelijk. Zo is er een versie waar de vier sporttakken (duiken, vrijduiken, vinzwemmen, onderwaterhockey) samen onder vermeld staan en zijn er ook versies waar ze elk apart onder staan.

motivatie

Om het nieuwe logo voor te stellen aan het NELOS-bestuur schreef teamlid Patrick Swinnen volgende motivatie uit:

Aansluiting bij de activiteiten: een goed logo moet ervoor zorgen dat de activiteit van NELOS onmiddellijk herkend wordt. Aangezien 'duiksport' ook kan geïnterpreteerd worden als het springen vanop een springplank zal het gestyleerde masker duidelijk maken waar het om gaat. De bestaande en toekomstige sporttakken als vinzwemmen, onderwaterhockey en -rugby, vrijduiken en doelschieten onder water worden ook met een masker uitgeoefend. Al die sporttakken behoren dus ook tot de 'duiksport'.

Eén enkel logo: de Commissie Marketing & Communicatie kiest voor één enkel en basislogo dat uniform is voor alle NELOS-sporttakken. Afzonderlijke logo's per sporttak maken niet alleen het deponeren en beschermen van de beeldmerken omslachtig, maar schaden ook de herkenbaarheid van het logo. Daarom wordt gekozen voor een eenvoudige vermelding van de sporttak onder het basislogo. De namen van de diverse commissies binnen NELOS kunnen eveneens onder het basislogo aangebracht worden. Die namen worden best rechts uitgelijnd, omdat het logo dan beter in evenwicht is.

Responsiviteit: vandaag de dag moet een logo responsief zijn. Dit betekent dat het herkenbaar is in verschillende formaten. Het logo moet zowel op een uithangbord (bijv. aan het Duikershuis) als in een app-pictogram gebruikt kunnen worden. Binnen onze vereniging zal het op verschillende materialen gebruikt worden, zoals papier, textiel en kunststof. Maar het moet ook een degelijke uitstraling hebben op virtuele media. Het

voorgestelde logo kan op alle dragers en in alle formaten gebruikt worden.

Kleurgebruik: de activiteiten van onze federatie spelen zich grotendeels af in of aan het water. De blauwe kleur refereert van oudsher naar dit element. Maar er is meer: sociale media als 'LinkedIn', 'Twitter', 'Facebook' en daarnaast tal van commerciële bedrijven kiezen voor deze kleur. Blauw is trouwens de meest gebruikte kleur in logo-ontwerp. Het wordt geassocieerd met stabiliteit, harmonie en vertrouwen. De gebruikte kleuren sluiten aan bij de vorige huisstijl en dat vergroot de herkenbaarheid.

3 NELOS: font ‘Myriad Pro Bold’ –NELOS-lichtblauw PMS PANTONE 298 C of CMYK 69/6/1/0 of RGB 20/183/232.

3 DUIKSPORT: font ‘Mont Black’ –NELOS-boetiekblauw PMS PANTONE 647 C of CMYK 89/59/20/3 of RGB 40/101/149.

KISS: 'Keep it simple stupid'. De trend naar vereenvoudiging wegens het toenemend

belang van het onlinegebeuren staat hier centraal. Het logo is strak en kleine details zijn weggelaten om het logo ook in klein formaat sterk naar voor te laten komen.

Lettertype: de ontwerpster koos voor twee verschillende, aansluitende en schreefloze lettertypes. Het woord 'NELOS' staat in het 'Myriad Pro Bold' lettertype en sluit hierbij aan op de huidige huisstijl. Het woord 'DUIKSPORT' komt in de font 'Mont Black'. Dit sterke lettertype benadrukt daadkracht en komt in alle formaten goed tot uiting. Het heeft de ernstige uitstraling die we van een federatie, die een 150-tal clubs groepeert en gedegen opleidingen verzorgt, kunnen verwachten.

nieuw logo goedgekeurd

Het nieuwe NELOS-logo werd enthousiast onthaald door het NELOS-bestuur. Het werd ondertussen ook officieel voorgesteld aan de NELOS-clubs tijdens de Algemene Vergadering van NELOS. De implementatie van het logo is volop bezig. Op brieven en documenten wordt het nieuwe logo al gebruikt. Ook op de kaften van de cursusboeken, in de

Advertentie

PowerPointpresentaties en op de gevel van het Duikershuis zal het oude door het nieuwe logo vervangen worden.

Voor gebruik op een bepaalde blauwe achtergrond of als er maar één kleur of één steunkleur gebruikt mag worden, zijn er nog een paar kleurvarianten: volledig zwart, volledig wit of in steunkleurtinten. 

IVO MADDER & PATRICK SWINNEN, NAMENS DE COMMISSIE MARKETING & COMMUNICATIE

Quiz reglement vinzwemmen

Tijdens de AV NELOS vertelde ik over de module 'De reglementering van het vinzwemmen'. Deze module zal deel uitmaken van de basiscursus vinzwemmen, die we met de Subcommissie vinzwemmen aan het opstellen zijn. De module is zo goed als rond en het leek ons leuk om jullie aan de hand van een quiz al eens kennis kunnen maken.

Sommige vragen zouden examenvragen kunnen zijn. Andere zijn louter interessante weetjes. Wie zich op voorhand wil inlezen kan dat. Het reglement – 23 pagina’s – kan online geraadpleegd worden via de volgende link: www.cmas.org/finswimming/documents-of-the-finswimming-commission

Of ga naar cmas.org, kies 'Underwater sports', 'Finswimming' en vervolgens 'Documents'. Daarna klik je op het bestand 'Finswimming Rules 2022-01'.

