Hollands Glorie 2021-5 by Credits Media

HET MOOISTE IN NEDERLAND

Groot

HERFST WANDEL nummer

VORSTELIJK LOGEREN in kastelen en landhuizen

Het nieuwe KLOOSTERPAD langs Brabantse abdijen Slenteren door NIJMEGEN de oudste stad Met de boswachter op LANDGOED VOSSENBERG De bossen met de mooiste HERFSTTINTEN

AP C 5,99

8 719327 159682

Kleurrijke wandelingen

00521

NR. 5 2021

HOLLANDS

Brabants kloosterleven ongelovigen, om kennis te maken met het kloosterleven dat zeker in Brabant zo’n grote invloed heeft gehad. Het pad werd begin mei geopend, maar overnachten werd wegens covid helaas pas later mogelijk. Voor dit nummer ging Hans Avontuur wandelen en overnachten bij de norbertijnen in Heeswijk, die dit jaar het 900-jarig bestaan van hun orde vieren. Het werd een bijzondere wandeling en een unieke ervaring. In dit nummer treft u nog veel meer moois natuurlijk, met veel tips, adressen en inspiratie voor een kleurrijk najaar. Veel plezier! Paul van Eijndhoven, hoofdredacteur p.vaneijndhoven@creditsmedia.nl

Tijdens mijn jeugd in Brabant waren nog de laatste resten van het Rijke Roomse Leven merkbaar. In de generatie van mijn ouders was het nog gebruikelijk dat een van de (vaak vele) kinderen voor priester ging studeren, in een klooster trad of missionaris (m/v) werd. Zo had ik drie ooms die priester waren, van wie één norbertijn en kloosterling was en de andere twee wereldheer (een priester die niet bij een bepaalde orde of congregatie hoort). Na studies in Rome en Jeruzalem was de norbertijner oom neergestreken in de Abdij van Berne in Heeswijk Dinther. In het voorjaar ontving ik een bericht waarin de opening werd aangekondigd van Ons Kloosterpad, een wandelpad van 330 kilometer dat langs vijftig voormalige en huidige kloosters leidt in Midden- en Oost-Brabant. Een van de kloosters bleek de Abdij van Berne. En het leuke van de wandeling – die is opgedeeld in vijftien etappes variërend van 16,5 tot 28 kilometer – is dat ook in een aantal kloosters kan worden overnacht, zoals in Heeswijk. Een prachtige gelegenheid, voor gelovigen en

p. 3

COLOFON NUMMER 5 2021, JAARGANG 10

�

INHOUD - NR. 5 2021

COVERFOTO Bij de Abdij van Berne, Heeswijk Dinther © Hans Avontuur HOOFDREDACTIE Paul van Eijndhoven, Sefanja Nods (adjunct) EINDREDACTIE Jolanda van der Ploeg, Mariëtte van de Sande, Fabian Takx ARTDIRECTION Sefanja Nods VORMGEVING Suzy Benjamin, Sander Buningh AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Maarten Albrecht, ANP Foto, Hans Avontuur, Jeroen Berends, Pieter Bogaers, Edith Buenen, Serena Caruso, Reinildis van Ditzhuyzen, Amélie Dufour, Wim Huijser, Jeunes Restaurateurs d’Europe, Annemique de Kroon, Ronald Kuipers, Raymond Noë, Pablo Pichel, Shutterstock, Studio Steenhuis, Fabian Takx, Caroline Vlietstra REDACTIE hollandsglorie@creditsmedia.nl HOLLANDS GLORIE Van Slingelandtstraat 63, 1051 CG Amsterdam UITGEVER Eugen van de Pas MARKETING Daniëlle Wiersema 020 5302570, communicatie@creditsmedia.nl SALES Julien Frouin, Alex Sitompoel 020 5302570, advertising@creditsmedia.nl DISTRIBUTIE Aldipress, Utrecht / AMP, Brussel ABONNEMENTEN Voor het opgeven, beëindigen van en vragen over abonnementen: Mijntijdschrift.com, Daalakkersweg 2–72, 5641 JA Eindhoven, 088 2266637, hollandsglorie@mijntijdschrift.com ABONNEMENTSPRIJS Nederland: C 32 voor 6 nummers.* Abonnementen in andere landen hebben een speciaal tarief, op te vragen bij MijnTijdschrift.com. Het abonnement wordt automatisch verlengd tegen de dan geldende tarieven, tenzij u minimaal drie maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode opzegt. De cadeauabonnementen lopen automatisch af. * Prijs bij automatische incasso. Als u per acceptgiro wilt betalen, komt er C 2,50 administratiekosten bij. ADVIESPRIJS LOSSE VERKOOP C 5,99. HOLLANDS GLORIE DIGITAAL Te lezen via Readly.nl of Magzine.nu. De redactie heeft zijn uiterste best gedaan om bronnen en rechthebbenden van gebruikt beeldmateriaal te achterhalen en te vermelden. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u (mede) rechthebbende bent en u voor het gebruik daarvan niet als bron of rechthebbende wordt genoemd, ofwel geen toestemming geeft voor het gebruik, dan kunt u contact opnemen met de redactie. © Hollands Glorie is een uitgave van Joie de Vivre BV dat deel uitmaakt van een groep uitgeverijen die samenwerken onder de naam Credits Media. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

HOLLANDS Glori

102

Op pad

6 & 46 WEG IN NEDERLAND Onze tips voor een actieve herfst en uitstapjes met (klein)kinderen.

14 NIJMEGEN Slenteren door een gemoedelijke studentenstad met een tamelijk zachte g en een historie die teruggaat tot de Romeinen.

30 LANGS BRABANTSE KLOOSTERS Dit voorjaar is Ons Kloosterpad geopend, met vijftien etappes over 330 kilometer. Hans Avontuur wandelde twee dagen en overnachtte bij de norbertijnen.

48 LOGEREN OP STAND Slapen in een kasteel, dat klinkt aantrekkelijk. Vier inkijkjes in monumentale B&B’s die je even de illusie geven van adel te zijn.

80 WANDELEN DOOR HERFSTKLEUREN In de herfst zijn onze bossen misschien wel op hun mooist. Wim Huijser selecteerde vijf kleurrijke boswandelingen.

Van eigen bodem 26 SHOPPING Fraai design, klassiek en modern, en andere producten van eigen bodem.

58 ONZE KEUZE De eerlijke autobiografie van Ernst Daniël Smid, de nieuwe cd van Cor Bakker en natuurlijk interessante nieuwe (kook)boeken.

61 JONG CULINAIR TALENT Ze zijn jong en schuwen het experiment niet. Een culinaire rondgang langs zes aanstormende Nederlandse topchefs.

70 PLUKKEN & SMULLEN Vijf verfrissende recepten uit ‘Fruit plukken’ van Matthias Kleingeld en Richard Walraven.

48 14 26

Rubrieken

29 ONZE TAAL

De Bommeliaanse benamingen van de paddenstoel.

42 DE BOSWACHTER 90 MUSEA BOVEN AMSTERDAM

Op stap met Joop Hellinga op Landgoed Vossenberg in Drenthe.

68 KUNST UITGELICHT

Ten noorden van Amsterdam zijn zeventig musea te vinden, met veel kunst maar ook oer-Hollandse onderwerpen als kaas, bier, de Zuiderzee en de oudste groenteveiling ter wereld.

‘De IJsfontein’ van Birthe Leemeijer in Dokkum is veranderlijk als het weer.

102 ONS DORP: GRIENDTSVEEN

112 PUZZEL EN WIN…

Volop gezelligheid, natuur en historie in een voormalig turfstekersdorp in Limburg, met een rijke historie.

97 UIT DE KUNST Exposities, festivals en een kijkje in het Binnenhof.

… de ‘Atlas van Twickel’.

114 COLUMN REINILDIS Hoe maak je beschaafd ruzie met de buren?

p. 5

WEG IN NEDERLAND Tekst & samenstelling Amélie Dufour

NASSAUSTAD “Uw zonden zijn veilig bij ons”, aldus de aankondiging op de website van Hotel Nassau in Breda. In dit hotel op historische katholieke gronden werd vroeger sober geleefd; een groot contrast met de luxe die hier tegenwoordig heerst. Hemelse kamers, zondige feesten, een culinair heiligdom… Hotel Nassau bevindt zich in een complex van diverse rijksmonumenten aan de Nieuwstraat, een van de oudste straten van Breda. Boek een ‘7 zonden diner experience’ – met een all-in diner in restaurant Liefdesgesticht – of een ‘Sinner arrangement’, inclusief lustopwekkend hapje en drankje in Bar Heiligdom. • Kijk voor prijzen op de website. Hotel Nassau, Nieuwstraat 23, Breda. hotelnassau.nl

HOLLANDS Glorie

p. 7

House by the pool De herfst is inmiddels begonnen, maar dit prachtige ‘Pool House’ doet alvast weer dromen van warmere dagen. Het ligt aan de rand van het Gelderse Gorssel (“De mensen zijn hier heel normaal”, aldus ‘De Stentor’ in een artikel over boodschappen doen in de gemeente waar bijna 1 op de 25 inwoners miljonair is), in een ommuurde groene tuin vol bamboe en rododendron, omgeven door hoge bomen. Het heeft een enorme glazen pui naar de tuin, waar u een natuurzwembad van 13 meter vindt, parallel aan het huis. Als u durft kunt u hier het hele jaar door zwemmen! Koukleum? Wacht dan even op de warmere dagen: vanwege de enorme hoeveelheid lavastenen in het filter warmt het zwembad bij warmer weer snel op. • Vanaf E 150 per nacht voor twee personen, maximaal 5 personen. The Pool House, Gorssel. getawaydeluxe.com/ the-pool-house

SMAAKVOL BOETIEKHOTEL Weekendje Achterhoek op de planning staan? Overweeg dan eens om in het nieuwe boetiekhotel Villa Wanrooy in Doetinchem te overnachten. Eigenaren Monique en Liesette leggen u hier samen met hun gastvrije team maar al te graag in de watten. In een karakteristiek herenhuis in de binnenstad (in 1881 begonnen als leerlooierij tegen de historische stadswal aan) realiseerden zij zeven kamers, elk met een eigen stijl. Alle kleurrijk en comfortabel, verwijzend naar de smaken zoet, zout, pittig, umami, zuur, bitter en smaakloos. Deze passie voor smaken komt ook terug bij eetwinkel Van Mien, op de begane grond, waar u heerlijk kunt ontbijten en

HOLLANDS Glorie

lunchen. Een eigen patissier bakt hier de lekkerste taarten en er wordt zoveel mogelijk gewerkt met lokale producten. Kijk ook eens naar de speciale arrangementen; van ‘uitbloazen en volvretten’ tot het wildarrangement om volop te genieten van het wildseizoen. • Kijk voor prijzen en de verschillende arrangementen op de website. Villa Wanrooy, Grutstraat 49, Doetinchem. villa-wanrooy.nl

WEG IN NEDERLAND

Dichtbij huis Odyssee is een onafhankelijke uitgever uit Culemborg die reisgidsen uitgeeft voor reizigers met belangstelling voor cultuur, geschiedenis en samenleving. En laat dat nu net een accurate omschrijving van u zijn, dachten wij zo. Recentelijk verschenen de gidsen ‘Drenthe’, ‘Zeeland’, ‘Utrecht Fietsstad’, ‘Hollandse Duinen’ en ‘Rotterdam’. Dit najaar volgt ‘Fietsen in Den Haag’ (“Fiets vanuit het Centraal Station meteen het bos in en kom er pas weer uit nadat je via parken, duinen en zeezicht stuit op de boulevard van Scheveningen”), in de loop van 2022 ‘Friesland’ (“Fryslân heeft vakantiegangers meer te bieden dan de Elfstedentocht, de Sneekweek en het fierljeppen”) en ‘Maastricht’ (“De meest ‘buitenlandse’ stad van Nederland, de stad van het goede leven, maar ook de stad van monumenten en moderne architectuur”). Zo kunt u wel weer even vooruit qua cultureel verantwoorde tripjes in eigen land. • odyssee-reisgidsen.nl

DRIJVEND EN DUURZAAM Je kon in de Rotterdamse Wijnhaven al drijvend overnachten, maar sinds kort kan dat óók in de Rijnhaven. Tussen de metropolitische Kop van Zuid en het hippe Katendrecht liggen vier ‘Wikkelboats 2.0’: kleine woonboten die multifunctioneel en duurzaam zijn ingericht. In de buurt zijn veel leuke restaurants (De Matroos en het Meisje op Katendrecht,

de Foodhallen op Kop van Zuid) en theaters (Walhalla op Katendrecht, LantarenVenster en Nieuwe Luxor op Kop van Zuid). De smaak te pakken? In Den Bosch, op de Dieze langs de Tramkade, bevinden zich ook twee Wikkelboats. • Vanaf E 159 per nacht. Wikkelboat Rijnhaven, Antoine Platekade 995, Rotterdam. wikkelboat.nl

Villa Kakelbont Een klassiekertje inmiddels, maar daarom niet minder fijn: Villa Augustus, een hotel en restaurant midden in een (moes)tuin aan het Wantij in Dordrecht. U kunt hier heerlijk slapen, eten én moois en lekkers inslaan in een entourage die aan het huis van Pippi Langkous doet denken. Er zijn in totaal 45 kamers: 20 in de Watertoren, 17 tuinkamers en 8 drijvende kamers. Zoals het een huis van Pippi betaamt is geen kamer hetzelfde. Allemaal hebben ze hun eigen sfeer, kleur en inrichting. Wilt u écht wat bijzonders? Vraag dan naar de ‘Lantarenkamer’ helemaal boven in de toren (bij helder weer is zelfs de Rotterdamse Euromast te zien!), of naar de ‘Giardino segreto’, een kamer in een geheime tuin. • Vanaf E 125 voor twee personen per nacht. Villa Augustus, Oranjelaan 7, Dordrecht. villa-augustus.nl

p. 9

ONTDEK NU DE MOOISTE KLEINE DORPEN VAN NEDERLAND

t.w.v. 0 5 , 3 2 C r maar u voo

E15

Ons Dorp. Wel en wee in Nederlands kleinste dorpen. ISBN: 978 90 00 36045 1.

Nostalgisch en toch springlevend In het schitterende boek ‘Ons Dorp’ leest u de mooiste achtergrondverhalen over zestien kleine dorpen in Nederland, per seizoen gebundeld. Met prachtige foto’s en sfeervolle verhalen van de bewoners over ‘hun’ dorp en het goede plattelandsleven. Geniet van de schoonheid van Nederland in al zijn glorie.

Bestel nu op www.creditsmedia.nl/shop of bel 088 2266637.

WEG IN NEDERLAND

655.000 stappen door Nederland

Gelderse stedentrip De Gelderse hoofdstad is een perfecte bestemming voor een korte stedentrip, of een langer verblijf als u ook de prachtige omgeving wilt ontdekken. De onlangs gerenoveerde b&b Villa Arnhem, op de bovenverdieping van een voormalige pastorie, is een goede uitvalsbasis. Hier vindt u een appartement met drie slaapkamers, een eigen keuken, woonkamer en badkamer. Op loopafstand van zowel het prachtige park Sonsbeek, het centrum en het centraal station. Parkeren in de wijk is gratis. • De bovenverdieping van Villa Arnhem is geschikt voor maximaal 5 personen, kijk voor prijzen op de website. bedandbreakfast.nl/bed-and-breakfast-nl/arnhem/ villa-arnhem

456 kilometer dwars door Nederland, van de rand van de provincie Groningen naar de grens van Noord-Brabant met België. Dat is het langste Natuurpad van Nederland, ook wel het Roots Natuurpad genoemd. Tijdens deze wandeling mijdt u zoveel mogelijk het asfalt: maar liefst zeventig procent van de route gaat over onverharde paden. De wandelroute is verdeeld in 32 dag-etappes, variërend in lengte van 7,8 tot 28,4 kilometer. U doorkruist vijf provincies en drie nationale parken en zet in totaal het indrukwekkende aantal van 655.000 stappen. Kijk op onderstaande website voor gratis gps-tracks van de etappes of bestel de handige wandelgids. • De wandelgids ‘Het langste natuurpad van Nederland’ kost E 17 en is te koop in de webshop. rootsmagazine.nl/ langste-natuurpad-nederland

VAREN & PLASTIC VISSEN U heeft geen vaarbewijs nodig en bepaalt uw eigen route: met Eco Boats Amsterdam bent u verzekerd van een fijne vaartocht door de Amsterdamse grachten. En het mooiste van alles? Dit zijn de nieuwste en schoonste sloepen die u in de hoofdstad kunt vinden. Fluisterstil, duurzaam en ecologisch verantwoord; en mocht u dat willen kunt u zelfs een schepnet meekrijgen waarmee u plastic uit de Amsterdamse grachten vist. Kunt u met een gerust hart weer naar huis. • Van maandag t/m donderdag E 50 per uur, vrijdag t/m zaterdag E 60 per uur – minimaal 2 uur, inclusief dekens, kussens en vaarkaart. ecoboatsamsterdam.com

p. 11

WEG IN NEDERLAND

Stilstaan in Overijssel Een labyrint van sloten en vaarten, moerassen en moerasbossen, gevormd door turfstekers, vaarboeren, vissers, kooikers en rietsnijders: dat is de Kop van Overijssel. Met dorpen als Giethoorn, Wanneperveen, Ossenzijl en Vollenhove is dit deel van Overijssel in feite Nederland in het klein; een ingewikkelde optelsom van landschapstypen. Harry Stegeman neemt u in zijn boek mee op ontdekkingstocht door dit fascinerende gebied. Hij wandelt, fietst en staat stil – voornamelijk dat laatste. Met altijd dezelfde vraag in zijn achterhoofd: ‘Wat zie ik en wat had ik gezien als ik hier eerder was geweest?’ Een boek voor wie graag de diepere laag van een gebied wil begrijpen. • Harry Stegeman, ‘In de kop van Overijssel. Lopen, fietsen en stilstaan.’, KNNV Uitgeverij, E 24,95.

Wees welkom Tot 1954 werden hier weeskinderen opgevangen, tegenwoordig kunt u er heerlijk overnachten in een van de veertien comfortabele suites. Op steenworp afstand van het gezellige centrum van Bolsward, en omgeven door een riante tuin met aan de voorkant een ouderwetse fruitboomgaard, waar u lekker even kunt bijkomen met een goed boek. De achtertuin is dan weer het domein van ezels Jonas en Grotius. Voor ontbijt en borrel kunt u terecht in het knusse huiskamerrestaurant, op het terras of in de tuin. • Vanaf E 99 voor twee personen per nacht. Hotel Het Weeshuis, Kerkstraat 53, Bolsward. hotelhetweeshuis.nl

HOLLANDS Glorie

ZEEUWSE OASE Op zoek naar rust en ruimte? In het pittoreske kunstenaarsdorpje Kats vindt u de Zeeuwse Oase. En ja, dat is net zo mooi als het klinkt. Het begon hier ooit als een rozentuin, maar is inmiddels uitgegroeid tot veel meer. Overnacht in een tuinhuis (maximaal vier personen) of in een van de ecocabins van Tortiga. Zo is Fata Morgana (twee personen) een spectaculaire spiegelcabine die helemaal opgaat in de omgeving, is Cabin La Luna geschikt voor twee personen én een baby(bedje) en ligt Cabin Primrose aan een ruime weide met in het

midden een gedeelde buitenkookplek. • Vanaf E 160 voor twee personen per nacht. Zeeuwse oase, Katse Groeneweg 3a, Kats. zeeuwseoase.nl

STADSWANDELING

NIJMEGEN Stad van Romeinen, studenten en wandelaars In het zuidoosten van Gelderland, niet ver van Brabant en Limburg en op een paar kilometer van de Duitse grens, ligt Nijmegen. ‘Nimma’ is haar koosnaam in de (studentikoze) volksmond. Hollands Glorie ging op verkenning in de oudste stad van ons land. Tekst & fotografie Annemique de Kroon

•

Lampionnen boven de Marikenstraat.

Interieur van de Stevenskerk.

De Burchtstraat, met links het oude stadhuis uit de 16de eeuw en op de achtergrond de Stevenskerk.

Gevarieerd ontbijtje bij Downtown.

NIJMEGEN

eventiende-eeuwse landschapsschilders waren dol op Nijmegen. Geen enkele andere stad in het land had zo’n dramatische ligging: aan een grote rivier, op een stuwwal, met een kasteel. ‘Gezicht op Nijmegen vanuit het noordwesten’ dat Jan van Goyen rond 1670 schilderde, laat het zien. Van Goyen en zijn collega’s geven een beeld van een imposante stad met stadsmuren, poorten, torens, een kasteel en galjoenen op de Waal. Ergens in dit geschilderde tafereel staat anno 2021 een informatiebord dat wat onbescheiden van wal steekt: ‘Het Valkhof is historisch gezien wellicht de meest interessante plek van Nederland.’ In de uitleg die volgt, ontvouwt zich inderdaad een interessante geschiedenis met Romeinen, een paleis van Karel de Grote, overwinterende Vikingen en keizerlijk bezoek. Het Valkhof dankt zijn naam aan de valken van keizer Frederik I Barbarossa (1122-1190), keizer van het Heilige Roomse Rijk, die hier een burcht met donjon had. Later kwam het Valkhof in het bezit van de graven en hertogen van Gelre die de burcht uitbouwden tot een kasteel. Alleen de Barbarossa-ruïne en de 11de-eeuwse Sint Nicolaaskapel zijn overgebleven. Ze zijn onderdeel van het Valkhofpark, waar mensen graag komen om over de rivier uit te kijken. Naast het park op de Hofberg, aan een uitgestrekt plein, staat het huidige Valkhof. In dit strakke, langgerekte museum is het schilderij van Van Goyen te vinden. Andere hoogtepunten in de collectie van het museum zijn de Romeinse bodemvondsten. Vier eeuwen lang was Nijmegen een Romeinse vestigingsplaats. De vondsten laten zien hoe militairen en burgers hier toen leefden. Van een van de topstukken – een verzilverde Romeinse gezichtshelm uit de 1ste eeuw – staat een uitvergrote interpretatie aan de Spiegelwaal, gemaakt door kunstenaar Andreas Hetfeld. In juli van dit jaar zijn de Neder-Germaanse limes – de grens van het Romeinse rijk in het huidige Nederland en Duitsland – opgenomen op de Werelderfgoedlijst van Unesco. De Romeinse legerkampen zoals die van het Valkhof en de naastgelegen Hunnerberg, die in de bodem van Nijmegen bewaard zijn gebleven, zijn dus Werelderfgoed geworden. De stad wordt daarom ook wel als hoofdstad van Romeins Nederland gezien.

