GRAM februari 2023

PERIKELEN

EXTENSIEF MAAIBEHEER

RONDOM DE AFVALSTOFFENHEFFING

ROVA IS GOED VOOR FLORA EN FAUNA

VAKBLAD VAN DE NVRD | JAARGANG 108 #05 JUNI 2017

VAKBLAD VAN DE NVRD | JAARGANG 114 #01 februari 2023

WEGWIJZER BIEDT INZICHT IN SOCIALE INCLUSIE

BIJPLAATSEN VAN AFVAL BIJ ONDERGRONDSE AFVALCONTAINERS

DATA INZICHTELIJK

GROF HUISHOUDELIJK

MAKEN MET ARCGIS

RESTAFVAL, WEL OF NIET NASCHEIDEN?

BEWUST BEKWAAM GROENBEHEER DOOR

KENNISNETWERK INVASIEVE EXOTEN

OPLOSSING VOOR LUIERS STEEDS DICHTERBIJ

SAMEN VOOR SCHONE EN AFVALVRIJE GEMEENTEN

COLOFON

UITG EVER

NVRD, WTC Arnhem

Nieuwe Stationsstraat 10

6811 KS ARNHEM

+31 (0)88 - 3770000

post@nvrd.nl www.nvrd.nl

REDACTIECOMMISSIE

Marc Veenhuizen, gemeente Oldebroek (hoofdredacteur)

Addie Weenk, Rijkswaterstaat

Daan Middelkamp, Dar

Folkert Starreveld, Cyclus Management

Ilse van der Grift, NVRD

Marianne Zegwaard, Stantec

Peter de Boer, Royal HaskoningDHV

EINDREDACTIE

Suzie van de Pas

Postbus 1218, 6801 BE Arnhem

+31 (0)88 - 3770000 vandepas@nvrd.nl

ADVERTENTIE-EXPLOITATIE

Elma Media B.V.

Silvèr Snoek - Sales Manager

0226 33 16 67 - s.snoek@elma.nl www.elma.nl

REALISATIE EN DRUK

Print2Pack

Coverbeeld: ROVA

ABONNEMENTENADMINISTRATIE

NVRD, Postbus 1218, 6801 BE Arnhem

Jaarabonnement ad €119,07 ex btw.

België €137,81 (Europa en buiten Europa op aanvraag).

BEËINDIGING ABONNEMENT

Abonnementen moeten schriftelijk bij de NVRD en uiterlijk op 15 november worden opgezegd. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch verlengd.

Gemeentereiniging en Afvalmanagement is het officiële vakblad van de NVRD.

Hoewel door de uitgever de uiterste zorgvuldigheid is betracht, wordt voor de inhoud geen aansprakelijkheid aanvaard.

ISSN 1569-0458

© NVRD

EXTENSIEF MAAIBEHEER ROVA IS GOED VOOR FLORA EN FAUNA

Extensief maaibeheer – gericht op het bevorderen van de diversiteit van zowel flora als fauna – is volop in ontwikkeling bij ROVA. Robert van Iersel, senior beleidsadviseur Beheer Buitenruimte van ROVA, vertelt over het nieuwe maaibeleid.

PRODUCENTEN GAAN MEEBETALEN AAN ZWERFAFVAL

Op 1 januari 2023 is de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor zwerfafval in werking getreden. Vanaf die datum betalen producenten mee aan de kosten voor zwerfafval. Bas Peeters zet uiteen wat gemeenten kunnen verwachten.

BEHEER EN DE WETENSCHAP

16

WEGWIJZER BENADRUKT MEERWAARDE SOCIALE

ARBEIDSPARTICIPATIE

De publieke afvalsector is een belangrijke werkgever om mensen met een afstand op de arbeidsmarkt mee te laten doen in de samenleving. Maar hoe borg je sociale arbeidsparticipatie in je organisatie? Een nieuwe wegwijzer biedt uitkomst.

Stichting Managing Public Space verbindt sinds 2020 de wereld van beheer openbare ruimte met de wetenschappelijke wereld. Het goed beheersen van de openbare ruimte wordt steeds complexer. De stichting professionaliseert het vak en leidt een toekomstige generatie beheerders op.

GRAM wordt gedrukt op papier met het FSC®-keurmerk en verschijnt 8x per jaar.

“Al

BOR

Nee, niet die wolf. Voor de ouderen onder ons, niet die van zijn markante ‘Whoeh’ en zijn ‘helegaar’. Die zich terugtrok in het enge bos als het hem te veel werd. Een hele lieve wolf, eigenlijk als ook de wolven die we in Nederland hebben. Nee, niet die Bor dus. BOR als in Beheer van de Openbare Ruimte. Alles waarin u en ik ons begeven en wat niet van iemand persoonlijk is. Het is van de gemeente en dus van ons allemaal. Van stoeptegel tot duizendknoop en van lantaarnpaal tot rioolkolk. Het is het gebied waarin ik mij dagelijks beweeg. Letterlijk. Als bezem heb ik onderhand elk hoekje en gaatje wel een keer gezien. Ik zie ook dat de mannen en vrouwen achter deze hoekjes en gaatjes, figuurlijk, ontzettend hard werken om het voor

ons allen een beetje aangenaam en verantwoord te houden. Die de komende jaren aan een ongekende opgave moeten beginnen. Een opgave die zij nu nog binnen de perken kunnen houden, waardoor u en ik daar op dit moment misschien nog (te) weinig van zien. Want ja, ook in het dagelijkse werk zit het klimaat ons behoorlijk in de weg. Of anders, de verandering daarvan. Water komt met bakken tegelijk naar beneden, waardoor de riolen en de kolken het niet meer aankunnen. Bermen worden overgenomen door exoten als de watercrassula, duizendknopen, reuzenberenklauw en reuzenbalsemien. Materialen om een beetje weg leuk in te richten zijn nauwelijks genoeg voorradig, want grondstoffentekort, en de openbare verlichting is niet alleen duur, energieprijzen, maar is ook nog niet altijd duurzaam, want geen led. We proberen te beheren, te beheersen en af te stoppen, maar kan dat nog? Het is niet zo dat de budgetten voor deze zaken over de plinten klotst. In tegendeel. Tuurlijk, natte voeten wil niemand, een kolk moet afvoeren. Maar we moeten rap accepteren dat er een andere tijd aanstaande is. Net als met de wolf. Hij is er al. Wellicht moet niet de wolf maar wij ons even terugtrekken in het enge bos. En terugkomen met goede ideeën en een hernieuwde inzet om ook voor de toekomst klaar te zijn.

EXTENSIEF MAAIBEHEER ROVA IS GOED VOOR FLORA EN FAUNA

Extensief maaibeheer is volop in ontwikkeling bij ROVA, vertelt Robert van Iersel, senior beleidsadviseur Beheer Buitenruimte van ROVA. “Biodiversiteit, duurzaamheid en circulariteit zijn containerbegrippen. Wij pakken daar een element uit, zoals extensief maaien, en bouwen hier kennis en ervaring in op. Zo kunnen we gemeenten helpen met het invullen van nieuw maaibeleid.” Die kennis en ervaring wordt momenteel opgedaan via pilots in Oost-Gelre, Zwartewaterland en Zwolle.

TEKST: MARTIJN KREGTING BEELD: ROVA

Inzamelaars van afval en grondstoffen pakken diverse rollen op in het beheer van de openbare ruimte. Voor ROVA, in Oost-Nederland actief als inzamelaar van afval en grondstoffen en in het beheer van de openbare ruimte, ligt de nadruk al een aantal jaar op biodiversiteit. De organisatie heeft hier inmiddels op diverse gebieden pilots in uitgevoerd en opgezet. Extensief maaibeheer – gericht op het bevorderen van de diversiteit van zowel flora als fauna – maakt er een groeiend onderdeel van uit, vertelt Van Iersel.

“ROVA heeft 23 aangesloten gemeenten, waarvan er vijf aandeelhouder-C zijn. Dat betekent dat we hier in de breedte BBR-taken (beheer buitenruimte, red.) uitvoeren. Met name in Westerveld, Zwartewaterland, Zwolle (regio IJssel-Vecht) en Oost-Gelre en Winterswijk (regio Achterhoek) doen we veel inzake maaibeheer. In de gemeenten Oost-Gelre, Zwartewaterland en Zwolle heeft dit geleid tot pilots met extensief maaibeheer.”

ZWOLLE AANJAGER

Daarbij was Zwolle het vertrekpunt, vervolgt Van Iersel. Deze gemeente doet al ruim 40 jaar aan ecologisch beheer van de openbare

ruimte onder het motto: de natuur naar de stad halen. “We maaiden in Zwolle al jaren ten behoeve van de flora, van beschermde plantensoorten. De afgelopen paar jaar werd daarnaast duidelijk dat het landelijk steeds slechter gaat met veel insectensoorten. Wat ze nodig hebben, is voedsel en een plekje om te leven. Daarom zijn we ons óók gaan richten op hoe we kruiden en gras moeten maaien ten behoeve van insecten.”

Deze nieuwe aanpak leidde tot drie pilots, die nogal wat veranderingen betekenden voor de organisatie. Van Iersel hierover: “We hebben geschikte maaimachines die goed zijn afgestemd op hun maaitaak en kundige medewerkers die dat uitvoeren. Opeens moesten ze 15 of 20 procent laten overstaan, of sommige stukken minder vaak maaien. Er zijn nu locaties bij waar ze drie keer per jaar moeten maaien, maar bepaalde kruidenrijke stukken met bloeiende kruiden of waardplanten moeten laten staan. Dat maakt het zowel complexer als leuker. Ze mogen er zelf over mee denken. En standaard stellen we de vraag: als je iets opmerkt dat voor het nieuwe maaibeleid van belang is, meldt dat dan.”

VERSCHILLEN PER GEMEENTE, SEIZOEN

Het extensieve maaibeheer betekent bovendien voor elke gemeente en elk jaar iets anders, gaat Van Iersel verder. “Zo moeten we goed kijken hoe en wanneer we maaien vanwege de zomerdroogtes van de afgelopen jaren. En wat in veel van onze gemeenten - zeker in de Achterhoek - speelt, is de zandgrond. De droogtes van afgelopen zomer hebben hier juist wel een positief en versnellend effect gehad. Minder gras, meer kruidenrijke vegetatie. Dan moet je anders (extensiever) gaan maaien. Het oude klepelen, waarbij je alles kapot slaat, is niet meer van deze tijd.”

Zwolle daarentegen ligt dan weer op de grens van zand- en kleigrond, daar komen bijvoorbeeld ook andere insecten voor. Het is volgens Van Iersel goed om die verschillen in kaart te brengen. Want een advies dat ROVA over extensief maaibeleid geeft aan gemeente Oost-Gelre, hoeft niet gelijk te zijn aan een advies voor gemeente Zwolle of Zwartewaterland.

ONVERWACHTE ONTWIKKELINGEN

Verder waren er onverwachte ontwikkelingen. Zo werkte bovengenoemde zomerdroogte bevorderlijk voor de verhouding gras (minder) en kruiden (meer). Daarnaast merkte ROVA dat er ontwikkelingen buiten de telmomenten waren. “De afgelopen zomer waren er vrij weinig kruidensoorten aanwezig. Toen we in november stopten met tellen, zorgde het natte weer juist voor enorme groei en kwamen de kruiden in bloei. Een natte of droge periode heeft dus veel invloed op je kruiden en dus de insectenontwikkeling.”

En, zo bleek ook: minder maaien kost, zeker in eerste instantie, meer geld. “Elke week een gazon maaien of een berm die je drie keer per jaar klepelt, zijn eigenlijk goedkope methoden. Je hoeft niks af te voeren, je gaat er vlot overheen en je bent klaar. Nu heb je meer werkgangen. Je laat delen van het gras staan, je laat de gemaaide kruiden enkele dagen drogen zodat de zaden eruit vallen. Daarna ga je het hooi harken, oprapen en afvoeren. We zien ook in onze pilots dat verschralen om de grasdruk te verlagen en kruidenvegetatie te bevorderen best duur is. Op termijn wordt de kostenstijging beperkter, maar daar moet je wel naartoe werken. De meerwaarde zit juist in een versterking van het leefgebied van de insecten.”