Antwoorden, achtergrondinformatie en verwijzingen naar waar het antwoord in het reglement staat, vind je op het einde van dit artikel.

1 De maximumlengte van een snorkel…

a. is 46 cm.

b. is 47 cm.

c. is 48 cm.

d. wordt bepaald door het intern volume.

2 Welke discipline wordt niet gezwommen tijdens een wereldkampioenschap?

a. 100 m met lucht.

b. 1.850 m aan de oppervlakte (nautische mijl).

c. 50 m apneu.

d. 400 m met bi-fins.

3 Als de watertemperatuur bij een openwaterwedstrijd lager is dan 14°C dan…

a. gaat de wedstrijd niet door.

b. mogen enkel senioren (18 jaar en ouder) deelnemen.

c. moet je een wetsuit dragen.

d. geen van de bovenstaande.

4 De startprocedure van een openwaterwedstrijd verloopt als volgt:

a. aankondiging 15 min., aankondiging 5 min., aankondiging 1 min., aankondiging 30 sec., het startsignaal.

b. aankondiging 5 min., aankondiging 3 min., aankondiging 1 min., aankondiging 30 sec., het startsignaal.

c. aankondiging 5 min., aankondiging 1 min., aankondiging 30 sec., aftellen van 10 tot 1, het startsignaal.

d. D. aankondiging 3 min., aankondiging 1 min., aankondiging 30 sec., aftellen van 10 tot 1, het startsignaal.

5 Tijdens de bi-finswedstrijden mag je dolfijnslag zwemmen als…

a. de scheidsrechter het niet ziet.

b. maximaal 15 m na insprong en keerpunt.

c. maximaal 15 m na insprong, voor en na het keerpunt.

d. maximaal 15 m na insprong en keerpunt zolang je in apneu zwemt.

6 Wat beschouwt men tijdens het zwemmen als onder water zwemmen?

a. Dat de snorkel niet boven het wateroppervlakte uitsteekt.

b. Dat het lichaam niet boven het wateroppervlakte uitsteekt.

c. Dat geen enkel deel van het lichaam of de uitrusting boven het wateroppervlakte uitsteekt.

d. Geen van de bovenstaande.

(Antwoorden op de volgende pagina)

Foto: Ivo Madder.

Foto: Marc Hiernaux.

juiste antwoorden en achtergrondinformatie

Vraag 1: De maximale lengte van de snorkel is 48 cm en de maximale diameter is 23 mm. Daardoor is er wel een volume bepaald, maar je mag geen snorkel gebruiken van 50 cm en een diameter van 22,08 mm. Met een langere snorkel zou je dieper in het water kunnen liggen, waardoor je minder weerstand hebt en dus sneller zou zwemmen.

Andere regels i.v.m. met snorkels voor het vinzwemmen:

• er is minimale lengte 23 cm en een minimale diameter 15 mm;

• de buis moet een cirkelvormig doorsnede hebben.

(Reglement: 2.5.3.2).

Vraag 2: De nautische mijl wordt niet (meer) gezwommen op wereldkampioenschappen. Tijdens wereldkampioenschappen wordt zowel met lucht (100 m en 400 m) als in apneu (50 m) gezwommen. (Reglement: 3.3.2.g).

Vraag 3: Bij een watertemperatuur van minder dan 14°C ben je verplicht om een 'wetsuit' te dragen. De temperatuur wordt 40 cm onder het wateroppervlak gemeten. (Reglement: 7.7).

Openwaterwedstrijden mogen enkel georganiseerd worden als de volledige veiligheid van de zwemmers in alle omstandigheden kan gegarandeerd worden. Bij te barre omstandigheden en/of jonge vinzwemmers in te koud water kan dit niet en mag de wedstrijd niet georganiseerd worden. (Reglement: 2.1.4).

Vraag 4: De hoofdscheidsrechter zal de tijd vanaf 15 min tot de start tot 5 minuten tot de start aankondigen. Daarna neem de startscheidsrechter over. Hij kondigt 1 min en 30 s aan. Daarna wordt het startsignaal gegeven. Er wordt dus niet afgeteld. Dit om te voorkomen dat zwemmers onder water vroeger dan voorzien zouden vertrekken. In open water is de zichtbaarheid beperkt, waardoor dit tot de mogelijkheden behoort. (Reglement: 8.2.2.3 & 8.2.2.5).

Vraag 5: Tijdens een bi-finswedstrijd mag je enkel dolfijnslag zwemmen als je in apneu

Advertentie

zwemt tijdens 15 m na de start en na het keerpunt. Kom je vroeger boven, dan moet je borstcrawl zwemmen. (Reglement: 2.2.4.2).

Vraag 6: Er moet altijd een deel van het materiaal (zwemvinnen of snorkel) of een deel van het lichaam uit het water komen bij het zwemmen aan de oppervlakte. Anders beschouwt men dit als onder water zwemmen en word je gediskwalificeerd als dit buiten de zone van 15 m na de start of het keerpunt gebeurt. Zoals reeds eerder aangehaald heb je een extra voordeel als je volledig onder water kan zwemmen. Je hebt dan namelijk geen golfweerstand meer en je kan een grotere beweging maken met je vinnen. (Reglement: 2.2.1.3). 

Foto:

Burak Basturk.

FREE DUERINCKX, VOORZITTER SUBCOMMISSIE VINZWEMMEN

Foto: René Depraetere.

Foto: Maarten Meeuwissen.

Facebookcampagne 2022 Een incentive om aan ledenwerving te doen

Het nieuwe logo van onze liga werd door het Bestuur van NELOS goedgekeurd (zie het artikel 'Een nieuw NELOS-logo' elders in deze Hippo). De opdracht is nu dit nieuw beeldmerk zo snel en zo ruim mogelijk onder de aandacht te brengen.

