Computer Idee 23-2021

23

12 - 26 oktober 2021 OVERAL MUZIEK

Slechts

€

3,95

SNELLER EN STABIELER

iPad als muziekstudio

Wifi in de hoogste versnelling

Gratis upg raden!

Aan de slag met Windows 11 Met tien dagen bedenktijd

W orkshops

Afdrukken vanaf al je computers

Klembordbeheer voor de poweruser

OVERVERHITTING? VERS GETEST

Mobiel werkpaard van Lenovo

Volg de temperatuur van de processor

PRIVÉ-STREAMINGDIENST

Films kijken met Plex!

Uit de toolkit van de FAQman Dé 25 extensies voor Chrome

02123

8 718226 101112

Inhoud

Inhoud

Deze editie

10

Aan de slag met Windows 11 Al klaar voor de installatie van Windows 11?

We tonen je alle installatiestappen en instellingsmogelijkheden.

16

10 Beginnen met Windows 11 Alle installatiestappen en instellingsmogelijkheden.

15 CapsLock Indicator Lock-toetsen onder controle.

16 Optimale wifi in huis Prima draadloze verbinding.

20 Plex Media Server Je eigen streamingdienst thuis, zonder abonnement.

24 Privacybewaker Privatzilla Krik eenvoudig je privacy op.

28 Houd je cpu koel Pc-temperatuurbeheersing.

34

Wifi optimaliseren We nemen afscheid van die onbetrouwbare draadloze verbinding.

We zorgen voor een ijzersterke connectie die altijd beschikbaar is.

Workshops 40 ClipboardFusion Productief klembordbeheer.

44 Zorin OS Lichtgewicht alternatief voor Windows.

56 Printer delen Thuis afdrukken vanaf al je computers.

48

W indows 11?

O

p het momen dat je dit leest, is Windows 11 een week officieel beschikbaar.

Daar heb ik niet op gewacht, want ik vind dat ik bij zoiets belangrijks moet weten waarover we schrijven. Afgelopen zomer ben ik daarom in de weer geweest met de testversies uit het Insider-programma van Microsoft. Door schade en schande wijs geworden, speelde een en ander zich af in de veilige omgeving van een virtuele machine: VMware Player om precies te zijn. Mijn pc is nu eenmaal het belangrijkste computeridee.nl

36 iPad als muziekstudio De pc biedt geweldige software om zelf muziek te maken, maar dat kan ook op de iPad. Vaak is dat zelfs nog veel goedkoper.

De 25 beste Chrome-extensies Google Chrome is een prima webbrowser, maar het kan altijd mooier en beter. De FAQman selecteert 25 van zijn favoriete extensies.

gereedschap voor de uitoefening van mijn beroep. Die heeft mij ook probleemloos door de thuiswerkperiode geholpen, dus daar ga ik zeker geen halfbakken besturingssystemen op testen. Nu Windows 11 af is, zou ik veilig kunnen overstappen.

Zou ja, want ik denk dat Windows 10 voorlopig toch op mijn pc blijft staan. Ik kan namelijk geen probleem verzinnen dat Windows 11 mogelijk zou kunnen oplossen. Het enige echte nadeel van Windows 10 vind ik het dwangmatig verzamelen van mijn gegevens en voor

zover mij bekend, gebeurt dat bij Windows 11 bepaald niet minder. Of ik net zo lang wacht tot de ondersteuning voor Windows 10 stopt in 2025, weet ik nog niet. Maar ik ben nu gewoon nog niet klaar met Windows 10!

Martijn Overman Hoofdredacteur moverman@reshift.nl

36 iPad als muziekstudio Altijd overal muziek maken.

48 De beste Chrome-extensies De FAQman deelt 25 van zijn favoriete Chrome-extensies.

26 Word abonnee Kies zelf het abonnement dat het best bij je past!

Rubrieken 4 Mailbus Lezers geven hun mening 6 Nieuws Trends en nieuwe producten 25 Gespot in Area 120 Experimenteren met Google 31 Tips & Trucs Handige slimmigheden 43 Op Commando Opdrachtregelcommando’s, parameters en scripts 52 Vers Getest Nieuw spul, voor jou bekeken 54 Voor Nop De leukste gratis software 60 FAQman Jouw vragen beantwoord 64 Uitsmijter Licht-chips sneller produceren 66 Abonneeservice/colofon Plus: volgend nummer

23 | 2021

3

Tekst Mark Gamble

Werk aan de winkel!

Bouw nu je eigen webshop Een webshop bouwen voor jezelf of voor je club? Met deze cursus ben je echt van alle (online) markten thuis!

€ 69,95 voor

Krijg € 5,extra korting* met code CID20215euro

Mailbus Zeg he t maar!

Cursusboeken Ik krijg geregeld van jullie cursusboeken in de mail te koop aangeboden, hier heb ik ook al een aantal keren gebruik van gemaakt.

Onlangs kreeg ik het cursusboek ‘Werken met een NAS’ aangeboden. Dat wil ik graag bestellen, maar door omstandigheden ben ik de mail kwijt en kan ik het cursusboek niet bestellen. Op jullie site kan ik hem helaas ook niet vinden.

Kunnen jullie mij helpen?

Koos Schouten

Voor onze cursusboeken kun je terecht op de webshop van onze uitgeverij: www.reshiftstore.nl.

Alle boeken die los worden aangeboden, kun je daar bestellen.

Wil je juist een online cursus in combinatie met een cursusboek aanschaffen? Ga dan naar de website van Tech Academy: https://techacademy.id.nl. Na aanmelding bij een cursus kun je bovendien direct beginnen en hoef je niet te wachten tot je het cursusboek ontvangt.

€ 39,95

Cursusbundel: Webshop bouwen in Wordpress

Bestel op techacademy.id.nl * Geldig t/m 31 december 2021 en niet in combinatie met andere aanbiedingen.

Interactieve online cursus Inclusief cursusboek Direct zelf aan de slag

Schri jf ons!

Wil je reageren op een artikel uit Computer Idee?

Dan kun je dit mailen naar: mailbus@computeridee.nl Vergeet bij reacties op artikelen niet de editie te vermelden.

Heb je een leuk computeridee?

Mail dan naar: idee@computeridee.nl

4

23 | 2021

Mailbus

Windows Insider Ik ben een zogeheten Windows Insider en tot mijn verrassing werd mijn Lenovo-all-in-one deze week geüpgraded naar Windows 11. Omdat ik niet zo bang uitgevallen ben, heb ik het maar gewoon laten gebeuren.

En ik moet zeggen dat mijn ervaringen positief zijn. Vooral de ingebouwde automatische probleemoplosser doet goed zijn werk. Je moet het wel wat tijd gunnen. Mijn Chrome-browser was even van slag. Nieuwe tabbladen bleven een voortgangsicoon tonen. Sommige pagina’s wilden helemaal niet openen. De pictogrammen op de taakbalk in het midden vond ik maar niks, maar dat kun je vrij simpel weer aan de linkerkant plaatsen.

Verschillende nieuwe appjes

en mogelijkheden uitproberen leverde geen problemen op.

Na anderhalve dag draait alles als een zonnetje. Soms moet je even zoeken: veel schermen hebben een nieuwe indeling en nieuwe opties. Maar het is leuk om daarmee te spelen. Ook de vormgeving is mooi: mooie pictogrammen en vensters. Alles bij elkaar ga ik dus niet terug naar Windows 10 (want die optie wordt ook aangeboden)!

Hans M. Roeper De huidige testversie van Windows 11, die via het Insiderprogramma is binnen te halen, lijkt inmiddels voor een groot deel af te zijn. Dat mag ook wel, want het nieuwe besturingssysteem staat op het punt te verschijnen. Vanaf oktober moet de

(Be)scheuren

software op nieuwe computers aanwezig zijn, en gebruikers die een upgrade willen uitvoeren vanaf Windows 10, kunnen dit hoogstwaarschijnlijk vanaf december al doen. Teruggaan naar Windows 10 als je de testversie van Windows 11 hebt, kan overigens alleen maar binnen 10 dagen nadat Windows 11 is geïnstalleerd, daarna is dat niet meer mogelijk en zit je voorgoed vast aan Windows 11.

Eenzelfde termijn zal ook gelden wanneer je de officiële versie van Windows 11 via Windows Update binnenhaalt.

Sonic Studio 3

Onze vaste tekenaar Erwin Suvaal stuit regelmatig op berichtjes die het verdienen om in een cartoon op de hak te worden genomen.

computeridee.nl

Onlangs werd op mijn computer Sonic Studio 3 geïnstalleerd. Ik weet niet precies meer of ik daar toestemming voor had gegeven of niet. Het zal denk ik te maken hebben met het ASUS-moederbord van mijn pc. Hoe dan ook, na die installatie werkten Windows Media Player en de app Groove Muziek niet meer naar behoren. Steeds wanneer ik een muziekbestand opende, sloten beide applicaties na een paar seconden af. Nadat ik de app Sonic Studio 3 had verwijderd, werkten de andere apps ook weer naar behoren.

Werkt de Sonic Studio 3-app niet samen met de Windows-apps of doe ik zelf iets niet goed?

Hans Beek

audioprogramma van ASUS dat soms geïnstalleerd wordt bij een update van het Realtekstuurprogramma. Het kan zijn dat dat programma zichzelf bij Windows kenbaar maakt als zijnde het standaardprogramma voor het afspelen van muziekbestanden. Het moet geen probleem zijn om meerdere audioprogramma’s in Windows te hebben geïnstalleerd; ze werken doorgaans zonder problemen naast elkaar. Als je dubbelklikt op bijvoorbeeld een mp3-bestand en deze wordt niet geopend in de gewenste audiospeler, dan kun je het standaardprogramma voor deze bestanden in Windows 10 wijzigen door er met de rechtermuisknop op te klikken en te kiezen voor Openen met en Kies een andere app.

Vervolgens kies je het programma waarmee mp3-bestanden geopend moeten worden en zet je een vinkje bij Altijd deze app gebruiken. De wijziging is dan doorgevoerd.

Sonic Studio 3 is inderdaad een 23 | 2021

5

Tekst Randolf Bouwma

Nieuws Nieuwe producten, gadge ts en apps

TOP 5 eldschermen

4K-be

Onze collega’s van Kieskeurig.nl weten precies welke producten het meest gewild zijn, ook op tech-gebied. Deze keer: 5 van de populairste 4K-schermen van het moment.

Samsung UHD Monitor UR550 Schermformaat: 28 inch (71 cm) Responstijd: 4 ms Ingebouwde speakers: Nee

€ 229,-

Lego én Super Mario! Die combinatie blijkt een gouden greep en er komen telkens nieuwe bouwpakketten bij.

Zoals dit Super Mario 64-vraagtekenblok, dat bestaat uit 2064 individuele onderdelen. In het blok zitten vier levels verscholen die verwijzen naar de gelijknamige Nintendo 64-game, die in het verleden 3D-platformspellen voor het eerst op de kaart zette. Bekijk via www.bit.ly/mariolegovideo een YouTube-video over hoe dat knappe mechanisme in zijn werk gaat. De totale afmetingen: 18 centimeter hoog, breed en diep. Zouden er ook gouden muntjes in verstopt zitten? € 169,99

www.bit.ly/supmarlego

Hoort u mij?

LG 27UL500-W Schermformaat: 27 inch (68 cm) Responstijd: 5 ms € 229,Ingebouwde speakers: Nee

iiyama ProLite XUB2792UHSU-B1 Schermformaat: 27 inch (68 cm) Responstijd: 4 ms Ingebouwde speakers: Ja

In blokletters

Videovergaderen gaat niet altijd van een leien dakje. Daarom introduceert Logitech de Logi Dock, waarmee de techniek je in elk geval niet meer in de steek laat. Deze omvat vijf extra usb-poorten (drie keer c, twee keer a) en twee monitoruitgangen (HDMI en DisplayPort).

Daarnaast is er een hoogwaardige speakerphone ingebouwd, zodat je niet meer afhankelijk bent van een krakkemikkige laptopspeaker. Met de fysieke toetsen bedien je gemakkelijk beeld en geluid, terwijl het dock ook een lichtsignaal kan afgeven zodra een meeting bijna begint. Voor bepaalde functies is de (gratis) Logi Tune-software vereist.

€ 369,-

MSI OPTIX MAG321CURV Schermformaat: 32 inch (81 cm) Responstijd: 4 ms € 379,Ingebouwde speakers: Nee

€ 399,-

www.logitech.com

Philips 288E2A/00 Schermformaat: 28 inch (71 cm) Responstijd: 4 ms € 289,Ingebouwde speakers: Ja

Meer informatie? www.kieskeurig.nl/monitor

6

23 | 2021

Toch startschot Microsoft mag toch beginnen aan de bouw van een tweede datacentrum in Middenmeer. Daar zijn alleen lang niet alle omwonenden even blij mee.

Hoogste tijd Vanaf 1 november werkt WhatsApp niet meer op smartphones met Android 4.1 of iOS 10, omdat deze systemen sterk zijn verouderd. Upgraden, dus.

Nieuws

Weer fris en fruitig De nieuwe iPhone 13-serie van Apple bestaat uit vier modellen. Naast de standaardvariant is er nog de keuze uit de Mini, Pro en Pro Max. Voor het eerst is er geen versie met 64 GB opslag meer; de minimale opslagruimte begint bij

128 GB. Bij de Pro en Pro Max is nu voor het eerst ook 1 TB opslag een optie.

Alle smartphones draaien op Apples A15 Bionic-chip.

Dat betekent niet alleen meer rekenkracht in vergelijking met de iPhone 12-toestellen, maar ook

een accuduur die tot wel 2,5 keer langer is. Verschillen zijn er uiteraard ook.

Volg onderstaande link om alle specificaties te vergelijken.

Vanaf € 809,www.apple.nl/iphone/ compare

Gluurmontuur Of brillen met camera’s echt aanslaan, valt nog te bezien.

Toch ziet Facebook er heil in.

Samen met Ray-Ban is een slimme bril ontwikkeld: de Ray-Ban Stories. De cameraatjes naast de glazen nemen video’s op van maximaal dertig seconden.

Fotograferen kan ook. De bril is gekoppeld aan de Facebook View-app voor smartphones,

zodat de beelden direct op sociale media zijn te delen.

Omwille van de privacy brandt er een ledlampje zodra de opnames lopen. De vraag is of dat voor omstanders voldoende zichtbaar is, of dat heimelijk filmen zo wel erg makkelijk wordt gemaakt.

Vanaf € 329,www.bit.ly/raybanstor

Muiscomfort Een verticale muis is even wennen, maar doet wonderen voor spieren en gewrichten. Budgetmerk Trust verkoopt er nu ook eentje: de draadloze Trust Bayo. Doordat je hand in een natuurlijke houding op de muis rust, voorkom je RSI-klachten. Onder de duim zijn twee extra functieknoppen geplaatst. Er is ook een knop voor het wisselen tussen dpi-waarden (maximaal 2400). De gekleurde ledstrook is niet alleen voor de sier, maar geeft ook aan wanneer het tijd is om de muis op te laden. Het bereik is tien meter. € 34,99

www.bit.ly/trustbayo

Nieuwe vlam Na allerlei smarthome-producten met Alexa als spraakassistent op de markt te hebben gebracht, start Amazon nu ook met de verkoop van zijn zelfontwikkelde smart-televisies. Tv’s in de Fire TV-serie hebben Alexa aan boord en zijn te koppelen aan onder meer beveiligingscamera’s en slimme deurbellen. Een leuk trucje is dat hiervan de beelden picture-in-picture zijn op te vragen, terwijl je ondertussen tv blijft kijken. Het kleinst verkrijgbare schermformaat is 43 inch (109 cm), de grootste tv meet 75 inch (190 cm). Amazon brengt ze eerst alleen in Amerika uit.

Vanaf $ 369,99

www.bit.ly/amafiretv

Les uit trekken Er moet meer geld naar de beveiliging van computersystemen op scholen, zodat ze beter gewapend zijn tegen ransomware en datadiefstal.

BRON: ONDERWIJSINSPECTIE

computeridee.nl

Game over In China is een nieuwe wet van kracht waarmee minderjarigen worden beperkt tot drie uur online gamen per week. Mede om verslaving tegen te gaan.

Kijkers trekken Amerikaanse tieners spenderen meer tijd aan het bekijken van video’s op TikTok dan op YouTube. Ze zitten 24 uur per maand aan die app gekluisterd.

BRON: APP ANNIE

23 | 2021

7

Snelheidsduiveltje De Kingston XS2000 is een externe ssd die bijzonder compact en licht is. De afmetingen bedragen slecht 70 × 33 millimeter en het opslagapparaatje weegt net geen 60 gram. Ook is-ie ontzettend rap, met een overdrachtssnelheid van maar liefst 2000 MB/s via usb 3.2 gen 2x2 (usb-c). Daar betaal je dan ook voor, want de XS2000 is relatief duur. De 2 TB-variant kost zes keer meer dan een traditionele harde schijf met evenveel opslagruimte.

Circa € 128,- (500 GB) / € 210,- (1 TB) / € 375,- (2 TB) www.bit.ly/kingxs2

Filmpje pakken

Millimeterwerk

De BenQ GV30 is een compacte beamer die grotendeels draadloos werkt, te danken aan de meegeleverde dongel met daarop Android TV 9.0. Ook Google Chromecast en AirPlay zijn ingebouwd, voor het streamen vanaf mobiele apparaten. Er past verder een ‘ouderwetse’ HDMI-kabel in. Connectiemogelijkheden te over dus. Het geluid komt uit de beamer zelf. Je kunt ook een krachtigere speaker op de 3,5mm-uitgang aansluiten. Het geprojecteerde beeld heeft een maximale omvang van 305 cm. De resolutie bedraagt 1280 × 720 pixels en de accuduur is 2,5 uur.

Veel voordeliger dan de Moto E20 van Motorola worden hedendaagse smartphones niet. Toch steekt het toestel op één aspect veel duurdere telefoons de loef af. Hier is namelijk nog wel sprake van een 3,5mm-hoofdtelefooningang. Verder zijn de specificaties uiteraard een stuk bescheidener, met 2 GB werkgeheugen aan boord en 32 GB (uitbreidbare) opslagruimte.

Toch zou-ie vlot moeten presteren, vanwege Android 11 Go. Deze Android-versie is speciaal geschikt voor budgettelefoons. Het 6,5inch-

scherm is iets smaller dan normaal, voor comfortabele bediening met één hand. € 99,99

www.motorola.com

€ 599,99 www.bit.ly/benqgv30

Zoals de naam al doet vermoeden is de DJI OM 5 alweer de vijfde editie van de smartphone-gimbal van DJI. Die zorgt er opnieuw voor dat mobiele filmpjes stabiel blijven, dit keer met een uitschuifbare arm. In die zin is deze gadget een stabilisator en selfiestick in één. Een techniek met de naam ActiveTrack 4.0 zorgt ervoor dat de camera jezelf of iemand anders automatisch in beeld houdt. Dat werkt trouwens ook op huisdieren! En doordat-ie opvouwbaar is, past de OM 5 makkelijk in je rugzak. € 159,-

www.bit.ly/gimbal5

Kasboekje open Facebook spendeerde de afgelopen vijf jaar 13 miljard dollar aan het verbeteren van de veiligheid op het sociale netwerk. Toch blijft het kritiek regenen.

8

23 | 2021

BRON: COMPUTERIDEE.NL (POLL)

Aan de stok

Nieuws

W eb & App

Die zit!

Na een lange werkdag lekker onderuitgezakt een spelletje opstarten of die ene spannende Netflix-serie verder bingen.

Het Duitse Gamewarez heeft voor dit doeleinde de Morph-zitzak in de aanbieding. Die dankt zijn naam aan het feit dat de rugsteun is weg te werken, waardoor er een nette poef overblijft die minder ruimte inneemt. Het materiaal aan de buitenkant bestaat uit kunstleer en aan de zijkant vind je twee handige vakjes. Berg hier bijvoorbeeld je smartphone, afstandsbediening en controller in op. € 149,90

www.bit.ly/morphzit

Zwart op wit De GoPro Hero 10 Black lijkt als twee druppels water op de Hero 9 Black van vorig jaar. Verbeteringen vind je dan ook vooral intern, mede dankzij de nieuwe GP2-processor. Die zorgt er onder meer voor dat je 4K-video’s nu op 120 frames per seconde kunt opnemen, en onder de naam HyperSmooth 4.0 is de beeldstabilisatie nog vloeiender. Beelden zijn zonder tussenkomst van een ander appa-

raat (via wifi) naar de GoPro-cloud te uploaden. Dit optionele abonnement kost 49,99 euro per jaar. € 429,98

www.bit.ly/gphero10

80 procent. Het is de eerste iPad Mini die afstand doet van de lightningingang, ten gunste van usb-c. Alleen de normale iPad (waar overigens nu ook een verbeterd model van te koop is) houdt nog aan lightning vast. Eveneens een primeur is dat er geen homeknop meer aanwezig is, waardoor de schermranden weer een stukje dunner zijn. Het scherm zelf is juist weer wel ietsje groter geworden, dat meet nu 8,3 inch (21 cm).

Vanaf € 599,www.apple.nl/ipad-mini

Buiten beeld Zo zou Facebook geheim hebben gehouden dat jongeren een negatiever zelfbeeld krijgen door Instagram, waar het bedrijf zelf onderzoek naar deed.

e kruidnoten liggen alweer in de schappen, dus je weet: Sinterklaas zet spoedig voet aan wal. De app Listi helpt de goedheiligman bij het kiezen van de leukste cadeaus. Kinderen maken er een verlanglijstje mee aan en sturen dat vervolgens naar hun (groot)ouders. Zij zien op hun beurt waar het speelgoed voor de beste prijs te koop is. Heeft Sinterklaas ons land weer verlaten? De app komt ook goed van pas bij het vinden van gewilde verjaardagscadeaus.

Gratis Android, iOS

M

icrosoft Start. Onder die naam gaat Microsoft Nieuws voortaan door het leven. Deze nieuwsdienst is te bezoeken op het web, maar is ook in Windows 10 en 11 terug te vinden. Ben je aangemeld met je Microsoft-account, dan ontvang je nieuwsberichten die bij je eigen interesses aansluiten. Zo stel je bijvoorbeeld in dat je wel sportuitslagen wilt ontvangen, maar geen entertainmentverhalen. Je ziet dit nieuws ook in Edge bij het openen van een nieuw tabblad. www.microsoftstart.com

Moderne iPad Mini Niet alleen Apples iPhone 13-telefoons draaien op de A15 Bionic-cpu, dat geldt ook voor de vernieuwde iPad Mini (6de generatie). Snelheidswinst:

D

Is een gegeven Hoewel een Kamermeerderheid meer geld wil voor de Autoriteit Persoonsgegevens, stelt het kabinet dat niet beschikbaar.

Voor 2022 is er 25 miljoen euro.

I

n navolging van onder meer Google Maps en Android bestaat er nu ook een donkere modus voor Google Zoeken. De zoekmachine presenteert daarmee resultaten op een donkergrijze achtergrond met witte letters. Dat is vooral in de avond of ochtend fijner voor de ogen dan dat felle wit. Je schakelt het als volgt in. Surf naar de homepagina van Google en klik rechtsonder op Instellingen. Met de menu-optie Donker thema: uit geef je de zoekresultaten een duister jasje. www.google.nl

D

e mentale gezondheid van vooral jongeren heeft tijdens de coronapandemie een fl inke deuk opgelopen, terwijl de wachtlijsten voor professionele zorg alsmaar oplopen. In het kader van ‘alle beetjes helpen’ is er nu de app Whole: Self-Care Habit Builder to Boost Happiness. Met daarin allerlei handvatten voor humeurmanagement. Zo houd je een dagboekje bij waarin je deelt waar je dankbaar voor bent. Je leest ook wat andere gebruikers hebben ingevuld. Probeer voor de ontspanning ook eens de ademhalingsoefeningen!

Gratis Android

BRON: THE WALL STREET JOURNAL

computeridee.nl

23 | 2021

9

1 1 s w o d in W t e m g Aan de sla

Installeer de op Eerder dit jaar kwam het nieuws als een duveltje uit een doosje: Windows 10 krijgt een opvolger met Windows 11. Onze eerste indruk: het lijkt op Windows 10 en toch is er heel veel echt anders. Ben je klaar voor de installatie van Windows 11?

We nemen je mee langs de verschillende stappen, zodat je beslagen ten ijs komt.

Tekst Dennis Gandasoebrata

A

ls je momenteel gebruikmaakt van Windows 10, dan kun je een upgrade naar Windows 11 uitvoeren. Deze upgrade is gratis voor gebruikers van Windows 10. Voor alle duidelijkheid: je hoeft niet direct over te stappen, want er bestaat geen einddatum voor de mogelijkheid om de upgrade uit te voeren.

Heb je nog geen behoefte aan de nieuwe versie of wacht je liever tot de eerste updates voor Windows 11 zijn uitgebracht? Geen punt: je kunt probleemloos Windows 10 blijven gebruiken. Die versie wordt door Microsoft ondersteund tot 14 oktober 2025. Na deze datum is het wel zinvol om over te stappen naar Windows 11: zo ben je verzekerd van de nieuwste beveiligingsupdates.

Zorg voorafgaand aan de installatie van Windows 11 voor een reservekopie van je persoonlijke bestanden.

Bewaar die bestanden op een externe harde schijf of gebruik een NAS in het thuisnetwerk. Uiteraard kun je je bestanden ook bewaren via een cloudopslagdienst, zoals Dropbox of OneDrive. Voordeel daarvan is dat de informatie ook op een externe locatie is opgeslagen.

De overstap naar Windows 11 vormt bovendien een uitgelezen moment om eens kritisch naar de digitale werkomgeving te kijken. Mogelijk heb je in de loop van de tijd gegevens op verschillende locaties opgeslagen, zoals op het bureaublad en in allerlei (zelfgemaakte) mappen.

Controleer alle mogelijke bestandslocaties en breng structuur aan in je bestanden. Je verkleint hiermee de kans dat je bestanden over het hoofd ziet. Schakel bovendien de nodige back-upvoorzieningen in (zie kader).

Reservekopie De installatie van een nieuw besturingssysteem, zoals Windows 11, is ingrijpend. Zorg daarom altijd voor een goede back-up van de gegevens. Gaat er onverhoopt iets mis, dan kun je zonder gegevensverlies terugkeren naar de oorspronkelijke situatie.

Open het instellingenvenster met Windows-toets+I en kies Bijwerken en beveiliging. Klik op Back-up. Bij Back-ups maken met bestandsgeschiedenis klik je op Een station toevoegen. Kies nu de schijf waarop de back-up mag worden opgeslagen. Selecteer een externe schijf die je tijdens de installatie van Windows 11 kunt loskoppelen van de computer.

Nadat de back-up is ingeschakeld, klik je op Meer opties. Bepaal nu van welke mappen een back-up moet worden gemaakt. In de sectie Back-up maken van deze mappen klik je op Een map toevoegen.

Selecteer de gewenste map en herhaal deze stappen voor alle mappen. Bij Mijn back-ups behouden kies je Totdat ruimte nodig is.

Windows verwijdert automatisch de oudste back-upmappen, zodat de schijf niet volloopt.

upgrade naar Windows 11 klaarstaat, verschijnt er een melding in het systeemvak van de Windows-taakbalk (bij de klok). Wil je niet wachten totdat Windows 11 wordt aangeboden, dan kun je het alsnog op een zelfgekozen moment eerder installeren. Open het instellingenvenster in Windows 10 via Windows-toets+I en kies Bijwerken en beveiliging. Klik op Windows Update en laat Windows naar updates zoeken.

Wordt Windows 11 nog niet als upgrade aangeboden door Windows Update? Ga dan naar de downloadpagina van Microsoft (www.tiny.cc/mwid) en kies Windows 11.

Hier kun je het hulpprogramma downloaden dat je ondersteunt bij het uitvoeren van zowel een upgrade als een schone installatie van Windows 11. Gebruik dit kanaal dus ook als je met een schone lei wilt beginnen en Windows 11 als nieuwe installatie wilt uitvoeren. De installatie van Windows 11 bestaat uit een aantal fasen, waarbij de computer soms opnieuw wordt opgestart. Daarom geven we nu een overzicht van de volledige installatie, zodat je precies weet wat je kunt verwachten.