Vorige pagina’s: de oude waag op de Grote Markt. Onder: een van de pronkstukken in museum Het Valkhof: een verzilverde Romeinse gezichtshelm uit de 1ste eeuw.

ZEVEN HEUVELEN Het begin van Nijmegen is gebouwd op zeven heuvels van rond de dertig meter hoog (niet te verwarren met de zeven heuvelen van de Nijmeegse Vierdaagse en de Zevenheuvelen- of Marikenloop die buiten de stad liggen). Een van de heuvels in wat nu de benedenstad heet, is de Klokkenberg: daar stond de klokkenstoel die de belangrijkste momenten van de dag inluidde, voordat de klokken van de Stevenskerk het luiden voor het openen en sluiten van de stadspoorten overnamen. Nadat Nijmegen in 1230 stadsrechten had gekregen, begon de stad flink te groeien. Van de Valkhofburcht aan de Waalkade – het bestuurlijke centrum – breidde de stad zich uit over de heuvels. >

p. 17

Voor de waag staat een standbeeld van Mariken. Ook al heeft ze niet bestaan, Mariken en Nijmegen zijn al eeuwenlang verbonden

Zithoek bij Stroom in Nijmegen-Noord.

HOLLANDS Glorie

De Stevenskerk boven op een van die heuvels werd het religieuze centrum. De lange ontstaansgeschiedenis van de kerk is te zien in de romaanse stijl van het onderste deel van de toren en de gotische stijl van de rest van het bouwwerk. De kerk wordt omringd door kanunnikenhuizen – de laatmiddeleeuwse huizen van de kanunniken (katholieke kerkfunctionarissen) – en de Latijnse school uit de vroege Renaissance. De Kerkboog, eeuwen geleden onderdeel van de lakenhal, verbindt de Stevenskerk met de Grote Markt, die sinds de Middeleeuwen wordt gedomineerd door een waag. De oude waag was bedoeld voor het wegen van boter. Het huidige gebouw uit begin 17de eeuw fungeerde als stadswaag: van producten die niet per stuk maar per gewicht op de markt werden verhandeld, werd hier het gewicht vastgesteld. Over de gewogen goederen moest waaggeld worden afgedragen. Het opvallende gebouw, versierd met dakkapelletjes, glas-in-loodramen, zwartrode luiken, reliëfs van leeuwen die het stadswapen dragen en een bordestrap, biedt tegenwoordig onderdak aan café-restaurant De Waagh.

MARIKEN EN MOENEN Voor de waag staat een standbeeld van Mariken. Ook al heeft ze niet bestaan, Mariken en Nijmegen zijn al eeuwenlang verbonden. Mariken van Nieumeghen of Nimwegen is de hoofdrolspeelster in een mirakelspel dat omstreeks 1500 in Antwerpen is geschreven door een onbekende auteur. De oorspronkelijke titel geeft al het een en ander weg: ‘Die waerachtige ende seer wonderlycke historie van Mariken van Nieumeghen die meer dan seven jaren met den duvel woonde ende verkeerde.’ Het verhaal in het kort: het weesmeisje Mariken woont in bij haar oom, priester Ghijsbrecht, in een dorp buiten Nijmegen en doet voor hem het huishouden. Op een dag stuurt hij haar naar de stad voor boodschappen. Aan het eind van de dag klopt ze aan bij haar Nijmeegse tante, bij wie ze wil overnachten, maar deze stuurt haar weg. Mariken doolt over straat totdat ze wordt aangesproken door Moenen, met wie ze Nijmegen verlaat. Moenen blijkt niemand minder dan de duivel te zijn en samen leiden ze een zondig en losbandig leven. Na zeven jaar keert ze terug naar Nijmegen. Als ze op de Grote Markt een stichtelijk toneelstuk ziet, komt ze tot inkeer en met hulp van haar oom de priester onttrekt ze zich aan Moenens invloed. Om vergeving voor haar zonden te krijgen moet Mariken naar de aartsbisschop van Keulen en de paus in Rome. Daarna treedt ze in Maastricht in een klooster, waar ze later overlijdt. Mariken is niet meer uit Nijmegen weg te denken. Naast het beeld op de Grote Markt (Moenen heeft in de vorm van een beeld op een sokkel een plekje gekregen bij de Stevenkerk) is er een Marikenloop (een hardloopwedstrijd voor vrouwen op de derde zondag van mei), Marikenbrood (krenten- en rozijnenbrood gevuld met amandelspijs, banketbakkersroom, mandarijnen en kaneelsuiker) en een Marikenstraat (een winkelstraat met twee verdiepingen). In de Nijmeegse binnenstad wisselen historisch en modern >

DEVENTER

Laatbloeiende zonnehoed in de Hortus van Nijmegen.

Downtown aan de Kannenmarkt.

De kanunnikenhuisjes rondom de Stevenskerk.

Theedrinken bij Philipse.

Gladiool in de Hortus.

Vraag Nijmegenaren waarom ze van hun stad houden en ze roemen niet alleen de historie en gezelligheid, maar ook de nabijheid van water en bossen

HOLLANDS Glorie

Het poortgebouw op landgoed Brakkesteyn.

NIJMEGEN

elkaar af. Dit is vooral te wijten aan wat wel de zwartste dag uit de Tweede Wereldoorlog in Nederland wordt genoemd: het ‘vergissingsbombardement’ van de geallieerden op 22 februari 1944. Hun bommen legden de stad, van de Waalbrug tot voorbij het treinstation, in puin en er vielen bijna achthonderd doden. De gebeurtenis was zo pijnlijk dat ze lang werd verzwegen en pas sinds 1984 jaarlijks wordt herdacht. Zeven maanden na het bombardement werd Operation Market Garden uitgevoerd, een (mislukte) poging om de bruggen over de Rijn, Maas en Waal op de Duitsers te heroveren. Op 20 september 1944 staken Amerikanen op bootjes de Waal over, waarbij 48 soldaten om het leven kwamen. Bij de Waalbrug staat een gedenkteken, maar ook op De Oversteek, de stadsbrug uit 2013, is er een eerbetoon in de vorm van een kunstwerk met de titel ‘Lights Crossing’. De Oversteek verbindt de oevers van de rivier de Waal op de plek waar de soldaten overstaken. Elke dag bij zonsondergang gaan op de brug één voor één, in wandelpas, 48 paar straatlantaarns aan.

Restaurant De Meesterproef, op een voormalig fabrieksterrein aan de Waal.

STADSEILAND EN UITERWAARDEN De mengelmoes van bouwstijlen in de binnenstad mist hier en daar misschien charme, maar de ongedwongen, gemoedelijke sfeer in de universiteitsstad maakt veel goed. Bovendien zijn er nieuwe ontwikkelingen. Aan de Waalkade staat moderne kunst, zoals het ‘Labyrinth’ en de ‘Waterwolf’, en een paar schaaktafels. En zoals in zo veel steden worden ook in Nijmegen de randen van de stad interessanter. Op de oever van de Waal zijn leuke strandtenten verschenen: het Opoe Sientje Zomerterras onder de Waalbrug en strandbar Stek bij brug De Oversteek. Door het verleggen van een dijk en het graven van een geul is in de Waal het langgerekte eiland Veur-Lent ontstaan. Het stadseiland – dat de Waal scheidt van de Spiegelwaal – is verbonden met Nijmegen-Noord, dat onder andere het dorp Lent omvat. Op het eiland wordt gewandeld, gefietst en gezwommen. Er huppelen konijntjes, er grazen Schotse hooglanders en ook ‘Het gezicht van Nijmegen’ staat hier, geïnspireerd op de Romeinse helm uit het Valkhof-museum. Vraag Nijmegenaren waarom ze van hun stad houden en ze zullen niet alleen de historie en gezelligheid roemen, maar ook de nabijheid van water, bossen, rust en ruimte. Via wandelbrug Ooypoort, polder en uiterwaarden wandel je bijvoorbeeld naar hotel-café Oortjeshekken en de Bizonbaai in de Ooijpolder. Daarnaast heb je het Rijk van Nijmegen: een verzameling natuurgebieden met heidevelden, bos en landgoederen vlakbij Nijmegen waar het goed wandelen en (elektrisch) fietsen is. Over wandelen gesproken: de 104de editie van de Nijmeegse Vierdaagse wordt volgend jaar gelopen van 19 tot en met 22 juli. Op de laatste dag zal de Sint Annastraat traditiegetrouw weer tot Via Gladiola worden omgedoopt: de straat in het centrum waar de wandelaars met gladiolen en andere bloemen worden ingehaald. Bij het treinstation staat een bord waarop de dagen en uren tot de volgende Vierdaagse worden afgeteld. � >

p. 21

Tips & adressen

�

Doen

• Museum Het Valkhof Naast de vaste collectie is tot en met 5 december de tentoonstelling ‘Red het bos’ te zien. Deze borduurt voort op de oproep “Rettet den Wald!” van de Duitse kunstenaar en antroposoof Joseph Beuys in 1971, ‘een van de eerste eco-kunstenaars’. ‘Rettet den Wald! Save the forest! Red het bos!’ laat zien hoe hedendaagse kunstenaars zich inzetten voor de bedreigde natuur. Kelfkensbos 59. museumhetvalkhof.nl • Stadskruidentuin De Stadskruidentuin organiseert workshops en andere activiteiten en heeft twee ‘vestigingen’. Die in de Javastraat is op afspraak te bezoeken. De tuin op landgoed Bergzicht, ten zuiden van Nijmegen (met ook nog een park, historische kas, koetshuis, orangerie en bistro) is op woensdag open. Javastraat 44 & Rijksweg 232 in Heumen. stadskruidentuinnijmegen.nl • Romeinse kookworkshop Tijdens de Romeinse kookworkshop van culinair historica Manon Henzen krijg je een goed beeld van de Romeinse eetcultuur en maak je gerechten uit de oudheid. Kijk op de website voor data. eetverleden.nl

maar je kunt er fijn wandelen en theedrinken in de theetuin van de Hortus Nijmegen. Bij Driehuizerweg en d’Almarasweg, tussen spoorlijn en universiteitscampus. hortusnijmegen.nl �

Eten en drinken

• Downtown & Bairro Alto Verscholen achter de Waag en de Grote Markt ligt Downtown, in een oud wit pand waar je terecht kunt voor ontbijt, brunch en lunch. Bairro Alto, een paar deuren verderop en van dezelfde mensen, is geliefd vanwege de goede koffie en versgebakken taart (appeltaart!). Er is ook nog Bairro Alto’s kantine, aan de Gorterplaats in Nijmegen-Midden. Kannenmarkt 16 (Downtown) en 6 (Bairro Alto). downtownnmgn.nl & bairroalto.nl • Philipse High tea of huisgemaakte soep, een houtkachel, bordspelletjes en achtergrondmuziek van een zelfgekozen langspeelplaat, alle ingrediënten voor een genoeglijke herfstmiddag zijn aanwezig in dit voormalige kanunnikenhuisje achter de Stevenskerk. St. Stevenskerkhof 44. philipsekoffieenbrocante.nl

• Ommetje Op de website van Into Nijmegen staan maar liefst 33 ommetjes en wandelroutes in de binnenstad en buitenwijken. intonijmegen.com

• De Plak Collectief café De Plak is een instituut: een collectief dat al 45 jaar bestaat, gestoeld op democratische principes en activisme. Je kunt er terecht voor eerlijk (en desgewenst vegetarisch of veganistisch) eten. De winst die op je maaltijd wordt gemaakt, wordt aan goede doelen gegeven. Elke dag open vanaf 12 uur. Bloemerstraat 90. cafedeplak.nl

• Landgoed met sterrenbos Park Brakkestein is Nijmegens enige goed bewaard gebleven landgoed van enige omvang. Het landgoed uit 1654 omvat een landhuis (1865), poortgebouw en koetshuis in een park met een 18de-eeuws sterrenbos (een bos met lanen die vanuit een middelpunt lopen en zo een ster vormen) en eeuwenoude beuken. Het is nu een evenementenlocatie,

• Meesterproef Het oude fabrieksterrein van Honig is nu een bedrijventerrein voor creatieve ondernemers, van bakkerij tot boksacademie. Meesterproef vestigde zich hier als eerste: in een grote industriële ruimte serveren ze ambachtelijk eten en drinken met een voorkeur voor lokale producten en klassieke technieken als pekelen, wecken en roken.

HOLLANDS Glorie

Waalbandijk 14. demeesterproefnijmegen.nl • Stroom Lent Hip restaurant in een oud waterpompstation voor koffie, lunch, borrel en diner. Ook leuk: het Ommetje van Stroo, een wandeling van vijf kilometer in Noord-Nijmegen. De routekaart staat op de site. Vossenpelssestraat 16. stroomlent.nl • Grut Witte muren, houten meubilair en bossen bloemen op tafel vormen de sfeervolle achtergrond voor de dagelijks wisselende gerechten, van oosters en mediterraan tot Nederlands. Van wijn hebben ze ook verstand. Berg en Dalseweg 236. grutetenendrinken.com �

Overnachten

• BOX5 Stadshotelletje met vier kamers in een oud herenhuis midden in Nijmegen. Van Welderenstraat 120. sleepinnbox5.nl • Blue Hotel Comfortabel en stijlvol hotel met dertig kamers aan de statige Oranjesingel. Of ga naar Manna, van dezelfde eigenaren, in dezelfde straat (op nummer 2C). Oranjesingel 14-20. blue-nijmegen.nl & manna-nijmegen.nl • Oortjeshekken Ten oosten van Nijmegen ligt dit hotel-restaurant-huiskamercafé, inmiddels een klassieker onder de kenners. Het pand uit 1600 heeft dertien knusse, eenvoudige hotelkamers en is een geliefd rusten startpunt voor wandelaars en fietsers. Erlecomsedam 4, Ooij. oortjeshekken.nl • Bed of Flowers Op zo’n zeven kilometer ten westen van de stad ligt Bed of Flowers, de B&B met bloemenidylle binnen en buiten. Twee tweepersoonskamers inclusief verrukkelijk ontbijt, C 110 per nacht. Dijk 45, Beuningen. bedofflowers.nl

Superaardige bediening bij Bairro Alto.

Broodje jackfruit bij Downtown.

Detail van het Arsenaal (rijksmonument en nu grand café) aan het Mariënburg.

Hotel Credible aan de Hertogstraat.

ONZE KEUZE SHOPPING Door Serena Caruso en Pablo Pichel

2. 3.

1. Zomerse dorstlesser Houd het zomergevoel vast en uw drankje koel of warm met deze vrolijk gedessineerde drinkfles van hittebestendig glas. Geleverd met een net zo levendige hoes die beschermt en isoleert. Waterdrop, ‘VIBE Glass Large’, B34,90. waterdrop.nl 2. Om te snoepen Fan van Engelse drop? Dan is dit bord ideaal voor u. Hij is er ook in zwart met roze. Om lekker van te snoepen bij een brunch of high tea. Kleveringb2b, ‘Plate liquorice orange’, B14,95 kleveringb2b.com 3. Betoverend bekleed Met een sprookjeslandschap vol exotische bloemen en vruchten en bewoond door eekhoorntjes, doet dit tafelkleed alvast dromen van een magische kerst. Voor wie de winter niet vroeg genoeg kan beginnen. Pip Studio, ‘Winter wonderland tafellaken 140x180 cm’, B59,95. pipstudio.nl 4. Hippie weer hip Opvallend, uitbundig en gek, zo kennen we de sixties. Met dit krukje van Dutch Design Brand laat u het beste uit deze periode allesbehalve subtiel terugkomen in uw interieur. Dutch Design Brand, ‘NEW Back to the 60’s Chair’, B19,90. dutchdesignbrand.com 5. Slapen zonder zorgen Het slaapt een stuk lekkerder onder een dekbedovertrek van zacht percal katoen uit India als je weet dat het materiaal honderd procent biologisch en fair trade is. Verkrijgbaar in vijf kleurencombinaties. Yumeko, ‘Overtrekset percal double face ochre/rusty, 140x220 cm

HOLLANDS Glorie

10.

plus een kussensloop van 60x70’, B99,95. yumeko.nl 6. Binnenblijvertje Elke kamerplant voelt zich thuis in bloempot Suus: het zwart geglazuurde aardewerk met handgeschilderd goudkleurige lijnpatroon matcht prachtig met alle kleuren groen. Riverdale, ‘Bloempot Suus zwart 18 cm’, B14,95. riverdalenl.com 7. Wine & Skyline Het ideale cadeau voor elke wijnliefhebber; een kistje dat na gebruik een tweede leven krijgt als sfeervolle tafellamp met een skyline van een mooie Nederlands stad. CRE8, ‘Wijnkist Skyline’, B33. c-r-e-8.nl 8. Scrub je jong Met de herlancering van The Ritual of Ayurveda hervat Rituals haar inzet voor zero waste en recycling. De bodyscrub met roze zout uit Punjab heeft een zuiverend en verjongend effect. Rituals,‘ The Ritual of Ayurveda Body Scrub’, B14,90. rituals.com 9. Oilily meets Amélie Zou de komische film ‘Le fabuleux destin d’Amélie Poulain’ de ontwerper hebben geïnspireerd? De shawl van wol en zijde is in ieder geval net zo warm en kleurrijk. Oilily, ‘Amelie sjaal’ , B89. nl.oilily.com 10. Maandag-meubilair Last van maandagblues? De week begint een stuk aangenamer op deze elegante eettafelbank. Zowel de stof, het frame, als de maat kunnen worden gekozen. Fést Amsterdam, ‘Monday eetkamerbank 160 cm’, B749. festamsterdam.com

p. 27

6 X HOLLANDS +

FRUIT PLUKKEN & KOKEN MET VRUCHTEN T.W.V. B23,99 NU SAMEN VOOR MAAR

E 32 Gewoon het állerlekkerst! Vanaf juni tot en met oktober kun je fruit oogsten, of dat nu uit eigen tuin of balkon komt of uit een van de vele pluktuinen waar je tegen betaling naar hartenlust fruit kunt plukken. Het aanbod in Nederland is groot; appel, peer, vijgen, perzik en abrikoos en klein fruit zoals bessen, frambozen en bramen. Boordevol vitamines én heerlijk als begeleiding bij hartige gerechten of verwerkt in desserts. In dit kookboek staan meer dan zestig recepten om het hele jaar te genieten van de zomeroogst!

WORD ABONNEE Kijk op www.hollandsgloriemagazine.nl of bel 088 2266637

De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Als bijdrage in de verzendkosten van het geschenk wordt eenmalig C 5 in rekening gebracht. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. U kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, u ontvangt dan zelf het boek.