LESSONS LEARNED

De pilots zijn nog niet afgerond, maar ROVA heeft al wel een aantal ‘lessons learned’. Van Iersel somt er een aantal op:

Neem medewerkers mee. “Een van onze medewerkers doet veel aan monitoring. Ik heb hem gevraagd om zijn collega’s voor te lichten: waar moet je op letten, waar moet je omheen maaien? Dat is ook een sleutel voor succes: dat degene die ons beleid overbrengt, weet waar maaimachinisten tegenaan kunnen lopen. Bovendien: als een maaimachinist weet wat er waarom gebeurt, kan hij bijvoorbeeld bij bewoners aangeven dat een stuk er nu nog ruw uit ziet, maar over drie weken aan de beurt is.”

Neem burgers mee. “We starten elke pilot met een wethoudersmoment. Die opent een locatie waar we informatieborden plaatsen. We nemen omwonenden mee in wat we willen veranderen. Veel bewoners snappen het belang van meer biodiversiteit, maar vinden het vaak prettig als een randje dat op hun perceel aansluit, gemaaid blijft worden. Langzamerhand gaan ze er dan in mee als ze zien dat het kleurrijker wordt. En waar mogelijk, moet je bestaande en nieuwe bewonersinitiatieven meenemen. Dan doe je het echt samen, maak je hen medeverantwoordelijk voor onderhoud terwijl wij het maaibeheer doen. Zo bouw je draagvlak.”

Loop samen met de gemeente op. “Neem de groenbeheerder of groenbeleidsmedewerker in het hele traject mee. En geef de meerwaarde van biodiversiteit duidelijk aan. B&W en de gemeenteraad moeten ervan overtuigd zijn dat op een andere manier maaien – met een ander kostenplaatje – onder de streep beter is. Want extensiever maaien kost meer geld.”

Neem de tijd. “We doen deze pilots nu drie jaar. Het heeft een behoorlijke aanloop. Je kiest locaties, je gaat over ander maaibeleid communiceren, je gaat metingen opstarten en vrijwilligers inzetten (zie ook kader) om insecten te tellen. Op basis daarvan moet je bijsturen en eventueel advies aanpassen. Uiteindelijk wil je naar gemeentebreed nieuw maaibeleid. Pak daarvoor de tijd. Vijf jaar is echt niet lang. Het moet een geoliede machine worden, er zijn veel mensen bij betrokken en je zult af en toe tegenslagen krijgen. Mijn ambitie is om in vijf, zes jaar tijd voldoende kennis en ervaring te hebben om met dat gemeentebrede maaibeleid te beginnen en vervolgstappen te zetten.”

GEEN PILOT IS GELIJK

Voor elke pilot heeft ROVA op een projectposter de situatie vooraf in kaart gebracht. In Oost-Gelre loopt een pilot in een gebied in een woonwijk, met onder meer wadi’s en zandheuvels. Dat gebied heeft functies voor recreatie, voor spelende kinderen, maar er is ook een deel langs de rondweg waar ROVA al extensiever maaide.

“In deze pilot kijken we nu naar gefaseerd maaien in tijd en ruimte”, vertelt Van Iersel. “We monitoren driemaal per jaar welke kruiden voorkomen. We volgen hiervoor de instructies van Floron – een landelijke organisatie – voor de correcte metingen van de kruidensoorten, hoe we ons maaibeleid moeten aanpassen om kruidenrijke soorten te bevorderen. Met vrijwilligers, vaak direct aanwonenden, tellen we elke twee weken hommels en vlinders, om te bepalen hoe insecten zich ontwikkelen.”

Bij een pilot in Oost-Gelre (locatie Groenlo) ontstond op een gegeven moment een leefgebied met grondbijen en mierennesten. Om het gebied niet langer met grote machines te verstoren, wordt daar nu gemaaid met een bosmaaier. Van Iersel: “Door goed te monitoren en te tellen – in Zwolle bijvoorbeeld met 35 vrijwilligers van insectenwerkgroep Zwolle – verkrijgen we veel leerzame informatie over welke soorten waar structureel leven.”

“Een organisatie waar je op kan bouwen, dat is prettig werken.” Want je wilt ontzorgd worden door een bedrijf dat proactief werkt en zijn afspraken nakomt. Dat is waar wij voor staan.

LANDELIJKE ZWERFAFVALCAMPAGNE

SCOORT RAPPORTCIJFER 8: ‘OPVALLEND EN LEUK’

De campagne ‘Zwerfafval. Natuurlijk raap jij ook iets op’ was afgelopen najaar zes weken lang te zien en te horen op social media, op de radio en op posters. Veel gemeenten en organisaties haakten aan en zetten het campagnemateriaal op hun eigen manier in. De campagne heeft mede daardoor veel mensen op een positieve manier bereikt.

TEKST: JOJANNEKE

De Dienst Publiek en Communicatie van de rijksoverheid heeft onderzoek gedaan naar de landelijke zwerfafvalcampagne. De effectmeting is gehouden onder mensen die neutraal of positief staan tegenover het oprapen van zwerfafval: de doelgroep van de campagne. Meer dan 400 mensen hebben de vragenlijst ingevuld. Hoeveel mensen hebben we bereikt, en wat is het effect?

EEN NIEUWE GEWOONTE

Om dat te weten, moeten we eerst even terug naar het begin. Wat is ook alweer het doel van de campagne? De landelijke overheid, lokale overheden en andere stakeholders willen ervoor zorgen dat het oprapen van zwerfafval een (nieuwe) gewoonte wordt. De campagne richt zich op mensen die af en toe al iets oprapen of dat zouden willen doen. We sporen deze mensen aan om dit vaker te doen.

HET BEREIK: TOT WEL 112 MILJOEN VOORBIJGANGERS

De cijfers laten zien dat de combinatie van landelijke en lokale communicatie een groot bereik heeft opgeleverd. In de tabel is te zien dat alleen al de landelijke inzet door enorm veel mensen is gezien en gehoord,

EN INGEBORG VAN EGMOND (RIJKSWATERSTAAT)

en daar komen de lokale uitingen nog bij. Het aantal mensen dat de campagne herkent is even groot als bij andere rijkscampagnes. Dat is een goed resultaat voor een nieuwe campagne die net is gestart. De boodschap die het meest bleef hangen? Raap ook eens zwerfafval op!

RAPPORTCIJFER 8

De campagne scoort maar liefst een 8: het hoogste cijfer voor een rijksoverheidscampagne in 2022. Deelnemers aan het onderzoek vinden de campagne opvallend, leuk en duidelijk. Met name de posters en online video’s scoren bovengemiddeld.

WAT IS HET EFFECT?

De campagne heeft vooral mooie resultaten geboekt in de groep 18- tot 34-jarigen. In deze groep zijn meer mensen positief gaan denken over het oprapen van zwerfafval. Zij hebben (heel) veel vertrouwen dat het ze lukt om vaker zwerfafval op te rapen – ook na de campagne. Gemiddeld zeggen zes op de tien mensen uit de steekproef het makkelijk te vinden om af en toe iets op te rapen. “We zijn allemaal verantwoordelijk voor afval en moeten er samen voor zorgen”, zegt één van de deelnemers aan het onderzoek. Een ander vindt: “Het kan geen kwaad om de buurt schoon te houden.”

PLAN JE CAMPAGNE IN 2023

Meer dan dertig partijen die communiceren over zwerfafval – zoals gemeenten, waterschappen, ngo’s, bedrijven en particuliere gebiedsbeheerders – zijn zelf al aan de slag gegaan met het campagnemateriaal. Dat vergroot het bereik enorm.

Het materiaal blijft in 2023 gratis beschikbaar op schoudersonderschoon.nl. In de toolbox vind je onder meer beeldmateriaal, opgemaakte posters en posts voor social media. Plan je lokale campagne alvast in voor het voorjaar!

Middel Wat Hoeveel weergaven*

Social (Facebook en Instagram) 3 video’s van elk 6 seconden 29 miljoen

Online video (o.a. YouTube) 3 video’s van elk 20 seconden 3.1 miljoen

Radio (inclusief online radio) 4 spotjes 70 miljoen

Posters 3 posters op 4.475 borden in 30 gemeenten

Zoveel mensen bereikten we

Potentieel bereik: 112 miljoen voorbijgangers

MEER WETEN? BEKIJK DE FACTSHEET!

Benieuwd naar

meer campagneresultaten? Je vindt

ze in de speciale factsheet. Daarin

ook een kleine greep

uit de vele lokale initiatieven. Scan de QR-code om ‘m gelijk te bekijken.

WEIJERMARS (TAPPAN)

STEEDS MEER DUIDELIJKHEID OVER VERGOEDING ZWERFAFVAL AAN GEMEENTEN

In het dossier zwerfafval was 1 januari 2023 een historische datum. Op die datum trad de Uitgebreide ProducentenVerantwoordelijkheid (UPV) voor zwerfafval in werking. Vanaf dat moment zijn producenten verplicht mee te betalen aan de kosten voor zwerfafval. De huidige zwerfafvalvergoeding die gemeenten de afgelopen jaren ontvingen vervalt. Waar kunnen gemeenten op rekenen?

TEKST: BAS PEETERS

De afgelopen tien jaar kregen gemeenten een zwerfafvalvergoeding op basis van afspraken uit de Raamovereenkomst Verpakkingen 2012-2022. Vanaf januari 2023 ontvangen gemeenten twee nieuwe vergoedingen: een prullenbakkenvergoeding en een SUP-vergoeding. Rond de jaarwisseling is er door de overeenstemming over de prullenbakkenvergoeding voor 2023 en de publicatie van het Kostenonderzoek Zwerfafval weer meer zicht gekomen op de hoogte van deze vergoedingen. In de loop van 2023 zal er meer duidelijkheid komen, maar het volledige plaatje over definitieve vergoeding voor het jaar 2023 zal pas medio 2024 bekend zijn.

SINGLE USE PLASTICS RICHTLIJN EN BESLUIT VERPAKKINGEN

De Nederlandse implementatie van de Single Use Plastics (SUP)-richtlijn en de gewijzigde Europese richtlijnen voor richtlijn verpakkingen en afvalstoffen leidt tot een uitbreiding van de verantwoordelijkheid van producenten voor zwerfafval dat vrijkomt in de openbare ruimte. De Europese SUP-richtlijn betreft zowel de opruimkosten als de kosten voor openbare prullenbakken en heeft betrekking op bepaalde productcategorieën (kunststof verpakkingen, drinkbekers, lichte tassen, vochtige doekjes, tabaksproducten met filter en ballonnen). Voor verpakkingen geldt dat de producentenverantwoordelijkheid voor openbare prullenbakken in Nederland niet is geïmplementeerd als onderdeel van de Nederlandse SUP-wetgeving maar in een wijziging van het Besluit Verpakkingen. In tegenstelling tot de SUP-richtlijn heeft deze betrekking op alle verpakkingen (niet alleen die van kunststof).

De UPV voor zwerfafval is slechts één van de maatregelen uit de Single Use Plastics-richtlijn. Andere maatregelen zijn bijvoorbeeld het invoeren van statiegeld op plastic flesjes, het verbod op de verkoop van bepaalde plastic wegwerpproducten, het verminderen van het gebruik van plastic drinkbekers en voedselverpakkingen en het vastmaken van doppen/deksels aan drankverpakkingen.

SUP-VERGOEDING

Producenten gaan vanaf 1 januari 2023 meebetalen aan de opruimkosten van zwerfafval. Gemeenten en andere gebiedsbeheerders

ontvangen hiervoor een vergoeding voor daadwerkelijk gemaakte kosten: voor handmatig en machinaal reinigen, transport en verwerkingskosten en participatie door vrijwilligersorganisaties. Voor sigarettenpeuken gaat het ook om de kosten voor de inzameling in openbare prullenbakken. Producenten zijn verder ook verantwoordelijk voor preventie en bewustwordingscampagnes. Kosten die gemeenten maken voor beleidsontwikkeling, monitoring en handhaving vallen erbuiten. Anders dan bij de zwerfafvalvergoeding gaat het om daadwerkelijk gemaakte reguliere kosten en hoeven gemeenten voor het verkrijgen van de vergoeding geen verant-

Kosten per cluster voor de verschillende hoofdposten

Uitvoering Beleid Verwerking Preventie Overig

(mnl. euro)

Figuur 3.1 Kosten per activiteit - Gemeenten per cluster. Weergegeven in miljoenen euro's

woording in te dienen. Aandachtspunt voor gemeenten is ook dat de vergoeding niet is gelabeld en wordt uitgekeerd via algemene middelen.