De nieuwe 'Commissie Marketing & Communicatie' (afgekort 'Commissie MARCOM', voorheen gekend als het Departement Marketing & Communicatie) wil van de gelegenheid gebruikmaken om de duiksport in het algemeen te promoten en aan ledenwerving te doen. Het spreekt vanzelf dat duikscholen en -clubs hiervoor in de frontlijn staan en dat alle acties voor een groot deel via jullie zullen gebeuren.

In de eerste plaats moet het oude logo in alle publicaties, zowel op papier als digitaal, op termijn vervangen worden door het nieuwe. De nu nog bestaande voorraden aan briefhoofden, omslagen, kaftjes, cursusboeken, kleding, … kunnen vanzelfsprekend gebruikt worden tot uitputting van de stock.

In de digitale media kan de omschakeling onmiddellijk gebeuren. Websites, sociale media en sjablonen voor e-mails kunnen meteen aangepast worden na ontvangst

van de richtlijnen van het Bestuur over het correct gebruik van het logo.

website of sociale media

De vraag wordt soms gesteld welke digitale weg een duikschool of -club moet bewandelen. Is een website wel nodig? Kiezen we voor Facebook, Instagram, … of maken we leuke filmpjes op Tiktok? Het antwoord is eenvoudig: gebruik zoveel kanalen als mogelijk, voor zover ze op regelmatige basis 'up-to-date' gehouden worden. Aangezien dit door (al dan niet Chinese) vrijwilligers

Foto: Ivo Madder.

De bedoeling van de Facebookcampagne is om NELOS meer bekend te maken en uiteraard om meer leden te werven voor je duikschool.

Foto: Ronny De Laet.

moet gebeuren, beperken we ons best tot een aantal digitale media: bijv. de website, Facebook en eventueel Instagram (gekoppeld aan Facebook).

De website is alleszins het belangrijkste medium. Hij kost natuurlijk wel wat geld, maar hij bereikt zowel de buitenwereld (kandidaat-duikers) als de clubleden (via beveiligde pagina's).

Hij kan in de eigen stijl van de club ontworpen worden en toont geen ongevraagde publiciteit. Maar… je kan er moeilijk mee adverteren om nieuwe leden aan te trekken. Sociale media zijn nodig om de buitenwereld gemakkelijk te bereiken.

Facebook

Facebook blijft met kop en schouders het grootste socialemediaplatform in Vlaanderen.

8 op de 10 Vlamingen is actief op sociale media en Facebook neemt daarvan het grootste deel voor haar rekening. 74% van de Vlamingen opent en bekijkt Facebook minstens één keer per maand. Op gepaste afstand volgen YouTube en Instagram. Pinterest, LinkedIn en Twitter komen daar dan weer vlak na. TikTok en Snapchat noteren rond de 14%. Reddit is en blijft een nicheplatform, met zo'n 6% van alle Vlamingen die het minstens maandelijks bekijkt. Facebook is gratis en adverteren kan er ook aan aanvaardbare tarieven. De Commissie MARCOM koos daarom dit medium voor de lanceercampagne van het nieuwe logo.

Wat vragen we aan jouw club?

3 Schrijf je in voor de Facebookcampagne via marcom@nelos.be met vermelding van 'Facebookcampagne' in het onderwerpveld en bezorg ons de gegevens van je club.

3 Vervang het vorige NELOS-logo op je website door het nieuwe logo.

3 Plaats het nieuwe logo leesbaar op de landingspagina van je website.

3 Verwijder oude, niet-werkende links naar NELOS gerelateerde websites, zoals bijv. de NELOS-wiki en plaats een link naar www.nelos.be

3 Maak een Facebookpagina aan om nieuwe leden aan te trekken (als je club al een Facebookpagina heeft, kan je die gebruiken).

3 Plaats het nieuwe NELOS-logo goed leesbaar op de omslagfoto van je Facebookpagina.

3 Deel interessante berichten van de 'NELOSvzw' Facebookpagina.

3 Link naar de promofilms of opleidingsfilms op www.youtube.com/nelosvzw

3 Volg op je Facebookpagina het aantal likes, volgers en reacties op.

logo en richtlijnen

De Commisie MARCOM zal aan de clubs het nieuwe logo in verschillende formaten bezorgen (jpg, png, pdf) en dit samen met de do's en don'ts over het gebruik van het logo. In die richtlijnen staan aanwijzingen over

onder meer de kleur, de toepassing van het logo en de eigendomsrechten.

budget

Geef je links naar je website en Facebookpagina ter controle door aan de Commissie MARCOM (marcom@nelos.be). Als jouw club aan de voorwaarden voldoet, krijg je de som van 50 euro, waarmee je een bekendmakingscampagne kan starten via Facebook om zo nieuwe leden aan te trekken. Het Bestuur van NELOS heeft voor deze campagne een budget van 8.000 euro uitgetrokken.

in de startblokken

Even geduld. Het project kan pas starten nadat de richtlijnen voor het correct gebruik van het logo verspreid zijn. Dat zal in de loop van de maand april gebeuren. Het einde van de campagne wordt voorzien in december 2022. 

PATRICK SWINNEN, NAMENS DE COMMISSIE MARCOM

Op de Facebook pagina van je duikclub kan je bijv. al eens doorverwijzen naar promofilms of opleidingsfilms op het NELOS-YouTube-kanaal.

Een voorbeeld van de banner op de Facebookpagina van je club.