Van de blanke pronkridder en de gesluierde dame

et is herfst, dus de natuur staat weer vol paddenstoelen van allerlei vorm en afmeting. Elfenbankjes, vliegenzwammen, eekhoorntjesbrood, cantharellen, stinkzwammen, bovisten en boleten schieten als paddenstoelen uit de grond. Ze doen dat omdat een in de grond levende schimmel, het mycelium, zich wil voortplanten: paddenstoelen dienen tot het verspreiden van schimmelsporen. Er zijn veel landen, bijvoorbeeld in Oost-Europa, waar ze met smaak worden gegeten, maar hier in Nederland zijn we er niet zo weg van. Een bakje champignons of oesterzwammen uit de supermarkt is oké, maar zelf plukken in het bos, daar doen we niet aan. We hebben een ‘mycofobe’ cultuur, en van oudsher associëren we paddenstoelen met duivelse praktijken van tovenaars en heksen. De naam verwijst daar ook naar, want ook de pad had in het volksgeloof allerlei kwade eigenschappen. Paddenstoel is de enige benaming die is overgebleven, maar er waren diverse andere oude benamingen die er bepaald niet om logen: duivelskaas, duivelsvlees, duivelsbrood, heksenbrood, heksenvlees, spokenbrood, jodenvlees, hondenbrood, wolvenkaas, paddenbrood en paddenkaas. Overigens was er ook een neutrale benaming, namelijk kampernoelie (van het Oudfranse champegnuel, waar ook champignon vandaan komt). In Nederland is dit woord vergeten, maar in Vlaanderen komt het nog wel voor. Met al die hierbovengenoemde woorden werden in één mep álle paddenstoelen aangeduid: benamingen voor de individuele soorten waren er bijna niet. Waarom zou je ze ook een naam geven? Ze waren het voedsel van de duivel en je had er verder niets aan. Daarin kwam verandering in de 17de eeuw, toen wetenschappers belangstelling kregen voor het plantenrijk, en dus ook voor paddenstoelen. De onderzoekers gaven ze een officiële Latijnse naam, maar ook vaak een Nederlandse. Daarbij liet men zich inspireren door de kenmerkende eigenschappen: zo lijkt de stinkparasolzwam op een parasol, en hij ruikt dus niet zo lekker. Inmiddels hebben zo’n vijfduizend soorten (van de ruim

achtduizend die in Nederland voorkomen) een inheemse naam gekregen, en er is ook een officiële commissie – inderdaad: de Commissie voor Nederlandse namen van paddenstoelen – die de namen officieel vaststelt. Het moet een waar genoegen zijn om er deel van uit te maken, want ze verzinnen de prachtigste namen: kronkelsteeltjesmosschijfje, abrikoosgordijnzwam, herculesplooirokje, bittere knolgordijnzwam, halsdoekridderzwam, blozende wasplaat, welriekende sterspoortruffel, gevorkt hoornpluimpje, spateltrilzwam, kristalmosklokje, maagdenpalmschoteltje, appelgeurrussula, forse vezelkop, bleekoranje zalmplaat, vogelveerzwam, goudhartkalkbekertje, parelgrijs grondschijfje en zwartvlekkende rouwridderzwam. De ene naam is nog poëtischer dan de andere, en sommige lijken zelfs rechtstreeks afkomstig uit een sprookje, zoals blanke pronkridder, gesluierde dame, zilveren boomkussen, fraai donsvoetje en toverchampignon. Het benoemingsmotief is niet altijd duidelijk – maar wie maalt daar nou om bij zoveel moois? En vaak zijn de namen ook wél duidelijk: het donsvoetje heeft inderdaad dons aan de voet van zijn steel, en de stinkzwam heet niet zo omdat hij naar vergeetmenietjes ruikt. Overigens is de Latijnse naam van de stinkzwam Phallus impudicus, oftewel ‘onbeschaamde penis’. U mag zelf verzinnen waarom. �

Raymond Noë is (web)redacteur bij ‘Onze Taal’, het grootste Nederlandse tijdschrift voor taalliefhebbers. www.onzetaal.nl

p. 29

HOLLANDS Glorie

Ons Kloosterpad

Pelgrim elgrim in Brabant In Noord-Brabant is dit jaar Ons Kloosterpad geopend. Een wandeltocht van 330 kilometer, verdeeld over vijftien etappes, langs vijftig kloosters. Hans Avontuur maakt een mini-pelgrimage: twee wandeldagen met overnachting en een goed gesprek bij de norbertijnen. Tekst & fotograﬁe Hans Avontuur

p. 31

ls om half zeven ’s ochtends mijn wekker gaat, ben ik een moment gedesoriënteerd. Oh ja, deze eenvoudige slaapkamer bevindt zich in de Abdij van Berne en zo meteen begint het ochtendgebed. Hoewel ik niet actief gelovig ben en als abdijgast nergens toe verplicht, ga ik erheen. Uit respect voor mijn gastheren, de norbertijnen, en ja, ook een beetje uit nieuwsgierigheid. De klokken luiden. Tijd om naar de kapel te gaan. Mijn voetstappen galmen door de gangen van het statige pand, dat eind 19de eeuw werd gebouwd. Net als tientallen andere Brabantse kloosters. Aan de muren hangen de portretten van de abten die hier door de jaren heen aan het hoofd van de orde stonden. Eenmaal in de buurt van de kapel kom ik een handvol andere gasten tegen en verschillende broeders. Iedereen zwijgt, er wordt vriendelijk geknikt. Het vroegste zonlicht schijnt door de bovenste ramen van het godshuis en zet de ruimte in helder licht. Het is stil en de frisheid van een nieuwe dag hangt tussen de witte muren. Als de monniken hun plek in de banken achter het altaar hebben ingenomen, begint het gebed. Het wordt grotendeels gezongen. Ik vind het een mooi begin van een nieuwe dag. Een moment van rust en eerbied. Even stilstaan bij het feit dat niet alles vanzelfsprekend is. De Abdij van Berne in Dinther is een van de kloosters aan Ons Kloosterpad. En je kunt er dus blijven slapen. “Wij waren meteen enthousiast”, zegt abt Denis Hendrickx in de stijlvolle opkamer van de abdij. “Het is voor ons een kans om te laten zien dat we nog altijd bestaan en dat we niet in het verleden leven maar juist met de toekomst bezig zijn.” Hendrickx vervolgt: “Kloosters hebben een grote rol gespeeld in onder meer het onderwijs en de zorg. Daar is mede het fundament gelegd voor onze verzorgingsstaat. Ook in de moderne samenleving willen wij een dienende rol blijven spelen. Zo zijn we op ons terrein bezig met de huisvesting van mensen met autisme.” De ontzuiling, het afkalvende geloof, de misstanden die aan het licht zijn gekomen, het helpt allemaal niet om de abdij in leven te houden. Het aantal broeders neemt al jaren af. Maar volgens Hendrickx zijn er, zeker in deze verwarrende tijden, ook kansen: “Denk bijvoorbeeld aan een kerngemeenschap van broeders, omringd door burgers die zich verbonden voelen met de abdij en daar ook een bijdrage aan willen leveren.”

KLOOSTERKOFFIE Mijn kleine pelgrimage door Brabant was een dag eerder begonnen in het centrum van ’s-Hertogenbosch. Met een kop koffie in het stadsklooster San Damiano. Ik had er aangebeld op

HOLLANDS Glorie

•

ONS KLOOSTERPAD Ons Kloosterpad is 330 kilometer lang en heeft 15 etappes van 16,5 tot 28 kilometer. Op de website (zie onder) kunt u de beschrijvingen bekijken en de routes downloaden. Ook staat er aangegeven in welke kloosters u kunt overnachten en welke hotels, campings en B&B’s aan de route zijn verbonden. Voor wandelaars die meer informatie willen is er het ‘Bindboek’, met behalve de etappefolders ook verhalen van kloosterlingen, historische feiten en mooie foto’s. De komende maanden worden rondom de kloosters ook kortere rondwandelingen uitgezet. De eerste staan al online. visitbrabant.com (kijk bij wandelen)

Op de kofﬁe in het stadsklooster San Damiano.

“Ook in de moderne samenleving willen wij een dienende rol blijven spelen. Zo zijn we op ons terrein bezig met de huisvesting van mensen met autisme”

Abt Hendrickx wandelt bij de Abdij van Berne de kerk uit. Vorige pagina’s: ochtend in de velden bij de Abdij van Berne.

Eetzaal in San Damiano.

Kloosters staan vaak op mooie plekken.

p. 33

Mariadevotie in de landerijen van Heeswijk.

HOLLANDS Glorie

Pelgrim in Brabant

De Kildonkse molen.

De entree van de Abdij van Berne.

de plek waar de kloosterlingen ‘coffee to go’ verzorgen voor met name de kansarmen van de stad – soms met zes suikerklontjes erin voor extra energie. Het klooster staat midden in het leven. Van dinsdag op woensdag zijn wandelaars welkom om er te overnachten. “We krijgen nu mensen over de vloer die hier anders nooit zouden komen en dat is ontzettend leuk”, vertelt huismeester Michel Versteegh, terwijl hij me de eenvoudige kamers met sanitair op de gang laat zien. “Soberheid past bij de franciscanen. Een bed, een tafel en een stoel. Alles wat je echt nodig hebt.” Michel is gepensioneerd hart-longchirurg maar woont nu met zijn vrouw in het klooster. Ze hebben hun vrijstaand huis met uitzicht ingeruild voor drie kamers. “Wij horen tot de Orde van Franciscaanse Seculieren, dat zijn burgers die volgens de lekenregels van Franciscus leven. Daarbij gaat het om eenvoud, omkijken naar anderen, mensen helpen die het minder hebben getroffen.” Na de koffie ging mijn eerste etappe, goed voor zo’n 25

Franciscaanse eenvoud in de kamers van San Damiano.

kilometer, uiteraard langs de Sint-Jan, de prachtige kathedraal van ’s-Hertogenbosch. Tien minuten daarvoor had ik het met Michel van San Damiano nog over matigheid, dat het best allemaal wat minder kan. Vervolgens draaide en zwierde de roomse pracht van de Sint-Jan om me heen. Glas in lood, schilderijen, beeldhouwwerk, pilaren en rijk gedecoreerde plafonds... In lichte verwarring liet ik de stad achter me. Te voet voelt dat anders dan met de auto, trein of fiets. Het gaat langzaam, stap voor stap. Het is de menselijke maat. Met de route op mijn telefoon geladen steeds een beetje verder weg van alle ruis. Tot er niets anders over was dan het geluid van mijn eigen voetstappen in het zand, >

p. 35

Vervolgens draaide en zwierde de roomse pracht van de Sint-Jan om me heen. Glas in lood, schilderijen, beeldhouwwerk, pilaren en rijk gedecoreerde plafonds

Kasteel van Heeswijk.

In het buitengebied van Uden kun je zien dat er veel iijzer in het water zit.

Bezoekers bekijken de kruistwegstaties in de Sint-Janskathedraal.

Het is alsof de traagheid van het land en het bewustzijn van de kloosterovernachting mijn zintuigen wagenwijd hebben opengezet

de groet van een andere wandelaar en het zoemen van de insecten in de bermbloemen. Ondertussen wordt in de Abdij van Berne het ontbijt geserveerd. Broeders, pelgrims en wandelaars schuiven aan. Ik deel de tafel met vreemden. Net als gisteravond bij de broodmaaltijd duurt het niet lang voor er een goed gesprek op gang komt. Met Gelske bijvoorbeeld, een Friezin die met haar man in Brabant heeft gewoond en zestien jaar in het klooster werkte. Sinds het overlijden van haar echtgenoot komt ze elk jaar een week terug.

GLAS ABDIJBIER Of neem mijn collega-wandelaar Léon Clemens, die in het dagelijks leven voedsel exporteert. “Ik kom uit Brabant en heb die kloosters mijn leven lang van de buitenkant bekeken”, zegt hij. “Nu heb ik de kans om ze ook eens vanbinnen te zien. En we moeten snel zijn hè, want over tien, vijftien jaar zijn er volgens mij bijna geen kloosterlingen over.” Het valt me gek genoeg een beetje zwaar om de abdij achter me te laten. Abt Denis, Gelske, Léon en de andere gasten met wie ik twee gebedsdiensten, twee maaltijden, een glas abdijbier en een unieke plek heb gedeeld. Maar eenmaal onderweg door het Brabantse platteland waait het hoofd al snel weer leeg. Een rij met populieren, een slingerende sloot, een koe in het gras. Nog twintig kilometer te gaan naar eindpunt Uden. De lucht is helderblauw en er staat een fijne bries die de bladeren aan de bomen doet ritselen. Al het moois lijkt ook zuiverder binnen te komen. Alsof de traagheid van het land en het bewustzijn van de kloosterovernachting mijn zintuigen wagenwijd hebben opengezet. Ik wandel lichtvoetig, alsof ik een héél klein beetje word opgetild. Bij de Kilsdonkse Molen kom ik Léon weer tegen. Hij was eerder vertrokken en zit op het terras. Of ik ook iets wil drinken. Léon vertelt verder waar hij vanochtend gebleven was: “Ik loop het pad niet in één keer, maar kies telkens een paar etappes uit. Dan probeer ik altijd in een klooster te overnachten. Laatst had ik me in de afstand vergist en moest ik naar Abdij Koningshoeven bellen om te vertellen dat hun pelgrim flinke vertraging had. Werd ik daar ’s avonds laat warm ontvangen en hadden ze eten voor me bewaard. Mooi hè?!” KRISTALHELDERE STEM Terwijl de molenaar de zeilen in de wieken hangt en het waterrad laat draaien – de molen werkt zowel op wind- als waterkracht – neem ik afscheid van Léon. Een ouderwets pad voert langs hagen, velden, akkers en weilanden. De grote wereld voelt er weer klein, overzichtelijk en veilig. Geen techgiganten en

HOLLANDS Glorie

BRABANTS KLOOSTERLEVEN Met enige vertraging door corona is het Brabantse Kloosterjaar op gang gekomen. Vier kloosterordes vieren in 2021 een jubileum, met het 900-jarig bestaan van de norbertijnen in de Abdij van Berne als blikvanger. Er zijn onder meer exposities, wandelingen, open dagen, boeken, kloosterproducten en de opening van Ons Kloosterpad. Het zet de schijnwerpers op een wat vergeten, maar belangrijk en boeiend onderdeel van de geschiedenis van Brabant. Tot diep in de jaren zestig hadden de kloosters veel invloed op het dagelijks leven. De broeders en zusters waren de grondleggers van onder meer het onderwijs, de ouderenzorg en de verpleging. En elke goede katholieke familie stuurde een zoon of dochter naar het klooster. De ontzuiling en enkele grote schandalen hebben het aantal broeders en zusters geminimaliseerd. Op het hoogtepunt in 1960 waren dat er 50.000, tegen 3800 bij de laatste telling in 2019. Veel gebouwen hebben een nieuwe bestemming gekregen als school, museum of cultureel centrum. brabantskloosterleven.nl

ongrijpbare algoritmes, maar de handen in de volle grond. Rechts ligt landgoed Zwanenburg, het enige middeleeuwse landhuis dat in Dinther is overgebleven. Ooit stonden er zes. Het witte pand is alleen van een afstandje te bekijken. Ik volg lange rechte lanen, passeer het dorp Vorstenbosch en loop door de zandverstuiving van Bedaf. De heide staat in bloei en de zon glinstert in het witte zand. Ik beklim een heuvel en zoek een plaatsje in de schaduw voor een bescheiden lunch uit de rugzak. Brabants ‘oerlandschap’ brengt me steeds dichter bij het eindpunt van de etappe: de Abdij Maria Refugie, het Birgittinessenklooster van Uden. Het oerlandschap is ontstaan door landbouwgrond terug te >

Pelgrim in Brabant

De kaarsjes branden in de Sint-Jan.

Bermbloemen aan het kloosterpad.

De Abdij Maria Refugie is een gesloten klooster.

p. 39

Ochtendgloren in de vrij toegankelijke kloostertuin.

Broeders, retraitegasten en wandelaars delen de ontbijttafel.

Landgoed Zwanenburg.

Dwars door de zandverstuiving van Bedaf.

HOLLANDS Glorie

Pelgrim in Brabant

Dan klinkt vanaf het balkon een onzichtbare maar kristalheldere stem: “Onze Vader die in de hemel zijt...” Mijn kleine pelgrimage heeft het eindpunt bereikt

geven aan de natuur. Er groeit onder meer greppelrus, egelboterbloem en veldrus. Het moet uiteindelijk blauwgrasland worden, waarvan in Nederland nog maar vijftig hectare bestaat. Ik steek een beek over met ijzerhoudend water dat roestbruin kleurt. Bij het gehucht Moleneind gaat de route onder de snelweg door het dorp in. Mijn voeten branden, maar mijn hoofd voelt fris als ik het klooster bereik. De zusters leiden er een ‘verborgen en besloten’ bestaan. Ze komen alleen buiten als dat noodzakelijk is, ontvangen slechts vier keer per jaar bezoek en spreken of schrijven weinig. Zelf noemen zij het ‘een zuiver beschouwend leven’. Je kunt er dus niet binnen, maar ik ben precies op tijd om er toch een héél klein beetje van mee te krijgen. Volgens het strakke dagritme is er elke dag om drie uur een gebedsdienst – de Aanbidding van het Allerheiligste Sacrament – in de rijk gedecoreerde kapel. En die is openbaar. Ik doe mijn rugzak af en zoek een plaatsje in een van de houten banken, die kraakt als ik ga zitten. Zonlicht twinkelt door het glas in lood en de geur van kaarsen vult de ruimte. Dan klinkt vanaf het balkon een onzichtbare maar kristalheldere stem: “Onze Vader die in de hemel zijt…” Mijn kleine pelgrimage heeft het eindpunt bereikt. �

KLOOSTERS IN BEWEGING Zestig jaar geleden begon een enorme omwenteling in kerken en kloosters. De rol in de samenleving veranderde en taken binnen onderwijs en zorg werden bijvoorbeeld door de staat overgenomen. Het oude kloosterleven was voorbij en had vernieuwing nodig. Het habijt kon uit, de liturgie moest in de volkstaal en er kwam meer ruimte voor gesprekken en vrije tijd. Van 6 november 2021 tot 9 januari 2022 is in Museum Krona in Uden een tentoonstelling te zien over deze roerige jaren zestig en zeventig. Het museum bevindt zich in een toegankelijk deel van de Abdij Maria Refugie. museumkrona.nl

p. 41

DE BOSWACHTER

Waar is het mooi wandelen dit seizoen? Wim Huijser gaat op pad met een boswachter.

Langs Schotse hooglanders op landgoed Vossenberg

andgoed Vossenberg werd begin 20ste eeuw aangelegd op het Oostersche Veld van het dorp Wijster. De aandeelhouders van de NV Landmaatschappij Drenthe waren vooral eigenaren van plantages in het toenmalige NederlandsIndië. Met ossenploegen werd de heidegrond door de Nederlandsche Heidemaatschappij omgewerkt tot cultuurgrond. Er werd een productiebos aangeplant en de rest van het veld liet men zoals het was. Na de Tweede Wereldoorlog verkocht de maatschappij het landhuis evenals een groot deel van het landgoed aan de Twentse textielfabrikant Doedens B.H. Bruining ten Cate. “Op topotijdreis.nl kun je heel goed de ontwikkeling van het landgoed volgen”, vertelt boswachter Joop Hellinga, die in heel Midden-Drenthe zo’n 3000 hectare beheert. “Vanaf 1974 is het landgoed grotendeels in het bezit van Het Drentse Landschap. Volgens mij was dat uit nood. Toen het minder werd in de textiel en de textielbaron het ﬁnancieel niet meer kon bolwerken, heeft hij de boel verkocht. Op dit moment bezit de stichting zo’n 450 hectare.”

•

KWEKERIJ We lopen door wat men vroeger de Kwekerij noemde, waar uit zaad allerlei boomsoorten werden gekweekt. Proefondervindelijk werd bepaald welke soorten het hier goed deden. Behalve eiken en beuken was dat ook Amerikaanse eik, ﬁjnspar, Douglas spar, zilverspar en

HOLLANDS Glorie

schijncypres. De bomenakker van weleer ontwikkelt zich tot een bos dat zich op een natuurlijke manier kan verjongen. De boswachter wijst op het perceel recht voor ons. “Dat is nog een esdoornkwekerijtje. Wat we nu met het teveel aan opslag gaan doen is herplanten, want ook wij hebben in stukken met alleen sparren nogal last van de letterzetter, een kever die momenteel veel schade aanricht.” Even verderop kijken we uit over een ven, een mooie plek voor libellen en de grauwe klauwier. Daarachter liggen de Eekmaten. Landgoed Vossenberg vormt de waterscheiding tussen het beekdalsysteem van het Oude Diep en dat van de Beilerstroom. De kern van het landgoed is van belang als gebied waar regenwater langzaam in de bodem kan zakken. Het beekdalletje de Eekmaten vormt het begin van de Zuidelijke Sint Niklaasbeek.

TYPEREND DRENTHE “Wanneer je met topotijdreis.nl honderd jaar teruggaat, zie je het typerende Drenthe met in deze omgeving de grote heidevelden en de beekdalen met de mooie hooilandperceeltjes en de slingerende beekjes”, vertelt Hellinga. “Als je dan in de tijd doorschuift, zie je bij wijze van spreken de bulldozer aan het werk. Alles wordt langzaam in cultuur gebracht en dit zijn dan de laatste relicten. Er zal een slecht doorlatende laag onder zitten, zoals in heel Midden-Drenthe. Het is als een omgekeerd soepbord van keileem waardoor het vrij nat bleef en je er veen kon steken om turf te maken. Het Groote Zand bij Hooghalen heeft nog wel van die veenputjes. De bewoners noemden dat ‘het paradijs’. Het was niet meer dan een groepje stuifduinen met een dicht begroeide natte laag. Als daar verderop in het terrein veen werd gestoken om turf van te maken, en die putjes ’s zomers werden droog gepompt, liep het water weg door een greppel naar die duintjes. Je kon daar ’s zomers tussen de duintjes en de bomen in dat kraakheldere water liggen. En ’s winters kon je er schaatsen.” Er waren ooit veel meer van dit soort ‘paradijsjes’ in Drenthe. Tegenwoordig is al het leem doorsneden met sloten en het waterpeil is enorm gezakt, met grote gevolgen voor de natuur.

Uitzicht op de VAM-berg.

Moerasandoorn.

Boswachter Joop Hellinga.