De hoogte van de vergoeding wordt vastgesteld door de staatssecretaris en is voor het jaar 2023 nog niet bekend. Om de vergoeding te bepalen die producenten gaan betalen, is er onderzoek nodig naar enerzijds de kosten die in Nederland worden gemaakt voor zwerfafval en anderzijds naar de samenstelling van het zwerfafval (hoeveel SUP-producten zitten er in het zwerfafval). De samenstelling van het zwerfafval wordt jaarlijks gemeten via de landelijke zwerfafvalmonitor, terwijl het kostenonderzoek tenminste iedere vier jaar plaatsvindt. Beide onderzoeken worden uitgevoerd in opdracht van Rijkswaterstaat. In januari 2023 is het kostenonderzoek gepubliceerd. Dit kostenonderzoek vormt samen met de resultaten van het samenstellingsonderzoek voor het jaar 2023 de basis voor het vaststellen van de vergoeding voor 2023 en de komende jaren.

KOSTENONDERZOEK ZWERFAFVAL

Het kostenonderzoek, dat door Tauw is uitgevoerd, geeft een goed beeld van de zwerfafvalkosten in Nederland. Zeker in vergelijking met de eerdere onderzoeken uit 2010 en 2018 kent het onderzoek, met een steekproef van ongeveer 19 procent van alle gemeenten in Nederland, een robuuste basis. Uit het onderzoek blijkt dat de totale kosten voor het voorkomen, opruimen, monitoren en verwerken van zwerfafval in Nederland 304 miljoen euro per jaar bedragen. Van dit bedrag komt 281 miljoen euro (92 procent) voor de rekening van gemeenten. De overige kosten worden gemaakt door de Provincies, Waterschappen, Rijkswaterstaat en ProRail.

Voor gemeenten vormt de uitvoering de grootste kostenpost. De uitvoering bestaat uit de kosten voor prullenbakken, het handmatig en machinaal vegen en het opruimen van drijfafval. Exclusief de kosten voor openbare prullenbakken (83,2 mln) bedragen de gemeentelijke zwerfkosten 197,8 mln. De zwerfafvalkosten zijn sterk afhankelijk van het aantal inwoners. Met name de sterk stedelijke gemeenten hebben hoge zwerfafvalkosten per inwoner. Voor gemeenten bedragen de totale kosten gemiddeld € 16,08 per inwoner, maar dit kan oplopen tot €50,32 per inwoner voor de meeste stedelijke gemeenten.

Zwerfafvalkosten per gebiedsbeheerder (mln)

Gemeenten

Provincies

Waterschappen

Rijkswaterstaat

ProRail

Met de publicatie van het Kostenonderzoek Zwerfafval in de eerste week van 2022 is weer een belangrijk stukje van de puzzel gelegd die duidelijkheid verschaft over de SUP-vergoeding die gemeenten zullen ontvangen.

VERGOEDING PRULLENBAKKEN

Naast de SUP-vergoeding ontvangen gemeenten ook een zogenaamde prullenbakken-vergoeding. Producenten zijn verplicht een landelijk dekkend innamesysteem aan te bieden voor verpakkingen die vrijkomen in de openbare ruimte. Voor de invulling van deze verplichting willen producenten graag gebruik maken van de bestaande infrastructuur van openbare prullenbakken. Uiteraard tegen een passende vergoeding. De vergoeding heeft zowel betrekking op het beheer van de prullenbakken als op de afvoer en verwerking van het verpakkingsafval.

De prullenbakkenvergoeding wordt niet vastgesteld door de staatssecretaris maar in het Platform Ketenoverleg Verpakkingen. In december 2022 hebben het Afvalfonds en de VNG, op basis van een voorstel dat mede is uitgewerkt door de NVRD, voor het jaar 2023 een akkoord bereikt. Gemeenten ontvangen in 2023 een vergoeding van €0,76 per inwoner. Betalingen zullen op kwartaalbasis plaatsvinden. Nedvang zal in Wastetool betaalvoorstellen genereren per gemeente.

Voor definitieve afspraken, die gaan gelden vanaf 2024, moeten in 2023 aanvullende onderzoeken gedaan worden en uitgangspunten bepaald worden. Het gaat hierbij om de volgende thema’s: de actuele kosten van het beheer afvalbakken en verwerking, de samenstelling van het afval in openbare prullenbakken, de geschiktheid van de beoogde nascheiding en de aanpassingen voor gemeenten in operationele, vergunningtechnische en contractuele zin. De onderzoeken worden opgepakt in een werkgroep waarin Afvalfonds, Nedvang, VNG en NVRD zitting hebben.

TIJDLIJN

Op basis van het Kostenonderzoek Zwerfafval en het samenstellingsonderzoek zwerfafval 2023 stelt staatssecretaris Vivianne Heijnen de bijdrage van de producenten en de SUP-vergoeding voor gemeenten vast. De hoogte van de vergoeding voor het jaar 2023 wordt 1 juni 2024 gepubliceerd en vóór 1 november 2024 aan gemeenten uitgekeerd. In het tweede kwartaal van 2023 wordt een proefberekening gemaakt, zodat gemeenten een indicatie krijgen van wat zij zullen ontvangen.

Voor de prullenbakkenvergoeding zal op basis van de onderzoeken in de tweede helft van 2023 een definitief voorstel voor de komende jaren worden uitgewerkt.

Voor het jaar 2023 betekent dit dat gemeenten een prullenbakkenvergoeding ontvangen van € 0,76 per inwoner en een SUP-vergoeding die in het najaar van 2024 wordt uitgekeerd.

De zwerfafvalvergoeding (van € 1,08), die gemeenten tot en met 2022 ontvingen op basis van de Raamovereenkomst verpakkingen vervalt. Echter is niet het volledig beschikbare bedrag aan zwerfafvalvergoeding uitgekeerd. Over de besteding van resterende middelen (circa € 12 mln) overleggen VNG/NVRD met Afvalfonds op dit moment. Uitgangspunt hierbij is dat deze resterende middelen ter beschikking komen voor zwerfafvalmaatregelen van gemeenten.

Het gebruik van wegwerpplastic wordt stap voor stap verminderd. Vanaf 1 juli 2023 gelden nieuwe regels voor plastic wegwerpdrinkbekers en etensbakjes voor to-go-producten. Dat gebeurt aan de hand van de Single-Use Plastic richtlijn (SUP-richtlijn). Wat betekenen de nieuwe regels voor u? Lees het in de speciale SUP-folder.

Er zijn 2 edities van de folder: één voor overheidsorganisaties en één voor gemeenten.

VOOR OVERHEIDSORGANISATIES

In de folder voor overheidsorganisaties staat informatie over maatregelen om het gebruik van plastic wegwerpbekers en voedselverpakkingen te verminderen. Ook leest u meer over maatregelen die u kunt nemen in uw eigen bedrijfsvoering. Daarnaast komen de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid en bewustmakingsmaatregelen voor sigaretten aan bod. Lees de folder.

VOOR GEMEENTEN

De folder voor gemeenten bevat naast bovenstaande informatie ook veel informatie over regels voor herbruikbaar servies tijdens evenementen. We leggen kort en bondig uit hoe je hier als gemeente invloed op hebt via de vergunning. Lees de folder.

VAN HUISAANSLUITING TOT EN MET ASSETMANEGEMENT…

HUISAANSLUITING EN MET ASSETMANAGEMENT...

Geen reinigings- of beheerprobleem is ons te groot. Krapte op de arbeidsmarkt, onderbezetting op de afdeling, te veel zaken die snel een oplossing vergen. Iedere beheerder van natte infrastructuur loopt wel eens tegen deze zaken op. Wij helpen u graag met kwalitatieve en snelle oplossingen. Of het nu gaat om huisaansluitingen, uitwerken van maatregelplannen of het maken van lange termijnplannen, vandervalk+degroot beheerst de hele keten van dienstverlening in het reinigen en onderhouden van natte infrastructuur. Of het nu om reinigen van straatkolken gaat, rioleringen, waterzuiveringsinstallaties of verkeerstunnels, met 11 vestigingen in Nederland zijn wij nooit ver weg.

INTERESSE IN ONZE VOLLEDIGE SERVICE?

Maak eens een afspraak met een van onze specialisten om te bespreken hoe we u van dienst kunnen zijn.

Nieuwe wetgeving voor wegwerpplastics:

maatregelen die helpen om plastic vervuiling en plastic soep tegen te gaan

Plastic wordt veel gebruikt in de huidige economie: het is licht en goedkoop en kan voor vele doeleinden worden gebruikt. Maar plastic en plastic producten horen niet in het milieu. Helaas komen toch veel producten in het zwerfafval, op stranden én in de zee terecht.

Producten van oxo-degradeerbare kunststo en Verbod - 3 juli 2021

Wa enstaa es

m.u.v. medisch gebruik Verbod - 3 juli 2021

Ballonnen * Ballonstokjes ** (m.u.v. industriële en professionele toepassingen)

* UPV - 31 dec 2024

** Verbod - 3 juli 2021

Tabaksproducten met lters, losse lters voor gebruik in combinatie met tabaksproducten

UPV - 5 jan 2023

Markering - 3 juli 2021

Bestek, roerstaa es, rietjes*, borden * (m.u.v. medisch gebruik) Verbod - 3 juli 2021

Eenpersoonsvoedselverpakkingen

UPV - 5 jan 2023

Consumptiereductie 2026 t.o.v. 2022

Gemaakt van piepschuim? Verbod - 3 juli 2021

Vochtige doekjes * Maandverbanden, tampons, inbrenghulzen voor tampons **

* UPV - 31 dec 2024

* ** Markering - 3 juli 2021

Vistuig UPV - 31 dec 2024

Inzamelingsdoelstelling van 23%, elk jaar >3% - v.a. 2023

Drinkbekers UPV - 5 jan 2023

Consumptiereductie2026 t.o.v. 2022

Markering - 3 juli 2021

Gemaakt van piepschuim? Verbod - 3 juli 2021

Zakjes en wikkels

UPV - 5 jan 2023

Lichte plastic draagtassen

UPV - 5 jan 2023

De 10 meest op stranden gevonden wegwerpplastics vormen samen 43% van het zwerfafval in zee. Vistuig nog eens 27%. Daarom richt de regelgeving zich op deze producten.

Bron: Impact Assessment Single use plastics Directive

Drankverpakkingen van max. 3 liter

UPV - 5 jan 2023

Doppen en deksels vast aan de es (m.u.v. medisch gebruik) - 3 juli 2024

Toepassing recyclaat:

- 25% PET essen - v.a. 2025

- 30% alle essen - v.a. 2030

Inzamelingsdoelstelling van 90% voor essen - v.a. 2021 (i.p.v. 2029)

Gemaakt van piepschuim? Verbod - 3 juli 2021

- UPV: Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid

- Voor alle producten waarvoor géén handelsverbod geldt worden bewustwordingsmaatregelen voor consumenten genomen per 3 juli 2021

Wat kan jij concreet doen?

- Reduceren: Heb je het product echt nodig?

- Hergebruiken: Gebruik een product dat je vaker kan (her)gebruiken.

- Recyclen: Gebruik producten waarvan het materiaal eenvoudig is te recyclen.

Wat houden de maatregelen precies in?

Handelsverbod:

Vanaf 3 juli 2021 mogen de speci eke producten met een handelsverbod niet meer op de markt worden gebracht. Bestaande voorraden mogen nog wel worden verkocht.

Uitgebreide producenten verantwoordelijkheid (UPV):

Producenten gaan meebetalen aan het inzamelen van afval en het opruimen van zwerfafval en aan het nemen van bewustwordingsmaatregelen voor consumenten.

Markering:

Voorgeschreven markeringen op de verpakkingen laten zien dat er kunststof in het product zit, dat het in de afvalbak thuis hoort en dat zwerfafval negatieve e ecten hee op het milieu.

Consumptiereductie: Er moet een signi cante reductie plaatsvinden van de consumptie van kunststof drinkbekers en voedselverpakkingen voor ‘on-the-go’ door bijvoorbeeld alternatieven aan te bieden voor meermalig gebruik of door het beprijzen van de verpakkingen.

Productvereisten: Er moet gerecycled materiaal gebruikt worden in plastic essen en de doppen moeten tijdens het gebruik vast blijven zi en aan de es.