Nieuws vanuit de Audiovisuele Commissie

Tijdens de Algemene Vergadering van de Audiovisuele Commissie (NELOSAC) moest er een nieuwe voorzitter verkozen worden. Naast het overzicht van wat we in 2021 allemaal deden, stond ook de planning voor 2022 op het programma en nadien kwam er nog een naamsverandering voor de secties aan bod.

Op 20 januari 2022 overleed Chrisje Demuynck, de voorzitter van de Audiovisuele Commissie. Met haar steeds opgewekte verschijning en aanstekelijke lach stimuleerde ze het team van de Audiovisuele Commissie. Dankzij haar banden met andere commissies konden we eindelijk een grotere bijdrage qua ondersteunend beeldmateriaal leveren, in de vorm van promotiefilms, motiva-

tiefilmpjes en promoflashes. Zo werd er met de foto's en video's die gemaakt zijn tijdens de Zeestage 2021 een promofilm gemaakt. Er werd beeldmateriaal geschoten tijdens de Freediving Cup en een promofilm over het Mental Coaching Team is zo goed als afgewerkt. Voor het CMAS WK Onderwaterfotografie en -videografie en ook voor het CMAS WK Vinzwemmen werden korte promoflashes gemaakt.

Ondertussen heeft onze commissie al een Algemene Vergadering gehouden en werd Marc Vermeiren, die voorheen gecoöpteerd bestuurslid was, verkozen als voorzitter. De rest van het bestuur blijft ongewijzigd, maar we kregen er wel een extra gecoöpteerd lid bij. Ook zijn in navolging van de nieuwe NELOS-structuur, die tijdens de AV NELOS 2022 nog goedgekeurd moeten worden, de benamingen van onze 'Sectie Onderwater-

Foto: Mike Workman.

fotografie' en 'Sectie Onderwatervideografie' aangepast. Vanaf nu heten die 'Subcommissie Foto' en 'Subcommissie Video', respectievelijk bereikbaar via de e-mailadressen: owf@nelos.be en owv@nelos.be

Het kernbestuur van NELOSAC:

3 Voorzitter: Marc Vermeiren

3 Secretaris: Erik De Groef

3 Penningmeester: Ivo Madder

3 Wedstrijdcommissaris: Ivo Madder

De Subcommissie Foto:

3 Voorzitter: Ivo Madder

3 Secretaris: Erik De Groef

3 Verantwoordelijke opleidingen en homologaties: Jef Driesen

3 Gecoöpteerd: Werner Graf

De Subcommissie Video:

3 Voorzitter: Johan De Smedt

3 Secretaris: Erik De Groef

3 Verantwoordelijke opleidingen en homologaties: Erik De Groef

3 Gecoöpteerd: Gery Beeckmans

We gaan Chrisje missen, maar Marc zal er met zijn team zeker voor zorgen dat we verder werken met de ideeën die ze ons aanbracht.

taken van NELOSAC

3 Opleidingen onderwaterfotografie en -videografie organiseren.

3 Organiseren van foto- en filmwedstrijden en -festivals.

3 Uitstappen organiseren.

3 Uitschrijven van brevetten in de onderwaterfotografie en -videografie.

3 Ondersteuning van de commissies met beeldmateriaal.

planning voor 2022

D De door NELOS opgestelde CMAS-standaards voor OW-videografie laten goedkeuren door CMAS, net zoals in het verleden gebeurde met die van OW-fotografie.

D Het hervormen van de opleiding OW-fotografie, conform de nieuwe CMAS-standaards.

D Het organiseren van cursussen en workshops. De opleiding 'Assistent-Onderwatervideograaf', waarbij de focus op correcte vintechnieken ligt, is al volop bezig. Ondertussen ook ingepland is de workshop 'Instapcamera's', gegeven door Ron Offermans en de cursus 'Van je clips een film maken', gegeven door Gery Beeckmans. Er zal ook een regionale WEVOS doe-opleiding ingepland worden, georganiseerd door Peter Ryngaert.

D Het organiseren van een opleiding onderwaterfotografie, speciaal voor jeugdduikers.

D Het ondersteunen van de commissies met beeldmateriaal en promofilms. We denken hierbij o.a. aan de twee nieuwe disciplines die bij het Duikonderricht op de planning staan: onderwaterscooter en sidemount. Maar ook voor vrijduiken, vinzwemmen en onderwaterhockey willen we promofilms maken.

D De organisatie van twee sessies OBK 'shoot-out' van telkens 9 dagen, waarbij er naar keuze zowel in zoet en/of zout water beelden gemaakt mogen worden op de opgegeven duikplaatsen:

) OBK 1e periode: za. 11 juni t.e.m. zo. 19 juni 2022;

) OBK 2e periode: za. 17 sept. t.e.m. zo. 25 sept. 2022.

D Meer info over de OBK 'shoot-out' kan je vinden op: www.nelos.be/OBK_2022. Het wedstrijdreglement is nog niet beschikbaar. Dat kan je verwachten in de loop van april.

D Het toevoegen van nieuwe reeksen aan onze foto- en videowedstrijd: Action camera (GoPro, smartphone, …) en een OBK-wedstrijdreeks voor de jeugd.

D De proclamatie van het OBK en het NELOS-festival vindt plaats op 11 december 2022 in Cultuurcentrum Ter Dilft in Bornem, waar op dat moment ook het Lowland Festival haar tenten opslaat.

D Gery Beeckmans zal, onder de vleugels van BEFOS, NELOS vertegenwoordigen als videograaf tijdens het Europees Kampioenschap OW-videografie en -fotografie, dat plaatsvindt in Madeira van 3 oktober t.e.m. 9 oktober 2022. Gelijktijdig met dit EK is er ook het 'Madeira Open kampioenschap' en daar mag elke fotograaf of videograaf aan deelnemen.