Volgens Hellinga past die zich wel aan, al wordt het dan wel andere natuur, met een andere vegetatie. We kruisen het Hamveld, een naam die waarschijnlijk verwijst naar een aan het water gelegen stuk grond. Maar ook hier is het grondwater in de afgelopen decennia behoorlijk verlaagd. “We proberen het door het dempen van sloten wel lokaal te vernatten”, legt Joop Hellinga uit. We lopen over een aantal grote keien die de indruk wekken dat ze in natte tijden als steppingstones dienen. De boswachter bevestigt het. “Hier moest je ’s winters laarzen aan hebben, >

“Hier moest je ’s winters laarzen aan hebben, zo drassig was het altijd. Tot 2018. Het is wel duidelijk dat er wat verandert in het klimaat”

Reebok in Oude Diep.

p. 43

DE BOSWACHTER “Mensen vinden dat die imposante Schotse hooglanders echt bij Drenthe horen. Ze vinden het ook prachtig als ze dwars op de fietspaden liggen”

Oude Diep.

zo drassig was het altijd. Tot 2018. Het is wel duidelijk dat er wat verandert in het klimaat. Daarom wordt het steeds belangrijker dat het regenwater langzaam in de bodem kan zakken zodat we het kunnen vasthouden. Als je hoort wat er aan drinkwater wordt opgepompt! We verbruiken 130 liter per dag in de huishouding. Maar dat water moet wel eerst de grond in.” Bij de opmerkelijke veranderingen lijkt dit jaar ook het jakobskruiskruid te horen dat overal explosief groeit. Heeft de boswachter er een verklaring voor? “Het komt denk ik door de verschraling. Maar misschien heeft het ook met het afgelopen natte voorjaar te maken. Het is een pionier die schone grond zoekt tot de natuurlijke vijanden er zijn. Maar het groeit dit jaar als haren op een hond. Ik heb het zelfs in mijn voortuin. De verspreiding door wind is hooguit twintig meter. Ik vermoed dat mensen en dieren het verder dan die twintig meter verspreiden. Het is giftig voor koeien als het in het hooi zit, in het veld eten ze er omheen, maar het is wel een heel waardevolle plant voor veel vlinders en insecten. In het Hunzedal hanteerden we met een groep vrijwilligers het beleid ‘wel groeien, niet bloeien’. Dus vóór de bloei het kopje eruit, zodat de rupsen het voedsel houden en zich kunnen verpoppen. Het ziet er mooi uit, behalve als je hooi wil winnen. Op onze verpachte landen kunnen de boeren er niets mee.”

SCHOTSE HOOGLANDERS Rustig maken we een omweg langs de kudde Schotse hooglanders met kalfjes. “Onze Schotse vrienden”, zegt Hellinga.

HOLLANDS Glorie

“Meestal liggen ze in de schaduw of staan ze in de plas.” We staan stil om het beeld van de grote grazers onder de lage eiken nog even in ons op te nemen. “Dit is een plaatje”, moet hij bekennen. “Mensen vinden dat die imposante Schotse hooglanders echt bij Drenthe horen. Ze vinden het ook prachtig als ze dwars op de ﬁetspaden liggen. Het zijn ook heel ﬁjne beesten en heel imposant.” Terwijl we het bos in lopen, vertelt Joop Hellinga dat hij is opgegroeid in Marsum, op de Friese klei onder de rook van Leeuwarden, waar hij als kind al het veld in ging. “Vissen, vlotje varen, hutten bouwen, ’s winters vogels uit het ijs redden, sporen zoeken in de sneeuw. En natuurlijk kievitseieren zoeken, dat was toen ecologisch nog onschuldig. Ik heb eerst de landbouwschool gedaan. Maar als je geen boerenzoon bent, kun je geen landbouwbedrijf beginnen. Vervolgens ben ik naar de bosbouwschool in Velp gegaan. ‘Als je als opzichter of boswachter aan de slag wil, en niet na een HBO-opleiding achter een bureau wilt belanden, kun je beter stoppen’, kreeg ik halverwege het eerste jaar als advies van de leraar Natuurbeheer, die wist dat ik liever buiten was.” Voor Hellinga het natuurbeheer in kon moest hij wel eerst ervaring opdoen. Na verschillende banen in onder andere Wageningen, Deventer en Nationaal Park De Oude Venen, kwam hij via de Veluwe en Noord-Holland in 2015 als rayonbeheerder bij Het Drentse Landschap, waar hij in het begin ook het Hunzedal erbij deed.

IN DE KEUKEN We kijken ten slotte uit over het veld dat volgens een nieuw beheerplan is ingericht. Ook hier zien we een rijke vegetatie met pitrus en jakobskruiskruid. Het maaibeleid is door Het Drentse Landschap aangepast en er wordt meer geëxperimenteerd met gefaseerd maaien. Vijf tot tien procent moet blijven staan volgens de Gedragscode Natuurbeheer. Op niet verpacht land zoals hier is dat dertig tot vijftig procent. “We maaien elk jaar een hoeveelheid in stroken”, legt Joop Hellinga uit. “Dan krijg je drie lagen vegetatie. Vorig jaar zagen we in september de zwaluwen voor ze op trek gingen boven het veld op insecten foerageren. Als je alles gemaaid zou hebben, zie je dat niet. Dat kan om een beheertechnische reden gebeuren, maar als dat niet hoeft is het wel jammer. Ook voor bijvoorbeeld de volgende generatie insecten, waarvan het nageslacht overwintert in de stengels.

Ganzen in het Reigerveen.

Blauwtje op landgoed Vossenberg.

Deze voer je dan allemaal af. Zo hebben we allemaal een eigen visie en doel. Je kan dingen doen en dingen laten. Er zal wel een reden achter zitten waarom andere beheerders het anders doen dan wij. Het zou helemaal niet zo’n gek idee zijn om eens wat vaker bij elkaar in de keuken te kijken en informatie te delen.” � �

Wandelroute

Over landgoed Vossenberg loopt een gemarkeerde wandelroute van 6,5 kilometer. Startpunt is de brug over het Linthorst-Homankanaal aan de weg van Wijster naar Bruntinge. Parkeren op de oude losplaats op de westoever (de kant van Wijster). Honden zijn binnen de delen waar koeien grazen alleen aangelijnd toegestaan.

Reigerveen.

Schotse hooglanders.

�

Eten en drinken

• Rickkies Boer’n Bistro Smalbroek 35, Beilen rickkies.nl • Brasserie Spier Brinkkampen 1, Spier brasseriespier.nl • Restaurant de Ar Hoofdstraat 42, Westerbork de-ar.nl • Hotel-Restaurant Het Witte Veen K. Brokweg 16, Witteveen hotelwitteveen.eu

Tekst Wim Huijser Foto’s Karla Leeftink - Het Drentse Landschap

p. 45

WEG IN NEDERLAND Tekst & samenstelling Amélie Dufour

MET DE (KLEIN)KINDEREN

ALLÉÉN VOOR DURFALS “Het vreemdste dierenpark van Nederland”, zo noemen ze zichzelf. De Oliemeulen in Tilburg begon ruim dertig jaar geleden als een reptielenhuis en is inmiddels uitgegroeid tot een waar dierenpark. Van loslopende stinkdiertjes tot vliegende hondjes: deze – en ruim 150 andere diersoorten – zijn hier te bewonderen. In de binnenverblijven vindt u hagedissen, slangen, spinnen en krokodillen, buiten de apen, katachtigen en

roofvogels. En voor de échte durfalletjes: er zijn meerdere slangen- en spinnendemonstraties per dag waarbij bezoekers de slang en spin even mogen aanraken of vasthouden… • E 12 voor volwassenen, E 11 voor kinderen van 3 t/m 12 jaar. Dierenpark de Oliemeulen, Reitse Hoevenstraat 30, Tilburg. oliemeulen.nl

NOSTALGISCH REISJE Poppen, treinen, auto’s, lego en oude speelautomaten: in speelgoedmuseum Kinderwereld in het Drentse Roden is het allemaal te zien. Alleen kijken naar speelgoed is natuurlijk een beetje saai, daarom zijn er ook veel mogelijkheden om er echt mee te spelen. Zo kunt u mee in een antieke draaimolen, fietsen op bijzondere oude rijwielen en spelen met diabolo’s en tollen. Zijn de kleintjes uitgespeeld? Drink dan rustig een kopje koffie in het museumcafé, met zicht op de buitenspeelplaats. • E 6,50 voor volwassenen, E 4,50 voor kinderen van 4 t/m 12 jaar, museumkaart geldig. Museum Kinderwereld, Brink 31, Roden. museumkinderwereld.nl

HOLLANDS Glorie

SLAPEN IN HET STRO Kinderen vinden het hier fantastisch, en u vast ook. Bij Stro-Hotel Hayema Heerd, in het hoge noorden van Groningen (er gaat dus wel wat boven Groningen-stad), kunt u slapen in het stro. En dat is comfortabeler dan u denkt: het bed veert en deint een beetje, vormt zich naar uw lichaam, geeft warmte in de winter en bij zomerse temperatu-

ren juist een beetje verkoeling. Kies uit een van de drie iglo’s van stro (twee tot vier personen), een heus Strokasteel (twee tot zes personen) of de hooizolder (groepsaccommodatie, geschikt voor 14 personen). • Vanaf E 90 voor twee personen per nacht. Stro-Hotel Hayema Heerd, Jensemaweg 3, Oldehove. hayemaheerd.nl

BOEKENWURMENPARADIJS

BEESTJES VOOR DE KLEINTJES Leuk voor de kleintjes: het Bosdierenpad in Delft. Gastouder Petra Bosman creëerde eind 2019 een gedeelte van het natuurgebied langs de A4 tot een heus Bosdierenpad. Van een schildpad tot een konijntje in een holle boom, van een kikker tot een schattig varkentje: ze

zijn hier allemaal goed verstopt en wachten erop gevonden te worden door kinderen. En ze kunnen er ook kabouters tegenkomen! • Het begin/einde van het pad ligt langs de N470, vlak voor het tunneltje onder de weg doorgaat. Er staat een bord. Tanthofkade, Delft.

Stap in de lift van Abeltje, maak een poezenvlog met Minoes en bouw de mooiste versjes bij Ibbeltjes Gedichtenbouwplaats. In de tentoonstelling ‘De eigenwijze kinderen van Annie M.G. Schmidt’ ontmoeten u en uw (klein)kinderen alle knotsgekke personages van de grande dame van het Nederlandse kinderboek. Jongere kinderen kunnen in ‘Ik ben kikker’ de door Max Velthuijs gecreëerde wereld van Kikker en zijn vriendjes binnenstappen en alles leren over emoties. Genoeg te doen dus, voor zowel jong(er) als (wat) oud(er). • Kinderboekenmuseum, Prins-WillemAlexanderhof 5, Den Haag. E 10 voor volwassenen, E 8,50 voor 7/m 18 jaar, E 7,50 voor 2 t/m 6 jaar. Museumkaart geldig. kinderboekenmuseum.nl

KLIMMEN & KLAUTEREN Honderd procent kidsproof, aldus de testers van het blog met tips voor leuke uitjes met kinderen. Zij testten de twee nieuwe klimparcoursen in Almere: het nieuwe kinderparcours met junglethema en het uitdagende (extreme) parcours. Naast Almere, kunt u ook in Amsterdam, Rotterdam en Venlo terecht voor het betere klim- en klauterwerk. In Rotterdam bevindt Fun Forest zich aan de rand van de Kralingse plas: wie uitgeklauterd is kan hier ook terecht voor suppen of kanoën. • Kijk voor alle mogelijkheden en prijzen op funforest.nl

p. 47

B&B’s vol historie

Slapen als een prins Ons land telt honderden bijzondere kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen. Prachtige plekken waar rijke stedelingen tussen 1600 en 1900 hun vakanties doorbrachten, weg van de lawaaierige stad. De huidige eigenaren koesteren deze bijzondere plekken en zien het als hun taak om ze voor de toekomst te behouden. Gelukkig maken deze B&B’s het mogelijk dat wij allemaal kunnen meegenieten van deze pracht en praal. Tekst Caroline Vlietstra

Kasteel Ammersoyen.

HOLLANDS Glorie

p. 49

B&B Huize Boschoord

“

an de rand van Sint Nicolaasga, te midden van het Friese merengebied, ligt Huize Boschoord. Dit monumentale pareltje werd in 1871 gebouwd als buitenverblijf in opdracht van burgemeester Bernard van Welderen Baron Rengers (1868-1896). Zoals de huidige eigenaar, jonkheer Tjalling van Eysinga vol trots zegt: “Dit is het mooiste landgoed van heel Europa”. Rombout van Kuijk, multitasker en beheerder van de B&B, vertelt waarom. Huize Boschoord, drie jaar terug geheel verbouwd, is sinds einde zomer 2019 in bedrijf als bed and breakfast. Rombout: “We hebben acht ruime kamers, allemaal totaal anders, maar toch hebben ze één ding gemeen; ze bezorgen je niet alleen een fijne nachtrust, hier boek je een belevenis. Zo ga je helemaal terug in de tijd in onze kamer ‘De Oude Keuken’ met de 19de-eeuwse antieke koperen waterpomp en het mahoniehouten bed van betovergrootvader Graaf Gijsbert Karel van Hogendorp. Vanaf het balkon van ‘De Harinxma Balkonkamer’ heb je uitzicht over het gehele landgoed en in ‘De Prinsen Balkonkamer’ – met uitzicht op de boomgaard – zijn leden van de koninklijke familie te gast geweest. Dat zegt wel genoeg over de pracht en praal van Huize Boschoord. Vanuit ‘De Meidenkamer’, het vertrek waar vroeger de dienstmeisjes verbleven, heb je vrij uitzicht over de tuin en het koetshuis. Verder vind je in het hele huis details die je aan vroeger doen denken. Zoals de zogenaamde voetbel, de belletjes met veertjes in de vloer die men vroeger gebruikte om een bediende te laten komen.”

ZWOELE ZOMERAVONDEN Huize Boschoord ligt in een omgeving waar van alles te doen is. Denk aan de Elfstedenfiets- of autotocht, alle watersportmogelijkheden, de Sint Nyk golfbaan op 3 kilometer afstand en de vele wandelpaden. Zelfs schaatsen in Thialf Heerenveen behoort tot de mogelijkheden. Rombout: “In deze omgeving met zijn prachtige Friese dorpjes is van alles te doen, maar op het landgoed zelf zul je je ook niet snel vervelen. In het Vegelinbos, het bos waarin Huize Boschoord staat, kun je bijvoorbeeld heerlijk wandelen en op de twee bosmeren met terras in het water, kun je roeien, kanoën en suppen. De watersport-

HOLLANDS Glorie

benodigdheden zijn bij ons te huur. En, heel romantisch, in de zomermaanden kun je hier bij ons theehuisje aan het meer de zon onder zien gaan. Voor de barbecue en vuurkorf zorgen wij. Een verkoelend drankje mag je zelf uit onze honesty bar pakken. We geloven in de eerlijkheid van onze gasten.”

KOETSHUIS Rombout heeft nog een nieuwtje. “We gaan uitbreiden. De tekeningen zijn al gemaakt. In ons koetshuis wordt volgend jaar begonnen met de bouw van vier tot zes units, luxe studio’s met eigen keuken en terras. Voor alle gasten die wat langer van ons prachtige landgoed willen genieten.” • Huisterheide 1, Sint Nicolaasga, Friesland huizeboschoord.nl

“In ‘De Prinsen Balkonkamer’ – met uitzicht op de boomgaard – zijn leden van de koninklijke familie te gast geweest. Dat zegt wel genoeg over de pracht en praal van Huize Boschoord”

Kamer en suite op de bel-etage.

De Harinxma Balkonkamer.

p. 51

“Een oudje dus met, precies zoals bij mens en dier, alle gebreken van dien. Wij trachten er zo goed mogelijk voor te zorgen en vinden de uitdaging ontzettend leuk”

De blauwe kamer.

HOLLANDS Glorie

De gele kamer.

B&B Buitenplaats Bemelen

et buiten Maastricht, aan de oostrand van het Maasdal, ligt Buitenplaats Bemelen. Rust, ruimte, privacy en kleinschaligheid zijn hier de trefwoorden. Louise Oosterlee: “Bij ons waan je je drie eeuwen terug in de tijd.” Op een boogscheut afstand van Maastricht bouwde Andries Matthijs Hesselt van Dinter in de eerste helft van de 18de eeuw een buitenverblijf dat generaties lang in de familie zal blijven. Diende het huis – met bijbehorend parkje en verhoogd terras – vroeger vooral als zomerverblijf, sinds 25 jaar wordt het bewoond door Louise en Pieter Oosterlee, gastheer en -vrouw van de B&B. Buitenplaats Bemelen, met woonhuis, paviljoen en koetshuis, is een historische buitenplaats. Louise Oosterlee: “Een oudje dus met, precies zoals bij mens en dier, alle gebreken van dien. Wij trachten er zo goed mogelijk voor te zorgen en vinden de uitdaging ontzettend leuk.” Al vijftien jaar runnen Louise en Pieter Oosterlee de B&B op Buitenplaats Bemelen. In 2006 is het echtpaar begonnen met het opknappen van het verblijf. Hiervoor waren heel wat vaklieden nodig; een dakdekker, loodgieter, elektricien. Om alle werkzaamheden mogelijk te maken, is de familie de B&B begonnen. “Zo dragen onze gasten dus een steentje bij aan de restauratie”, vertelt Louise.

ONTBIJT Maar dat is niet de enige reden waarom het echtpaar de B&B is begonnen. Louise en Pieter zitten niet graag stil en vinden het heerlijk om voor hun gasten te zorgen. De dag in Buitenverblijf Bemelen begint al vroeg, om half zeven uur staat Louise al in keuken. Louise: “Vanwege de kleinschaligheid kunnen we onze gasten een eigen eetkamer bieden en dekken we twee tafels; één in de grote eetkamer die vroeger officieel de ‘Sael’ heette en werd gebruikt voor uitgebreide dinertjes na de jacht, en eentje in een kleinere ruimte waar de heren zich na het eten plachten terug te trekken voor sigaar en digestief. Daar tussenin ligt de ‘Dameskamer’, nu mijn domein, de keuken waar de scones, clafoutis, omeletten en panna cotta gemaakt worden.” Louise vindt het elke keer weer een verrassing wie er komt logeren. “Tot nu toe hebben we vreselijk geboft met onze gasten. We beschikken over vier kamers, maar verhuren er in principe maar twee tegelijk. Dan blijft het lekker rustig en

kunnen we iedereen extra verwennen.” En dat verwennen doen de eigenaren. Buiten al het versgebakken lekkers van de gastvrouw staat er zelfgemaakte jam van de heer des huizes op tafel. Emmers vol kersen worden er geplukt om er vervolgens jam van te maken. En wat later in het seizoen hangen de peren aan de bomen. Dan kunnen de gasten een potje perenjam bij het ontbijt verwachten.

OMGEVING Doorgaans arriveren de gasten bij Buitenplaats Bemelen in het begin van de middag. Terwijl Louise haar gasten voorziet van thee en koffie, vertelt ze iets over de omgeving. Over de verschillende wandelroutes, de leuke restaurantjes, de fietsverhuur, de boottocht van Maastricht naar Luik, de mogelijkheden voor een ballonvaart en winkelwalhalla Maastricht, slechts vijfeneenhalve kilometer verwijderd van de B&B. “Vanaf Buitenplaats Bemelen kun je in de winter, wanneer de bomen hun bladeren hebben laten vallen, vanaf hier de torens van het Vrijthof zien. Voor een adembenemend uitzicht hoef je dus niet per se de luchtballon in”, sluit Louise af. • Gasthuis 55, Bemelen, Limburg buitenplaatsbemelen.nl

p. 53

B&B Koetshuis kasteel Ammersoyen “Ons motto is dat er maar drie zaken echt belangrijk zijn: een goed bed, een fijn ontbijt en rust. Dan ziet de wereld er opeens veel beter uit”

HOLLANDS Glorie

het kasteel te gaan geven. We schreven een sollicitatiebrief, maakten een businessplan en de rest is geschiedenis.”

OUDE DETAILS In 2019 konden de twee mannen aan de slag. In eerste instantie werd er geklust en was de eer aan de styliste om de vier kamers in te richten. “Alle oude details zijn behouden gebleven: de eiken plafonds, de houten vloeren, de met de hand gesmede nagels, de originele raampartijen… Het gebouw zelf zorgt voor de sfeer. Bij ons vind je verder geen opsmuk. Ons motto is dat er maar drie zaken echt belangrijk zijn: een goed bed, een fijn ontbijt en rust. Dan ziet de wereld er opeens veel beter uit.” UITGEBREID ONTBIJT Willem en Ruud zijn het Koetshuis begonnen vanuit een passie voor gezond en authentiek eten. Hier worden de gasten dan ook verwend met enkel verse ingrediënten, zoveel mogelijk ingekocht bij lokale ondernemers. Denk aan vers desembrood en gebak, biologische groenten en scharrelvlees. Ruud: “Het stukje vlees is afkomstig van een Lakenvelderkoe die gegraasd heeft in de Bommelerwaard. Bertha 23 zeg maar”, lacht Ruud. “Na het nuttigen van een stevige ontbijt, bij mooi weer geserveerd op het terras met uitzicht op het kasteel of de uitgestrekte weilanden, ben je klaar voor een fiets- of wandeltocht in de omgeving, een watersportactiviteit op de Maas, of een stedentrip naar de historische steden ’s-Hertogenbosch of Zaltbommel. En niet te vergeten, een must: een bezoek aan onze buren, kasteel Ammersoyen.” • Kasteellaan 3, Ammerzoden, Gelderland bnbkasteelammersoyen.nl

uud van Dulmen en compagnon Willem Klavers openden in juni 2020 de deuren van de bed and breakfast het Koetshuis kasteel Ammersoyen. Deze B&B ligt op het landgoed van kasteel Ammersoyen, gelegen in het zuidwesten van Gelderland, tussen de rivieren Maas en Waal. Verwennen en gastvrijheid staan bij de twee mannen op nummer één. In 1957 kocht Geldersch Landschap & Kasteelen (GLK) kasteel Ammersoyen. De grote restauratie begon in 1959 en duurde maar liefst zestien jaar. Met de verbouwing en het weer uitgraven van de gracht, keerde ook de middeleeuwse sfeer terug. En zo werd kasteel Ammersoyen een van de best bewaarde middeleeuwse kastelen van ons land. Pal naast het kasteel ligt het statige koetshuis, ook wel werkhuis genoemd; vroeger de plek waar werklui woonden en waar de koetsen werden gestald. Dit koetshuis annex werkhuis met de treffende naam, het Koetshuis, wordt tegenwoordig gerund door Ruud en Willem. Of het nu gaat om een weekendje weg of het geven van een huwelijksfeest na de plechtigheid in kasteel Ammersoyen, de B&B met groot terras is een prachtige locatie. Ruud: “Toen we in 2018 de advertentie van GLK zagen, waren we gelijk enthousiast. Ze zochten iemand die het Koetshuis wilde exploiteren. Dit paste bij ons plan: ooit hebben Willem en ik namelijk afgesproken dat we, aan het einde van onze carrières, samen iets leuks wilden ondernemen. En hoe leuk is het runnen van een B&B!” Willem is registervinoloog en Ruud heeft, samen met zijn vrouw, veertien jaar lang een B&B in Frankrijk gerund. Ruud: “Eenmaal terug op Nederlandse bodem begon het weer te kriebelen. Ik had zin in een nieuw avontuur en Willem zag het ook helemaal zitten. Hij opperde het plan om wijncursussen en wijnworkshops in

Rechts van het kasteel zie je het koetshuis.

p. 55

“Kasteelheer is een mooie titel, maar voor duurzaam wonen met behoud van het monumentale karakter, komt wel het een en ander kijken”

HOLLANDS Glorie

B&B Kasteel Geulle

en prachtig kasteel aan de Maas, omgeven door een gracht vol snoeken en karpers en een tuin vol eeuwenoude bomen. Dat is de plek waar Alphons en Ariane Tonino, kasteelheer en -vrouw, hun B&B runnen. Zo’n 12 kilometer ten noorden van Maastricht, tussen de Maas en het Julianakanaal, liet Wolter Hoen van Hoensbroeck vanaf 1600 kasteel Geulle bouwen. Van het imposante bouwwerk, klaar in 1620, schittert de Voorburcht met slotgracht nog steeds in volle glorie. Een gedeelte daarvan wordt sinds 2008 verhuurd als B&B. Alphons Tonino kan zich sinds 1974 kasteelheer noemen. “Een mooie titel, maar voor duurzaam wonen met behoud van het monumentale karakter, komt wel het een en ander kijken. Kasteeleigenaar zijn heeft zo zijn voor- en nadelen. We wonen prachtig, maar zijn nooit klaar. Elke generatie draagt zijn steentje bij aan het behoud”, zo vertelt Alphons.

