Aan de muur, in druk en op beeldscherm De context waarin fotografie wordt gepresenteerd stuurt mede de manier waarop de fotografische beelden worden geïnterpreteerd, maar bepaalt ook welk publiek de beelden ziet. De presentatie van fotografie is volop in beweging. Werden fotoreportages aanvankelijk gepubliceerd in tijdschriften, nu zien we fotografie vooral in fotomusea, in fotoboeken of via digitale presentaties. Elke presentatie genereert een nieuwe culturele betekenis. D O O R TO N HEND RIKS
S
usan Sontag schreef terecht in haar boek Over Fotografie (1980): “Omdat elke foto slechts een fragment is, hangt het morele en emotionele gewicht af van de context waarin hij wordt geplaatst.” De context van een foto bepaalt ook de historische en maatschappelijke betekenis en de zintuigelijke ervaring van het fotografisch beeld. De plaats waar fotografie aan het publiek getoond wordt is een dwingend en onontkoombaar semiotisch teken. Elke context verandert de betekenis van de foto en daarom kunnen we de presentatie duiden vanuit de onderliggende codering. In een museum zal een journalistieke foto waarschijnlijk eerder een esthetische en in een krant eerder een maatschappelijke waardering krijgen. De betekenis van fotografie in de samenleving kan daardoor veranderen. Fotografen publiceerden in het verleden vooral in geïllustreerde tijdschriften maar tegenwoordig zijn er drie plaatsen van presentatie van belang: het museum, het fotoboek en de digitale presentatie.
LIFE MAGAZINE Aan het begin van de 20e eeuw kreeg de verspreiding van de fotografie in de geïllustreerde tijdschriften een grote vlucht door de ontwikkeling van de halftoon druktechniek. “De invoering van de fotografie in de pers is een fenomeen van groot belang. Het heeft de manier veranderd waarop de massa de dingen ziet. Met fotografie opent zich een venster op de wereld”, schreef fotografe en schrijver Gisèle Freund in Photographie et Société (1974) terecht. 34
P F # 4 2 0 21
Via het foto-essay, verspreid over vele pagina’s, begeleid met een journalistiek verslag, en zorgvuldig vormgegeven, belichtten de tijdschriften vele onderwerpen, zoals veldslagen, armoede, sociale mistoestanden en politieke omwentelingen. In Amerika, Europa en Rusland kwamen in de jaren ’20 en ‘30 tijdschriften uit zoals Paris Match, Life, Vu, Look, Picture Post, Berliner Illustrirte Zeitung en Novi Lef. De tijdschriften brachten niet alleen journalistieke producties maar plaatsten ook foto’s om hun autonome visuele kracht. Vooral Life was een pionier in de fotojournalistiek en had een grote invloed op de ontwikkeling ervan. Het eerste nummer van Life in 1936 publiceerde op de cover een foto van Margaret Bourke-White van de nieuwe Fort Peck Dam. De eigenaar van Life, Henry Luce, wilde het leven zelf laten zien in beeld. “Het leven zien, de wereld zien; grote evenementen, getuigenis.” Life bleek een succes, het had op het hoogtepunt acht miljoen abonnees. De fotoredacteur Wilson Hicks vond het zijn taak om de foto’s een verhaal te laten vertellen. Life had een grote invloed op de ontwikkeling van de fotografie. Voor Life werkten vele in die tijd bekende fotografen, onder ander Alfred Eisenstaedt, Margaret Bourke-White, Robert Capa, Philippe Halsmann en Eugene Smith. In 1937 verscheen in het aprilnummer het adagium van het door Life gebrachte foto-essay, waarin de eigen persoonlijke visie van de fotograaf werd bejubeld. “Zoals Life in de eerste maanden heeft geleerd, is de camera niet alleen een verslaggever. Hij kan ook een commentator zijn. Hij kan commentaar geven terwijl hij rapporteert. (...) Een fotograaf heeft zijn stijl zoals een essayist zijn stijl heeft. Hij zal zijn onderwerpen met gelijke individualiteit benaderen. Hij presenteert ze op dezelfde manier.” Thierry Gervais becommentarieert in The Making of Visual News, a history of photography in the press (2020) deze opvatting met de woorden dat Life ervan uitging dat de camera geen mechanisch raam op de werkelijkheid was, maar een bewuste stellingname van de fotografen.
SPANISH VILLAGE Een groot voorbeeld van de fotoreportage is Eugene Smith die meerdere foto-essays voor Life maakte. Bekend zijn onder ander Country Doctor (september, 1948) en Spanish Village (april, 1951). Het foto-essay Spanish Village ging over het arme en achtergebleven Spaanse dorp Deleitosa in de tijd van Franco. Het onderliggende thema was de armoede van het dorp en de