Taal, tijd en toetsenbord Geef aan in welke taal je Windows 11 wilt installeren (afbeelding 1). Ook geef je in dit venster de instellingen voor tijd en valuta op, evenals de gewenste toetsenbordindeling. Windows Setup heeft meestal al de juiste instellingen geselecteerd, zodat je in de praktijk de instellingen vaak alleen hoeft te controleren. Klik hierna op Volgende.

In het volgende venster kies je Nu installeren.

Downloaden Windows 11 Maak je nu nog gebruik van Windows 10? Windows 11 wordt dan als upgrade verspreid via Windows Update. De verspreiding vindt gefaseerd plaats; niet alle computers krijgen Windows 11 op hetzelfde moment aangeboden.

Dat heeft te maken met verschillende factoren, waarbij compatibiliteit met computers een belangrijke rol speelt.

Zolang een onderdeel van een computer nog niet volledig wordt ondersteund, kan Microsoft het aanbieden van Windows 11 voor die computer uitstellen. Zodra de

10

23 | 2021

Uiteraard beginnen we met het instellen van de taal en de invoermethode.

1

Windows Windows 11

volger

Activeren!

Heb je er tijdens de installatie van Windows 11 voor gekozen om geen productsleutel op te geven? Dan is Windows 11 nog niet geactiveerd. Daardoor kun je Windows 11 nog niet aan je persoonlijke voorkeuren aanpassen, bijvoorbeeld door een ander thema of achtergrond voor je bureaublad te kiezen.

Je activeert Windows via het instellingenvenster: Windows-toets+I. Je kiest voor Systeem en klikt op Activering. Volg de stappen van de wizard en geef een productcode op die recht geeft op het gebruik van de door jou gebruikte Windows 11editie, bijvoorbeeld Windows 11 Home. Na activering zijn alle functies direct beschikbaar. Vul je wel meteen een productsleutel in? Dan wordt Windows 11 automatisch voor je geactiveerd.

Productcode Geef de productcode voor Windows 11 op, zodat het direct kan worden geactiveerd tijdens de installatie (afbeelding 2). Deze stap is niet verplicht: je kunt de productcode ook op een later moment opgeven (Ik heb geen productcode).

Zolang je Windows nog niet hebt geactiveerd, kun je nog niet gebruikmaken van alle functionaliteiten.

2

Het eerste en wellicht bekende installatiescherm.

3

Als je geen productsleutel invoert, moet je aangeven welke versie van Windows 11 je installeert.

Windows 11 werkt, net als de voorgangers, met productactivering.

4

Windows-editie Windows 11 is verkrijgbaar in verschillende varianten. Kies in dit venster de Windows-editie die je wilt gebruiken.

Let op dat je de juiste variant kiest: geef je op een later moment een productcode op die is bedoeld voor een andere Windows-variant, dan kan Windows 11 niet worden geactiveerd (afbeelding 3).

Klik op Volgende. Het volgende venster toont de licentievoorwaarden voor het gebruik van Windows 11.

Bij akkoord plaats je een vinkje bij Ik ga akkoord met de licentievoorwaarden voor Microsoft-software en klik je op Volgende.

Dit is ook een bekende stap: upgraden of aangepast installeren.

Installatielocatie Kies waar je Windows 11 wilt installeren. Windows Setup geeft zelf al de standaardlocatie aan. Maar maak je gebruik van meerdere harde schijven of heb je de schijf opgedeeld in meerdere partities, dan kun je van de standaardkeuze afwijken.

Heb je een schijf met niet-toegewezen vrije ruimte?

Via dit venster kun je ook een nieuwe partitie aanmaken. (afbeelding 5). Klik op Nieuw. Geef de grootte van de nieuwe partitie op en klik op Toepassen. Locatie gekozen?

Klik dan op Volgende. Windows pakt nu de installatiebestanden verder uit en start de computer opnieuw op.

Upgrade of Aangepast Geef nu aan welk type installatie van Windows 11 je wilt uitvoeren. Je kunt kiezen uit twee opties: Upgrade: Windows installeren en bestanden, instellingen en toepassingen behouden of Aangepast: alleen Windows installeren (geavanceerd) (afbeelding 4).

Bij de optie Upgrade worden je persoonlijke bestanden, zoals Office-documenten, video’s en muziek, naar Windows 11 gekopieerd. Ook bestaande gebruikersinstellingen en geïnstalleerde programma’s worden meegenomen naar Windows 11.

Bij de optie Aangepast voer je een schone installatie van Windows 11 uit. Er worden hierbij geen bestaande documenten, instellingen en programma’s meegenomen naar Windows 11. Deze items kun je later zelf terugzetten of opnieuw installeren. Je begint met een schone lei. computeridee.nl

5

Kies de partitie waarop je Windows 11 wilt installeren.

23 | 2021

11

8

Regiogegevens Geef aan in welke regio de computer wordt gebruikt. Windows Setup heeft al een regio geselecteerd. Controleer of dit correct is, pas aan indien nodig en bevestig met een klik op Ja (afbeelding 6).

Hierna volgen nog twee schermen, waarin (nogmaals) om de toetsenbordindeling wordt gevraagd en je de mogelijkheid hebt om een tweede indeling op te geven.

Klik op Overslaan als je geen tweede indeling wilt toevoegen.

6 De Pro-versie van Windows 11 stelt je de vraag of je de machine voor thuis- of werkgebruik wilt instellen.

7

Geef het land op waar je woont om Windows 11 via deze lokale instellingen te installeren.

Nieuw in Windows 11 is de mogelijkheid om je computer al tijdens de installatie een naam te geven.

Computernaam Nieuw is dat je nu tijdens de setup je computer al een naam kunt geven. Deze computernaam wordt onder meer gebruikt om de computer te identificeren in een (thuis) netwerk. Let op dat de naam voldoet aan de voorwaarden.

Zo mag deze maximaal vijftien karakters lang zijn en bepaalde tekens zijn niet toegestaan (afbeelding 7).

Je hoeft niet direct een naam op te geven. Je kunt dit naderhand ook nog doen via het instellingenvenster.

Geef je nu wel een naam op? Dan moet de computer eerst opnieuw worden opgestart en pas daarna kun je verder met de volgende stappen.

Gebruiksdoel In dit venster geef je aan in welke omgeving je Windows 11 gebruikt: Instellen voor persoonlijk gebruik of Instellen voor werk of school. Voor privégebruik kies je uiteraard de eerste optie. Gebruik je de computer in een onderwijs- of bedrijfsomgeving en wordt hij door een systeembeheerder beheerd? Kies dan voor de tweede optie. Klik hierna op Volgende (afbeelding 8).

Microso -account Windows 11 gaat standaard uit van aanmelding met een Microsoft-account. Voor Windows 11 Home is dat zelfs verplicht. Eerdere tests met een previewversie van Windows

12

23 | 2021

11 Home wezen alleen uit dat je wel degelijk een lokaal gebruikersaccount kon aanmaken als je tijdens de installatie geen verbinding maakt met een netwerk. Of dat in de uiteindelijke versie van Windows 11 Home nog steeds zo is, is op het moment van schrijven nog niet bekend.

Je hebt al een Microsoft-account als je dat eerder hebt gebruikt voor Windows 10 of bij een andere Microsoft-dienst, zoals Hotmail of Outlook.com, Office, OneDrive of Xbox. Geef in dit venster het Microsoft-account op waarmee je je wilt aanmelden. In het venster erna geef je een pincode op, waarmee je de vergrendelde computer kunt ontgrendelen.

Back-up herstellen Windows Setup controleert op de aanwezigheid van een bestaande back-up van gebruikersinstellingen en -bestanden in OneDrive. Wordt een back-upbestand aangetroffen, dan kun je het bestand via dit venster terugzetten. Kies in dat geval voor Herstellen. Wil je de back-up niet gebruiken en beginnen met een schone lei? Kies dan Instellen als nieuw apparaat (afbeelding 9).

Niet alle computers krijgen Windows 11 op hetzelfde moment aangeboden

Tijdens de configuratie wordt aangeboden of je een back-up vanuit OneDrive wilt herstellen.

9

Windows 11

10 Het delen van locatiegegevens aan- of uitzetten.

meer kiezen uit Zakelijk, Gezin en Entertainment. Plaats vinkjes naast de activiteiten waarvoor je de computer gebruikt (afbeelding 12).

Ook hier geldt: geef niets aan als je deze informatie niet wilt delen. In de praktijk kan de informatie worden gebruikt om je suggesties te geven voor specifieke apps of om je persoonlijke advertenties te tonen. Heb je daar geen behoefte aan? Kies dan Overslaan.

12

Privacyinstellingen In de volgende vensters bepaal je de privacyinstellingen.

Geef hier aan of Windows de locatie van de computer mag opvragen en hiermee specifieke informatie mag tonen, zoals het weerbericht of het laatste nieuws. Kies Nee als je de computerlocatie nooit wilt delen (afbeelding 10).

In het tweede venster activeer je de functie Mijn apparaat zoeken. In geval van verlies of diefstal kun je via de browser de laatst bekende locatie van het apparaat opvragen. Ook het gebruik van deze functie is niet verplicht.

Diagnostische gegevens Geef aan of Windows diagnostische gegevens mag delen met Microsoft. Er zijn hier twee opties: Inclusief optioneel 11. Je kunt het niet helemaal of Alleen vereist (afbeelding 11 uitzetten, maar je kunt wel beperken welke gegevens worden gedeeld.

Wanneer je kiest voor de optie Inclusief optioneel, dan deel je de meeste gegevens met Microsoft. Deze instelling is verplicht voor deelname aan het Windows Insider-programma, waarmee je vroege testversies van Windows kunt gebruiken.

Met de instelling Alleen vereist wordt een basisset aan gegevens met Microsoft gedeeld. Helaas is het niet mogelijk om niets met Microsoft te delen. De volgende vensters vragen of informatie over je handschrift met Microsoft mag worden gedeeld (bij het gebruik van een stylus), of je persoonlijke gegevens mogen worden gebruikt voor het tonen van gerichte advertenties en of er gebruik mag worden gemaakt van een reclame-ID, waarmee adverteerders hun advertenties kunnen optimaliseren. Bij elke optie kun je kiezen voor Nee, als je daar geen behoefte aan hebt.

Activiteiten Je kunt Windows 11 voor verschillende doeleinden gebruiken. In dit venster vraagt Windows Setup voor welke doeleinden je de machine wilt gebruiken. Zo kun je onder computeridee.nl

Geef hier aan waar je Windows 11 voor denkt te gaan gebruiken.

Hier geef je aan of je diagnostische gegevens met Microsoft wilt delen.

11

Back-ups Via dit venster kun je instellen dat Windows een back-up maakt van specifieke onderdelen van Windows 11: de inhoud van het bureaublad en de mappen Documenten en Afbeeldingen. Deze back-ups worden opgeslagen in je OneDrive-account (afbeelding 13).

Wil je een back-up maken? Kies dan voor Back-ups van mijn bestanden maken met OneDrive. Het maken van een back-up is verstandig. Standaard wordt er een back-up gemaakt van je persoonlijke mappen, zoals het bureaublad, documenten en foto’s. Uiteraard kun je ook een back-up maken via een andere onlinedienst of op een (externe) harde schijf of NAS.

13

Je kunt alvast opgeven of OneDrive mag worden ingesteld als back-uplocatie.

23 | 2021

13

Windows 11

Reclame

Spijt van Windows 11?

In het volgende venster toont Windows Setup een advertentie voor Microsoft 365 (afbeelding 14). Als je al een licentie hebt, kun je deze opgeven via Ik heb een productcode. Heb je geen licentie en ook geen behoefte aan een probeerversie van Microsoft 365, dan kies je Nee, bedankt.

14

Is Windows 11 niet wat je ervan had verwacht of werkt het besturingssysteem niet naar behoren? Microsoft heeft een veiligheidssysteem ingebouwd, waarmee je de installatie kunt terugdraaien en kunt downgraden naar Windows 10.

Om te downgraden, open je het instellingenvenster via Windowstoets+I. Kies dan voor Windows Update en klik op Geavanceerde opties. Kies Herstel. In de sectie Herstelopties klik je bij Downgrade op de knop Downgrade.

Volg de stappen van de wizard om naar Windows 10 terug te keren.

Deze optie is gedurende tien dagen na je overstap beschikbaar. Na deze periode kun je niet meer downgraden. In dat geval moet je Windows 10 opnieuw installeren.

Microsoft probeert je een dienst aan te bieden, maar ook deze vraag kun je afwijzen.

15

Bij spijt moet je snel zijn: downgraden werkt alleen de eerste tien dagen na je overstap.

16

Je moet even wachten voordat je account en je computer klaar zijn.

Gebruikersinstellingen

Tijdens de installatie kan Windows 11 controleren of er nieuwe updates zijn.

Het aanmeldingsvenster van Windows 11 verschijnt. Nadat je de aanmeldgegevens hebt opgegeven, configureert Windows de laatste gebruikersinstellingen en wordt het bureaublad klaargemaakt voor het eerste gebruik. Deze stap kan nog even duren (afbeelding 16).

Je kunt alvast opgeven of OneDrive mag worden ingesteld als back-uplocatie.

Het bureaublad en startmenu verschijnen. Windows 11 is klaar voor gebruik. Nu kun je eventuele persoonlijke bestanden terugzetten en je favoriete programma’s weer installeren (afbeelding 17). Heb je eerder gekozen voor een upgrade, dan zijn de gebruikersbestanden, instellingen en apps in de nieuwe omgeving toegankelijk.

Installatiebestanden Tijdens de installatie controleert Windows 11 (als er een internetverbinding beschikbaar is) of er nieuwe updates van het besturingssysteem zijn. Als die er zijn, dan worden die direct geïnstalleerd. Tijdens dit proces wordt met verschillende dia’s een korte rondleiding door Windows 11 getoond (afbeelding 15). Je kunt de hoofdstukken bekijken door op de pijlpictogrammen te klikken. Zodra alle installatiebestanden zijn verwerkt, wordt de computer nogmaals opnieuw opgestart.

Drivers Merk je na de installatie van Windows 11 dat bepaalde randapparatuur, zoals printers, scanners en webcamera’s, niet of niet goed werkt? Maak dan gebruik van Windows Update om te controleren op de beschikbaarheid van bijgewerkte drivers (stuurprogramma’s). Bovendien kun je een bezoek brengen aan de website van de hardwareleverancier. Controleer of er nieuwe drivers zijn uitgebracht voor Windows 11.

14

23 | 2021

Gebruiksklaar

17

CapsLock Indicator

Lock-toetsen onder controle! … k c o L s p a C , k c o L ll o r c N umLock, S 3

De CapsLock, die boven de Shift-toets aan de linkerkant zit, is altijd een instinker. Als je even niet oplet, dan gaat het helemaal mis met je wachtwoorden. Ook NumLock en ScrollLock kunnen dwarsliggen. Maar goed nieuws: vanaf nu dus niet meer!

Hier vink je aan dat je CapsLock Indicator wilt laten opstarten met Windows 10.

Tekst John Vanderaart

4

W

e beginnen op de website http://cli.jonaskohl. de, want daar vind je de tool CapsLock Indicator. Je downloadt de software vanaf de pagina Download. Kies voor de meest recente versie. Haal ook meteen via de pagina Translations de Nederlandse vertaling van CapsLock Indicator op. Het opgehaalde exe-bestand draait portable en hoeft dus niet te worden geïnstalleerd.

Plaats het bestand in een eigen map en maak daarbinnen de submap nl aan. De Nederlandse vertaling komt in de vorm van een zip-bestand (gecomprimeerde map), dat je uitpakt in natuurlijk die zojuist gecreëerde submap nl (afbeelding 1). Daarmee is de installatie van CapsLock Indicator in principe afgerond.

Zo kun je de pictogrammen van CapsLock Indicator naar de taakbalk overhevelen.

De Nederlandse vertaling staat in de lijst.

Plaats als tweede stap een vinkje voor de optie Start bij aanloggen. Daarmee zorg je ervoor dat CapsLock Indicator met Windows 10 wordt opgestart (afbeelding 3).

Bij de andere opties kun je voor de standaardinstellingen kiezen. Op het tabblad Notification kun je nog wel de optie Toon tijd iets ruimer instellen.

Dat signaleert namelijk wat prettiger.

2

Netjes instellen Als CapsLock Indicator vervolgens wordt gestart, begin je met het netjes instellen van deze tool. De eerste stap is het overschakelen naar een Nederlandstalige interface (afbeelding 2).

1 CapsLock Indicator staat in een eigen map, inclusief de Nederlandse vertaling.

computeridee.nl

Op taalbalk zetten CapsLock Indicator laat zich alleen nog niet zomaar zien. Pas als je op de taakbalk in het systeemvak de verborgen pictogrammen tevoorschijn haalt, zie je wat de status is van de toetsen CapsLock, NumLock en ScrollLock. Dat is onhandig! En daar gaan we dus wat aan doen.

Ga naar Start / Instellingen / Persoonlijke instellingen / Taakbalk.

Klik bij de sectie Systeemvak op de knop Selecteren welke pictogrammen op de Taakbalk worden weergegeven. CapsLock Indicator laat je drie pictogrammen apart op de taakbalk zetten, dus maak zelf je keuze (afbeelding 4). Wat je eventueel ook kunt doen, is de op dat moment getoonde pictogrammen letterlijk naar het systeemvak slepen.

En daarmee is CapsLock Indicator op de gewenste plek aanbeland.

Voortaan word je gewaarschuwd bij elke statusverandering van CapsLock, NumLock en ScrollLock.

23 | 2021

15

g in ll e n s r e v te s g o o h e In d

Optimaal draad 2

Een draadloze verbinding die traag is of telkens wegvalt. Een ruimte in de woning waar je nooit signaal hebt.

Websites die slechts gedeeltelijk laden en downloads die niet binnen lijken te komen. Tijd om afscheid te nemen van die onbetrouwbare draadloze verbinding. Met de nodige maatregelen zorg je voor een ijzersterke en nooit meer haperende connectie.

Wireless Network Watcher geeft een overzicht van de apparaten die van het draadloze netwerk gebruikmaken.

3

Tekst Dennis Gandasoebrata

M

eten is weten. Heb je last van een trage draadloze verbinding? Controleer dan eerst welke snelheid je haalt met een bekabelde verbinding. Dit geeft een goede indicatie van de hoogst mogelijke snelheid. Sluit de computer met een netwerkkabel direct aan op de router of internetmodem en gebruik een snelheidscontrole om de bekabelde snelheid te meten. Open een snelheidstest, zoals www.speedtest.net, en voer de test uit (afbeelding 1). Klik op Ga. Maak hierna verbinding met het draadloze netwerk en voer de test nogmaals uit. Je hebt nu een goed beeld van het verschil in snelheid en weet zeker dat de tegenvallende prestaties zich op het vlak van het draadloze netwerk bevinden.

1

Controleer de snelheid van het bekabelde netwerk en vergelijk die met het draadloze signaal.

16

23 | 2021

Controleer of de firmware actueel is en werk eventueel bij naar de nieuwste versie.

Meeli ers?

Ben je op de hoogte van de apparaten en gebruikers die van het draadloze netwerk gebruikmaken? Voorkom dat er ongemerkt door anderen van jouw draadloze netwerk wordt geprofiteerd. Vraag een lijst op van apparaten die momenteel zijn verbonden. We maken hiervoor gebruik van Wireless Network Watcher, dat je gratis mag gebruiken: www.tiny.cc/ wnw. Prettig is bovendien dat je de software niet hoeft te installeren.

Zodra je het programma opent, controleert het direct de apparaten die bij het netwerk zijn aangemeld.

In de kolom Device Name kun je de naam van het apparaat aantreffen, maar vanzelfsprekend is dat niet. In de kolom Network Adapter Company kom je al meer te weten (afbeelding 2). Zo zie je hier vaak de namen van de fabrikanten staan, zoals Sonos, Western Digital en Nest.

Ook de kolom Device Information geeft waardevolle informatie over het aangesloten apparaat. Herken je een apparaat of heb je achterhaald

welk apparaat dat is, dan kun je deze informatie zelf opgeven in de kolom User Text. Dubbelklik op het apparaat en geef de informatie op in het eigenschappenvenster. Controleer deze lijst op onbekende apparaten die mogelijk ongevraagd gebruikmaken van je draadloze netwerk.

Je kunt Wireless Network Watcher ook een melding laten geven als een nieuw apparaat zich aanmeldt bij het netwerk. Kies voor Options / Beep On New Device.

Firmware bijwerken Als dit niet al automatisch gebeurt, dan is het verstandig om regelmatig, bijvoorbeeld maandelijks, te controleren op nieuwe firmware voor de modem/router.

De manier van bijwerken verschilt per merk en type router, maar vindt plaats via de beheerconsole die je via de browser opent. Zoek naar de sectie met de optie om de firmware bij te werken en controleer of je de firmware automatisch kan worden bijgewerkt (afbeelding 3).

Wifi

loos netwerk Activeer het update-schema als dit door de router wordt aangeboden, zodat er regelmatig wordt gecontroleerd. Kies er nu ook voor om de firmware direct te downloaden en te installeren. Kun je de firmwaresectie in het dashboard niet vinden? Breng dan een bezoek aan de website van de leverancier en haal hier de nieuwste firmwarebestanden binnen.

In beeld brengen Met externe hulp kun je je draadloze netwerk visualiseren. Zo kun je onder meer zien welke signalen in een ruimte aanwezig zijn, inclusief die van de buren. Op basis van de meetgegevens kun je de instellingen van het eigen draadloze netwerk optimaliseren.

Met het programma inSSIDer kun je verschillende onderdelen inzichtelijk maken. Zo zie je het kanaal, de kanaalbreedte, signaalsterkte, gebruikte wifi-modus en zaken als de maximale snelheid van gegevensdoorvoer en beveiligingsinstellingen. Je mag het programma gratis gebruiken.

De nieuwste versie vind je via www. tiny.cc/insside. Voor het gebruik van het programma heb je een account nodig, dat je gratis kunt maken.

Het programma bestaat uit meerdere secties, die je links in het venster kunt openen (afbeelding 4). Kies voor See all networks (de tweede sectie).

Rechts in het venster vind je een overzicht van de gedetecteerde net-

Horizontaal, diagonaal of verticaal?

Veel routers beschikken over antennes waarvan je zelf de richting kunt aanpassen. Oriënteer de antennes bij voorkeur in een verticale stand voor de beste signaalprestaties als je de router op dezelfde etage gebruikt als de apparaten.

werken. Klik op het eigen netwerk en hierna op de verrekijker voor details.

In het vak Signal Strength zie je hoe sterk het signaal wordt ontvangen.

Benieuwd naar het gebruik van de

4

Via de Windowsopdrachtprompt kun je ook veel informatie over het draadloze netwerk achterhalen.

kanalen door verschillende netwerken? Dan open je de sectie See all channels. In de kolom WiFi Utilization zie je hoe druk het is per kanaal, met in de aangrenzende kolom de naam van het netwerk met het sterkste signaal. Het overzicht is vooral waardevol om te achterhalen welk kanaal het meest wordt gebruikt.

Ook zonder extern programma kun je achterhalen van welke kanalen de draadloze netwerken in de omgeving gebruikmaken. We maken hiervoor gebruik van een ingebouwde functie van Windows (afbeelding 5). Open het Startmenu en typ Opdrachtprompt. Kies Opdrachtprompt en typ Netsh wlan show all, gevolgd door een druk op Enter. Een overzicht van alle netwerkinstellingen en -profielen verschijnt. Blader door naar de sectie Show networks Mode=BSSID. Bij elk netwerk vind je het gebruikte kanaalnummer achter Channel.

5

Met inSSIDer kun je de verschillende onderdelen van het draadloze netwerk inzichtelijk maken.

computeridee.nl

23 | 2021

17

Wifi

6

Vast wanneer het kan Heb je de mogelijkheid om naast het draadloze netwerk ook een vaste aansluiting te gebruiken, dan heeft dat in de meeste gevallen de voorkeur.

Je hebt dan geen last van eventuele signaalinterferentie en andere apparaten die het draadloze netwerk gebruiken.

Zijn er kamers waarin het draadloze netwerk niet stabiel is en heb je niet de mogelijkheid om eenvoudig bekabeld van het netwerk gebruik te maken, bijvoorbeeld bij monumentale gebouwen?

Dan kun je ook gebruikmaken van een powerlineoplossing. Hierbij wordt het elektriciteitsnet gebruikt om de netwerksignalen in andere ruimten te krijgen. Je sluit de powerline-plug aan in het stopcontact waar je netwerktoegang wilt krijgen.

De plaatsing van de draadloze modem/router is van grote invloed op de netwerkprestaties. Bij de uiteindelijke prestaties spelen verschillende factoren een belangrijke rol. Zijn er in de woning bijvoorbeeld dikke muren aanwezig en is er sprake van gewapend beton in de structuur? Wat is de dikte van de vloeren tussen de verschillende etages? Op dergelijke structurele kenmerken heb je minder invloed, maar gelukkig kun je bij de plaatsing wel degelijk optimaliseren.

Zorg ervoor dat het apparaat letterlijk zo centraal mogelijk in de woning is geplaatst. Bevestig de modem/router bovendien zo hoog mogelijk aan de muur. Maak de ruimte rondom het apparaat vrij, dus bouw het apparaat niet in tussen verschillende spullen. Voor de beste draadloze prestaties probeer je ook zoveel mogelijk interferentie van andere apparaten te voorkomen.

Hoewel de router vaak in de meterkast wordt geplaatst, is dat in veel gevallen dus geen optimale locatie. Er is sprake van (elektrische) straling en de plek is doorgaans niet centraal. Ook houd je de modem/router zoveel mogelijk op afstand van andere draadloze apparaten en apparaten die straling veroorzaken, zoals een draadloos toetsenbord of magnetron. Ook een kast met een spiegeldeur of veel metalen elementen, is niet bevorderlijk voor een goed en kwalitatief signaal.

2,4 GHz versus 5 GHz De meeste routers bieden de mogelijkheid om twee draadloze

18

23 | 2021

7

Kies een kanaal dat niet drukbezet is.

netwerken naast elkaar op te zetten: een 2,4 en een 5 GHz. Dat laatste netwerk levert in de meeste gevallen hogere snelheden op met een betere stabiliteit. Zorg ervoor dat alle apparaten binnen het draadloze netwerk verbinden met het 5GHz-netwerk (afbeelding 6). Heb je nog apparaten

Locatie, locatie, locatie

De plaatsing van de modemrouter is essentieel

Met een meshnetwerk kun je de prestaties van het netwerk verbeteren.

Geef de voorkeur aan het gebruik van een 5GHz-netwerk.

die alleen kunnen verbinden met een 2,4GHz-netwerk, dan laat je dit netwerk in de lucht.

Heb je alle apparaten kunnen overzetten naar het 5GHz-netwerk?

Dan doe je er goed aan om het 2,4GHz-netwerk uit te schakelen, via het dashboard van de router of inter-

netmodem. Je voorkomt daar bovendien mee dat apparaten ongemerkt overschakelen naar de 2,4GHz-band.

Via het dashboard kun je doorgaans per netwerktype (2,4 GHz en 5 GHz) zien welke apparaten er gebruik van maken. Zo controleer je of alle apparaten zijn overgezet, voordat je eventueel een netwerk uitschakelt.

Ander kanaal Kies bij het draadloze netwerk voor het kanaal dat het minst druk bevolkt is. Je voorkomt hiermee dat het signaal van het eigen draadloze netwerk in de verdrukking komt door andere signalen, bijvoorbeeld van netwerken van de buren.

De modem/router kiest standaard een signaal, maar je kunt dit altijd handmatig aanpassen. In het dashboard zoek je binnen de draadloze instellingen naar Channel of Kanaal en geef je het gewenste kanaal op (afbeelding 7).