GESCHIEDENIS Vanaf 1895 was kasteel Geulle eigendom van de overgrootvader van de vrouw van Alphons, Ariane Tonino. “In 1974 hebben we het kasteel van de erfgenamen van Aefferden-Brouwers gekocht”, blikt Alphons terug. “Zo’n vijf jaar, van 1978 tot 1983, zijn we bezig geweest met het restauratiewerk en het bouwen van een appartement in de linkervleugel, de vroegere stallen. In de tijd dat ik werkzaam was als orthopedisch chirurg, verhuurden we het appartement onder andere aan arts-assistenten. Na mijn pensionering in 2007 zijn we de B&B begonnen.” Het appartement bestaat uit een grote living met aangesloten eethoek en volledig uitgeruste keuken. Daarboven twee ruime slaapkamers met douche en toilet, respectievelijk de Torenkamer en de Pauwenkamer (die aansluit op een kleine zitkamer voor vrienden of kinderen). Alphons: “Wanneer onze gasten bij ons logeren, hebben ze echt het gevoel dat ze in een oud gebouw slapen. Met uitzicht op het park, de tuin en de gracht. Maar al slaap je in een oude voormalige stal, je geniet wel van alle comfort die bij deze eeuw hoort. En dat

wordt op prijs gesteld; veel van onze gasten komen jaarlijks terug en verblijven hier dan één of twee weken.” Bij aankomst op het kasteel staan Alphons en Ariane klaar met een glas wijn, afkomstig van de Apostelhoeve, één van de oudste wijngaarden van Nederland. Voor de volgende ochtend zetten de gastheer en -vrouw het ontbijt met streekproducten klaar. “Het fijne aan een appartement is dat mensen zelf kunnen beslissen wanneer ze hun dag beginnen. Daarvoor ben je natuurlijk ook op vakantie. Na het ontbijt kun je van al het moois dat Zuid-Limburg te bieden heeft genieten. Onze B&B ligt slechts 25 kilometer verwijderd van het Franstalige Luik en het Duitstalige Aken. In beide steden is van alles te doen. Zo staat Luik bekend om zijn Italiaanse winkeltjes en ‘La Batte Markt’ en kent iedereen Aken van de kerstmarkt. Zo’n 300 meter vanaf ons kasteel kunnen de gasten ook het pondje naar het mooiste dorp van Vlaanderen pakken: het Belgische Oud-Rekem. Hier kunnen ze ons ‘grote broertje’, kasteel d’Aspremont-Lynden, bezoeken.”

PLAATJE VAN EEN TUIN Maar je hoeft natuurlijk nergens heen. Alphons en Ariane hebben namelijk van hun kasteeltuin een waar paradijsje gemaakt. Het echtpaar onderhoudt de tuin met grote zorg en liefde en is trots op het feit dat hun kasteeltuin wordt opgenomen in de gids ‘Groen Erfgoed’, een boekje met de mooiste historische tuinen en groen van Nederland. Alphons: “Mijn tip? Zoek een mooi plekje uit in onze tuin, waan je terug in de tijd en geniet.” • Geulderlei 1, Geulle, Limburg kasteelgeulle.nl

Benieuwd naar waar u nog meer kunt genieten van een verblijf in een B&B op een kasteel, historische buitenplaats of landgoed? De stichting Kastelen, historische Buitenplaatsen en Landgoederen (sKBL) heeft ze voor u op een rijtje gezet. bb-op-kasteelbuitenplaats-of-landgoed

p. 57

ONZE KEUZE - BOEKEN Tekst Serena Caruso en Pablo Pichel

Ernstige blik op het verleden In de eerlijke, openhartige en ontroerende biografie ‘Ernst’ vertelt zanger Ernst Daniël Smid (1953) aan Enno de Witt zijn verhaal. Over zijn woelige privéleven, de eenzame kanten van succes, zijn huwelijk met zijn jeugdliefde en zijn tweede huwelijk met ballerina Roos, die jong aan kanker overleed. Verder vertelt hij over zijn leven met de ziekte van Parkinson, de twijfels en de faalangst die hij altijd met zich heeft

meegedragen en zijn financiële problemen. Het boek staat ook vol geestige anekdotes en natuurlijk komt zijn toewijding aan klassieke muziek aan bod. Hoop en humor vormen de rode draad door het verhaal, vermengd met een zelfkritische blik. Dit alles vormt een aangrijpend zelfportret. (SC) • Ernst Daniël Smid, ‘Ernst’, Xander Uitgevers, E20,99.

Patisserie uit eigen keuken Patisserie staat vaak voor precisie en verfijning, een baktechniek die niet voor iedereen is weggelegd. Issa Niemeijer-Brown probeert met zijn boek ‘Patisserie van de bakker’ de amateurkok over de streep te trekken door op een heldere manier simpele handelingen te beschrijven. De auteur deelt de geliefde recepten van Gebroeders Niemeijer, een ambachtelijke Franse bakkerij in hartje Amsterdam. Stap voor stap legt hij uit hoe je frisse citroencrème, smaakvolle tartelettes en knapperige speculaasjes kunt maken. Zonder vakopleiding dus. Dat lukte ook al met zijn vorige boek: ‘Een boek over brood’, dat veel succes oogstte bij bakminnend publiek. Dus dit boek belooft veel goeds voor de thuisbakker. (SC)

�

• Issa Niemeijer-Brown, ‘Patisserie van de bakker’, Uitgeverij Brandt, E30.

Wij mogen drie exemplaren van dit boek weggeven. Wilt u kans maken, ga dan naar www.hollandsgloriemagazine.nl en vul uw gegevens in bij Mail & Win.

Canon van componisten Sinds jaar en dag droomt Cor Bakker van een album met de mooiste melodieën van eigen bodem. Als cadeau voor zijn zestigste verjaardag, trakteert de voormalige pianist van ‘Mooi! Weer De Leeuw’ zichzelf dan eindelijk op de cd ‘Hollandse Helden’. Samen met het Metropole Orkest blaast hij de vaderlandse klassiekers nieuw leven in en biedt hij zo fenomenen als Toon Hermans en Jules de Corte weer een podium. Swing mee en zing mee met een moderne versie van

HOLLANDS Glorie

Lenette van Dongens ‘Je denkt aan mij’, of ervaar nostalgie met Rogier van Otterloo’s ‘Rosa Turbinata’ uit ‘Turks Fruit’. Naast zijn voorbeeld Louis van Dijk, zet Cor Bakker zichzelf ook op de lijst der groten, met een lied opgedragen aan zijn derde dochter Brechtje. Een album over heimwee naar het verleden, maar met voldoende hoop voor de toekomst. (PP) • Cor Bakker, ‘Hollandse Helden’, Cor Bakker Music. E15.

De vergeten keuken van de Wadden Aan de Wadden zijn vele boeken gewijd vanwege hun bijzondere natuur en ontstaangeschiedenis. Voor de eetcultuur is beduidend minder aandacht. Journalist Lodewijk Dros en kookspecialiste Annette van Ruitenburg brengen daar verandering in. Zij speurden oude kinderboeken, familieverhalen en reisverslagen af naar informatie over het vergeten eten van het Waddengebied. In ‘Lekker Wads’ nodigen de twee u uit aan tafel voor de échte eilandkeuken en beschrijven haar geschiedenis en evolutie. Hier geen waddenmenu’s met mosselen

of zeekraal, maar een overvloed aan verrassende gerechten, zoals Terschellinger pondkoek of de labskaus van Schiermonnikoog. De waddenmensen waren fijnproevers met de bijbehorende vreemde trekjes. Zo was schapendrek het geheim van de Texelse groene kaas en zeehondensoep een ware delicatesse. Naast de smakelijke anekdotes en sterk gekruide metaforen van Lodewijk Dros, geeft Annette van Ruitenburg tientallen recepten met kleine voetafdruk. (PP)

mogen drie exemplaren van dit boek weggeven. Wilt u kans maken, ga dan � Wij naar www.hollandsgloriemagazine.nl en vul uw gegevens in bij Mail & Win. • Lodewijk Dros en Annette van Ruitenburg, ‘Lekker Wads’, Uitgeverij Boom. E27,50.

Kunst zonder verhaal In de nasleep van de Eerste Wereldoorlog, trachtte een groep kunstenaars orde in de chaos te scheppen met kunstwerken zonder betekenis of verhaal. De groep, onder wie ook Piet Mondriaan en Gerrit Rietveld, zou de geschiedenisboeken ingaan als ‘De Stijl’. Met minimaal kleurgebruik en eenvoudige vormgeving streefden de kunstenaars rust en harmonie na en creëerden ze een tijdloze, maar toegankelijke stijl. Theo van Doesburg gold met zijn Leidse maandblad ‘De Stijl’ als een belangrijke speler binnen de kunstbeweging. In het blad verkondigde hij hun

ideeën en bracht hun kunst aan de man. Het boek ‘De Stijl: Theo van Doesburg & tijdgenoten’ verscheen naar aanleiding van een tentoonstelling in het Lalique Museum. Daarin staan het leven en werk van Van Doesburg en de internationale invloed van De Stijl op kunstenaars en stromingen centraal. De tentoonstelling is nog tot en met 19 juni 2022 te zien. (PP) • B.M. Janssens en Linda Roelfszema, ‘De Stijl: Theo van Doesburg & Tijdgenoten’, E9,50. Het boek is uitsluitend verkrijgbaar in de museumshop aan de Gasthuisstraat 1 in Doesburg.

Voor het heerlijke avondje De stokoude Sint staat te boek als een gulle gever, die mensen graag verrast. In ‘Het grote receptenboek van Sinterklaas’ vindt u dan ook niet de namen van boeven en braveriken, maar tal van recepten voor ’t avondje van Sinterklaas. Als een hulpsint in spé deelt schrijver Manon van der Meulen de recepturen van klassiekers als kruid- en pepernoten, speculaas en borstplaat, maar bijvoorbeeld ook van speculaaskruiden en amandelspijs. Wie zich volwassen voelt,

kan zich onder andere tegoed doen aan sinaasappelsalade, Spaanse wortelsoep of bisschopswijn. Ten slotte laat Manon zien dat de goedheiligman ook op zijn leeftijd nog steeds met zijn tijd meegaat. Het boek biedt namelijk suikervrije, glutenvrije en veganistische alternatieven voor zijn bekendste lekkernijen. (PP) • Manon van der Meulen, ‘Het grote receptenboek van Sinterklaas’, E27,50. Te bestellen via: info@mangermanger.nl

p. 59

‘Boeiend... Zeker voor lezers die houden van literaire thrillers met sociale nuance en ingetogen charme.’ The Wall Street Journal ‘Maakt dat je direct een ticket wilt kopen om je onder te dompelen in la France profonde.’ Irish Independent

Bruno Courrèges mag dan wel politiecommissaris zijn, eigenlijk heeft hij niet veel te doen in het kleine plaatsje Saint Denis in de Dordogne. Hij heeft een dienstwapen, maar dat draagt hij nooit. Hij heeft het recht mensen te arresteren, maar dat is in zijn loopbaan slechts één keer voorgekomen. Op Bevrijdingsdag wordt de grootvader van een Algerijnse dorpsgenoot dood aangetroffen. Men vermoedt een racistisch motief vanwege een groep extreem-rechtse jongeren die actief is in de buurt. Bruno is echter niet overtuigd en stelt een grondig onderzoek in, dat geheimen uit het verleden blootlegt en de verhoudingen binnen het dorp ernstig verstoort.

WALKER De zwarte diamant

‘Lyrisch. . . . Walker schetst de geneugten van wijn, eten, liefde en vriendschap van zijn Franse gemeenschap met duidelijke genegenheid maar zonder sentimentaliteit. Zijn dorpelingen zijn niet méér immuun voor de moderne tijd dan de rest van ons – ze drinken gewoon betere wijn.’ Publishers Weekly

De Engelsman Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek journalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a. Moskou en Washington. Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Benoît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com

Een zaak voor Bruno, chef de police

ISBN 978-90-831675-2-7

MARTIN WALKER Bruno chef de police

Martin

Het eerste deel in de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police.

‘De geneugten van het leven in de Dordogne en een intrigerend mysterie… een winnende combinatie.’ Telegraph

Martin

WALKER

Bruno chef de police

Misdaad in het hart van de Dordogne

9 789083 167527 LITERAIRE THRILLER

Cover Bruno deel 1.indd 1

10-08-2021 12:31

‘Walkers ontspannen stijl en humor brengen zijn boeiende held en het charmante dorp tot leven. Een van de leukste boeken die ik in lange tijd heb gelezen.’ Sunday Telegraph

Op een zomerochtend wordt politiecommissaris Bruno Courrèges ruw gewekt door de sirene op het gemeentehuis van Saint Denis, die de vrijwillige brandweer oproept. Bruno volgt de brandweer naar een grote loods die in lichterlaaie staat en de omliggende wijngaard in vlammen zet. Korte tijd later wordt het dorp in de Périgord bezocht door een Californische wijnmaker met grootse plannen. Hij wil een enorm wijnhuis in de vallei opzetten, wat een aardige opsteker zou zijn voor de plaatselijke economie. Het plan zaait verdeeldheid onder de bewoners van Saint-Denis, waarbij de gemoederen hoog oplopen. Als er een moord wordt gepleegd, neemt de dreiging serieuze vormen aan. Bruno laveert tussen voor- en tegenstanders op zoek naar de dader en probeert te voorkomen dat deze nog grotere misdaden begaat… ‘Het echte plezier van het boek is de plek zelf…. Terwijl lezers worden aangetrokken door wijnproeverijen, diners met truffelomelet en de oude waardigheid van een Franse jachthond, neemt de spanning in het verhaal toe.’ Houston Chronicle De Engelse Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek journalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a. Moskou en Washington. Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Benoît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com

MARTIN WALKER De vergelding

Het tweede deel in de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police.

Martin

WALKER De vergelding

Een zaak voor Bruno, chef de police

ISBN 978-90-831675-3-4

9 789083 167534 LITERAIRE THRILLER

LITERAIRE THRILLER

Cover Bruno deel 2.indd 1

09-08-2021 16:41

09-08-2021 16:46

De eerste drie delen van de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police, zijn nu verkrijgbaar.

Op naar de top Ze zijn jong, enthousiast en gedreven. Leden van de vereniging Jeunes Restaurateurs combineren hun hartstocht voor koken met perfect gastheerschap. In elke uitgave van Hollands Glorie het spotlicht op zes adressen uit Nederland waar u kunt kennismaken met het resultaat van hun ambitie. Bezoek de websites voor actuele openingstijden.

Rozemarijn Maastricht De Saffraan Amersfoort Eden Valkenswaard At Sea Bonaire De Jonge Dikkert Amstelveen Amused Hardenberg

Tekst Pieter J. Bogaers

p. 61

Rozemarijn in Maastricht

Internationale lef met Zeeuwse wortels

e vrije kookstijl van chef Jeroen Raes is in de basis klassiek met een rauw Zeeuws randje. Raes wil als geboren en getogen Zeeuw laten zien wie hij is en waar hij vandaan komt. In creatieve zin combineert hij zijn wortels graag met invloeden vanuit de hele wereld; de wijnkaart kleurt mee. Daar is gastvrouw Maaike Steins voor verantwoordelijk. Zij komt uit de Limburgse löss en combineert als sommelier haar gevoel voor gastvrijheid met het samenstellen van de wijnkaart. Zij biedt haar gasten een breed palet aan keuzes: klassiek, modern en nog amper door de massa ontdekte etiketten. “Ik geloof in service verlenen zoals je het zelf aanvoelt: no nonsens, zorgvuldig en altijd met een grote glimlach”, zegt Maaike. Hier aan de Havenstraat eet je in de serre of bij aangenaam weer buiten op het terras. Daar heb je zicht op een binnenplein waar twee millennia geleden een Romeins badhuis te vinden was. Samen met Nijmegen geldt Maastricht dan ook als de oudste stad van het land. Bij Rozemarijn ervaar je gastvrijheid met een zachte g in combinatie met een eigentijdse Zeeuwse keuken met mediterrane, Arabische en oosterse invloeden midden in het bourgondisch

HOLLANDS Glorie

hart van de Limburgse hoofdstad aan de Maas. Chef Jeroen: “Ik heb mijn eigen vrije kookstijl die meebeweegt met het getij van de seizoenen. Geen producten uit de kas dus in de winter – aardbeien zal je dan bij ons niet zien – en in het najaar tref je zeker wild op de kaart. In het voorjaar en de zomer zou je mijn kookstijl ‘frivoler’ kunnen noemen, geheel in stijl met wat er in de natuur gebeurt.” Rozemarijn, Havenstraat 19, Maastricht 043 4506505 jre.eu/restaurant-rozemarijn

•

Op naar de top

De Saﬀraan in Amersfoort

Haute cuisine op klompen

‘H

oop op welvaart’ heet de antieke klipper die permanent afgemeerd ligt aan de kade van een zijkanaal van rivier de Eem in Amersfoort. Op ongeveer 300 meter afstand bevindt zich de pittoreske Koppelpoort die nog uit de Middeleeuwen stamt en die vroeger het hart van de Amersfoortse stadsverdediging vormde. Restaurant De Saffraan voelt zich hier thuis en dus blijven de trossen stevig verankerd aan de Amersfoortse wal. De Saffraan kenmerkt zijn eigen stijl als ‘haute cuisine op klompen’. Dat is te vertalen naar een verﬁjnde keuken in een intieme gemoedelijke setting. In de roef, het voormalige onderkomen van de schipper, heb je via de patrijspoorten zicht op de kombuis. Op het dek zijn gasten – net als binnen – welkom voor lunch en diner. Chef Kars van Wechem presenteert graag al het moois wat Nederland te bieden heeft. Hij leerde het vak van grote koks als Cas Spijkers en Nico Boreas, hij nam een kijkje bij Gordon Ramsey en belandde zelfs bij Jonnie Boer. Zijn kookstijl verraadt duidelijk een Nederlands terroir met een verﬁjnde

Aziatische invloed. Gastvrouw en partner Monique Korteschiel voert een gevarieerde wijnkaart waarop ook verrassende wijnen van Nederlandse bodem staan. Het aantal wijngaarden met vaak uitstekende resultaten groeit immers met de dag. “Een frisse, zilte wijn van Zeeuwse bodem past heel goed bij Noordzeevis”, zegt Monique. “Hollands terroir is inmiddels goed te proeven.” De chef voegt daaraan toe: “We hebben zulke mooie producten in Nederland op het gebied van vis, rund en wild. Daarom komt alles wat ik bereid van Nederlandse bodem.” Dat gezegd hebbende voegt hij eraan toe dat je als kok altijd je horizon moet verbreden waarbij je open blijft staan voor goed combinerende smaken uit alle windrichtingen. “Alleen zo ontwikkel je een authentieke kookstijl en durf je een eigen koers te varen”, meent Van Wechem, al blijft De Saffraan voorlopig nog aan de Amersfoortse wal liggen.