Inzamelingsdoelstelling: 90% inzameling van de essen t.b.v. recycling, hiervoor wordt statiegeld geïntroduceerd voor alle essen tot 3 liter vanaf 2021. Voor vistuig geldt een inzamelingsdoelstelling van 23% v.a. 2023 en daarna elk jaar 3% meer.

Bewustwordingsmaatregelen: Consumenten krijgen informatie en handelingsperspectieven om zwerfafval en plastic soep tegen te gaan.

KENNISNETWERK INVASIEVE EXOTEN: BEWUST BEKWAAM GROENBEHEER

Het is maandagochtend en het groenonderhoud maakt de ronde. Voor vandaag staat als eerst het maaien in het lokale plantsoen op de planning en het bijhouden van de heesters. Bij het snoeien wordt een groeiplaats van de Japanse Duizendknoop meegenomen, waarvan groenafval in de afvalwagen terecht komt. Aan het einde van de dienst wordt het groenafval afgeleverd bij de lokale composteerder. Deze compost wordt lokaal gebruikt als bodemverbeteraar.

Als terreinbeheerder wil je verspreiding van invasieve exoten zoveel mogelijk voorkomen. Bij het proces van compostering worden de plant- en wortelresten van de Japanse Duizendknoop onvoldoende verhit om hun groeikracht te verliezen. Daarom dient het snoeiafval apart te worden afgevoerd. Grondverzet of overmatig snoeien kunnen verspreiding bovendien verder bevorderen. Het verstrekken van juiste en volledige informatie binnen de eigen organisatie, maar ook aan bewoners, is dus enorm belangrijk om als beheerder van de openbare ruimte grip op de situatie te houden. En daarbij speelt ook de afval- en reinigingssector een belangrijke rol.

HUIDIGE STATUS VAN AFVALSCHEIDING BIJ BASISSCHOLEN

In de bestrijding, beheersing én preventie van invasieve exoten heeft informatievoorziening binnen en buiten de organisatie de hoogste prioriteit. Door menselijk toedoen (handel, toerisme en transport) zijn deze (water)plant- en diersoorten in Nederland terechtgekomen. Als de omstandigheden gunstig genoeg zijn, kan deze zich vervolgens vestigen en verspreiden in de natuur in landelijk en stedelijk gebied. We spreken pas over een invasieve exoot als deze de bestaande soorten verdringt en schade veroorzaakt aan (de gezondheid van) mens en natuur of aan de gebouwde omgeving.

In Europa wordt gewerkt met een zogenaamde Unielijst: soorten die op deze lijst staan mogen niet verhandeld of vervoerd worden, maar moeten worden opgespoord en bestreden. De provincies zijn hier verantwoordelijk voor, dat staat in de Regeling natuurbescherming, met uitzondering van een aantal soorten die bij het Rijk of bij de waterschappen belegd zijn. Er zijn echter ook soorten die (nog) niet op de Unielijst staan, maar waar wel rekening mee gehouden moet worden, zoals de Japanse Duizendknoop. Deze is simpelweg te ver verspreid om bestreden te worden, hier draait het dus echt om beheersing.

Naast de provincies zitten ook gemeenten en andere organisaties zoals bos- en terreinbeheerders en waterschappen met uitdagingen in de praktijk. De aanpak van invasieve exoten komt vaak neer op trial en error. Zo werd de Hemelboom veelvuldig aangeplant, totdat duidelijk werd dat deze inheemse soorten verdringt. Maar ook de inzet van vrijwilligers bij het uitsteken van de Reuzenberenklauw, hoe pak je dat nu het beste aan? En denk bij de Japanse Duizendknoop aan vooruitstrevende technieken als elektrocutie van de wortels, het gebruik van heet water of de inzet van natuurlijke vijanden. Om te voorkomen dat dezelfde praktijkproeven op meerdere plekken worden uitgevoerd, moet deze kennis centraal ontsloten worden.

ALLE INFORMATIE OP ÉÉN PLEK

Om te voorkomen dat deze invasieve exoten de optimale groeiomstandigheden behouden, moeten de krachten van betrokken partijen gebundeld worden. De website (www.invasieve-exoten. info) van het Kennisnetwerk Invasieve Exoten, opgericht in 2020, voorziet in gevalideerde kennis uit onderzoek en praktijk, om zo informatie te delen en kosten te besparen. Denk daarbij aan beheersing en bestrijding van gevestigde soorten, of juist aanbevelingen ter preventie van opkomende soorten. Van het ontsluiten van kennis zal het Kennisnetwerk de komende jaren een beweging maken naar het creëren van kennis door het opstellen van een onderzoeksagenda en bijdragen aan onderzoek in de praktijk. Zo kan het vakgebied van invasieve exoten verder geprofessionaliseerd worden. Dit doen we zoveel mogelijk in samenwerking met mensen uit de praktijk, waar het allemaal gebeurt. Zo dragen we allemaal een steentje bij aan een toekomstbestendige openbare ruimte.

TEKST: MARCELLE VERHOEVEN (STADSWERK NEDERLAND)

Duizendknoop en berenklauw

TWS

IN EEN NIEUWE HUISSTIJL EN IN EEN VERSTEVIGDE POSITIE OP DE MARKT

De Inovim groep waartoe TWS behoort is op 11 januari overgenomen door de SULO groep, sinds 2018 eigendom van Latour Capital en BPI France. Op basis van de nieuwe samenwerking kunnen de partijen met al hun producten en diensten, een zeer compleet pakket aan afvalinzamelmiddelen in de Benelux markt leveren. Door hierbij gebruik te maken van elkaars kennis en kunde zullen de posities in de markt verder worden verstevigd. De bedrijven van SULO, Inovim en TWS zullen gewoon naast elkaar blijven functioneren en er zullen geen bedrijven worden samengevoegd.

Om extra duidelijk te maken dat Inovim en TWS zelfstandige bedrijven zijn en blijven, zijn beide bedrijven het jaar 2023 gestart in een volledig nieuwe en frisse huisstijl. Daarbij is wel gekeken hoe de synergie en de samenwerking tussen TWS en Inovim wat beter naar voren kan worden gebracht. De huisstijl van beide bedrijven is daarom gelijk getrokken, waarbij de naam Total Waste Systems is verdwenen en in de nieuwe huisstijl is ingekort tot TWS. In oktober vorig jaar was al besloten om de Belgische activiteiten ook vanuit Nederland te organiseren en is de naam omgezet in TWS Benelux, inclusief het bijhorend domein twsbenelux.com.

Het nieuwe logo heeft mooie frisse kleuren en wordt zowel op een witte als een zwarte ondergrond toegepast. Het logo tussen beide bedrijven vertoont de nodige overeenkomsten en zowel Inovim als TWS gaan met de ondertitel “your waste, our waste” werken. Dit als teken dat wij onze klanten volledig willen ontzorgen met onze dienstverlening en dat we dit op een persoonlijke manier doen, alsof het onze eigen afvalstoffen zijn waar we mee bezig zijn.

Met nieuwe frisse kleuren en het nieuwe symbool willen we op een moderne manier aandacht vragen voor het milieu en onze planeet. Het symbool brengt ook Yin en Yang tevoorschijn waarmee we willen zorgen voor een juiste balans.

Inmiddels heeft TWS al veel dingen aangepast naar het nieuwe logo met de frisse kleuren. Ook onze nieuwe servicebus die speciaal is ingericht voor het onderhoud aan onze Bigbelly’s is van een mooie nieuwe wrapping voorzien.

WEGWIJZER BENADRUKT MEERWAARDE

SOCIALE ARBEIDSPARTICIPATIE

HANDVATTEN VOOR DE SOCIALE WERKPLEK

De publieke afvalsector is een belangrijke werkgever om mensen met een afstand op de arbeidsmarkt mee te laten doen in de samenleving. Maar hoe borg je sociale arbeidsparticipatie in je organisatie? Een nieuwe wegwijzer biedt uitkomst.

TEKST: PIETER VAN DEN BRAND

De openbare groenvoorziening geldt van oudsher als een ijzersterk voorbeeld van sociale arbeidsparticipatie, weet Koen Beenen, divisiemanager Werken in Diensten bij Scalabor. Dit leer- en ontwikkelbedrijf – eigendom van de gemeente Arnhem – beschikt al jaren over een team van zo’n dertig vaste medewerkers vanuit de vroegere Wet Sociale Werkvoorziening. De groenploeg wordt het hele jaar door aangevuld met een twintigtal herintreders die vanuit de Participatiewet een opleiding krijgen of werkervaring opdoen. De gemeente subsidieert via loonkostendispensatie en neemt de opleidingskosten voor haar rekening. Scalabor werft hen en leidt hen op. “Het beheer van de openbare ruimte is een vaste post op de gemeentelijke begroting en biedt een stabiel volume aan werk”, zegt Beenen. “Voor gemeenten is het alleen al financieel gezien aantrekkelijk daar herintreders voor in te zetten. Een inwoner in de bijstand kost jaarlijks zo’n dertig duizend euro. Als je tien mensen een reguliere baan kunt bezorgen, levert dat veel op.” Daar zouden meer gemeenten zich van bewust moeten zijn, vindt Beenen. “Veel gemeenten denken nog in schotjes en zien de link tussen de bijstandsuitkering en de leefomgeving niet.”

Sommige herintreders ontwikkelen zich tot allround plantsoenmedewerker en zelfs tot volwaardig hovenier. Ruim driekwart stroomt uit naar de reguliere arbeidsmarkt. Dat is precies wat de in 2016 ingevoerde

Participatiewet beoogt. “Deze mensen hebben balans en regelmaat in hun leven gekregen en zijn weer fysiek arbeidsfit”, vertelt Beenen. “We zien dat ze ook in andere sectoren terechtkomen, zoals de schoonmaak en de pakketbezorging. We zijn beslist niet concurrerend tegenover commerciële groenbedrijven. Dat misverstand kom ik vaak tegen. De personeelsschaarste is groot op dit moment, wij activeren en leiden nieuwe ongebruikte arbeidscapaciteit op.” Ook de afvalbrengstations en -sorteercentra zijn geschikte werkplekken voor mensen met een achterstand op de

arbeidsmarkt, aldus Beenen. “Het is geen hoogwaardig werk maar wel steeds belangrijker. Deze medewerkers kunnen de milieustraat schoonhouden, het sorteerproces begeleiden en afgedankte apparaten ontmantelen, zodat er meer grondstoffen worden hergebruikt. Gemeenten willen immers circulair worden.”

DAR

Ook het Gelderse Dar investeert nadrukkelijk in mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt. In Nijmegen, Berg en Dal en Heumen verzorgt het bedrijf de groen-

voorziening. “Onze hele groenploeg bestaat uit deze doelgroep”, vertelt opleidings- en mobiliteitsadviseur Gera van Berlo. “Tijdens het werk krijgen ze begeleiding en we bieden cursussen aan. Een aantal van hen is vanuit het gemeentelijk werkbedrijf doorgestroomd naar een baan in ons eigen bedrijf. Mensen die potentie hebben en hebben laten zien dat we op hen kunnen vertrouwen, kunnen onze leerlijn Groen volgen. De eerste vier cursisten zijn inmiddels als vakkracht in onze organisatie ingestroomd. Aan de tweede leerlijn die we zijn gestart, doen vijf mensen mee.”

ANGELINE KIERKELS:

WEGWIJZER

ZINGEVING

Naast de groenploeg van zo’n 60 tot 70 medewerkers komt de doelgroep bij leeren werkbedrijf Road2work@Dar terecht, recent opgericht in samenwerking met Road2work Nederland. In dit sorteercentrum biedt Dar mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt een baan in de ontmanteling van elektronica-afval, als opstap naar regulier werk. “Ook hier bieden we een leer/werk-traject. Er werken nu zo’n acht mensen, maar we gaan nog uitbreiden. We zijn hier maar net mee begonnen. Dar is een laagdrempelig bedrijf. We bieden veel ongeschoold werk waar een brede groep direct op in kan stappen. Het mooie is dat we zien dat de mensen groeien in het werk wat ze doen. Op papier heet het officieel dat deze groep ‘een verminderde loonwaarde’ heeft. Bij ons groeien ze naar honderd procent toe”, zegt Van Berlo.

