*Tijdschrift_MSMD_2_2012 (origineel)
17-04-2012
15:35
Pagina 18
18
door Ab Gellekink
De Synagoge in de Prinsestraat te Enschede in de jaren dertig.
De razzia in Twente van september 1941 I In Amsterdam vonden al in 1941 twee grote razzia’s tegen de joodse bevolking plaats. De eerste, op 22 en 23 februari, vormde de aanleiding tot de grote Februaristaking. Bij de minder bekende razzia op 11 juni besloten de Duitsers uit vrees voor soortgelijke reacties als in februari geen straatrazzia te houden, maar op geselecteerde adressen Joden uit hun huizen te halen. Deze methode paste de bezetter ook toe bij de derde grote razzia, op 12 en 13 september 1941 in Enschede en omgeving. Het werd een voorbode van wat de joden te wachten stond.
n 1941 waren in Twente enkele sabotagedaden gepleegd, waarbij telefoonkabels waren doorgesneden. Toen dit in september opnieuw gebeurde gingen de Duitsers over tot represailles. Op 13 en 14 september werden 105 Joden opgepakt: 66 in Enschede, 10 in Almelo, 10 in Hengelo, 8 in Oldenzaal en 11 op andere plekken. Zij werden opgesloten in de gymzaal van het Gemeentelijk Lyceum in Enschede. Twee dagen later werden zij op transport gesteld. Waarheen was aanvankelijk onduidelijk, maar toen begin oktober de eerste overlijdensberichten binnenkwamen vanuit het Oostenrijkse concentratiekamp Mauthausen, werd de ernst van de situatie duidelijk. Op 21 oktober - vijf weken na de razzia - waren het er al 38. De laatste van de 66 Enschedese Joden was Nathan Cohen, die op 16 december omkwam, de laatste van de oorspronkelijke 105 was Albert ten Brink uit Goor op 5 januari 1942. De joodse gemeenschap was gewaarschuwd.
Joodse Raad
Sig Menko (1877-1962) was vanaf 1900 firmant van de Enschedese textielfabriek N.J. Menko N.V. Ook was hij onder meer bestuurslid van Ziekenhuis ‘Ziekenzorg’ en van 1923-1935 gemeenteraadslid voor de Liberale Partij. Hij werd voorzitter van de Joodse Raad voor Enschede, waartoe ook behoorden secretaris Combrecht Bernard (‘Gerard’) Sanders (1902-1945), directiesecretaris bij Stoomblekerij Nijverheid, en penningmeester Isidoor van Dam (1876-1952), directeur van de firma M. van Dam & Zn. Sinds 1916 woonden Sig Menko en zijn vrouw Emmy (1886-1962) in een riante villa aan de Rembrandtlaan 52, de tegenwoordige Tromplaan. Het pand werd in maart 1941 gevorderd door de Sicherheitsdienst (SD). Vanuit de Enschedese synagoge aan de Prinsestraat, waar de Joodse Raad kantoor hield, ging Menko wekelijks naar de SD voor het in ontvangst nemen van instructies. Daar ontving hij - nota bene in zijn eigen
