Pf Fotografie Magazine #4 2021 by Virtùmedia

Fotofestival Naarden SO Awards Context en presentatie Sony A1

€ 9,99 AP

Alex Timmermans Iris Haverkamp Begemann Kevin Osepa Jouk Oosterhof

DE KEUZE VAN PROFESSIONALS

“DE IS EEN UNIEKE CAMERA VOOR SPORTFOTOGRAFIE, WAARMEE IK SPECIFIEKE EXPRESSIES EN BEWEGINGEN KAN VASTLEGGEN” De prestaties van de autofocus overstegen mijn verwachtingen. Je kunt continu fotograferen met tot wel 30 Fps, waardoor ik iedere fractie van een seconde kan vastleggen. Dat is de essentie van goede sportfotografie.

Thomas Lovelock

reageert het snelst van alle camera’s die ik ooit heb gebruikt. Ik was volledig overrompeld door de Eye detection De van het Realtime autofocus-systeem. Voor deze gymnastiek shoot heb ik de FE 70-200mm f/2.8 GM en de FE 24-70mm f/2.8 GM gebruikt om iedere perfect gecontroleerde beweging vast te leggen vanaf een afstand ver genoeg, zodat ze de ruimte had haar bewegingen feilloos uit te voeren. Atleten worden steeds sneller en beter en daar moet ik op voorbereid zijn. Met geweldige technologie - als alles in perfecte synergie samenwerkt – wordt het zoveel meer dan de som der delen. Dat is waar de om draait.

Sport Fotograaf

Ontdek het volledige verhaal op www.sony.nl/alphauniverse

‘Sony’ en de logo’s van Sony zijn geregistreerde handelsmerken van Sony Corporation. Alle andere logo’s en handelsmerken zijn eigendom van hun respectievelijke eigenaren.

INHOUD

PORTFOLIO

16 22 28 44 50 56

ALEX TIMMERMANS Surrealistische humor

IRIS HAVERKAMP BEGEMANN Zelfbeschikking en rebellie

KEVIN OSEPA Alledaagse magie

JOUK OOSTERHOF De mens als vorm

RUBEN TIMMAN

Sterke vrouwen

ANNIE VAN GEMERT

Tijdsreis door Staphorst

FOTOCULTUUR

CONTEXT EN PRESENTATIE DEBUUT

64 MIRRE WIJNJA A Shared Line © Ruben Timman

66 ELVIRA SMIT Restruimte

68 GYSELLE BLOKLAND Verstandelijke beperking

RUBRIEKEN

Coverfoto © Kevin Osepa

72 BRANDING Jouw verhaal 74 CREATIVITEIT Het loslaten 76 PROJECT Printen 78 COMPOSITIE Kijkroute 82 WORKFLOW Nik Collection 4 84 CAMERA Sony A1

P F # 4 2 0 21

“Het beste fotolab ter wereld” Prijsgekroond door de redacties van 26 internationale fotografie-tijdschriften TIPA World Award 2013, 2017, 2020 en 2021

Uw foto‘s in onevenaardbare galeriekwaliteit Achter acrylglas, ingelijst of als grote fotoafdruk. Made in Germany – door mensen die van fotografie houden. Wij zijn er trots op dat we meer dan 100 overwinningen in consumententests en aanbevelingen hebben! Gewoon uw foto uploaden, dan het gewenste formaat selecteren en een passende lijst kiezen – nu zelfs met revolutionair WhiteWall RoomView direct op uw muur. WhiteWall.com Berlijn, Londen, Parijs, New York

R EDAC TIONEEL

Beleving van fotografie heeft schaal nodig Nu de pandemie bijna bestreden is hebben de cultuurschuwende ministers gelukkig besloten dat de musea weer open mogen, zodat we niet meer thuis in het donker naar onscherpe dvd’s uit de vorige eeuw hoeven te kijken. De beleving van fotografie als kunstvorm is pas optimaal in de fysieke vorm van een echte afdruk. Door de schaal ervan ontstaat er een intens gevoel van verwondering en krijg je de gelegenheid om met je blik in de vaak verrassende details van een foto te duiken. Het oog heeft schaal en verhouding nodig om de impact van een kunstwerk te voelen. Een fotoboek heeft weer andere voordelen. Je kunt rustig bladeren en de bijbehorende teksten lezen. In een boek kun je het verhaal achter een fotoproject rustig tot je nemen. En bij een online presentatie is het grote voordeel dat je het altijd en overal kunt oproepen, zelfs op je kleine smartphone. Zo heeft elke presentatie zijn voordelen en aantrekkingskracht. Over al deze presentatievormen hebben we in dit nummer van Pf een speciaal artikel geschreven. Niet alleen zijn de musea weer open, de fotofestivals gaan ook weer van start. FotoFestival Naarden zal waarschijnlijk het eerste fotofestival zijn dat zijn deuren opent na de voor iedereen zo ontregelende pandemie. Wij hebben in dit nummer van Pf een aantal portfolio’s opgenomen van fotografen die te zien zijn in Naarden. Alex Timmermans laat zijn surrealistische verhalen zien, opgenomen met de oude collodiumtechniek. Kevin Osepa dook in de magische cultuur van Curaçao en Iris Haverkamp Begemann fotografeerde mensen die sociale conventies doorbreken. Daarnaast brengen we Jouk Oosterhof die genomineerd was voor de SO Award (en verklappen we de winnaar), Ruben Timman met zijn Museum van de Humaniteit en Annie van Gemert met een boek over Staphorst. En voor wie deze zomer zelf creatief aan de slag wil hebben we wederom onze leerzame rubrieken Branding, Creativiteit, Project, Compositie, Workflow en Camera. Pf wenst je een mooie, culturele zomer met een overvloed aan fotografische inspiratie.

Ton Hendriks, hoofdredacteur Pf thendriks@virtumedia.nl

P F # 4 2 0 21

Eregalerij van de Nederlandse fotografie In het Nederlands Fotomuseum hangt de Eregalerij van de Nederlandse fotografie. Er zijn 100 foto’s te zien. De beelden hebben stuk voor stuk iconische waarde, door hun maatschappelijke en artistieke betekenis. Samen vertellen zij het verhaal van het begin van de fotografie in Nederland (1841) tot heden. Te zien zijn de hoogtepunten, de vernieuwingen en de enorme stappen die fotografen maakten tussen de uitvinding van de foto tot aan de innovaties aan het begin van de 21e eeuw. Speciaal voor de Eregalerij is een extra zaal van 2.000 m2 toegevoegd aan het museum. Bij elke foto wordt informatie gegeven over de achtergrond en de reden waarom juist deze foto in de Eregalerij is opgenomen en wat het beeld zo bijzonder maakt. Nederlands Fotomuseum | permanente opstelling

World Press Photo De flagship expositie van World Press Photo 2021, de grote jaarlijkse internationale persfotowedstrijd, wordt traditioneel gehouden in De Nieuwe Kerk Amsterdam. Te zien zijn alle ruim 150 bekroonde beelden en video’s, inclusief de prachtige World Press Photo of the Year en de World Press Photo Story of the Year. En natuurlijk veel indrukwekkende foto’s in de categorieën Nieuws, Portretten, Sport, Natuur en Milieu en de winnende films van de Digital Storytelling Contest. De Nieuwe Kerk, Amsterdam | tot 29 augustus 2021

P F # 4 2 0 21

E X P O SITIE Infinite Identities. Photography in the Age of Sharing © Nick Sethi

In ‘Infinite Identities. Photography in the Age of Sharing’ is werk van acht kunstenaars en fotografen te zien die Instagram gebruiken om bepaalde aspecten van hun kunst te ontwikkelen en over hun kunstpraktijk te communiceren. De tentoonstelling laat zien hoe deze app een extra laag toevoegt aan de kunstwereld door virtueel de plek in te nemen van een atelier, museum of galerie. Tegelijkertijd is het een tentoonstelling waarin op metaniveau onderwerp en werkwijze zijn samengekomen, want ze is volledig digitaal gemaakt ten tijde van de pandemie. Hoe ingrijpend zullen internet en sociale media het aloude museale proces in de toekomst veranderen? Huis Marseille | tot 29 augustus 2021

Foam Talent Foam presenteert de tentoonstelling ‘Foam Talent 2020’, met werk van een nieuwe generatie beeldmakers. Ieder jaar nodigt Foam fotografen uit hun portfolio’s in te zenden via de Talent Call: een internationale zoektocht naar buitengewoon fotografietalent onder de 35 jaar. De fotografen die geselecteerd worden kunnen zich opmaken voor een internationale introductie in de wereld van de fotografie. De Foam Talent Call stimuleert de carrières van jonge kunstenaars door hun werk te presenteren in Foam Magazine en deelname aan een reizende groepstentoonstelling aan te bieden. Ook is er de mogelijkheid werk toe te voegen aan de prestigieuze Art Collection Deutsche Börse van de Deutsche Börse Photography Foundation in Frankfurt. Foam, Amsterdam | tot 25 augustus 2021

P F # 4 2 0 21

Hoe je de perfecte shoot ook perfect afsluit? Bestel een Professional fotoboek. Hét fotoalbum voor de meest bijzondere momenten. Bundel je meest bijzondere herinneringen in onze handgemaakte Professional fotoboeken. Je foto’s worden belicht op de allerhoogste kwaliteit fotochemisch papier. Dit geeft de meest heldere kleuren en perfect scherpe foto’s zonder rasters. De verdikte pagina’s, het lay-flat design en het professionele fotopapier geven jouw foto’s een museale uitstraling. Maar ook de kaften zijn verre van alledaags. Zo kun je kiezen uit verschillende materialen zoals leer en linnen, maar ook uit een plexiglas cover. Of ga voor een Deluxe cover waarbij een foto in de kaft wordt ingelegd. Zo creëer je het meest prachtige fotoboek voor de meest bijzondere momenten. Maak kennis met onze fotoboeken en bestel nu met 10% korting.

Wist je dat Profotonet fotoboeken keer op keer als beste kwaliteit uit verschillende tests komen?

10% korting op je Professional fotoboek. Ga naar www.profotonet.nl en gebruik de code PFJULI2021 *

Profotonet maakt beelden met passie tastbaar. *Deze actie is geldig t/m 31 augustus 2021. Kijk op profotonet.nl/PFmagazine voor de actievoorwaarden.

NIEUWS © Marwan Margroun

Marwan Margroun wint de SO 2021 Award Marwan Margroun heeft met zijn serie The Life of Fathers de SO 2021 gewonnen. De jury noemt het een heel mooie fotoserie, gemaakt rondom een thema waar weinig aandacht naar uitgaat maar dat veel stereotyperingen kent. Het verhaal wordt volgens de jury op een zorgvuldige en beeldende manier verteld. De winnaars werden op 2 juli bekendgemaakt tijdens een hybride award show. Juryvoorzitter Femke Rotteveel over The Life of Fathers: “De betrokkenheid van de fotograaf is in de hele serie voelbaar. In een jaar waarin de demonstraties rond Black Lives Matter regelmatig het nieuws bepaalden, maakt deze serie ook duidelijk hoe belangrijk genuanceerde berichtgeving is en hoe noodzakelijk het is om

verschillende perspectieven te tonen. Op zorgvuldige wijze, zonder toeters en bellen, vertelt de fotograaf het verhaal. De beelden blijven je bij en zetten zich vast in je hoofd. Ze hebben het perspectief op dit onderwerp op een subtiele manier blijvend aangevuld.” “In onze samenleving”, zegt Marwan Magroun zelf over zijn

serie, “heerst een hardnekkig stigma over vaders met een migratieachtergrond, namelijk dat ze zijn vaak afwezig zouden zijn bij de opvoeding van hun kinderen. Met het project The Life of Fathers wil ik een tegengeluid bieden door deze vaders een stem te geven. Hoe vullen zij hun vaderrol in? Waar worstelen ze mee? En

welke voorbeelden hebben ze om zich aan te spiegelen? Door de vaders intensief te volgen en hun alledaagse beslommeringen met én zonder kinderen vast te leggen, geef ik een intiem inkijkje in hun levens.” STUDENT AWARD De SO 2021 Student Award is gewonnen door Bebe Blanco Agterberg. Bebe maakte een serie gebaseerd op een waargebeurd verhaal. Het project richt zich op de overgangsperiode in Spanje die volgde nadat dictator Francisco Franco in 1975 overleed. Het stelt vragen hoe een samenleving omgaat met wreedheid uit het verleden en hoe ‘vergeten’ als politiek middel wordt ingezet. Wie vertrouwen we in tijden van crisis? Het genomineerde werk van SO 2021 zal een week lang te zien zijn op abri’s bij bus- en tramhaltes in het centrum van Amsterdam vanaf 19 juli 2021. P F # 4 2 0 21

Federico Clavarino: Ghost Stories

Robby Müller: Flora Polaroid

Issei Suda: My Japan

De Frioul-archipel ligt tegenover de Golf van Marseille en bestaat uit vier eilanden: Ratonneau, Pomègues, If en Tiboulen. Ze vormen een eilandengroep in ruimte en tijd: ze zijn het scenario geweest van schijnbaar niet-gerelateerde gebeurtenissen die samen een mysterieus sterrenbeeld vormen. In 1516 liet koning François I een fort bouwen op het eiland If, dat in de 17e eeuw als gevangenis werd gebruikt. Onder meer Edmond Dantès, de hoofdpersoon van Alexandre Dumas’ De graaf van MonteCristo zat er. In een van zijn cellen is nog steeds een gat te zien dat Dantès in een muur heeft gemaakt in een poging te ontsnappen. In 1516 werd de eerste neushoorn die ooit in Europa werd gezien, op Ratonneau gelost. Op 31 juli 1944 schoot Luftwaffe-piloot Horst Rippert een P-38 Lightning neer, die samen met zijn ongelukkige piloot, Antoine de Saint-Exupéry, schrijver van De Kleine Prins, in de wateren van de archipel viel. In Clavarino’s kenmerkende stijl – zich bewegend in de kleurentaal tussen Luigi Ghirri en Gregory Halpern – is Ghost Stories een serie foto’s die bedoeld is om al deze gebeurtenissen met elkaar te verweven.

Dit is een uitgave met reproducties van 69 polaroids van de Nederlandse cameraman Robby Müller (1940-2018), beroemd geworden door fotografisch prachtig geschoten films als Breaking the Waves, Dead Man en Paris, Texas. Müller was een fervent liefhebber en verzamelaar van fotografie. Sinds het midden van de jaren zeventig heeft Müller zo’n 2000 polaroid-opnamen gemaakt, waaruit zijn gevoeligheid voor licht blijkt. Naast zijn alom bekende foto’s van hotelkamers en straattaferelen, trokken natuurmotieven meer dan enig ander onderwerp zijn aandacht. Müller fotografeerde graag bomen in alle seizoenen: levendig in de lente, gekleurd in de herfst en omgeven door mist in de winter. De specifieke kleurkwaliteit van de Polaroids is exemplarisch in de afbeeldingen van de bloemen.

Voor de Japanse fotograaf Issei Suda (1940-2019) was fotografie een middel om het gewone te documenteren en het buitengewone te onthullen. Traditionele festivals op het platteland waren een geliefd onderwerp, maar hij zag ook theater in het straatleven van Tokio. Suda had een talent voor composities op vierkant formaat en staat bekend om de technische perfectie van zijn zwart-wit prints en om zijn unieke en surrealistische visuele stijl. My Japan is een inleiding tot zijn levenswerk, van de jaren ‘60 tot de publicatie van zijn laatste boek in 2018. Het bevat zelden geziene foto’s uit zijn vroege fase als fotograaf voor de avant-garde theatergroep Tenjo Sajiki, en iconische series, zoals Fushi Kaden en Waga Tokyo 100. Het boek is een catalogus voor de gelijknamige tentoonstelling die tot 3 oktober 2021 te zien is in het museum Fomu in Antwerpen. In het interview in dit boek noemt Suda elke foto zijn favoriet: “Voor mij werken ze samen als een fotografisch album dat mezelf en mijn tijd weerspiegelt.”

Federico Clavarino, Ghost Stories uitgeverij Ediciones Anomalas, € 36,00

P F # 4 2 0 21

Robby Müller, Flora Polaroid uitgeverij Roma Publications, € 30,00

Issei Suda, My Japan uitgeverij Fw:Books, € 20,00

BOEK EN

Jamie Hawkesworth: The British Isles

Eregalerij van de Nederlandse fotografie

Bertien van Manen: Archive

The British Isles is een verslag van dertien jaar leven in het Verenigd Koninkrijk, gezien door de lens van Jamie Hawkesworth. In deze uitgebreide reeks portretten en landschappen onderzoekt Hawkesworth de personages en gebieden die het alledaagse weefsel van zijn thuisland vormen: schoolkinderen en winkelpersoneel, markten en landgoederen, priesters en professionals, steden en bouwplaatsen. De foto’s brengen een alternatieve geschiedenis van deze bewogen periode van de Britse geschiedenis in kaart, die gekenmerkt wordt door bezuinigingen, referenda, vieringen en conflicten. En toch, net zo goed als een historisch document, is dit boek een oefening in nieuwsgierigheid en presenteert het een radicaal democratiserend portret van het Verenigd Koninkrijk waarin individuen, gebouwen en natuurlijke scènes doordrongen zijn van het genereuze en waardige oog van Hawkesworth.

Het Nederlands Fotomuseum in Rotterdam stelde de Eregalerij van de Nederlandse fotografie samen, waar 99 foto’s te zien zijn. De beelden hebben stuk voor stuk iconische waarde, door hun maatschappelijke en artistieke betekenis. Samen vertellen zij het verhaal van het begin van de fotografie in Nederland tot de tegenwoordige tijd (1841-2021). Voorbij komen de hoogtepunten, de vernieuwingen en de enorme stappen die fotografen maakten tussen de uitvinding van de foto tot aan de innovaties aan het begin van de 21e eeuw. De opdracht aan de selectiecommissie was een fotoselectie te maken die gezamenlijk een overzicht biedt van de Nederlandse fotografie tussen 1841 en 2021. Speciaal gaat het om foto’s die betekenisvol zijn of zijn geweest voor de ontwikkeling van de Nederlandse fotografie. De commissie baseerde haar keuze op criteria als artistieke en maatschappelijke relevantie, vernieuwing en meerstemmigheid. Met dat laatste wordt bedoeld dat de commissie niet alleen keek naar de traditionele canon, maar nadrukkelijk ook daarbuiten. Speciaal voor de Eregalerij is een extra zaal van 2.000 m2 toegevoegd aan het museum. Dit boek is de catalogus van dit project.

Sinds de jaren ‘70 maakt Bertien van Manen intieme en aangrijpende foto’s van alledaagse taferelen, geproduceerd tijdens lange reizen door Europa, Amerika, China en de voormalige Sovjet-Unie. Van Manen heeft zichzelf gevestigd als een unieke stem in documentaire fotografie. Haar beeldtaal is doordrenkt met empathie en respect voor het dagelijks leven van haar onderwerpen. Dit boek geeft een uitgebreid overzicht van Van Manens werk, naast dagboekaantekeningen en niet eerder gepubliceerde selecties uit haar archief. Het boek is geredigeerd en ontworpen door de beroemde Nederlandse ontwerper Hans Gremmen, wat sterk bijdraagt aan de kwaliteit van deze publicatie. Het is het ultieme naslagwerk van Van Manens oeuvre. De Amsterdamse galerie Annet Gelink exposeert deze zomer werk van Bertien van Manen uit Moonshine, haar project over het leven van de hillbillies in de Appalachen, het gebergte in het oosten van de Verenigde Staten.