Werk bieden aan de groep mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, biedt enorm veel toegevoegde waarde, stelt Angeline Kierkels, portefeuillehouder Goed Werkgeverschap binnen het bestuur van de NVRD en algemeen directeur van Meerlanden. Kierkels was betrokken bij de ontwikkeling van de recente wegwijzer ‘Inclusief Ondernemerschap, hoe doe je dat?’ van de NVRD. De wegwijzer biedt de handvatten om aan de slag te gaan met sociale arbeidsparticipatie. Zo staan er zes ‘hoofdsporen’ in beschreven, van ‘fit voor werk’ en ‘beschut werk’ naar een werkcluster en een reguliere baan voor de doelgroep. Ook bevat de wegwijzer inspirerende praktijkvoorbeelden; naast de groenvoorziening ook het werk in een fietsenwerkplaats en de fabricage van afvalcontainers. “Elke organisatie in onze sector is met het onderwerp bezig, maar er zijn nog veel vragen. Welke doelgroepen zijn er, welke werkzaamheden passen hierbij en hoe ziet de financiering eruit?”, legt Kierkels uit. “De fundamentele vraag is hoe je als organisatie sociale arbeidsparticipatie borgt in je bedrijfsvoering. Met een aantal hierop actieve bedrijven uit de sector, hebben we daarom een collectief basisinstrument ontwikkeld, waar iedereen mee aan de slag kan. We reiken de bedrijven die hiermee worstelen, nuttige inzichten aan. We zijn een sector die sociale inclusie breed omarmt, daarom is het belangrijk dat de NVRD zich hier sterk voor maakt. Ook geven we zo het goede voorbeeld aan andere sectoren. Zie sociale arbeidsparticipatie niet als een probleem, maar als een kans.”

Kierkels’ eigen bedrijf Meerlanden biedt ruim honderd mensen uit de doelgroep werk in het beheer van de openbare ruimte, in zijn kringloopwinkel in Hoofddorp en in het regionale sorteercentrum Schiphol voor weggegooide elektronische apparaten. “Dit werk geeft zingeving en draagt bij aan het levensgeluk van mensen. Ze leren wat het is om gewoon een baan te hebben en erbij te horen”, zegt ze. “Dat lijkt allemaal zo bijzonder, maar dat is het niet. Zolang je het bijzonder maakt is het niet gewoon. Iedereen heeft kwaliteiten en talenten. Natuurlijk kunnen wij gezien het soort werk in onze sector meer mensen uit deze doelgroep plaatsen, maar feitelijk gezien kunnen ze overal terecht. Daar zou ik ook voor willen pleiten. We willen toe naar een inclusieve samenleving waarin iedereen meedoet en het potentieel is nog lang niet benut.”

Kierkels herkent de opmerking van Beenen dat er nog gemeentelijke schotjes geslecht moeten worden. “We moeten regelmatig naar onze gemeenten toe verantwoorden waarom we deze werkplekken belangrijk vinden, terwijl dat voor onszelf niet meer dan logisch is. Voor gemeenten is dat niet altijd zo vanzelfsprekend. Eerder hebben we een onderzoek naar ‘true pricing’ gedaan en dat levert het bewijs in harde euro’s: investeren in sociale arbeidsparticipatie loont. Je moet als gemeente integraler denken. Het vermindert je kosten, je laat meer inwoners meedoen aan de samenleving, dus uiteindelijk ben je beter uit.”

“OOK GEVEN WE ZO HET GOEDE VOORBEELD AAN ANDERE SECTOREN. ZIE SOCIALE ARBEIDSPARTICIPATIE

NIET ALS EEN PROBLEEM, MAAR ALS EEN KANS.”

OPEN KAART SPELEN MET ARCGIS

We leven steeds meer in een data gedreven wereld. ArcGIS is een interactief online kaartenprogramma voor het maken, analyseren en visualiseren van geografische informatie.

Bert-Jan Oude Nijhuis van Avri vertelt hoe hij het programma gebruikt om het beheren van de openbare ruimte te optimaliseren.

TEKST: DAAN MIDDELKAMP

“Alles heeft een locatie, dus je kan ook alles in kaart brengen”. Zodoende de introductie van ArcGIS door Bert-Jan Oude Nijhuis, GIS-specialist op de IT-afdeling bij Avri. Van oorsprong is hij landmeetkundige, een toepasselijke studie voor iemand die zich dagelijks met kaarten bezighoudt. “Bij Avri houden we voor vier gemeenten de openbare ruimte schoon. In het verleden printten we de kaart van de regio uit, en zetten we puntjes waar bijvoorbeeld gemaaid moest worden,” zegt Oude Nijhuis. Sinds 2016 gebruikt Avri ArcGIS om de werkzaamheden en meldingen voor het beheer van de openbare ruimte in kaart te brengen. Het programma ondersteunt verschillende doelen; communicatie richting inwoners, het maken van routes, monitoren van data en uitzetten van opdrachten richting medewerkers en onderaannemers.

DATAGEDREVEN WERKEN

“We zijn in 2016 begonnen met het in kaart brengen van de eikenprocessierupsen in ons werkgebied. Waar ze zitten, in welke boom en hoe hoog.” Met deze eerste kaart heeft Oude Nijhuis het werken met ArcGIS geïntroduceerd bij Avri. Het was belangrijk om eerst deze pilot te draaien om de medewerkers mee te nemen in de mogelijkheden. Stapje voor stapje kwamen er meer kaartlagen op basis van beheertaken. Het brengt de werkzaamheden letterlijk in kaart en de uitvoering krijgt direct feedback op hun werk. “Elke taak die gedaan is, kan je afvinken.” Toen duidelijk werd wat de mogelijkheden waren en hoeveel makkelijker het werkproces werd, was iedereen om.

Met ArcGIS bouwt Avri een database op waarmee zij werkprocessen stroomlijnen, meldingen inzichtelijk maken voor bewoners en de interne organisatie en verantwoording afleggen naar opdrachtgevers. “We willen nog meer data gedreven werken door de gegevens te analyseren en op basis hiervan gemeenten te adviseren en onze diensten te verbeteren.” Hoe meer data een kaart bevat, hoe waardevoller die kaart dan ook is. “We vergaren in deze branche ontzettend veel data, maar de uitdaging zit hem in het visualiseren en algemeen bruikbaar maken van deze data. Het is belangrijk dat iedereen dezelfde data gebruikt”.

REALTIME WIJZIGEN

De werkprocessen voor het beheer openbare ruimte zijn verwerkt in ArcGIS. Dit wordt in verschillende kaartlagen gedaan die via een dashboard gevuld worden met data. Avri heeft kaarten voor gladheidsbestrijding, eikenprocessierupsen, afvalbakken inclusief ledigingsfrequentie, maai arealen en bomen die gesnoeid moeten worden. Een melding of actie wordt op de bijbehorende kaart geplot. Deze informatie kunnen gebruikers realtime wijzigen via de app om de voortgang de waarborgen. “Het programma is gekoppeld aan bijvoorbeeld de gps van de maai- of veegwagen. Zodoende kan je al na een paar minuten zien waar er gemaaid is, waar er geveegd is en wat er nog moet gebeuren.”

Het buitenpersoneel werkt met de app ArcGIS-Fieldmaps. Meldingen zetten zij daarmee direct in het ArcGIS-systeem. Ook hun routes rijden zij op basis van het programma. Een wijkveger gebruikt de app bijvoorbeeld om aan te geven dat een afvalbak geledigd is en hoe vol de bak zat. “Op basis van deze informatie hebben we veel afvalbakken die nauwelijks gebruikt werden kunnen verwijderen. Dit heeft ons een flinke besparing opgeleverd.”

Bert-Jan Oude Nijhuis, GIS-specialist op de IT-afdeling bij Avri.

Ook andere beheertaken worden in kaart gebracht. Eigen personeel, bewoners of de gemeente kunnen meldingen maken die in het kaartsysteem worden gezet. Deze melding wordt gelijk doorgezet naar de partij die de melding moet oppakken. “Het werkproces achter het systeem is zo ingericht dat de melding gelijk bij de uitvoerder terecht komt. Dit scheelt ons veel stappen. Ook houdt de uitvoerder de voortgang bij via de app.” Met inbreng van het uitvoerend personeel wordt het werkproces steeds verder aangescherpt en efficiënter ingericht.

EFFICIËNTER WERKEN

Omdat de kaarten toegankelijk zijn voor iedereen krijgt Avri ook directe feedback van bewoners op de kwaliteit van de openbare ruimte. Nadat de inwoner of buitendienst de melding gedaan heeft, komt die automatisch en direct binnen op de juiste afdeling, bij de juiste persoon. Oude Nijhuis: “Dat zorgt ook intern voor minder frustratie omdat het niet bij de verkeerde persoon blijft liggen.” Ook is de foutmarge verkleind doordat het proces nu helemaal geautomatiseerd is. “De hoofdzaak is uiteindelijk dat de totale afhandeltermijn korter wordt en dat we de meldingen sneller kunnen oppakken. Dat is in het belang van onze inwoners.”

Wat begon als een aantal puntjes op een kaart is het nu een basis om vanuit te werken. Bert-Jan Oude Nijhuis houdt zich nog dagelijks bezig met de doorontwikkeling van het systeem. “De stappen aan de achterkant zijn belangrijk om het werk aan de voorkant zo makkelijk mogelijk te maken. Dit leidt tot een veel beter gebruik van het systeem door onze mensen. Tegelijkertijd krijgt de hele organisatie meer informatie binnen”. Op deze wijze speelt Avri letterlijk open kaart richting de eigen medewerkers en bewoners.

WAT IS ARCGIS

GIS staat voor geografisch informatiesysteem. Een GIS maakt het mogelijk om diverse gegevens (data) te beheren, analyseren en te delen met anderen. GIS is geworteld in de geografie, waarbij locatie ten grondslag ligt aan de integratie van vele soorten data. Door de data via een actuele kaart te delen, worden complexe gegevens beter zichtbaar en visueel aantrekkelijk gemaakt. Zo onthult GIS diepere inzichten in data, zoals patronen, situaties en relaties, waardoor gebruikers slimmere beslissingen kunnen nemen

Geen overlast van maden & stank

Verleng de inzameling interval, zelfs in de zomer

Ideaal voor het inzamelen van etensresten

Bewezen toename in kwantiteit & kwaliteit GFT-e afval

Verminder CO2 footprint

NIEUW TALENT: YOUNG NVRD’ERS AAN HET WOORD

Met het oog op de toekomst en de diverse uitdagingen die ons tegemoet komen, is het van groot belang dat ook de volgende generatie medewerkers aan de slag blijft in de afvalbranche. Wij interviewden drie leden van het Young NVRD netwerk.

met zowel beleid als uitvoering. Die combinatie ligt me goed. Het beleid wordt zo ook erg tastbaar: je kunt het meteen zien als ergens een afvalbak geplaatst is.

Wat zie jij als de grootste uitdaging binnen jouw vakgebied?

Met Beheer Openbare Ruimte (BOR) zitten we vaak aan de achterkant van een proces. Meestal kunnen we niet meedenken over de inrichting van de openbare ruimte. Daardoor moeten we ons schikken naar de situatie, wat grote uitdagingen kan opleveren.

Hoe ben je in onze branche terechtgekomen?

Ik heb sociale geografie gestudeerd. Als onderdeel daarvan liep ik in 2017 stage bij Dar, als afvalcoach. Er ging een wereld voor me open, want eerder had ik nooit echt nagedacht over afval. Na mijn studie wilde ik ‘iets’ met duurzaamheid en de circulaire economie. Tijdens mijn stage had ik me al ingelezen in het VANG-programma en informatie over afvalcoaches. Ik zag de vacature voor een VANGmedewerker bij de NVRD voorbijkomen. Ik ben toen aangenomen als vierde trainee van de NVRD. Toen mijn tijd als trainee er na twee jaar op zat, wist ik dat ik in de branche wilde blijven. Gelukkig kon ik aan de slag bij Dar, waar ik nu alweer een jaar adviseur Integraal Beheer Openbare Ruimte en Inzameling ben.

Kun je meer vertellen over jouw taken bij Dar?

Mijn taken lopen erg uiteen. Ik ben met name bezig met zwerfafval, afvalbakken en dumpingen/bijplaatsingen. Kort gezegd: het afval in de openbare ruimte. Ik overleg met gemeenten over diverse casussen. In de binnenstad van Nijmegen hebben we afgelopen jaar bijvoorbeeld een groot project gehad rondom het verminderen van zwerfafval. Op basis van een monitoringsrapport hebben we een communicatie-, hotspot- en ondernemersaanpak gelanceerd. Daarvoor heb ik ook gesprekken gevoerd met ondernemers om te kijken hoe we samen het zwerfafval kunnen verminderen. En we hebben prullenbakken zichtbaarder gemaakt.