Op www.youtube.com/nelosvzw kan je de video's die deelnamen aan onze NELOS-wedstrijden en de diverse promovideo's en -flashes bekijken. Ook de NELOS-opleidingsfilm over onderwaterbiologie is er terug te vinden. Het is wel jammer dat de video's zo weinig 'geliket' (Vind ik leuk) worden. De ' NELOS-opleidingsfilm onderwaterbiologie 1*Duiker met ondertitels' bijvoorbeeld werd 3.193 keer bekeken, maar slechts 20 keer leuk bevonden. We doen ook een warme oproep om volger te worden van het NELOS-YouTubekanaal. Op dit moment zijn er slechts 364 abonnees, terwijl er toch heel wat meer NELOS-leden regelmatig op YouTube zitten. 

BEFOS

Belgische Federatie voor

Onderwateronderzoek en -Sport vzw

Voorzitter: Ronny Margodt

Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare

Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Medevoorzitter: Maria del Pilar Ruiz Lopez

Rue G. Stocq 18 – 1050 Ixelles

Gsm 0477 74 38 17 – pilarlifras@gmail.com

Penningmeester: Dirk Saman

Groeningenlei 106 – 2550 Kontich

Gsm 0475 26 79 20 – dirk.saman@nelos.be

Bestuursleden:

Michel Declercq

Pladijsstraat 8, 8370 Blankenberge

Gsm 0475 56 56 18 – michel.declercq@nelos.be

Marc Hiernaux

Avenue des Paveurs 10 – 1410 Waterloo

Gsm 0475 46 09 65 – marc.hiernaux@skynet.be

Marc Lycops

Av. de la Liberté 158 Bte 7 – 1080 Molenbeek-Saint-Jean

Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu

Frédéric Willem

Des Charmes 28 – 5100 Jambes (Namur)

Gsm 0475 64 59 74 – willem.frederic@skynet.be

Sven Vandekerckhove

Acaciastraat 76 – 9890 Asper

Gsm 0476 34 00 64 – duikonderricht@nelos.be

BEFOS-secretariaat:

Margaux Montrieux

Jules Broerenstraat 38 – 1070 Anderlecht

Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be

LIFRAS

Ligue Francophone de Recherches et d'Activités Subaquatiques asbl

Présidente: Maria del Pilar Ruiz Lopez

Rue G. Stocq 18 – 1050 Ixelles

Gsm 0477 74 38 17 – pilarlifras@gmail.com

Vice-Président: Marc Hiernaux Avenue des Paveurs 10 – 1410 Waterloo Gsm 0475 46 09 65 – marc.hiernaux@skynet.be

Secrétaire Général: Roland Thiebault

Hoogstraat 31 – 1980 Zemst Gsm 0475 92 00 03 – roland.thiebault@proximus.be

Trésorier: Marc Lycops

Avenue de la Liberté 158 boite 7 – 1080 Bruxelles Gsm 0473 81 68 62 – marc@lycops.eu

Administrateurs:

Didier Arts

rue Baudet, 7 – 7090 Petit-Roeulx-lez-Braine

Gsm 0495 50 86 02 – easy.engine@skynet.be

Sylviane Godin

Rue Bruyère St Jean 95 – 1410 Waterloo Gsm 0475 87 99 95 – sylviane.godin@gmail.com

Jean-Pierre Vlieracker

Rue Georges Rodenbach 4 – 1420 Braine-l'Alleud

Gsm 0476 31 91 78 – jpvlieracker@hotmail.com

Frédéric Willem

Des Charmes 28 – 5100 Jambes (Namur)

Gsm 0475 64 59 74 – willem.frederic@skynet.be

Secretariaat:

Katia Van De Veegaete – katia@lifras.be

Muriel Van Blommen – muriel@lifras.be

Boekhouding: comptabilite@lifras.be

Jules Broerenstraat 38 – 1070 Brussel

Tel. 02 521 70 21 – fax 02 522 30 72

IVO MADDER

NELOS-boetiek

Algemeen verantwoordelijke

Rik Olievier

Gsm 0475 64 31 71

boetiek@nelos.be

BE45 4016 5136 2189

NELOS-boetiek Duikerhuis

Brusselsesteenweg 313-315

2800 Mechelen

Tel. 015 29 04 86 secretariaat@nelos.be

Regionale verantwoordelijken

Antwerpen: Frederik Rausenberger

Brandheide 2

2880 Bornem

Gsm 0468 57 58 75 boetiek.ant@nelos.be

Vlaams-Brabant: Tiny Heremans

Janseniusstraat 8

3000 Leuven

Tel. 016 22 56 98

boetiek.vbr@nelos.be

Limburg: Stefan Paas

Slakweidestraat 20

3630 Maasmechelen

Gsm 0475 76 10 11 boetiek.lim@nelos.be

Oost-Vlaanderen: Mark Bulte

Hendrik Consciencelaan 6

9950 Waarschoot

Tel. 09 377 37 97 boetiek.ovl@nelos.be

West-Vlaanderen: Kurt Lommens

Jules Deconinckstraat 16

8560 Wevelgem

Gsm 0475 78 11 32 boetiek.wvl@nelos.be

NELOS-boetiek

NELOS-structuur?

Raadpleeg de brochure NELOS-structuur, voor meer info over wie wat doet binnen NELOS, zoals bijv. de Ereraad, de ombudsman, de verantwoordelijken voor de commissies, ...