•

De Saffraan, Kleine Koppel 3, Amersfoort 033 4481753 jre.eu/desaffraan

p. 63

Eden in Valkenswaard

Vernieuwend en tegendraads

•

HOLLANDS Glorie

rabant, het land waar het leven vaak goed is, is sinds twee jaar geleden een ‘paradijsje’ rijker. Aan de Eindhovenseweg in Valkenswaard begonnen de Brabanders Robin Groos en Herman Cooijmans hun restaurant Eden. Beiden kwamen elkaar onderaan de ladder tegen bij Hostellerie Vangaelen in Heeze waarna hun wegen scheidden. Groos deed onder meer ervaring op bij Sabero, het Roermondse restaurant van Nico en Sonja Boreas dat kort na de opening twee sterren kreeg van Michelin. Cooijmans kookte ‘met ster’ bij Wollerich en De Treeswijkhoeve. Als chef kookte hij voor restaurant Juliana in Valkenburg een Bib Gourmand bij elkaar, Michelins bekroning voor een prettige verhouding tussen prijs en kwaliteit. Zo’n Bib kan de opmaat naar een ster zijn en dat bleek zo te zijn. Binnen een jaar na opening mochten de heren een ster bij de voordeur van Eden hangen. Spannend, vernieu-

wend, maar vooral tegendraads. Zo wordt de signatuur van restaurant Eden omschreven. “Ik wil niet voorspelbaar zijn”, voegt chef Herman daaraan toe. “Bij mij vind je zeker de verﬁjning terug met producten van de hoogste kwaliteit.” Robin heeft een passie voor wijnen en is op weg vinoloog te worden. “Van jongs af aan ben ik al bezig met smaken. Eerst wilde ik dan ook de keuken in, maar het thema ‘wijn’ vond ik uiteindelijk net iets interessanter. Daarom heb ik me na mijn horecaopleiding gespecialiseerd aan de Wijnacademie in Maarn.” Bij Eden geen à-la-cartegerechten, maar een 6-gangen signature menu met mooie exclusieve producten. Het spreekt voor zich dat hierbij rekening wordt gehouden met de wensen van de gast. Eden, Eindhovenseweg 115, Valkenswaard 040 8446193 jre.eu/restaurant-eden

Op naar de top

At Sea op Bonaire

Exotisch en toch lokaal

oor een bezoek aan restaurant At Sea ben je bijna 8000 kilometer onderweg. At Sea is dan ook een vreemde eend in de JRE-bijt, maar het ligt wel in een Nederlandse ‘bijzondere gemeente’ (net als waterschappen en provincies een ‘openbaar lichaam’) en wel in Kralendijk, de hoofdstad van het Caribische Benedenwindse eiland Bonaire, niet ver van het Venezolaanse vasteland. Het is er een paradijs voor liefhebbers van onderwaternatuur, kitesurfen en hiken. Het knusse restaurant bevindt zich in een wit voormalig vissershuisje (een chachacha genaamd) uit 1912 aan de Kaya Hellmund, de zeeboulevard van Kralendijk. De vloeren bestaan nog uit het originele hout van ruim honderd jaar geleden en de muren zijn gemetseld met koraalsteen. Het terras biedt plaats aan ongeveer vijftig gasten met uitzicht op de Caribische zee en een onbewoond eilandje dat ‘Klein Bonaire’ wordt genoemd. Tijdens het diner word je hier getrakteerd op de schitterende kleuren van de vroege zonsondergang die binnen een half uur plaats maakt voor een even schitterende sterrenhemel. De zee en het eiland bieden inspirerende ingrediënten die het keukenteam

combineert met producten uit Colombia en de Dominicaanse Republiek. Chef Jeroen van der Steen biedt gasten zelfs een arrangement waarbij je naar koraalduivel gaat duiken; gek genoeg een exoot zonder natuurlijke vijanden. Jeroen heeft een duikvergunning waardoor hij er met speer op mag jagen. Later maakt hij er een frisse ceviche van. Hij werkt geregeld met lokale vis als tonijn, mahi-mahi (goudmakreel), wahoo (soort hele grote makreel), red snapper, barracuda, blauwe marlijn en lion fish. Het eiland biedt verder geit, kwartel, kip en duif en een aantal groenten en exotische vruchten als zuurzak, noni, passievrucht, tamarinde en zeedruiven. Autodidact Jeroen heeft een klassieke Franse basis met een moderne, internationale twist. At Sea biedt een avond uit met verrassende gerechten die aangevuld kunnen worden met bijpassende wijnen, zorgvuldig geselecteerd door Jeroens partner Tiffany. Beiden laten je je graag ‘one in a million’ voelen.

•Kralendijk Bonaire

At Sea, Kaya Hellmund 25, Kralendijk, Bonaire +599 7010134 jre.eu/atseabonaire

p. 65

De Jonge Dikkert in Amstelveen

Hogere lat met chef Bonda

olen de Jonge Dikkert is een historische Zaanse balkenzaagmolen uit 1672. Tweehonderd jaar later werd de molen in stukjes per boot verplaatst naar Amstelveen. Daar fungeerde dit oer-Hollandse symbool als een korenmolen, maar de molen raakte in onbruik. Pas in 1965 werd de molen een nieuw leven gegund. In 1966 heropende De Dikkert, geheel gerestaureerd (zonder gangwerk) met in het groene onderhuis een taveerne. Deze monumentale door wind voortgedreven minifabriek was weer zeer representatief en kreeg in 1983 een nieuwe bestemming als restaurant. Het heeft een Bib Gourmand sinds 1994. Bij binnenkomst wordt de gast meteen verrast door het eigentijdse interieur: een mix van Nederlands design en het eigen karakter van de molen. De bedrijfsﬁlosoﬁe van de eigenaren is: koken wat het seizoen in eigen land te bieden heeft en streven naar een menukaart met tachtig procent producten van Nederlandse bodem en wateren. Het aperitief wordt aan de marmeren bar geserveerd waarna de gast begeleid wordt naar een gedekte tafel in het restaurant. Besloten diners kunnen gehouden worden in de Molenkamer die

HOLLANDS Glorie

als het ware het hart van de molen vormt. Michelin waardeert De Jonge Dikkert al vele jaren met een Bib Gourmand vanwege de uitstekende verhouding tussen kwaliteit en prijs. Met de komst van chef Marcel Bonda twee jaar geleden (eerder souschef onder Richard van Oostenbrugge (twee sterren) en Bas van Kranen (een ster) bij Bord’Eau in hotel De l’Europe) kwam het ambitieniveau hoger te liggen. Eigenaren van De Jonge Dikkert zijn Eugène van Angelbeek en Arjen Kräwinkel. De laatste helpt gasten aan een passend wijnadvies. Hij streeft naar een gezellige atmosfeer om zowel privé als zakelijke gasten te ontvangen. Toen zij De Dikkert in 1994 overnamen was Arjen maître van het restaurant. Eugène, zelf chef van De Dikkert in 1994, geeft Marcel Bonda alle ruimte om een eigen culinaire koers uit te zetten. “We streven er altijd naar te koken met de beste en mooiste ingrediënten van het seizoen. Zo hopen we keer op keer onze gasten te verrassen met combinaties van smaken en kooktechnieken”, aldus Eugène. De Jonge Dikkert, Amsterdamseweg 104a, Amstelveen, 020 6433333 jre.eu/jongedikkert

•

Op naar de top

Amused in Hardenberg

Met mooie herinneringen naar huis

oewel het oude Hardenberg uit de tweede helft van de Middeleeuwen stamt (stadsrechten sinds 1362), wemelt het er van moderne bouwsels en is er een goed georganiseerde stadsplattegrond. Het zachtgele gemeentehuis is een blikvanger en werd in 2016 uitgeroepen tot het lelijkste gebouw van Nederland (2010-2015), maar over smaak… De Overijsselse Vecht is een meestal rustig riviertje dat meebeweegt met het wateraanbod uit het oosten. Het zijn vooral toeristen en dagjesmensen die dit water uitkiezen voor een tochtje per motorkajuitboot of bijvoorbeeld een kano. In Hardenberg werd, als onderdeel van het Vechtpark, een haventje aangelegd en restaurant Amused heeft daar een vorstelijk terras vanwaar je een heerlijk uitzicht hebt op die Vecht en al wat daar in het zomerseizoen vaart. Binnen is het restaurant modern, maar sfeervol ingericht met een intieme sfeer door de indeling. Gasten worden ontvangen door Corine Vink, naast gastvrouw ook kundig vinoloog. Het keukenteam wordt geleid door de creatieve Chiel de Groot. Hij kookt hier op een vernieuwende manier met intense en frisse smaken. “We werken graag zoveel mogelijk met producten uit onze eigen

groentetuin en dus met wat het seizoen ons te bieden heeft”, zegt de chef die groente duidelijk een hoofdrol geeft onder het mom van ‘durf anders te zijn’. “Nee, we hebben dus geen traditionele à la cartekaart, maar elke dag weer een verrassingsmenu van naar keuze vier tot zeven gangen. Via de menukaart maken we wel duidelijk met welke producten wij op dat moment werken.” Voor sommelier Corine is het een prettige sport om passende glazen daarbij te bedenken. De gasten culinair in de watten leggen is elke dag weer een energiegevende uitdaging, vindt chef Chiel. “Is uit eten gaan niet een beetje als naar een voorstelling of goede ﬁlm gaan? Ons team zorgt ervoor dat gasten met mooie herinneringen naar huis gaan.”

•

Amused, Gedempte Haven 1, Hardenberg 0523 234080 jre.eu/amused

p. 67

KUNST UITGELICHT Tekst Fabian Takx

Veranderlijk als het weer ‘De IJsfontein’ van Birthe Leemeijer

Iedereen wil hem aanraken, al is het ook enigszins intimiderend, zo’n gevaarte van ijskoude platen waar de damp vanaf slaat. Niet alleen kinderen, ook volwassenen kunnen de lokroep van de ijsfontein van Birthe Leemeijer in Dokkum moeilijk weerstaan. Gefascineerd door de ijspatronen op het koper, de wasem van het verdampende ijs in de zomer of de ijsbaard in de winter. Deze fontein doet wat andere fonteinen niet kunnen, hij reageert voortdurend op het weer.

ij werd geplaatst in 2019, ter gelegenheid van Leeuwarden Culturele Hoofdstad van Europa, als een van de ‘11Fountains’ in de steden van de Friese Elfstedentocht. De kunstzinnige fonteinen waren een idee van de bekende kunstcritica en curator Anna Tilroe en zijn ontworpen door elf kunstenaars uit elf landen. Birthe Leemeijer is de enige Nederlandse. ‘De IJsfontein’ was de laatste. Eerst protesteerden de Dokkumers tegen de veranderingen die de Markt zou moeten ondergaan voor de komst van de fontein. Daarna was er nog politiek gesteggel, en toen moest de veeleisende technische uitvoering nog worden gerealiseerd. De TU Delft is eraan te pas gekomen, ingenieursbedrijf Royal HaskoningDHV voor de koeltechniek en de Mannen van Staal, een bedrijf uit Leeuwarden ontfermde zich over de koperconstructie. Eerst

HOLLANDS Glorie

Om de fontein staan bomen die dieprood kleuren in het najaar, als verwijzing naar Bonifatius. Ze zijn onderdeel van het kunstwerk zou de fontein in beton worden gegoten, maar dat kostte te veel energie om te koelen en reageerde niet genoeg op temperatuurveranderingen, dus het werd koper. Om het metaal te kunnen buigen moest een nieuwe machine worden aangeschaft. Wie denkt dat hier sprake is van energieverspilling: de ijsfontein werkt op zonnepanelen. De vormgeving van de koperen

‘bladen’ lijkt misschien willekeurig, maar hij is tot op de millimeter berekend. Hij is gebaseerd op de reeks van Fibonacci, ofwel Leonardo van Pisa. Deze Italiaan leefde van circa 1170 tot 1250 en ontdekte dat de naar hem genoemde wiskundige reeks overal in de natuur terugkomt. De spiraalvormige groei garandeert een optimale lichtopbrengst voor zaden, bladeren en celstructuren. Bij de ijsfontein is de ‘groei’ alleen omgekeerd, zodat het ijs het beste beschermd wordt tegen licht en regen.

GEVOEL VAN MELANCHOLIE De Markt van Dokkum, ‘de parel van het Noorden’, is een zwaarbeladen plek, want hier werd de heilige Bonifatius vermoord. Ook 52 volgelingen zouden hier in 754 na Christus een kopje kleiner zijn gemaakt. Maar er zijn ook historici die beweren dat Bonifatius en zijn troepen in een eerlijke strijd met de Friezen ten onder gingen. Om de fontein staan daarom bomen die dieprood kleuren

in het najaar, als verwijzing naar deze bloedige gebeurtenis. Ze zijn onderdeel van het kunstwerk. Birthe Leemeijer (1972) wil ons op een zintuiglijke manier laten omgaan met de natuur. Haar beelden staan altijd in de openbare ruimte, wat een wisselwerking met de veranderende weersomstandigheden garandeert. Mede door de klimaatverandering roepen ze ook een gevoel van gemis

en melancholie op, van verlangen naar een ongerepte natuur waarin de mens niet ingrijpt. Zo maakte ze een begroeide stenen trap naar het Centraal Museum in Utrecht die geleidelijk door de natuur wordt overgenomen (‘Vanishing Staircase’), liet ze duizenden tulpenbollen in het wild planten bij Diepenheim (‘De onbegrensde tuinen’) en ontwierp ze het parfum

‘L’essence de Mastenbroek’, dat de voorjaarsgeur van de gelijknamige polder bij Zwolle vastlegde. De Elfstedentocht mag dan misschien nooit meer doorgaan, maar in Dokkum hebben ze nu in elk geval permanent ijs. • ‘De IJsfontein’ (2019) door Birthe Leemeijer, Markt, Dokkum. birtheleemeijer.nl

p. 69

Pluk en proef Vers fruit plukken en daarmee de heerlijkste gerechten maken. Dat is wat de schrijvers van het kookboek ‘Fruit plukken’ voor ogen staat. Een voorproefje van frisse gerechten met diverse soor ten vruchten – die natuurlijk ook buiten hun plukseizoen verkrijgbaar zijn.

Kersen-perzik-frambozenijslolly’s met cointreau • recept op pgagina 76

Caponata van blauwe bessen en rode aalbessen • recept op pgagina 74

Aardbeiensalade met waterkers en mandarijn • recept op pagina 76

Snelle bramenscropino • recept op pagina 76

CAPONATA VAN BLAUWE BESSEN EN RODE AALBESSEN VOOR 4 PERSONEN

• • • • • • • • • • • • • • • • •

2 aubergines, in blokjes 2 rode uien, in kwarten zout en peper olijfolie om te besprenkelen 500 g minitomaten in verschillende kleuren, gehalveerd 50 g blauwe bessen 75 g rode aalbessen 12 groene olijven, grofgehakt 1/2 rode chilipeper fijngehakt 2 tl kappertjes 1 teen knoflook, fijngehakt 100 g rivolo-cherrytomaten, grofgehakt 4 tl grofgehakte peterselie 100 ml balsamicoazijn sap van 1 citroen 100 ml olijfolie plukje rucola

Bereiding: Verwarm de oven tot 180 °C. Doe de aubergines en uien in een ovenschaal, bestrooi met zout en peper en besprenkel met wat olijfolie. Bak in 25 min. gaar in de oven. Haal de schaal uit de oven en meng er direct de gehalveerde minitomaten doorheen. Laat afkoelen. Meng de rest van de ingrediënten en schep ze door het afgekoelde auberginetomatenmengsel. Breng op smaak met zout en peper. Serveer de caponata met pitabroodjes, olijfolie en limoen.

HOLLANDS Glorie

PEERWITTECHOCOLADEKOPJES VOOR 8 STUKS

• • • • • • • •

200 g witte chocolade, fijngehakt 200 g roomboter, gesmolten 1½ tl sinaasappelrasp 2 el gedroogde kokos 4 eieren 75 g suiker 100 g bloem 8 peren (bijv. Conference), geschild, klokhuizen verwijderd, onderkanten bijgesneden zodat ze rechtop kunnen staan Ook nodig: • 8 kopjes van 250 ml Bereiding: Verwarm de oven tot 180 graden. Doe de gehakte chocolade in een kom en giet er de gesmolten boter overheen. Roer tot de chocolade volledig is gesmolten. Voeg de sinaasappelrasp en kokos toe en meng die er goed doorheen. Klop in een andere kom de eieren en suiker bleek en luchtig. Schep de bloem door de eieren en meng weer goed. Roer het chocolademengsel erdoorheen. Vet de kopjes in en vul ze tot twee derde met het beslag. Zet in elk kopje een peer rechtop in het midden en zet de kopjes in een ovenschaal. Zet de ovenschaal in de oven en giet er kokend water in tot het tot de helft van de kopjes komt. Bak 18 minuten au bain-marie. De cake is dan nog een beetje vloeibaar; als je de cakejes graag droger wilt, dan kun je ze nog 5 tot 8 minuten langer bakken.

Peer-wittechocoladekopjes • recept op pagina 74

p. 77

AARDBEIENSALADE MET WATERKERS EN MANDARIJN

KERSEN-PERZIKFRAMBOZENIJSLOLLY’S MET COINTREAU

VOOR 4 PERSONEN

VOOR 6-8 STUKS

• • • • • • •

• • • • • •

500 g aardbeien, gewassen en gehalveerd sap van 4 mandarijnen 2 tl oranjebloesemwater 400 g gekookte quinoa 1 bosje waterkers, steeltjes verwijderd 4 mandarijnen, in schijfjes 100g zachte geitenkaas, in stukjes of grof verkruimeld • 2 tl Franse mosterd • 50 ml walnootolie • zout en peper Bereiding: Schep de aardbeien om met het mandarijnsap en oranjebloesemwater en laat 15 minuten marineren. Doe de quinoa in de saladekom en meng er de waterkers, mandarijn, gemarineerde aardbeien en geitenkaas doorheen. Klop een dressing van de overgebleven marinade en de mosterd, walnootolie en zout en peper. Serveer de salade met de dressing ernaast.

100 g rijpe kersen (bijv. Lapins), gepureerd 100 g frambozen, gepureerd 100 g perziken, gepureerd 4 el cointreau 2 el honing 100 g perziken (bijv. Saturne), in kleine blokjes Ook nodig: • 6-8 siliconen ijslollyvormpjes Bereiding: Meng elk van de gepureerde fruitsoort met een derde van de Cointreau en een derde van de honing. Verdeel de fruitpurees over de ijslollyvormpjes en verdeel er vervolgens de perzikblokjes over. Vries de ijslolly’s ten minste 12 uur in.

SNELLE BRAMENSCROPINO VOOR 4 PERSONEN

• • • • • •

250 ml citroensorbetijs 125 g bramen + 4 stuks extra 4 el wodka 6 el cava 125 ml geklopte slagroom 4 blaadjes munt

Bereiding: Doe het sorbetijs met de bramen en wodka in een mengbeker en pureer met een staafmixer tot een glad mengsel. Schenk de cava erbij en pureer nog eventjes tot alles goed gemengd is. Schenk de scropino in mooie hoge glazen en schep er met een lepel slagroom op. Garneer de glazen met een blaadje verse munt en een braam.

HOLLANDS Glorie

Matthias Kleingeld & Richard Walraven, ‘Fruit plukken, koken met vruchten’. Fotografie Anya van de Wetering. Uitgeverij Terra, E23,99.

3 NUMMERS VOOR MAAR

E 15

Ga naar www.italiemagazine.nl/hg of bel 088-2266636

NEEM NU EEN PROEFABONNEMENT EXE_KV Andros BM_Back to School Intense_230X297M M_+3MM_N

ew.pdf

23/06/2021

Cover

12:51

NUMM ER 5 - 2021

Côte d’Azur

Geheime zwemplekke n in de natuur

Vissersdorpen Cassis en La Cio tat Opvallend mooi!

LEVEN IN FRANK RIJK NUMMER 5 2021

Rustplekken rond Parijs Kastelen schildersdorpen, en picknicks

Ariège

LF2021_5_Omslag_69

9.indd 1

Tweede huis in Fran 'ONGEKEND POPU krijk LAIR' LiF2021_5_001_Cove

r-699.indd 1

3 NUMMERS VOOR MAAR

E 15

Ga naar www.leveninfrankrijk.nl/hg of bel 088-2266634

AP AP € 6,99

8 719327 159699

Geef kleur aan je ontbijt

00521

8 x pure schoonheid aan de Spaanse gren s

20-08-2021 14:23 13:41

De Leuvenumse bossen

Eind oktober, begin november is de herfst op z’n mooist. Een herfststorm kan roet in het eten gooien maar bij rustig weer met zonnige dagen en koude nachten, krijgen de herfstkleuren juist een extra boost. Vooral als er sprake is van een (zeldzame) Indian summer, levert dat prachtige beelden op van bossen in herfstkleuren. Vijf bossen waar je optimaal de herfst kunt beleven.

5x kleurrijke

Tekst Wim Huijser fotograﬁe Henk Jepma , Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Limburgs Landschap

herfstbossen

Het Springendal nabij het Twentse Ootmarsum is bezaaid met landschappelijke en cultuurhistorische parels en kent een variatie aan landschappen met oude bossen, houtwallen, akkers, watervalletjes en kabbelende beekjes door het bos. De ‘tuin van Nederland’ luidt dan ook de bijnaam van dit stukje Twente. Het Springendal is onderdeel van Natura 2000, het Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. Rond 1920 werd Springendal aangekocht door de Enschedese textielbaron Jannink. Hij gaf het al eeuwenoude landbouwgebied het aanzicht van een landgoed met veel Engelse kenmerken. De middeleeuwse essen, die door bemesting steeds hoger werden, zijn omzoomd door bomen. Springendal heeft een structuur van lanen en water. Naast de monumentale Mosbeeklaan, waarop een aantal zijlanen uitkomt, wordt het karakter van het landgoed bepaald door bronnen en beken. Opborrelend water vormt een drietal vijvers, die op hun beurt de Springendalsebeek voeden. De Paardenslenkte is het hoogste punt van de omgeving. Vanaf hier heb je een weids uitzicht over de heide. Vanaf het vroege voorjaar tot het najaar graast hier een grote schaapskudde. Langs de route vind je verschillende schilderachtige doorkijkjes met uitzicht over de bloemrijke graslanden, waar in de lente orchideeën bloeien. Op de Braamberg kun je genieten van de oude beukenbomen. Met een beetje geluk hoor je hier ook de luide roffel van de zwarte specht.