Mesh-netwerk 8

Een effectieve manier om de prestatie van het draadloze netwerk te verbeteren, is door te investeren in een mesh-netwerk. Een mesh-netwerk zorgt ervoor dat er in alle ruimten een sterk en stabiel draadloos signaal te ontvangen is. Dit gebeurt door gebruik te maken van meerdere zenders die door het huis worden verspreid en het signaal op een intelligente manier doorgeven.

Een mesh-netwerk is een hardwarematige oplossing.

Er zijn meerdere leveranciers van mesh-oplossingen, waaronder Google, ASUS en Netgear (afbeelding 8).

Gigaset Video Deurbel (1920x1080p Live view) • Live beelden, pushnotificatie en screenshot op smartphone en smartwatch gratis service • Twee weg audio comminicatie • Notificatie via bestaande gong, Philips Hue, Gigaset Plugs en Sirene en Google Home*/ Alexa • Versleutelde peer-to-peer video verbinding met veilige Duitse Cloud • Vervanging van bedrade deurbel (dus zonder batterijen)

Smart Home

* na update

motion Bewegingsmelder Is er iemand in uw woning? Met motion weet u het meteen.

HD Buitencamera Resolutie 1280x720.

Met nachtzicht en bewegingsdetectie. Zowel WiFi als LAN aansluiting.

Compacte Full HD camera (1920x1080p). Geïntegreerde microfoon en speaker voor twee-weg audio en nachtbereik.

Werkt op bewegingsdetectie.

Universal Controleert of deur/raam geopend, gesloten of ge-forceerd wordt. Universal meet ook luchtdruk en temperatuur in de ruimte.

Siren Slaat alarm met 85 db bij poging tot inbraak.

button Zonder smartphone controle over het Gigaset Smart Home systeem.

smoke Waarschuwt u via alarm en smartphone bij rookontwikkeling.

Works with Google Assistant, Philips Hue en Amazon Alexa.

plug Regel b.v. uw verlichting via smartphone, waar u ook ter wereld bent. thermostat Regel de temperatuur in uw kamer op afstand of via tijdschema. Maak van uw radiatorthermostaatknop een slimme thermostaat.

Verkrijgbaar bij:

climate Meet temperatuur en lucht-vochtigheid en communiceert met Thermostaat.

Informeert over ventilatie intervallen voor een gezonde leefomgeving.

water Waarschuwt u bij waterlekkage.

Geeft ook luchtvochtigheid en temperatuur in de ruimte weer.

gigaset.com

t n e m e n n o b a r e d n o Z

Je eigen stream 2

Lineaire televisie verliest steeds meer terrein aan on-demand. Begin 2021 had meer dan de helft van de Nederlanders meer dan één abonnement bij een streamingdienst. Het rijtje aanbieders wordt steeds langer. Dat kan in de papieren gaan lopen.

Daarom kan het geen kwaad om te kijken welk alternatief er is voor streamen zonder abonnement, zoals Plex.

Tekst Robert Zomers

V

oor wie weleens heeft geëxperimenteerd met het opzetten van een eigen mediaserver, zal de naam Plex waarschijnlijk zich bekend voorkomen. Plex bestaat inmiddels dertien jaar en wordt nog altijd goed onderhouden en uitgebreid. Natuurlijk vergt het iets meer werk dan een Netflix-abonnement afsluiten, maar Plex zorgt er wel voor dat je een eigen mediacollectie beschikbaar kunt maken op meerdere apparaten.

Plex is gratis te downloaden voor verschillende besturingssystemen.

Hoe werkt Plex?

Voordat je Plex gaat installeren en instellen, is het goed om even stil te staan bij wat Plex precies is. Het platform laat je net als bijvoorbeeld

Beheer je collectie van favoriete films, series en muziek in de Plex-bibliotheek.

1

Netflix of Videoland series en films streamen. Alleen in plaats van dat je deze media ophaalt vanaf de servers van een van deze bedrijven, laat je Plex je eigen digitale collectie aan media tonen (afbeelding 1).

Daardoor ben je niet afhankelijk van Netflix of toevallig jouw favoriete serie in het aanbod is opgenomen.

Een bijkomend voordeel is dat je niet maandelijks een bedrag hoeft over te maken.

Wat heb je nodig? In de eerste plaats een computer waarop je Plex Media Server kunt installeren.

Daarnaast moet je ergens een digitale mediacollectie hebben. Bijvoorbeeld een reeks dvd’s van films en series die je hebt overgezet naar je pc of andere digitale collecties. Kort gezegd moet je het beeldmateriaal zelf hebben en Plex zorgt ervoor dat je deze collectie vervolgens netjes kunt beheren en streamen.

Installeren De eenvoudigste manier om een eigen mediacollectie toegankelijk te maken via Plex is om het programma te installeren op je eigen computer.

Series, films, muziek en andere media kunnen dan via Plex worden beluisterd en bekeken. Met de juiste instellingen kunnen ook andere apparaten

20

23 | 2021

binnen het netwerk van de computer de mediabestanden benaderen.

Voor dit voorbeeld nemen we de installatie voor Windows, maar Plex is beschikbaar voor gangbare besturingssystemen. Via www.tiny.cc/ plexserv kun je de applicatie downloaden voor het platform naar keuze (afbeelding 2). Tijdens het downloaden en installeren kun je alvast een Plex-account maken. Dat heb je nodig om je Plex-server te kunnen gebruiken en zorgt ervoor dat je je instellingen ook op andere apparaten kunt overnemen.

Een account aanmaken is gratis en kan via www.plex.tv/nl. Wanneer je nog geen account hebt, kun je op de website van Plex rechtsboven op registreren klikken en met een e-mailadres een account aanmaken.

Wanneer de applicatie klaar is met installeren, kun je inloggen met het Plex-account en beginnen met het inrichten van je mediaserver. Al staat er meteen ook al genoeg content in beeld wanneer je Plex voor de eerste keer opstart. Plex biedt namelijk een beperkt aanbod aan films, series, shows en andere media (afbeelding 3). Al zul je snel merken dat dit voornamelijk oude westerns zijn en veel films die meer dan een halve eeuw geleden zijn opgenomen.

Plex Media Server

ingdienst thuis 3

Plex biedt zelf ook films aan, al is dit aanbod wel behoorlijk gedateerd.

berry Pi niet voldoende. Daarom is het goed om eerst onderzoek te doen of de server Plex goed ondersteunt en ruimte en rekenkracht biedt om jouw content te streamen.

Verschil app en server Bij het installeren van Plex is het goed om te checken of je bezig bent om de applicatie te installeren waarmee je media streamt en afspeelt, of dat je de server aan het beheren bent. Beide apps zijn te downloaden via www.tiny.cc/plexserv, maar alleen met de Plex Media Server kun je een eigen bibliotheek toevoegen en beheren.

Voordelen aparte server Het grote voordeel van een streamingdienst als Netflix is dat je altijd meteen kunt beginnen met kijken als je maar een internetverbinding hebt. Dat is met een Plex Media Server lastiger als deze op je computer draait en je deze op een bepaald moment afsluit. Als je dan ’s avonds een film wilt kijken, moet je eerst de computer opstarten. Daarom kan het handig zijn om te kijken naar een aparte computer voor Plex, die altijd aanstaat en bij voorkeur ook via internet bereikbaar is, zodat je ook films kunt kijken als je op vakantie bent of muziek (afbeelding 4) kunt luisteren onderweg.

Kies je voor een losse server, dan kun je daarvoor een aparte computer installeren, maar dit kost vaak meer geld en niet onbelangrijk: energie. Als je wilt dat je altijd en overal bij je Plex Media Server kunt, is het verstandig om te kijken naar een aparte server. computeridee.nl

Dit kan al vrij eenvoudig met een mini-computer, zoals een Raspberry Pi of met een meer kant-en-klaar systeem van bijvoorbeeld QNAP of Synology. Let daarbij goed op wat je nodig hebt. Wanneer je ook films in 4K wilt kunnen streamen, is een Rasp-

Bibliotheek toevoegen

Met Plex kun je niet alleen videocontent streamen, maar ook je muziekcollectie beheren.

Om het meeste uit Plex te halen, is het zaak om je eigen collectie aan media te koppelen. Dit kan door in de app mappen op je computer toe te voegen. Hierbij is het belangrijk dat deze mappen goed zijn gestructureerd, anders dan kan Plex de bestanden niet goed uitlezen en blijf je met een lege bibliotheek zitten.

4

23 | 2021

21

5

deze actie de bestanden een voor een in Plex te staan.

Ondertitels en meta-info

Om films te laten verschijnen in je bibliotheek, moet je Plex de juiste map aanwijzen.

Zorg daarom dat je eerst je mappen met de mediabestanden goed ordent, voordat je ze selecteert in Plex om aan de bibliotheek toe te voegen. Het is het makkelijkst om alle media in één enkele map te zetten, en vervolgens verdeeld in subcategorieën per mediasoort. Dus creëer een aparte map voor series, een aparte map voor films en mocht je ook muziek en podcasts willen toevoegen, dan maak je daar ook een aparte map voor aan.

In sommige gevallen kan het wenselijk zijn om nog meer onderscheid te maken in mappen. Bijvoorbeeld als je een categorie in je Plex-bibliotheek wilt hebben met enkel kinderfilms, dan kun je ook alvast een aparte map maken voor deze categorie.

Vervolgens is het bij films eenvoudig, deze kun je direct in de map met films plaatsen (afbeelding 5).

Plex herkent de filmbestanden dan snel genoeg en voegt ze toe aan de bibliotheek.

Bij series en muziek moet je iets meer aandacht besteden aan het indelen van de submappen. Als je wilt dat Plex alles goed herkent, moet je uitgaan van de volgende indeling bij series: Media/Serie/Seizoen. In de map Seizoen plaats je videobestanden van de losse afleveringen.

In het geval van muziek wordt het: Media/Muziek/Artiest/Album.

Als de indeling van de mappen klopt, kun je terug naar Plex Media Server en de betreffende mappen selecteren om toe te voegen aan Plex.

Als de indeling klopt, dan komen na

22

23 | 2021

Plex Pass Plex is gratis in gebruik, maar ook dit platform is niet geheel kostenvrij als je van alle opties wilt gebruikmaken. Tegen betaling van een maandelijks bedrag kun je meer met Plex, waarbij het belangrijkste verschil in de apps voor Android en iOS zit. Op computers en in de browser is Plex zonder restricties te gebruiken, wat ook geldt voor verschillende televisie-apps, zoals Android TV of Apple TV. Voor de apps op iOS en Android ligt dit net iets anders. Daar kun je maar kort naar muziek luisteren of fi lms bekijken met een gratis account.

Neem je een Plex Pass, dan kun je wel onbeperkt je media naar je mobiele apparaten streamen. Daarnaast krijg je meer opties om andere gebruikers te beheren. Als je bijvoorbeeld ook speciale profielen voor je kinderen wilt instellen, dan moet je een Plex Pass aanschaffen. Je kunt een abonnement nemen voor 5 euro per maand, maar ook een abonnement voor het leven afsluiten. In het laatste geval betaal je één keer 120 euro.

Wanneer je zorgvuldig je mediamappen bijhoudt, kun je vrij simpel metadata aan je bibliotheek in Plex voegen. Dit is informatie over een film of aflevering van een serie die Plex kan ophalen bij verschillende internetbronnen, zoals IMDB en Wikipedia. Hierdoor krijg je net als bij bijvoorbeeld Netflix te zien wat de titel van een aflevering is of in welk jaar een film is geproduceerd. Ook de cover van een seizoen of albumhoes behoort tot de metadata.

Om deze informatie op te halen, klik je op de puntjes die rechtsonder de cover van een film, serie of album staan. Klik op Metadata vernieuwen.

Wanneer de pc is verbonden met het internet, gaat er rechtsboven een zandlopertje draaien en worden de metadata opgehaald. De toegevoegde content krijgt nu vanzelf het bijbehorende beeld; tenminste als de bestanden de juiste namen hebben gekregen.

Zo kan het zijn dat je de film Blade Runner uit 2017 hebt toegevoegd, maar deze de cover art krijgt van de Blade Runner-film uit 1982 (afbeelding 6). Alle meta-informatie wijst erop dat dit de film is met Harrison Ford, maar zodra je de film start, komt Ryan Gosling in beeld.

Om ervoor te zorgen dat de juiste meta-informatie wordt opgehaald, moet je zorgen dat Plex weet dat dit de film is uit 2017. Dit kun je simpelweg doen door de volledige titel en het jaar van release aan de bestandsnaam toe te voegen: Blade Runner 2049 (2017). Haal de metadata opnieuw op en de juiste informatie over de film verschijnt in Plex (afbeelding 7).

6

Vul de verkeerde naam in en Plex toont de verkeerde informatie.

Plex Media Server

7

Voorkom verkeerde informatie in Plex door altijd de volledige naam en het jaartal van de release toe te voegen aan de bestandsnaam.

9

Verbinden Wanneer alles goed is ingesteld op de computer waar Plex Media Server is geïnstalleerd, is het wel zo handig als je de films en series vervolgens ook ergens anders kunt bekijken. Dit kan op elk apparaat in de browser door naar http://app.plex.tv te gaan (afbeelding 8). Daar kun je inloggen met het eerder aangemaakte account.

Plex zorgt dan automatisch voor een verbinding met je computer en de content die daarop staat. Al moet je dan wel zorgen dat de computer aan staat.

Plex heeft voor de meeste (mobiele) apparaten ook apps, waarmee je kunt inloggen en media vanaf je computer kunt streamen. Ook op moderne televisies kun je steeds vaker apps installeren, dus kijk in de app-winkel van je televisie om te kijken of je de Plex-app daar kunt downloaden. Daar kun je inloggen

Voeg andere gebruikers toe aan Plex om je collectie te delen.

Via de browser kun je op veel apparaten direct toegang krijgen tot je Plex-bibliotheek.

met je Plex-account en de content vanaf je computer streamen. Dit geldt ook voor de mobiele app voor iOS en Android, alleen zitten daar wel wat restricties aan (zie kader).

Gebruikers beheren Het is natuurlijk fijn als je zelf bij je mediacollectie kunt, maar het is nog

8

computeridee.nl

fijner om die met anderen te delen.

Als je bent ingelogd bij Plex kun je rechtsboven klikken op je profielfoto en vervolgens op Gebruikers en Delen (afbeelding 9). Daar kun je vrienden toevoegen die zelf al een Plex Account hebben.

Vul de gebruikersnaam of het e-mailadres in van degene die je wilt toevoegen en Plex zoekt er dan automatisch het juist account bij. Bij de volgende stap kun je instellen bij welke bibliotheken de vriend mag.

Op die manier kun je instellen dat je vriend wel bij je collectie films kan, maar dat de vakantiekiekjes alleen door jou kunnen worden bekeken.

Het is ook mogelijk om profielen onder één Plex-account te hangen.

Op die manier kun je profielen maken voor bijvoorbeeld de kinderen. Om Thuisgebruikers te kunnen toevoegen, heb je een Plex Pass nodig (zie kader). Dan hoeft niet elk gezinslid een eigen account aan te maken.

23 | 2021

23

Privatezilla

r e k a w e b y c a iv r p s ti a Gr

Bescherm jezelf!

We weten allemaal dat bedrijven als Google en Facebook azen op allerlei gebruikersgegevens. Dat geldt ook voor Microsoft, dat gebruikersdata slim en (ook) sluw via Windows verzamelt. Voel je je daar niet zo comfortabel bij? Laat dan Privatezilla je systeem scannen en krik je privacy op.

Tekst Toon van Daele

P

rivatezilla (www.bit.ly/ prizilla) is een portable opensource-tool: je hoeft alleen maar het zip-bestand uit te pakken en het exe-bestand op te starten. Er duikt vervolgens een venster op waarin je zo’n zestig items ziet die iets doen met de privacy van de gebruiker (afbeelding 1). Deze items zijn overzichtelijk opgedeeld in negen rubrieken, waaronder Security, Updates, Microsoft Edge, App permissions en Privacy (deze laatste in de strikte zin van het woord).

Zorg voordat je aan de slag gaat eerst voor een herstelpunt Analyse Standaard is hier al een hele reeks items aangevinkt. Wanneer je de Analyze-knop indrukt, verschijnen de items opnieuw aan de rechterkant.

Items die al op je systeem zijn geconfigureerd (ingeschakeld of geactiveerd) krijgen een groene achtergrondkleur.

De niet-geconfigureerde onderdelen hebben een roze achtergrond. Dat is handig. Je kunt daarmee in een oogopslag de actuele privacyinstellingen op je eigen pc zien.

Met een druk op de knop kun je vervolgens alle geselecteerde onder-

24

23 | 2021

delen inschakelen. Helaas is er geen optie om deze aanpassingen in een of ander configuratiebestand te bewaren, zodat je die naderhand makkelijk weer ongedaan zou kunnen maken.

Zorg daarom dus eerst zelf voor een systeemherstelpunt.

Pakketten Handig is ook de mogelijkheid om een zogenoemde ‘community-package’ op te halen (ook via www.bit.ly/prizilla) www.bit.ly/prizilla en die in Privatezilla te integreren.

Op de website vind je duidelijk toegelicht welke extra functionaliteit je hiermee krijgt. Om maar enkele functies te noemen: het verwijderen van voorgeinstalleerde apps, het blokkeren van telemetrie via firewall en hosts en het toevoegen van een PowerShell debloating-script. Je hebt waarschijnlijk direct door dat deze

functies vooral zijn bedoeld voor de meer gevorderde gebruiker.

Nadat je het zip-bestand hebt uitgepakt naar de map van Privatezilla en de tool hebt herstart, komen de extra functies beschikbaar via het tabblad Scripts. Weet wel wat je doet voor je deze (overigens bewerkbare) scripts laat uitvoeren!

Conclusie Ben je niet helemaal gerust op welke gegevens Microsoft je via het besturingssysteem Windows ontfutselt?

Laat je systeem dan door Privatezilla analyseren en eventueel ook herconfigureren. De tool voert een snelle analyse uit, kent een groot aantal privacyfuncties en biedt krachtige community-scripts. Het ontbreken van een ingebouwde ongedaan maken-functie is een nadeel. Vooral bij de scripts is het daarom opletten dat je geen ongewilde wijzigingen laat doorvoeren (afbeelding 2).

2

De community levert de scripts, maar het is de eindgebruiker die beslist of en hoe hij die gebruikt.

1

Privatezilla kan zo’n zestig functies en opties aanpassen die ergens iets met je privacy te maken hebben.

Nieuw van Google

Gespot 0 Tekst Dirk Schoofs

In Area 12

Area 120 verwijst naar de bedrijfscultuur binnen Google, waardoor werknemers 20% van hun werktijd mogen spenderen aan eigen passieprojecten. Welke vondsten uit dit laboratorium zijn publiekelijk beschikbaar en wat kun je ermee? Dit keer een nieuwe functie in Google Maps die tolheffingen weergeeft, een digitale Oscillator en Google Agenda die kan analyseren hoe je je werktijd doorbrengt.

Google Agenda met Time Insights Volg je tijdsbesteding Hoeveel tijd besteed je aan vergaderingen? Google Agenda wordt voorzien van een nieuwe functie die analyseert hoe je je werkdag doorkomt.

Op dit ogenblik krijgen de betaalde Workspacegebruikers de statistieken over hoe ze hun werktijd besteden. Hierbij geeft Google uitdrukkelijk aan dat deze informatie niet zichtbaar zal zijn voor de manager, maar wel voor werknemer zelf.

In een rechterdeelvenster zie je eerst de tijdverdeling op basis van de werkuren die je hebt ingesteld in Google Agenda. Daarbij geef je ook aan welke soort vergaderingen je hebt: een-op-een, meer dan drie personen, een cursus enzovoort. In de analyse volg je op welke dag je het meest aan de vergadertafel zit en lees je het dagelijkse gemiddelde gemeten over meerdere weken. Ten slotte is er sectie die aangeeft welke mensen je

Google Maps tolheffing Onderweg betalen

Je kunt zelf ook doelen instellen om bijvoorbeeld minder te vergaderen.

daarbij ontmoet. Als je de muisaanwijzer dan op een persoon plaatst, zie je meteen de andere vergaderingen in je agenda waaraan dezelfde persoon deelneemt.

De functie is beschikbaar voor klanten van Google Workspace Business Standard, Business Plus, Enterprise Standard, Enterprise Plus, Education Plus en non-profitorganisaties.

Oscillator

Binnenkort zal Google Maps je niet alleen vertellen op welke route tol wordt geheven; je zult ook kunnen zien hoeveel je telkens moet betalen. Hierdoor kunnen chauffeurs selectiever zijn wanneer ze tijdsbesparing tegen tolheffing afwegen.

Naar verluidt zal de functie niet alleen de tolprijzen tonen, maar ook het totaalbedrag berekenen van de heffing over de volledige trip.

Een vergelijkbare functie is vorig jaar beschikbaar geweest in Waze, de routeplanner die Google notabene in 2013 heeft overgenomen. Maar toen ging het om een schatting gebaseerd op informatie toegevoegd door de Waze-gemeenschap, en niet over de werkelijke prijzen die de tol-exploitanten op hun websites publiceren.

Er wordt zelfs aan gedacht dat Google Maps-gebruikers die over buitenlandse wegen rijden, de tol vooraf zouden kunnen betalen met Google Pay. De mogelijkheid wordt op dit moment getest door een select groepje gebruikers.

Test je irritatiegrens Een oscillator is een elektrische schakeling die aanhoudend een herhaalde golf produceert die je kunt gebruiken als geluidsbron.

Dit experiment laat je kennismaken met vier soorten oscillatoren: vierkant, zaagtand, driehoek en sinus – die ieder op een bepaalde frequentie werken.

Klik via www.tiny.cc/oscill op de oscillator om het geluid te horen dat hij uitzendt. Je kunt het figuurtje naar boven of onderen slepen. Hiermee wijzig je niet alleen de vorm, maar ook de toonhoogte. computeridee.nl

Binnenkort uitgebreide informatie over tolwegen in Google Maps.

De figuurtjes reageren op slepen.

23 | 2021

25

Een abonnement dat precies bij jouw wensen past

GRATIS LEZEN op pc, tablet en smartphone

Bij Computer Idee kun je nu zélf bepalen hoe je jouw abonnement wilt hebben. Betaal je liever in één keer voor het hele jaar of per half jaar? Dan hebben we twee abonnementsvormen waarvan een met een wel heel aantrekkelijk aanbod. Kies zelf jouw ideale variant.

1

EEN HEEL JAAR 26 edities Computer Idee VOOR MAAR (€3,17 PER EDITIE)

€ 82,50

E xc l u s i e f b i jaarabonnejmjouw ent

Nu exclusief bij jouw jaarabonnement Een Tech Academy online cursus naar keuze t.w.v. € 29,95.

Maak kennis met deze online cursus of kijk voor het uitgebreide aanbod op techacademy.id.nl

2

EEN HALF JAAR 13 edities Computer Idee VOOR MAAR (€3,35 PER EDITIE)

€ 43,50

GA NAAR WWW.COMPUTERIDEE.NL/ABONNEREN

u p c g in s r e e h e b r u tu a r Tempe

Voorkom hitte De meeste computers worden na een tijdje warm. Dat komt door de manier waarop de pc zichzelf koelt. Maar soms kan de temperatuur van de processor extreem oplopen. Hierdoor kan de pc vertragen, crashen en op lange termijn is het mogelijk dat de processor zich letterlijk kapotwerkt. Hoe volg je de temperatuur van het hart van je pc en hoe los je oververhitting op?

Thermische throttling Bij een temperatuur van 90 graden of hoger is het mogelijk dat de cpu zelf terugschakelt om te voorkomen dat er nog meer warmte vrijkomt en de cpu aan zelfdestructie doet. Hierdoor zal een 3GHz-processor zichzelf beveiligen door terug te schakelen naar bijvoorbeeld 800 MHz, waardoor de prestaties fl ink teruglopen.

Dit terugschakelen wordt throttling of afk nijpen genoemd. Eigenlijk is dit onderklokken, het tegenovergestelde van overklokken. Er zijn zelfs processors die zichzelf uitschakelen om permanente beschadiging te voorkomen. Vooral bij laptops is thermische throttling een bekende oorzaak voor onderprestatie.

Tekst Dirk Schoofs

Bij cpu-throttling nemen de prestaties van de processor een duik om oververhitting te voorkomen.

H

et brein van je computer is de cpu. De central processing unit voert het rekenwerk uit om programma’s te laten draaien en hardware aan te sturen. Hoe meer taken de processor per seconde kan uitvoeren, hoe sneller de computer is. Goed dat je af en toe de temperatuur controleert, maar dit levert bar weinig betrouwbare informatie op. Om een juist beeld te krijgen van de conditie van je pc moet je de cpu over langere tijd bewaken.

Dat is vooral belangrijk bij uitvoeren van lange en intensieve taken, zoals het spelen van zware games of videorendering. Leg ook nooit je laptop in de volle zon en gebruik een temperatuurbewakingsprogramma.

De maximale bedrijfstemperatuur is hier 72 graden.

Gamers weten dat lange gamesessies ook de grafische processor gpu (graphics processing unit) belasten.

Deze gebruikersgroep houdt daarom ook graag de temperatuur van die unit in de gaten.

het type cpu kennen. Klik op Start en typ in het zoekvak Uitvoeren. In dit venster typ je msinfo32 en dan verschijnt de Systeeminformatie.

Vervolgens vind je aan de rechterkant de detailgegevens over de processor van jouw computer. Noteer het type en gebruik Google om de productpagina te raadplegen van jouw specifieke cpu.

Om de maximale temperatuur voor de processor te vinden, kijk je naar de waarde bij Maximale bedrijfstemperatuur of T-junction, TJ Max of TCase bij Package Specifications (afbeelding 2). Dit getal is de absolute limiet voordat er problemen ontstaan.

De vuistregel is om altijd 20 tot 30 graden onder deze drempel te blijven.

Natuurlijk kunnen er uitschieters zijn, maar als je pc voor het grootste deel onder deze grens blijft, is er geen vuiltje aan de lucht. Laptopgebruikers willen we geruststellen; die hoeven zich pas zorgen te maken als de temperatuur richting de 90 graden gaat.

Gevarendrempel

Temperatuur lezen

Als je wilt weten wat de maximale temperatuur is van de processor in jouw machine, dan moet je uiteraard

In de computer zitten temperatuursensoren die uitlezen hoe warm de hardware-elementen worden.

staart trapt, kan de temperatuur tot 80 graden stijgen. Dat is niet alarmerend, mits dit niet te lang duurt. Als de temperatuur van de cpu aanhoudend stijgt tot 90 graden en meer, dan loop je risico om de chip te beschadigen, en moet je maatregelen nemen om de belasting op de processor te verminderen (afbeelding 1).

2

Hoe warm is heet?

De normale werktemperatuur van een cpu is afhankelijk van het apparaat en het type. Onder gewone omstandigheden, zelfs bij het spelen van een videogame, praten we over 40 tot 65 graden. Bij een krachtige laptop kan de temperatuur tot 75 graden oplopen, door de krappe ruimte en de beperkte koelmogelijkheden.

Wanneer je de processor op zijn

Dit zijn temperaturen van de cpu-kernen om je zorgen over te maken.

1

28

23 | 2021

Hardware

golf Uiteraard zit er zo’n sensor bij de processor. De gemeten waarden staan vermeld in de UEFI of het BIOS, maar het heeft geen zin om naar de UEFI of het BIOS te gaan, omdat je daarmee de processen afsluit. Je kunt deze waarden ook meten met enkele kleine tools van derden.

Voor Windows is Speccy (www. ccleaner.com/speccy) een prima diagnostische tool die alle specificaties over je computer opsomt, inclusief de cpu-temperatuur (afbeelding 3). Dit is ook interessant om informatie van het systeem op te duiken. Onthoud deze tool mocht je bijvoorbeeld informatie nodig hebben over je besturingssysteem of moederbord.

