Przygoda uczenia. Techniki efektywnej nauki w praktyce szkolnej
oprócz zachwytów również stwierdzenie: jak to dobrze, że zapominam, straszne byłoby pamiętać wszystko. Warto zatem uświadamiać uczniom, że pamięć trzeba ćwiczyć, aby sprawniej korzystać z jej zasobów, a umiejętność selekcjonowania informacji i ich zapominania to objaw prawidłowej pracy mózgu.
I.2.2. Układ nerwowy i mózg w procesie uczenia się Na temat roli układu nerwowego i funkcjonowania mózgu w procesie uczenia się napisano mnóstwo opasłych opracowań, ale ciągle wydaje się, że wiemy o tym niewiele. Układ nerwowy to skomplikowana struktura, której budowę analizuje się pod względem anatomicznym (centralny i obwodowy układ nerwowy) oraz funkcjonalnym (autonomiczny i somatyczny układ nerwowy). Badania funkcji układu nerwowego rozwijają się obecnie dzięki postępowi technicznemu, w wyniku którego następuje szybki przyrost wiedzy, często obalając utarte informacje. Jako nauczyciele, niezależnie od nauczanego przedmiotu, powinniśmy więc mieć podstawy wiedzy na temat budowy i funkcjonowania układu nerwowego i wiedzę tę aktualizować. Zadanie to jest stosunkowo łatwe do wykonania, ponieważ dostępnych jest mnóstwo wiarygodnych źródeł wiedzy11,12. Metody bezinwazyjnego neuroobrazowania mózgu wykorzystuje się zaledwie od kilkunastu lat, więc informacje uzyskiwane tą drogą są stosunkowo nowe. Niezwykłe wydaje się, że dziś możemy badać procesy zachodzące w mózgu osoby, która np. czyta ciekawą książkę, „serfuje” po stronach internetowych czy uczy się słówek. Daje to ogromne szanse badawcze, ale pokazuje niestety jednoznacznie, że nasz system edukacji pozostaje w dużej sprzeczności z biologią funkcjonowania mózgu jako narzędzia efektywnego uczenia się. Próbę wdrożenia technik nauczania „przyjaznych mózgowi” podejmuje m.in. neurodydaktyka. Zgłębiając tajniki skutecznych sposobów uczenia się, warto brać pod uwagę np. rolę właściwej diety, odpowiedniej ilości snu czy aktywności fizycznej. Samo pojęcie „mózg” nie jest oczywistym określeniem, ponieważ stosuje się je tylko w klasyfikacji klinicznej jako część mózgowia. W tym medycznym podziale oprócz mózgu wyodrębnia się jeszcze pień mózgu i móżdżek. Inaczej jednak klasyfikuje się części mózgowia w przypadku, gdy pod uwagę bierze się jego sposób kształtowania się w czasie rozwoju zarodkowego. Wyodrębnia się kresomózgowie, międzymózgowie (tworzące kliniczny mózg) śródmózgowie, tyłomózgowie wtórne i rdzeń przedłużony. Brzmi skomplikowanie i tak faktycznie jest, więc w praktyce stosujemy umownie określenie „mózg” do struktury odpowiedzialnej za zapamiętywanie i uczenie się.
11
12
22
Informacje dostępne online, https://pl.khanacademy.org/test-prep/nclex-rn/nervous-system-phy [dostęp: 20.08.2021]. Żylińska M., (2013), Neurodydaktyka. Nauczanie i uczenie się przyjazne mózgowi, rozdział Jak działa mózg – fakty i liczby, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, s. 26–38.