Je kan deze brochure downloaden via onze website: www.nelos.be/ documentencentrum

Vanaf april 2022 zal de Instructeursjas geleverd worden met het nieuwe NELOS-logo!

Instructeursjas € 100,00.

Verkrijgbaar in twee uitvoeringen: man (rood) of vrouw (blauw).

In de loop van 2022 zullen nieuwe producten voorgesteld worden met daarop het nieuwe NELOS-logo. Kleding met het oude logo zullen verkrijgbaar zijn aan promotieprijzen.

Alle artikelen kunnen besteld worden via het NELOS-secretariaat. De bestellingen worden opgestuurd vanuit het NELOS-secretariaat of worden afgehaald bij de regioverantwoordelijken. Meer info: boetiek@nelos.be. Bij het opsturen worden verzendingskosten aangerekend.

De bestelbonnen kan je vinden op:

De Nederlandstalige Liga voor Onderwateronderzoek en -Sport vzw is lid van BEFOS, stichtend lid van de Wereldbond voor Onderwateractiviteiten CMAS, erkend door Sport Vlaanderen en EUF-gecertificeerd.

www.facebook.com/NELOSvzw

NELOS-bestuur

Voorzitter & Public Relations: Ronny Margodt

Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Penningmeester & vice-voorzitter: Dirk Saman

Gsm 0475 26 79 20 – penningmeester@nelos.be

Boetiekverantwoordelijke: Rik Olievier

Gsm 0475 64 31 71 – boetiek@nelos.be

Bestuurslid: Ivo Hubert

Gsm 0475 49 87 24 – ivo.hubert@nelos.be

Bestuurslid: Sven Vandekerckhove

Gsm 0476 34 00 64 – sven.vandekerckhove@nelos.be

Bestuurslid: Franklin Forrez

Gsm 0492 25 12 33 – franklin.forrez@nelos.be

Bestuurslid: Michel Declercq

Gsm 0475 56 56 18 – michel.declercq@nelos.be

Secretariaat, ombudsman & API

Duikershuis – Margaux Montrieux

Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen

Tel. 015 29 04 86 – secretariaat@nelos.be www.nelos.be/secretariaat

Ombudsman & Aanspreekpunt integriteit (API): Eric Sels

Gsm 0475 36 88 23 – ombudsman@nelos.be

Ongevalsaangiften-administratie

Arena NV: tel. 02 512 03 04 – www.arena-nv.be arena@arena-nv.be (contactpersoon Inge Ghijsels)

Dodelijk ongeval: binnen de 2 dagen ongevalsaangifte (maak een kopie voor jezelf) naar het NELOS-secretariaat verzenden. Zo snel mogelijk erna een verslag over de omstandigheden van het ongeval, vergezeld van een medisch attest over de doodsoorzaak. Arena NV mag ook op de hoogte gebracht worden. Andere ongevallen: binnen de 15 dagen ongevalsaangifte naar het NELOS-secretariaat verzenden, vergezeld van de geneeskundige getuigschriften (maak een kopie voor jezelf). Attesten moeten door de dokter worden afgeleverd binnen de 3 dagen na het ongeval!

Hulpdiensten

UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN

Tel. 03 821 30 55 (24/24 uur)

HYPERBAAR CENTRUM

Militair Hospitaal Neder-over-Heembeek (afrit 6 op de ring rond Brussel), Tel. 0800 12382

ALGEMEEN ALARMNUMMER Tel. 112

Medisch Centrum Hyperbare Zuurstoftherapie 's-Gravenpolderseweg 114, Goes, Nederland Tel. 0031 113 23 42 90 (24/24 uur)

Commissies

Commissie Duikonderricht

Voorzitter: Sven Vandekerckhove

Gsm 0476 34 00 64

voorzitter.duikonderricht@nelos.be

Verantw. der brevetten: René Van Leeuwen

Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

Ereraad: Tony Devolder

Gsm 0478 45 51 42 – voorzitter.ereraad@nelos.be

Subcommissie Jeugdduiken: Franklin Forrez

Gsm 0492 25 12 33 voorzitter.jeugdduiken@nelos.be

Brevettencomité: Koen Van Dyck

Gsm 0476 65 02 96 voorzitter.brevettencomite@nelos.be

Sectie duiktechnieken: Patrick Valkenborghs

Gsm 0473 70 68 94 – voorzitter.sdt@nelos.be

Sectie EDIT: Lutgart Stals

Gsm 0473 2 86 64 – voorzitter.edit@nelos.be

Veiligheidscomité: Hans Engels

Gsm 0478 73 30 21 voorzitter.veiligheidscomite@nelos.be

Geneeskundige Commissie

Voorzitter, dopingpreventieverantwoordelijke en contactpersoon Medisch Verantwoord Sporten: Catherine De Maeyer voorzitter.duikgeneeskunde@nelos.be

Mental Coaching: Elfrie van Poppelen

Gsm 0497 44 60 03 – mental.coaching@nelos.be

Audiovisuele Commissie (NELOSAC)

Voorzitter NELOSAC: Marc Vermeieren

Gsm 0472 27 96 67 – voorzitter.audiovisueel@nelos.be

Voorzitter Sectie Onderwaterfotografie (Sectie OWF):

Ivo Madder – owf@nelos.be

Gsm 0475 73 32 01

Voorzitter Sectie Onderwatervideografie (Sectie OWV):