Wat vind je het leukste aan het werken binnen dit vakgebied?

Ik woon en werk in dezelfde stad, dus alle interventies die ik pleeg, kom ik ook tegen in mijn privéleven. Ook vrienden reageren daarop. En de dynamiek binnen Dar vind ik erg leuk: we krijgen te maken

Hoe ben je in onze branche terechtgekomen?

Ik werkte al een tijd bij RAD en voelde mij daar erg op mijn plek. Ik zocht uiteindelijk een nieuwe uitdaging binnen de afvalbranche. Van kleins af aan was ik al erg fanatiek met afval: ik haalde toen al vuilniszakken voor mensen op met mijn skelter. Ik was toen eigenlijk al bezig met het verzinnen van nieuwe ideeën. Dit wilde ik later graag doen binnen de afvalbranche, gecombineerd met een opleiding. Zodoende kwam ik bij het traineeship van de NVRD terecht, dat perfect aansluit op wat ik altijd al graag wilde doen.

Kun je meer vertellen over jouw taken bij RAD?

Ik heb nu twee projecten; ik werk aan een nieuw online platform voor uitzendkrachten van de organisatie via een e-learning. Mijn

DAAN MIDDELKAMP, ADVISEUR BEHEER OPENBARE RUIMTE (DAR)

JESSEY GROLLE, TRAINEE (RAD)

tweede project is het ontwikkelen van een nieuw soort vuilnisbak. Deze nieuwe afvalbak, uniek in zijn soort in Nederland, houdt bij en registreert alle informatie in een app via een weegpatroon. Hierdoor krijgen mensen meer inzicht in wat ze kunnen besparen en in wat ze kunnen doen voor de natuur en hun omgeving. En zo gaan ze ook bewuster om met afval, door het beter te scheiden.

Wat vind je het leukste aan het werken binnen dit vakgebied? Iedereen in de afvalbranche heeft zijn kwaliteiten en kan iets betekenen. Wat ik specifiek heel leuk vind, is dat er veel mogelijkheden zijn en je veel kan bijdragen aan een schonere en milieuvriendelijkere samenleving.

Wat zie jij als de grootste uitdaging op het gebied van BOR? Er zijn veel uitdagingen binnen de branche, maar mensen leren om beter hun afval te scheiden, vind ik de grootste uitdaging. Die uitdaging ga ik graag aan met behulp van het traineeship en collega’s in de afvalbranche.

gericht op de volksgezondheid en heeft circulariteit en het milieu hoog in het vaandel staan. Dit sprak mij in het bijzonder aan, naast de leuke collega’s. Meerlanden praat niet alleen over duurzaamheid en circulariteit, maar brengt het ook echt in de praktijk. Dit was wel anders bij de bankensector.

Kun je meer vertellen over jouw taken bij Meerlanden?

Mijn standaard taken betreft het opstellen van maandrapportages/ kwartaal rapportages. Ik stel budgetten op samen met de calculator en de teamleiders. Daarnaast doe ik veel ad hoc analyses, meestal op verzoek van de business. Ook ben ik nauw betrokken bij projecten die te maken hebben met BOR. Algemeen gezien kan je mij als een brug zien tussen de operatie en financiën.

“ALS EEN OVERHEID NV IS MEERLANDEN GERICHT OP DE VOLKSGEZONDHEID EN HEEFT HET CIRCULARITEIT EN HET MILIEU HOOG IN HET VAANDEL STAAN. DIT SPRAK MIJ IN HET BIJZONDER AAN, NAAST DE LEUKE COLLEGA’S”

Wat vind je het leukste aan het werken binnen dit vakgebied?

De diversiteit van de openbare ruimte. Geen week, maand of jaar is hetzelfde. De openbare ruimte is constant onder invloed van het klimaat en dit zie je dan ook terug in de operatie. Als ik in mijn gemeente door de straten loop of fiets en zie hoe netjes de openbare ruimte eruit ziet, dan geeft dit me voldoening. Daarnaast ga ik regelmatig op bezoek bij de teamleiders. Als business controller vind ik dat je echt bij de operatie betrokken moet zijn, anders weet je niet precies wat er allemaal speelt. Dit is een fijne afwisseling van de hele dag achter je laptop zitten.

Wat zie jij als de grootste uitdaging binnen jouw vakgebied?

SHABIR MOQBEL, BUSINESS CONTROLLER OPENBARE RUIMTE (MEERLANDEN)

Hoe ben je in onze branche terechtgekomen?

Na mijn studie wist ik niet zo goed waar ik wilde gaan werken. Ik heb toen gekozen voor een traineeship van Randstad. Ik heb de eerste twee jaar van mijn traineeship in de bankensector gewerkt. Na die twee jaar was ik ook benieuwd naar een andere branche en Meerlanden trok mijn interesse. Als een overheid NV is Meerlanden

De onvoorspelbaarheid van het werk. De werkzaamheden zijn afgestemd op de seizoenen. De seizoenen verschillen jaar op jaar. We merken dat de seizoenen langer doorlopen en sterk veranderen. Door deze externe factoren worden de werkzaamheden enorm uitdagend. Je moet op korte termijn je werkzaamheden zien aan te passen op de seizoenen.

•Completeoplossingenopmaatvoorecologischegladheidsbestrijding

•Zoutstrooier/pekelsproeier,sneeuwploeg,enzout-enpekelopslag

•Strooimanagementsysteemengladheidsmeldsysteem

•Opleiding,ondersteuningenopvolging

•24/24service

Schuifdaken, uw oplossing voor strooizout

Blommaert Aluminium Constructions is reeds meer dan 35 jaar een vooraanstaande speler in aluminium overkappingen. De ervaring en de expertise die we op het vlak van aluminium constructies hebben opgebouwd zorgt ervoor dat wij oplossingen op maat kunnen aanbieden aan verschillende sectoren zoals: zoutopslag, logistiek (op- en overslag), biomassa, recyclage en waste management.

Volledig op uw maat gemaakt

Flexibel en degelijk

Hoge return on investment

Tijds- en kosten besparend

Onderhoudsvriendelijk

100% opening mogelijk

BEHEER EN DE WETENSCHAP

Stichting Managing Public Space (MPS) verbindt sinds 2020 de wereld van beheer openbare ruimte met de wetenschappelijke wereld. Het goed beheersen van de openbare ruimte wordt steeds complexer. Dit vraagt om vernieuwende inzichten en oplossingen om de openbare ruimte integraal te benutten. Stichting MPS helpt beheerders met deze uitdaging door het vak verder te professionaliseren en een toekomstige generatie beheerders op te leiden. Ton Hesselmans en Wiebe Oosterhoff vertellen over de oorsprong, ontwikkeling en toekomst van MPS.

TEKST: DAAN MIDDELKAMP

De openbare ruimte, de fysieke leefomgeving, geeft vorm aan de stad en het platteland. Hier komen mensen samen, hier verplaatsen mensen zich naar hun bestemming en hier speelt zich alles af wat niet binnen kan. De openbare ruimte is zo efficiënt mogelijk ingericht om het leven buiten aangenaam te maken. Er wordt veel geld en moeite gestoken in het ontwerp en de creatie van deze buitenruimte. Van infrastructuur en beplanting tot kunstobjecten, over elke centimeter is nagedacht. Maar eigenlijk begint het echte werk pas nadat het lintje van een nieuw project is doorgeknipt: de beheerfase. Een ontwerp is eenmalig. Beheer is er altijd.

Op dit moment zit het beheer van de openbare ruimte in een transitie. Door de jaren heen is goed beheer steeds complexer ge-

worden. De druk op de buitenruimte groeit door de vele functies die het krijgt, maar de ruimte zelf kan niet groeien. Een park is bijvoorbeeld niet alleen een groenvoorziening, maar ook een waterbuffer, recreatieplaats, sportcomplex, ouderen ontmoetingsplaats, middel tegen een ‘urban heat island’, er is bedrijvigheid, het is onderdeel van de infrastructuur enzovoort. Om dit goed te kunnen onderhouden en de waarde van de ruimte verder te ontwikkelen is integraal beheer essentieel. Beheer dat inspringt op de vele ritmes van de stad. Veel van deze maatschappelijke vraagstukken worden tegenwoordig ook bij de beheerprofessionals neergelegd.

VAN BEHEER NAAR MANAGING PUBLIC SPACE

Op deze vraagstukken zochten Ton Hesselmans en Wiebe Oosterhoff de antwoorden. Hesselmans werkt bij het kennisinstituut

CROW aan opgaven in de openbare ruimte. Oosterhoff is na Stadsbeheer Almere, nu bij Stadsbeheer Rotterdam werkzaam. Beide heren werken actief mee aan de transitie die het beheer van de openbare ruimte nu meemaakt. Vanuit de ‘Kopgroep Beheer’ (opgericht door beheerders van gemeenten) en vanuit CROW en iAMPro, vestigen ze de aandacht op de veranderende en belangrijke rol van beheerders van de openbare ruimte. "De Kopgroep Beheer richt zich op het versterken van de positie van beheerders," zegt Oosterhoff. Bij iAMPro, een initiatief van de gezamenlijke provincies en uitgegroeid naar een brede community voor assetmanagement en slim beheer, speelt kennisdeling voor beherend Nederland een grote rol. Beheerders verder helpen om hun werkprocessen te overzien, te integreren en aan te laten sluiten bij maatschappelijke opgaven en waarden. De kennis en kunde van beheerders staat onbetwist, maar hoe kom je in de juiste positie om mee te praten?

Gezamenlijk constateerden de Kopgroep Beheer en iAMPro dat het vakgebied wel een zetje kon gebruiken en dat het toevoegen van wetenschappelijke kennis één van de wegen was om dat te bereiken. ‘Want er miste een wetenschappelijke basis om het geheel van kennis, vraagstukken, transities en kunde goed te kunnen bundelen.’ Er zijn wel academische opleidingen en leerstoelen voor planologie en ontwerp, maar nog geen wetenschappelijk onderwijs dat zich volledig richt op beheer. Een gemiste kans om het vak verder te ontwikkelen, aldus Hesselmans. Om dit alsnog mogelijk te maken is de stichting Managing Public Space opgericht.

Maar het vormgeven van wetenschappelijk onderwijs en onderzoek ging niet zonder slag of stoot. Er was namelijk geen wetenschappelijke achtergrond en er waren weinig wetenschappelijke publicaties over het werk van een beheerder. Een wetenschappelijk hiaat waar, na lobbywerk vanuit de stichting, Wageningen University & Research (WUR) interesse in had. Samen met onderzoekers van de universiteit hebben beheerprofessionals de mogelijkheden voor een wetenschappelijke studierichting en het idee van een leerstoel onderzocht. Vanuit de praktijk was er veel enthousiasme, bleek uit het snel binnenhalen van de financiën voor de doelen van de stichting. Dat beheer openbare ruimte essentieel is in de samenleving, complex is en op verschillende niveaus acteert maakt het ook wetenschappelijk interessant. Kortom, er was genoeg stof tot nadenken en om kennishiaten te vullen.

MANAGING PUBLIC SPACE AAN DE WUR

De WUR is onder de noemer ‘Managing Public Space’ direct begonnen met het opzetten van een drietal cursussen ‘beheer en onderhoud openbare ruimte en infrastructuur’ op Master niveau. De cursussen gaan over de integratie van planning, ontwerp en beheer, over de complexiteit en onzekerheid in tijd en schaal, en over de Governance van beheer. In de drie cursussen werken professionals en studenten intensief samen in een zogenoemde mixed classroom, een bijzondere vorm van leren.

Een inspirerende combinatie aldus student Romy Beukeboom: “Studenten denken eerder outside the box en zijn wellicht een tikje naïef, en beheerders kijken met een pragmatische blik. Ik vond het interessant en uitdagend om dat raakvlak te zoeken.” Beheerders die hebben meegedaan geven aan dat ze door samenwerking met studenten nieuwe inzichten hebben opgedaan en nu vanuit verschillende perspectieven naar hun dagelijkse opgaven kijken.