Jamie Hawkesworth, The British Isles uitgeverij MACK Books, € 60,00

Bertien van Manen, Archive uitgeverij MACK Books, € 65,00

Eregalerij van de Nederlandse fotografie uitgeverij Lecturis, € 30,00

Deze rubriek wordt verzorgd door Edie Peters van PhotoQ Bookshop at World Press Photo

P F # 4 2 0 21

Foto: Erwin Olaf | Royal Blood - Sissi † 1898

• Hét fotolab voor de professionele fotograaf • Fotoprints / C-print (Durst Lambda), Fine Art / Giclée prints

eyes on photo

• Plexificeren (o.a. TruLife plexiglas) • Contoursnijden / frezen, opplakken, Inlijsten

T 020 58 58 333

• Hoogwaardige kwaliteit – toonaangevend in de markt

Kuiperbergweg 34

• Kennis van vele disciplines, technieken en materialen

1101 AG Amsterdam

• Persoonlijke begeleiding door gedreven professionals

printing@eyesonphotoart.nl

• Sterk in maatwerk en seriematige producties

www.eyesonphotoart.nl

NIEUWS © Bieke Depoorter, Magnum Photos, Agata

De kunst van het leven op FotoFestival Naarden Hoe gaan mensen om met het leven in de maatschappij, in hun bubbel of als individu? Hoe vieren ze het leven in goede en minder goede tijden? Het thema van FotoFestival Naarden 2021 is ‘The Art of Living’, een fotografische verheerlijking van het leven. De curatoren presenteren de levenskunst van eigenzinnige, veerkrachtige, artistieke, creatieve en alledaagse mensen.

P F # 4 2 0 21

eiko Koster (hoofdcurator, galeriehouder Koster Fine Art Gallery), koos onder meer voor fotografen Jan Banning (1954) en Richard Koek (1965). Jan Banning toont met zijn werk Het verdriet van carnaval de emoties van de carnavalsvierders die afgelopen jaar hun verkleedspullen in de kast moesten laten hangen. Richard Koek toont jonge jongens uit Bushwick, een latino-hispanicwijk in Brooklyn, New York. Lieutenant Colonel George Irizarry traint jonge cadetten in de leeftijd van 7 tot 17 jaar. Koek toont met zijn serie Cadets de jongens die trainen voor een nieuwe, betere toekomst. STRIPCLUB IN PARIJS Curator Madé van Krimpen (galeriehouder Multiplemadé, Amsterdam), toont werk van onder meer de Belgische Bieke Depoorter (1986) en Liv Liberg (1992). Van Depoorter is het werk Agata, Bieke en Germaine te zien. In oktober 2017 ontmoet Depoorter Agata in een stripclub in Parijs. In de daaropvolgende

P F # 4 2 0 21

drie jaar werken de vrouwen intens samen en creëren ze een klein alternatief universum waarin zich vragen voordoen over identiteit, performance en houding, en representatie. Liv Liberg fotografeert bijna haar hele leven al haar jongere zusje Britt. Wat eerst een spel tussen de zussen was, is met het afstuderen van Liberg aan de KABK tot professionele fotograaf een serieus kunstproject geworden. Naast het uitgebreid vastgelegde leven van Britt ontwaar je als kijker ook de band tussen de zussen, die heel sterk is en ontroert. VLUCHTELINGEN IN MORIA Curator Guinevere Ras (Nederlands Fotomuseum) toont onder meer het project Now You See Me Moria en werk van Kevin Osepa (1994). Zien jullie ons? Vanuit deze nijpende vraag richt Amir, een Afghaanse vluchteling in Moria, een collectief op om het dagelijks leven in Moria in beeld te brengen. Amir start samen met de Spaanse in

NIEUWS © Jan Banning, Groenlo, Norah Konings

VROUWELIJKE VRIENDSCHAP Curator Lotte van Es (Huis Marseille, Amsterdam) laat werk

zien van Melissa Schriek (1992) en Mama-Diarra Niang (1982). Het werk dat te zien is van Schriek, ODE, toont de dynamiek van vriendschap tussen vrouwen. Het raakt Schriek te zien dat vrouwelijke vriendschap ondervertegenwoordigd is in populaire media en bovendien vaak op een negatieve en dramatische manier getoond wordt. Om een andere kant van deze relatie te belichten, fotografeert ze tientallen beste vriendinnen, in hun huis en in de openbare ruimte. De serie Call Me When You Get There van Niang is ontstaan tijdens de lockdown-isolatie uit een verlangen naar bewegingsvrijheid en om psychische en fysieke grenzen te overwinnen met behulp van technologie. In deze serie keert de kunstenaar terug naar de praktijk van het maken van kaarten, als een manier om zichzelf binnen het terrein te plaatsen en nieuwe paden van herinnering en bewustzijn te creëren.

Nederland gevestigde fotograaf Noemí Pascal Herrero het Instagram-account @now_you_ see_me_moria. Op het account worden verhalen en beelden verzameld die de dagelijkse realiteit in Moria in beeld brengen. Over de hele wereld zijn vormgevers gevraagd een poster te ontwerpen met gebruikmaking van de foto’s op het Instagram-account. Dit heeft geresulteerd in 460 posters. Zij vragen aandacht voor de situatie in Moria en vormen een aanklacht tegen het Europese vluchtelingenbeleid. De posters en beelden van het project worden getoond in de Grote Kerk Naarden. Voor kunstenaar Kevin Osepa zijn zowel zijn eigen identiteit als de Afro-Caribische identiteit in een postkoloniale wereld de centrale thema’s in zijn werk. Zijn autobiografische verkenningen kunnen ook gezien worden als een antropologische studie. Zijn film Watamula is te zien tijdens het FotoFestival Naarden. Watamula is een korte film van 26 minuten die in 2020 genomineerd werd voor het Gouden Kalf Beste Korte Film 2020.

Voor de volledige lijst van fotografen van wie werk te zien is verwijzen we naar www. fotofestivalnaarden.nl/nl/fotografen. Het festival start op 3 juli en eindigt op 29 augustus 2021. Kaarten worden online verkocht via de website van het festival. Openingstijden: dinsdag tot en met zondag van 10:30 uur tot 17:00 uur.

P F # 4 2 0 21

A lex T immermans 16

P F # 4 2 0 21

Surrealistische humor D O O R EL S JE VAN REE

Op Fotofestival Naarden zal werk te zien zijn van Alex Timmermans. Het festivalthema ‘Art of Living’ past naadloos bij zijn foto’s, die op meer betrekking hebben dan fotograferen alleen. Ze gaan over het maken van beeld in de meest letterlijk zin van het woord. De werkelijkheid wordt geregistreerd vanuit een verrassend perspectief. Zijn foto’s overbruggen tijd en ruimte en doen dromerig en surrealistisch aan.

PORTFOLIO

P F # 4 2 0 21

“

f en toe verfoei ik het proces.” Zo begint het gesprek met Alex Timmermans. Voor ons op tafel ligt de print van de meest recente opname die waarschijnlijk te zien zal zijn op Fotofestival Naarden. Het is een kleine print, 30x30cm, geprint met wit passe-partout. “Ik print alles zelf, ik heb een Epson printer die print op een breedte van 1.10m maar dit keer willen ze een groter formaat dus daar zijn we nog mee bezig. Het printen is een onderdeel van het proces en dat hou ik liefst in eigen hand.” Op de foto zien we een motorrijder in het bos. Hij zwoegt om vooruit te komen en naast hem vliegt een vogel mee. Er zit iets vreemds in de foto. Stuur, koplamp en berijder zijn haarscherp maar de scherpte verdwijnt en er lijkt een soort draaiing in het beeld te zitten rondom het midden. “Dat komt door de lens, een Petzval uit ongeveer 1875 of 1880. Deze lenzen zijn extreem scherp in het midden en worden zachter naar de buitenrand. Ze zijn gemaakt voor fotograferen op 15x15cm maar ik fotografeer op 30x30cm. Er

P F # 4 2 0 21

zit geen sluiter in. De sluiter is de lensdop. Door het open diafragma ontstaat dat typische draai-effect waardoor de kijker de foto wordt ingetrokken. Dat versterkt het vervreemdende. Destijds, eind 19e eeuw, was het de bedoeling om de onscherpe buitenrand buiten die 15x15cm af te snijden, maar mij komt die onscherpte goed van pas. Het draagt bij aan het verhaal dat ik wil vertellen in mijn foto.” Terugkeren naar oude technieken is op dit moment populair. Alom zoeken fotografen naar mogelijkheden om de inhoud van het beeld te versterken. Digitale fotografie en digitale bewerkingen ontwikkelen zich zo snel dat de oude technieken zo anders en daarmee weer nieuw lijken. Het vervreemdende in de foto’s van Alex Timmermans ontstaat onder meer door een combinatie van techniek en inhoud. VIER PARASOLVOETEN Alex Timmermans fotografeerde eerst analoog en vervolgens digitaal. “Maar het fotograferen

PORTFOLIO

verloor aan uitdaging. Je kunt met Photoshop wel veel beïnvloeden en veranderen, maar ik was het gevoel kwijt dat ik bezig was met het maken van beeld. In 2009 was er een tentoonstelling in Den Haag van het werk van Sally Mann. Ik had het al eens gezien in een boek, maar in het museum werd ik er helemaal door gegrepen. Zo ben ik begonnen met het maken van portretten met de natte plaat. Dat ging goed, we hebben er zelfs workshops in gegeven. Maar ik wilde meer, ik wilde het maken uitbreiden. Ik had allerlei ideeën uitgedacht, maar realiseerde me dat ik het niet zou redden in m’n eentje. Ik had er iemand bij nodig. Als ik heb gefotografeerd met de natte plaat moet die onmiddellijk worden ontwikkeld. Dan sta ik in de doka en staat die camera daar. Alleen. Een goede vriend van me was bereid mee te werken en dat doen we tot de dag van vandaag. Hij is ook mijn model. Soms heb ik een idee waar ik lange tijd over nadenk. Hoe wil ik het precies? Maar ook hoe doe ik het? Daar kan soms wel een jaar overheen gaan.” “Iedere foto heeft een verhaal waar dynamiek en ook een beetje humor in zit. Daar helpt de onscherpte bij. De voorpret zit hem in de voorbereiding. Neem die ballerina die staat op het water. Eerst hadden we een vlot. Dat werkte niet. Uiteindelijk zijn we uitgekomen bij vier parasolvoeten met stokken en daar bovenop een stalen rooster, net onder het wateroppervlak. Of neem die pionovleugel in het water. Ik heb een oude vleugel opgekocht en helemaal uit elkaar gehaald. De harp binnenin is het zwaarst, dus die zit er niet in. Maar hij staat er. Niets is gemanipuleerd, wat je ziet dat is er.”

DOKA IN HET BUSJE Het fotograferen met de natte plaat, het natte collodium procedé, wordt tegenwoordig door meer fotografen toegepast. Het is een zeer bewerkelijke techniek ontstaan in de 19e eeuw. Timmermans fotografeert met een grote houten camera met de Petzval lens. “De techniek is voor mij een belangrijke factor bij het bepalen van de sfeer. Collodium geeft een groot contrast en donkere partijen. Het hele proces luistert erg nauw. Het begint met de drager die extreem schoon moet zijn. Die plaat neem je mee. Tegenwoordig gebruik ik aluminium met een zwarte laklaag. Ter plekke giet je er de vloeistof op, vlak voor die droog is gaat hij in een rechtopstaand bakje met zilvernitraat. Als hij daaruit komt is hij lichtgevoelig, dus dat doe ik P F # 4 2 0 21

Niets is gemanipuleerd, wat je ziet dat is er

in mijn doka, in mijn busje. De plaat gaat in de houten cassette en vandaar in de camera. Dan schuif eruit, dop van de lens en belichten, dop erop, schuif erin, terug naar de doka. Daar giet ik er ontwikkelaar over, fixeren, spoelen en vernissen. De uitdaging is om het beeld er goed op te krijgen. Soms maak ik vier of vijf opnames, daar ben ik dan de hele dag mee bezig. Thuis scan ik de plaat op de flatbed scanner en print de foto zelf. Zo houd ik het hele proces in eigen hand. En dat is het mooie van deze manier van werken, je bent aan het maken.” FIJNZINNIGE HUMOR De foto’s van Alex Timmermans zijn een mix van techniek, originaliteit, een goed idee en een feilloos gevoel voor de juiste toon. Hij is daarmee zeer succesvol. Zijn werk wordt wereldwijd verkocht in twaalf galerieën. Vandaaruit wordt het werk geëxposeerd op grote beurzen. Het werk van Alex Timmermans is in trek. Het zijn kleine films gevangen in één beeld met een surrealistische en soms dromerige sfeer. Ieder beeld heeft de charme van fijnzinnige humor en lichte spot.

ALEX TIMMERMANS (1962) heeft een studio in Veldhoven. Hij maakt gebruik van fotografische technieken, de collodium techniek of fotograferen met de natte plaat. Iedere foto wordt ter plaatse gemaakt, ontwikkeld en gefixeerd. Van zijn boek Storytelling is alleen nog de Limited Edition te koop. Het werk van Alex Timmermans is te zien op Fotofestival Naarden van 3 juli t/m 29 augustus. www.alextimmermans.com

P F # 4 2 0 21

PORTFOLIO

P F # 4 2 0 21

PORTFOLIO

Iris Haverkamp Begemann

Controle, zelfbeschikking en rebellie D O O R CL AIRE H O O G A KKER

Vrouwelijke vrachtwagenchauffeurs in de Australische outback. Extravagante feestgangers in het holst van de nacht. Iris Haverkamp Begemann richt haar lens vaak op mensen die sociale conventies doorbreken of buiten de norm vallen. Personen die in de maatschappij weinig ruimte krijgen, zijn bij haar de sterspelers. Haar laatste project gaat over waarom mensen hun hoofd kaal scheren, met name tijdens de coronapandemie.

P F # 4 2 0 21

oen Iris Haverkamp Begemann van Dordrecht naar Amsterdam verhuisde op haar achttiende, werd ze zich bewust van haar tot dan toe geprivilegieerde leven. “Ik raakte bevriend met mensen van allerlei verschillende afkomsten, die niet allemaal dezelfde voorrechten hadden”, vertelt ze. “Toen ben ik me steeds bewuster geworden van mijn positie in de maatschappij. Ook begon ik een fascinatie te ontwikkelen voor hoeveel ruimte de welvarende bovenklasse inneemt en hoe dat ten koste gaat van andere mensen. Die realisatie leidde tot één van de interesses waarmee ik mij bezig houd: het via fotografie onderzoeken van sociale conventies en structuren.” ODE AAN EIGENZINNIGHEID “De mens heeft zelf al deze sociale structuren aangebracht in de wereld, maar lijkt zich er niet altijd bewust van te zijn en het zelfs als vanzelfsprekend te ervaren. Dat vind ik heel vreemd”, vervolgt Haverkamp Begemann. Dit leidde in haar fotografie als vanzelf tot een focus op de mens, en het schieten van portretten in een

P F # 4 2 0 21

documentairestijl. “Mijn werk gaat vaak over mensen die buiten die norm vallen of heel eigenzinnig zijn. Ik denk dat ik daarom altijd op zoek ben naar een tegenstrijdigheid of discrepantie, iets dat wringt.” Haverkamp Begemanns eerste model was haar hond, die ze, toen ze negen jaar oud was, in zijden gewaden hees en in allerlei geënsceneerde situaties plaatste. Haar tweede model, die ze vanaf haar achttiende langdurig heeft gefotografeerd, was haar grootmoeder. “Toen mijn opa overleed, begon ik meer met haar op te trekken en zag ik wat een eigenzinnige vrouw zij eigenlijk was. In diezelfde periode begon ik foto’s te maken van mijn vrienden, mensen die mij inspireren door hun vrije geest en vrije manier van leven. Deze foto’s vormen een soort ode aan andere eigenzinnige mensen.” Haverkamp Begemann begon met fotograferen toen ze een oude camera, een Olympus OM-1, van haar vader kreeg. “Ik vond dat hele verrassingseffect toen heel leuk. Toen ik die camera net had, dacht ik: ‘met diafragma 5.6 en sluitertijd 1/125 komt het altijd wel goed’. Het luistert

PORTFOLIO

DOOLHOF VAN CONVENTIES Haverkamp Begemanns meest recente project, Covheads (2020), is onderdeel van het FotoFestival Naarden 2021. Zij zag aan het begin van de pandemie in haar nabije omgeving en op social media veel mensen die hun hoofd kaal gingen scheren of hadden geschoren. Toen ze hier nader onderzoek naar ging doen, kwam ze erachter dat het een challenge betrof om geld op te halen voor ziekenhuizen. “Maar de mensen uit Amsterdam die ik sprak, hadden andersoortige motivaties.” vertelt Haverkamp Begemann. “Het overkoepelende thema was een back to basic gevoel. Een van de geportretteerden, een deejay genaamd Titia, dacht: ‘als we toch het systeem moeten rebooten in deze pandemie, misschien kunnen we dan ook meteen stigma’s over gender gerelateerde kapsels herdefiniëren’. Eén jongen, Sam, had een moment van zelfreflectie waarop hij zich realiseerde dat hij dit gehaaste leven niet meer wilde leiden. Telkens bij het scheren van zijn haar had hij het gevoel dat hij wat bad things afschoor.” “Iedereen probeert zich te houden aan maatschappelijke normen en wat anderen van ze denken”, vervolgt ze. Zo greep Conor, een balletdanser bij de Nationale Opera & Ballet, zijn kans toen hij tijdelijk het podium niet op hoefde. “Een kaalgeschoren hoofd wordt immers niet als een klassiek kapsel beschouwd. Dat geldt natuurlijk voor veel beroepen.” “Ook geeft het in deze onzekere tijden een gevoel van controle, zelf beschikking en rebellie”, licht Haverkamp Begemann toe. Zij is zich terdege bewust van het feit dat dit moment van bezinning en zelfreflectie niet voor iedereen is weggelegd, en dat velen in de diepe financiële problemen zijn geraakt door de crisis. De mensen die zij heeft geportretteerd waren met name zelfstandigen en kregen steun vanuit de overheid, waarmee zij indirect die ruimte kregen. Het was nog een uitdaging om al deze geportretteerden voor haar lens te krijgen, gezien de toen geldende maatregelen. “Ik wilde een groep jongens fotograferen, die met zijn allen hun

natuurlijk veel nauwer dan dat. Maar zo leer ik het liefst: door het gewoon te doen en dan op mijn bek te gaan.” Toch ging zij uiteindelijk, na een bachelor journalistiek te hebben behaald, alsnog naar de Fotoacademie. Wat betreft techniek is de fotografe altijd trouw gebleven aan analoge fotografie. “Digitale fotografie is een heel andere tak van sport. Ik heb het idee dat de hoeveelheid tijd en moeite die het vergt om op het moment zelf het beeld te creëren, terug te zien is in de foto. De ziel zit in die foto.” Ook in camera’s gaat ze niet gauw vreemd. “Ik schiet met Mamiya RZ67 pro voor portretten, en Mamiya 7 voor meer documentair werk. Deze twee camera’s complementeren elkaar en daarmee kan ik alles.”