Springendal

Springendal.

Boswachterspad Springendal is in totaal 18 kilometer, maar is in te korten tot 11 kilometer. De wandelpaden zijn voor een groot deel onverhard. Honden mogen mee, mits aangelijnd. Voor koffie of thee kunt u onderweg terecht op camping Hoeve Springendal. • Startpunt: de parkeerplaats bij de Brandtoren aan de Hooidijk, Hezingen. staatsbosbeheer.nl/Routes/twente/boswachterspad-twentespringendal

ETEN & DRINKEN Tussen Vasse en Ootmarsum ligt tussen de bossen Theehuis Dennenoord, een ideale plek om te lunchen of uit te rusten na een heerlijke wandeling. De huisgemaakte high tea is hier de specialiteit. Vasserweg 37, 7 Nutte. theehuisdennenoord.nl

HOLLANDS Glorie

WANDELROUTE

De Kampina.

Kleurrijke herfstbossen

Herfstkleuren verschillen per boomsoort, van geel en bruin tot oranje en rood. Veel eiken en beuken verkleuren al vanaf de eerste week van oktober. Een warme periode in mei-juni versnelt de bladkleuring, terwijl een warme periode in augustus-september het verkleuren van de bladeren juist vertraagt. Als in het najaar de lichtintensiteit van de zon afneemt, maken bomen minder chlorofyl of bladgroen aan. Ook de temperatuur en de hoeveelheid neerslag spelen een rol. Een paar lichte nachtvorsten maken al dat de bladverkleuring goed op gang komt. Voordat de bladeren afsterven, trekken de bomen het chlorofyl dat nog aanwezig is terug uit de bladeren en slaan het op in de takken. Andere pigmentstoffen worden dan zichtbaar. Zo is anthocyaan rood van kleur, xantofyl is geel en caroteen oranje. Samen bepalen zij de kleur van de herfstbladeren.

De Kampina De Kampina is een Brabants natuurgebied van zo’n 1200 hectare, gelegen tussen Oisterwijk en Boxtel. Het is een waardevol natuurgebied met veel bijzondere flora en fauna en een grote diversiteit aan landschappen. Het was de Amsterdammer Candidus ten Brink die hier in 1847 een heidegebied kocht om er een houtplantage van te maken. Voor het aan- en afvoeren van de bomen liet hij rechte paden aanleggen, zodat het makkelijker was om in percelen te werken. Omdat hij een zeer gelovig man was gaf hij de grotere paden (dreven) de naam van heilige vrouwen: Melanie, Maria en Niana (Anna). Op oude kaarten is die historische padenstructuur nog goed te zien. Een geluk was dat in 1902 ook de familie Van Tienhoven hier grond kocht. Pieter van Tienhoven was in 1905 medeoprichter van de Vereniging Natuurmonumenten. Als latere voorzitter speelde hij een belangrijke rol bij de aankoop van terreinen, waaronder de Oisterwijkse Bossen en Vennen en de Kampina. Een oud, enigszins slingerend kerkenpad loopt vanuit het voormalige buurtschap Balsvoort dwars over de Kampina

VAN GROEN NAAR GEEL, ORANJE EN ROOD

De Kampina.

richting Boxtel. Vanaf 1600 liepen de bewoners van deze landbouwenclave elke zondag door weer en wind naar de kerkdienst in Boxtel. Dit was een tocht van zo’n vijf kilometer. Het pad lag toen wel wat hoger dan de natte omgeving, zodat de kerkgangers droge klompen hielden.

WANDELROUTES Een tweetal ideale herfstwandelingen voert door het Dal van de Beerze en over de Logtsevelden. Beide routes zijn ongeveer 7 kilometer lang, maar in te korten tot zo’n 4 kilometer. Ze zijn ook goed te combineren. Wandelroute Logtsevelden (6,3 km) aan de rand van de Kampina wordt aangegeven met gele pijlen. Halverwege gaat de route over de Beerze die grotendeels gekanaliseerd was, maar nu weer door het landschap mag kronkelen. Van het verdwenen gehucht Balsvoort zijn de contouren van een van de vijf boerderijen weer in beeld gebracht. Het erf is nog te herkennen aan de rechte lijn van de bomen. • Startpunt: Parkeerplaats Logtsebaan, Logtsebaan 1, Oirschot. natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/kampina/ route/wandelroute-logtsevelden-aan-de-rand-vande-kampina natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/kampina/ route/wandelroute-dal-van-de-beerze

ETEN & DRINKEN De Spoordonkse Watermolen stamt uit 1320 en draait volledig op waterkracht van de Beerze. In het bezoekerscentrum kunt u genieten van koffie met molencake, uiteraard gemaakt van zelfgemalen granen. Vanaf hier heeft u een prachtig uitzicht over de Beerze. Spoordonkseweg 128, Oirschot. spoordonksewatermolen.nl >

p. 83

HOLLANDS Glorie

Kleurrijke herfstbossen Landgoed en kasteeltuinen Arcen Tussen de Maas en de Duitse grens ligt, zuidelijk en oostelijk van het dorp Arcen, Landgoed Arcen. Het is een gebied met een rijke historie, gevarieerde bossen met veel oude eiken, vennen, vlinderrijke bosranden, Fort Hazepoot, stuifduinen en natte graslanden. In Kasteeltuinen Arcen zijn diverse herfstbloeiers aangeplant, zoals chrysanten, calluna’s en heideplanten die zorgen voor een kleurrijke herfstsfeer. In het park staan ook nog enkele rozensoorten tot in november in bloei, evenals laatbloeiende hortensia’s en Japanse esdoorns. Aan de westzijde van het landgoed ligt het binnen een dubbele gracht gelegen kasteel met aangrenzende tuinen en het natuurontwikkelingsgebied Barbara’s Weerd. Aan de oostzijde van de N271 liggen uitgestrekte naald- en loofbossen, afgewisseld met enkele graslandpercelen en de waterpartijen. De eiken, beuken en grove dennen op het landgoed zijn soms meer dan 250 jaar oud. Het is dan ook niet verwonderlijk dat de bosuil, zwarte specht, eekhoorn en verschillende soorten vleermuizen hier voorkomen. Het Gelders Vlies is een groot ven met grazige vegetatie van pijpenstrootje waarin ook bijzondere veenplanten, zoals veenbes, tot bloei komen. Aan de zuidwestzijde van het landgoed stond het klooster van Sint-Barbara, gesticht in 1452 door de paters franciscanen uit Keulen. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het klooster na een bloedige veldslag verwoest. Bij het klooster hoorden een karpervijver, nu nog herkenbaar als poel aan de oostzijde van de weg, en een kloosterhoeve. Aan de oostzijde van het landgoed zijn de wallen en grachten van Fort Hazepoot te vinden.

WANDELROUTES Als wandelaar kun je hier je hart ophalen met verschillende prachtige routes. De Premiumwandelroute Arcen (15 km), die bij de kasteeltuinen start, is in zijn geheel bewegwijzerd. Op de parkeerplaats bij de Kasteeltuinen staat een informatiepaneel met de route en achtergrondinformatie. Er is ook een gratis wandelfolder verkrijgbaar bij de kassa van Kasteeltuinen Arcen. Na een korte wandeling door het dorp loopt de route langs de Maas en door het landgoed Arcen. Wandelaars genieten hier van de rust en de grazende gallowayrunderen.

ETEN & DRINKEN In Kasteeltuinen Arcen zijn verschillende eetgelegenheden waar u kunt genieten van allerlei lekkernijen en heerlijke gerechten. Hier wordt veelal gewerkt met verse en echt Limburgse producten. Restaurant ’t Koetshuys is gelegen op het voorplein tussen de historische gebouwen. Vroeger werden hier de koetsen en later de landbouwwerktuigen van de kasteelheren neergezet. Tegenwoordig is ’t Koetshuys een restaurant. Lingsforterweg 26, Arcen. kasteeltuinen.nl >

p. 85

Landgoed de Slotplaats De Slotplaats, een eeuwenoud landgoed in de bosrijke omgeving van het Friese Bakkeveen, is een natuurgebied dat in 1668 werd aangelegd. Aanvankelijk bouwde de familie Aylva hier een slot, het Blauwhuis genoemd, dat nog geen twee eeuwen later werd afgebroken. Alleen de slotboerderij bleef over. Die vormt tot op de dag van vandaag het icoon van het landgoed. Landgoed De Slotplaats is een van de grotere Friese bosgebieden. Jonkheer Burmania plantte de eerste bomen van het landgoed al in 1730. De dikste beuk is inmiddels zo’n 250 jaar oud. Omdat de ondergrond eigenlijk te nat was voor bomen, werden deze geplant op kunstmatige ophogingen. Zo ontstonden er door het hele bos kleine slootjes die de afwatering versnelden. Zonder deze rabatten hadden de meeste voor houtproductie interessante boomsoorten geen overlevingskans. Het bos vertoont nog sporen van het oude heidelandschap. Onder de oude dennen groeien planten als struikhei, dophei, pijpenstrootje en vossenbes. Behalve de meer uniforme vakken met naaldbos, zie je ook gevarieerde stukken bos waar al spontane bosomvorming optreedt. Hier leven talloze vogels als de zwartkop, de appelvink, de wielewaal, spechten en mezen. Aan het einde van de dag kun je ook zomaar wat dwergvleermuizen zien. Zij verblijven in de statige beuken en gaan vanaf de schemering op jacht. Al wandelend kom je sporen tegen van landschapsarchitect Johann Hermann Knoop, die bijna het hele landgoed vormgaf, waaronder de Burmaniazuil, de boomgaard en de padenstructuur in het Sterrenbos. Ook kom je op verschillende plekken op De Slotplaats bijzondere bouwwerken tegen, zoals de sterrenschans, een zeshoekige wal van aarde in de vorm van een ster.

WANDELROUTE Je kunt landgoed De Slotplaats het best ontdekken tijdens de boswandeling van 5,8 kilometer. Volg de uitgestippelde route langs de klassieke tuin, door statige beukenlanen en het Sterrenbos. De wandelroute leidt langs rabatten, pingoruïnes, de sterrenschans en lange bomenlanen.

HOLLANDS Glorie

• Startpunt: Parkeerplaats Foarwurker Wei, Bakkeveen. natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/landgoed-deslotplaats/route/boswandeling-de-slotplaats-bakkeveenfriesland

ETEN & DRINKEN De slotboerderij van De Slotplaats is recent vanbinnen volledig gerenoveerd en ingericht als restaurant. Gasten kunnen er nu terecht voor heerlijke ‘Dutch cuisine’ met verse, duurzame ingrediënten van lokale boeren en leveranciers. De slotboerderij is een schitterende locatie voor een smakelijke lunch, diner of een complete picknick in de boomgaard. Foarwurker Wei 3, Bakkeveen. deslotplaatsbakkeveen.nl

Kleurrijke herfstbossen

Durmaniazuil. Vroeger stond bovenop de zuil een loden haan. Volgens de legende zou de zuil kantelen als de haan kraait en zou er een baby klaarliggen voor een liefdevol stel. Onlangs is er een nieuwe haan boven op de zuil geplaatst. We zullen het geboortecijfer in de gaten houden.

p. 87

Leuvenumse Bos Het Leuvenumse Bos tussen Harderwijk en Elspeet bestaat uit een gevarieerd Veluws landschap met uitgestrekte, glooiende stuiflandschappen met daarop een dennenbos. Het vlakkere deel even verderop bestaat vooral uit loofbos. Door het Leuvenumse Bos stroomt de Leuvenumse Beek, de langste beek van de Veluwe, die in de winter buiten haar oevers treedt en al slingerend haar eigen weg zoekt langs reusachtige beuken. De kans is groot dat je hier de ijsvogel aantreft. Naast alle vogels in de Leuvenumse bossen leeft hier ook veel ander wild. Met een beetje geluk zie je sporen van wilde zwijnen, edelherten en reeën. Ook dassen, vossen en boommarters wonen hier. Vooral als je ’s ochtends vroeg eropuit trekt maak je kans om wild te zien. Zo’n honderd jaar geleden werd het stuivende zand op de woeste grond beteugeld door grootschalige bosaanplant. Op de arme grond kon echter alleen maar grove den worden aangeplant. Dichter bij de beek was de grond een stuk voedselrijker. Daar werd zelfs een tuin aangelegd. De rododendrons zijn nog te zien in de buurt van het huidige hotel Het Roode Koper. Doordat de bodem natter en lemiger is, gedijen beuken en eiken goed langs de Leuvenumse Beek. De leemdeeltjes zijn hier in het verleden afgezet toen de beek nog geregeld overstroomde of haar loop veranderde. Natuurmonumenten wil de beek op enkele plaatsen opnieuw de ruimte geven om te kronkelen en te overstromen. Hierdoor zullen beek en loofbos op den duur aan natuurlijkheid winnen, waardoor goede leefmogelijkheden ontstaan voor allerlei bijzondere planten, insecten, broedvogels en zoogdieren.

WANDELROUTE Een gevarieerde wandelroute van Natuurmonumenten met een lengte van 5,5 kilometer voert langs oude, statige beuken. • Startpunt: de parkeerplaats aan de Poolseweg, Ermelo. Vanaf de parkeerplaats aan de Poolseweg slaat u linksaf over het wildrooster, daarna volgt u de blauwe paaltjes. natuurmonumenten.nl/natuurgebieden/leuvenumse-bossen/route/ wandelroute-leuvenumse-bossen-bij-ermelo

ETEN & DRINKEN Op Landgoed Leuvenum staat de Oude Veluwse boerderij De Zwarte Boer, ooit een uitspanning voor postkoetsen en diligences. Tegenwoordig is hier het gelijknamige boetiekhotelrestaurant gevestigd, een van de kleinste viersterrenhotels in Nederland. De oude keuken is onderdeel geworden van de brasserie. Hier staat ook het oude, houtgestookte fornuis met schitterend tegelplateau, een van de vele verloren schatten uit het Oude Huis Leuvenum. Jonkheer Doctor C.J. Sandbergweg 67, Ermelo. dezwarteboer.nl

HOLLANDS Glorie

p. 89

De Bergense School in Stedelijk Museum Alkmaar.

Het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen.

HOLLANDS Glorie

Museum Huis van Hilde in Castricum.

Westfries Museum, Hoorn

Museum Kranenburgh in Bergen.

Musea boven Amsterdam

Zee, polders & kunst

n de West-Friese steden Enkhuizen, Hoorn en Medemblik vindt u tientallen musea die een bezoek waard zijn. Het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen vertelt over het leven rond de Zuiderzee in de jaren voor de Afsluitdijk werd aangelegd en de naam werd veranderd in IJsselmeer. Hier ziet, hoort, proeft en ruikt u het dagelijkse leven, zoals vertolkt in de bekende ‘Zuiderzeeballade’. Dit jaar zijn er vijftien kunstwerken te zien onder de titel ‘Must See’, die u uitdagen om op een andere manier te kijken naar Hollandse iconen die het clichébeeld van Nederland in het buitenland bepalen. Daarvan komen er verrassend veel uit het Zuiderzeegebied, van de visserij en de klederdracht tot kaas en de fiets. Voor kinderen is er een parcours langs de ‘must sees’ van het museum. Met een reisverslag als leidraad kunnen ze hun eigen route kiezen. Het Zuiderzeemuseum heeft ook een buitenmuseum: wandel >

Boven Amsterdam vindt u meer dan zeventig musea in de provincie Noord-Holland. De strijd met de elementen en het ontstaan van de Zuiderzee, de marine en het reddingswezen, de ‘Gouden Eeuw’, de oudste doorvaar-groenteveiling ter wereld, kaas, bier, de stoomtram of de Bergense School: aan ieder thema is wel een museum gewijd.

p. 91

Museumstoomtram Hoorn-Medemblik.

Bakkerijmuseum, Medemblik.

Scheep in op de onderzeeboot van het Marinemuseum of beleef penibele momenten als redder op zee in museum Dorus Rijkers

Marinemuseum Den Helder.

HOLLANDS Glorie

Musea boven Amsterdam

geschiedenis bewondert u hier de 17de-eeuwse schatten in statige zalen, intieme kamers en geheimzinnige kelders. Ook de omstreden activiteiten van de VOC worden uitvoerig belicht, en alleen al het gebouw op zich – het Statencollege uit 1632 – is een bezoek waard.

KAAS, KUNST EN BIER IN ALKMAAR Noord-Hollandse geveltjes.

daar honderd jaar terug in de tijd over klinkerstraatjes. Meer dan honderdveertig authentieke, historische gebouwen van rond de voormalige Zuiderzee vormen hier een compleet dorp. Hier loopt u de bewoners van Urk tegen het lijf, u bezoekt een stoomwasserij of kijkt mee met de ambachtslieden. En u kunt hier leren een net te boeten of een touw te slaan. Voor wie trek heeft gekregen wacht er een heerlijk versgerookt visje bij de visrokerij, dat u ter plekke kunt nuttigen.

DE STOOMTRAM EN DE GOUDEN EEUW Met de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik tuft u terug in de tijd. Een dagtocht met een rijdende stoomtram begint langs de stoomlocomotieven op museumterrein Hoorn. Daarna stapt u in de stoomtram – Bello of een van de andere oudgedienden – en reist u in sukkeldraf naar Medemblik en terug. Maar u kunt ook naar Enkhuizen waar u zich dagelijks om 10.40 uur kunt inschepen op het Museumschip de MS Friesland. Deze vroegere veerboot van Rederij Doeksen brengt u gerieflijk over het IJsselmeer naar Medemblik, met een hapje en een drankje aan dek voor wie daar trek in heeft. In de waterrijke omgeving van Medemblik loerde door de eeuwen heen steeds het gevaar van een dijkdoorbraak. Als de boeren per boot naar hun land moesten, grepen de piraten hun kansen. Kasteel Radboud en het Stoommachinemuseum nemen u mee in deze roerige geschiedenis. Daarnaast is er het Bakkerijmuseum waar u uw eigen koekjes mag bakken en Meelmolen de Herder waar u uw eigen meel mag malen. Wie zich wil verdiepen in de Hollandse ‘Gouden Eeuw’ kan terecht in het Westfries Museum in Hoorn. Wandelend door de

Alkmaar is een mooie historische stad met een gevarieerd aanbod van musea voor jong en oud. In het Stedelijk Museum Alkmaar trekken vijf eeuwen roemruchte geschiedenis, kunst en cultuur aan u voorbij. Oude en hedendaagse kunst, kunstnijverheid en stadsgeschiedenis zijn in dit museum te zien. Maar ook veel kunst. Zo is er de vaste tentoonstelling met schilderijen van de Bergense School, met werk van Leo Gestel tot Mommie Schwarz en Gerrit Willem van Blaaderen. Ook 17de-eeuwse schilderijen uit ‘de Gouden Eeuw van Alkmaar’ van Maarten van Heemskerck of Gerard van Honthorst, Pieter Saenredam en anderen zijn hier te zien, en er is een grote collectie van het werk van de Alkmaarse 17de-eeuwse schilder Caesar van Everdingen. En daarna natuurlijk naar het knusse museumcafé of de museumwinkel. Het Hollands Kaasmuseum bevindt zich in het monumentale Waaggebouw in het hartje van de kaasstad. Het Alkmaarse museum toont de bereiding van zuivelproducten door de eeuwen heen, maar ook de handel en het leven op het platteland. Bier is al een paar duizend jaar de populairste alcoholhoudende drank in onze streken. In Nationaal Biermuseum De Boom ziet u hoe het wordt gebrouwen en waarom mout en gist zo belangrijk zijn. Na afloop kunt u een biertje proberen in het Proeflokaal.

DE KOP VAN NOORD-HOLLAND De Kop van Noord-Holland heeft een rijke historie. Neem Schagen, een stad met als centraal punt de Markt. Nabij de Markt vindt u bijzondere gebouwen en stolpen, zoals Museum Vreeburg waar de ontstaansgeschiedenis van de stad wordt verteld. De strijd tegen het water resulteerde in de polders en natuurlijk in de Afsluitdijk. De geschiedenis van het gebied levert mooie verhalen en bezienswaardigheden op, waarvan u kunt genieten in het Wieringer Eiland Museum Jan Lont of Museum de Turfschuur. In de stoere marinestad Den Helder is van alles te zien. Scheep in op de onderzeeboot van het Marinemuseum of beleef penibele > momenten als redder op zee in het Nationaal Reddingmuseum

p. 93

U kunt zelf ook het wilde sop kiezen met de vaarsimulator, een morsebericht versturen of in een reddingsboot stappen

Dorus Rijkers. Het verhaalt van heroïsche reddingen en de geschiedenis van het reddingswezen, maar u kunt ook zelf het wilde sop kiezen met de vaarsimulator, een morsebericht versturen of in een reddingsboot stappen. Speel een digitaal Heldenspel in dit interactieve museum of maak een rondvaart door de haven met de originele historische reddingsboot Johan de Witt. Kinderen kunnen met een speciale audiotour een reddersmedaille winnen. In de expositie ‘Gezonken reddingen’ wordt het verhaal verteld van zeven gezonken schepen. Maar Den Helder heeft nog meer te bieden. Zoals Fort Kijkduin met zijn expositie over Napoleon of het Atlantikwall Centrum, dat u meevoert naar Den Helder in de Tweede Wereldoorlog.