De cursussen vinden plaats op de universiteit zelf en op locatie in gemeenten. Casussen uit de praktijk worden met een wetenschappelijke blik onder de loep genomen door studenten en professionals uit het veld. Op locatie wordt ‘de wetenschap tastbaar gemaakt’. Praktische opgaven met verschillende stakeholders, belangen, maatschappelijke lagen vormen een ‘wicked problem’ voor de studenten om over na te denken. Samen met de professionals worden de opgaven onderzocht en wordt er in de vorm van een eindverslag een oplossing voor het probleem gevonden. Een (wetenschappelijke) oplossing die de opdrachtgevers in de praktijk verder helpt.

“Professionals worden vaak opgeslokt door de dagelijkse gang van zaken waardoor het lastig is om alle aspecten die in de openbare ruimte spelen te overzien. Met de cursus in Wageningen willen we professionals die bredere blik meegeven.” Tegelijkertijd leren de reguliere studenten om beheer in zijn dynamische maatschappelijke context te doorgronden. Die kruisbestuiving draagt volgens Hesselmans bij aan het daadwerkelijk integraal maken van integraal beheer. De eerste twee afstudeerders hebben hun weg al naar de beheerwereld gevonden.

Naast de cursussen werken studenten en promovendi aan onderzoek naar de grote vraagstukken binnen het vakgebied, zoals: ‘Wat is de toegevoegde waarde van integraal beheer en hoe moet dat vorm krijgen?’ en ‘Welke partijen spelen een rol in de openbare ruimte als geheel en het beheer in het bijzonder?’. In maart 2022 organiseerden de WUR en MPS het eerste internationale academische symposium over beheer openbare ruimte. De MPS-onderzoekers hebben hun eerste artikelen gepubliceerd en presenteren ook regelmatig op congressen zo-

als het Nationaal Congres Beheer Openbare Ruimte van CROW. De volgende stap is om een team van senior wetenschappers aan de WUR mogelijk te maken. “Dan krijgt het vakgebied een wetenschappelijk gezicht en kan de gelegde basis worden uitgebouwd.’

KENNISVERSPREIDING EN ONTMOETING

De volgende uitdaging was de opgedane kennis delen met de gehele beheerwereld. “Er wordt continu gezocht naar manieren om de wetenschappelijke kennis toegankelijk te maken en te verspreiden,” aldus Hesselmans. De stichting organiseert diverse activiteiten om de beheerwereld en de wetenschap met elkaar in contact te brengen. Er worden themasessies, masterclasses en walkshops georganiseerd en MPS Connect is opgezet. Via MPS Connect worden studenten die een stage zoeken gekoppeld aan beheerorganisaties.

De themasessies, masterclasses en walkshops worden rondom een bepaald thema georganiseerd. Actuele thema’s ofwel maatschappelijke beheervraagstukken worden een jaar lang verdiept door wetenschappers vanuit meerdere invalshoeken. In 2021 was dat Circulair Beheer en in 2022 Belevingsgestuurd Beheer. Tijdens de masterclasses in 2022 is belevingsgestuurd beheer vanuit vijf verschillende wetenschappelijke perspectieven belicht. Oosterhoff was positief verrast over de inhoud: “De masterclasses waren voor mij

een eye opener op alles wat ik doe. Elke spreker sprak over beheer vanuit zijn of haar eigen expertise.”

POSITIE VAN BEHEER

De positie van de beheerder wordt steviger onderbouwd dankzij het onderwijs, het onderzoek en de activiteiten zoals de masterclasses. “De basis van beheer is schoon, heel en veilig. Deze basis staat stevig,” aldus Hesselmans. “Hoger in de piramide zitten uitdagingen als klimaatadaptatie en biodiversiteit. Om hier te komen moeten we als vakgebied verbreden, ook via de wetenschap.” Door de juiste kennis te ontwikkelen en te leren van andere disciplines kunnen beheerders een belangrijke rol spelen in maatschappelijke ontwikkelingen en vraagstukken. Via het programma van Managing Public Space wordt het vak verder geprofessionaliseerd en een toekomstige generatie beheerders opgeleid. Van een vakgebied met bescheiden hardwerkende professionals naar een vakgebied op de voorgrond en met slagkracht.

AGENDA ACTIVITEITEN MPS 2023

Onderwijs (aan WUR):

• 20 februari – 17 maart 2023: Beheer openbare ruimte: tijd en schaal

• 20 maart – 12 mei 2023: Beheer openbare ruimte: governance

• najaar 2023: Transities in de openbare ruimte: planning, ontwerp en beheer

Masterclasses Beheer 2023:

• 14 september: 1e Masterclass (online)

• 28 september: 2e Masterclass (online)

• 12 oktober: 3e Masterclass (online) 26 oktober: 4e Masterclass (online)

• 9 november: Slotdebat (fysiek en online)

Overig:

9 maart: bijeenkomst voor sponsoren MPS

• 30 maart: MPS aanwezig op NCBOR

Leden van de NVRD kunnen de Masterclasses kosteloos volgen.

KWALITEITSVERBETERING GFT: TECHNISCHE

INNOVATIES OF SYSTEEMVERANDERING?

Verbetering van de kwaliteit van gft-afval staat al even op de VANG-agenda. Een toename van de verontreiniging bij de inzameling leidt tot minder en kwalitatief slechtere compost. Aan de kop en de staart van de keten gebeurt veel om goede compost te krijgen. Maar welke inzet is mogelijk bij de overslag en bij de voorbewerking voorafgaand aan vergisting of compostering om stoorstoffen/vervuiling uit het gft te verwijderen? En daarmee de kwaliteit van het eindproduct te verbeteren? Een inventarisatie laat zien dat het perspectief beperkt is.

TEKST: GERRIT DE ZOETEN, MARIANNE ZEGWAARD BEELD: ATTERO

Ongeveer de helft van al het gft-afval wordt via overslaglocaties naar verwerkers gebracht. Doorgaans is de aandacht voor kwaliteit in deze fase van de keten beperkt. Het gftafval is al buiten het zicht van de gemeente en nog nauwelijks in zicht van de verwerkers. Het structureel verwijderen van stoorstoffen (voorschoning) blijft beperkt tot incidenteel verwijderen van opzichtig grote stoorstoffen (bijvoorbeeld minicontainers die tijdens de inzameling in de wagen zijn gevallen).

CONCRETE ACTIES BIJ VERWERKERS

Bij verwerkers is de urgentie om vervuiling uit het inkomende gft-afval te verwijderen

veel groter. Zowel voor de bescherming van de (vergistings)installaties als voor de kwaliteit van de compost. Een enquête door de Vereniging Afvalbedrijven bij 20 gft-installaties gaf een overzicht van acties die voorafgaand aan de verwerking plaatsvinden (zie tabel). Vooral bij vergistingsinstallaties gaat het met name om verkleining van het materiaal.

Uiteindelijk wordt tijdens de voorbewerking van het GFT circa 1% residu door zeven / mechanische scheiding afgescheiden en afgevoerd. Het meeste residu (circa 14%) komt uit de nabewerking in de gft-installatie. Aangezien het inkomende materiaal nat en plakke-

verkleinen ontijzeren ziften recir-culeren vergister directe afvoer zeefoverloop 1 x x trommel 100 mm > 100 mm x x ja

x x x trommel 150 mm x ja

x x x trommel 180 mm x ja

x x x ster 60 mm > 60 mm x ja x

x x x trommel 60 mm x ja

x x x ster 60 mm >60 mm x deels x

x x trommel 60 mm >60 mm x ja x

rig is en het eindproduct droge compost is, is het logisch dat in de verwerkingsinstallaties het accent op nabewerking ligt. Helaas is veel verontreiniging dan al sterk verkleind. Daarnaast bevat het vervuilde residu nog circa 75% organisch materiaal. Kan dat niet beter?

TECHNISCHE INNOVATIES?

Het merendeel van de (voor)bewerkingstechnieken in gft-verwerkingsinstallaties betreft mechanische scheiding (zeven, shredders, ballistische scheiders) aangevuld met een magneetband. De focus ligt daarbij op droge stromen. Dat is logisch, los rul materiaal is immers velen malen beter te scheiden dan nat en plakkerig gft-afval. Zowel leveranciers van shredders, zeven en dergelijke, als ontwerpers van verwerkingsinstallaties hebben de focus op nabewerking van het droge materiaal. Waarbij de regelgeving voor de kwaliteit van compost en eisen van afnemers vaak leidend zijn.

Inzet methoden/technieken voorafgaand aan verwerking gft-afval (20 verwerkingsinstallaties)

Voorbeeld van zeefoverloop voorschoning 180 mm + (foto: Attero)

Naast mechanische scheiding kan ook artificial intelligence (AI) worden ingezet. Dit gebeurt nu al veel in de PMD sortering of bij nascheiding van restafval. In theorie kan dat ook voor gft-afval. Onbewerkt gft-afval lijkt ongeschikt, maar de toepassing van AI op de zeefoverloop (droog en niet te klein materiaal) biedt mogelijk wel perspectief.

In de kern zijn er twee mogelijkheden om efficiënt verontreinigingen af te scheiden: een volledig droge materialenstroom of een volledig natte omgeving. Ingezameld gft-afval voldoet aan geen van deze condities. Dat is in de praktijk goed zichtbaar: naast grove scheiding met zeven en het verwijderen van grote storende objecten zoals zeilen en containers, vindt er nauwelijks voorschoning van gft plaats.

SYSTEEMVERANDERING?

Als je met iets meer afstand naar de verwerkingsketen kijkt, zijn er ook andere oplossingen denkbaar. Denk aan het combineren van de verwerking van gfe met “over de datum

producten” en swill. Dit biedt perspectieven voor volledig natte scheiding (pulping, zeef, cycloon) voorafgaand aan vergisting. Dit gebeurt onder andere in Frederikshavn, Denemarken (Gemidan Ecogi). Dit vraagt wel om aparte inzameling van gfe en tuinafval. Andere opties zijn combinatie van het gebruik van gekleurde zakken met AI scheiding of het voordrogen van gft/e om het te kunnen voorschonen.

CONCLUSIES

Gft-afval is nat en plakkerig. Dit betekent dat voor een afscheiding van verontreinigingen met enig rendement het materiaal ofwel gedroogd ofwel (in water) tot een slurrie gemengd moet worden. Systeemveranderingen lijken daarom meer perspectief te bieden dan technische innovaties om vervuilingen uit het ingezamelde gft-afval te halen.

De focus in de keten kan het beste gelegd worden aan de voorkant bij de inzameling en aan de achterkant, bij de eindbehandeling. Aanvullingen op de bestaande inzet zijn:

Verdere scheiding van de zeefoverloop. Hiermee gaat nu nog veel organisch materiaal verloren.

• Robuuste verwerking van gfe met “over de datum producten” en swill.

• Betere en naleefbare afspraken tussen gemeenten en verwerkers over kwaliteitsinformatie, acceptatie en schoning bij open overslag en verwerking.

Voorbeeld van zeefoverloop voorschoning 60 mm

NIEUWS

No pain, no gain

Er is me in januari vaak gevraagd wat mijn goede voornemens zijn. Ontspan, dit wordt geen column over meer sporten of minder eten�� Wel over de slogan No Pain No Gain. Hoewel aerobics goeroe Jane Fonda kennelijk de moderne grondlegger is van de uitspraak (gevolgd door Feel the Burn…), hebben we met historische wijsheid te maken. De stelling dat resultaten, of deze nu van sportieve aard zijn of niet, noodzakelijkerwijs voorafgegaan worden door een vorm van pijn werd al gebezigd door meerdere oude Grieken en Middeleeuwse filosofen. Zo riep dichter Hesiod al 750 voor Christus dat zweet kwam vóór succes. Een krap millenium later vinden we in het Hebreeuws: without the pain in doing what God commands, there is no spiritual gain. En het blijkt nog altijd maar al te waar. (Financiële) pijn heeft aangetoond een zeer adequaat middel te zijn om te zorgen dat winkels hun deuren wél dicht kunnen houden als het buiten koud is. Dat mensen wél de kachel een graadje lager kunnen zetten, of kunnen investeren in energiebesparing en duurzame alternatieven. Onderzoek wijst uit dat 75% van de Nederlanders verwacht vanwege inflatie te gaan ‘consuminderen’. Van de Belgen, Engelsen en Fransen zelfs nog meer. Goed nieuws voor de wereld. Het is geen totale verrassing – dankzij diftar weten we al dat gedrag in meer of mindere mate elastisch is. Maar geld blijkt dus maar weer een hele goede manier om op gewenst gedrag te sturen. Om die reden steunden we als NVRD al in 2021 het Ex’tax plan. Nu moet ik eerlijk opbiechten dat toen een van onze leden hiermee kwam, ik er nog nooit van gehoord had. Belast grondstoffen, niet banen is samengevat het idee. Het klonk best aardig, en dus besloot het bestuur gehoor te geven aan de oproep van MVO Nederland ons aan te sluiten. Inmiddels heb ik initiatiefnemer Femke Groothuis haar verhaal meermaals horen vertellen. Het idee klinkt meer dan aardig. Maak duurder waar we zuinig op moeten zijn. Maak het goedkoper om mensen in te zetten voor zaken die ertoe doen. Stimuleer dus hergebruik, reparatie, refurbishing, recycling. Belast het gebruik van grondstoffen, waarmee we de aarde uitputten. En al doet haar verhaal in niets denken aan de opzwepende aerobic instructies van Jane 80’s Fonda, het principe is the same: no pain, no gain. Laat ik aan u of u dit jaar ook nog actie onderneemt op Feel The Burn…..