Covid heeft ervoor gezorgd dat het kapitalistisch systeem bevraagd werd, want alles stond stil

P F # 4 2 0 21

hoofden hadden geschoren. Maar er was een anderhalve meter afstand regeling, en je mocht niet met meer dan één persoon tegelijk afspreken. Vandaar dat ze zo geënsceneerd in een doolhof staan; zo heb ik ze niet gevonden”, grapt Haverkamp Begemann. Op deze manier nam haar fotografie noodgedwongen een andere, meer geënsceneerde in plaats van documentaire wending. BELADEN KAPSEL Het project Covheads is gestoeld op diepgaand onderzoek naar de betekenis van kaalheid in verschillende culturen. “Het geschoren kapsel wekt zoveel associaties op, het is een beladen kapsel. De Holocaust, gabbers, medische oorzaken. In de westerse populaire cultuur is de kale kop als kwaadaardig gestigmatiseerd. Vanuit het christendom wordt kaalheid weer geassocieerd met negatieve emoties als rouwen. In het oosten wordt de geschoren kop juist als een teken van verlichting gezien. Haar wordt het ‘onkruid van onwetendheid’ genoemd. Het verwijderen ervan staat voor het wegwerken van onwetendheid en een terugkeer naar een pure staat van zijn, van zowel lichaam als geest.” Iris Haverkamp Begemann beschouwt het kaalscheren tijdens de pandemie als een sym-

bool van een mentale verandering. “De onderliggende drang om meer terug naar de basis te keren heeft te maken met hoe lang mensen al in een kapitalistisch systeem zitten dat als te vanzelfsprekend wordt ervaren. Covid heeft ervoor gezorgd dat dat bevraagd werd, want alles stond stil.” Toch is Haverkamp Begemann niet al te hoopvol over de toekomst, en denkt zij dat straks alles weer bij het oude zal zijn. “Ik hoop dat dit project, ook al is het een heel klein moment in een mensenleven, deze tijdsgeest kan conserveren. Misschien gaan we weer terug naar dat gehaaste leven, maar dan kunnen we even naar dit project kijken en ons realiseren hoe nietig je bent als mens tegenover een pandemie, de natuur. Naast de narigheid en ziekte die covid-19 heeft gebracht, konden sommige mensen ook even pauze nemen en reflecteren. En misschien het roer keren tegen het kapitalistische systeem.”

IRIS HAVERKAMP BEGEMANN (1989) studeerde van 2016 tot 2018 aan de Fotoacademie. Haar vrije, persoonlijke werk wordt gerepresenteerd door Galerie Fleur en Wouter. Haar meest recente serie Covheads (2020) is dit jaar te zien bij het FotoFestival Naarden. Momenteel werkt Haverkamp Begemann aan een serie over en met transgender vluchtelingen uit Latijns-Amerika en maakt zij werk in opdracht voor verschillende (mode)merken.

P F # 4 2 0 21

PORTFOLIO

P F # 4 2 0 21

K ev in Osepa 28

P F # 4 2 0 21

Alledaagse magie D O O R ED O DI JKSTERHUIS

Kevin Osepa noemt zichzelf een ‘soft activist’. Zijn beeldverhalen zijn geworteld in persoonlijke ervaringen en herinneringen, waar vaak zijn queer identiteit in doorklinkt. Hij verpakt dat alles in een poëtisch soort esthetiek en symbolen die resoneren met het leven op zijn geboorte-eiland Curaçao. Onder het oppervlak van zijn foto’s en films vibreert iets ongrijpbaars, iets magisch dat hij mist in het nuchtere Nederland.

P F # 4 2 0 21

PORTFOLIO

Toen zijn tante afgelopen januari was overleden en de doodskist de graf kelder in werd gedragen, waren zijn familieleden druk in de weer met pen en papier om het nummer boven de deur te noteren. “Voor de loterij”, verduidelijkt Kevin Osepa. “De nummerplaten van verongelukte auto’s zijn ook populair. Dat zegt veel over hoe wij denken op Curaçao. Wij putten hoop uit noodlottige gebeurtenissen. Zo van: destiny is in the air and I’m going to ride that wave.” Osepa werd zich pas goed bewust van die alledaagse magie toen hij als zeventienjarige kunstacademiestudent naar Nederland verhuisde en het er plots niet meer was. Toen hij bij een bank zat te wachten op zijn beurt en een kind over hem heen sprong, schrok hij zich wild: een slecht voorteken. Maar de moeder was zich van geen kwaad bewust. “Op dat moment begon het verlangen naar huis”, herinnert hij zich. “Ik ontwikkelde een romantische kijk op het leven en de rituelen van Curaçao. Pas later is daar een kritische houding bij gekomen. Als ik terugga naar de Antillen wordt mijn seksuele geaardheid door veel mensen niet geaccepteerd. Ik val tussen twee werelden, eigenlijk zit ik vast in de Atlantische oceaan.” Veel jongeren zouden in zo’n situatie dichtklappen of zich terugtrekken, maar dat deed Osepa 30

P F # 4 2 0 21

juist niet. Als een spons zoog hij nieuwe indrukken en ervaringen op, hij leerde omgaan met een nieuwe taal en een ander waardenpatroon. “Ik heb mijn hybride identiteit omarmd en die komt ook terug in mijn werk. Ik gebruik fotografie en film, creëer nuances door verschillende beeldtalen te combineren.” Osepa’s beelden zijn verleidelijk in compositie en kleur maar laten altijd iets te raden over. Een altaar met kokosnoten en sinaasappelschillen oogt als een kruising tussen stilleven en memento mori. Een man die tot zijn nek begraven is in zand. Een knielende jongen in zeewater dat even blauw is als zijn rug. Erkenning liet niet lang op zich wachten. In 2019, amper twee jaar na zijn afstuderen aan de HKU, won Osepa de ING Unseen Talent Public Award en kreeg hij een stipendium van het Mondriaan Fonds. Hij werd genomineerd voor de Volkskrant Beeldende Kunst Prijs en zijn korte film Watamula dong tijdens het Nederlands Film Festival mee naar een Gouden Kalf. LICHTVOETIG Een carrière in de fotografie en beeldende kunst lag voor Osepa niet voor de hand. “Ik kwam nooit in een museum. Mijn inspiratie haalde ik van internet, vooral van Tumblr. Ik keek bijvoor-

PORTFOLIO

SPOOKVERHALEN Toch blijft fotografie voor Osepa de basis van alles, of in ieder geval het beginpunt van zijn werk. Heel soms werkt hij met een digitale Canon-camera maar het meest gebruikt hij zijn

beeld naar het werk van Alex Stottard. Dat is sprookjesachtig en vertelt een heel verhaal in één beeld. Ik begon te fotograferen door mijn zusje te portretteren, bij ons in de tuin. Fotografie was voor mij het maken van een mooi plaatje. Dat kreeg ik ook terug bij de beoordeling van mijn portofolio voor de toelating tot de academie: lichtvoetige magie en esthetisch surrealisme.” Op de academie had Osepa flink wat in te halen. “Ik wist bijvoorbeeld niet wat een fotoboek inhield. Is het de bedoeling dat je de foto’s uitscheurt of -knipt en ze dan op de wand hangt? Maar ik vond het wel intrigerend, dat je met meerdere beelden een verhaal kunt vertellen, dat die beelden gesprekken met elkaar aangaan. Dat is een andere vorm van storytelling dan ik tot dan toe kende. Rond diezelfde tijd werd ook nog eens de opzet van de faculteit veranderd. Er kwam meer ruimte voor performance en video, en als je een sculptuur wilde maken dan kon dat ook.”

Osepa’s beelden zijn verleidelijk in compositie en kleur maar laten altijd iets te raden over

Mamiya RZ67. “Mijn werk is heel organisch, daar past dat analoge bij. Ik hou van de materialiteit van werken met film en het zorgt voor een nostalgische laag. Daarnaast is het ook heel praktisch. Met een analoge camera kunnen modellen niet telkens vragen naar hoe iets eruit ziet. Ze moeten erop vertrouwen dat het goed komt, net als ikzelf.” Dat Osepa dicht bij zichzelf blijft, sterkt dat zelfvertrouwen. “Ik begin altijd met een kleine, persoonlijke anekdote of ervaring, vaak uit mijn jeugd, en onderzoek daarna wat P F # 4 2 0 21

P F # 4 2 0 21

PORTFOLIO

CODETAAL Osepa gebruikt vaak symbolen. Zo staat het blauwsel dat wordt gebruikt om de was mee te doen en waar hij modellen mee insmeert, voor bescherming. Een ander terugkerend element is de pinda. “Pinda is op de Antillen een scheldwoord voor homoseksuelen: an easy nut to crack. Ik probeer nieuwe dingen uit met pinda’s, bijvoorbeeld door ze aan elkaar te lijmen. Dan wordt het een samenzijn dat niet gebroken kan worden.” Wat Osepa zijn ‘codetaal’ noemt is op het eerste gezicht makkelijk te begrijpen voor kijkers van de Antillen of uit Suriname. Maar omdat hij rituelen buiten hun gebruikelijke context plaatst roept het ook altijd discussie op, geeft hij toe. Voor witte kijkers is de beeldtaal minder makkelijk te ontcijferen. “Zaalteksten zijn my best friend. Ze geven een beetje houvast, maar ik wil de kijker ook de ruimte geven om er zelf iets van te maken.” Sinds twee jaar draagt hij actief bij aan het oprekken van fotografische referentiekaders door les te geven aan de HKU. “Ik laat studenten werk zien van kunstenaars uit bijvoorbeeld Azië, Afrika en Zuid-Amerika. En er komen ook steeds meer studenten van kleur. Je ziet dat de Nederlandse fotografie aan het veranderen is, minder documentair en meer conceptueel wordt. Als lid van de selectiecommissie voor de nieuwe Eregalerij voor de Nederlandse fotografie heb ik gefocust op makers van na 2000 en van buiten Nederland. Zo kan ik bijdragen aan de meerstemmigheid en laten zien dat het makersveld veel breder is dan de usual suspects.”

dat betekent voor anderen en hoe het grotere thema’s aansnijdt. Ik werk nu bijvoorbeeld aan een project rondom De Kloof. Dat is een straat aan de westkant van het eiland, waar veel spookverhalen over bestaan: een non die daar zou zijn overleden, een ruiter zonder hoofd. Ik reed er als kind vaak doorheen met mijn vader en dat was altijd spannend. Maar als je de geschiedenis induikt dan kom je erachter dat tot slaaf gemaakten hier hebben gevochten tegen kolonisten en dat een inheems dorp in de buurt is uitgeroeid.”

KEVIN OSEPA (1994) werd geboren in Willemstad op Curaçao en kwam op zeventienjarige leeftijd naar Nederland om te studeren aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht. Hij werd genomineerd voor onder andere het Steenbergen Stipendium 2017, de Volkskrant Beeldende Kunst Prijs 2018 en het Forum van de Regisseurs 2020. Hij werkt momenteel aan Klof, bario di espiritu, dat te zien zal zijn tijdens BredaPhoto 2022. In februari draait hij zijn tweede korte film. Het werk van Kevin Osepa is te zien op FotoFestival Naarden. Voor alle foto’s geldt: courtesy Kevin Osepa, Forhanna, Breda Photo. P F # 4 2 0 21

Aan de muur, in druk en op beeldscherm De context waarin fotografie wordt gepresenteerd stuurt mede de manier waarop de fotografische beelden worden geïnterpreteerd, maar bepaalt ook welk publiek de beelden ziet. De presentatie van fotografie is volop in beweging. Werden fotoreportages aanvankelijk gepubliceerd in tijdschriften, nu zien we fotografie vooral in fotomusea, in fotoboeken of via digitale presentaties. Elke presentatie genereert een nieuwe culturele betekenis. D O O R TO N HEND RIKS

usan Sontag schreef terecht in haar boek Over Fotografie (1980): “Omdat elke foto slechts een fragment is, hangt het morele en emotionele gewicht af van de context waarin hij wordt geplaatst.” De context van een foto bepaalt ook de historische en maatschappelijke betekenis en de zintuigelijke ervaring van het fotografisch beeld. De plaats waar fotografie aan het publiek getoond wordt is een dwingend en onontkoombaar semiotisch teken. Elke context verandert de betekenis van de foto en daarom kunnen we de presentatie duiden vanuit de onderliggende codering. In een museum zal een journalistieke foto waarschijnlijk eerder een esthetische en in een krant eerder een maatschappelijke waardering krijgen. De betekenis van fotografie in de samenleving kan daardoor veranderen. Fotografen publiceerden in het verleden vooral in geïllustreerde tijdschriften maar tegenwoordig zijn er drie plaatsen van presentatie van belang: het museum, het fotoboek en de digitale presentatie.

LIFE MAGAZINE Aan het begin van de 20e eeuw kreeg de verspreiding van de fotografie in de geïllustreerde tijdschriften een grote vlucht door de ontwikkeling van de halftoon druktechniek. “De invoering van de fotografie in de pers is een fenomeen van groot belang. Het heeft de manier veranderd waarop de massa de dingen ziet. Met fotografie opent zich een venster op de wereld”, schreef fotografe en schrijver Gisèle Freund in Photographie et Société (1974) terecht. 34

P F # 4 2 0 21

Via het foto-essay, verspreid over vele pagina’s, begeleid met een journalistiek verslag, en zorgvuldig vormgegeven, belichtten de tijdschriften vele onderwerpen, zoals veldslagen, armoede, sociale mistoestanden en politieke omwentelingen. In Amerika, Europa en Rusland kwamen in de jaren ’20 en ‘30 tijdschriften uit zoals Paris Match, Life, Vu, Look, Picture Post, Berliner Illustrirte Zeitung en Novi Lef. De tijdschriften brachten niet alleen journalistieke producties maar plaatsten ook foto’s om hun autonome visuele kracht. Vooral Life was een pionier in de fotojournalistiek en had een grote invloed op de ontwikkeling ervan. Het eerste nummer van Life in 1936 publiceerde op de cover een foto van Margaret Bourke-White van de nieuwe Fort Peck Dam. De eigenaar van Life, Henry Luce, wilde het leven zelf laten zien in beeld. “Het leven zien, de wereld zien; grote evenementen, getuigenis.” Life bleek een succes, het had op het hoogtepunt acht miljoen abonnees. De fotoredacteur Wilson Hicks vond het zijn taak om de foto’s een verhaal te laten vertellen. Life had een grote invloed op de ontwikkeling van de fotografie. Voor Life werkten vele in die tijd bekende fotografen, onder ander Alfred Eisenstaedt, Margaret Bourke-White, Robert Capa, Philippe Halsmann en Eugene Smith. In 1937 verscheen in het aprilnummer het adagium van het door Life gebrachte foto-essay, waarin de eigen persoonlijke visie van de fotograaf werd bejubeld. “Zoals Life in de eerste maanden heeft geleerd, is de camera niet alleen een verslaggever. Hij kan ook een commentator zijn. Hij kan commentaar geven terwijl hij rapporteert. (...) Een fotograaf heeft zijn stijl zoals een essayist zijn stijl heeft. Hij zal zijn onderwerpen met gelijke individualiteit benaderen. Hij presenteert ze op dezelfde manier.” Thierry Gervais becommentarieert in The Making of Visual News, a history of photography in the press (2020) deze opvatting met de woorden dat Life ervan uitging dat de camera geen mechanisch raam op de werkelijkheid was, maar een bewuste stellingname van de fotografen.

SPANISH VILLAGE Een groot voorbeeld van de fotoreportage is Eugene Smith die meerdere foto-essays voor Life maakte. Bekend zijn onder ander Country Doctor (september, 1948) en Spanish Village (april, 1951). Het foto-essay Spanish Village ging over het arme en achtergebleven Spaanse dorp Deleitosa in de tijd van Franco. Het onderliggende thema was de armoede van het dorp en de

F O T O C U LT U U R

De cover van het blad Life van april 1945 met een foto van Eugene Smith van de landing op Iwo Jima.

P F # 4 2 0 21

Een expositie van Infinite Identities. Photography in the Age of Sharing in Huis Marseille, Museum voor Fotografie, foto: Eddo Hartmann.

repressie van de nationalisten. Dit laatste bleek vooral uit de iconische foto van de Guardia Civil. Smith wilde, ook in zijn bijschriften, veel meer kritiek geven op de Spaanse situatie, maar dat werd ongedaan gemaakt door de redacteuren. “Ik ga naar een Spaans dorp, en ga echt werk doen over de armoede en de angst die Franco heeft gebracht”, schreef hij in een brief aan zijn vrouw. Smith bouwde zijn reportage op als een filmisch verhaal. De reportages van Smith werden gebracht onder de noemer ‘beeldend essay’ in plaats van foto-essay. Hiermee werd zijn kunstenaarschap benadrukt. Toch kreeg Smith hiermee niet de autonome status die hij zo verlangde. De fotoredacteuren maakten de uiteindelijke keuzes.

MAGNUM Langzamerhand brokkelde de hoge standaard van de foto-essays af. Zo schrijft Thierry Gervais in zijn boek The Making of Visual News: “In 1963 verdwenen deze rubrieken en ontwik36

P F # 4 2 0 21

kelde het fotografisch essay zich tot een algemeen concept dat alle fotografische series van het tijdschrift omvatte.” Het nadeel van de fotografische cultuur van de tijdschriften is de dominantie van de redacteur en de ondergeschikte positie van de fotograaf. De positie van de fotograaf was een van de redenen van de oprichting van het fotopersbureau Magnum in 1947. De oprichters van Magnum, onder wie Henri Cartier-Bresson en Robert Capa, kregen het voor elkaar dat hun fotografie een autonome status kreeg; ze werd tentoongesteld in diverse musea. Ook begonnen de fotografen meer en meer hun werk in boeken te publiceren. In de afgelopen decennia, beginnend in de jaren ‘90, blijkt de geïllustreerde pers – eens het dagelijks brood van een leger van fotografen – een onomkeerbaar doodlopend weg van de journalistieke fotografie. De fotojournalisten die hadden gevochten voor hun auteurschap zijn in de digitale revolutie hun exclusieve rol in het maken van beelden en daarmee hun grote afzetgebied verloren. Aan deze donkere horizon hebben nieuwe manieren van presentatie van de fotografie zich aangediend, waarvan de belangrijkste het fotomuseum, het fotoboek en de

F O T O C U LT U U R

Het ontstaan van zoveel fotomusea in Nederland tekent de grote emancipatie die de fotografie de laatste decennia heeft doorgemaakt digitale presentaties. De nieuwe presentatievormen doen meer recht aan de autonome status van de fotografie die zij inmiddels heeft bereikt.

AUTONOME KUNST Een kunstmuseum selecteert foto’s op gronden die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van de fotografie binnen de canon van de beeldende kunst. Wanneer musea fotografie tentoonstellen, wordt daarmee de culturele code die van de autonome kunst. Doorgaans, met enkele uitzonderingen daargelaten, wordt de fotografie in het museum geïsoleerd van de politieke context, in tegenstelling tot een foto in een krant of tijdschrift met een bepaalde signatuur. Toch vindt de documentaire fotografie steeds meer haar weg naar de expositieruimte. Ze wordt in toenemende mate serieus genomen als autonoom werk. Fotomusea laten soms ook de sociale context van de fotografie in hun exposities zien, maar het gevaar bestaat dat deze context wordt verdoezeld. De traditionele kunstmusea, zoals het Stedelijk Museum in Amsterdam zijn geneigd om de fotografie in te passen in de traditie van de modernistische schilderkunst, maar recentelijk zijn daar doorbraken in te zien.

MOMA In Amerika was het MoMa het eerste museum dat in 1940 een afdeling fotografie opende. De curatoren waren in die periode Beaumont Newhall en Edward Steichen en later John Szarkowski, die bekend werd met zijn exposities Mirrors and Windows (1960), The Photographers Eye (1964) en Looking at Photographs (1973). In het boek A gust of Photo-Philia (2020) beschrijft Alexandra Moschovi de vooraanstaande rol die het MoMa in de museale presentatie van de fotografie heeft gehad. “Meer dan zestig jaar na Newhalls eerste grootschalige fototentoonstelling, die in MoMa de accommodatie van het medium inluidde, werd fotografie, in al haar macht en potentieel, herontdekt en gesitueerd als een heterogeen medium, vol raakvlakken met andere kunsten en culturele verbanden binnen de post-media verhalende kunstvormen.”