Ook met MSI Afterburner (www. tiny.cc/afterburn) bewaak je de cpuen gpu-temperaturen. Dit is eigenlijk ook een overklok-tool. Mac-gebruikers houden de cpu/gpu-temperatuur in de gaten met de widget Fanny (www.fannywidget.com)

4

vaak meerdere ventilatoren heeft. Als je bij de laptop de achterkant durft los te maken, dan kun je met de bus ook het stof uit de ventilator blazen.

Energie-instellingen

Blaas niet alleen de ventilator schoon, maar ook de ventilatieopeningen.

Bekijk de processen Om te achterhalen wat de oorzaak is van een oververhitte cpu bekijk je de processen die lopen op je machine. Druk op Ctrl+Shift+Esc om naar Taakbeheer te gaan en kijk of je een abnormaal cpu-gebruik vaststelt. Als je op de kolom Processor klikt, zullen de processen worden gerangschikt volgens het percentage waarmee ze de processor belasten.

Als je in het tabblad Processen ziet dat er een bepaald proces veel cpu gebruikt, heb je de slokop gevonden. Kijk vooral of er geen verdachte processen lopen, want ook malware kan de oorzaak zijn van overmatig processorgebruik.

Matje, standaard en blazen Loopt de temperatuur van je laptop regelmatig op, dan koop je voor enkele tientallen euro’s een speciaal matje of een standaard die verhitting tegengaat. Ventilatoren trekken stof aan, de kans is groot dat dit ding ondertussen vuil en stof tussen de schoepjes heeft verzameld (afbeelding 4). In de handel koop je een spuitbus met perslucht om deze smurrie weg te blazen. Vooral bij een desktopcomputer is dit een aanrader, omdat die

Kijk ook of er geen abnormale processen lopen.

3

Om de processor wat gas te laten terugnemen, ga je naar Instellingen.

Daar kies je Systeem / Energiebeheer en slaapstand. Ongeveer in het midden vind je de knop Extra energie-instellingen. Klik op Schemainstellingen wijzigen naast het energieschema dat momenteel actief is.

In het volgende venster selecteer je Geavanceerde energie-instellingen wijzigen. In dit venster scrol je naar Energiebeheer voor processor en je klikt op het plusteken om het menu uit te vouwen. Bij maximale Processorstatus wijzig je de 100% in 80% (afbeelding 5). Controleer hier ook meteen of de instelling bij Koelbeleid voor systeem op Actief staat.

Ondervolten De cpu kan gevoelig zijn voor oververhitting als hij slecht wordt geventileerd of als de koelpasta op de processor is versleten.

Er bestaat een manier om de hoge temperaturen en het stroomverbruik te verminderen door een proces dat undervolting heet. Simpel gezegd vermindert undervolting de stroomspanning die naar de cpu wordt geleid. Hoe meer vermogen, hoe heter de cpu wordt. Hoe minder vermogen, hoe koeler. Een bijkomend voordeel van undervolting voor laptopgebruikers is dat de batterij langer meegaat.

Het mooie is dat deze techniek geen merkbare invloed heeft op de prestaties, zelfs niet op activiteiten met hoge intensiteit. Is er dan geen nadeel?

5

Speccy is gratis en vertelt alle details over je configuratie.

Je kunt de processor op minder dan volle kracht laten draaien.

computeridee.nl

23 | 2021

29

Hardware

7

Jawel, want ondanks dat dit proces de cpu niet beschadigt, kan overdreven undervolting het systeem onstabiel maken. Maar het is gemakkelijk terug te draaien.

ThrottleStop ThrottleStop (www.tiny.cc/tstop) is een lichtgewicht undervolting-tool waarmee je de cpu kunt onderbelasten om de temperatuur te verlagen en throttling te voorkomen. Bovendien kun je deze app gebruiken als cpu-monitor waarmee je de individuele kerntemperatuur afleest.

Of nog handiger, je kunt de cpu-temperatuur in het systeemvak van de pc laten verschijnen. Klik hiervoor op de knop Options onderaan en in het midden vink je het vakje CPU Temp aan (afbeelding 6). Wanneer ThrottleStop actief is, geeft een klein getal in het systeemvak van de taakbalk de cpu-temperatuur aan.

Throttlestop is een tool (nog in bètastadium) met enorm veel mogelijkheden. We belichten enkele basisfuncties. Linksboven zie je vier bolletjes. Hiermee schakel je tussen vier profielen: Performance, Game, Internet, Battery. Je bent dat linkervenster trouwens snel kwijt, maar je kunt het terughalen door op de knop PKG Power te klikken.

Om een profiel voor bijvoorbeeld Game vast te leggen, selecteer je deze knop en daarna klik je op FIVR (Fully Integrated Voltage Regulators). In dit venster vink je het vakje Unlock Adjustable Voltage aan. Vervolgens verlaag je met de schuifregelaar het undervoltgedeelte Offset Voltage. Sleep het schuifje niet helemaal naar links, maar begin met 100 millivolt (afbeelding 7). Daarna klik je op CPU Cache in het gedeelte FIVR Control en deze stel je in op hetzelfde voltage. Het is belangrijk dat CPU Core en CPU Cache altijd hetzelfde Offset Voltage hebben.

Reduceer de spanning op de cpu om te beginnen met 100 millivolt.

Stop met overklokken Je moet het profiel in ThrottleStop aanzetten.

8

Tot de grens

6

De cpu-temperatuur verschijnt in het geel in het systeemvak.

23 | 2021

Sommige gebruikers verhogen de snelheid van de cpu via het BIOS om de prestaties van de computer te verbeteren. Helaas zorgt overklokken voor meer warmteontwikkeling van de cpu. Je kunt dit hardwarematig compenseren met een extra koellichaam of een cpu-koeler (afbeelding 9).

Een cpu-koeler trekt de warmte naar de grondplaat of de warmtepijpen. De energie gaat via de condensor van gas naar vloeistof en koelt af via de koelribben en de ventilator.

De afgekoelde vloeistof gaat terug door de verdamper, zodat deze opnieuw kan worden gebruikt. Als je regelmatig overklokt met een ondermaats koelsysteem raakt de cpu oververhit.

9

Als je die twee instellingen hebt gemaakt, klik je op Apply en kijk je of

30

het systeem stabiel blijft. Houd ook de cpu-temperaturen in de gaten.

In principe kun je doorgaan met het verlagen van de cpu-cache en het cpu-kernvoltage in stapjes van -10 millivolt, waardoor de temperatuur van de cpu verder verlaagt.

Als je het punt bereikt waarop het systeem crasht, start je de pc opnieuw, open je ThrottleStop en breng je de offset-spanning terug naar het punt waarop het systeem stabiel was. Meestal kun je zonder problemen naar -150 millivolt gaan.

Eenmaal klaar met de aanpassingen klik je op OK in het FIVRconfiguratiescherm en daarna klik je op Turn On (afbeelding 8) in het hoofdvenster van ThrottleStop. Om het onderklokken uit te schakelen, kun je het programma gewoon sluiten of de knop Zero Offset gebruiken. Als je niet wilt dat je ThrottleStop iedere keer handmatig moet openen, kun je het programma instellen, zodat het actief wordt bij het opstarten van Windows.

Als je regelmatig overklokt, kan een liquid cooler voor afkoeling zorgen.

Tips & Trucs Tekst Toon van Daele

Tips & Trucs n afstandso vername Va

tot geheugenrese t

Top tip!

Windows Apparaatversleuteling

Videochat DroidCam

Ook in Windows Home is het mogelijk je bestanden met ingebouwde versleuteling te beveiligen. Je gaat als volgt na of de functie ondersteund wordt. Typ Systeeminformatie in het Startmenu, klik er met rechts op en kies Als administrator uitvoeren. Ga na of het goed zit met Ondersteuning voor apparaatversleuteling – en zo niet: wat het probleem is. Er zijn namelijk enkele technische vereisten, zoals een TPM2-chip en een UEFI. Als alles goed is, ga je naar Instellingen / Bijwerken en beveiliging en vind je hier onder meer Apparaatversleuteling, dat je dan kunt inschakelen.

Chrome Google Drive Beschik je over Google Chrome 93 of hoger (check dit via Help / Over Google Chrome), dan kun je bij het openen van een nieuw tabblad ook recent geopende documenten uit Google Drive zien verschijnen, zodat je die met een muisklik kunt openen.

Je moet hiervoor wel eerst twee nog wat experimentele functies inschakelen. Tik hiervoor zowel chrome:// flags/#ntp-modules als chrome:// flags/#ntp-drive-module in op de adresbalk en schakel telkens de functie in (Enabled), waarna je de browser even herstart.

Website Readify.me Heel wat informatieve webpagina’s worden ontsierd door overtollige plaatjes, advertenties en andere storende elementen. Je kunt hiervoor wel een browserextensie als Reader View (www.tiny.cc/viewreader) installeren om de webpagina in één keer leesbaarder te maken, maar het kan ook eenvoudig door voor de url van die pagina readify.me/ te plaatsen, bijvoorbeeld readify.me/https:// www.consumentenbond.nl/laptop/laptop-sneller-maken. Readify.me is een gratis opensource-dienst. computeridee.nl

van lezer Roy Cramer

Je wilt vanaf je desktop-pc deelnemen aan videoconferenties, maar je hebt geen webcam. Het kan vanaf je smartphone, alleen is zo’n klein scherm niet erg handig.

Je kunt ook beide combineren! Met de gratis app DroidCam – ook voor iOS – gebruik je je smartphone als webcam voor je desktop-pc. Je vindt de Windows-client op www.dev47apps.com/droidcam (ook beschikbaar voor Linux). Na de installatie download je de app DroidCam Webcam op je smartphone. Verbind die met hetzelfde netwerk. Bij het opstarten zie je dan een (wifi) ip-adres en poortnummer: beide noteer je in je desktop-app. Na je bevestiging met Start kun je aan de slag. Start je video-conferentiesoftware op, zoals Microsoft Teams, en geef DroidCam als webcam aan.

Hang je smartphone bij voorkeur aan de oplader.

Tip ons!

Stuur je veelbelovende pc-tip of computertruc, met jouw naam en liefst ook met een verduidelijkende schermafdruk naar tiptruc@computeridee.nl.

Misschien wordt jouw tip wel de toptip!

Windows 11 Cpu Je staat op het punt een desktop of laptop te kopen, en je wilt er zeker van zijn dat de processor vlekkeloos met Windows 11 overweg kan. Het is nog heel even wachten op de definitieve minimumvereisten, maar wat Intel-processors betreft zit je alvast goed met de exemplaren via de volgende webpagina: www.tiny.cc/intel-eisen. Voor AMD klop je aan via www.tiny.cc/amd-eisen.

23 | 2021

31

Windows 11 Iso-download Wil je Windows 11 weleens uitproberen, bijvoorbeeld als een virtuele machine in VirtualBox (www.virtualbox.org)? Dan kun je verschillende versies in diverse talen downloaden van de officiële downloadsite van Microsoft via www.tiny.cc/winins. De enige voorwaarde is wel dat je op dat moment reeds hebt ingetekend op het Windows Insider Program (zie ook https://insider.windows.com).

Edge Surfen Ooit ‘echt’ gesurft met Edge? Waarschijnlijk niet, maar na enige oefening lukt je dat vast prima. Tik edge://surf in de adresbalk en selecteer een surfer met de pijltoetsen.

Zodra je de spatiebalk indrukt, glijd je met de surfplank over het water. Het is de bedoeling om alle hindernissen te vermijden en zo lang mogelijk over het water te surfen.

Een ‘easter egg’ dus, en wellicht een leuk intermezzo.

MacOS Geheugenreset Je hebt al gemerkt dat je Mac diverse instellingen onthoudt, zoals de tijd en het geluidsvolume. Deze informatie wordt in het zogenoemde PRAM/NVRAM bewaard. Als je Mac niet langer correct opstart, of apparaten niet correct weergeeft, dan kun je een reset overwegen. Schakel je Mac uit en druk de toetsen Command+Option+P+R tegelijk in, terwijl je het toestel inschakelt. Blijf die ingedrukt houden na de automatische herstart van je Mac; op bepaalde nieuwere toestellen houd je die zelfs ingedrukt tot zo’n 20 seconden na de herstart. Alle instellingen nemen nu de fabriekswaarden aan. Zo’n reset kan trouwens ook vanuit de Terminal, met sudo nvram -c (vul je administratorwachtwoord in), gevolg door sudo shutdown -r now.

Miniworkshop SupRemo

Word Cheatsheet Gebruik je geregeld Microsoft Word en vind je een cheatsheet met een overzicht van alle sneltoetsen of zelfs een complete en doorzoekbare lijst van alle functies wel handig? Open dan eerst het tabblad Ontwikkelaars.

Dat kan via Bestand / Opties / Het lint aanpassen en plaats een vinkje in het rechtervenster, bij Ontwikkelaars. Ga vervolgens naar het tabblad Ontwikkelaars en klik op Macro’s. Bij Macro’s in selecteer je Word-opdrachten, waarna je bij Macronaam ListCommands invult en met Uitvoeren bevestigt. Selecteer Huidige toetsenbordinstellingen voor een overzicht van sneltoetsen en Alle Word-opdrachten voor een functieoverzicht.

4

Overname op afstand Gebeurt het weleens dat je wat hulp van buitenaf kunt gebruiken? Of wil je ook onderweg je thuis-pc bedienen? Dan is het overnemen van je pc op afstand een oplossing. Dat kan zeer eenvoudig met het gratis SupRemo.

1

Je vindt SupRemo via www.tiny. cc/supremote. De tool is beschikbaar voor Windows, macOS, Linux en als mobiele app. We richten ons hier op de Windows-versie. Stel, je hebt ‘live’ hulp nodig. Start dan het portable SupRemo op, zodat je zowel een ID als een pincode ziet.

1

2

Ook je hulpverlener start SupRemo op. Vervolgens klikt hij of zij op Verbind met, vult jouw ID in en bevestigt met Verbinden. De hulpverlener vult jouw pincode in – die je bij voorkeur via een veilige weg hebt doorgegeven – en nadat hij op OK drukt, verschijnt je desktop op zijn scherm en kan hij je zo overnemen via een versleutelde verbinding.

3

Vanuit de knoppenbalk bovenaan kan hij je desktop schermvullend maken. Via Video kiest hij het gewenste scherm (indien meer dan één monitor), maakt hij een schermafdruk van

3

32

23 | 2021

je desktop enzovoort. Via Controle kunnen de klemborden worden gedeeld, kan hij je pc op afstand herstarten, of wissel je tijdelijk van kant (de hulpvrager wordt hulpverlener en omgekeerd). Verder zijn er nog knoppen om te chatten en om bestanden uit te wisselen.

4

Je eigen pc op afstand overnemen is eveneens mogelijk.

Omdat er dan niemand is aangemeld en SupRemo actief moet zijn, installeer je de tool als een Windows-dienst op je systeem.

Open hiervoor Extra en kies Beveiliging, waar je een Secundair wachtwoord opgeeft. Ga nu naar Opties en plaats een vinkje bij Start Supremo met Windows (onbeheerde toegang). Check de wijziging door Windows-toets+R in te drukken en services.msc in te voeren. Supremo Service hoort nu in de lijst te staan.

Tips & Trucs

5 tips voor … id o ube op Andr Y ouT

Je hebt een Android-smartphone en je kijkt geregeld naar YouTubevideo’s? Dan wordt YouTube kijken nog prettiger met de volgende vijf tips.

TIP 1 Om snel naar een ander videofragment te scrollen, druk je kort op het scherm, zodat de melding Sleep naar links of rechts om te zoeken verschijnt. Nu kun je meteen naar het gewenste deel scrollen. Bevat de video hoofdstukken, dan dubbeltik je op het linker- of rechtergedeelte van het scherm om naar een vorig of volgend hoofdstuk te springen.

TIP 2 Kijk je vaak ’s avonds naar video’s, dan wordt dat al snel vermoeiend voor je ogen. Je schakelt dan beter de donkere modus in.

Start YouTube, tik rechtsboven op je profielicoon en kies Instellingen / Algemeen / Weergave / Donker thema.

TIP 3 Vlot het afspelen van een video niet zo en vermoed je dat een gebrekkige of trage internetverbinding de oorzaak is, speel de video dan eens in een wat lagere kwaliteit af.

Tik rechtsboven de video op de drie puntjes, kies Kwaliteit / Geavanceerd en stel een iets lagere resolutie in.

TIP 4 Iedereen heeft zo zijn ‘guilty pleasures’ (ook) wat videokijken betreft. Wil je dat YouTube sommige video’s niet meeneemt bij de analyse van je kijkgedrag, tik dan op je profielicoon en kies (tijdelijk) Incognito aanzetten, zodat je kijkgeschiedenis na gebruik wordt gewist.

TIP 5 Deel je je smartphone weleens met je partner of je kind, maak dan verschillende profielen aan in YouTube, zodat je elkaars kijkgedrag en -aanbevelingen niet beïnvloedt. Tik op je profielicoon en tik vervolgens op het pijltje naast je kanaalnaam. Je kunt nu een ander account toevoegen of van profiel wisselen.

WhatsApp Telefoonnummer Om een WhatsApp-bericht te sturen naar een telefoonnummer dat niet aan je contacten is toegevoegd, start je de browser op je pc of smartphone, en tik je dit adres in: https://wa.me/ <internationaaltelefoonnummer> (bijvoorbeeld https:// wa.me/31612345678).

Druk op de knop om te bevestigen dat je de WhatsApp-app wilt starten – op je pc moet je de app dan wel eerst één keer koppelen aan je computer. Je kunt nu een bericht computeridee.nl

sturen naar dat telefoonnummer.

Je kunt hier trouwens ook je eigen telefoonnummer invullen om zo jezelf (herinnerings)berichten te sturen.

Google (Drive) Blokkeren Google Drive heeft een nieuwe functie die van pas kan komen als je wilt vermijden dat personen ongewenste bestanden met je delen. Open Google Drive (https://drive. google.com/drive/my-drive) en ga naar Gedeeld met mij.

Klik met de rechtermuisknop op een document dat door de betreffende persoon is gedeeld en kies […] blokkeren.

Bevestig met Blokkeren. Je kunt de lijst met blokkeringen naderhand nog aanpassen via www.tiny.cc/blocklist. Via www.tiny.cc/blokkade vind je uitleg om accounts ook op andere Google-diensten te blokkeren. iOS Verkeersmelding In de Google Maps-app is het al langer mogelijk om actuele verkeerssituaties te melden. Dat kan inmiddels ook in de Apple Kaarten-app. Tijdens de navigatie tik je onderaan op het pijlknopje en kies je Maak een melding, waarna je de probleemsituatie selecteert, zoals Auto-ongeluk of Snelheidscontrole. Dat kan trouwens ook achteraf, via de i-knop of door het zoekveld naar boven te slepen en omlaag te scrollen, waarna je Meld een probleem selecteert. Zo’n meldingsoptie is er ook bij CarPlay (tik op de pijlknop bij de aankomstinfo en kies Meld) en het kan tevens via Siri met ‘Hé Siri, meld een ongeluk / gevaar / snelheidscontrole’. Blijkt tijdens de navigatie dat het probleem niet langer aanwezig is, dan kun je dat ook zo aangeven (via Verwerkt of Nog steeds), of Siri te melden ‘Het ongeluk / gevaar / snelheidscontrole is weg’.

Windows Defender Je gebruik Windows Defender en je hebt iets te snel een virusmelding weggeklikt. Of je wilt weleens weten wat Defender recentelijk zoal heeft gedetecteerd.

Ga dan naar Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Windows-beveiliging / Virus- en bedreigingsbeveiliging.

Bij Huidige bedreigingen klik je op Beveiligingsgeschiedenis. Meer gedetailleerde informatie vind je in de Windows Logboeken. Druk op Windows-toets+R en tik eventvwr. msc. Open Logboeken Toepassingen en Services (dat kan even duren) en klik op Microsoft / Windows / Windows Defender / Operational. Sorteer bij voorkeur op de kolom Gebeurtenis-id en focus vooral op id’s 1015 en 1116.

23 | 2021

33

Groene mannetjes, OPGEPAST

34

23 | 2021

Tijd en ruimte

Z

even en een half miljard euro kost het ding, maar dan heb je ook wat.

Namelijk een met goud beklede ruimtetelescoop die terug in de tijd kan kijken. Na jaren vertraging moet de James Webb Space Telescope (JWST) op 18 december dan eindelijk worden gelanceerd door een Europese Ariane 5-raket.

De JWST wordt wel de opvolger van de Hubble-ruimtetelescoop genoemd, maar in feite is het een volkomen ander apparaat. De Hubble bekijkt het heelal in zichtbaar licht, terwijl de JWST de hemel afspeurt in het infrarode spectrum. Het is al zo’n honderd jaar bekend dat het licht van verre sterrenstelsels wordt uitgerekt door een verschijnsel dat

computeridee.nl

roodverschuiving heet. Kortom: hoe verder het stelsel, hoe roder en uiteindelijk hoe infraroder het eruitziet. Hubble kan het dan niet meer waarnemen, maar de JWST wel, mede dankzij de goudlaag op de spiegel. En omdat licht niet sneller kan reizen dan pakweg een miljard kilometer per uur, ziet de telescoop een ver sterrenstelsel zoals dat er héél vroeger uitzag.

Naar verwachting kan de JWST objecten waarnemen van 13,5 miljard jaar oud.

Dichter bij huis gaat de telescoop de atmosferen van exoplaneten onderzoeken op sporen van leven. Dit zou dus zomaar het apparaat kunnen zijn waarmee we groene mannetjes gaan vinden.

Tekst Ed Croonenberg

23 | 2021

35

n e r e c u d o r p te m o io Comple te stud

Altijd overal De computer biedt natuurlijk geweldige software om zelf muziek te maken. Maar wie altijd en overal wil kunnen werken, kan ook terecht op de iPad. Niet alleen bestaan daarvoor veel apps, vaak zijn die ook nog eens veel goedkoper. In dit artikel inventariseren we de mogelijkheden.

Tekst Ap de Smits

T

ussen de komst van het midi-protocol in de jaren tachtig en de mogelijkheid om complete instrumenten na te bootsen in de afgelopen twintig jaar, is de rol van de computer bij de muziekproductie alleen maar groter geworden.

Dankzij duizenden apps kun je een complete studio inrichten op je iPad. Weliswaar is de beste pc-software krachtiger, maar ook flink duurder. Bovendien biedt een iPad unieke bedieningsmogelijkheden. In het enorme aanbod aan apps raak je makkelijk de weg kwijt. Daarom inventariseren we de top in het aanbod.

Gebruiksdoel Welke apps je op je iPad wilt installeren en of je daarbij eventueel aanvullende apparatuur nodig hebt, hangt af van het soort muziek dat je wilt maken. En natuurlijk ook van het niveau dat je hebt als muzikant, componist of songwriter. Wil je live muziek spelen? Dan heb je de keuze uit allerlei apps die klanken kunnen genereren. Sommige apps hebben unieke gebruikersinterfaces die geen voorafgaande kennis vereisen, andere hebben de vertrouwde aanblik van een gitaar, drumstel of piano.

Met dergelijke apps kun je alleen of met anderen (www.tiny.cc/ www.tiny.cc/ ipadorkest)) virtuele instrumenten bespelen, waarbij deze vaak ook nog met elkaar kunnen communiceren.

Speel je een traditioneel instrument? Dan kun je het geluid daarvan naar een app sturen die er vervolgens allerlei effecten aan kan toevoegen.

36

23 | 2021

Midi-keyboards zijn er in vele soorten en prijzen.

2

Extra hardware Muziek invoeren rechtstreeks vanuit een app is vaak niet ideaal. Probeer maar eens een FMaj9#11-akkoord op je schermpje te pakken. Voor het uitschrijven van muziek in noten of op een pianorol zijn je vinger bovendien soms een wat lomp instrument.

Dat is te verhelpen met een Apple Pencil (135 euro).

Speel je live of creëer je muziek partij voor partij in een digital audio workstation, dan is een midi-keyboard onmisbaar. Een exemplaar met twee of drie octaven heb je voor nog geen 100 euro. Een volledige piano met 88 toetsen kun je al voor 200 euro vinden (afbeelding 1).

Welk model je kiest, hangt af van je doel. Sommige bieden knoppen die je door middel van midi-learning aan een virtuele synthesizer kunt koppelen, terwijl andere slechts een toon- en modulatiewiel bevatten – of zelfs dat niet.

gitaar of microfoon wilt gebruiken (afbeelding 2).

Wat niet mag ontbreken, is een externe speaker om je muziek tot zijn recht te laten komen. Ze zijn er in allerlei prijsklassen, maar kies er in elk geval één die je (ook) met een kabel kunt aansluiten. Bij draadloos inspelen van muziek kun je namelijk snel last hebben van vertraging.

Verbinding

Niveau

Sommige keyboards kun je draadloos aansluiten via bluetooth, maar zulke modellen zijn doorgaans duurder.

Afhankelijk van je apparaat en het model iPad sluit je daarom meestal een en ander rechtstreeks aan of gebruik je een interface. Deze zijn er in verschillende prijsklassen, afhankelijk van de complexiteit van je instrumentarium en je wensen.

Een goed instapmodel is de iRig Midi 2 (73 euro) die naast moderne connectoren ook de klassieke midi- aansluitingen biedt. Met grotere broer iRig Pro I/O (ongeveer 125 euro) kun je naast midi ook audiobronnen aan je iPad koppelen.

Dat is handig wanneer je je iPad als effectapparaat voor een elektrische

Een goed startpunt om dan eindelijk muziek te gaan maken, is GarageBand. Die app behoort tot de gratis standaarduitrusting van je iPad en biedt een breed scala aan instrumenten en (opname)functies.

Wil je meer de diepte in, dan heb je een digital audio workstation (DAW) nodig. Dit zijn de werkpaarden van de muziekproducer. Ze laten je muziek opnemen in midi- of audioformaat en afspelen via een interne of externe geluidenbibliotheek en interne of externe midi-apparaten. Ook kun je met een DAW op al die kanalen effecten loslaten en ze mixen op een virtueel mengpaneel. Uiteraard vergt dat alles de nodige studie.

Wie theoretisch is onderlegd, kan bovendien op traditionele wijze muziek schrijven in apps die als

Met een iRig Pro I/O sluit je je keyboard of gitaar aan op je iPad.

1

iPad

muziek 3

Cubasis is een van de bekendste en compleetste digital audio workstations.

4 5

Korg Gadget biedt vele klankbronnen voor muziekproductie.

tekstverwerker voor notenschrift fungeren. Daarmee kun je ook je werk beluisteren via een interne geluidenbibliotheek.

Studiowerk De bekendste DAW is ongetwijfeld Cubasis (49,99 euro). Daarmee kun je een onbeperkt aantal midi- en audiokanalen produceren. Zelfs het corrigeren van valse zang is mogelijk (afbeelding 3).. Van een vergelijkbare diepgang en voor dezelfde prijs is er Auria Pro. Ook Korg Gadget 2 (39,99 euro) is populair vanwege zijn vele meegeleverde klankbronnen en

zijn gebruiksgemak, maar Gadget is wel vooral gericht op elektronische muziek (afbeelding 4).

Componeren in notenschrift kan met Notion (14,99 euro), dat over een goede geluidenbibliotheek beschikt om je muziek in terug te horen (afbeelding 5). Nóg krachtiger is de nieuwe Dorico uit de stal van Steinberg. Die kun je gratis proberen, maar de volledige versie kun je alleen gebruiken via een abonnement (39,99 euro per jaar).

computeridee.nl

iGrand Piano combineert een goed geluid met een vriendelijke prijs.

6

Toetsen Het aanbod aan virtuele piano’s is 6 enorm, maar van vele is het geluid matig of ze hebben vooral een educatief doel. Goede uitzonderingen zijn iGrand (9,99 euro) (afbeelding 6). en Ravenscroft 275 (35,99 euro). Beide bieden meerdere gesamplede piano’s en communiceren met andere apps.

Ook in orgels heb je volop keus.

Zeer uitgebreid en professioneel is bijvoorbeeld de Hammond B-3X (79,99 euro). Kerkorgels zijn er als gesamplede instrumenten in bijvoorbeeld Jeux d’Orgues (30,99 euro) of iCathedral (14,99 euro) (afbeelding 7).