BENCHMARK ZWERFAFVAL

Begin dit jaar is het Kostenonderzoek Zwerfafval gepubliceerd (zie pagina 10 in deze GRAM). In het eindrapport is geconcludeerd dat gebiedsbeheerders moeite hebben om de benodigde gegevens over zwerfafval boven tafel te krijgen. Het kostenonderzoek wordt over enkele jaren herhaald. Tauw adviseert om gebiedsbeheerders de komende jaren te ondersteunen om de gegevens structureel inzichtelijk te maken en doet de suggestie dat de Benchmark Schoon van de NVRD hiertoe een handig middel kan zijn.

De NVRD pakt deze uitdaging graag op en verkent momenteel of we met de deelnemende gemeenten aan het kostenonderzoek een vliegend start kunnen maken met het vergroten van dit inzicht. Deze gemeenten hebben al gegevens aangeleverd, kunnen gelijk door met het leren van elkaar en vormen een goede vergelijkingsbasis. Hoe beter het inzicht bij gemeenten is, hoe beter het toekomstige kostenonderzoek kan worden uitgevoerd en hoe beter de basis is van de toekomstig SUP-vergoeding aan gemeenten. Heb je (ook) interesse om aan te haken bij de Benchmark Zwerfafval, laat dat dan even weten aan Bas Peeters (peeters@nvrd.nl).

INTRODUCTIE: JANNEKE BOLIJN

Mijn naam is Janneke Bolijn, per februari ben ik de uitdaging aangegaan als Adviseur Goed werkgeverschap bij de NVRD. Binnen deze functie zal ik de leden strategisch ondersteunen op het kruispunt van HR en Arbo & Milieu: van sociale inclusie en duurzame inzetbaarheid tot vitaliteit en veiligheid. De afvalbranche is mij niet vreemd, voorheen was ik werkzaam bij Circulus binnen de afdeling Sociaal. Ik werk graag mee aan een duurzamere en meer inclusieve samenleving. Ik hoop daar in deze functie verder aan bij te kunnen dragen. Graag tot ziens!

PAUL HOFMAN NIEUW BESTUURSLID NVRD

Bij de Algemene Ledenvergadering op 14 december is wethouder Paul Hofman benoemd tot nieuw bestuurslid van de NVRD.

Paul Hofman (1988) studeerde politicologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. In 2008 werd hij politiek actief voor GroenLinks. Hij was onder meer afdelingsvoorzitter van GroenLinks in Nijmegen en actief voor DWARS, de organisatie voor GroenLinkse jongeren. Naast zijn baan als zorgverlener en later als manager voor een zorgorganisatie, was hij in deeltijd politiek actief als lid van Provinciale Staten van Gelderland. Na de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 werd Paul Hofman wethouder in de gemeente Bronckhorst. Sinds mei 2022 is hij wethouder van de gemeente Rheden (portefeuille: Omgevingswet/Ruimtelijke Ordening, Vergunningverlening & Toezicht, Natuur, Landschap & Biodiversiteit, Milieu en Klimaatmitigatie, Cultuur, Kunst, Cultuurhistorie & Erfgoed). Daarnaast is hij lid van de VNG-commissie Economie, Klimaat, Energie en Milieu en lid van de Stuurgroep Gelders Ondergrond Overleg. Paul woont met zijn vriendin en hun drie jonge zonen in de Achterhoek.

Wendy de Wild directeur NVRD

Foto: Bart van Dieken

TECH-SOL B.V.: BIOFILTER IN

CONTAINERDEKSEL GFT +

ETENSRESTEN VAN ELK

VUGHTS HOOGBOUWCOMPLEX

VUGHT – Na de zomervakantie werd in een aantal hoogbouwcomplexen in de gemeente Vught de container voor Groente-, Fruit- en Tuinafval en etensresten voorzien van een deksel met een Biofilter. De enthousiaste wethouder Fons Potters houdt wel van experimenteren en stemde in met de proef.

“Al in mijn vorige periode als bestuurder merkte ik, dat inwoners van flats en appartementen moeite hebben met het scheiden van onder andere hun GFT-afval. Vaak wordt dat afval bij het restafval gegooid en dat is natuurlijk niet wat we met elkaar willen. We spraken de bewoners hierop aan. Ze reageerden soms teleurgesteld en zelfs boos. Want het was geen onwil, maar om verschillende redenen simpelweg niet uitvoerbaar”, herinnert wethouder Potters zich. “In de zomermaanden gaat afval stinken en ontwikkelen zich maden of ander ongedierte. En dus gooien inwoners hun GFT bij het restafval, dat meer wordt opgehaald.”

De oplossing was dichtbij. Iwan van der Velden van Iwan Afval Advies had regelmatig contact met beleidsadviseur Maud van Gool. “Via mijn zakenrelatie Michael Lok van Tech-Sol B.V hoorde ik van een deksel met een geïntegreerd Biofilter system van Biologic. Gemeente Vught wilde meewerken aan een experiment.”

POSITIEVE REACTIES

Maud knikt. “Met succes, want we hebben louter positieve reacties ontvangen van bewoners en ook beheerders. Het werkt echt en dus gaan we komend voorjaar alle deksels in onze hoogbouwcomplexen voorzien van een Biofilter.”

Het verbaast Michael Lok niet. “In veel Duitstalige landen wordt de Biofilter al jaren toegepast bij verschillende gemeenten. Toevallig kwam ik de patent houdende ondernemer tegen en we raakten aan de praat. Vanaf afgelopen voorjaar mag ik mij agent noemen voor de Benelux. Inmiddels heb ik via Iwan contact met andere gemeenten.”

Logisch, want vanaf 1 januari 2024 zijn gemeenten verplicht om bij hoogbouw GFT+E apart in te zamelen. Het mes snijdt aan verschillende kanten. “Het filtermateriaal bestaat uit kokosvezels en is ingeënt met natuurlijke micro-organismen die ervoor zorgen dat de nare luchtjes geneutraliseerd worden. Tevens zorgt de rubberen afdichting ervoor dat er geen ongedierte erin of eruit kan. Een filter gaat minimaal twee jaar mee en kan eenvoudig worden vervangen. De eenmalige kosten afhankelijk van klep formaat wegen niet op tegen het telkens laten schoonmaken van de contai-

ner of extra ledigingen. In alle opzichten is het plaatsen van een filter beter voor het milieu en zeker ook voor de portemonnee.

“We gaan het nu bij alle hoogbouwcomplexen verder uitrollen en misschien op langere termijn zelfs ook voor laagbouw. Het doel blijft zo veel mogelijk GFT+E uit het restafval krijgen. En als stank voor inwoners een belemmering is om te scheiden, kunnen we die met de filter mogelijk wegnemen”, besluit de Vughtse bestuurder.

BRANCHE NIEUWS

BAT INVESTEERT IN VOLLEDIG ELEKTRISCHE (BEV) SCANIA’S VOOR HUISVUILINZAMELING IN DE GEMEENTE TILBURG.

Gemeente Tilburg, afdeling BAT (Brabants Afval Team), die in en om de gemeente afval inzamelt en toeziet op hergebruik, heeft de eerste drie elektrische voertuigen – allen Scania’s – in gebruik genomen. De komende jaren worden stapsgewijs alle vuilniswagens vervangen door schone, elektrische trucks.

Het BAT neemt met de ingebruikname van deze drie Scania BEV’s in Tilburg een grote stap in de verduurzaming van haar wagenpark, anticiperend op de invoering van de nul emissie zone in en rond het centrum, die op 1 januari 2025 ingaat. Ook neemt de gemeente nu al een voorschot op de verplichting van de overheid om vanaf 2030 geen milieuvervuilende voertuigen meer aan te schaffen.

KOFFIEPADS EN THEEZAKJES

VANAF NU BIJ HET GFT

Voortaan staan ze aan de linkerkant van de GFT wel-niet lijst: theezakjes en koffiepads. Deze mogen vanaf nu officieel in de GFT-container. Een goede zaak voor meer grondstoffenscheiding en minder restafval.

Veel inwoners gooiden hun theezakjes en koffiepads al bij het GFT-afval, maar daar hoorden de gevulde zakjes (meestal) niet thuis. Vanaf nu is deze 'vertrouwde' handeling wél de bedoeling. Dit is goed nieuws, want hiermee komt er naar verwachting jaarlijks 88 miljoen kilo compost extra vrij.

9 februari

Textielcongres voor gemeenten (NVRD en RWS) Utrecht

6 tot en met 12 maart

Week van de AfvalHelden

Landelijk

30 maart

Gemeentelijk Grondstoffencongres

Hart van Holland, Nijkerk

MINISTERIE VAN INFRASTRUC -

TUUR EN WATERSTAAT GEEFT

GEMEENTEN SUBSIDIE VOOR

ONTWIKKELING CIRCULAIRE AMBACHTSCENTRA

Dit jaar ontvangen 19 gemeenten subsidie voor het opzetten of verder ontwikkelen van een circulair ambachtscentrum. De staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat geeft daarmee de ontwikkeling van circulaire ambachtscentra in Nederland een flinke impuls.

WEL/NIET LIJSTEN AANGEPAST

De wel/niet lijst voor gft is al aangepast. De lijst - opgesteld door Rijkswaterstaat, Vereniging Afvalbedrijven, Milieu Centraal en NVRD – is leidend. De lijst vermindert verwarring bij inwoners: het is immers makkelijk te begrijpen wat in welke bak hoort.

In de ingediende plannen moeten minimaal de vijf pijlers van een circulair ambachtscentrum (milieustraat, kringloop, reparatie, sociaal en onderwijs) samenkomen. Dit jaar is er nadrukkelijker gekeken naar de praktische uitvoerbaarheid, de mate waarin andere gemeenten betrokken zijn en hoe burgers/consumenten betrokken worden bij de realisatie. De aanvragen zijn beoordeeld door een onafhankelijke jury, bestaande uit leden van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, Rijkswaterstaat, Branchevereniging Kringloopbedrijven Nederland, NVRD en Stichting Repair Café. Sinds 2019 ontvingen al 90 gemeenten subsidie van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. De subsidie geeft een impuls aan de ambitie om een landelijk dekkend netwerk van circulaire ambachtscentra in Nederland te realiseren. Opvallend is dat vooral aangrenzende gemeenten van al deelnemende gemeenten aanvragen indienden. De circulaire ambachtscentra verspreiden zich duidelijk als een olievlek over het land richting een landelijk dekkend netwerk.

7 & 8 JUNI 2023 • FLEVONICE BIDDINGHUIZEN

De RDD is een initiatief van de leden van RAI Vereniging en voor iedereen die professioneel actief is in de afval- en reinigingswereld. Al 10 edities lang geeft de beurs een compleet overzicht van de markt van reinigingsvoertuigen en aanverwante producten en diensten: van inzamelvoertuig tot veegmachine en van winterdienst tot afvalcontainers. Vertegenwoordigers van provincies, gemeentelijke reinigingsdiensten, waterschappen, afvalverwerkers en aanverwante bedrijven kunnen hier de laatste technologieën, noviteiten, trends, ontwikkelingen en producten zien, ervaren en met elkaar netwerken. Op 7 & 8 juni bent u weer van harte welkom in Biddinghuizen!