Jo De Smedt

Gsm 0474 27 07 73 – owv@nelos.be

Commissie Biologie

Voorzitter: Tiny Heremans

Tel. 016 22 56 98 – voorzitter.biologie@nelos.be

Commissie Marketing & Communicatie

Voorzitter: Ivo Madder

Gsm 0475 73 32 01 – ivo.madder@nelos.be

Commissie Redactie Hippocampus

Hoofdredacteur: Ivo Madder

Gsm 0475 73 32 01 voorzitter.redactieteam@nelos.be

Commissie Duikers met een Handicap

Voorzitter: Philippe Calu Gsm 0478 50 47 05 – voorzitter.cdmh@nelos.be

Commissie Innovatief Sporten

Voorzitter: Mario Verhaeghe

Gsm 0475 63 16 97 voorzitter.innovatiefsporten@nelos.be

Juridische Commissie

Voorzitter: René Van Leeuwen

Gsm 0475 65 53 55 – rene.vanleeuwen@nelos.be

Sportcommissie

Ambassadeur / voorzitter ad interim: Michel Declercq Gsm 0475 56 56 18 voorzitter.sportcommissie@nelos.be

Voorzitter Subcommissie Vrijduiken: François Vissers – francois.vissers@nelos.be

Voorzitter Subcommissie Vinzwemmen: Free Duerinckx – free.duerinckx@nelos.be

Voorzitter Subcommissie Onderwaterhockey: Niels Balens – niels.balens@nelos.be

Commissie Solidariteitsfonds

Leden: Ronny Margodt , Sven Vandekerckhove, Dirk Saman

Erevoorzitters

Jozef Van den Berghe jozef.vandenberghe@nelos.be

Willy van der Plas willy.vanderplas@nelos.be

INFORMATIEBLAD VAN NELOS vzw

Hoofdredacteur: Ivo Madder

De Bisthovenlei 46 – 2100 Deurne (Antwerpen)

Tel. 03 290 54 06 – gsm 0475 73 32 01 redactie@nelos.be

Verantwoordelijke uitgever: Ronny Margodt

Steenovenstraat 24 – 8490 Varsenare

Gsm 0473 96 13 50 – voorzitter@nelos.be

Redactieteam: Luc Beets, Wim Bollein, Natalie Decrock , Jan Dieu, Melanie Gevaert , Ivo Madder, Katrijn Ools , Patrick Swinnen , Marijke Van Cauwenberghe , Wim Van Doeselaer , Patrick Van Hoeserlande, Stef Van Uffel, Roland Wantens Vormgeving en publiciteit: Katrijn Ools

Brusselsesteenweg 313-315 – 2800 Mechelen Tel. 015 29 04 86 publiciteit@nelos.be

Drukkerij: Moderna Printing Schoebroekstraat 50 – 3583 Paal-Beringen www.moderna.be

Hippocampus verschijnt 5 maal per jaar: februari, april, juni, september en december.

Oplage: meer dan 10.000 exemplaren.

ISSN-nummer: 1782-8414.

Gedrukt op:

Deadlines artikels Hippocampus

Editie januari/februari: vóór 5 december

Editie maart/april: vóór 5 februari

Editie mei/juni: vóór 5 april

Editie september/oktober vóór 15 juni

Editie november/december: vóór 5 oktober

Advertentietarieven

Zie 'MediaPack' op: www.nelos.be/mediapack

Hippocampus kan je downloaden in pdf-formaat via de NELOS-website, meer bepaald via: www.nelos.be/Hippo-archief

Of je kan door de recentere uitgaven bladeren via: http://issuu.com/ivomadder

De redactie en de uitgever zijn niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd toegestuurde redactionele teksten en/of foto's worden niet teruggestuurd. De artikels ter publicatie in de Hippocampus moeten binnen zijn bij de redactie minstens 45 dagen vóór de maand van verschijning.

Overeenkomstig de Europese privacywetgeving (GDPR –General Data Protection Regulation – of ook genoemd Algemene Verordening Gegevensbescherming – AVG), die op 25 mei 2018 volledig van kracht werd in iedere lidstaat van de EU, melden wij dat je persoonsgegevens worden bijgehouden in een bestand. Wij verbinden ons ertoe deze gegevens enkel te gebruiken voor de verzending van ons tijdschrift en de administratie van de liga overeenkomstig het doel van onze organisatie. Je hebt inzage- en correctierecht. Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de verantwoordelijke uitgever.

Lid van:

Adresveranderingen enkel via het secretariaat van je duikclub waar je als 1e lid ingeschreven bent.

Heb jij onze Faceboopagina al geliket?

April 2022

02-03

Duikvaker (gewijzigde datum)

Expo Houten, Meidoornkade 24, 3992 AE

Houten, Nederland

08 Examen 3*I – Indienen Verhandeling secretariaat@nelos.be

19 Regionale bijscholing AVOS: Training voor jonge duikers (14j-18j)

Duikershuis, Brusselsesteenweg 313-315, 2800 Mechelen

21 Regionale bijscholing WEVOS: Training voor jonge duikers (14j-18j)

Brugs duikershuis, Doornstraat 112-114, 8200

Brugge

22 Workshop instapcamera's

Duikershuis NELOS – 20.00 - 22.00 u

Inschrijven verplicht: redactie@nelos.be

24 Examen 2*I – Theorie

Duikershuis NELOS – 09.00 - 13.00 u

Inschrijven verplicht: secretariaat@nelos.be

Mei 2022

02 Cursus 'Maak van je clips een film'

Duikershuis NELOS – 19.30 - 22.00 u

Inschrijven verplicht: owv@nelos.be

05 Examen 2*I – Theorie – Herkansing

Duikershuis NELOS – 19.00 - 22.00 u

07 Duiker-Hulpverlener – Examensessie 1

VDAB-opleidingscentrum, Industrieweg 50, 9032 Wondelgem – 08.30 - 17.00 u

14 Regionale bijscholing WEVOS: DHV

Brugs duikershuis, Doornstraat 112-114, 8200

Brugge, 14.00 - 16.30 u

16 Regionale bijscholing OVOS: Training voor jonge duikers (14j-18j)

Huis van de Sport, Zuiderlaan 13, 9000 Gent

20.00 - 22.00 u

16 Kick-off Zeestage 2*Instructeur

Duikershuis NELOS – 20.00 - 22.00 u

17 Examen 3*I – Verhandeling

Duikershuis NELOS – 19.00 - 23.00 u

20 Zeestage – Limiet inschrijvingen

Inschrijven: secretariaat@nelos.be

20-28

Technische Stage

Arenzano (Italië)

