110355_MSMD_4_2011_Opmaak 1 29-07-11 10:28 Pagina 20
20
Zie voor en van Bloem onder andere: J.C. Bloem, Verzamelde Gedichten, Amsterdam 2002. Clara Eggink, Leven met J.C. Bloem, Amsterdam 1976. Bart Slijper, Van alle dingen los. Het leven van J.C. Bloem. Amsterdam 2007.
door Marion Groenewoud
De afbraak van Bloem in Overijssel De dichter J.C. Bloem staat 45 jaar na zijn dood volop in de belangstelling: de uitreiking van de naar hem genoemde poëzieprijs, een bundel met artikelen, geïllustreerd met werk van beeldend kunstenaars die zich door hem lieten inspireren, een hoofdstuk in het boek Overijssel Plaatsen van herinnering, tentoonstellingen.
Rechts: J.C. Bloem met Clara Eggink en zoon Wim. J.C. Bloem en zijn zusje Ini, omstreeks 1895.
‘H
ier ligt de dichter Mr. J.C Bloem begraven’, meldt een bord op de kerk uit 1336. Een van de bekendste Nederlandse dichters uit de twintigste eeuw, geboren in 1887, overleed in 1966 in Kalenberg en werd in het nabijgelegen Paasloo begraven. Op zijn graf staan de veel geciteerde woorden: ‘Voorbij, voorbij, o en voorgoed voorbij’. Slotwoorden van het gedicht ‘Herinnering’. Naast de steen in vak D, op de eerste rij, staat een gelijksoortig exemplaar van wit marmer. Deze begint te verzakken en helt licht over naar de steen van Jacques Bloem. Het is de herdenkplek van zijn ex-vrouw, Clara Eggink. Voordat zij besloot in Kalenberg te gaan wonen, informeerde Eggink eerst of de bevolking hier niet erg gereformeerd was, want dan zouden zij en Bloem er zich niet thuis voelen. Later concludeerde zij over de Kalenbergers in haar
Bloem-biografie: ‘Het is hier een uitzonderlijk volk (…) Ze bezitten een groot gevoel voor vrijheid.’
Huis met woonboot In 1958 kocht Eggink het huis met omliggende grond aan de Kalenbergergracht en legde in een inham haar woonboot. Met J.C. Bloem trouwde Eggink in 1926. Ze kregen samen een zoon en scheidden zes jaar later. In 1942 hertrouwden ze en gingen daarna opnieuw uit elkaar om zestien jaar later weer samen te komen in Kalenberg. De woning aan de Kalenbergergracht oogt veelal verlaten. Een Duits echtpaar gebruikte het jaren als vakantieverblijf. Kalenberg Noord nummer 6 is nauwelijks verbouwd. De inham waar de boot van Clara lag, is leeg. De voormalige koeienstal waar de boeken van Bloem stonden, eveneens. ‘Een miniaturen wolkenkrabberstad van boeken’, schrijft Eggink in haar Bloem-biografie. Er is een kleine slaapkamer in het tussenkamertje waar Bloem vaak lag met een bed en een authentiek keukentje. De buurfamilie Muis herinnert zich de komst van Bloem, eind 1958, later nog goed. ‘Hij liep moeilijk over het zandpad. Uit de boot van Clara kwamen stapels boeken waar Clara eerst het stof van afblies voor ze het huis ingingen.’ In Kalenberg, een dorp in natuurgebied De Weerribben, hoefde het stel niet bang te zijn voor pottenkijkers. Bloem en Eggink waren voor de Kalenbergers geen attractie. ‘Ieder had z’n eigen’, zei buurvrouw Jantje Muis. Ook de dichter zelf had geen belangstelling voor de mensen om hem heen. De laatste zes jaar van zijn leven was Bloem ziekelijk en leidde hij een teruggetrokken bestaan.
In Hardenberg, Almelo, Ommen en Zwolle Bloem woonde al eerder in Overijssel. Zijn vader was vanaf 1914 tot 1922 eerste burger van de Sallandse gemeente Stad-Hardenberg, die toen ruim 2000 inwoners telde. De familie Bloem vestigde zich deze jaren in 1915 in Almelo aan de Ootmarsumsestraat 86. Jacques velde een kernachtig en dodelijk oordeel over Almelo: ‘der gaten gatst’. Onlangs werd het villaatje als gemeentelijk monument volledig gerestaureerd. Het is nu onbewoond en in handen van een stichting. Later, tijdens en na de oorlog, logeerde de dichter regelmatig bij een vriendin in Ommen en bij de familie Bouman in Zwolle. Vanuit de Overijsselse hoofdstad schreef hij Clara een brief, een expliciete liefdes-