FOTOMUSEA Toch duurde het nog vele decennia na de eerste opening van de fotografieafdeling van het MoMa voordat er gespecialiseerde fotomusea kwamen. De meeste fotomusea openden aan het begin van

de 21e eeuw. Momenteel zijn er wereldwijd, maar met name in Amerika en Europa, meer dan honderd gespecialiseerde fotomusea of kunstmusea met een afdeling fotografie. Belangrijke musea zijn Fotografiska Center in Zweden en Estland, Maison de la Photographie in Frankrijk, The Tate Modern in Engeland, Museo Ico in Spanje en Fotomuseum Winterthur in Zwitserland. In Nederland zijn de belangrijkste fotomusea het Nederlands Fotomuseum, Huis Marseille, Foam, Fotomuseum Den Haag en Fotomuseum Hilversum. Het ontstaan van zoveel fotomusea in Nederland tekent de grote emancipatie die de fotografie de laatste decennia heeft doorgemaakt. De fotomusea in Nederland hebben alle een eigen signatuur en daarmee samenhangend een visie op fotografie. Deze is van invloed op de keuzes die gemaakt worden welk soort fotografie gepresenteerd wordt. Fotomuseum Den Haag is heel duidelijk over de status van fotografie: “Dat fotografie over waarheid gaat, is een aloude misvatting. Fotografie is een kunstvorm.” Het Nederlands Fotomuseum verzamelt en toont fotografie die reflecteert op de wereld om het leven van mensen te verrijken met visuele verhalen, waarbij diversiteit een grote rol speelt: “Als museum beschouwen wij culturele diversiteit als een verrijking van onze samenleving.” Huis Marseille kiest voor de combinatie van kunst en maatschappij: “Hoe ontwikkelen fotografen een nieuwe beeldtaal die relevant is voor de kunstzinnige aard van de fotografie, die tegelijkertijd reflecteert op deze tijd? Dat is de vraag die centraal staat in Huis Marseille en die van invloed is op het tentoonstellingsprogramma en de collectievorming.” Foam zoekt het meer in de breedte van de fotografie als medium: “Het is Foam’s missie om alle facetten van de fotografie toegankelijk te maken voor een zo breed mogelijk publiek. We streven naar een veelheid aan perspectieven.” Foam kenmerkt zich door het brengen van experimentele fotografische avant-garde. Museum Hilversum richt zich volgens hun statement meer op de media-industrie: “In de mediastad Hilversum ligt de focus van Museum Hilversum op fotografie als onderdeel van de mediacultuur.” De statements van de diverse musea laten zien dat er nuanceringen zijn wat het beleid betreft, maar alle musea gaan uit van de unieke positie van de P F # 4 2 0 21

fotografie in onze cultuur en samenleving. De museale expositie heeft ook een keerzijde. Het is niet doenlijk om lange informatieve teksten toe te voegen, waardoor veel relevante informatie achterwege blijft. Met name documentaire fotoseries verliezen hierdoor vaak aan zeggingskracht, waardoor onbedoeld de nadruk kan komen te liggen op de esthetische waarde van de beelden. De voordelen om je werk als fotograaf in een fotomuseum tentoon te stellen zijn voor fotograaf Jan Banning evident: “In de meeste bladen is geen ruimte voor diepgang. Daarentegen heb je in een museum wel de ruimte om die te bereiken, wat betreft de hoeveelheid foto’s en van het formaat ervan. En op museaal formaat komen details en verschillende lagen in mijn beelden beter tot hun recht, waarmee de zeggingskracht groter wordt. Dat is een groot voordeel ten opzichte van het publiceren in een tijdschrift, waar je vastzit aan een beperkt aantal pagina’s en een bepaalde vormgeving. Het nadeel van een tentoonstelling – minder ruimte voor tekst – valt op te lossen met geprojecteerde films of geluid, of door naast de tentoonstelling een begeleidend boek uit te geven.”

FOTOBOEKEN Een andere plek waar fotografen hun foto’s kunnen tonen is het fotoboek. Het fotoboek is een afgerond geheel waarin de auteur zijn complete verhaal kan vertellen. Het fotoboek kan vele tientallen foto’s bevatten, geplaatst in een speciale volgorde en precies ritme. Naast de foto’s kunnen uitgebreide teksten geplaatst worden die het verhaal achter de foto’s duiden. Foto en tekst vormen in een fotoboek een dwingend geheel, wat bij een expositie veel minder mogelijk is. Daarom is het fotoboek ten opzichte van een tentoonstelling in een museum wellicht een veel beter instrument om storytelling naar buiten te brengen. Het fotoboek is voor veel fotografen de ultieme plek om hun werk te presenteren. Het boek zou je kunnen beschouwen als het meest duurzame statement van de fotograaf. Terwijl een expositie slechts een beperkte tijd duurt, blijft het boek voor altijd in het bezit van de koper. In een fotoboek wordt de fotografie vaak ingezet vanuit de narratieve waarde. Daarom wordt het boek doorgaans zorgvuldig vormgegeven om het verhaal optimaal tot uiting te brengen. De vormgever bepaalt samen met de fotograaf de volgorde en het ritme van de foto’s om het boek optimaal te laten communiceren. De combinatie van een zorgvuldige vormgeving van beeld en tekst kunnen van het fotoboek een krachtig inhoudelijk medium maken, waardoor we het fotoboek kunnen beschouwen als een autonoom kunstwerk. In The Rise of the Photobook in the Twenty-First Century (2010) citeert Elizabeth Shannon: “Een fotoboek is een autonome kunstvorm, vergelijkbaar met een beeldhouw38

P F # 4 2 0 21

werk, een toneelstuk of een film. De foto’s verliezen hun eigen fotografische karakter als dingen ‘op zichzelf’ en worden onderdelen, vertaald in drukinkt, van een dramatische gebeurtenis die een boek wordt genoemd.”

BEELD EN TEKST Wellicht het eerste fotoboek in de geschiedenis was The Pencil of Nature (1844) van Fox Talbot, waarin hij zijn eerste heliogravures publiceerde. Documentaire fotografie in samenhang met journalistiek-literaire tekst zien we in het boek Let Us Now Praise Famous Men (1941) dat Walker Evans maakte samen met schrijver James Agee. In dit boek blijkt de fotografie echter het ondergeschoven kind, omdat het een marginale rol heeft in het totale literaire verhaal. Een boek dat om verschillende redenen geschiedenis heeft gemaakt is The Americans (1958) van Robert Frank. In het boek staat op elke rechterbladzijde slechts één foto. Een ander fotoboek dat een historische golf van vernieuwing teweegbracht was The Last resort (1986) van Martin Parr. Een fotoboek in kleur dat de banaliteit van het Britse werkende klasse liet zien. Zo zijn er vele fotoboeken geweest die direct of indirect de kracht van de publicatie van fotografie in een boek hebben aangetoond. In The Photobook. From Talbot to Ruscha and beyond (2020) schrijven de auteurs Patrizia Di Bello (et al.) dat in de geschiedenis van de fotografie het fotoboek over het algemeen geen centrale plaats heeft gekregen, als er al überhaupt aandacht aan werd besteed. Zij benadrukken dat de samenhang van beeld en tekst van fundamenteel belang is: “De meeste bijdragen aan deze bundel behandelen de relatie tussen beeld en tekst als een belangrijk aandachtspunt en dit weerspiegelt de groeiende kritische belangstelling voor beeld-tekst interacties die zich ongeveer gelijktijdig heeft ontwikkeld met de belangstelling voor de vormen en geschiedenis van het fotoboek.” De opus magnum van Gerry Badger en Martin Parr The Photobook, A history, Volume I, II, III (2004, 2006, 2014) kan beschouwd worden als een gezaghebbende encyclopedie van het fotoboek. Door deze serie van omvangrijke naslagwerken over het fotoboek hebben Badger en Parr de snel groeiende interesse in het fenomeen fotoboek als cultureel vermogen op de kaart gezet. In het laatste deel komen boeken uit de meest recente geschiedenis aan bod, waarbij de samenstellers vooral hebben gekeken naar documentaire fotografie. “Wij pleiten niet voor documentaire fotografie als het enige geldige fotografische genre, maar wij bevoorrechten het tot op zekere hoogte – en wij nemen zeker stelling tegen de bekrompenheid van fotografie omwille van zichzelf.” Badger en Parr hebben de recente fotoboeken ingedeeld in originele maar ook enigszins willekeurige categorieën: propaganda, verlan-

F O T O C U LT U U R

gen, maatschappij, plaats, conflict, identiteit, geheugen en het medium zelf. Allemaal categorieën die min of meer documentair zijn, maar, zo geven ze toe, de term documentair zou je net zo goed kunnen laten vallen, want feit en fictie lopen tegenwoordig heel erg door elkaar.

KUNSTOBJECT We zien nu vooral een opkomst van het fotoboek als kunstobject, waarbij de onderwerpen bevatten met persoonlijke en emotionele thematiek. Ze worden gedrukt in een kleine oplage voor een beperkt publiek. Deze fotoboeken worden vaak zelf uitgegeven zonder tussenkomst van een uitgever. Er zijn al diverse platforms zoals de Nederlandse Self Publishers United en het Britse Self Publish Be Happy, die het zelf uitgeven van fotoboeken promoten. Hierdoor hebben fotografen die niet in het keurslijf van officiële uitgevers willen zitten de mogelijkheid om hun werk naar buiten te brengen. Voor de grotere oplagen zijn er de

bekende uitgevers zoals Lecturis, Schilt Publishing, Eriskai Connection en uitgeverij Komma. Bij fotoboeken is een vruchtbare samenwerking met een grafisch ontwerper van cruciaal belang. De ontwerper is vaker beter getraind om het verhaal in een serie losse foto’s te zien en te creëren dan fotografen. Door gebruik te maken van ritme, juxtapositie en de combinatie van beeld en tekst kan een visueel verhaal gecreëerd worden. Dit blijkt ook het leidende principe van de vormgever. Teun van der Heijden is welllicht een van de bekendste vormgevers van fotoboeken. Hij vertelt over zijn visie achter het fotoboek. “Ik zie een fotoboek als een visuele roman. Ik begin een boek niet met de vormgeving maar met het verhaal. Een fotograaf komt met losse foto’s en ik moet iets maken voor de lezer en niet voor de fotograaf zelf. Ik gebruik ook het woord lezer en niet het woord kijker, omdat wij een visuele taal hanteren. Ik zeg vaak dat fotografen geen goede storytellers zijn, maar fantastische verzamelaars van beelden. Dat komt omdat vroe-

Bijzondere fotoboeken met onder andere The Americans van Robert Frank, The Last Resort van Martin Parr, I know how furiously your heart is beating van Alec Soth en Via Panam van Kadir van Lohuizen.

P F # 4 2 0 21

ger het verhaal geconstrueerd werd door de redacteuren van een tijdschrift. Ik zoek allereerst naar beelden die goed communiceren, waarmee de eerste selectie begint. Een fotograaf heeft vaak de esthetische en iconische beelden in zijn hoofd, maar die vind ik minder interessant. Ik zoek het verhaal in de beelden en dat gaat nooit in een vlakke lijn, maar in narratieve spanningsbogen. Ik gebruik daarvoor ook vaak teksten, archiefmateriaal, infographics, kaarten en grafieken. Mijn filosofie over het fotoboek luidt: de snelheid en het ritme van een fotoboek is sneller dan een tekstboek en langzamer dan een film.”

DIGITALE MEDIA De digitale media, zoals websites en social media als Facebook en Instagram, zijn de meest gebruikte plaatsen waar fotografie getoond wordt. Doordat de fotografie digitaal is geworden en door de komst van internet is de fotografische verschijningsvorm drastisch veranderd en dat zal in de toekomst alleen nog maar verder gaan. Bestond de foto voorheen uitsluitend in een fysieke vorm, nu is de foto een lichtende, etherische verschijning op het beeldscherm. Met foto’s op het web en in andere interactieve digitale media gebeurt iets dat nergens anders mogelijk is. Het is mogelijk op foto’s te klikken, waarna links kunnen openen of teksten tevoorschijn kunnen komen. De link in de foto opent de poort naar steeds weer nieuwe werelden. Fred Ritchin beschouwt in zijn boek After Photography (2009) de inter-connectiviteit van de digitale foto als een grid van mozaïek. “De digitale fotografie, zoals wij die nu kennen, verhult tijdelijk het revolutionaire potentieel van de foto als niet alleen spiegel en raam, statische rechthoeken, maar ook als een potentieel interactief mozaïek dat deel wordt van een groter geheel van gekoppelde, dynamische media.” De digitale context is interactief en contextueel, hetgeen vooral van pas komt bij documentaire series. Het delen van foto’s en de interactie ermee is belangrijker dan het statische, losstaande beeld aan de muur.

HYPERLINK De culturele code die onder de web-based foto’s ligt is niet die van de beeldende kunst, zoals het geval is bij kunstmusea, maar kent een pluriforme context met daaraan verbonden betekenissen. De digitaal getoonde foto haalt de fotografie uit haar klassieke, analoge context, met de beperkende codes en betekenissen die daarbij horen. In de digitale presentatie wordt een veelvoud aan betekenissen en functies gegenereerd. De foto wordt een hyperlink: een begin van een web van meerdere connecties en connotaties, een bron van een diversiteit aan informatie. De interactieve, digitaal gepresenteerde foto vormt een nieuwe toevoeging aan het arsenaal 40

P F # 4 2 0 21

Drie digitale projecten geproducerd door Paradox. Van boven naar beneden: I hear you, Afghanistan, Imperial Courts van Dana Lixenberg en Via Panam van Kadir van Lohuizen.

F O T O C U LT U U R

van presentaties voor fotografie. Het digitale forum is wellicht de meest democratische plek waar fotografie te zien is en het geeft de fotograaf een nieuwe, snelle, goedkope en vrijwel altijd toegankelijke mogelijkheid om zijn werk te presenteren. Van belang voor de verspreiding van fotografie is de opkomst van de smartphone waardoor iedereen overal ter wereld altijd fotografie kan zien. De digitale presentatie past daarom eigenlijk het meest bij de revolutionaire mogelijkheden die Walter Benjamin in de jaren ‘30 voorzag toen hij de maatschappelijke impact van fotografie beschreef. Het bijzondere van de digitale media is dat de fotograaf zijn werkterrein kan uitbreiden en zijn presentatie nu kan verbreden met film, geluid en tekst of een combinatie van in elkaar overvloeiden foto’s met alle andere media.

PARADOX Een van de eerste voorbeelden van de digitale presentatie is het project I Photograph to remember van Pedro Meyer dat hij als cd-rom maakte in 1991 na de dood van zijn ouders. Alec Soth besteedde er in april van dit jaar een speciale video-blog aan. Pas in de laatste jaren is een grote groei ontstaan in de digitale storytelling waarvan nog maar nauwelijks een goede archivering is gemaakt. De organisatie Paradox is een pionier op het gebied van digitale presentatie van fotografie. Zij ontwikkelde onder andere voor het project van Kadir van Lohuizen Vía Panam een speciale app, waardoor de gebruiker de reis van de fotograaf op de voet kon volgen omdat er steeds nieuwe informatie werd toegevoegd in de vorm van foto’s, video’s, geluidsfragmenten en een blog. Zo maakte Paradox ook een website voor het project I hear you, over de stem van de gewone Afghaan tijdens de verkiezingen, waarop videobeelden te zien waarop diverse bewoners hun verhaal vertellen. Het project Studio Aleppo laat via een website op een informatieve manier portretten van Europese bewoners zien waarbij een tekst met informatie en uitspraken van de persoon te zien zijn. En het project 48 stories, in samenwerking gemaakt met NOOR, over de Palestijnse diaspora laat portretten en geïllustreerde verhalen zien van Palestijnen die overal in de wereld wonen.

YDOC Bas Vroege, directeur van Paradox, betreurt het dat er weinig aandacht is voor het culturele erfgoed van de digitale visuele vertellingen. Daarom heeft Paradox de Ydoc Foundation opgericht, die op de website www.ydocfoundation.org een archief aanlegt van digitale presentaties van documentaire fotografie en storytelling. Hier worden met name de webdocumentaires bewaard, zoals de webdoc Notes from Allepo van Issa Touma en The places we

Live van Jonas Bendiksen. Bas Vroege: “Daar vind je ook de documentaire Aka Kurdistan van Susan Meiselas uit 1997, wat een sleutelwerk was, nu een soort nationaal museum van de Koerden.” Vroege somt de grote voordelen op van digitale presentaties ten opzichte van de klassieke, analoge presentaties. “Met de digitale presentatie heb je een wereldwijd publiek. En je kunt gebruik maken van multimedia aspecten. Je kunt bewegend beeld toevoegen, stilstaand beeld, geluid, en teksten. Vooral van belang is de presentatie voor mobiele telefoons. De meeste mensen kijken vaker op hun mobiel dan op hun desktop computer. Je hebt daardoor ook een veel groter bereik bij het jongere publiek. Een app moet zo gemaakt worden dat het voelt alsof je pagina’s omslaat in een roman.” Als recent voorbeeld noemt hij het project Now You See Me Moria, over het vluchtelingenkamp op het eiland Lesbos, te zien op de website nowyouseememoria.eu. Bas Vroege: “Dit project is gebaseerd op een Instagram account waar vluchtelingen zelf hun eigen foto’s op zetten. Het interessante van het project is dat er een actie uit is ontstaan van posters met de Instagrambeelden van de vluchtelingen. Nu wordt vanuit dit project via de website van Paradox het boek verkocht dat kan worden aangeboden aan politici. In dit actieboek staan alle posters en foto’s. Vervolgens worden de beelden tentoongesteld in Foam, het Nederlands Fotomuseum en het Stedelijk Museum. Zo kan uit een digitale presentatie een culturele en politieke actie voortkomen.”

FOTOGRAFIE EN CONTEXT Interactieve projecten bieden een veelheid aan nieuwe mogelijkheden en gaan veel verder dan de statische beelden die via de analoge, fysieke media te zien zijn. De digitale presentatie ontdoet de fotografie van zijn esthetische hoofdrol die het bij vele andere presentatievormen heeft en geeft de foto’s een historische en sociale context. Nieuwe ontwikkelingen binnen de presentatie van de fotografie spelen zich daarom ook af binnen de nieuwe media. De nieuwe media zullen de komende jaren een enorme invloed op onze perceptie van de fotografie hebben. Foto’s zullen niet meer ervaren worden als geïsoleerde beelden maar zullen hun betekenis sterker dan ooit ontlenen aan de context waarbinnen ze getoond worden. Met deze ontwikkeling is de contextualisering van de fotografie pas echt op gang gekomen. Een vaak overgewaardeerd platform is Instagram, dat weinig of geen mogelijkheden biedt voor serieuze vormen van storytelling. Het wordt tijd dat er nieuwe apps worden ontwikkeld die gebruikers wel in staat stellen om foto’s, films, geluid en tekst met elkaar te combineren tot een totaalproduct. P F # 4 2 0 21

Eregalerij van de Nederlandse fotografie

Nederlands Fotomuseum, Statendam, Wilhelminapier, Rotterdam

info & tickets nederlandsfotomuseum.nl/eregalerij Hoofdsponsor Eregalerij

Hoofdbegunstigers Eregalerij

Project partners Nederlands Fotomuseum

Corporate partners Nederlands Fotomuseum

Fotomuseum Collectors’ Council

Vali Myers, Parijs, 1951, uit Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain Des Prés, 1956, Nederlands Fotomuseum/© Ed van der Elsken

Ontdek meer! Ontdek meer! Ontdek meer! Ontdek meer! Ontdek meer! Ontdek meer! Ontdek meer! Ontdek meer! Ontdek meer! Ontdek meer! Ontdek

conceptueel beeld • 3-jarige opleiding tot fotograaf • stilstaand beeld (foto) en bewegend beeld (film) • modulaire deeltijdopleiding • persoonlijke begeleiding op basis van talent • individueel aan te passen naar eigen voorkeur

open avond 26/08

Fotografie: Petra Katanic

18.30 - 21.30

Sarphatistraat 35, 1018 EV Amsterdam, 020 - 530 92 60, fotoacademie.nl

P F # 4 2 0 21

PORTFOLIO

Jouk Oos terho f

De mens als vorm D O O R RO B BECKER

Eenentwintig jaar geleden won ze als student al een PANL Silver Award in de categorie mode. Toen de PANL-awards in 2013 werden hervormd tot SO (Selection Of Dutch Photography), een competitie zonder categorieën of onderscheid tussen vrij en opdrachtwerk, won ze brons. Ook dit jaar is Jouk Oosterhof weer genomineerd met een divers portretten-portfolio. “Ik doe mee aan wedstrijden omdat ik ze zie als een vorm van acquisitie.”