21 Feest 50 jaar AVOS

Put van Ekeren – 12.00 - 18.00 u

Meer info: www.avos.be

Juni 2022

01 Regionale bijscholing BRAVOS: Training voor jonge duikers (14j-18j)

Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout

11-19

OBK 'shoot-out' onderwaterfoto- en onderwatervideowedstrijd

Meer info: www.nelos.be/OBK_2022

14 Duiker-Hulpverlener Train the Trainer

Duikershuis NELOS – 20.00 - 23.00 u

Inschrijven: zie NELOS-info nr. 472

20-26

ONK foto- en filmkampioenschap

Meer info: : www.fotokampioenschap.nl

25 Antwerp Wet Wheels DiveDay 2022

Put van Ekeren – 10.00 - 14.00 u

Juli 2022

21 NELOS Freediving Cup

La Gombe – 09.00 - 17.30 u

Meer info: vrijduiken@nelos.be

Augustus 2022

29 Cursus DHV regio LIMOS - les 1 GCOC Oosterhof Lummen, Dr. Vanderhoeydonckstraat 56, Lummen – 19.00 - 22.00 u

September 2022

01 Examen 1*I – Limiet inschrijvingen

Inschrijven: secretariaat@nelos.be

04 College der 3*I (+ workshop)

Duikershuis NELOS – 09.00 u

04 Zeestage 2*I en 3*I – Pré-Boulouris

Duikershuis NELOS – 14.30 u

05-11

ONK foto- en filmkampioenschap

Meer info: : www.fotokampioenschap.nl

08 Regionale bijscholing AVOS: Mariene Conservation (door John Geurts)

Duikershuis NELOS

11 Jeugdduikorganisatie

Locatie nog te bepalen – 09.00 - 17.00 u

12 Regionale bijscholing OVOS: Mariene Conservation (door John Geurts)

Huis van de Sport, Zuiderlaan 13, 9000 Gent 17-25

OBK 'shoot-out' onderwaterfoto- en onderwatervideowedstrijd

Meer info: www.nelos.be/OBK_2022

19 Regionale bijscholing BRAVOS: Mariene Conservation (door John Geurts)

Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout

Oktober 2022

02-06

Zeestage 2*I en 3*I

03-09

CMAS Europees Kampioenschap onderwaterfotografie en -videografie

05 Regionale bijscholing BRAVOS: DHV Park van Relst, Aarschotsebaan 128, 1910 Kampenhout

15 Duiker-Hulpverlener – Examensessie 2 Montfortcollege, Aarschotsesteenweg 39, 3110 Rotselaar – 08.30 - 17.00 u

17 Regionale bijscholing LIMOS: DHV Zwembad Den Uyt, Rode-Kruislaan 20, Mol

19 Regionale bijscholing OVOS: DHV Driekoningenplein 20, 9820 Merelbeke

26 Regionale bijscholing AVOS: DHV Duikershuis NELOS

27 Ronde Tafel regio LIMOS

19.30 - 22.00 u

November 2022

06 Examen 1*I – Theorie

School Regina Caeli, Rozenlaan 45, 1700 Dilbeek – 09.00 - 12.30 u

06 Zeestage – Post-Boulouris

School Regina Caeli, Rozenlaan 45, 1700 Dilbeek – 13.00 - 15.00 u

07 Examen 3*I – Limiet inschrijvingen Inschrijven: secretariaat@nelos.be

08 Ronde Tafel regio AVOS

19.30 – 22.00 u

12 Regionale bijscholing WEVOS: DHV Clubhuis Stingrays, Beukenhof 44, 8570 Vichte – 14.00 - 17.00 u

13 Examen AI/Initiator – S2C + M3

Duikershuis NELOS – 09.00 - 13.00 u

16 Examen 1*I – Theorie – Herkansing

Duikershuis NELOS – 19.00 - 22.00 u

17 Ronde Tafel regio BRAVOS

19.30 - 22.00 u

19 Specialisatieopleiding Jeugdduiken

Theorie deel 1

Duikershuis NELOS – 09.00 - 17.00 u

22 Ronde Tafel regio OVOS

19.30 - 22.00 u

23 Examen AI/Initiator – S2C + M3

Herkansing

Duikershuis NELOS – 19.00 - 22.00 u

26 Specialisatieopleiding Jeugdduiken

Theorie deel 2

Duikershuis NELOS – 09.00 - 17.00 u

27 Examen 1*I – Fysieke Fitheid

Vergadering afspraken Eindexamen

Didactiek

Zwembad ‘t Strop, Stropstraat 31

9000 Gent – 13.00 - 18.00 u

Op www.nelos.be/sdt vind je meer info over de opleiding extended range, trimix, CCR, ...

Controleer even of het evenement inderdaad plaatsvindt. Items voor de onze Lopende Agenda kan je melden aan: Ivo Madder – redactie@nelos.be

€ 2199,-

€ 1568,-