Muziek creëren in traditioneel notenschrift kan met Notion.

Klankrijk De interne audio-bibliotheek van digital audio workstations kan wat beperkt zijn of moeten worden aangevuld via in-app-aankopen. Daardoor heb je vaak behoefte aan het soort virtuele instrumenten dat we al noemden. Voor dat doel heb je de keuze uit apps die zelf geluid genereren en apps die werken met samples. Voor wat betreft die laatste zijn er algemene bibliotheken die allerlei soorten klanken bevatten en specialistische die één instrument bieden.

Wat voor instrumenten je als app wilt verzamelen, hangt uiteraard af van het soort muziek dat je wilt maken. Lang niet elk instrument is in virtuele vorm verkrijgbaar en in dat geval moet je op zoek naar bundels waar de gewenste samples in zitten.

7

Een compleet kerkorgel met al zijn registers vind je in iCathedral.

23 | 2021

37

9 12

Snaren Toetsinstrumenten laten zich moeiteloos bespelen op een iPad. Dat geldt uiteraard niet voor snaarinstrumenten. Die vereisen een nieuwe manier van musiceren.

Gitaren worden zeer bruikbaar nagebootst in het al wat oudere Guitarism (4,99 euro) en OMGuitar (4,99 euro) (afbeelding 8). Beide leveren elektrische en akoestische gitaren en effecten en werken op basis van een set akkoorden voor elk nummer dat je wilt spelen. Waar Guitarism ook gitaren met twaalf

GeoShred Pro biedt een nieuwe mogelijkheid voor zeer expressieve muziek.

8

snaren bevat, is dat voor OMGuitar een aparte app voor dezelfde prijs.

Eén ding wat deze apps niet kunnen, is het nabootsen van de gillende gitaren die we zo goed kennen van pop, rock en blues. GeoShred Pro (24,99 euro) vult die leegte op.

In feite biedt deze app een heel nieuwe en zeer expressieve manier om muziek te maken (afbeelding 9).

Toeten en blazen

Slagwerk Live drummen op een iPad kan met DrumKick (3,99 euro) (afbeelding 10). Koppel je deze aan je iPhone en stop je die laatste in je sok, dan kun je zelfs de bassdrum met je voet bedienen. Een dergelijk kunstje kent ook DrumKnee 3D Pro (4,99 euro), maar dan door de iPad op schoot te leggen.

Een zee aan percussie-instrumenten en een unieke bediening vind je in DrumJam (7,99 euro).

Vanwege fysieke beperkingen zijn deze apps niet ideaal om zeer strakke en complexe drumtracks voor je muziek te maken. Die kun je beter uitschrijven. Een specialist daarin is DrumPerfect Pro (22,99 euro).

OMGuitar bespeel je min of meer als een gewone gitaar.

Blaasinstrumenten zijn nog lastiger na te bootsen op een iPad dan een piano of gitaar. Voor een echt expressieve saxofoon, klarinet, fluit of hobo kun je terecht bij het al genoemde Pro, waar ze als in-appGeoShred Pro aankopen beschikbaar zijn voor 14,99 euro per stuk (kader afbeelding 9).

GeoShred heeft het toevoegen van expressie een beetje geleend van ThumbJam (8,99 euro). Ook die biedt zaken als glissando en tremolo op commando, bijvoorbeeld door je apparaat te bewegen (afbeelding 11).

Het complete symfonieorkest vind je in iSymphonic Orchestra (9,99 euro), die app is uit te breiden met vele in-app-aankopen voor onder meer koorklanken.

Gesampled DrumKick laat je zelfs de bassdrum met je voet bedienen.

10

Naast specifieke instrumenten kun je kiezen voor apps die samples bundelen, eventueel gecombineerd met gegenereerde klanken. Voordeel is dat je daarmee de beschikking De unieke bediening van ThumbJam maakt van je iPad een echt instrument.

11

De Korg iM1 heeft allerlei losse bibliotheken met klanken.

hebt over heel veel klanken tegelijk.

Nadeel is dat je er vrijwel nooit de mate van expressie mee bereikt van bijvoorbeeld echte strijk- of blaasinstrumenten. Voorbeelden van dit soort bundels vind je in SampleTank (12,99 euro basis, 32,99 euro compleet) en Korg iM1 (29,99 eyro met beschikbare aanvullingen) (afbeelding 12).

Naar de knoppen Veel hedendaagse muziek maakt gebruik van klanken die zijn opgewekt door een synthesizer. Het aanbod varieert van nabootsingen van fysieke instrumenten uit de jaren zeventig, tachtig en negentig met zeer herkenbare klanken, tot nieuw verzonnen synthesizers met unieke mogelijkheden.

De naam Moog is onlosmakelijk verbonden met de opkomst van synthesizers. Nabootsingen van apparaten van dit merk vinden we in de MiniMoog Model D (14,99 euro) en de Model 15 modulaire synthesizer (29,99 euro), waarin je ouderwets met virtuele kabels aan de slag moet om unieke geluiden te creëren (afbeelding 13). Klassiekers van het merk Korg vinden we onder andere terug in de iPolysix (29,99 euro), ARP Odyssei (29,99 euro) en iMS-20 (29,99 euro).

Het geluid van de jaren tachtig en negentig was toch wel de Yamaha DX7. Een volledige en natuurgetrouwe imitatie is er niet, maar je kunt wel van de vertrouwde klanken genieten en ze bewerken met AudioKit FM Player 2 (1,99 euro).

Ook is er de eveneens legendarische Prophet V dankzij iProphet (9,99 euro) (afbeelding 14) 14).

Protocol Muziek-apps ondersteunen sowieso het aloude midi-formaat om onderling en met hardware te communiceren. Daarnaast zijn er

38

23 | 2021

iPad

13

15 14

Moog Model 15 is een synthesizer die oogt als een ouderwetse telefooncentrale.

twee andere standaarden van belang: Inter App Audio (IAA) en Audio Units (momenteel AUv3).

Apps die één of meer van deze standaarden ondersteunen, laten je onderling audio-, midi- en controllerdata uitwisselen. Zo kun je bijvoorbeeld de geluidsuitvoer van een app rechtstreeks opnemen in een kanaal van je DAW, terwijl je tegelijk de metronoom van de DAW hoort of vanuit een app via midi de klanken

Een nieuw geluid Naast die klassiekers zijn er synthesizers die uitsluitend als virtueel instrument bestaan en vaak unieke klankmogelijkheden bieden. Een perfect startpunt vormt de gratis AudioKit Synth One. Wil je meer exotische mogelijkheden? Dan kun je bijvoorbeeld terecht bij Nave (19,99 euro), MicroTERA (9,99 euro) of Addictive Pro (19,99 euro).

Wie zich niet wil verdiepen in de complexiteit van het zelf ontwerpen van klanken, vindt er meer bij SynthMaster Player (gratis). Die kun je uitbreiden met preset-pakketten met herkenbare klanken.

Met Audiobus 3 knoop je moeiteloos virtuele apparaten aan elkaar en aan je digital audio workstation.

van een andere app oproepen.

Twee apps die je bij dit alles extra gemak en mogelijkheden bieden, zijn AUM (19,99 euro) en AudioBus 3 (9,99 euro) (afbeelding 15). Ze laten je ketens van instrumenten maken, bijvoorbeeld van een synthesizer naar een app met geluidseffecten, en door naar je digital audio workstation.

iProphet brengt klanken die we kennen van Madonna en Michael Jackson.

Inspiratie voor akkoorden Je kunt nog zo veel apps en apparaten hebben, zonder inspiratie ben je nergens. Een van de beste apps die je daarbij kan helpen, is Suggester (gratis te proberen, volledige versie 11,99 euro). Deze helpt bij het maken van akkoordenschema’s (afbeelding 16).

Maak je muziek in je eentje en zou je graag begeleiding willen? Dan is de iPad ook je beste vriend. Met zowel Chordbot (4,99 euro) als iReal Pro (14,99 euro) kun je eenvoudig akkoordenschema’s invoeren en deze op verschillende instrumenten afspelen in allerlei stijlen (afbeelding 17).

Groot voordeel van iReal is dat je toegang hebt tot een enorme database aan bestaande schema’s. Nadeel van beide is de gekunstelde klank van de begeleiding. Wil je met echte studiomuzikanten spelen, dan kun je je akkoorden invoeren in een van de apps van SessionBand (8,99 euro per titel) die beschikbaar zijn voor verschillende muziekstijlen.

Spelen maar!

Suggester is de vraagbaak als het gaat om akkoorden en toonladders.

Met al het besproken moois kun je er een muzikale winter van maken. Maar voordat je ook maar één euro aan een app spendeert, is het belangrijk om deze eerst te zien én te horen.

Een goed startpunt is het YouTubekanaal van The Sound Test Room (www.tiny.cc/soundroom).

16

17

Met iReal Pro heb je altijd een band bij de hand.

Doe-het-zelf

Nave biedt een unieke manier om nieuwe klanken te creëren.

computeridee.nl

Wie wel zelf zijn eigen geluid wil creëren, moet leren waar de vele knoppen op een synthesizer voor dienen. Heb je dat voor één apparaat onder de knie, dan zijn alle volgende sneller te doorgronden, omdat de achterliggende principes redelijk

universeel zijn. Wil je niet alleen live spelen maar ook virtuele instrumenten kunnen aansturen vanuit je digital audio workstation? Dan moeten ze daarvoor natuurlijk wel over de benodigde functionaliteit beschikken.

23 | 2021

39

r e e h e b d r o b m le k f e Producti

Kopiëren met extra’s 2

Klembordmanagers maken het zoveel makkelijker om te hergebruiken wat je hebt gekopieerd. ClipboardFusion doet er nog een schepje bovenop en zorgt dat alles wat je met Ctrl+C in het klembord hebt geplaatst, slim wordt verwerkt voordat je op Ctrl+V drukt.

Dat is kopiëren met extra’s dus.

Dergelijke pop-ups schakel je vast liever uit.

Tekst Dirk Schoofs

E

en programma als Word heeft zelf een klembordbeheerder, maar een echte klembordtool als ClipboardFusion kan veel meer. De applicatie houdt niet alleen de geschiedenis bij, maar kan ook de tekstopmaak verwijderen. Daarmee neemt de geplakte tekst automatisch de opmaak over van de tekst waarin wordt geplakt. ClipboardFusion kan macro’s uitvoeren, afbeeldingen opslaan, klembordtekst vervangen en meer.

Bovendien integreert de applicatie zich in Windows, zodat je het klembordmanagement ook in je mailprogramma of in iedere andere toepassing kunt gebruiken.

Het is mogelijk om in de Clipboard Manager bovenaan andere programma’s te plaatsen.

voor de installer en je accepteert de voorwaarden. Het programma zelf ondersteunt geen Nederlands. Daarna stelt de setup voor om het programma automatisch op te starten met Windows (afbeelding 1). Hierdoor is de app altijd op de achtergrond actief. Als je dat niet wilt, dan haal je het vinkje weg bij deze optie.

De eerste keer mag je de betaalde versie gedurende dertig dagen gratis gebruiken, daarna schakelt de tool automatisch over naar de gratis editie. In dit artikel schrijven we over de mogelijkheden van de gratis versie.

3

Ga voor gratis Je downloadt ClipboardFusion op www.clipboardfusion. com. Je opent het exe-bestand, kiest Nederlands als taal

1

Het vinkje laat ClipboardFusion op de achtergrond werken.

Instellingen Na de installatie opent het programma het Engelstalige instellingenvenster. De standaardinstellingen zijn niet zo handig; die kun je beter aanpassen. Als je straks terug naar dit venster wilt, moet je met de rechtermuisknop op het pictogram in het systeemvak klikken en Settings kiezen.

In het tabblad Options kun je nogmaals aangeven of de tool wel of niet mag opstarten met Windows.

Standaard is de optie Show Clipboard Preview Popup (for HTML Colours and Images) aangevinkt.

Hierdoor krijg je continu pop-ups bij het kopiëren. Dat irriteert snel.

Haal daarom het vinkje liever weg (afbeelding 2).

Clipboard Manager Om snel op dreef te komen, open je vanuit het Windowssysteemvak met de rechtermuisknop de Clipboard

Gratis versus betaald Op de homepage van ClipboardFusion kun je de mogelijkheden van de gratis versie vergelijken met de betaalde editie (15 dollar). Het belangrijkste voordeel van de Pro-editie is de mogelijkheid om de inhoud en de instellingen van deze applicatie te synchroniseren met andere computers. Weet je nu al dat je niet wilt overstappen naar de betaalde versie en zit je nog in de dertig dagen-testperiode? Dan kun je beter meteen op het tabblad License Key van Settings de knop Change to Free Version gebruiken.

40

23 | 2021

De gratis versie heeft genoeg in huis om van het programma te genieten.

Workshop

Manager (afbeelding 3). Alles wat je straks kopieert in een applicatie verschijnt automatisch in het tabblad History. De tien laatst toegevoegde items krijgen daar een nummer.

Onderaan in de Clipboard Manager lees je welke applicatie actief is, zodat je weet in welke toepassing je het item kunt plakken. Dat plakken kan op verschillende manieren. Je dubbelklikt bijvoorbeeld in de Clipboard Manager op het geselecteerde item. Je gaat met de pijltjestoets naar het item en drukt op Enter. Of je typt het nummer van een van de bovenste tien items.

Als je met rechts in Clipboard Manager klikt, kun je de optie Type Text selecteren. Dat is een gimmick; hiermee lijkt het alsof een onzichtbare hand de gekopieerde tekst letter na letter typt in plaats van dat deze in een keer wordt geplakt.

tab Pinned is het trouwens mogelijk de naam van ieder item te bewerken. Dat maakt het eenvoudiger om items terug te vinden.

Voorvertoning

Geschiedenis De meeste mensen gebruiken Ctrl+C heel vaak en hierdoor loopt het tabblad History snel vol. In Settings bij Clipboard History kun je aanduiden hoeveel items er maximaal in deze lijst worden bewaard. Standaard staat dit ingesteld op honderd (afbeelding 4).

Wanneer je meer items kopieert, worden de oudste verwijderd. Je bepaalt hier ook hoelang de items worden bijgehouden. Als je niets wijzigt, houdt ClipboardFusion de gekopieerde items vijf dagen vast. Linksonder in het tabblad History herken je een vuilnisbakje, dat gebruik je om in één keer de volledige geschiedenis te verwijderen.

6

Er verschijnt een voorvertoning als je in Clipboard Manager over een opgeslagen item gaat.

Het is heel makkelijk om sneltoetsen vast te leggen.

Wanneer je met de muisaanwijzer over de verschillende gekopieerde elementen in de Clipboard Manager gaat, krijg je de inhoud te zien van het item. Bovendien verschijnt in het voorvertoningsvakje ook de naam van het programma waarin je de tekst of de afbeelding hebt gekopieerd. Je ziet ook datum en tijdstip staan waarop het item aan ClipboardFusion is toegevoegd. Via de rechtermuisknop is het verder mogelijk om de inhoud van een tekstitem te bewerken. Selecteer de opdracht Edit, waarna je de tekst kunt aanpassen (afbeelding 6).

7

4

Je bepaalt zelf hoelang ClipboardFusion gekopieerde items vasthoudt en hoeveel.

5

Klemborditems die je wilt bewaren, pin je vast.

Hotkeys

ClipboardFusion werkt nog vlotter als je gebruikmaakt van sneltoetsen. In de Settings selecteer je HotKeys. Daarmee verschijnt een lijst van een heleboel acties waarvoor je zelf een sneltoets instelt. Wil je bijvoorbeeld met zo’n hotkey alle vastgepinde items zien? Selecteer dan bij Actions het onderdeel Show Local Pinned Menu. Vervolgens verschijnt er een pop-up waarin je de sneltoets vastlegt om dit onderdeel te activeren (afbeelding 7).

Scrubbing Wanneer je een opgemaakt tekstfragment uit een document of een webpagina kopieert, ontdoet ClipboardFusion dat automatisch van alle opmaak. Deze functie heet scrubbing. Je kunt de app zo instellen dat dit scrubben alleen gebeurt wanneer je bijvoorbeeld twee keer achter elkaar Ctrl+C indrukt.

Dit regel je door met rechts in het systeemvak op het pictogram van ClipboardFusion te klikken. Daarna ga je

8

Vastpinnen Je kunt de tool ook gebruiken om begroetingen, standaardantwoorden, tekst die regelmatig terugkomt, of logo’s te bewaren, zodat je die altijd bij de hand hebt.

Hiervoor klik je met de rechtermuisknop op het item in het tabblad History en gebruik je de opdracht Pin. Hiermee komt het item in het tabblad Pinned, waardoor het niet automatisch wordt gewist (afbeelding 5).

Vanuit het systeemvak kun je met de rechtermuisknop Local Pinned Items openen. Dit is een submenu waar je snel de eerste tien Local Pinned items bovenhaalt. Is het lijstje met vastgemaakte items langer, dan selecteer je hier de bovenste opdracht Show Local Pinned Items Tab. In de computeridee.nl

De Trigger Command Settings kun je via het systeemvak bereiken.

23 | 2021

41

Workshop 10

naar Trigger Command Settings. Hier heb je de keuze tussen Disabled, Enable on Copy, Enable on Double Copy en Enabled Except on Double-Copy (afbeelding 8). Met DoubleCopy bedoelt het programma twee keer Ctrl+C indrukken.

Triggers ClipboardFusion gebruikt zogenoemde triggers die de gekopieerde tekst aanpassen. In Settings bij het tabblad Triggers zit er al een die de opmaak verwijdert. Tegelijkertijd wordt de witruimte voor en na de tekst weggehaald en er worden line breaks geplaatst (afbeelding 9).

Als je op deze trigger dubbelklikt, kun je aan de linkerkant beslissen of deze al dan niet moet worden ingeschakeld. Bij Event laat je de optie op Trigger Command Received staan. Dat betekent dat de trigger afhankelijk is van een bepaalde instructie.

Bij Actions stel je in wat er moet gebeuren als de trigger wordt geactiveerd. Je kunt een trigger die je niet gebruikt,

Iedere keer dat er in gekopieerde tekst <b> staat, vervangt ClipboardFusion dit door <strong>.

uitschakelen zonder te verwijderen. Dan wijzig je in het vorige venster de Trigger Command Setting in Trigger Command Disabled.

Je bepaalt de acties die moeten volgen als een trigger actief wordt.

9

Kopieer en vervang De trigger-functie kun je ook toepassen om bepaalde tekst automatisch te vervangen. Stel dat je aan een htmldocument werkt en je wilt de code <b> vervangen door <strong>. In dat geval klik je in het tabblad Triggers op het pijltje van de knop Add en selecteer je Text Replace.

Bij Match Text typ je <b> in. In het vak Replace Text noteer je <strong>. Vink de optie Ignore Case aan, zodat er geen rekening wordt gehouden met hoofdletters en kleine letters. En als je speciale tekens gebruikt, zoals in het voorbeeld van de html-tekst, dan zet je ook een vinkje bij Allow special characters. Klik op OK en vergeet in het venster Edit Trigger de optie Trigger is enabled niet aan te vinken.

In de Settings klik je op Apply. Test de werking en kopieer een tekst waarin <b> staat. Je zult zien dat de code <strong> in de Clipboard Manager al de plaats heeft ingenomen van <b> (afbeelding 10).

Macro-ondersteuning

Uitgesloten programma’s Bij Settings zit een tabblad Ignore Programs. Dit is een lijst van programma’s die ClipboardFusion negeert. Na installatie zitten daar al vier programma’s in: drie wachtwoordmanagers en Excel. Je kunt programma’s uit de lijst verwijderen en je kunt ook programma’s toevoegen met de knop Add. Als je daarop klikt, krijg je de lijst van alle applicaties op je pc met het pad naar het exebestand van het programma.

Je kunt programma’s aanduiden waarin ClipboardFusion niet werkt.

42

23 | 2021

Je moet de macro’s nog wel even downloaden.

De poweruser waardeert zeker de ingebouwde macrofunctie van de app. In het begin is het tabblad Macros in de Settings nog leeg. Maar met de knop Download premade Macros haal je zestig kant-en-klare scripts binnen die allerlei kleine opdrachten automatiseren (afbeelding 11), zonder dat je zelf nog code moet schrijven.

Er zijn scripts om decimale getallen naar hex om te zetten, om gekopieerde afbeeldingen op de harde schijf te bewaren, om een link op Facebook te plaatsen en om gekopieerde tekst op de harde schijf als een apart bestand weg te schrijven. Je selecteert het gewenste script en klikt op Install Macro(s). Daarna verschijnen de geïnstalleerde macro’s gebruiksklaar in ClipboardFusion.

11

Op Commando Tekst Toon van Daele

Op Commando s r te e m a r a p n e ’s o d n ma Com

In deze reeks bespreken we praktische en vaak tijdbesparende opdrachtregelcommando’s, parameters of korte scripts. Deze keer stellen we je een reeks handige en minder bekende commando’s vanaf de ‘run-prompt’ voor.

Run-prompt

Wanneer we het over commando’s hebben, denk je wellicht aan de Opdrachtprompt van Windows. Er is echter nog een venster van waaruit je snel allerlei systeemfuncties, tools en instellingen kunt starten: het venster Uitvoeren, ook wel de run-prompt genoemd. Druk op Windows-toets+R zodat het venster Uitvoeren verschijnt. Om dit venster vast op je taakbalk te plaatsen, tik je uitvoeren in de zoekbalk, rechtsklik je op de app Uitvoeren en kies je Aan de taakbalk vastmaken.

Naast gewone applicaties en snelkoppelingen, documenten en webpagina’s kun je van hieruit ook talrijke speciale ‘commando’s’ uitvoeren. Via www.tiny.cc/rcwin10 vind je een alfabetisch overzicht van tweehonderd opdrachten.

Het venster Uitvoeren is erg handig om snel allerlei opdrachten te starten.

Snelle paden

Het gebeurt geregeld dat je in Verkenner naar een specifieke map moet navigeren en dat werkt vlugger als je de zogenoemde omgevingsvariabelen kent die je meteen naar die map voeren.

Om naar de Windows-map te gaan tik je %windir% in.

Uiteraard kun je hier ook submappen mee opnemen, zoals %windir%\system32. Voor de systeemschijf werkt de variabele %systemdrive%.

Is het tijd om met de borstel door je tijdelijke bestanden te gaan, dan vind je die met %temp%. Om te weten welke programma’s je zoal op je systeem hebt geïnstalleerd, gebruik je %programfiles%. Let wel, langs deze weg zie je in principe alleen de 64bit-applicaties; voor 32bit-toepassingen gebruik je normaliter %programfiles(x86)%.

Uiteraard kun je ook snel je eigen profielmap in Windows openen, met %userprofile% (of met %homepath%). Zijn er meerdere gebruikers en wil je bijvoorbeeld zien welke snelkoppelingen op ieders bureaublad verschijnen, gebruik dan de variabele %public%\desktop.

Kleinoden

Windows heeft nog wat handige commando’s vanuit allerlei verschillende plekken werken: de Opdrachtprompt, het venster Uitvoeren, het startmenu en/of de zoekbalk van Windows en zelfs vanuit de adresbalk van Windows Verkenner. Multifunctioneel!

Stel, je wilt een vreemd teken, symbool of icoon in je tekst toevoegen. Dan geef je het commando charmap, wat feitelijk het venster Speciale tekens opent. Bovenaan, achter Lettertype, kies je de gewenste rubriek. Kijk hier vooral ook bij Webdings en bij de drie Wingdings-varianten. Dubbelklik op een geschikt symbool en plak het met Ctrl+V in je document.

Wil je een snel overzicht van alle geïnstalleerde lettertypen of wil je weten hoe een bepaald font er precies uitziet, tik dan control fonts. Zoek hier naar een font, selecteer het en klik op Voorbeeld, of kies Verbergen als je het niet langer in je applicaties wilt zien verschijnen.

Nagaan of je schermkleuren optimaal zijn ingesteld, doe je met dccw (Display Color Calibration Wizard), waarna je de eenvoudige instructies van de wizard volgt. Het commando msinfo32 geeft computeridee.nl

Voeg snel een vreemd teken of een icoontje aan je documenten toe met het venster Speciale tekens.

je uitgebreide informatie over allerlei hardware- en softwareonderdelen van je systeem. Selecteer een (deel)rubriek en kies Bestand / Exporteren om de bijbehorende informatie als tekstbestand te bewaren.

23 | 2021

43

c p e d u o je r o o v e it L Zorin OS

Laagdrempelig best Gedateerde computers hebben te weinig power om Windows zonder morren te draaien. Toch wil dat niet zeggen dat zo’n pc of laptop rijp is voor de sloop. Probeer het laagdrempelige besturingssysteem Zorin OS Lite eens.

Na installatie kun je vanuit de heldere gebruikersomgeving onder meer internetten, e-mailen, documenten bewerken en spelletjes spelen.

2

Download de 32- of 64bit-versie van Zorin OS.

Installatiebestand Je gaat eerst het juiste installatiebestand ophalen. Surf naar www.zorinos.com en klik op Download Zorin OS. Scrol nu een stukje omlaag totdat je de Lite-versie ziet staan. Bevestig met Download / Skip to download. Je hebt keuze tussen een 32- en 64bit-versie van het besturingssysteem (afbeelding 2). Voor een oud systeem heb je waarschijnlijk de 32bit-versie nodig. Klik in dat geval op Download 32-bit en wacht het downloadproces af. Gezien de bestandsgrootte van ruim 2 GB kan dat even duren.

Tekst Maikel Dijkhuizen

B

ij de makers van Zorin OS staat gebruiksgemak hoog in het vaandel. Met deze Linux-distributie bieden zij een Windows-achtig alternatief voor verouderde systemen die te traag zijn voor Microsofts besturingssysteem. Je hoeft waarschijnlijk niet lang te wennen; de navigatiestructuur komt namelijk grotendeels overeen met die van Windows (afbeelding 1). Zo is er een bureaublad met snelkoppelingen en een taakbalk met startknop.

Er zijn verschillende versies van het besturingssysteem.

Dit artikel focust zich op Zorin OS Lite, omdat die de laagste eisen aan je computer stelt. Een singlecore-processor van AMD of Intel met een kloksnelheid van minimaal 700 MHz is al voldoende. Verder heeft het systeem 512 MB werkgeheugen en 8 GB schijfruimte nodig.

Usb-stick

Als nieuwe gebruiker weet je waarschijnlijk al snel je weg te vinden.

1

Voor de installatie van Zorin OS heb je een usb-stick van minimaal 4 GB nodig. Hierop zet je het installatiebestand, waarna je het besturingssysteem kunt installeren. De makers adviseren voor de preparatie van de usb-stick het programma BalenaEtcher, maar wij hebben betere ervaringen met UNetbootin (afbeelding 3). Surf met een willekeurige pc naar https://unetbootin.github.io. Er bestaan versies voor Windows, macOS en Linux. Download het programma en open dit bestand. Onder Windows verschijnt UNetbootin meteen, want er is verder geen installatie nodig.

Steek een usb-stick in de behuizing. Let op: het programma wist alle bestaande gegevens van de usbstick! Stel deze gegevens daarom zo nodig eerst veilig.

Installatie-dvd Heb je geen usb-stick die je voor de installatie van Zorin OS kunt gebruiken? Je brandt het installatiebestand als alternatief op een dvd.

Vanzelfsprekend moet de beoogde computer dan wel over een cd/dvd-station beschikken. Stop het schijfje in de computer en klik met de rechtermuisknop op het iso-bestand van Zorin OS. Via Schijfkopiebestand branden / Branden maak je de installatieschijf. Bij Usb-stick opstarten moet je nu het systeem in plaats van de usb-stick vanaf de dvd opstarten.

44

23 | 2021

In plaats van een usb-stick gebruik je voor de installatie een lege dvd.