P F # 4 2 0 21

“

ijn moeder was kunstenares, dus bij ons thuis ging het denk ik niet op de traditionele manier. Ze overleed toen ik vijftien was. Mijn vader was wiskundeleraar op de pabo en heeft natuurkunde gestudeerd in Delft. Hij was dus meer bèta, maar heeft niettemin altijd bewondering voor het werk van mijn moeder gehad, en nog steeds. Hij is een nuchtere, kritische en lieve man. Toevallig ben ik nu veel aan het nadenken over hoe het vroeger eigenlijk was. Ik weet er niet meer zo heel veel van. Ik herinner me dat hij er altijd in de ochtend was om voor ons te zorgen en dat zij erg met haar werk en de vrouwenemancipatie bezig was. In mijn lagereschooltijd had mijn moeder een weefatelier, daar kon ik in de pauze naartoe. In het atelier aan huis hield ze zich bezig met zeefdrukken en maakte ze veel affiches en grafisch werk. Ze schilderde ook altijd

P F # 4 2 0 21

en daar is ze zich in mijn tienerjaren meer op toe gaan leggen.” VROUWENKLEREN “Op dit moment ben ik met mijn vader mijn moeders werk aan het uitzoeken: hij heeft alles van haar bewaard. Zo troffen we een boekje aan van fotografe Eva Besynö over de Dolle Mina’s met daarin een foto waarop ik bij mijn moeder op schoot zit. Ik denk dat mijn moeder en ik als volwassenen meer aan elkaar zouden hebben gehad. Door haar werk blijft het mantra ‘mannen en vrouwen zijn gelijk’ altijd in mijn hoofd klinken.” Is dat waarom zij haar muze en (ex-)buurman ‘André’ voor de langlopende serie portretten vaak in vrouwenkleren liet poseren, ook al is hij heteroseksueel en geen travestiet? Oosterhof:

PORTFOLIO

VRIJHEID “Ik werk vooral als redactioneel fotograaf en doe veel minder commerciële opdrachten dan vroeger. Het commerciële werk heeft geen invloed op mijn redactionele werk, het is eerder andersom: mijn portfolio bestaat nu uit foto’s die voortkomen uit mijn vrije werk van de afgelopen vijf jaar.” Een groot verschil tussen redactionele en commerciële fotografie is de mate van inhoudelijke en artistieke vrijheid. Om die vrijheid te bewaken gaat Oosterhof van tevoren met de geportretteerde in overleg om duidelijk te maken hoe de sessie zal verlopen. “Ik wil voorkomen dat iemand tijdens het fotograferen zegt: ‘Als ik dit had geweten was ik er niet aan begonnen’. Ik zorg dat mijn modellen weten wat voor werk ik maak en laat ze op de set al op de computer meekijken: ze mogen het altijd zeggen als ze iets niet willen. Dat geeft me de vrijheid om dingen te proberen waarvan ze nog niet zeker weten of ze het willen. Zo nodig kan ik ook een beetje meebuigen met de wensen van het model, terwijl het toch interessant voor mezelf blijft.” SFEER Jouk Oosterhof werkt veel voor Volkskrant Magazine. Art-director Jaap Biemans heeft gezegd dat hij haar in “de top-5 van Nederlandse fotografen” schaart. Oosterhof: “Echt? Wat ontzettend leuk om te horen. Al vind ik dat zelf natuurlijk helemaal niet. Je meet jezelf toch met fotografen die je beter vindt. Jaap Biemans en fotoredacteur Heike Gülker laten mij doen waar ik het best in ben. Ik zoek alles bij elkaar – locatie, styling, visagie – en van tevoren bedenk ik houdingen en bespreek ik de kleding. Eenmaal op locatie kan er nog van alles veranderen omdat ik door kleding of licht of wat dan ook op nieuwe ideeën kom. Dat niet alles van tevoren in beton gegoten ligt heb ik nodig om iets extra’s in een sessie te krijgen. Als alles vast ligt kan het dood slaan.” Jaap Biemans heeft ook gezegd: “Jouk is sfeer”. Wat zou hij daarmee bedoelen? Oosterhof: “Ik haal de rauwe echtheid van een scène eraf. Het gaat bijna richting glamour: ik maak er net even een andere wereld van. Ik zoek mijn locaties uit op gevoel. Huizen moeten geen witte muren

“Het heeft te maken met een alles totaal gelijk willen trekken en het ‘gemiddelde beeld’ te verbreden en te verrijken. De portretten van André zijn daar inderdaad een voorbeeld van.”

hebben, maar kleur, structuur, textuur en sporen van leven. Ze moeten een ziel hebben. Dat geeft me inspiratie en ideeën. Zo ensceneer ik mijn foto’s meestal nadrukkelijk en gebruik ik specifiek gericht flitslicht waarbinnen het model niet gemakkelijk alle kanten op kan bewegen.” OPRECHT “Ik ben niet echt bezig met het karakter van de persoon die ik fotografeer want ik heb niet de illusie dat ik iemand in zo’n korte tijd echt kan leren kennen. Flatterend ben ik wel: ik zoek altijd naar de mooiste vorm en de goede hoek, hoewel sommige mensen mijn fotografie confronterend vinden, dus het gaat niet voor iedereen op. Ik denk dat mijn werk oprecht is omdat het ook over mij gaat, en niet louter vanuit het model is bedacht. Ik fotografeer de mensen echt als vorm. Al is het niet zo dat ze hierdoor nooit als zichzelf erop komen: soms klopt het juist enorm! Zoals bijvoorbeeld de strafpleiters Wim en Hans Anker die in de SO-inzending zitten. Ik kan ook totaal iets anders van iemand maken dan hoe de persoon zichzelf wil zien, maar dan wil ik nog steeds dat die dan denkt: “Dit wil ik wel zijn”. Of: “Ik ben het en ik accepteer het”. P F # 4 2 0 21

P F # 4 2 0 21

Ik denk dat mijn werk oprecht is omdat het ook over mij gaat, en niet louter vanuit het model is bedacht

PORTFOLIO

JOUK OOSTERHOF (1973) studeerde aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag en werkt vanuit haar woonplaats Amsterdam als redactioneel fotograaf voor onder meer Volkskrant Magazine, Linda en Het Parool. Haar werk werd vele malen genomineerd en onderscheiden in diverse internationale competities, onder meer Zilveren Camera, SO, IPA en in 2019 werden haar portretten van kindbruiden in Bangladesh genomineerd en geëxposeerd voor de Taylor Weesing Photographic Portrait Prize van de National Portrait Gallery in Londen.

P F # 4 2 0 21

PORTFOLIO

Ruben T imman

Sterke vrouwen van alle landen D O O R JUDITH BA KKERS

Ruben Timman leidde decennia geleden als verpleegkundige een polikliniek in een VN-vluchtelingenkamp in Cambodja. Daar besloot hij fotograaf te worden om gebroken mensen hun waardigheid terug te geven. Zijn collectie bracht hij onder in zijn Museum of Humanity in Zaandam. Afgelopen juni heropende het museum zijn deuren en vanaf juli is er een nieuwe serie te zien: Sterke vrouwen.

P F # 4 2 0 21

MENSHEID IN VERVAL In de loop der jaren raakte Timman er steeds meer van overtuigd dat alle mensen, mooi, lelijk, beschadigd of gehandicapt er mogen zijn. Hij besloot positief activist te worden. “Mijn geloof in God en Jezus geven mij een positief wereldbeeld. Ik wil mensen wakker schudden, in beweging krijgen. We zijn gelijk, ongeacht kleur, overtuiging of ras.” Zijn streven om mensen te fotograferen werd nog sterker nadat hij in 2001 in een Vietnamese slaaptrein een bijzondere droom kreeg. “Kofi Annan, de secretaris-generaal van de VN, leidde me rond in het vervallen museum van de mensheid. Het was er duister, donker, kapot en 52

P F # 4 2 0 21

ls kind had Ruben Timman altijd al foto’s in zijn hoofd. “Ik hield mijn hoofd schuin voor de juiste compositie. Pas tijdens mijn fotografiestudie ontdekte ik mijn creativiteit. Het voelde als thuiskomen. Dit is wie ik ben.” Op freelancebasis reist Ruben Timman voor magazines, organisaties en bedrijven de hele wereld over. Hij fotografeert vooral vanuit intuïtie. “Ik focus me op de psychologische kant van het fotograferen. Ik wil de binnenkant van iemand laten zien. Dat kan alleen als er interactie is voordat ik ga fotograferen.”

vergaan, net als de beeltenissen van de mensen die er hingen. Die droom greep me zo aan. Ik was verontwaardigd. We lieten de mensheid vervallen!” Hij ging serieuzer aan de slag en schiep een duidelijk kader voor zijn levenswerk. WAARDIGHEID “Toen ik vluchtelingen in Calais fotografeerde, ontdekte ik dat als ik ze uit hun benarde omgeving haalde en ze voor een zwarte achtergrond zette zonder context, ik de mens erachter kon portretteren, in al zijn eigenheid.” Sindsdien fotografeert Timman zijn modellen in een zwarte tent met alleen binnenvallend diffuus licht. Aan de mensen die voor zijn lens komen, vertelt hij zijn droom en de bedoeling van het project: ieders waardigheid tonen. Voor zijn portetten gebruikt Timman meestal zijn favoriete analoge loopbodemcamera, de Wista 45, met een 150mm lens, maar zijn digitale Canon gaat ook altijd mee. Met die camera’s fotografeerde hij mensen die op een of andere manier gebroken waren, onder erbarmelijke omstandigheden leefden of iets traumatisch hadden meegemaakt, zoals vluchtelingen. “Als dank geef ik de geportretteerden altijd een geprinte foto uit mijn mobiele printer. Dat zorgde ervoor dat in een vluchtelingenkamp opeens een rij

PORTFOLIO

Jezidi’s voor mijn studiotent stond. Ze hadden door dat ze gezien werden.” MUSEUM OF HUMANITY Inmiddels portretteerde Timman meer dan vijfduizend mensen. Ongeveer zes jaar geleden kwam hier het boek Crown of creation van uit, waarin een grote diversiteit aan portretten staat, met naam, geboortedatum en fotomoment, soms met een uitgebreid verhaal erbij. “Hierna vroeg ik mijn af of ik mijn droom verder moest uitwerken. Door de crisis verloor ik klanten en mijn grote studio. Ik kwam in een klein studioo tje op het Hembrugterrein in Zaandam terecht. Tegenover mij stond een gigantisch vervallen gebouw op instorten. Het gebouw intrigeerde me enorm. Dit was het museum van de mensheid van Kofi Annan uit mijn droom! Maar dan zonder foto’s. Ik begon illegaal de ruimtes te vullen met mijn collectie.”

STERKE VROUWEN Er hingen al 100 portretten toen een journalist hem ontdekte en Rijksvastgoed, de eigenaar, het pand begon op te knappen. “De ziel verdween uit het pand en ik werd depressief.” Uiteindelijk mocht hij van de nieuwe eigenaar van het terrein zijn museum tijdelijk in een ander oud, maar nog solide pand huisvesten. Twee jaar geleden opende hij voor het eerst zijn deuren, om tijdens de pandemie weer dicht te gaan. “Het pand is perfect. Het is verweerd, maar heeft een prachtige lichtinval.” Eind juni is het museum weer open gegaan en vanaf juli hangt er de serie Sterke Vrouwen. Voor deze serie portretten heeft Timman gezocht naar portretten van vrouwen in zijn collectie. “Door deze vrouwen te tonen wil ik hun kracht benadrukken. Het is een aanmoediging naar vrouwen om in zichzelf te geloven. Vrouwen hebben in vele landen een achterstand, terwijl zij tot heel veel in staat zijn.”

P F # 4 2 0 21

PORTFOLIO

Ook is Timman de campagne Let’s face it begonnen. “Tien fotografen hebben zo’n 600 mensen gefotografeerd. De portretten zijn ook te zien in het pand.” Behalve naar verhalen is Timman ook nieuwsgierig naar de dromen van mensen. Met een nieuw project, Miljon Dreams, wil hij die uit laten komen. MOOIERE WERELD Ruben Timman wil zijn boodschap verder verspreiden. Zijn meters hoge foto’s reisden al af naar Sittard en Ahlen in Duistland. “Mijn droom is dat de collectie een keer te zien is in Aleppo in een buitenmuseum. Voor mij moet er wel altijd een maatschappelijke noodzaak zijn om de collectie uit te lenen. De portretten, de mensen zelf, zijn de meesterwerken en die wil ik zoveel mogelijk met de wereld delen. Ik streef naar een heuse beweging, met veel vrijwilligers, die de wereld mooier willen maken.”

Vrouwen hebben in vele landen een achterstand, terwijl zij tot heel veel in staat zijn

RUBEN TIMMAN (1963) is sinds 1999 freelance documentair fotograaf, opgeleid aan de KABK te Den Haag. Hij heeft gewerkt voor verschillende tijdschriften, kranten, bedrijven en ngo’s. Voor Dorcas Aid maakte hij reportages in ontwikkelingslanden en crisisgebieden. Hij is de oprichter van het Museum of Humanity. museumofhumanity.nl

P F # 4 2 0 21

A nnie van Gemer t 56

P F # 4 2 0 21

Tijdsreis door Staphorst D O O R NAO MI HEIDIN G A

Traditionele klederdracht, kleurrijke boerderijen en een prominente rol voor het geloof: zo staat Staphorst bekend. Vaak wordt het Overijsselse dorp een gesloten bolwerk genoemd, waar een buitenstaander moeilijk binnen kan komen, laat staan een fotograaf. Sociaal documentair fotograaf Annie van Gemert lukte het wel het vertrouwen van de inwoners te winnen en achter de voordeur te komen. Ze mocht binnenkijken in historische boerderijen, waar de tijd lijkt stil te hebben gestaan. Het resultaat is te zien in het fotoboek Kleurrijk Staphorst, dat eind juni uitkomt.

PORTFOLIO

P F # 4 2 0 21

l sinds de jaren ‘90 stond Staphorst op Annie van Gemerts lijstje om te gaan fotograferen. Ze was bezig met een fotoproject over grote gezinnen, en wilde graag in Staphorst families bezoeken. De vooroordelen over de geslotenheid van deze gemeenschap en het gegeven dat je op zondag niet zou mogen fotograferen vormden toen de drempel om aan het project te beginnen. Het project bleef op de plank liggen. Tot de winter van 2017. Het had gesneeuwd en een deel van het land was bedekt met sneeuw. Van Gemert reisde door het land om sneeuwlandschappen te fotograferen. “Zodra ik in Overijssel arriveerde, kwam ik op het idee om nu eindelijk

P F # 4 2 0 21

eens in Staphorst te gaan kijken. Eenmaal in het dorp werd ik geraakt door de kleurrijke boerderijen. Het dorp was door de sneeuw omgetoverd tot een sprookjesachtig wit decor waarin de groene en blauwe deuren en vensters in combinatie met bomen en verdorde bloemen een surrealistisch beeld vormden. Ik zag vrouwen in traditionele klederdracht door de straat fietsen.” UITNODIGING In het begin lukte het niet om mensen voor haar camera te krijgen. Daarom begon ze met het fotograferen van boerderijen. “Op een gegeven moment kwam een man uit zo’n felgroene

PORTFOLIO

Het leven in soberheid geeft rust en maakt dat mensen tevreden zijn met wat ze hebben

voordeur tevoorschijn en vroeg me waarom ik foto’s van zijn huis maakte. Ik legde uit wat ik aan het doen was en beloofde dat ik de foto van de boerderij later zou langsbrengen. Toen nodigde hij me uit om zijn boerderij van binnen te bekijken.” Daarmee maakte ze voor haar gevoel een kleine tijdreis, het was alsof ze in een openluchtmuseum stapte. “Direct achter de groene voordeur was een klein keukentje met een ouderwetse potkachel dat als kookfornuis diende. Aan de schouw hing een keurig geplooid bloemetjesgordijntje. Zijn vrouw, getooid in klederdracht, was in de keuken bezig met het schillen van de aardappels. Er lag een plavuizen vloer in de huiskamer en het plafond was rood geschilderd. Het was een druk ingerichte ruimte, vol met rode stoelen, ingelijst borduurwerk en porselein in glazen kastjes die aan de muur hingen.” Op dat moment mocht ze van de bewoner geen foto’s maken van het bijzondere tafereel. Maar het zaadje was geplant: ze besloot om de interieurs van de Staphorster boerderijen, die op het punt staan te verdwijnen, te vereeuwigen in foto’s. PRIVÉDOMEIN Het bleek een uitdaging te zijn om het vertrouwen van de dorpsbewoners te winnen, om foto’s te kunnen maken van de interieurs en de bewoners. Daarom maakte ze overal foto’s van de buitenkant van de boerderijen, met de belofte de foto’s later langs te brengen. Zo won ze langzaamaan vertrouwen. Al lopend of op de fiets ging ze op ‘wereldreis’ door Staphorst en Rouveen. “Meestal ging ik op de bonnefooi bij mensen op bezoek. In een notitieboekje schreef ik de nummers van de huizen op die mij fascineerden in de hoop er ooit eens binnen te mogen kijken. Zo had ik in de loop der tijd een hele verzameling huisnummers.” Ze kiende het juiste moment uit om bij de mensen langs te gaan, als het licht het beste is. “Je hebt een lange rij boerderijen aan weerskanten van een straat. ’s Ochtends valt het licht aan de huizen aan de ene kant van de straat, ’s middags aan de andere kant.” Juist vanwege de uitdaging hield ze vol. “Het was een spannend avontuur om steeds bijzondere mensen te ontmoeten en om in een voor mij onbekend privédomein binnen te komen.” Binnen zag ze dat het gezinsleven in de Staphorster boerderijen zich vooral in de keuken afspeelt. “De opkamer, die alleen op zondag wordt gebruikt, is net een museum. De mensen P F # 4 2 0 21

P F # 4 2 0 21

PORTFOLIO

OUDERE GENERATIE Annie van Gemert richt zich met haar project op de oudere generatie, die nog zo traditioneel mogelijk leeft. Dit betekent meestal zonder tv of computer. De belangrijkste nieuwsbronnen zijn De Staphorster en Het Reformatorisch Dagblad. “Een zegen, om dat in deze tijd nog te kunnen.” De ouderen die ze bezoekt vertellen openhartig over het leven in Staphorst. De kerk speelt daarin een belangrijke rol. In de kerk en op zondag fotograferen zijn echter uit den boze. Toch wil ze dit element in haar project meenemen. Ze benadert dominees van verschillende kerken. Tot haar verrassing willen ze meestal meewerken. Ook documenteert ze het boerenleven. “Waar de jongere generatie kiest voor moderne bedrijven met meer vee, doet de oudere generatie het nog op de traditionele manier met een klein aantal koeien, soms in potstallen. Het melken gebeurt in het land. De mensen zijn hun hele leven gewend om hard te werken en dat gaat ook na de pensioensleeftijd door.” Met haar project wil ze geen stereotypen bevestigen. Ze roemt de ‘traditionele goedheid’ die gemeenschappen als Staphorst kenmerken. “De eenvoud, het geloof, de verbondenheid met elkaar, de structuur en het leven in soberheid geven rust en maken dat mensen tevreden zijn met wat ze hebben. Er is een gevoel van samenhorigheid, men is behulpzaam naar elkaar. De omgang in het dorp is als een grote familie, men is bij elkaar betrokken en men weet meestal alle laatste nieuwtjes van elkaar. Ik ervaarde de mensen als gastvrij, eerlijk, vertrouwelijk en gemoedelijk.” CROWDFUNDING Voor het project gebruikte ze een Fujifilm GFX middenformaat camera. Over deze keuze: “Met

komen daar nauwelijks.” Ze zag veel elementen terugkeren: porselein dat men gekregen heeft als huwelijkscadeau, fotolijstjes aan de muur met trouwfoto’s van familieleden, tegelkunstwerken met Bijbelse spreuken en poppen in klederdracht. Toch is elke boerderij net een beetje anders. De netheid, die valt op. Zowel binnen als buitenshuis. De boerderijen zitten strak in de verf, de tuintjes zijn aan kant: de Staphorsters dragen zorg voor hun bezit.

een digitale camera bespaar je meer kosten dan met een analoge camera. In het begin kreeg ik geen subsidie. Die kreeg ik later wel, en om het fotoboek mogelijk te maken, heb ik een crowdfunding opgezet.” Het fotoboek komt eind juni uit. “Niet de beste tijd voor een fotoboek, maar gelukkig loopt de expositie in het Staphorster museum nog tot 22 december van dit jaar.” Nu het project ten einde loopt, is het tijd na te denken over een volgend project. Maar eerst wil ze genieten. “Het project is klaar, maar dat betekent niet dat ik niet meer in Staphorst kom. Ik ga boeken bezorgen bij mensen. Ze kijken er enorm naar uit. Ik vind het leuk om samen met hen de boeken door te bladeren.”

