Menntun og reynsla Sem svæfingalæknir þarf ég oft að leggja mænudeyfingar. Það er eitthvað sem ég lærði að gera í sérnáminu mínu enda mikilvægur hluti af störfum svæfingalækna. Ég þurfti að læra líffærafræðina: hvaða lög af bandvef, sinum, vöðvum, beinum og misviðkvæmum líffærum nálin þyrfti að rata í gegnum eða framhjá til þess að hafna í mænugöngunum. Þurfti að læra lyfjafræðina: hvaða lyf má nota við þetta, hvaða skammta, hversu fljótt og lengi þau verka, hvaða aukaverkanir þarf að varast. Þurfti að læra ákveðna tækni: hvernig ég beiti nálinni til að komast á réttan stað. Það getur samt reynst snúið. Erfitt að hitta rétt. Því stundum er erfitt að þreifa út landamerkin og ómögulegt að sjá hvert nálin á að fara. Maður þarf að vera svolítið heppinn. Það sem er merkilegt er að því oftar sem ég geri þetta, því heppnari verð ég. Hitti oftar. Á auðveldara með að beina nálinni rétt. Eitthvað sem ég gæti ekki skrifað sem leiðbeiningar á blað til að útskýra. Get ekki beint kennt einhverjum öðrum hvernig á að gera. Ég varð bara einhvern veginn heppnari með tímanum. Flinkari. Menntunin gaf mér þannig ákveðna grunnfærni en reynslan gerði mig betri.
Fyrsti bráðatæknirinn
Fyrir rúmum tveimur áratugum, þegar Lárus Pedersen lagði land undir fót og fór til Pittsburgh í Bandaríkjunum að læra paramedisín, hafði hann þegar hellings reynslu sem sjúkraflutningamaður og neyðarflutningamaður. Hann hafði starfað mörg ár hjá Slökkviliði Reykjavíkur og unnið samhliða læknum frá Borgarspítalanum sem þá mönnuðu sjúkrabíl 701 ásamt neyðarflutningamönnum. Hann var þannig betur undirbúinn en flestir þeir sem sóttu námið samhliða honum sem sumir höfðu rétt lokið grunnnámi í sjúkraflutningum (EMT-basic). Hann hafði því góðar forsendur til að tileinka sér námið og byggja ofan á þennan sterka reynslugrunn. Lárus varð fyrsti bráðatæknirinn á Íslandi og í kjölfarið fylgdu nokkrir faglega sterkir og reyndir neyðarflutningamenn sem slökkviliðið (síðar SHS) studdi til náms.
14
Á vakt fyrir Ísland
heilbrigðisstéttir, einkum hjúkrunarfræðingar, hafa einnig bætt við sig grunnámi í sjúkraflutningum og sækja inn á þennan starfsvettvang, oft með áralanga reynslu af heilbrigðisþjónustu, þó svo menntun og reynsla af neyðarþjónustu sé misjöfn. Eins hafa margir sjúkraflutningamenn bætt við sig hjúkrunarnámi, til þess að auka þekkingu sína og færni á fleiri sviðum heilbrigðisþjónustu. Sumir sækja jafnvel í lengri og umfangsmeiri menntun í „paramedisín“ (bráðatækni) og skila sér heim með bachelor gráðu.
Viðar Magnússon
Reynslan hafði gefið þeim ákveðna grunnfærni en menntunin gerði þá betri. Til þess að ná faglegri færni þarf bæði menntun og reynslu. Það skiptir kannski ekki öllu máli hvort kemur á undan, eggið eða hænan, þó stundum þurfi að uppfylla kröfur um menntun áður en hægt er að afla sér reynslu. Fyrstu íslensku bráðatæknarnir höfðu hvoru tveggja, reynslu og menntun og nutu góðs af því. Starfsheitið „bráðatæknir“ varð ákveðinn gæðastimpill og þeir sem báru rauða merkið á öxlinni nutu töluverðrar virðingar bæði meðal sjúkraflutningamanna og ekkert síður meðal annarra heilbrigðisstarfsmanna.
Nýir möguleikar í námi
En heimurinn verður sífellt flóknari. Nám sjúkraflutningamanna og bráðatækna telst ekki endilega langt nám í samanburði við aðrar heilbrigðisstéttir, en það er mjög hnitmiðað og einblínir á neyðarþjónustu við bráðveika og slasaða utan spítala og skilar góðum árangri á þeim vettvangi. Bráðatækninámið er á háskólastigi og hefur í gegnum tíðina verið þriggja til fjögurra anna nám (tekið á 1-2 árum) sem okkar fólk hefur sótt til Bandaríkjanna, flestir til Pittsburgh í Pennsylvaniu. Nýir möguleikar hafa svo opnast með því að tvinna saman fjarnám á netinu við verklegar staðarlotur (sk. „hybrid“ nám), sem margir íslenskir sjúkraflutningamenn hafa nýtt sér undanfarin misseri. Sumir sækja á nýjar slóðir til að mennta sig og horfa ekki bara vestur um haf enda hægt að læra bráðatækni á mörgum stöðum. Aðrar
Flækjustig?
Á sama tíma og ég fagna þessari fjölbreytni gerir þetta lífið ekki neitt auðveldara. Er hægt að gera sömu kröfur til nýútskrifaðs bráðatæknis sem fór beint í „P“ nám eftir grunnnámið og gert er til bráðatæknis sem fór fyrst í neyðarflutninganám og vann á þeim vettvangi í hálfan áratug áður en hann fór í bráðatækninámið? Hvernig á að meðhöndla þann sem sótti þriggja ára nám til bachelor gráðu? Get ég gert meiri kröfur til hans? Á hann þá að fá aukin réttindi? Starfa eftir öðrum leiðbeiningum? Á hann samt að starfa eftir sama kjarasamningstaxta? Hvað þá með hjúkrunarfræðinginn sem er líka með bachelor gráðu og neyðarflutningamenntun? Hvað má hann gera? Hvað á hann að fá borgað? Í Pittsburgh má hjúkrunarfræðingurinn taka grunnnám sjúkraflutninga og þreyta svo „protocol test“ hjá „medical director“ (yfirlækni) og starfa eftir vinnuferlum bráðatækna ef hann stenst það próf. Þar getur hjúkrunarfræðingur líka tekið stutt „yfirfærslunám“ til að verða bráðatæknir. Í Svíþjóð þarf hins vegar 12 mánaða nám ofan á almenna hjúkrun til að fá leyfi til að vinna í „ambulanssjukvård“ sem „ambulanssköterska“ (sjúkrabílahjúkrunarfræðingur; sænska útgáfan af bráðatækni) en ef þú ert svæfingahjúkrunarfræðingur ertu tekinn beint inn á sjúkrabíl, þjálfaður í starfi, og færð auknar heimildir umfram bráðatæknana. Þetta er svolítið flókið.
Reynslan mikilvæg
En gleymum samt ekki því að sama hvað maður hefur lært þarf maður líka reynslu til að ná færni. Nýútskrifaður basic