Workshop

uringssysteem Selecteer in UNetbootin de optie Schijfimage en klik daarna op de knop met de drie puntjes. Je selecteert nu het zojuist gedownloade iso-bestand, waarna je bevestigt met Openen. Controleer onderaan achter Schijf: of de juiste schijfletter van de usb-stick is geselecteerd. Je klikt als laatste op OK. Na ongeveer tien minuten is de usbstick klaar voor gebruik. Klik op Sluiten en ontkoppel het opslagmedium van het systeem.

5 Verbind in het installatiemenu de computer alvast met draadloos internet.

3 UNetbootin is een eenvoudig programma waarmee je het iso-bestand van Zorin OS naar een usb-stick kunt wegschrijven.

4

Wees er zeker van dat je het systeem vanaf de usb-stick opstart.

Usb-stick opstarten Steek de geprepareerde usb-stick in het systeem waarop je Zorin OS wilt installeren. Open vervolgens het instellingenmenu of het BIOS van de computer (bij nieuwere systemen wordt dit ook wel de UEFI/BIOS genoemd. Druk tijdens de opstartfase op de goede toets om het instellingenmenu te openen. Dit is bijvoorbeeld F2, F10, F12 of Delete. De juiste toets verschilt per systeem. Soms staat tijdens het opstartproces in beeld hoe je het instellingenmenu kunt bereiken.

Zodra je in het BIOS zit, is het de bedoeling dat je het systeem vanaf de usb-stick laat opstarten (afbeelding 4).

Meestal vind je deze instellingen bij Boot of Boot Menu.

Wijs de usb-stick aan als eerste opstartschijf. Druk daarna op de juiste toets om de gewijzigde instellingen te bewaren en de computer te herstarten (meestal is dat F10). Na enkele ogenblikken komt het installatievenster van Zorin OS tevoorschijn.

Installatie starten Selecteer in het eerste installatievenster Try or Install Zorin OS en druk op Enter. Het logo van het besturingssysteem verschijnt in beeld. Na even wachten kom je in de ietwat trage live-omgeving van Zorin OS terecht. Hoewel computeridee.nl

Via het wifipictogram onder heb je toegang tot de draadloze netwerkinstellingen.

er nog niets is geïnstalleerd, kun je alvast even rondkijken.

Weet je zeker dat je deze Linux-distributie definitief wilt installeren? Dubbelklik in dat geval op Install Zorin OS. Er komt een installatiemenu tevoorschijn.

Installatiemenu Je selecteert uiteraard Nederlands als taal en klikt vervolgens op Verder. Kies de gewenste toetsenbordindeling, waarna je in het volgende venster de wifi-instellingen opgeeft. Klik hiervoor op de netwerknaam en typ daarna het bijbehorende wachtwoord. Bevestig vervolgens met Connect / Verder (afbeelding 5). Bij gebruik van een bekabelde netwerkverbinding is het overigens niet nodig om wifi-instellingen op te geven.

Zorin OS vraagt of je tijdens de installatie nieuwe pakketten (updates) wilt ophalen. Verder is het mogelijk om stuurprogramma’s van bepaalde hardware automatisch te installeren. Ga daarmee akkoord en klik op Verder. Als er op het systeem nog een versie van Windows of een ander besturingssysteem staat, kun je Zorin OS eventueel daarnaast installeren. Op die manier ontstaat er een zogeheten dualboot-systeem.

Werkt het oorspronkelijke besturingssysteem niet meer goed? Selecteer dan Wis schijf en installeer Zorin OS. Laat de overige instellingen ongewijzigd en klik op Verder / Installeer nu / Verder. Geef daarna je geografische locatie door. In het volgende venster typ je een naam, computernaam, gebruikersnaam en tweemaal een wachtwoord. Als je geen zin hebt om telkens het wachtwoord op te geven, selecteer je de optie Automatisch aanmelden. Klik op Verder.

6

Kennismaken Zodra je het installatiemenu hebt doorlopen, duurt het nog even voordat de gebruikersomgeving van Zorin OS opduikt. Het overzetten van systeembestanden kost nu eenmaal tijd. Klik na pakweg een uurtje wachten op Nu herstarten. Je kunt de usbstick met installatiebestanden uit het systeem verwijderen.

Log in met je gebruikersnaam 23 | 2021

45

Workshop

en wachtwoord, waarna je eindelijk met dit lichtvoetige besturingssysteem aan de slag kunt.

Fervente of voormalige Windows-gebruikers zien waarschijnlijk veel overeenkomsten. Zo open je linksonder via het Zorin OS-logo het startmenu. Op deze plek zijn onder meer de instellingen, persoonlijke mappen en voorgeïnstalleerde programma’s bereikbaar. Rechtsonder op de taakbalk bevinden zich diverse statuspictogrammen. Bij gebruik van een laptop check je onder meer de resterende accutijd en het wifi-bereik (afbeelding 6). Verder kun je hier meldingen opvragen en het volume regelen. Tot slot vind je rechts naast de startknop enkele snelkoppelingen naar (hulp)programma’s.

Updates installeren Controleer als eerste of er updates zijn. Vaak zijn er bijvoorbeeld nieuwe versies van programma’s beschikbaar of is er voor het besturingssysteem een veiligheidsupdate.

Klik linksonder op de startknop en ga naar Instellingen. Je scrolt daarna een stukje omlaag totdat je het onderdeel Updatebeheer tegenkomt. Zodra je daarop klikt, gaat de functie direct op zoek naar nieuwe updates (afbeelding 7). Werk via de knop Nu installeren het systeem zo nodig bij. Wacht tot slot rustig af totdat alles netjes is bijgewerkt en klik eventueel op Nu herstarten.

9

Geef het besturingssysteem een persoonlijk karakter met eigen foto’s als achtergrond.

Apparaten koppelen Linux-distributies hadden enige tijd de naam dat ze randapparatuur matig ondersteunen. Tijden veranderen, want Zorin OS accepteert zo’n beetje iedere usb-stick,

7

externe harde schijf, webcam, printer, pc-speakerset, muis en toetsenbord. Steek gewoon de usb-kabel in een vrije poort en de betreffende hardware werkt waarschijnlijk meteen. Je kunt bovendien (een tweede) scherm op een VGA-, DVI- of HDMI-poort aansluiten.

Stuit je onverhoopt toch op moeilijkheden, dan kun je wellicht rechtstreeks de benodigde driver ophalen. Klik hiervoor op de startknop en navigeer naar Instellingen / Extra stuurprogramma’s. Ontdek of er voor aangesloten hardware een alternatieve driver beschikbaar is en installeer die naar eigen inzicht op het systeem (afbeelding 8).

De kans is groot dat het betreffende randapparaat nu wél functioneert.

Bij Zorin OS staat gebruiksgemak voorop Fris bureaublad

8

Duik in de instellingen om te zien of er al updates zijn.

Soms spoort Zorin OS voor bepaalde hardware een alternatief stuurprogramma op.

46

23 | 2021

Vind je die standaardachtergrond maar niets? Wijzig die dan eenvoudig. Klik met de rechtermuisknop ergens op het bureaublad en kies Bureaublad-instellingen. Je kunt nu een andere achtergrond aanwijzen, maar het is natuurlijk leuker om een eigen foto of afbeelding te gebruiken (afbeelding 9).

Koppel een usb-stick of externe harde schijf met fotobestanden en klik achter Map op backgrounds. Je klikt vervolgens op de aangesloten externe datadrager, waarna je naar de juiste map bladert. Kies daarna een foto die je voortaan permanent wilt weergeven. Of wil je steeds wisselen van foto? Vink dan onderaan de optie De achtergrond veranderen en bepaal na hoeveel seconden, minuten of uren je wilt wisselen. Je selecteert hierbij eventueel de optie Willekeurige volgorde. Sluit het venster rechtsboven met het kruisje.

Aanwezige so ware Gunstig is dat Zorin OS van zichzelf al een aantal uitstekende programma’s in huis heeft. Misschien ken je er een paar, want bepaalde software is ook voor Windows beschikbaar. Open het startmenu en neem de categorieën

Workshop 11

door om te zien welke voorgeïnstalleerde tools je direct kunt gebruiken. We geven je een aantal voorzetjes.

Voor internetgebruik voldoet de gebruiksvriendelijke browser Firefox uitstekend. Je kunt het programma eventueel met allerlei add-ons uitbreiden. Als e-mailclient doe je een beroep op Mozilla Thunderbird, terwijl je met het programma Parole mediabestanden kunt afspelen. Verder is er met GIMP (GNU Image Manipulation Program) een uitgebreide fotobewerker aanwezig en kun je met Pitivi video’s monteren.

Uiteraard ontbreken ook de nodige kantoorprogramma’s niet. Het aanwezige LibreOffice-pakket is een goed alternatief voor Microsoft Office. Zo zijn de meeste Microsoft-documentformaten compatibel. Typ onder meer teksten (Writer), maak berekeningen (Calc) en presentaties (Impress). Met Sudoku, Mijnenveger, Mahjong en AisleRiot Patience is er zelfs al een aantal leuke spelletjes geïnstalleerd. Een pluspunt is dat het besturingssysteem ieder programma vlot opent.

Extra so ware Vanwege het grote aantal standaardprogramma’s is deze Linux-distributie zeer veelzijdig, maar het kan natuurlijk altijd completer. Voeg daarom je favoriete programma’s toe. Je hoeft hiervoor niet zelf het web af te struinen.

Vanuit het onderdeel Software voeg je namelijk rechtstreeks interessante programma’s toe (afbeelding 10).

Open linksonder het startmenu en kies Software / Laten we winkelen.

Er verschijnt een aantal suggesties. Klik op een van de categorieën om gerichter naar programma’s te speuren.

Bovendien kun je via het vergrootglas rechtsboven op trefwoord zoeken. We geven je wederom enkele voorbeelden. Als je een mediaspeler zoekt die alle mediabestanden vloeiend afspeelt, is VLC een absolute aanrader. Gebruik verder Calibre voor het beheer van e-books en Skype voor het voeren van videogesprekken. Voor het opnemen en bewerken van audiobestanden is Audacity de moeite waard. Liefhebbers van downloadnetwerken kunnen bijvoorbeeld SABnzbd+ of qBittorrent aan het systeem toevoegen. Tot slot zijn er allerlei vermakelijke spelletjes beschikbaar.

Van plan om iets te installeren? Klik op de programmanaam en vervolgens op Installeren. Bevestig de installatie desgevraagd met je wachtwoord. Het tooltje nestelt zich vanzelf in het startmenu.

Taakbalk aanpassen

Sleep in het vervolg bestanden naar het prullenbakpictogram op de taakbalk om ze te verwijderen.

Je past de taakbalk volledig naar eigen wens aan. Zo voeg je snelkoppelingen van favoriete programma’s aan dit onderdeel toe. Ga in het startmenu op zoek naar een veelgebruikt tooltje en klik met de rechtermuisknop op de programmanaam. Kies daarna Voeg toe aan werkbalk / Toevoegen. Het programmapictogram verschijnt helemaal rechts op de taakbalk (afbeelding 11). Vind je deze positie maar niks? Klik erop met de rechtermuisknop en kies Verplaatsen. Klik vervolgens op de gewenste plek. Op deze manier kun je het programmapictogram bijvoorbeeld naast de startknop plaatsen.

Je breidt de taakbalk ook naar hartenlust uit met extra statuspictogrammen. Klik met de rechtermuisknop op de taakbalk en kies Werkbalk / Nieuwe elementen toevoegen.

Er verschijnt een behoorlijk lange lijst met opties. Zo kun je bijvoorbeeld de prullenbak, een pictogram met de processorbelasting en een afsluitknop in de taakbalk integreren. Selecteer het gewenste statuspictogram en bevestig met Toevoegen.

Tot slot pas je het uiterlijk van de taakbalk eenvoudig aan. Handig voor het geval je de pictogrammen bijvoorbeeld te klein vindt. Klik met de rechtermuisknop op de taakbalk en kies Werkbalk / Werkbalkvoorkeuren. Sleep voor een grotere weergave de schuifregelaars onder Afmetingen naar rechts.

12

Voeg nuttige systeempictogrammen aan het bureaublad toe.

Vanuit het onderdeel Software kun je een heleboel extra programma’s installeren.

10

Systeempictogrammen Je voegt eenvoudig diverse systeempictogrammen aan het bureaublad toe (afbeelding 12). Ga in het startmenu naar Instellingen / Zorin Appearance. In plaats van pictogrammen kun je eventueel ook de volledige programmanamen in de taakbalk weergeven. Klik onder Vormgeving op het tweede beeld. Vink verder naar eigen wens de onderdelen Persoonlijke map, Prullenbak, Aangekoppelde volumina en Bestandssysteem aan. Deze onderdelen verschijnen meteen op het bureaublad. Gebruik ten slotte bovenaan de opties Thema en Lettertypen om diverse uiterlijke kenmerken van Zorin OS aan te passen. computeridee.nl

23 | 2021

47

25 EXTENSIE

n a m Q A F e d n a v it Uit de toolk

handige

Hover Zoom+

Afbeeldingen op webpagina’s worden niet altijd op hun ware grootte getoond. En niet altijd voorziet de website in een zoomfunctie. Als je dit herkent, dan wil je zeker gebruikmaken van de extensie Hover Zoom+.

Via de instellingen kun je aangeven hoeveel groter de echte afbeelding moet worden getoond.

Daarna beweeg je met de muis over een afbeelding en na een ingestelde vertraging krijg je die afbeelding (altijd passend) uitvergroot te zien.

1

EXTENSIE

EXIF Viewer

Jpg-afbeeldingen zijn vaak voorzien van zogeheten exif-informatie (exchangeable image file format) die je meer kan vertellen over het bestand in kwestie. Denk aan het wie, wanneer, waar en hoe van de afbeelding. Je hebt speciaal gereedschap nodig om die exif-informatie tevoorschijn te toveren.

Daarom dan ook de extensie EXIF Viewer.

2

EXTENSIE

Scroll to next image

Als je veel plaatjes kijkt op websites, dan is de extensie Scroll to next image een prima hulpmiddel om je kijkervaring te verbeteren. Vanaf nu is een druk op de toetscombinatie Ctrl+PageDown voldoende om naar de volgende afbeelding op de webpagina te springen.

3

Google Chrome is een competente webbrowser, maar met wat extensies kun je alles helemaal naar je hand zetten. En het mag natuurlijk altijd mooier en beter!

Daarom een selectie van 25 extensies die de FAQman van harte aanbeveelt. Doe er je voordeel mee!

Tekst John Vanderaart

EXTENSIE

Image Downloader

Gebruik de extensie Image Downloader als je regelmatig afbeeldingen van websites afplukt. Hiermee kun je eenvoudig kiezen welke van alle (!) aanwezige afbeeldingen je wilt kunnen bewaren.

Daarbij kun je filteren op de gewenste grootte; bijvoorbeeld om daarmee de te kleine afbeeldingen uit te sluiten van deelname. Een geselecteerde afbeelding kan in een nieuw tabblad worden getoond, maar ook meteen worden gedownload.

5

EXTENSIE

Tab Wrangler

Als je niet oplet, dan staan er zomaar tientallen tabbladen open in Google Chrome.

Dat is op zich niet erg, maar het vreet geheugen en rekenkracht. De extensie Tab Wrangler kan handig de

6

niet of minder gebruikte tabbladen automatisch dichtgooien. Met opties om aan te geven wanneer tabbladen kunnen worden gesloten en een soort van whitelist voor de tabbladen die open moeten blijven staan.

EXTENSIE

EXTENSIE

Audio Capture

Je zit op Facebook, YouTube of zomaar op een webpagina en je wilt het geluid opnemen dat op precies dát moment uit je speakers schalt.

Normaal gesproken wordt dat een hele toer. Maak het jezelf gemakkelijk met de extensie Audio Capture, want dan wordt het opnemen – en naar mp3 wegschrijven – van dat geluid teruggebracht tot slechts één druk op de knop. Werkt ook met onder meer Teams en Zoom in de webbrowser.

4

48

23 | 2021

Auto Refresh Plus

De meeste websites worden niet automatisch door zichzelf ververst als er nieuw materiaal is verschenen. Als bezoeker van de website moet je op F5 drukken om de recente content te kunnen zien. De extensie Auto Refresh Plus kan dat verversen automatiseren.

Bijvoorbeeld door een website iedere zoveel seconden opnieuw in te lezen; waarbij het mogelijk is om het cachegeheugen te passeren.

7

Google Chrome

extensies EXTENSIE

Tab Manager Plus

De extensie Tab Manager Plus maakt het onder andere mogelijk om alle geopende tabbladen in één handig overzicht te krijgen. Tevens is het mogelijk om via dat overzicht handig te kunnen schakelen tussen de verschillende tabbladen. Verder kun je aangeven hoeveel tabbladen eenzelfde website geopend mag hebben; dat scheelt nogal wat dubbelingen.

8

EXTENSIE

WhatFont

Dit is er nog eentje voor de webpaginabouwers: WhatFont. Nu om uit te zoeken welk lettertype er op een website wordt gebruikt. Toegegeven: de hardcore ontwikkelaar haalt dat lettertype achter de webpagina’s vandaan, maar het kan dus een stuk eenvoudiger. Ook de gebruikte stijlen, groottes en kleuren worden getoond.

12

EXTENSIE

Edit This Cookie

Cookies zijn onontbeerlijk voor het contact tussen Google Chrome, de website én de achterliggende webserver. Zonder cookies wordt het dan ook reuze lastig op internet. Maar met cookies kan het ook weleens vervelend zijn. Met behulp van de extensie Edit This Cookie kom je te weten wat er achter de webbrowser aan de hand is. Met de mogelijkheid om snel cookies te kunnen verwijderen of te manipuleren.

Laat je niet afschrikken: het werkt een stuk eenvoudiger dan het eruitziet!

13

EXTENSIE

Eye Dropper

Webpagina-bouwers zullen zeker blij worden van de extensie Eye Dropper. Daarmee kunnen je namelijk snel te weten komen welke kleuren (kleurcodes) er

9

EXTENSIE

worden gebruikt op een inspirerende webpagina. Die specifieke kleurcodes heb je namelijk nodig om op te kunnen nemen in je html-pagina’s of in je css-code.

SCleaner

Met behulp van de extensie SCleaner kun je cookies selectief laten verwijderen. Dat doe je door pal voor het cleanen aan te geven welke websites opgeschoond moeten worden. Daarbij kun je tevens aangeven wat de leeftijd is van de cookies die moeten worden weggegooid.

10

EXTENSIE

LastPass

Met behulp van de extensie LastPass kun je de accountgegevens (gebruikersnamen en bijpassende wachtwoorden) voor websites laten onthouden. Daardoor wordt het inloggen bij terugkeer een stuk vereenvoudigd. Ook kun je automatisch veilige nieuwe wachtwoorden laten genereren. Met als extraatje dat LastPass ook op andere internetapparaten werkt.

14

EXTENSIE

EXTENSIE

De extensie Sidebar wordt neergezet als een Apps and Bookmark Manager. Het komt erop neer dat je een supersnel op te roepen zijbalk krijgt, waarin je verti-

computeridee.nl

Https (met de ‘s’ van secure) is zoals je weet veiliger dan http. Veel websites zijn dubbel uitgevoerd, wat betekent dat ze zowel over http als https werken. De extensie HTTPS Everywhere dwingt Google Chrome om over https te surfen. En als het een keer niet werkt, dan is het voor die ene website natuurlijk uit te schakelen.

15

Sidebar

11

HTTPS Everywhere

caal al je favorieten kunt neerzetten.

En dat werkt een heel stuk beter dan de presentatie van de bladwijzers van Google Chrome zelf. Ook handig om de apps van Google te openen.

23 | 2021

49

Google Chrome

EXTENSIE

Tab Resolution Test

Dit is er alweer eentje voor de webpaginabouwers: Resolution Test. Een goede website kan met allerlei resoluties overweg en dat gaat verder dan staand of liggend. Ook op smartphone en tablet moet de website netjes worden getoond. We praten dan over zaken als mobile first en responsive design. En dat moet snel en makkelijk kunnen worden getest met verschillende strategische resoluties. En dat kan dus met Resolution Test.

16

EXTENSIE

Volume Master

Hiermee kun je het volume controleren van de geluiden die een webpagina (het huidige tabblad) voortbrengt. Dat volume kun je terugbrengen naar 0 procent, maar ook opvoeren tot 600 procent. Extra handig is dat Volume Master je vertelt welke geopende tabbladen audio afspelen, daarmee kun je ook meteen supersnel schakelen.

21

Avast Online Security

De meeste malware-ellende (en erger) komt binnen via internet. Via de e-mailclient en ook via de webbrowser. De extensie Avast Online Security trekt een extra veiligheidsbarrière op binnen Google Chrome. Zo wordt er automatisch gewaarschuwd als er sprake is van phishing en wordt er ook rekening gehouden met de beoordeelde reputatie van een website. Dat maakt het allemaal net wat veiliger.

17

EXTENSIE

EXTENSIE

EXTENSIE

GoFullPage

Probeer maar eens een jpg-/png-afbeelding van een complete webpagina te maken. Dat gaat je niet lukken met de standaardmogelijkheden van PrintScreen. Voor precies dat klusje roep je de hulp in van de extensie GoFullPage. Hoe lang de webpagina ook is, er wordt een complete dump gemaakt, eventueel ook als pdf.

22

EXTENSIE

QR Scanner

Je ziet ze overal: QR-codes. Doorgaans gebruik je de QR-scanner op je smartphone. Met de extensie QR Scanner voorzie je Google Chrome van een QR-codescanner. Daarmee kun je de QR-codes ontcijferen op webpagina’s, uit afbeeldingsbestanden en alles wat de webcam kan zien.

23

QR Code Generator

Als je QR-codes kunt scannen, dan wil je natuurlijk ook QR-codes kunnen genereren.

In QR-codes kun je allerlei verschillende typen informatie kwijt en daarover praat de extensie QR Code Generator je helemaal bij. De gegenereerde QR-codes kun je onder andere als afbeelding opnemen op je website of in een e-mailbericht. Afdrukken op papier kan natuurlijk ook.

18

EXTENSIE

19

Evernote Web Clipper

De webservice Evernote (www.evernote.com) kun je onder andere gebruiken voor de opslag van notities. In combinatie met de extensie Evernote Web Clipper kun je informatie die op webpagina’s staat, heel eenvoudig overhevelen naar Evernote. Dat kan bijvoorbeeld handig zijn als je je verdiept in een specifiek onderwerp: dan heb je achteraf alles op één plek bij elkaar verzameld.

EXTENSIE

StayFocusd

Hoe vaak gebeurt het niet dat je ‘wegsurft’.

Je was iets nuttigs aan het doen en niet veel later bevond je je alweer veel te lang op een overbodige website. Waarna je jezelf van het ene in het andere klikt. Klinkt dat bekend? Dan biedt de extensie StayFocusd soelaas, want daarmee wordt het je onmogelijk gemaakt om te lang zomaar op internet te verdwalen. Soms heb je daarbij wat hulp nodig.

20

50

23 | 2021

EXTENSIE

Todoist voor Chrome

Je wilt (jezelf) beter organiseren? Mooi, neem dan eens een kijkje bij de webservice Todoist (www.todoist. com). Maak met behulp van je Gmail-account een Todoist-account aan. Daarna kun je beginnen met het inplannen van al je werkzaamheden

24

en taken. Dat kun je doen op de website van Todoist, maar het kan ook binnen Google Chrome door te profiteren van de extensie Todoist voor Chrome. Hoezo lifehacking?

Combineer dat uiteraard met een app op je (graag Android, want Gmailaccount) smartphone.

StayFocusd voorkomt dat je te lang doelloos op internet ronddwaalt EXTENSIE

Better History

Druk op CTRL+H om de geschiedenis van Google Chrome te zien. Meestal doe je dat om een website op te zoeken waarvan je de naam en het adres bent vergeten. Er is niets mis met de standaardgeschiedenis van Google Chrome, maar het kan veel beter: Better History.

De geschiedenis van Google Chrome wordt hiermee een stuk handiger getoond en ook kun

25

je schakelen tussen de geschiedenis van verschillende internetapparaten, mits je op die verschillende apparaten bent ingelogd met je Google-account.

Klaar voor de toekomst!

Aan de slag met Windows 11 Van installatie tot alle nieuwe mogelijkheden en gebruik: zo stap je probleemloos over!

€ 69,95 voor

Krijg € 5,extra korting* met code CID20215euro

€ 39,95

Cursusbundel: Aan de slag met Windows 11

Bestel op techacademy.id.nl * Geldig tot en met 31 december 2021 en niet in combinatie met andere aanbiedingen.

Met handig installatieoverstapplan

Duidelijke en uitgebreide uitleg

Cursusboek én online cursus

Onder redactie van Rens Blom

Vers Getest ! n e k e k e b u jo r o o v l, spu

Nieuw

Een échte Nokia O

ude Nokia-telefoons waren praktisch onverwoestbaar, maar de Nokia-smartphones van de afgelopen jaren lopen – net als de concurrentie – sneller schade op. Van een val op straat tot krassen door je sleutelbos of een plons in het water.

Voor de nieuwe Nokia XR20 zijn zulke ongelukjes geen probleem. Deze 499 euro kostende smartphone heeft een stevig ontwerp en kan daarom tegen

Dat verdient ...

Alleen als een product de zeer kritische blik van onze testers met glans doorstaat, krijgt dit het predicaat Computer Idee Aanrader!

AANRADER

A

52

23 | 2021

Specificaties Op de telefoon zelf geeft Nokia drie jaar garantie: prettig. Het

Beoordeling

Dit betekenen de sterren: Aanrader

Prima product

Te overwegen

die de gebruikservaring van de Tab A7 Lite negatief beïnvloeden. Zo oogt het 8,7inch-scherm simpelweg niet scherp genoeg door de resolutie van 1340 × 800 pixels en is de tablet erg langzaam.

Internetten levert al de nodige haperingen op en wisselen tussen verschillende apps duurt te lang om niet te storen.

De prijs-kwaliteitverhouding van de tablet is beduidend minder dan van

Kan beter

Stelt teleur

Goed gehoord

Is goedkoop duurkoop? ls je een voordelige tablet zoekt, is de 149 euro kostende Samsung Galaxy Tab A7 Lite het bekijken waard.

Het is een van de goedkoopste A-merk-tablets en een kleinere en goedkopere variant van de Tab A7 (189 euro).

En om maar meteen met de deur in huis te vallen: de Tab A7 is een betere koop. Want om die paar tientjes te besparen, maakt Samsung keuzes

een val van ooghoogte. Ook is het toestel water- en stofdicht en kiest Nokia voor een extra stevig scherm om beschadigingen te voorkomen. Daar gelooft het merk zo sterk in, dat het de reparatiekosten op zich neemt als het scherm in het eerste jaar toch stuk gaat.

de duurdere Tab A7, die een scherp Full-HD-scherm van 10,4 inch heeft en sneller is. De meerprijs uit zich elke dag in een fijnere gebruikservaring.

Samsung Galaxy Tab A7 Lite Conclusie Redelijke goedkope tablet maakt vooral duidelijk dat doorsparen loont.

Adviesprijs € 149,Info www.tiny.cc/a7lite

W

e testen regelmatig draadloze oordopjes, met name omdat ze erg populair zijn. OnePlus lanceerde begin september de Buds Pro van 150 euro en die bevallen bovengemiddeld.

De bluetooth-oordopjes dragen comfortabel vanwege het lage gewicht en de verschillende oortips voor de beste pasvorm.

De geluidskwaliteit is prima, met genoeg bas en heldere stemmen, maar een equalizer ontbreekt helaas. Personen met wie we bellen, zeggen dat we duidelijk genoeg klinken.

Fijn is de lange accuduur

Vers Getest

robuuste ontwerp heeft wel zijn weerslag op de gebruikservaring: de Nokia XR20 is met 248 gram de zwaarste smartphone die je kunt kopen en voelt lomp aan.

De specificaties zijn prima, maar niet opvallend. De smartphone maakt aardige foto’s, gaat anderhalve dag mee op een acculading en kan draadloos en via de usb-c-poort opladen.

Het instapmodel heeft relatief weinig werkgeheugen en opslagruimte (4 GB en 64 GB).