ANNIE VAN GEMERT (1958) werkt aan documentaire fotoprojecten, waarvan de resultaten in boekvorm gepubliceerd worden. Eerder maakte ze onder meer Kinderrijk, Kloosterlingen en Boerenkracht. Ze won de tweede prijs van World Press Photo 2010 in de categorie Portretten met de serie Jongens en Meisjes. www.annievangemert.nl

P F # 4 2 0 21

THE ART OF LIVING FotoFestival Naarden

3 JULI T/M 29 AUGUSTUS

www.fotofestivalnaarden.nl

P F # 4 2 0 21

DEBUUT

MIRRE KOREVAAR-WIJNJA – A SHARED LINE De Noord-Ierse grens is sinds het Goedevrijdagakkoord (1998) een onzichtbare grens, zonder harde grenscontroles. Zij is een symbool van vrede. Hoewel het meeste geweld is verdwenen is Noord-Ierland nog altijd een land van verdeeldheid. Voor mijn project A Shared Line bewandelde ik in maart 2021 met een analoge middenformaat camera de Noord-Ierse grens. Ik onderzoek aan beide kanten van het conflict wat het betekent om een plek als thuis te benoemen. Ik ben gefascineerd door het fenomeen ‘thuis’; het blijkt een woordloze emotie te zijn. Terwijl we in eerste instantie lijken te weten wat het is om ons thuis te voelen, beginnen we te stotteren als we moeten beschrijven wat dit eigenlijk is. Het gevoel van thuis is ook een selectieve emotie: het sluit mensen buiten. Hoe komt het dat liefde voor de eigen groep kan leiden tot het haten van de ander? Mirre Korevaar-Wijnja (1996) studeerde Photography, Film & the Digital aan de St. Joost School of Art & Design in Breda (2017-2021). mirrekorevaarwijnja.nl

P F # 4 2 0 21

ELVIRA SMIT – RESTRUIMTE Als ik een stad bezoek ga ik niet naar het centrum, maar zoek ik juist de randen op. Zo ook in Parijs. Een week lang liep ik tweemaal daags dezelfde wandeling in het 20e arrondissement, vlak naast de ringweg rond Parijs. In dit gebied lijkt niemand te hebben nagedacht over het ruimtelijke geheel: kantoorkolossen en goedbedoeld gemeentegroen staan lukraak naast elkaar geplaatst. Daartussen vind je ‘restruimte’ waar de passerende mens het maar mee moet doen. Op deze plekken onstaat iets nieuws, iets ongeplands. Niet de stedenbouwkundige, maar de tijd is er de baas. Met wisselend resultaat. Of, zoals socioloog Patrick Geddes het verwoordt: “A city is more than a place in space, it’s a drama in time”. Elvira Smit (1984) volgt momenteel een opleiding aan de Fotoacademie. Eerder werd ze geselecteerd voor deelname aan de stadsexpositie ‘De Kracht van Rotterdam’. www.elvirasmit.com

P F # 4 2 0 21

DEBUUT

P F # 4 2 0 21

DEBUUT

GYSELLE BLOKLAND – VERSTANDELIJKE BEPERKING Mijn jongere broer Matthijs (23) is opgegroeid in het dorp Ameide. Hij heeft drie broers en een zus en is het vierde kind van ons gezin. Matthijs heeft een verstandelijke beperking. Dit betekent dat hij op bepaalde vlakken een achterstand heeft. Hij is erg behulpzaam en positief ingesteld. Hij werkt bij Blokland Tuin en Parkmachines in Ameide. Hij knapt grasmaaiers op, verkoopt deze en helpt regelmatig klanten. Ik ben erg trots op mijn broer, op wie hij is als persoon en wat hij allemaal kan. De maatschappij heeft een bepaald beeld van een verstandelijke beperking. Dit beeld vind ik stigmatiserend en plat. Ik ben het daar niet mee eens, want er zijn gradaties qua beperking. Met mijn foto’s wil ik een genuanceerd beeld geven van een beperking. Tegelijk zijn ze een ode aan Matthijs. Gyselle Blokland (1996) studeert dit jaar af aan de Fotovakschool in Rotterdam (Toegepaste Fotografie en Beeldcommunicatie). Ze is gespecialiseerd in documentaire portretfotografie. Ze is altijd op zoek naar maatschappelijke of onderbelichte onderwerpen en probeert de kijker uit te dagen om een eerder vastgesteld beeld te herzien. www.instagram.com/projectsbygyselle/

P F # 4 2 0 21

C o l o r s

Yo u

C a n

PhotoVue

Tr u s t

Photographer Monitors

DesignVue

Designer Monitors

Jeroen Toirkens & Jelle Brandt Corstius BOREALIS Schotland, februari 2017 - Boreal tree # 25 © Jeroen Toirkens

BOREALIS – LIFE IN THE WOODS

Reserveer tickets via fotomuseum.nl

Vertel jouw verhaal Iedere fotograaf vertelt als het goed is een uniek verhaal, gebaseerd op persoonlijke eigenschappen en een eigen kijk op fotografie. Wat jou onderscheidt van andere fotografen heet je Unique Selling Point (USP). Heb je die van jou nog niet gevonden, dan is het nodig om daaraan te werken. Persoonlijke branding bindt klanten, afnemers en kopers aan je werk. Hoe zet je media en vooral social media hier voor in? D O O R WERNER PELLIS

oen ik als twintiger mijn fotografieopleiding afrondde, ontdekte ik dat de maatschappij niet al jaren stond te wachten tot ik eindelijk eens professioneel ging fotograferen. Integendeel, ik heb veel moeten bellen, met mijn portfolio langs potentiële opdrachtgevers moeten sjouwen om zo stap voor stap een klantenkring op te bouwen. Al snel had ik door dat publiciteit werkte. Fotograferen voor de plaatselijke krant leverde niet veel op, maar zorgde er wel voor dat iedereen in het dorp wist dat ik fotografeerde. Een expositie in een leegstaand winkelpand zorgde niet voor grote bezoekersaantallen of verkoop van het werk dat er hing, maar wel voor publiciteit in regionale kranten en op de radio. Het was eind jaren ’90, een tijd waarin massamedia veel meer bereik hadden dan nu, deels omdat social media nog niet bestonden, al was het internet in opkomst.

alleen geïnteresseerd in de nieuwe expositie van Erwin Olaf of het nieuwe boek van Corbino. Regionale kranten brengen graag human intrest verhalen. In mijn eigen omgeving heb ik diverse media de laatste tijd aandacht zien besteden aan fotografen. Zelf werd ik geïnterviewd over een boek over huwelijksfotografie dat ik geschreven heb. Ik las een artikel over een fotograaf die een documentaire serie had gemaakt over iemand met NAH (niet aangeboren hersenletsel). De insteek van de krant was het verhaal over leven met NAH, maar er werd ook ruimschoots aandacht besteed aan de fotograaf en haar foto’s. Ook (afstudeer) exposities, het winnen van een prijs of de selectie voor een festival kan een reden zijn voor een persbericht aan een regionale krant, radio of televisiezender. Het verhaal over jou en je fotografie maakt het voor lezers nieuwswaardig. Ze zijn geïnteresseerd in jou als mens, ‘human interest’ dus.

FREE PUBLICITY

BAND OPBOUWEN

Aandacht in de media, ofwel free publicity, heeft mij flink geholpen als beginnend fotograaf. Maar ook voor hedendaagse fotografen kan publiciteit in traditionele media van betekenis zijn. Er zijn nog steeds veel mensen die kranten lezen, op papier of online, en die radio luisteren en tv kijken. Misschien denk je: zitten de media wel op mij te wachten? Ja, dat zitten ze wel. Zeker regionale kranten en tijdschriften zijn niet

Zoals gezegd waren er in mijn beginfase nog geen social media. Nu kun je met behulp van LinkedIn, Facebook of Instagram op een zelfgekozen moment jezelf presenteren. Veel sneller kun je bekend worden en laten weten waar je voor staat als fotograaf. Toch valt op dat veel fotografen zich op social media presenteren zonder over een strategie nagedacht te hebben. Serieus actief zijn op social media is meer dan alleen het

P F # 4 2 0 21

delen van foto’s, al dan niet ‘behind-thescenes’. Waar het om gaat is dat je jouw visie op de fotografie overbrengt. Of soms nog breder: jouw kijk op de wereld. Zorg voor een verhaal dat jouw volgers aanspreekt. Bouw een band met ze op zodat ze gaan uitzien naar nieuwe berichtjes van jou. Een fotograaf die dit goed begrijpt is Pete Souza. In de jaren ‘80 was Souza de officiële fotograaf van president Reagan en twintig jaar later was hij de officiële fotograaf van president Obama (2009-2017). Vrijwel dagelijks plaatst Souza op Instagram foto’s van de Obama periode, gerelateerd aan actuele kwesties. Zo wil hij laten zien hoeveel beter Obama het had gedaan dan Trump. Dichter bij huis is Corbino iemand die zowel op Facebook als Instagram actief is en meerdere keren per week foto’s deelt van meer of minder bekende Nederlanders uit zijn omvangrijke oeuvre, altijd in zijn kenmerkende stijl. Ook Corbino springt soms met zijn foto’s in op de actualiteit als een van de door hem gefotografeerde bekende Nederlanders in het nieuws is.

ANDERS DAN ANDEREN Wat is jouw verhaal? Wat wil jij vertellen en vooral aan wie wil je wat vertellen? Je volgers kunnen consumenten zijn, ondernemers of andere fotografen. Ieder van deze doelgroep heeft een andere benadering nodig. Een sociaal medium is niet direct een verkoopkanaal, maar indirect moet het je wel wat opleveren anders kun je je tijd net zo goed aan andere zaken besteden. Belangrijk is om te weten hoe jij gezien wilt worden, waar je voor staat. Wat maak jouw werk bijzonder? Wat doe jij anders dan anderen? Wat fotografeer je en hoe presenteer je dat? Denk maar eens wat je antwoordt als iemand je vraagt wat voor werk je doet. Als het goed is, antwoord je niet alleen dat je fotograaf bent, maar vertel je ook wat voor fotograaf je bent. Portret, documentair of commercieel – en zelfs dit is nog heel breed, want er zijn vele soorten portretfotografen en documentaire fotografen. Wat doe jij anders dan anderen? Het is zaak om juist op de eigenschappen die jouw werk uniek maken de nadruk te leggen. Maar vergeet niet, ook al zijn social media vooral visueel en ben jij een beeldmaker, het gaat zoals eerder gezegd niet alleen om wat

BR ANDING

je fotografeert, maar ook om wat je te vertellen hebt. Dus om jou als mens. Je eigen merk, je eigen personal brand. Als je Stefan Schipper volgt, dan zie je zijn foto’s van muzikanten en bekende Nederlanders, van Achterhoekers en spelers van FC Twente. Maar hij post ook zaken over zijn privéleven waardoor je weet dat hij ook echt van voetbal houdt en van behoorlijk stevige muziek, en dat hij een trotse Achterhoeker is. Martin Hogeboom is portret- en reclamefotograaf op locatie. Dat staat in zijn profiel

en dat geeft meteen al aan waar hij voor staat. Hij laat op Instagram voornamelijk zijn beelden spreken, locatiefoto’s vaak gemaakt met één of meerdere reportageflitsers, die behoorlijk onderscheidende foto’s opleveren. Niet altijd, maar regelmatig vertelt hij hoe de foto’s gemaakt zijn en in welke omstandigheden. Dat zijn soms beelden in opdracht, maar ook eigen werk en af en toe ook ‘making-of beelden’ zodat je een kijkje in de keuken van de fotograaf krijgt.

Nog een voorbeeld: Jan Dirk van den Burg is fotograaf des vaderlands. Hij deelt zijn portretten van gewone, bijzondere Nederlanders. Het zijn paradijsvogels, zoals je ze in het televisieprogramma Man bijt hond kon aantreffen. Het zijn niet alleen de foto’s die het doen, maar ook het verhaal over de mensen. Korte teksten van maximaal twee honderd woorden die met humor, maar ook met respect zijn geschreven. Het doet je altijd weer verlangen naar een volgend portret. P F # 4 2 0 21

De kunst van het loslaten Eerder in deze rubriek besteedden we aandacht aan onderzoek, focus en maakte je kennis met verschillende methodes om je creativiteit te stimuleren. Na al dat harde werken is het tijd om te ontspannen. Wanneer je ontspant, verleg je je focus van buiten naar binnen. Er worden verbindingen gelegd tussen je denkbrein, de linkerhersenhelft, en je creatieve brein, de rechterhersenhelft. Een stroom die ervoor zorgt dat het lampje gaat branden. Hierdoor kun je ineens een inzicht krijgen, het welbekende eurekamoment. D O O R DIANA BO K JE

P F # 4 2 0 21

nspiratie komt van het Latijnse woord inspiratio, dat inademing of ingeving betekent, een inzicht dat je overvalt op een onverwacht moment. Er zijn de meest prachtige termen voor bedacht zoals de geest krijgen, door de muze bezocht worden of in the flow komen. Inzicht ontstaat in je onbewuste en wacht op een kans om zijn stem te laten horen. Om in het dagelijks leven om te kunnen gaan met alle prikkels om je heen, sluiten we ons af. Je selecteert alleen die informatie die je op dat moment nodig hebt. Wanneer je altijd druk bent met wat er in je hoofd omgaat en je laat afleiden door je telefoon of andere aandachtstrekkers, krijgt het onbewuste geen kans om zich te laten horen. Neem af en toe tijd om naar die stem te luisteren. Stel je open door te ontspannen. Ontspannen begint in het

de stroom die naar binnen gaat. Doe dit één minuut. Je zult merken dat je aandacht af en toe wegdrijft. Zie je gedachten als wolken die voorbij drijven. Ze zijn er en zweven weer voorbij. Zodra je merkt dat je aandacht is afgeleid, leid je hem vriendelijk terug naar je ademhaling. Dit kan je helpen een lus in je gedachten te doorbreken. Ook schrijven is een goede remedie om van steeds terugkerende gedachten af te komen. Neem een kwartier de tijd om alles op te schrijven wat je dwarszit. Zo maak je een braindump: je parkeert je gedachten waardoor er ruimte ontstaat. Wanneer je je gedachten hebt losgelaten en ontspannen bent, is het tijd voor de beloning, de gouden inval. Ineens overvalt het je, het idee hoe je je fotoproject in beeld kunt brengen. © Popel Coumou, Courtesy TORCH Gallery

hier en nu. Je even niet bezig houden met dingen uit het verleden die je dwars zitten. Niet piekeren over wat er mogelijk in de toekomst nog zou kunnen gebeuren. Alleen het hier en nu is echt. In het hier en nu zijn geen problemen, er is rust. Het hier en nu is gerelateerd aan onze rechterhersenhelft waar gevoelens, intuïtie, creativiteit en verbeelding huizen. ADEMHALING Het hier en nu is heel dichtbij. Je hoeft alleen maar op je ademhaling te letten. Waar je ook bent, wat je ook doet, het werkt altijd. Richt je aandacht op je ademhaling. Voel hoe de adem je neus binnenstroomt, door je lichaam stroomt, je buik uitzet en weer naar buiten gaat. Merk op dat de stroom die naar buiten gaat warmer is dan

BROEDPERIODE Het creatieve proces is een combinatie van inspanning en ontspanning. Een samenspel tussen je linker- en rechterhersenhelft. Hoe weet je wanneer het tijd is voor inspanning en voor ontspanning? In het boek Imagine. How Creativy Works (2012) stelt Johan Lehrer ons gerust. “De menselijke geest heeft een natuurlijk vermogen om zijn eigen problemen te diagnosticeren en het soort creativiteit in te schatten dat nodig is. Het zogeheten ‘feelings of knowing’. Het gaat hier om het gevoel iets te weten dat zich voordoet wanneer wij vermoeden dat wij het antwoord kunnen vinden als we maar doordenken over de vraag. Denk maar eens aan het moment dat iets op het puntje van je tong ligt.” Je mag er op vertrouwen dat je onderbewuste heel goed weet dat je het antwoord kunt vinden wanneer je er moeite voor doet. Net als kinderen bij het zoekspelletje ‘warmer/kouder’, heb je het gevoel dat je steeds warmer wordt wanneer je dichter bij de oplossing bent. Kom je niet verder en blijf je maar in hetzelfde kringetje ronddraaien, dan heb je waarschijnlijk een inzicht nodig. Bij een inzicht schiet je gevoelstemperatuur volgens Lehrer direct van koud naar gloeiend heet. Je merkt vanzelf wanneer dit moment is aangebroken omdat je in de frustratiefase belandt. Doordat je linkerhersenhelft het probleem niet op kan lossen, raakt het verveeld. Je

creativiteit blokkeert en je raakt gefrustreerd door het onvermogen om het antwoord te vinden. Het liefst zou je met het project stoppen. Ook dit is onderdeel van het creatieve proces. Het is niets anders dan een seintje dat het tijd is voor de rechterhersenhelft om het stokje over te nemen en op zoek te gaan naar onverwachte associaties. Concentratie verstoort dit proces en verkleint de kans op een inzicht. Neem rust en zorg voor ontspanning. Zie het als een broedperiode waarin je hersenen tijd krijgen om alle activiteiten te verwerken en onbewuste denkprocessen kunnen plaatsvinden. Vertrouw op het vermogen van je rechterhersenhelft om associaties te vinden. In een ontspannen gemoedstoestand is je aandacht naar binnen gericht waardoor je gedachten ruimte maken om mee te drijven op de stroom van associaties. Langzaamaan ontstaat er een intuïtief gevoel hoe je iets zou kunnen aanpakken. Het is de vooraankondiging van een inzicht. Wanneer Albert Einstein vastliep bij het oplossen van een wiskundig probleem, ging hij vaak vioolspelen tot hij een ingeving kreeg. Hij noemde dit combinatiespel. OORVERDOVEND STIL Wat nu als je alle stappen hebt doorlopen en die briljante ingeving komt niet naar boven? Het blijft oorverdovend stil. Dan zit er niets anders op dan terug te vallen op je doorzettingsvermogen. Ouderwets hard werken. Net zo lang schaven aan het beste idee dat je tot nu toe hebt, tot het naar je zin is. Een troost is dat er veel goede projecten zijn waarbij de maker nooit een eurekamoment heeft gehad, maar door keihard denkwerk een prachtig resultaat heeft bereikt. Het is maar hoe we onze hersenen gebruiken. Een convergent denker legt verbanden tussen ideeën die al aanwezig zijn in het werkgeheugen. Hij bedenkt niets nieuws, maar gebruikt dat wat in zijn geheugen opgeslagen zit om nieuwe inzichten te krijgen. Een divergent denker geeft toe aan spontane opwellingen en gebruikt zijn rechterhersenhelft om nieuwe inzichten te creëren. Beide manieren van denken kunnen uiteindelijk tot een oplossing leiden. P F # 4 2 0 21

Zelf printen of een vaklab? Niets is zo bevredigend voor een fotograaf als zijn werk op groot formaat geprint zien. Pas op een ‘echte’ foto zie je de kwaliteit, sfeer en expressie optimaal naar voren komen. Kwaliteit is dus essentieel bij dit eindproduct. Sommige fotografen houden alles het liefst zelf in de hand met een eigen printer, anderen leunen op een professioneel vaklab, dat met je meedenkt en slimme oplossingen heeft om te voorspellen hoe het beeld er in het groot uit gaat zien. Fotograaf Erik de Cuijk doet allebei. D O O R JERO EN JA ZE T

et zelf printen van je beelden is het meest compromisloos. Je drukt gewoon net zolang opnieuw totdat het 100 procent naar je zin is. Aan de andere kant is de drempel om zelf te printen hoog. Het is een technisch proces met veel haken en ogen. Vooral in het begin heb je er veel werk aan om de kwaliteit op een aanvaardbaar niveau te krijgen. Daarbij moet je behoorlijk wat technische kennis in huis hebben en hier ook plezier aan beleven. Het is helaas niet gezegd dat technische vaardigheid altijd samengaat met een creatieve geest. Veel fotografen blijven aanmodderen met hun DIY print lab, om uiteindelijk toch over te stappen naar een gespecialiseerde afdrukservice, met een illusie, vele cartridges en pakken printpapier armer.

