110355_MSMD_4_2011_Opmaak 1 29-07-11 10:29 Pagina 26
26
door Niels Bakker
‘Een station moet een s De geschiedenis van het Hengelose station begint bij C.T. Stork (18221895). Deze legendarische, onvermoeibare industrieel zorgde ervoor dat Hengelo, en eigenlijk heel Twente, door spoorwegverbindingen werd ontsloten.
oor de aanvoer van Duitse steenkool was een spoorlijn voor Twente in de tweede helft van de negentiende eeuw erg belangrijk. Stork had goede contacten met Haagse politici, waaronder Thorbecke, en wist na lang onderhandelen te bewerkstelligen dat Twente via ‘het spoor’ met de rest van de wereld werd verbonden. In 1865 werd de lijn van Almelo naar Salzbergen, nabij Rheine, geopend. Een jaar later had Hengelo een stationsgebouw. Weer drie jaar later vestigde de Machinefabriek Stork zich, komend vanuit Borne, ook in Hengelo en dat was natuurlijk geen toeval. Het eerste station van Hengelo, type Staatsspoor 3e klasse, zou echter niet erg lang dienst doen. Het voormalige dorp groeide zó hard dat het al in 1899 toe was aan een stationsgebouw dat paste bij de status van een behoorlijke industriestad.
V
Van Heukelom
Hieronder: Het eerste Hengelose station daterend van 1866.
De toegenomen status vertaalde zich in de keuze voor de architect die het nieuwe station moest ontwerpen. Het werd ir. G.W. van Heukelom, destijds een ‘coming man’ in de wereld van spoorwegarchitectuur. Hij ontwierp voor Hengelo een majestueus stationsgebouw, dat als een soort kasteel voor het spoor
‘Antieke’ reclame voor treinreizen van en naar Twente.
kwam te staan. De gietijzeren overkapping die in 1900 werd gebouwd, maakte het geheel tot een stationscomplex van allure. De spoorlijnen en het emplacement waren al snel aan verbetering en uitbreiding toe en moesten worden opgehoogd met zand. De afgraving van het zand dat daarvoor nodig was, heeft geleid tot het Lonnekermeer, tegenwoordig een waardevol natuurgebied. Van Heukeloms ontwerp werd alom als een fraaie aanwinst voor Hengelo beschouwd. Het imposante gebouw zou er ongetwijfeld nu nog gestaan hebben als het niet in de Tweede Wereldoorlog was verwoest.
Wederopbouw Hengelo werd op 6 en 7 oktober 1944 vanaf grote hoogte gebombardeerd door meer dan zeventig bommenwerpers van de USA Air Force. De geallieerden wilden het spoorwegemplacement en de fabrieken van Stork en Holland Spoor vernietigen. De precisie liet echter sterk te wensen over. Ook grote delen van de omgeving van het station werden met de grond gelijk gemaakt. Aan Nederlandse zijde vielen 112 dodelijke slechtoffers. Ook een onbekend aantal Duitsers kwam om. Het stationsgebouw, dat door zijn omvang ook haast niet te missen was, lag er na afloop van de luchtaanvallen zwaar gehavend bij. Met name