Lang updates

adapter komt om het milieu te sparen.

Nokia XR20 Conclusie Stevige smartphone onderscheidt zich met updatebeleid en garanties.

Updatebeleid, stevig ontwerp, lange garantie Lomp, eenvoudigere specificaties

Werkpaard

D

e Lenovo ThinkPad X1 Carbon Gen 9 is een premium laptop met Windows 10 Pro, die snel Windows 11 krijgt. Het apparaat is te koop in verschillende uitvoeringen, met een startprijs van 1525 euro. Wij hebben een 1695 euro kostende variant getest.

nieuwe Intel Core-processor, is voorzien van een vlotte ssd en de accu gaat zo’n zes uur mee bij kantoorwerkzaamheden.

Opladen gaat snel via een usb-c-poort. De grafische prestaties zijn aardig, maar het moge duidelijk zijn dat deze laptop niet bedoeld is voor gamen.

Specificaties Adviesprijs € 499,Info www.tiny.cc/xr20

Positiever is het softwarebeleid.

De XR20 draait nu op Android 11 zonder aanpassingen van Nokia. De fabrikant garandeert vier jaar lang elke maand een beveiligingsupdate en belooft ook drie jaar Android-updates. Alleen veel duurdere smartphones van Samsung, OnePlus en Apple (iPhone met iOS) krijgen ook zo lang updates.

De focus van Nokia op langdurige updates maakt de XR20 ook erg interessant voor het bedrijfsleven. Houd er wel rekening mee dat de smartphone zonder oplaad-

De X1 Carbon is – net als zijn voorgangers – stevig gebouwd en weegt slechts iets meer dan één kilo. Het 14inch-scherm richt zich met zijn Full-HDresolutie en niet-glanzende afwerking vooral op zakelijke gebruikers; voor beeldprofessionals is deze laptop minder geschikt. Lenovo verkoopt overigens ook een model met aanraakgevoelig scherm.

Prettig is dat de laptop een vingerafdrukscanner heeft, via gezichtsbeveiliging is te ontgrendelen en de webcam via een schuifje te bedekken is.

Qua aansluitingen missen we een fysieke ethernetpoort, al zijn de thunderbolt4-poorten (usb-c) en reguliere usb-apoorten wel prettig. Een HDMIpoort is ook aanwezig. De X1 Carbon draait op een snelle en

Toetsenbord Het toetsenbord tikt lekker weg en heeft aanpasbare achtergrondverlichting. Lenovo’s typerende rode rubberen knopje tussen de letters G, H en B is ook weer aanwezig.

Met deze knop kun je onder andere het vergrootglas inschakelen en scrollen. Het touchpad is groot genoeg en werkt prettig.

Lenovo ThinkPad X1 Carbon Gen 9 Conclusie Prijzige laptop met aandachtspunten imponeert op veel vlakken.

Ontwerp, specificaties, gewicht Prijs, niet voor gaming, geen aanraakscherm

Adviesprijs Vanaf € 1525,Info www.tiny.cc/x1gen9

van de oordopjes: zo’n vijf uur met actieve geluidsonderdrukking (ANC) ingeschakeld.

De ANC dempt omgevingsgeluiden goed, al hadden we er (nog) meer van verwacht. Fijn is dat de oordopjes tegen een regenbui kunnen.

Het opbergdoosje kan draadloos en via een usb-c-kabel opladen en laadt de oordopjes een paar keer op. De oordopjes werken via bluetooth met elke

computeridee.nl

smartphone, tablet en laptop, maar sommige functies kun je alleen gebruiken met een OnePlustelefoon. Dat zijn alleen geen belangrijke functies.

OnePlus Buds Pro Conclusie Betaalbare draadloze oordopjes bieden een goede prijs-kwaliteitverhouding.

Adviesprijs € 149,Info www.tiny.cc/probuds

23 | 2021

53

Tekst Ap de Smits

Voor Nop W erkwoord

! n e d a lo n w o D t? ie r V oor N ops favo Draad

Magie

De vroegste 3D-games toonden ons werelden die bevolkt werden door objecten gemaakt van draadfiguren, en wat waren die toen indrukwekkend! Dat retro-gevoel komt helemaal terug in het razendsnelle actiespel Vecter, maar dan natuurlijk wel aangepast aan de kracht van de computer van nu. In Vecter jaag je in je vliegende auto over een zesbaansweg door een futuristische stad die gemaakt lijkt van neon. Onderweg moet je allerlei objecten oppakken, beschieten of juist zien te ontwijken. Uiteraard zijn snelle reflexen daarbij onontbeerlijk. Let op: om dit spel te downloaden, moet je Steam installeren.

Sciencefictionschrijver Arthur C. Clarke deed ooit de beroemd geworden uitspraak dat de technologie van een zeer geavanceerde beschaving niet te onderscheiden is van tovenarij. Om een beetje te proeven van de magie van de wetenschap hoeven we echter niet het heelal in. Op de website van Science vs Magic vind je verschillende speeltjes die je die magie op interactieve wijze willen laten ervaren. Je kunt er bijvoorbeeld patronen in maken die je in een grafisch ontwerp kunt gebruiken, of spelen met de simpele basisregels waarmee Euclides 2500 jaar geleden de vlakke meetkunde opzette; een uitdagende puzzel!

Wat: Vecter Taal: EN

Reisbrochure Jarenlang werden toeristen warm gemaakt voor een bezoek aan een attractie of locatie via folders van de plaatselijke VVV of een Nationaal Bureau voor Toerisme. De Italianen pakken dat een stuk moderner aan met de app Italy Land of Wonders. Het betreft een puzzelgame waarin je na het voltooien van elk level meer te weten komt over het land, de kunstschatten en de keuken.

In elke puzzel moet je een pad voltooien door blokken te roteren. Vervolgens kun je in een locatie rondkijken in 3D en zie je welke beroemde gebouwen er staan.

Deze vorm van promotie willen we wel vaker zien.

Wat: Science vs Magic Taal: EN

Wat: Italy Land of Wonders Taal: EN

Snel binnenhalen? www.computeridee.nl/downloads Eindeloos De popmuziek in de jaren 60 werd gekenmerkt door hitjes van hooguit drie minuten. Meer paste eenvoudigweg niet op een single. Wie dat al kort vindt, zal zich verbazen over het feit dat hedendaagse dansmuziek vaak uit niet meer dan een paar maten bestaat die eindeloos worden herhaald, met af en toe wat variatie. Met Endless – Multiplayer Music maak je zelf dat soort muziek door de noten die je inspeelt in een lus te plaatsen. Daarbij heb je de keus uit

54

23 | 2021

verschillende instrumenten. Aan Endless zit ook een sociaal aspect; je kunt je werk delen met andere gebruikers en zelfs met ze samenwerken aan een track.

Wat: Endless – Multiplayer Music Taal: EN

Voor Nop

Geldwolf

Met open mond Er zijn van die apps die geen enkel doel dienen en alleen als aardige gimmick door het leven gaan. Een prachtig voorbeeld is de app Choir! die een vierstemmig a-capellakoor nabootst. Je begint elk ‘muziekstuk’ door de mond van een van de virtuele zangers open te trekken; en door dat meer of minder ver te doen, veranderen de harmonieën die de andere zangers toevoegen. Met dat simpele idee bereik je opmerkelijk afwisselende resultaten. Voorlopig is Choir slechts een speeltje, maar misschien leidt dit grappige idee op een dag tot een heuse simulator waarmee je complete nummers kunt zingen.

Nu het geld op je spaarrekening langzaam verdampt door inflatie, bankkosten en de afwezigheid van rente, wil je misschien eens wat aandacht aan je financiën en bezittingen besteden. Dat kan met het uitgebreide Money Manager Ex, kortweg MMEx. Uiteraard kun je in dit programma vaste inkomsten en uitgaven bijhouden voor meerdere rekeningen en voor verschillende valuta, maar MMEx gaat veel verder. Je kunt er ook aandelen en allerlei roerende en onroerende zaken in vastleggen en daaraan een verwachte waardedaling of -stijging koppelen. Allerlei overzichten tonen vervolgens je financiële toestand.

Wat: Money Manager Ex Taal: NL

Wat: Choir! Taal: EN

Wat: Lossless Cut Taal: EN

door lezer Ruben Hennon Oude doos Met het verdwijnen van technologieën raakt ook alles wat ermee gemaakt is snel in de vergetelheid. Dat geldt bijvoorbeeld voor het grote aanbod aan Flash-games en Flash-animaties die door de jaren zijn ontwikkeld. Het Flashpoint-initiatief probeert een soort archief te zijn voor deze en vergelijkbare content. Met Flashpoint, een tip van Ruben Hennon, krijg je op een veilige manier toegang tot deze historische collectie. Voor de meeste gebruikers is de Infinity-versie de beste keus. Die bevat een index van de collectie waarin je kunt zoeken en bladeren en waarmee je losse titels kunt downloaden.

Wat: Flashpoint Taal: NL

Tip ons!

Geknipt Wanneer je een video wilt inkorten, gaan veel videobewerkers hem vervolgens opnieuw coderen, met kwaliteitsverlies als gevolg. De betere programma’s doen dat uiteraard niet, maar in de categorie ‘gratis’ zijn deze dungezaaid. Lossless Cut is een absolute topper als het gaat om het verwijderen van overbodig materiaal.

Weliswaar is het geen volwaardige videobewerker, maar knippen doet het als de beste, evenals het herschikken van fragmenten, het roteren van video’s of het opslaan van losse beeldjes. Dat alles doet het programma buitengewoon rap en voor veel verschillende bestandsformaten.

Ge tip t!

Ken je gratis software die we beslist moeten noemen? Stuur een mailtje met je naam, de naam van het programma en het internetadres waar we het kunnen downloaden naar voornop@computeridee.nl en vergaar eeuwige roem.

Abstract

Volgende keer

Als liefhebber van het genre testen wij al jaren allerlei fractal-programma’s, omdat deze ideaal zijn om veel fraaie bureaubladachtergronden te produceren. Sommige programma’s bieden een enorme diversiteit, terwijl andere zich beperken tot één variant, maar daarvoor dan weer allerlei extra’s bieden. Een gulden middenweg vinden we in ChaosPro. Deze koppelt een redelijke selectie aan fractals aan een buitengewoon prettige snelheid. Bovendien kun je er meerdere tegelijk maken en combineren in lagen. Ook kun je van 2D-fractals 3D-exemplaren maken en deze op allerlei manieren verfraaien.

In de volgende Voor Nop maken we muziek, leggen we eieren en fleuren we ons Bureaublad op.

Wat: ChaosPro Taal: EN

computeridee.nl

23 | 2021

55

s r te u p m o c je l a f a Afdrukken van

Printen via je thuis 2

Wanneer je een thuisnetwerk hebt, kun je niet alleen bestanden delen, maar ook je printer. Zo kunnen al je gezinsleden gemakkelijk vanaf hun eigen plek documenten naar een en dezelfde printer sturen. Het delen van die printer kan op verschillende manieren. Wij laten je zien hoe.

Tekst Toon van Daele

D

e eenvoudigste mogelijkheid om een printer aan alle netwerkgebruikers ter beschikking te stellen, is via een netwerkprinter. Die kun je via wifi en/of een ethernetpoort aan je thuisnetwerk koppelen. Deze printers zijn doorgaans iets duurder dan usb-modellen. Heb je een usb-printer, dan betekent dat gelukkig niet dat je die niet over je netwerk kunt delen.

Hoe je je printer aan je thuisnetwerk koppelt, hangt af van de producent en van het printermodel. Vaak kan dat via het interactieve scherm op de printer zelf en kun je bijvoorbeeld een vast ip-adres instellen. Mocht je voor verdere configuratie op zoek zijn naar het ip-adres van je printer: vaak vind je dat via de webinterface van je router.

Je kunt ook een gratis tool als Angry IP Scanner gebruiken (afbeelding 1) – te downloaden via www.angryip.org.

1

De meeste netwerkprinters kun je bereiken en configureren via een webinterface.

Met Angry IP Scanner kun je apparaten in je netwerk terugvinden aan de hand van het ip-adres.

is, laat je netwerkprinter zich na de configuratie ook benaderen en beheren vanuit de webinterface. Daarvoor vul je het ip-adres van je printer in de adresbalk van je browser op een willekeurige netwerk-pc in (afbeelding 2).

Als je netwerkprinter is aangesloten op het netwerk, moet je ’m nog bereikbaar maken vanaf een pc. We gaan ervan uit dat je Windows 10 gebruikt. Open Instellingen en kies Apparaten / Printers en scanners. Klik op Een printer of scanner toevoegen (afbeelding 3). Mogelijk verschijnt de netwerkprinter even later en hoef je hem alleen maar aan te klikken. Bevestig met Apparaat toevoegen.

Niet gevonden?

Wordt je printer niet weergegeven? Klik dan op De printer die ik wil gebruiken, staat niet in de lijst. Er zijn verschillende opties, maar doorgaans lukt het met Een printer met behulp van een TCP/IP-adres of hostnaam toevoegen. Vink dus deze optie aan en druk op Volgende. Laat Type apparaat ingesteld op Automatische detectie, vul het ip-adres van je printer in en laat het vinkje staan bij Query op

3

Printer koppelen Heb je meer instructies nodig, dan vind je die doorgaans ook terug op de website van de fabrikant. Desnoods googel je naar iets als ‘setup <printermodel>‘. Als het goed

56

23 | 2021

Via de knop Een printer of scanner toevoegen, kun je zoeken naar printers.

Workshop

netwerk 4 Op een andere manier een printer toevoegen: via het ip-adres van het apparaat.

Netwerkdetectie en bestands- en printerdeling moeten ingeschakeld zijn.

Windows-netwerk

5

Windows is best even zoet met het ophalen van een actuele printerlijst.

Voordat je een printer in Windows kunt delen, moet je een aantal instellingen van je netwerk controleren. Concreet komt het erop neer dat je voor het netwerkprofiel van je pc Privé kiest en dat de functies Netwerkdetectie en Bestands- en printerdeling zijn ingeschakeld.

7

printer uitvoeren en printerstuurprogramma automatisch selecteren. Druk nogmaals op Volgende (afbeelding 4).

Het kan zijn dat er alsnog een dialoogvenster verschijnt waarin je de fabrikant en het printermodel selecteert.

Staat het juiste model er niet tussen, klik dan op Windows Update. Deze zoektocht kan wel een tijdje duren (afbeelding 5). Druk daarna op Volgende en geef je printer een naam. Nog steeds niet het juiste model? Klik dan op Bladeren en verwijs naar een map op je pc of naar een dvd die wél het juiste stuurprogramma bevat en volg de verdere instructies.

Delen via Windows Over naar het volgende scenario. Je hebt een usb-printer zonder netwerkmogelijkheden. We gaan ervan uit dat je die aan je pc hebt gekoppeld en dat je vanaf die pc probleemloos kunt afdrukken. Hoe maak je deze lokale printer nu beschikbaar voor de andere netwerk-pc’s?

Zorg eerst dat je netwerk goed is ingesteld (zie ook het kader ‘Windows-netwerk’), open dan Instellingen en kies Apparaten / Printers en scanners. Kies de gewenste printer en klik op Beheren. Selecteer Printereigenschap-

Desnoods tik je zelf het UNCpad naar de gedeelde printer in.

6

Geef een duidelijke sharenaam aan je gedeelde printer.

computeridee.nl

pen, open het tabblad Delen en plaats een vinkje bij Deze printer delen (eventueel kies je eerst Opties voor delen wijzigen). Geef je printer een Sharenaam en bevestig met OK (afbeelding 6).

Het is natuurlijk de bedoeling dat je deze printer vanaf een andere pc in je netwerk kunt gebruiken. Dat doe je deels op dezelfde manier als hiervoor beschreven, bij ‘Printer koppelen’. Levert de knop Apparaat toevoegen niet de gedeelde printer op, klik dan op De printer die ik wil gebruiken, staat niet in de lijst en kies deze keer de optie Een gedeelde printer op naam selecteren. Hier vul je dan het UNC-pad naar de gedeelde printer in. Dat ziet er als volgt uit: \\<computernaam>\<printersharenaam>, bijvoorbeeld \\hoofdpc\zw-laser (afbeelding 7).

Desgevraagd vul je het Windows-account in (naam en wachtwoord) van de pc waaraan de printer hangt. Als het goed gaat, wordt de printer nu geïnstalleerd. Druk op Volgende en op Testpagina afdrukken om te controleren of er daadwerkelijk kan worden afgedrukt. Rond de wizard af met de knop Voltooien.

Delen via router Het zou natuurlijk makkelijker zijn als je je printer kon aansluiten op een apparaat dat altijd is ingeschakeld, zoals je router. Die moet dan wel over een usb-poort beschikken.

Controleer dat dus eerst in de (online) handleiding.

23 | 2021

57

9

Meestal komt het erop neer dat je de printer eerst koppelt aan de usb-poort van de router. Vervolgens meld je je vanaf je pc aan bij de webinterface van de router.

Daar vind je vast een optie waarmee je aangesloten apparaten kunt detecteren. Op onze Linksys Smart Wi-Fi EA6400-router vonden we de knop Apparaat toevoegen terug in de rubriek Lijst met apparaten, waarna ook de knop USB-printer verscheen (afbeelding 8).

8

Bij veel routers is het mogelijk om een usb-printer aan te sluiten en te delen.

Op dit Android-toestel zijn liefst drie afdrukservices geïnstalleerd.

de afdrukservice van je toestel aanspreekt, in combinatie met een printer die via wifi bereikbaar is. De meeste printerfabrikanten bieden (via Google Play) zo’n (gratis) afdrukservice aan (afbeelding 8) . iOS gebruikt de afdruktechnologie AirPrint, waardoor je normaliter niet meer hoeft te doen dan via de Deel-knop de printer in je netwerk te selecteren. Wel moeten zowel de apps als de printer ondersteuning hebben voor AirPrint. Via www.tiny.cc/ apprinter vind je een actuele lijst met AirPrint-compatibele printers.

Maar wat als jouw printer geen ondersteuning biedt? Via www.tiny.cc/ kopprin vind je instructies voor het koppelen van een printer op macOS. Voor iOS kun je je printer via usb aan je pc koppelen, waarna je met O’Print (www.oprintware.com; voor Windows) of HandyPrint (www.tiny.cc/handy5; voor macOS) je iOS-apparaat doet geloven dat de gedeelde printer AirPrint-compatibel is. Of je zoekt je heil in merkgebonden print-apps.

Delen via NAS Heb je een NAS, dan kun je zo’n usb-printer ook hieraan koppelen.

De exacte procedure hangt af van de fabrikant en het model. Op de website van de fabrikant vind je hiervoor de nodige instructies. Voor Synology kun je terecht via www.tiny.cc/synology-usbprinter; voor QNAP kun je via www.qnap.com/nl-nl/download het model van je NAS opgeven, waarna je onder Document een gebruikershandleiding downloadt.

Heb je een NAS? Dan kun je daaraan ook een usb-printer koppelen AirPrint en NAS

Ook via je NAS kun je een usb-printer aan je netwerk-pc’s koppelen.

So ware nodig Zodra je router je printer heeft gedetecteerd, is de kans groot dat je speciale connectie-software moet installeren op alle pc’s waarmee je wilt afdrukken. Op onze router leverde de knop USB-printer een link op naar deze software. Het volstond om dit bestand uit te pakken en vervolgens het exe-bestand uit te voeren voor de installatie van een USB Control Center-tool. Die detecteerde de aangesloten printer en stelde voor het bijbehorende stuurprogramma te installeren. Daarna was de printer klaar om af te drukken.

De procedure van jouw router zal enigszins anders zijn, maar zal in grote lijnen overeenkomen, zodat ook jij snel aan de slag kunt met je gedeelde usb-printer.

Wellicht kun je ook via je NAS AirPrint-ondersteuning toevoegen. We nemen Synology als voorbeeld, in combinatie met een netwerkprinter.

Open het Configuratiescherm van je NAS en kies Externe Apparaten / Printer. Klik op Netwerkprinter toevoegen en vul het ip-adres van je printer in.

Bedenk een naam, kies LPR als protocol en geef ook de wachtrij een naam. Druk op Volgende, plaats een vinkje bij Apple Wireless Printing inschakelen en selecteer het juiste printermerk en -model. Bevestig met Toepassen.

Mobiel afdrukken Om in je netwerk af te kunnen drukken vanaf een Androidapparaat, heb je in principe alleen een app nodig die

58

23 | 2021

Je NAS kan je printer AirPrint-compatibel maken.

Hello, Goodbye

Stokje overdragen Na jaren noeste arbeid voor dit mooie blad, draagt Dick van de Schraaf het stokje over aan Martijn Overman. Beiden zijn oudgedienden en blikken terug op hun samenwerking, die teruggaat tot de begindagen van Windows XP.

A

Dick

fscheid nemen van iets wat je dierbaar is, is nooit leuk.

Maar als je het kunt overdragen aan iemand voor wie het net zo dierbaar is, verzacht dat de pijn. Ofwel: na bijna 20 jaar Computer Idee heb ik de leidsels van het blad kortgeleden overgedragen aan Martijn Overman. En dat voelt heel goed.

Trouwe lezers kennen Martijn ongetwijfeld. Hij heeft jarenlang voor Computer Idee gewerkt, aanvankelijk als hardware- en algemeen redacteur, later als eindredacteur. Hij en ik hebben ooit nog samen op Schiphol gezeten, voor een productie die de gevaren van openbare wifi moest onderstrepen. Op een laptop hadden we een accesspoint geïnstalleerd met de naam Schiphol Free Wifi. Reizigers maakten via onze laptop verbinding met internet, niet wetend dat wij via een packetsniffer een groot deel van hun internetverkeer konden volgen. Inclusief Hotmail-accounts.

Op zoek naar een nieuwe uitdaging is Martijn enkele jaren geleden enthousiast ingestapt toen hij hoofdredacteur van PCM kon worden. Dat was zo’n succes, dat de directie van Reshift niet lang over een opvolger hoefde na te denken toen eenmaal duidelijk werd dat ik toch met pensioen zou gaan. Ik weet zeker dat Computer Idee onder zijn leiding het leukste computermagazine van Nederland en België blijft. En ik wens hem hierbij dan ook heel veel succes met zijn benoeming.

computeridee.nl

O

Mar ti jn

nze samenwerking gaat terug tot het voorjaar van 2002, toen ik aantrad bij Computer Idee. Dick was net begonnen als eindredacteur en omdat het roken op de afdeling kort daarvoor was verboden, was het rookhok zijn favoriete werkplek. We hebben samen onder drie hoofdredacteuren gediend, voordat Dick zelf die functie kreeg.

Er is in die bijna 20 jaar veel veranderd, maar ook veel niet.

Om met dat laatste te beginnen: er zijn auteurs die je ook in het colofon van de allereerste edities kon tegenkomen! En er is niet een ander computerblad dat al sinds de oprichting tweewekelijks verschijnt. Ook onveranderd is onze missie om in begrijpelijke taal ingewikkelde techniek uit te leggen.

Wat wel is veranderd, zijn de onderwerpen. Dick refereerde al aan ons gezamenlijk wifi-avontuur in 2008. Websites waren toen grotendeels onversleuteld, zodat het meeluisteren een fluitje van een cent was. Zo’n artikel is gelukkig inmiddels achterhaald. Ook de Windows-pc als centraal thema is niet langer vanzelfsprekend. Mobiele apps, domotica en Linux zijn voor veel lezers minstens zo relevant.

Er blijft in die snel veranderende wereld van computers en techniek meer dan genoeg te bespreken. Nu ik de kans krijg om in de voetsporen van Dick te treden, voelt dat als een grote verantwoordelijkheid, die ik maar wat graag op mij neem!

23 | 2021

59

Tekst John Vanderaart

FAQman ragen? Oplossingen!

V

1

QR-codes maken

Mysterieus vgm-bestand

Ik wil QR-codes maken voor een speurwedstrijd van onze vereniging. Hoe kan ik dat het beste aanpakken?

Bea de Jonge-Winters

Oplossing In QR-codes kun je zelfs complete blokken tekst kwijt. Hoe meer tekst, hoe groter de QR-code. Maar om je vraag te beantwoorden: ga naar de webdienst www.qr.io (afbeelding 1).

Je zult zien dat je QR-codes voor allerlei doeleinden kunt creëren.

Draadloos lijkt traag Ik heb een internetabonnement van 200 Mbit/s. Ik werk draadloos. Ik zou dan 50 Mbit/s kunnen bereiken, maar dat is niet zo! Het lijkt dus draadloos veel te traag te zijn. Hoe komt dat?

Marieke Graas

Oplossing Draadloos is sowieso een verhaal apart, want mogelijk ben je niet de enige gebruiker in de gedeelde ether en binnen het gedeelde lokale netwerk. En dan is het ook nog maar eens afwachten hoe snel de dienst die je raadpleegt, de gegevens kan aanleveren. Er zijn nogal wat factoren die een snelheidsrol spelen. Als het misschien niet supersnel, maar wel foutloos werkt, dan mag je je handen al dichtknijpen.

Herstelpartitie back-uppen Op de harde schijf van mijn computer staat een verborgen partitie waarmee ik de computer kan herstellen. Dat heb ik reeds een paar keer gedaan en dat werkt prima. Maar hoe moet ik nu een back-up maken van deze herstelpartitie?

Sander Hoenselaar

60

23 | 2021

Aan het werk met deze clouddienst. Zo eenvoudig is het maken van een QR-code!

Oplossing We spreken tegenwoordig over Windows 10, en dus heb je die herstelpartitie eigenlijk niet meer nodig.

Hoewel? Een fabrieksinstallatie kan verschillen van een (kale) Windows 10-installatie. De oplossing is het maken van een back-up van de complete harde schijf. Dus niet alleen de C-partitie back-uppen, maar écht de complete harde schijf.

Maak dan een een-op-een-kopie naar een tweede harde schijf die je daarvoor in een extern dockingstation plaatst (afbeelding 2).. Deze harde schijf moet uiteraard minstens zo groot zijn als de huidige interne harde schijf. Gebruik een tool als Macrium Reflect Free Ideetje? Een extern dockingstation in combinatie met de tool Macrium Reflect Free.

voor de gewenste kopieerslag: www.macrium.com/reflectfree.

Gaat er in de toekomst wat mis met de originele harde schijf?

Plaats dan die tweede harde schijf in de computer (op precies de plek van de originele harde schijf) en je kunt verder waar je ten tijde van de gemaakte back-up was gebleven.

2

Helaas!

Wij krijgen erg veel FAQman-vragen.

Tot onze spijt kunnen wij dan ook niet alle vragen beantwoorden.

Blijf jouw FAQman-vragen wel sturen naar: faqman@computeridee.nl

Een collega stuurde me per mail een bestand met de extensie vgm op. Met het verzoek om eens te kijken of ik dat bestand geopend zou kunnen krijgen. Om wat voor een mysterieus bestand gaat het eigenlijk?

Bert van Vliet

Oplossing Dat zou een oud audiobestand kunnen zijn.

Vgm-bestanden werden/worden gebruikt voor (retro) consolegames. Op de webpagina www. bannister.org/software/ao.htm vind je de tool Audio Overload.

Deze is speciaal bedoeld voor het afspelen van geluid en muziek van videospellen.

Handig om te weten: je kunt vervolgens met Audio Overload dat vgmbestand omzetten naar een wav-bestand.

Ssd grondig wissen Weet de FAQman hoe ik een ssd grondig kan wissen?

Ik heb begrepen dat ik absoluut niet een tool als DBAN moet gebruiken.

Ron

Oplossing Nee, dat moet je zeker niet met DBAN doen. Maar als je beschikt over een goed merk ssd, dan heeft de fabrikant vast wel speciale ssd-tools voor je in de aanbieding. Die software is te vinden op de ssd- supportpagina’s van de fabrikant. En met behulp ervan kun je dan een zogeheten Secure Erase laten uitvoeren. Wel even goed opletten, want weg is echt weg!

FAQman 3

FAQ man Privé

Wake-upcall

Ssd wissen lukt niet

Op deze manier is een ssd van Samsung grondig schoon te maken. Met speciale tools van de fabrikant dus.