P F # 4 2 0 21

ONLINE Een tussenstap naar een vaklab is de online afdrukservice. Je stuurt je beelden hiernaartoe en je krijgt ze zonder verdere tussenkomst afgedrukt terug in een envelop. Het is een laagdrempelige en anonieme manier van werken, zonder tussenkomst van een kritisch oog. Je beoordeelt de prints zelf en eventueel stuur je ze opnieuw in als het niet naar je zin is. Er is niemand die met je meedenkt of je wijst op verbeterpunten. Ook proefstroken en bezoekjes aan het lab zijn meestal geen optie.

LAB Een lab doet de hele dag niets anders dan beelden afdrukken en omgaan met hun

© Erik van Cuijk, Siem (16) | Skater | Deventer, locatie: ‘Burnside’, 20-02-2020. Siem woont nog bij zijn ouders thuis maar is dagelijks op een skatebaan te vinden, soms meer dan acht uur op een dag. Siem wil ver komen als skater, hij wordt als ‘wreckless’ gezien. De dag na de portretshoot brak hij zijn voet.

publieke ruimte, zoals skaters, free runners en bmx’ers. Ze moeten zich een weg banen in afgekaderde, systematische bouwsels waar ze hun creativiteit dienen te ontwikkelen. Het contrast hiertussen boeit Van Cuijk. Zijn werk print hij, al naar gelang de uiting, op drie verschillende manieren. “Het meeste print ik zelf op mijn Canon A3 printer”, aldus de fotograaf. “Dat is laagdrempelig, en je kunt onbeperkt trial and error toepassen, als je budget het toelaat. Ik was tijdens mijn opleiding aan de Fotoacademie trouwens een van de weinigen die printen leuk vond. De meeste studenten vonden het horror, ook omdat de kleurzweem van een afdruk al anders wordt als de verwarming hoger of lager stond. Ik zag er altijd wel de uitdaging in.”

ZEILDOEKEN

klanten. Ze hebben de expertise en de nodige ervaringskennis in huis om problemen snel te tackelen. Vaak zijn ze het verlengstuk van de fotografen waarvoor ze werken. Ze kennen de stijl, de sterke en de zwakke punten van de fotograaf en spelen daarop in. Een goed lab ontzorgt zijn klanten, die liever bezig zijn met beeld maken dan afdrukken. Een fotograaf kan leunen op de expertise van het lab, maar betaalt daar ook een navenant hoog bedrag voor.

CANON A3 De Arnhemse fotograaf Erik van Cuijk exposeert in Naarden met vijf tweeluiken uit het project ‘Playground 2020’. Hierin portretteert hij jongeren die actief zijn in de

Maar Van Cuijk werkt ook, met name voor grotere afdrukken, samen met vaklabs, zoals Fotolab Kiekie in Amsterdam en Jan R. Smit Fine Art Printing Specialist in Almere. “Die samenwerking is echt fijn”, stelt hij. “Ze denken altijd met me mee en geven me goeie tips. Laatst nog, toen Jan R. Smit me adviseerde de chromatische aberratie weg te halen in Lightroom. Nooit aan gedacht, maar op groot formaat zie je al dat soort dingen extra goed.” Van de vaklabs krijgt Van Cuijk meestal printerprofielen toegestuurd. “Die stel ik dan in Photoshop in als proef, zodat ik precies kan zien hoe mijn foto er in print uit gaat zien. Aan de hand daarvan kan ik dan nog laatste correcties doorvoeren.” Voor het Fotofestival Naarden maakt van Cuijk gebruik van PPS imaging, de printpartner van Naarden. “Zij maken de prints op grote zeildoeken voor mijn expositie”, legt hij uit. “Ze worden 2,55 meter hoog, zo groot heb ik ze nog nooit gezien. Ik was ook echt een beetje zenuwachtig toen ik de proefstroken ging ophalen. Je werk komt toch in een nieuw stadium door het af te drukken.” P F # 4 2 0 21

Een kijkroute suggereren Bij een foto met één onderwerp tegen een rustige achtergrond is het eenvoudig: het is dan duidelijk waar je als fotograaf de aandacht op wil laten richten. Maar hoe doe je dat bij een drukke foto? Dan kun je de aandacht sturen door een kijkroute te suggereren. Marijn Scheeres doet dat heel knap in haar foto’s over zaterdagochtendrituelen. D O O R PIE TER VAN LEEUWEN

ls je de toeschouwer wil laten kijken naar wat jij als fotograaf wil laten zien, houd het dan eenvoudig. Maak een foto met één min of meer centraal geplaatst onderwerp groot in beeld. Laat het beeld verder zo leeg mogelijk. Zorg voor contrast tussen onderwerp en omgeving en gebruik felle kleuren. Beweegt je onderwerp en heeft het een gezicht dan heb je de wind nog steviger in de rug. Dergelijke conclusies trokken perceptiepsychologen na onderzoek van kijkgedrag. In het maartnummer van Pf is daar in deze rubriek uitgebreid aandacht aan besteed. Probleem is dat fotografen niet altijd hun onderwerpen zo vast kunnen leggen. Je kan of wil de werkelijkheid niet altijd versimpelen. Soms is de situatie druk, soms spelen meer onderwerpen tegelijkertijd. Dat kan leiden tot chaotische, verwarrende beelden. Hoe maak je een foto dan toch zo begrijpelijk mogelijk? DRUKTE In een drukke situatie kan desalniettemin slechts één beeldelement het onderwerp zijn. Hoe die naar voren te halen? Daar hebben fotografen oplossingen voor. Bijvoorbeeld door het onderwerp scherp af te beelden en de rest onscherp. Of door het op een opvallende plek in beeld zetten. Bijvoorbeeld op een van de vier plekken die de regel van derden aangeeft. Middenin kan ook. Vaak biedt een situatie specifieke mogelijkheden. Bijvoorbeeld omdat het onderwerp in het licht staat en de omgeving in de schaduw. Of het onderwerp beweegt in

P F # 4 2 0 21

een stilstaande omgeving. Samenvattend: je buit als fotograaf een of ander contrast tussen het onderwerp en de rest van het beeld uit. Zijn er meer onderwerpen in het spel, dan wordt het ingewikkelder. Het is nuttig te inventariseren wat je wil laten zien. In een overweldigende situatie komt dat besef soms achteraf bij het bekijken van de resultaten en blijkt de presentatie niet optimaal. De perceptiepsychologie geeft wat suggesties hoe je het oog van de kijker langs de onderwerpen kunt leiden. Met kleine sprongetjes fixeren onze ogen op steeds andere beelddetails die we relevant achten. Deze kennis kunnen we bij een compositie inzetten door een kijkroute te suggereren. Zet voor de kijker interessante beeldelementen dichtbij elkaar, zodat zijn ogen springen van de een naar de ander. Eenvoudige lijnen, vlakken en vormen in beeld kunnen dat ondersteunen. Perfect uitgevoerd geef je bovendien een ordening aan waarbij de belangrijke onderwerpen het meest opvallen. Bijvoorbeeld door grootte, of door ze vooraan in beeld te zetten. Het is perfectie die niet in alle genres even haalbaar is. Hoe minder je als fotograaf voor de lens kunt ingrijpen, hoe moeilijker het aangeven van een route is. Je kunt je onderwerpen niet positioneren, al heb je invloed met je standpunt of je timing. Voor wie zijn foto’s regisseert, arrangeert of manipuleert is het makkelijker. LADING Gelukkig helpen onderwerpen soms zelf mee. Onderwerpen met gezichten die

bewegen of op een bepaalde manier afwijken, werken als een magneet op het oog. Het gaat nog verder dan dat. Onderwerpen hebben zowel psychologisch als cultureel een onderscheidende lading. Bij een show trekken artiesten gewoonlijk meer aandacht dan het publiek en bij de bordesfoto de minister-president en de koning meer dan de ministers. Fotografen die de wereld op dezelfde manier ervaren als hun kijkers hebben hier een voordeel. Ze trekken naar dezelfde onderwerpen. Heb je als fotograaf een eigenzinnige visie – en dat komt in artistieke kringen vaak voor – dan moet je soms extra hard aan de bak met het compositiewerk. Perceptiepsychologen hebben op nog een ander punt gewezen. Bij een overdaad aan beeldelementen hebben toeschouwers de neiging ze in groepen in te delen. Op een foto in een winkelstraat zien we normaal gesproken niet ieder uithangbord apart maar het geheel als groep. Het aantal beeldelementen dat we ervaren is zo een stuk kleiner dan er daadwerkelijk zijn. Je hoeft als fotograaf dus niet alle complexiteit in je foto’s zelf te beteugelen, de toeschouwer werkt mee. KIJKROUTE Marijn Scheeres fotografeert voor Het Parool zaterdagochtendrituelen. Voor deze langlopende reeks bezoekt ze al tien jaar lang Amsterdamse huishoudens. Het zijn uitbundige groepsportretten met veel mensen, veel details en veel actie in een vaak drukke omgeving. Foto’s die makkelijk in chaos verzanden. Toch gebeurt dat niet omdat in vrijwel al haar groepsportretten suggesties voor een kijkroute zijn ingebouwd. Dat is geen bewuste strategie, achteraf blijken foto’s met een goede kijkroute het beste te werken. Daar zit in Scheeres woorden schwung in, als een golf in balans, en daar werkt ze tijdens het fotograferen bewust naar toe. Dat doet ze door te arrangeren en te regisseren. Het arrangeren blijft beperkt. Bij de foto van de familie Barbiers aan de Zoutkeetsgracht zit niemand aan de voorkant van de tafel, om ruggen in beeld te voorkomen. En een van de meisjes staat op een stoel om een verspringing in het beeld te creëren. De regie is uitgebreider. Vrijwel iedereen krijgt

te horen wat te doen, in lijn met wat je ter plekke verwacht. “Sla je vader met een banaan.” “Pak de melk.” Tijdens de sessie vormt zich zo de foto. De timing wordt geperfectioneerd en de schwung gezocht, met gebaren, bewegingen en lichaamshoudingen als instrumentarium. Uit ongeveer vijftig opnames wordt het best werkende beeld geselecteerd. De golf waarop je ogen door het beeld surfen begint bij de jongen met de banaan.

Via de vader ga je terug naar de moeder met baby om vervolgens via vaders blik bij het pak melk terecht te komen, waar de dochter naar grijpt. Via haar kom je via de armen van de tweede dochter weer terug bij haar gezicht. Zo bekijkt Scheeres zelf het beeld. De route zal per toeschouwer enigszins verschillen. Maar waarschijnlijk hoppen ieders ogen van persoon naar persoon. Iedereen is belangrijk. Iedereen krijgt uiteindelijk aandacht. P F # 4 2 0 21

Het beste fotovaklab van Nederland sponsort de FFN Talent Award 2021

Naar Gallery Color ga je voor de allerbeste fotoafdrukken (c-prints) en

Amsterdam store

Openingstijden

fineart prints. Als losse afdruk, achter (museum)plexiglas of ingelijst. Van

Rombout Hogerbeetsstraat 136 h

Maandag t/m vrijdag

klein formaat tot mega-groot. Voor professional, semi-prof en particulier.

1052 xm Amsterdam

09:00 tot 17:00

Bezoek ook onze (online) galerie op www.supergallery.nl

020 820 8788

www.gallerycolor.nl

SUPER GALLERY AMSTERDAM

info@gallerycolor.nl

Het totale verzekeringspakket voor de beroepsfotograaf en student o.a.

APPARATUUR VERZEKERING All-Risk Nieuwwaarde dekking INVENTARIS VERZEKERING Incl. inductie schades AANSPRAKELIJKHEID BEDRIJF Incl. dekking voor de te fotograferen klantgoederen

-Risk

www.KBRbeheer.nl

We gaan g e

en beren

in het bos

zoeken!

info@KBRbeheer.nl

De fotograaf gaat filmen. Het fotografielandschap verandert. We zien dat steeds meer fotografen hun horizon verbreden en op zoek gaan naar nieuw mogelijkheden om in beeld te kunnen communiceren. Filmen is voor veel fotografen de meest logische stap. De Nederlandse Academie voor Beeldcreatie (NAVB), met haar faculteiten de Nederlandse Fotovakschool, de Dutch Filmers Academy en de Amsterdam Film School (AFS) biedt een breed scala van filmopleidingen aan. Aan het woord is Martien de Man, zelfstandig beroepsfotograaf en docent bij de Nederlandse Fotovakschool. “Ik merkte dat ik mijn documentairewerk steeds moeilijker verkocht kreeg aan magazines en kranten. Het werd wel gepubliceerd op digitale platforms en ik zag dat multimediaal werken daar beter tot zijn recht komt. De stap naar bewegend beeld met audio was voor mij logisch. Daarmee kun je projecten namelijk goed promoten op kanalen zoals Youtube, Vimeo en social media”

De Man besloot om de opleiding Regie Documentaire te gaan doen bij de Amsterdam Filmschool. Een deeltijdopleiding van een jaar bestaande uit 4 modules: conceptontwikkeling, cinematografie, productie en montage. De Man: “Met name bij de lessen cinematografie en productie heb ik geleerd om goed om te gaan met de complexiteit van bewegend beeld in combinatie met geluid. De laatste module Montage start na de zomervakantie en dan Ogenschijnlijk leek de stap van fotografie naar film makkelijk, vertelt De Man. “Als fotograaf ben je al bedreven in het zoeken naar het juiste moment, ben ik er klaar voor!” Ondanks dat De Man fotograaf in hart en nieren blijft, ziet hij filmen en documentaires maken als zijn toekomst. licht, compositie en standpunt en dat doe je als filmer ook. Maar als snel kwam ik erachter dat de ‘storytelling’ totaal anders is. Als fotograaf probeer AFS heeft van ‘short courses’ zoals Filmen je alle belangrijke elementen in het beeld te krijgen; de persoon, zijn handelingen en emoties. Dit alles vang je in één foto. Bij film deel je dit juist met je smartphone, Vooropleiding Fictie/ Documentaire/Corporate tot de opleidingen op in verschillende shots en bouw je zo het verhaal op. Daarbij komt dat zoals Regie documentaire, Corporate film, audio minstens net zo belangrijk is als het beeld. Ook nieuw voor de Montage en Allround filmmaker. fotograaf.” KI JK VO O R MEER INFO RM ATIE O P W W W. A MSTERDA MFILMS CH O O L .EU

Nik Collection 4 De ontwikkeling van Nik Collection – een pakket met bijzondere plug-ins waarmee je gemakkelijk en snel beelden kan bewerken – leek de afgelopen jaren stil te staan. De twee bekendste onderdelen van het pakket, Silver Efex Pro en Viveza, zijn echter recent flink onder handen genomen en daarmee is de Nik Collection weer nieuw leven ingeblazen. Dat is een goede zaak. Want waar veel Photoshop concurrenten vooral hun best doen zoveel mogelijk op Photoshop te lijken, biedt Nik met zijn U-point technologie iets anders. D O O R JAN PAUL MIOULE T

n juni is versie 4 uitgekomen van Nik Collection. Dit softwarepakket heeft een nogal bewogen en onrustige geschiedenis. Nik Collection was het pakket dat Nikon gebruikers kenden als de standaard fotobewerkingssoftware voor hun digitale camera’s. Google kocht in 2012 Nik Software, waarschijnlijk vooral vanwege de bekende app Snapseed. In 2016 maakte Google Nik Collection gratis. De ontwikkeling van het programma lag toen al enige tijd stil en het was op dat moment onduidelijk of de software nog toekomst had. In 2017 verkocht Google Nik Collection door aan het Franse bedrijf DxO. Onder DxO is het programma niet langer gratis. Wel werkt DxO hard aan het up to date brengen van de verschillende onderdelen van het programma.

MODULES Nik Collection 4 bestaat uit 8 verschillende modules, die stand alone kunnen worden gebruikt of als plugin van Photoshop, Lightroom Classic of DxO Photolab. Dfine 2 is de module voor ruisreductie. Analog Efex Pro 2 kan digitale foto’s een analoge look geven, met filmkorrel en zelfs krassen en ‘lichtlekken’ van oude camera’s. Color Efex Pro is de module voor kleurcorrectie en effect filters en voor retouche. HDR Efex Pro 4 is een HDR module voor series van 82

P F # 4 2 0 21

beelden of enkele beelden. Perspective Efex kan vertekening en perspectief corrigeren en Sharpener Pro 3 is de verscherpingsmodule. De twee modules die in de nieuwe Nik Collection 4 zijn vernieuwd zijn Viveza en Silver Efex Pro. Viveza is de module voor lokale aanpassingen van bijvoorbeeld kleur en contrast en Silver Efex Pro, misschien wel de meest bekende module, is er voor het omzetten van kleurenfoto’s naar zwart-wit. Het is misschien een beetje verwarrend, maar zowel Viveza als Silver Efex Pro zijn nu doorontwikkeld naar versie 3. Op het eerste gezicht lijkt het alsof alleen de interface wat moderner en strakker is geworden en alsof er verder niet veel veranderd is. In dit geval geldt zeker dat schijn bedriegt. DxO doet veel research op het gebied van digitale bestanden en objectieven en ze hebben een schat aan kennis over ruis, dynamisch bereik en lensfouten en lenscorrecties. Een deel van die kennis zit al in hun rawbewerker Photolab en is nu ook gebruikt voor een aantal functies in de Nik Collection.