Het lukt mij met geen mogelijkheid om mijn ssd te wissen! Bootdisks met killdisk werken ook niet. Kan ik Windows 10 installeren op een tweede interne harddisk en vanuit daar alsnog de ssd wissen? Gaat dat werken?

Op die te wissen ssd staat dus nu het besturingssysteem.

Jurjen Bakker

je wat, we doen net of we gek zijn! Verwijder alles wat usb is en laat de update gewoon via Windows Update installeren door te klikken op de knop Downloaden en installeren (afbeelding 4).

Oplossing Zorg er sowieso voor dat die ssd de passieve (harde) schijf wordt, dus de harde schijf waar het besturingssysteem niet op staat. En vervolgens heb je de ssd-tools van de fabrikant van jouw merk en type ssd nodig om een Secure Erase te laten uitvoeren (afbeelding 3).

Met mogelijk nog wat speciale instructies en een bootable usbdisk, maar dat merk je vanzelf wel.

De beste Linux-distributies voor Computer Idee-gebruikers zijn waarschijnlijk Ubuntu en Mint.

Deze kun je gemakkelijk uitproberen met het gratis VirtualBox. Maar een snel stijgende ster is Deepin. Zeer stabiel (gebaseerd op Debian). De FAQman uitte in 2019 wat reserves, maar zo’n opensource is goed controleerbaar. Tijd om wat aandacht te besteden aan Deepin misschien?

Wel downloaden via een Europese server.

Aart Hertogs

Update 21H1 Update 21H1 is niet te installeren.

Alles verloopt op rolletjes totdat ik de volgende foutmelding krijg: “Windows 10 kan niet geïnstalleerd worden op een usb-station.” Terwijl Windows 10 gewoon intern is geïnstalleerd op een ssd.

Tonny Vermeulen

Oplossing Hoe installeer je die update? En waar probeer je die update te installeren? Weet

Linux Deepin

Oplossing Daar heeft de FAQman nadrukkelijk niets aan toe te voegen. Inderdaad, Ubuntu en Mint zijn favoriet bij de Computer Idee-lezers. En een nieuwe, mooie loot aan het firmament mag niet worden genegeerd. Ja, daar moeten we binnenkort iets aan doen. Linux Deepin is overigens hier te vinden: www.deepin.org. Maar toch is dit nog steeds een distributie met Chinese roots.

4

Doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg: installeer die update eens op deze manier.

computeridee.nl

D

e bedrijfslaptop was onlangs serieus kapot. De collega die het systeembeheer en de hardware regelt, liet me zien dat er iets was geploft in de buurt van de voeding. Zijn ervaring: afgeschreven. Kordaat als hij is, werd er direct een nieuwe laptop op de korrel genomen.

Ik stond ernaast en vroeg of ik een suggestie mocht doen. Dat mocht. “Misschien een laptop van hetzelfde merk en hetzelfde type? Om dan de harde schijf en de ssd te vervangen door de twee ssd’s die nog in de kapotte laptop zaten?” Ik moest er namelijk niet aan denken om een nieuwe laptop te configureren! Het werd hetzelfde merk, maar helaas een iets ander, maar wel sneller, type.

De volgende ochtend werd de nieuwe laptop al geleverd. Het openmaken bleek een dingetje. Er was speciaal gereedschap nodig: een plastic boodschappenwagenmuntje. Niet veel later waren mijn originele ssd’s geplaatst en werd de nieuwe laptop gestart.

En zoals verwacht: die werkte! Ik had dus goed gegokt. Hoewel?

Windows 10 liet zich niet activeren, doordat de nieuwe laptop met Windows 10 Home werd geleverd en op de ssd van de oude laptop een Windows 10 Pro draaide. De genoemde collega toverde een productsleutel uit zijn smartphone, waarmee dat probleem direct werd getackeld.

Het volgende probleem: de driver van de videokaart. De updatesoftware van de fabrikant wist me te vertellen welke software ik daarvoor moest installeren. Maar dat ging niet door omdat de draaiende versie van Windows 10 ‘te nieuw’ was voor de software. Gelukkig wilde de recente Nvidia-driver zich wel laten installeren. Ik controleerde het apparaatbeheer nog even en dat zag er goed uit. Mijn belangrijkste hulpje, Visual Studio, leefde geweldig op door de extra rekenkracht van de nieuwe laptop. Alles was helemaal perfect, zou je denken, toch?

Maar nee, de volgende ochtend wilde ik in Teams aanhaken. Daarvoor moest ik de bluetooth-headset verbinden met de bluetooth-adapter van de nieuwe laptop. Dat ging met geen mogelijkheid! De headset was aanwezig in de lijst met gedetecteerde apparaten, maar verbinden gebeurde niet. Weggooien en opnieuw detecteren ging ook niet. De probleemoplosser zag nergens een probleem. Kortom, ik snel een usb-headset ingeplugd om toch mee te kunnen doen.

Daar nam ik geen genoegen mee! Dus ik het register opschonen, de bluetooth-services uitschakelen, een ander gebruikersaccount proberen, de driver opnieuw installeren enzovoort. Ik nam Apparaatbeheer erbij en ik heb alles aan bluetooth weggegooid. Daarna de laptop opnieuw gestart.

Schone lei zou je denken. Helaas. Er bleef nog één ding over: de verborgen apparaten in Apparaatbeheer. En op precies die plek vond ik de boosdoener: de oude driver van de oude laptop. Mijn fout? Mijn vertrouwen in Windows 10. Het weggooien van verborgen apparaten had ik voor het laatst in Windows 7 gedaan. Ik bleek een beetje te zijn ingedut. Dit was dus een mooie wake-upcall!

23 | 2021

61

F2 wijzigt niet meer Eerst kon ik met F2 een tekst wijzigen. Sinds ik een nieuw toetsenbord heb, is het wijzigen ineens moeilijk. Als ik F2 indruk, dan start computer opnieuw op.

Wel kan ik het met de functietoets een beetje proberen en dan lukt het soms.

Tiny van Asten

Oplossing Dan zijn de functietoetsen blijkbaar van extra functionaliteit voorzien.

Het zou andersom moeten werken. Fn+F2 zou de computer opnieuw moeten laten starten en F2 zou wijzigen mogelijk moeten maken. Kijk eens goed naar dat nieuwe toetsenbord. De toetscombinatie Shift+Fn zou de Fn Lock moeten laten switchen.

Of Fn+Escape of Fn+NumLock.

Probeer die maar eens uit.

FAQman's keus Verschillende achtergronden Ik heb twee dezelfde monitors. Op de beide wil ik een andere achtergrond instellen. Dat lukt me alleen niet.

Ron Leurs

Oplossing Leuke vraag! Klik het bureaublad aan met de rechtermuisknop en kies voor de contextmenu-optie Aan persoonlijke voorkeur aanpassen. Ga vervolgens naar de sectie Achtergrond.

Geef aan dat je een Afbeelding op het bureaublad wilt neerzetten. Klik vervolgens de gewenste afbeelding aan met de rechtermuisknop.

Voilà! Zoals je zult zien, kun je dan de afbeelding op de twee aparte vensters neerzetten.

Ja, als je weet hoe het moet, dan is alles eenvoudig!

Niet wissen

Zo zet je eenvoudig verschillende achtergronden op twee monitors.

Hoe kan ik voorkomen dat in Microsoft Outlook opgeslagen bestanden na drie maanden

5

6

Deze optie is vrij simpel aan te passen.

automatisch worden gewist?

Jos Bosch

Oplossing Dat regel je via automatisch archiveren. Vraag de eigenschappen van een postvak maar eens op en ga naar het tabblad AutoArchiveren (afbeelding 5). Op die plek speelt zich jouw probleem af. En dat probleem is dus vrij eenvoudig op te lossen.

Van nef naar jpg Ik wil converteren van nef naar jpg. Hoe doe ik dat?

René van den Broek

Oplossing Nef is een rawbestandsformaat van een

62

23 | 2021

vervolgens de naam van dat label in. Dat zou moeten werken (afbeelding 6).

digitale fotocamera van Nikon.

Met deze webdienst kun je direct aan de slag: www.tiny.cc/ nef-jpeg. Kijk ook eens op deze plek: www.tiny.cc/capnxd. Nikon heeft namelijk het gratis fotobewerkingsprogramma Capture NX-D voor je in de aanbieding.

Deze aanpak zou moeten werken.

overtreed ik de AVG-wetgeving.

Kun je Google Contactpersonen zover krijgen dat deze de e-mailadressen automatisch in de bcc zet?

Wilbert van het Klooster

Oplossing Doe het eens ietsje anders. Ga naar Gmail.

Creëer een nieuw e-mailbericht.

Klik rechtsboven op BCC. Typ

Google Contactpersonen Ik heb in Google Contactpersonen een label aangemaakt.

Daaronder staan de genodigden voor een bruiloft. Als ik al die genodigden selecteer en dan een mail wil sturen, worden alle e-mailadressen in de adresbalk gezet. Ik selecteer en knip dat, om alles naar de bcc-balk te verplaatsen. Als ik dat niet doe, dan

Teams en Zoom Ik heb problemen met Teams en Zoom als deze op één systeem moeten draaien. Ik moet dan elke keer de instellingen wijzigen.

Waarom of waardoor botsen deze?

Maria Houben

Oplossing Het gaat natuurlijk om de webcam, de microfoon en de koptelefoon. Zowel Teams als Zoom willen daarvan gebruikmaken. En dat gebruik is helaas niet deelbaar, tenminste niet tegelijkertijd. Met als gevolg dat de andere applicatie gaat kijken of er andere apparaten kunnen worden gebruikt. En zodoende rommelt het met die instellingen.

E-mail in aparte map Ik heb veel e-mailverkeer van een vereniging. Ik zou die e-mailberichten automatisch in een door mij aangemaakte verenigingsmap willen laten komen, zodat het gescheiden is van mijn gewone e-mail. Is dit mogelijk? Ik gebruik Thunderbird.

J. Quist

Oplossing Dat regel je binnen Thunderbird via het dialoogvenster Filter Rules.

Je kunt dan aangeven dat de zojuist opgehaalde e-mailberichten op inhoud moeten worden gecontroleerd. En als die inhoud aan bepaalde voorwaarden voldoet, dan kun je zo’n e-mailbericht slim laten verplaatsen (afbeelding 7). Een voorwaarde zou kunnen zijn het e-mailadres van de afzender. Natuurlijk kun je Thunderbird ook in de tekst laten kijken. Er is van alles mogelijk!

7 Dit is het dialoogvenster van de e-mailclient Thunderbird waar je alles kunt regelen.

FAQman 10

OneDrive ook lokaal Geen vraag maar een aanvulling op het antwoord van de vraag over Office 365 en OneDrive. Als je met de rechtermuisknop op de OneDrive-folder klikt in Windows Verkenner, dan moet de optie ‘Altijd behouden op dit apparaat’ zichtbaar zijn. Vink dit aan en alles wat je naar OneDrive stuurt, wordt ook lokaal opgeslagen. Zo behoud je altijd je documenten lokaal én ze worden netjes in de cloud opgeslagen.

Eugene van der Meer

Oplossing Dat is goed opgemerkt! Maar dan wel met de aanvulling dat deze instelling ook per losse map binnen de OneDrive kan worden toegepast (afbeelding 8). Dus alleen lokaal bewaren wat je echt lokaal wilt bewaren.

Ssd als opstartschijf Ik heb een harde schijf en een ssd. Hoe laat ik de ssd als opstartschijf werken?

A.J. Kwint

Oplossing Als eerste moet er een opstartbaar besturingssysteem op die ssd worden geïnstalleerd. En meteen daarna pas je in de setup van het BIOS de opstartvolgorde aan. Je moet er dan voor zorgen dat er eerst wordt gekeken op de ssd en dan pas op de harde schijf. Als het BIOS constateert dat er van de ssd kan worden opgestart, dan zal dat ook gebeuren.

8 Dit is de OneDrive-instelling waarvan sprake is.

Gevolg: weg foto’s en muziek!

Dat wordt dus een nieuwe NAS, en dan het kopiëren van die foto’s en die muziek. Kies (als de portemonnee dat toelaat) wel voor harde schijven die voor NAS-gebruik zijn bedoeld, want die gaan (doorgaans) langer mee dan gewone harde schijven (afbeelding 9).

Windows 11-systeemeisen Ik heb wat gegoogeld op de Windows 11-systeemeisen en ik zie nu pas dat Microsoft de achtste generatie Intel-processors voor Windows 11 wil ondersteunen.

En heel misschien ook de zevende generatie. Dus men wil af van processors met spectre- en meltdown-fouten, wat begrijpelijk is in verband met de veiligheid.

Maar wat daar tegenover staat: Windows 10 blijft inderdaad nog een tijdje actief!

Frits Schouten

9

Foto’s en muziek naar de NAS Ik heb nog enkele oude harde schijven in een oude computer zitten met onder meer foto’s en muziek. Kan ik die oude schijven in een eigen NAS zetten en welke dan? Of is het beter om een nieuwe NAS te kopen en de gegevens over te zetten? Ik wil de foto’s en de muziek graag via het netwerk kunnen benaderen?

E. Kleuskens

Oplossing Die oude harde schijven gaan zeer waarschijnlijk niet direct werken in een NAS. Ze zullen eerst van FAT32/NTFS moeten worden overgezet naar een Linux-bestandsformaat. computeridee.nl

Als het financieel mogelijk is, kies dan voor een harde schijf die voor NAS-gebruik is bedoeld.

Zo eenvoudig is het aanpassen van de achtergrond van de webbrowser Opera.

Oplossing Waarbij opgemerkt dat de Upgrade Advisor ongetwijfeld zal melden dat Windows 11 niet op het huidige Windows 10-systeem kan worden gezet. Waarmee een mogelijk upgrade-probleem is opgelost. En Windows 10 gaat echt nog wel een poosje mee.

Wees daar maar niet bang voor!

Hier nog even een interessante link: www.meltdownattack.com.

Oplossing Nee, dat gaat niet.

Windows 11 zal iets meer eisen aan de hardware stellen dan Windows 10. Maar als het zover is, dan gaat de Update Assistent je daar meer over vertellen. Kijk ook eens even hier: www.tiny.cc/ w11specs.

Achtergrond weg

Geluid zonder snoeren

Is het mogelijk om in de webbrowser Opera de achtergrond te verwijderen die je niet mooi vindt?

I. Jansen

Ik wil het geluid van mijn pc zonder snoeren naar mijn versterker sturen. Hoe is zoiets te regelen?

Ik dacht aan bluetooth.

Valentijn Bakker

Oplossing Ja, dat is mogelijk. Klik rechtsboven in beeld op het pictogram voor de Instellingen. Dan zie je meteen al de optie waarmee je de achtergrond kunt aanpassen (afbeelding 10). Misschien de achtergrond van het normale bureaublad van Windows 10?

Oplossing Daar heb je een bluetooth-ontvanger (receiver) voor nodig (afbeelding 11). Voor een paar tientjes koop je zo’n kastje op internet. Het spreekt voor zich dat je pc dan wel een bluetooth-adapter nodig heeft om contact te kunnen maken met de bluetooth-ontvanger die je dan op je versterker hebt aangesloten.

Windows 11 op elke pc

draaien waar Windows 10 ook al op draait?

Sander V.

Kan Windows 11 op elke pc

11

FAQ man' s archief Niet gevonden wat je zocht?

De FAQman beantwoordt meer vragen dan we in deze rubriek kunnen plaatsen. Kijk voor alle vragen en antwoorden op www.computeridee.nl/faqman Of hij jouw vraag beantwoord heeft, kun je controleren op www.computeridee.nl, via de zoekfunctie rechtsboven. Tik daar jouw achternaam in en je ziet of jouw vraag ertussen staat.

Een voorbeeld van een bluetoothontvanger die je onder andere op een versterker kunt aansluiten.

23 | 2021

63

Uitsmijter Tekst Jolein de Rooij

Uitsmijter n e r e c u d o r p r a a lb a ta e b ips

Licht-ch Knappe koppen bij Nederlandse universiteiten en bedrijven werken hard aan chips die rekenen met licht, in plaats van elektronen. Een nieuw onderzoeksinstituut gaat uitvinden hoe we die snel en goedkoop op grote schaal kunnen produceren.

H

et internet slurpt inmiddels zoveel stroom op, dat het hoog tijd is voor de volgende computerrevolutie: rekenen met fotonen, oftewel brokjes licht.

Photonic Integration Technology Center Met fotonen kun je energiezuiniger en breedbandiger data versturen en bewerken. Fotonische chips kunnen daardoor tot enorme vooruitgang leiden op allerlei terreinen. Van snellere internetknooppunten en vrijwel storingsvrij draadloos internet op basis van licht (LiFi), tot compacte en exacte medische diagnoseapparatuur of zelfrijdende auto’s die met Lidar automatisch de afstand tot objecten meten.

Maar voordat die fotonische revolutie echt op gang komt, moeten we licht-chips wel snel, goedkoop en betrouwbaar kunnen produceren. Daarom werd in juni van dit jaar het Photonic Integration Technology Center (PITC) officieel geopend. Wetenschappelijk directeur Sylwester

64

23 | 2021

Wie: Sylwester Latkowski Waar: Eindhoven Wat: toegepast onderzoek naar fotonische chips Waarom: productie op grote schaal

Latkowski vertelt er meer over.

Hoe maak je een fotonische chip?

“Als je informatie wilt versturen en bewerken met licht, zul je dat eerst moeten uitzenden met een laser. Dat kan theoretisch met een kristal dat gemaakt is van silicium. Dat is vorig jaar aan de TU/e experimenteel aangetoond.

Alleen zijn er materialen die van nature veel gemakkelijker licht uitzenden, zoals indiumfosfide.

Ook het transport van licht kan breedbandiger met een mate-

riaal als siliciumnitride. In de praktijk zullen fotonische chips daarom voorlopig een keur aan verschillende materialen en fotonische technieken bevatten.

Ook zullen elektronische en fotonische onderdelen gecombineerd worden.”

Wat gaat PITC doen?

“We willen een brug vormen tussen universiteit en industrie.

Niet alleen door te helpen nadenken over de hybride chips, waar ik het net over had, maar ook door de productie

Oproep

Doe je iets bijzonders met jouw pc? Of heb je een handige softwareoplossing voor je hobby bedacht? Stuur dan een e-mail met als onderwerp ‘Creatief met de pc’ naar redactie@computeridee.nl Wie weet kom je ermee in Computer Idee.

ervan te vergemakkelijken. Dat kan bijvoorbeeld met ‘chiplets’.

Dat zijn chips met elementaire, ingebouwde functies die je kunt combineren met andere chiplets om grotere, complexere Systemon-Chips te vormen.

De ontwerptools die ingenieurs daarvoor gebruiken, kun je softwarebibliotheken meegeven waarin alle informatie over de chiplets is opgeslagen, zoals gedetailleerde informatie over het fabricageproces. Daardoor kunnen ingenieurs zich focussen op de functionele aspecten van het systeem, zonder dat ze diepgaande kennis nodig hebben over de onderliggende processen.

De huidige ontwerp- en simulatietools zijn nog relatief basaal.

Wij willen ze helpen verbeteren.

En tot slot willen we het productieproces helpen automatiseren, van het assembleren van chips, tot het toevoegen van een beschermende behuizing en de daaropvolgende kwaliteitstests.”

Kun je PITC zien als een soort ASML in de dop, maar dan voor fotonica?

(Genoemde beschrijving doet enigszins denken aan de activiteiten van dit Nederlandse bedrijf, dat wereldwijd de grootste leverancier is van machines voor de productie van elektronische chips.) Latkowski: “Ik zou me inderdaad een spin-off van ons centrum kunnen voorstellen die een vergelijkbare rol vervult, maar dan voor fabrikanten van hybride fotonische chips.”

Sites

www.pitc.nl www.tiny.cc/latkowski www.tiny.cc/lichtchips

Ben ik in beeld???

Leer nú werken met Teams Online vergaderen en samenwerken: het zijn blijvertjes.

Met deze cursus gaat dat voortaan probleemloos!

€ 69,95 voor

Krijg € 5,extra korting* met code CID20215euro

€ 39,95

Cursusbundel: Aan de slag met Teams

Bestel op techacademy.id.nl * Geldig tot en met 31 december 2021 en niet in combinatie met andere aanbiedingen.

Cursusboek én online cursus

Begin wanneer je wilt

Duidelijke uitleg

Volgend Nummer

Colofon

Koopgids betaalbare smartphones Zoek je een nieuwe smartphone onder de 300 euro? Het aanbod is groot en vaak van prima kwaliteit. Maar welke toestellen ontstijgen de massa?

Hoofdredacteur: Martijn Overman Eindredactie: José Pauty, Eelko Rol, Theske Slijkerman, Ed Wiggemans Online: Randolf Bouwma, Lorenzo Jepma Coördinators vormgeving: Ilona Moerland, Bert Sluyter Vormgeving: Dian Geerts Uitgever: Remco de Graaf Marketing: Marjolein Sturk (marketingmanager), Joep Preijde Drukkerij: Senefelder Misset Doetinchem

De nieuwe Computer Idee is vanaf 26 oktober te koop!

Redactie Computer Idee Richard Holkade 8, 2033 PZ Haarlem Algemeen: redactie@computeridee.nl FAQman: faqman@computeridee.nl FAQtips: faqtips@computeridee.nl Mailbus: mailbus@computeridee.nl Voor Nop: voornop@computeridee.nl Vers Getest: versgetest@computeridee.nl Tips & Trucs: tiptruc@computeridee.nl Artikelideeën: idee@computeridee.nl Pers: persberichten@computeridee.nl www.computeridee.nl facebook.com/ComputerIdeeNL twitter.com/computeridee

Uitbreidingen voor VLC De VLC media player is gratis, reclamevrij én ondersteunt vrijwel alle mediabestandsindelingen. En toch is datzelfde VLC nog te verbeteren.

Medewerkers Rene van Asselt, Rens Blom, Randolf Bouwma, Ed Croonenberg, Toon van Daele, Maikel Dijkhuizen, Mark Gamble, Dennis Gandasoebrata, Sandra Put, Jolein de Rooij, Dirk Schoofs, Emke Slijkerman, Ap de Smits, Erwin Suvaal, John Vanderaart, Saskia van Weert, Sjef Weller

Online agenda’s met extra’s Twaalf online agenda's die vergaderingen organiseren, op een kaartje de locatie van je afspraak tonen en waarschuwen wanneer je moet vertrekken om op tijd te komen.

Als je boven een artikel de header #brandedcontent ziet staan, is dit artikel gemaakt door de Brandedcontentredactie van uitgeverij Reshift. Deze redactie werkt apart van de reguliere redacties. Zowel de onderwerpkeuze als de inhoud van artikelen met deze header komt tot stand in overleg met commerciële partners.

ALLE ONDERWERPEN ONDER VOORBEHOUD

Advertenties Accountmanagers: Michiel Kramer, Raymond Ullers 023-543 0000 / sales@reshift.nl Advertentie-aanlevering: Marco Verhoog, mverhoog@reshift.nl Telefoon: 023-543 0020

‘Netflix’ voor games Het klinkt ideaal: voor een vast bedrag per maand krijg je een bibliotheek van honderden games die je onbeperkt kunt spelen. In de praktijk pakken die game-abonnementen soms toch wat anders uit ...

Aan de slag met de KopieID-app Waarom is de KopieID-app zo belangrijk, wat doet-ie precies en hoe gebruik je hem het best?

Klantenservice Disclaimer Hoewel uiterste zorg is besteed aan Computer Idee, aanvaardt de redactie noch de uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in het blad, online of enig andere digitale versie van Computer Idee.

Alle in Computer Idee genoemde prijzen zijn onder voorbehoud (van wijzigingen en typfouten).

Auteursrechten: © 2021 by Reshift Digital, Haarlem. Gehele of gedeeltelijke overname van artikelen is alleen toegestaan na voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Computer Idee is een uitgave van Reshift Digital.

Computer Idee verschijnt 26 keer per jaar. Een jaarabonnement kost € 82,50. Een los nummer in de winkel kost € 3,95.

Equrion Services B.V. verzorgt de financiële afhandeling voor Reshift Digital B.V. Een nieuw abonnement wordt gestart met de eerst mogelijke editie voor een bepaalde duur. Na de eerste abonnementsperiode wordt het abonnement stilzwijgend voortgezet voor onbepaalde tijd en betaal je de reguliere abonnementsprijs.

Vanaf dat moment is het abonnement opzegbaar met inachtneming van een opzegtermijn van 1 maand. Een abonnement is alleen mogelijk in Nederland en België.

Abonnementsvormen

Kosten per jaar

Beëindiging abonnement Na de omzetting voor onbepaalde duur kan op ieder moment per wettelijk voorgeschreven termijn van 1 maand worden opgezegd. Jouw opzegging ontvangen wij bij voorkeur via de mail.

Je kunt de Klantenservice bereiken per mail (klantenservice@reshift.nl) of telefonisch op ma t/m do tussen 9 en 12 uur via +31 (0)23–5364401.

Verhuizing, bezorgklachten en vragen Ga hiervoor naar www.mijnreshift.nl, de digitale klantenservice van Reshift Digital, de uitgever van Computer Idee. Nadat je je hebt geregistreerd, kun je voortaan inloggen met jouw e-mailadres en wachtwoord.

Kosten per periode

Edities

Per editie

Betaling per

Jaarabonnement* € 82,50 € 82,50 26 € 3,17 jaar Halfjaarabonnement* € 87,€ 43,50 13 € 3,35 halfjaar Digitaal abonnement* € 66,50 € 66,50 26 € 2,56 jaar Losse verkoop € 102,70 € 3,95 1 € 3,95 editie * Deze prijzen gelden bij automatische incasso. Het afsluiten van een nieuw maandabonnement is sinds 1-1-2021 niet meer mogelijk. Bestaande maandabonnementen kosten sinds 1-1-2021 € 7,50 per maand.

Abonneren kan via www.computeridee.nl/abonneren

66

| 23 | 2021

Persoonsgegevens Wij nemen je gegevens, zoals naam, adres en telefoonnummer, op in een gegevensbestand.

De verwerking van je gegevens voeren wij uit conform de bepalingen in de Algemene Verordening Gegevensbescherming. De gegevens worden gebruikt voor de uitvoering van afgesloten overeenkomsten, zoals de abonnementenadministratie en, indien je daar toestemming voor hebt gegeven, om je op de hoogte te houden van interessante informatie en/of aanbiedingen.

Je kunt jouw persoonsgegevens opvragen om inzicht te krijgen in welke gegevens wij van je hebben, deze te corrigeren of, na beëindiging van de abonnee-overeenkomst, te laten verwijderen.

Stuur hiertoe een kaartje aan Reshift Digital, afd. klantenservice, Richard Holkade 8, 2033 PZ Haarlem of een e-mail naar klantenservice@ reshift.nl

Helder over crypto Leer Bitcoin begrijpen Bitcoin: iets voor jou? Dat weet je pas wanneer je weet wat het is en hoe de techniek erachter werkt!

€ 69,95 voor

Krijg € 5,extra korting* met code CID20215euro

€ 39,95

Cursusbundel: Kennismaken met Bitcoin

Bestel op techacademy.id.nl * Geldig tot en met 31 december 2021 en niet in combinatie met andere aanbiedingen.

Cursusboek én online cursus

Uitleg van een expert

Duidelijk en informatief

n e d n maa

3

S I T A GR t n e m e n abon

SIM ONLY

N A C S S U R I V S I T A R +G t.w.v

59,99

!

Award winning curity Se et rn te In BullGuard e 2021-editi

Alsjeblieft!

Een exclusief cadeau van Handige Harry voor de lezers van dit magazine.

50plusmobiel.nl, kies het Ga naar 50plusmobiel.nl abonnement dat bij jou past en vul de couponcode IDEE3 in.* 2021.

Geldig tot 24 oktober 2021

*Deze actie is alleen geldig bij een 2-jarig Sim Only abonnement van 50+ Mobiel.

50plusmobiel.nl