UPOINT Een bijzonder aspect van Nik Collection 4 is dat het programma werkt met controlepunten die gebruik maken van Nik’s U-point technologie. Dit is een slimme manier om maskers te maken en het is al vanaf het

begin de grote troef van Nik. Een controlepunt is een cirkel die in bestand wordt gesleept. In het midden van die cirkel staat een pin en de plaatsing daarvan is belangrijk. Het programma kijkt namelijk naar de kleur en structuur van het bestand onder de pin. Met een schuif kan de cirkel worden uitgebreid, maar alleen delen van het bestand die lijken op wat er onder de pin zit worden bij het maken van correcties veranderd. Het is minder precies dan bijvoorbeeld maskers maken in Lightroom, waar je met een penseel en een gum hele exacte overgangen kan maken, maar het werkt wel heel gemakkelijk en veel sneller. Bij Viveza en Silver Efex Pro zijn de schuifjes voor het aanpassen van de controlepunten verhuisd van het controlepunt zelf naar de rechterbalk met gereedschappen en is het mogelijk om de controlepunten te verfijnen met schuifjes voor chroma en luminance. Het beeld wordt hierbij zwart en de geselecteerde delen wit, waardoor het effect goed te zien is. In Photoshop maakt Nik overigens wel een laag en een laagmasker aan waar de aanpassingen in geplaatst worden. Zo kan het effect alsnog met een penseel in Photoshop aangebracht worden.

VERNIEUWD EN VERFIJND De meest zichtbare vernieuwing in Nik Collection 4 zijn de nieuwe gebruikersinterfaces voor Viveza en Silver Efex Pro 3. Beiden hebben nu een moderne, donkere interface, die een beetje lijkt op Lightroom en automatisch full screen kunnen openen. Links staan de presets. Bij Viveza zijn dat er nu tien, of eigenlijk 9 plus 1 neutrale preset. Bij Silver Efex Pro zijn het er 58. De presets kunnen een mooi startpunt zijn voor een snelle beeldbewerking. Rechts is een balk met alle gereedschappen voor het verfijnen van de presets en het aanbrengen en aanpassen van de controlepunten. Een andere vernieuwing is dat de Last Edit optie die al toepasbaar was in Photoshop, nu ook in Lightroom kan worden gebruikt. Hierdoor is het gemakkelijk om een complete bewerking te kopiëren naar een ander bestand. Delen van een bewerking kunnen in Lightroom met Smart Copy en Paste worden gekopieerd naar een of meerdere bestanden en uiteraard kunnen ook zelfgemaakte

WORKFLOW

Silver Efex Pro 3

presets worden opgeslagen. Dat alle onderzoekskennis van DxO ook zijn weg vindt naar de Nik Collection is te zien aan de nieuwe Dehaze-functie in Silver Efex Pro 3. Deze is volgens DxO gebaseerd op de Clear View technologie die ook in Photolab zit en het zorgt voor een mooie verhoging van scherpte en contrast in delen van het beeld die door nevel zijn vervaagd.

META PRESETS Een andere vernieuwing zijn de Meta Presets. Deze werken alleen in Adobe Photoshop. Een Meta Preset is eigenlijk een aantal presets uit de verschillende modules van Nik, gecombineerd in één. Je hoeft hierdoor dus niet van de ene naar de andere module te gaan om ieder afzonderlijk effect in te stellen. Er zijn er 10, of eigenlijk 9 plus 1, net als bij Viveza. Een nadeel van deze presets is dat ze nogal fantasierijke namen hebben en dat het effect niet op een kleine voorvertoning getoond wordt, zoals bij andere presets wel het geval is. De Meta Preset moet dus eerst worden toegepast voordat het effect zichtbaar wordt. DxO kan hier dus nog wel het een en ander aan verbeteren. Maar het goede aan de Meta Presets is dat ze over de verschillende modules heen werken en het is te hopen dat DxO dit concept verder uitwerkt.

CONCLUSIE De verbeteringen in Viveza en Silver Efex Pro zijn een duidelijke stap in de goede richting. Beide modules voelen

Nik Collection 4 werkt met de U-point technologie

moderner en gestroomlijnder aan en werken makkelijker. De mogelijkheden om edits te bewaren en te kopiëren naar andere bestanden zijn ook heel welkom. Maar Nik Collection is meer dan deze twee onderdelen. DxO is zich daar duidelijk van bewust en zegt hard te werken aan het updaten van de overige modules. De Meta Presets zijn ook een stap in de goede richting, omdat ze verschillende modules combineren. Die integratie zou eigenlijk nog wel een stuk verder mogen gaan, al zou dat dan weer ten koste gaan van de eenvoud van de afzonderlijke modules. En die eenvoud, dat is dan toch wel weer het sterke punt van Nik Collection. Het is een programma voor fotografen die liever snel een look creëren dan op pixelniveau bestanden aan bestanden werken. P F # 4 2 0 21

Perfect voor sport en portret: Sony A1 Bij het horen van de term ‘The One’ denken vermoedelijk meer mensen aan de rol van Keanu Reeves in de film The Matrix, dan aan een camera. Toch, of misschien wel juist daarom, gebruikte Sony deze term bij de introductie van de Sony Alpha 1. De naam is niet helemaal misplaatst omdat de camera de sterke punten van drie andere Sony-modellen combineert in één body. Fotograaf Tom Bode gebruikt de Sony A1 zowel voor portretten in hoge resolutie als voor snelle sportfotografie en is er erg over te spreken. D O O R JAN PAUL MIOULE T

Tom Bode had als kind al een vaste plek in het stadion van Feyenoord. Nu is hij de vaste fotograaf van zijn favoriete voetbalclub. Geen wonder dat hij een gelukkig mens is en als fotograaf maar weinig te wensen heeft. Clubfotograaf van Feyenoord word je niet zomaar. Bode heeft daar een lange weg voor afgelegd. Hij begon zijn loopbaan als beeldredacteur bij Voetbal International. Bode werd aangenomen vanwege zijn ervaring met programma’s als Indesign en QuarkExpress. Maar eigenlijk solliciteerde hij bij VI voor een positie als fotograaf. De voetbalfoto’s die hij met zijn Canon 300D en Sigma 28300mm zoom had gemaakt van zijn vriendenteam, maakten echter niet genoeg indruk op hoofdredacteur Johan Derksen. Die gaf hem weinig fijnzinnig mee: “Denk maar niet dat je hier ooit gaat fotograferen.” Bode liet het er niet bij zitten, zette door en greep iedere gelegenheid aan om te fotograferen. Het was een leerzame tijd. Aan de ene kant was Bode niet bang om fouten te maken, aan de andere kant wist hij dat hij ook altijd terug moest komen met beeld dat in ieder geval bruikbaar was. Binnen een jaar zat hij toch voor VI langs de lijn bij Vitesse-Feyenoord en uiteindelijk fotografeerde hij zelfs iedere week Johan Derksen voor zijn column. 84

P F # 4 2 0 21

Na dertien jaar verliet hij VI in goed overleg en werd Bode freelancer. Hij bleef voor VI fotograferen en ook Feyenoord was al snel een van zijn opdrachtgevers. Als freelancer werd Bode, toen het Feyenoord Magazine gerestyled werd, een van de fotografen. Het kreeg een glossy uitstraling met meer aandacht voor beeld. Bode’s fotografie sluit perfect aan bij de uitstraling van de club. Zijn portretten vallen op door het gebruik van rauw licht en pittige contrasten. Bode houdt van werken met studiolicht. Dan is hij niet afhankelijk van ‘hoe de zon staat’. Uit ervaring weet Bode ook dat profvoetballers vaak maar weinig tijd hebben. Een goede voorbereiding op locatie is daarom heel belangrijk zodat hij de situatie volledig onder controle heeft en alles klaar staat zodra zijn model binnenloopt. Naast portretten, zowel voor Feyenoord als voor bedrijven, zit Bode ook nog steeds langs de lijn. Tegenwoordig als clubfotograaf alleen nog voor de wedstrijden van zijn favoriete Rotterdamse voetbalclub.

DE OVERSTAP Als beginnende fotograaf kreeg Bode de afdankertjes van zijn meer ervaren collega’s om mee te werken. Maar dat waren niet de minste modellen. De Canon EOS 1D waarmee hij in 2004 zijn eerste reportages moest

maken was een enorme sprong voorwaarts ten opzichte van de EOS 300D die hij zelf bezat. Bode is Canon jarenlang trouw gebleven en is er nog steeds lovend over. Toch kocht hij bijna drie jaar geleden een Sony A7 R III. Aan de ene kant omdat hij voor zijn portretfotografie de autofocus met gezichts- en oogherkenning wilde uitproberen en aan de andere kant omdat hij op zoek was naar een lichtere camera voor video. Bode werkte in die tijd veel met de Canon EF 50mm F1.2L USM voor zijn portretten van voetballers. Op de Canon camera’s lukte het niet altijd om een autofocuspunt te vinden dat precies op het oog lag. Dit zorgde geregeld voor opnames die niet helemaal scherp waren. Met de oogherkenning van de Sony kreeg hij met hetzelfde objectief op een adapter een veel hoger percentage perfect scherpe opnames. Ook was de Sony veel makkelijker voor videowerk dan zijn 1D X Mark II, met name wanneer de camera in een gimbal geplaatst werd. Als volgende stap probeerde Bode een Sony A9 uit voor actiefotografie en ook met deze camera kon hij zijn mogelijkheden weer verruimen. Doordat hij dankzij de geavanceerde autofocus onderwerpen perfect tot aan de rand van het beeld kon volgen, was hij met de A9 vrijer in het maken van composities. Het stelde Bode voor een lastige keuze. Juist op het moment dat zijn Canon set aan vervanging toe was, introduceerde Canon het RF-systeem. Bode wilde hierdoor niet investeren in een nieuwe spiegelreflexset en hij kon niet wachten tot Canon in het RF-systeem alles zou bieden dat hij nodig had. Zo viel de keuze uiteindelijk op Sony.

THE ONE Inmiddels werkt Bode met 2 Sony A9 II’s, een A6400 als doel-camera en een Sony A1. De A1 is een camera die met 30 beelden per seconde anderhalf keer sneller is dan Sony’s sportcamera, de A9 II. De A1 kan filmen in 8K en heeft daarmee betere videomogelijkheden dan Sony’s videocamera, de A7S III. En met zijn 50 megapixel sensor heeft de A1 een bijna even hoge resolutie als Sony’s scherpste camera, de A7R IV. Voor Bode is de A1 zijn vaste werkpaard. De A9 II is snel, heeft een goede autofocus en een prima zoeker. Maar nadat Bode een tijd met de A1 heeft geschoten wil hij niet graag terug naar de A9 II. Dat

CAMER A

is het verschil tussen een zoeker met 3.68 miljoen beeldpunten en een vergroting van 0,78x en een zoeker met 9,4 miljoen beeldpunten en een 0,9x vergroting. Ook kan de A1 240 keer per seconde het zoekerbeeld verversen en dat is twee keer zo snel als de A9 II. De autofocus van de A1 vindt hij ook merkbaar beter dan die van de A9 II. De A1 is ook sneller. Bode gebruikt zelden de snelste stand van 30 beelden per seconde. Wel maakt hij gebruik van de snellere buffer wanneer hij langs de lijn staat. De beelden gaan dan via een 5 GHz Wifi verbinding naar een redacteur in het stadion. Bij de A9 II moet Bode regelmatig wachten tot de buffer leeg is voor hij een beeld kan verzenden. Met de A1 maakt Bode het zelden mee dat de buffer vol is. Zo is het

beeld binnen een minuut na de opname beschikbaar voor Feyenoord. Bode maakt ook voor sportfotografie gebruik van de hoge resolutie van de A1. Met de A9 met 24 megapixel sensor werkt hij vaak met een 400mm F2.8, gecombineerd met een 1.4x converter. Zo heeft hij bijna een 600mm. De converter kan hij er tussenuit halen als hij het bereik niet nodig heeft of als hij de stop licht die de converter kost niet kan missen. Met de A1 met 50 megapixel sensor werkt hij zonder converter. Dan heeft hij een 400mm F2.8 en als het nodig is kan hij de camera met een druk op de knop croppen naar APS-C voor een 600mm equivalent uitsnede en heeft hij nog steeds een 21 megapixel bestand. De snelle flitssynchronisatie van 1/400e seconde is een uitkomst

voor portretfotografie op locatie. Hierdoor kan hij achtergronden makkelijker donker maken in combinatie met flitslicht op zijn onderwerp.

SUPPORT De A1 is een camera die vrijwel alles biedt dat Bode zich kan wensen. Minpunten kan hij nauwelijks bedenken. De contacten op de flitsschoenen zijn wat kwetsbaar en als hij flitst zou Bode graag willen zien wat het omgevingslicht doet. Als professional ben je echter niet alleen afhankelijk van je camera, maar ook van de ondersteuning. Daar heeft Bode goede ervaringen mee. Nadat hij een schade had aan een camera, had Bode aan een appje genoeg om direct een vervangende camera op te kunnen halen. P F # 4 2 0 21

COL OF ON

Pf FOTOGRAFIE MAGAZINE Jaargang 38 REDACTIE Pf Fotografie Magazine Postbus 595 3700 AN Zeist T : + 31(0)30-69 20677 E : redactie@pf.nl W : www.pf.nl HOOFDREDACTEUR Ton H endriks E: thendriks@virtumedia.nl T: +31(0)20-6144456 EINDREDACTIE Martijn van Lieshout REDACTIEMEDEWERKERS Rob Becker, Diana Bokje, Edo Dijksterhuis, Naomi Heidinga, Claire Hoogakker, Astrid Hulsmann, Jeroen Jazet, Pieter van Leeuwen, Evelien Lindeboom, Jan Paul Mioulet, Werner Pellis, Elsje van Ree, Judith Bakkers MARKETING Rob van der Linden T : +31(0)30-3031295 E : rvanderlinden@virtumedia.nl

P F # 4 2 0 21

VERSCHIJNINGSFREQUENTIE 8 keer per jaar ONTWERP Twin Media | Frank de Both

UITGAVE VAN Virtùmedia B.V. Postbus 595 3700 AN Zeist + 31 (0) 30 6920 677 info@virtumedia.nl www.virtumedia.nl LOSSE NUMMERS www.pf.nl/shop

GRAFISCHE VORMGEVING Twin Media | Vicky Trouerbach

Justine Tjallinks | Portretten Paul Cupido | Volle leegte Antonio Faccilongo | Nieuw leven Thirza Schaap | Plastic Ocean

ZEER COMPACT EN BREED INZETBAAR!

Van kader naar canvas Crowdfunding voor fotoboek Portrait Pro 21 Canon EOS R6

€ 9,99 BP

ABONNEMENTEN: Abonnementen kunnen ieder moment ingaan. Opzegging dient telefonisch, schriftelijk of per mail, minimaal twee maanden voor het einde

ABONNEMENTENADMINISTRATIE Virtùmedia abonnementenservice T: +31(0)85 0407400 E: klantenservice@virtumedia.nl

UITGEVER Pepijn Dobbelaer

COMMENTAAR MAAR EVEN KIJKEN HOE DE FOTO UITKOMT TON - FOTO IETS VAN ONDERKANT AF - ZIE HIERONDER HET ORIGINEEL ER IS EEN RUIMERE FOTO CHECK EVEN OF BETER - NIEUWE FOTO PAST ONDER NU HELEMAAL, BOVEN IETS AF, MAAR DAT KAN - ONDER FOTO’S, LINKS OUD, RECHTS NIEUW ZULLEN WE DE FOTO IETS LAGER DOEN WANT BOVEN ZO WEINIG RUIMTE DAN EVEN EEN HR NAAR MIJ VOOR MARKETING IS AANGEPAST, ONDER NU WAT AF, EN BOVEN KLEIN BEETJE AF

#3 2021

TRAFFIC Virtùmedia E: traffic@virtumedia.nl

ABONNEMENTSPRIJZEN Jaarabonnement Nederland € 105,50 Jaarabonnement België € 119,50 Studentenabonnement € 49,75 Studentenabonnement België € 54,75 Abonnementen voor overige landen op aanvraag.

voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van de informatie. Uitgever en a uteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren.

JAARGANG 38 | JUNI | PF.NL

SALES Henk Lorsé T : +31(0)30-6933192 E : hlorse@virtumedia.nl W : www.pf.nl/adverteren

van de abonnementsperiode te geschieden. Abonnementsgeld dient vooruit te worden betaald. Voor betaling per factuur rekenen wij een toeslag van € 4,45. Uw abonnement wordt steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Virtùmedia legt van abonnees gegevens vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. Deze gegevens kunnen gebruikt worden om u te informeren over relevante diensten en producten.

DRUK Veldhuis Media BV, Raalte BRESSER BR-2250

© COPYRIGHT 2021 VIRTÙMEDIA Leveringsvoorwaarden: www.virtumedia.nl REPRODUCTIE Alle rechten voorbeheouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zonder

LED STRIPLIGHT DAGLICHTSET

• • • • •

Compacte LED daglichtset voor foto- en videografie Kleurtemperatuur van 5500K; CRI-waarde van >93 60 hoogwaardige LED diodes per LED striplight LED striplight maten: 82x4,5x5 cm Incl. LED Striplight, Lampstatief, Spigotadapter, Tas

Adviesprijs

170

149

Kijk voor de beste prijs op kamera-express.nl of kom voor persoonlijk en deskundig advies naar een Kamera Express winkel bij jou in de buurt. Klantwaardering 9.1

01-COVER+02-83-84.indd 84-1

Deskundig advies

Altijd de scherpste prijzen

5 jaar garantie

18 winkels in Nederland en België

20-05-21 14:50

LEICA. DAS WESENTLICHE.

LEICA Q2 MONOCHROM Omarm de ziel van de fotografie. De Leica Q2 Monochrom levert uitstekende zwart-wit foto’s en 4K-video’s op een meest toegankelijke manier en biedt haarscherpe details plus een uitzonderlijk zachte bokeh. Met de speciaal voor deze camera ontwikkelde 47 MP CMOS Sensor, het meest lichtsterke objectief in zijn klasse, maximale ISO van 100.000 en al deze elementen perfect op elkaar afgestemd, blinkt de stof- en spatwaterdichte Leica Q2 Monochrom uit in elke situatie. Zelfs in de meest extreme lichtomstandigheden. Geniet van het legendarische Leica-gevoel, het unieke design en het absolute understatement met de enige echte zwart-wit Full-Frame compactcamera van vandaag.

Transcontinenta BV | Distributeur Nederland | leica@transcontinenta.nl | www.transcontinenta.nl

Foto Philipp Weinmann

STATE-OF-THE-ART BEELDVERWERKING

€100 G ORTIN

K KASSA

Pentax K-1 II + 28-105mm Rijke kleuren, subtiele schaduwen, bijzondere bokeh en getrouwe diepteweergave. De Pentax K-1 II toont jouw creatieve visie met uitzonderlijke beeldresultaten. • • • • • •

Full frame spiegelreflexcamera 36.4 megapixel CMOS sensor 5-assige Shake Reduction II beeldstabilisatie Stof- en spatwaterdichte body Full HD video met 30 fps en 4K Interval Movie Mode 3.2” kantel- en draaibaar LCD display

Adviesprijs

2299

2199*

*Prijs na €100 kassakorting. Deze kassakorting is ook geldig op de losse body. Kijk voor de beste prijs op kamera-express.nl of kom voor persoonlijk en deskundig advies naar een Kamera Express winkel bij jou in de buurt. Klantwaardering 9.1

Deskundig advies

Altijd de scherpste prijzen

5 jaar garantie

18 winkels in Nederland en België

Pf Fotografie Magazine #4 2021

Articles inside

ANNIE VAN GEMERT Tijdsreis door Staphorst

CONTEXT EN PRESENTATIE DEBUUT

RUBEN TIMMAN Sterke vrouwen

JOUK OOSTERHOF De mens als vorm

IRIS HAVERKAMP BEGEMANN Zelfbeschikking en rebellie

KEVIN OSEPA Alledaagse magie

ALEX TIMMERMANS Surrealistische humor