MODERNE KUNST IN BERGEN Liefhebbers van hedendaagse kunst en de Bergense School kunnen hun hart ophalen in Museum Kranenburgh in Bergen. Dit museum ligt erg mooi, midden in de rijke natuur, aan de rand van bos, duin en zee. Het is dé plek waar kinderen en jongeren kunst en cultuur ontdekken en waar ouderen hun geschiedenis terugvinden. Tot en met 3 oktober zijn nog drie interessante tentoonstellingen te zien: de kunstenaars van Die Brücke, de beroemde kunstbeweging uit het Duitse expressionisme van begin vorige eeuw; ‘Thé Tjong-Khing, in het atelier van de meesterillustrator’, een vrolijke expositie die leuk is voor de hele familie; en ‘A Tiny World with Countless Compositions in it’, een tentoonstelling van verfijnde werken van de Argentijnse kunstenares Irene Kopelman. Later dit najaar opent ook de expositie ‘The Roaring Twenties’, waarin mode, kunst en design uit deze tumultueuze periode tussen twee oorlogen wordt gespiegeld aan onze eigen ‘twenties’. Het museum heeft ook een mooie beeldentuin en een fijn terras en restaurant.

DE OUDSTE VEILING TER WERELD Museum BroekerVeiling is een ‘doe- en beleefmuseum’ voor jong en oud. In Broek op Langedijk vindt u de oudste veiling ter wereld. Hier is in 1887 het veilen bij afslag ontstaan, dat nog steeds bij alle grote veilingen ter wereld wordt toegepast. In het ‘binnen- en buitenmuseum’ ziet u hoe een groenteveiling ruim een eeuw geleden verliep. Neem plaats in de veilingbanken van de oudste doorvaarveiling ter wereld, veil zelf groente of vaar met

HOLLANDS Glorie

Nationaal Reddingmuseum Dorus Rijkers, Den Helder.

de rondvaartboot of een fluisterboot door het Rijk der Duizend Eilanden. U kunt ook met ‘Tuinder Arie’ een audiotour maken door het museum, eten in het restaurant of picknicken in de prachtige omgeving met een picknickmand die u in het restaurant kunt bestellen.

SPEUREN ALS EEN ARCHEOLOOG Museum Huis van Hilde in Castricum wordt wel het leukste archeologiemuseum van Noord-Holland genoemd. Hier kunt u achttien uitzonderlijke mensfiguren uit verschillende perioden uit de Noord-Hollandse geschiedenis ontmoeten, zoals Hilde uit Castricum, Cees de Steentijdman, Brecht uit Alkmaar of Willem en Hillegonda van Brederode. Natuurlijk zijn er ook veel archeologische vondsten te zien, van de Prehistorie tot de Nieuwe Tijd. Sieraden, amuletten, wapens en gereedschap, zelfs kookspullen en eetgerei, die zijn gegroepeerd rond de mensfiguren waar ze bij horen. Onlangs is er een 17de-eeuwse vleugel toegevoegd, een centrale film met geluidsdouches en een bijzondere Bronsschat. De expositie ‘Leven in lagen’ laat zien hoe de mens en het Noord-Hollandse landschap met elkaar verweven zijn. Een bijzondere vitrine is gereserveerd voor de fluit van Warder, de oudste dwarsfluit van Nederland. Kinderen kunnen terecht in het ArcheoLab en de ArcheoHotspot en een speurtocht maken als een archeoloog. � Kijk op museabovenamsterdam.nl voor alle musea in Holland boven Amsterdam. Let op: voor alle musea geldt dat u vooraf online uw toegangsbewijs moet kopen. Raadpleeg de websites van de musea voor informatie over de maatregelen en kaartverkoop.

Musea boven Amsterdam

Museum Huis van Hilde in Castricum

Museum BroekerVeiling in Broek op Langedijk.

Een stoker in het Stoommachinemuseum Medemblik.

p. 95

WORD ABONNEE MET KORTING STE HET MOOI

LA IN NEDER

JA AR GA NG

in kastelen en landhuizen

nummer

20 21 10 - NR . 5

e abdijen ngs Brabants OSTERPAD la LO K we eu ni t He oudste stad NIJMEGEN de RG Slenteren door D VOSSENBE OE DG hter op LAN N TE Met de boswac FSTTIN de mooiste HER De bossen met

Kleurrijke gen wandelin

6 VOOR EDITIES C27

AP C 5,99

82 8 7193 27 1596

e�

VORSTELIJK LOGEREN

Groot

HERFST WANDEL

00521

Glori HOLLANDS

NR. 5 202 1

�

S D N A HOLL

17-09-2021

1_COVER.indd

HG2021_5_00

14:07

Abonneer u nu op Hollands Glorie en kies voor een eenmalige korting. U betaalt dan maar C27 voor een jaarabonnement (6 edities) of C48 voor een tweejaarabonnement (12 edities). Deze abonnementen kunt u ook aan iemand anders cadeau doen.

Ga naar hollandsgloriemagazine.nl of bel 088 2266637 (op werkdagen bereikbaar van 09.00 - 17.00 uur)

UIT DE KUNST Tekst Pablo Pichel

Door het stof

Avondkleding in orïentaalse stijl uit 1920. De ﬂuwelen cape is een ontwerp van Maria Monaci Gallenga; the roze cape is geïnspireerd op de kimono.

Onze manier van kleden mag er voor de gewone Europeaan westers uitzien, de historicus weet wel beter. Tijdens de periode van de grote ontdekkingen werd kleding, naast specerijen en porselein, een van de belangrijkste importproducten. De koopvaarders keken hun ogen uit naar het handgeschilderde Indiase katoen, de Chinese zijde en de bijzondere batiks uit NederlandsIndië. Eenmaal thuis verrijkten de westerse kledingmakers zich dan weer met nieuwe inzichten in techniek en materiaal. De kleding werd in het Westen echter gedragen zonder enige weet van de maker of de oorspronkelijke betekenis. Ook werd de kleding vaak nog bewerkt. ‘Global Wardrobe’ zal inhaken op het huidige debat over culturele toe-eigening en kolonialisme. De tentoonstelling belicht de periode van de 18de tot de 21ste eeuw en laat aan de hand van mode zien hoezeer het Westen en het Oosten met elkaar zijn verweven. • ‘Global Wardrobe. The Worldwide Fashion Connection’, 9 oktober 2021 t/m 16 januari 2022, Kunstmuseum Den Haag. kunstmuseum.nl

Geopend: cultuurtempel

Na een reeks vertragingen gaat het nieuwe Haagse cultuurpaleis Amare in oktober eindelijk open voor publiek. Met eikenhouten parket, mosgroene zetels en twee balkons, is de concertzaal een lust voor oog en oor geworden. Het is dan ook geen wonder dat het Residentie Orkest, het Nederlands Dans Theater en het Koninklijk Conservatorium hier zullen spelen. 15 oktober speelt het Residentie Orkest ‘Dvorák 8’, gedirigeerd door Jun Märkl en gezonden door mezzosopraan Barbara Kozelj. Op 13 november speelt het Residentie Orkest samen met Slagwerk Den Haag

Creatieve zoektocht

een wereldpremière van Richard Rijnvos in Afrikaanse sferen, als onderdeel van Festival Dag in de Branding. Hierna volgt de Derde Symfonie van Mendelssohn, waarin diens liefde voor de Schotse Hooglanden duidelijk hoorbaar is. • ‘Dvorák 8’ en ‘RO meets Slagwerk Den Haag’, 15 oktober & 13 november 2021, Amare, Den Haag. amare.nl

Vorig jaar kon Kunstlijn Haarlem voor het eerst in zijn 35-jarige bestaan niet doorgaan. Maar dit jaar gloort er weer hoop aan de horizon. Tijdens ‘Kunstlijn Haarlem 2021’ in het eerste weekeinde van november openen beeldende (abstracte) kunstenaars in de gemeenten Haarlem, Heemstede en Bloemendaal hun atelierdeuren voor het publiek. Het thema dit jaar is ‘Verlichte Verdwaling’, een verwijzing naar de creatieve zoektochten die de kunstenaars de afgelopen tijd moesten ondernemen om te overleven. Betreed de werkplaats van een nog onbekende kunstenaar, bezichtig het werk en doe een kunstzinnige koop. Of bezoek een van de tentoonstellingen in Kunst Centrum Haarlem, De Vishal en Museum Haarlem. • ‘Kunstlijn Haarlem 2021’, 6 & 7 november 2021, op verschillende locaties in Haarlem en omstreken. kunstlijnhaarlem.nl

p. 97

De grootste componist die Nederland ooit heeft voortgebracht, was misschien wel Jan Pieterszoon Sweelinck. Zo’n 400 jaar geleden voerde de Amsterdammer in eigen land de boventoon als componist, organist, klavecinist, muziekorganisator,

• ‘400 jaar Sweelinck’, 16 t/m 24 oktober 2021, op verschillende locaties in Amsterdam. sweelinckfestival.nl

©Fré Cohen

400 jaar Sweelinck

muziekpedagoog en ensembleleider. Nog voordat Bach op het toneel verscheen, hielp Sweelinck al om het orgelspel te revolutioneren. Musici uit binnen- en buitenland stonden te springen om bij hem in de leer te gaan. Ter ere van zijn 400ste sterfdag organiseert het Sweelinck Festival in oktober een week lang concerten, muzikale workshops en andere activiteiten in de voormalige woonplaats van de ‘stadtmusicyn’. Topensembles als Doulce Memoire en Gesualdo Consort zullen u op prachtige wijze laten kennismaken met Sweelincks muzikale erfenis. Ook een tentoonstelling, kinderconcert en Sweelinckwandeling staan op het programma.

Vrouw die het beeld bepaalde

Crazy van Cuyp Midden 18de eeuw ontstaat er onder welgestelde Britten een ware run op de schilderijen van Aelbert Cuyp. De zonovergoten, platte landschappen van de Dordrechtse schilder blijken tot de verbeelding te spreken van menig Engelsman. Rond 1800 is er dan ook geen belangrijk werk van Cuyp meer te vinden in Nederland. Helaas verkreeg de kunstenaar zijn sterrenstatus pas na zijn dood. Het Dordrechts Museum brengt zo’n dertig van Cuyps belangrijkste schilderijen bij elkaar, afkomstig uit

HOLLANDS Glorie

Engeland en Amerika. Met verder ruim dertig werken van schilders als John Constable en William Turner, wordt Cuyps invloed op zijn Britse collega’s zichtbaar. Onder de werken bevinden zich twee topstukken uit de Engelse Royal Collection Trust, uitgeleend met toestemming van Queen Elizabeth. • ‘In het licht van Cuyp. Aelbert Cuyp & Gainsborough – Constable – Turner’, 3 oktober 2021 t/m 6 maart 2022, Dordrechts Museum. dordrechtsmuseum.nl

Naast mannen als Anthon Beeke en Dick Bruna, kent Nederland ook vrouwelijk grafisch talent, zoals Irma Boom (1960) en Fré Cohen (1903-1943). De laatste krijgt dit najaar een overzichtstentoonstelling, verdeeld in twintig thema’s. Naast grafisch werk zien we fotomontages, speldjes en plaquettes. Er volgen nog lezingen en workshops. De dochter van diamantbewerkers raakte al na enkele tekenlessen verknocht aan de grafische kunstwereld. Cohen streed voor het ideaal van een harmonische werken cultuurgemeenschap en vertegenwoordigde met haar kunst de Amsterdamse en Bergense School. De mannelijke drukkers mochten de standvastigheid van de feministe dan wel aanzien voor koppigheid, bij sociaaldemocratische uitgeverijen als de Arbeiderspers wist Cohen bij te dragen aan de leesvaardigheid van arbeiders. De vrouw van Joodse komaf geloofde heilig in een toekomst van vrede en gelijkheid en maakte onder de toenemende Duitse dreiging zelf een einde aan haar leven. • ‘Expositie Fré Cohen’, 2 november 2021 t/m 4 september 2022, Amsterdamse School Museum Het Schip, Amsterdam. hetschip.nl

UIT DE KUNST

Inkijkje in het Binnenhof Het Binnenhof is een van de oudste bestuurscentra ter wereld. Gedurende 800 jaar hebben monarchisten, republikeinen en democraten hier gestreden om de macht. Toch weet de gewone burger betrekkelijk weinig over deze politieke plek. Wist u bijvoorbeeld dat het Binnenhof oorspronkelijk een grafelijk kasteel was? Tijdens de grote renovatie vertelt de tentoonstelling ‘800 jaar Binnenhof’ het verhaal van machtswisselingen, opstanden en ‘gepolder’ aan de hand van prenten, schilderijen, foto’s, filmfragmenten en attributen. En ook het onderlinge gekissebis en het geklaag van de machthebbers krijgen aandacht. Met de nieuwe vaste tentoonstelling wil het Haags Historisch Museum het gesprek aangaan over emancipatie en representatie. Naast 17de-eeuwse pamfletten, lichaamsdelen van de gelynchte gebroeders De Witt en buttons van een Haagse Dolle Mina, zullen er ook filmpjes worden getoond van scholieren, activisten en hofleveranciers.

Met zijn schilderij ‘De aardappeleters’ hoopte Van Gogh op een grote doorbraak in Parijs. In het werk verbeeldde de schilder het rauwe boerenleven, wat een sterk contrast was met de toen populaire romantisering van het rurale bestaan. Maar Van Gogh was een van de weinigen die er een meesterwerk in zag. Kunstcritici en kenners vielen over elkaar heen om hun ongezouten mening te geven. De kleuren vergeleken ze bijvoorbeeld met die van een stoffige, ongeschilde aardappel. Ook Van Goghs broer Theo kraakte het werk af. ‘De aardappeleters: misser of meesterwerk’ gaat dieper in op het ontstaan en de betekenis van het schilderij. Aan de hand van schetsen, schilderijen, studies, brieven en een levensgrote maquette kunnen bezoekers een eigen mening vormen over het werk. • ‘De aardappeleters: misser of meesterwerk?’, 8 oktober 2021 t/m 13 februari 2022, Van Gogh Museum, Amsterdam. vangoghmuseum.nl

Geflopte aardappeleters

• ‘Macht – 800 jaar Binnenhof’, vanaf 2 oktober 2021, Haags Historisch Museum, Den Haag. haagshistorischmuseum.nl

Muziek in de natuur Op de herfstdagen 8, 9 en 10 oktober stelt Natuurmonumenten weer de mooiste cultuurhistorische locaties van ons land open voor musici. Het NMF Kamermuziekfestival draait om intieme concerten in een exclusieve setting, met klassieke én vernieuwende kamermuziek. Tijdens deze derde editie kunt u kiezen uit een aanbod van zeventig concerten op negentien verschillende erfgoedlocaties, van forten en kastelen tot kassen en natuurparadijzen. U kunt bijvoorbeeld de boot pakken voor een reeks concerten op de splinternieuwe

Marker Wadden, beschutting zoeken in het Utrechtse Fort Nigtevecht met kamermuziek van het Dudok Kwartet Amsterdam of plaatsnemen in de rijk gedecoreerde zaal van Kasteel Eerde voor een performance op niveau van het Oyster Duo. Natuurliefhebbers, muziekkenners en bewonderaars van cultureel erfgoed kunnen tijdens dit weekend hun hart ophalen. Bij veel concerten staat vooraf of achteraf nog een rondleiding door het cultuur- en natuurschoon op het programma. • ‘NMF Kamermuziekfestival 2021’, 8 t/m 10 oktober 2021, op verschillende locaties door heel Nederland. natuurmonumenten.nl

p. 99

UIT DE KUNST

Warme klanken

hart is de Verkadefabriek, het openingsconcert wordt verzorgd door het Bosch Requiem. Tijdens de ‘Kunstmuziekroute’ kan een muzikale ontdekkingstocht worden ondernomen door de binnenstad, met intieme concerten en een aantal muzikale onderonsjes langs de route.

November nadert, en dat betekent November Music. Dit tiendaagse muziekfestival in ’s-Hertogenbosch zorgt al decennialang voor muzikale warmte in een koude wintermaand. November Music presenteert dit jaar weer een internationale mix van vooruitstrevend talent in de gecomponeerde muziek, jazz, wereldmuziek, muziektheater en pop. Met negentig zeer diverse concerten – onder meer van bekende namen als het Metropole Orkest en Ensemble Modern – heeft de muziekliefhebber veel te kiezen. De basis van November Music is altijd dezelfde gebleven. Het kloppende

• ‘November Music’, 5 t/m 14 november 2021, op verschillende locaties in ’s-Hertogenbosch. novembermusic.net

Vergeten vorstinnen

• ‘Enchanted Gardens 2021’, 15 t/m 31 oktober, Kasteeltuinen Arcen. kasteeltuinen.nl

• ‘The forgotten princesses of Thorn’, 3 oktober 2021 t/m 3 april 2022, Limburgs Museum, Venlo. limburgsmuseum.nl

van de avond worden de tuinen verlicht door schermen, hologrammen en projecties van lichtkunstenaars uit Nederland en daarbuiten. Wandel over een uitgelichte route dwars door de kasteeltuinen en raak als een nachtvlinder aangetrokken tot de artistieke lichtbronnen. Met het romantische Limburgse landgoed als decor houdt dit festival de magie springlevend.

Met zijn parelwitte panden en geplaveide straatjes spreekt het Limburgse stadje Thorn tot de verbeelding van iedere toerist. En ook de geschiedenis draagt bij aan de allure. Thorn was zo’n acht eeuwen lang een onafhankelijk minivorstendom in het Heilige Roomse Rijk, waar 33 abdis-vorstinnen de macht in handen hadden. De vrouwen leefden in luxe, als aan de hoven van Wenen en Versailles. De adellijke heren van die tijd moesten dan ook achter aansluiten om een Thornse dame te verleiden. Tegelijkertijd weerhield dit de vrouwen van stand niet van de nodige seksuele escapades. De tentoonstelling ‘The forgotten princesses of Thorn’ geeft een inkijkje in het unieke leven van deze ‘prinsessen’, met – voor die tijd – aanzienlijke vrijheid, privileges en rijkdom. Door middel van staatsieportretten, juwelen en andere objecten uit ruim vijftig musea in Europa en Amerika, krijgen de vrijgevochten vorstinnen een gezicht.

Magisch verlicht Kasteeltuinen Arcen is een van de meest veelzijdige bloemen- en plantenparken van Europa. Er is een rosarium met duizenden rozen, een bergtuin met midgetgolfbaan en een subtropische kas, waar bananenplanten en olijfbomen naast elkaar groeien. In de Wereldtuinen kunt u als bezoeker een reis maken langs diverse werelddelen. Dit najaar opent Kasteeltuinen Arcen de poorten echter om heel andere redenen. Tussen de bloemen en het groen vindt dan namelijk weer het lichtkunstfestival ‘Enchanted Gardens’ plaats. Bij het vallen

HOLLANDS Glorie

Bijschrift Xxxxxxx xxx

ONS DORP Tussen groene kanalen en paarse heide

GRIENDTSVEEN Klein maar lieflijk is Griendtsveen, en er is verrassend veel te beleven in deze voormalige veenkolonie. Op een zonnige herfstdag wandel, brom of fiets je door de Peel en na afloop geniet je van een Peelreus en een Klootzak op een van de gezelligste terrassen van Limburg.

Tekst Fabian Takx Foto’s Maarten Albrecht

•

riendtsveen is een bedenksel. De broers Eduard en Jozef van de Griendt stichtten in 1885 een compleet dorp in de Peel – nog net in Limburg, op de grens van NoordBrabant – met een kerk, een kroeg, winkels, een ziekenhuis en een nonnenklooster, een school en een gestaag aanzwellend leger schamele turfstekershuisjes. Het indrukwekkende middelpunt van de veenkolonie was – en is – Eduards majestueuze herenhuis, Villa Sphagnum. Vernoemd naar het veenmos dat het hoogveen vormde waaruit de turf kon worden gestoken. Naar verluidt is de tochtige villa, die ooit een prachtig landschapspark had maar nu aan het zicht wordt onttrokken door maïsvelden, onlangs verkocht. De broers traden in de voetsporen van hun vader, de Bossche aannemer Jan van de Griendt, die in 1853 was begonnen met de turfwinning in de Peel. Jan was ogenschijnlijk iets bescheidener, want hij vernoemde het iets verderop gelegen Helenaveen naar zijn vrouw. En het kanaal waarover de turf werd afgevoerd, de Helenavaart. Griendtsveen is nu een idyllisch gelegen groene enclave met 539 inwoners, maar rond 1900 werd het nog bevolkt door 2400 man, die vooral uit de noordelijke veenkoloniën hierheen waren gekomen om het loodzware werk te doen in het hoogveen. Op vrijdag gingen ze aan het bier en de ‘snevel’, zoals jenever werd genoemd. En misschien ook wel aan de waardin en haar zes dochters, die volgens Wien van Mullekom het café de bijnaam gaven van ‘De veertien billen’. “Ze waren seksueel nogal geprikkeld”, legt de 77-jarige glunderend uit. Zweetdoek om de hals, turfstekerspet en rode bretels, zijn tenue voor zijn ‘Peeltochten’. ‘Gebbel’ is zijn gidsnaam, ‘ambassadeur van de Peel’. Gebbel was de bijnaam van ene Gabriël Smolenaars, een turfsteker die in 1910 een Romeinse gouden helm uit het veen opgroef. We ontmoeten elkaar bij Herberg De Morgenstond, dat nog steeds een café is, maar dan groter. Eerst laat Gebbel me nog twee briketten turf zien. De Van de Griendts werden vooral rijk van turfstrooisel, dat werd gebruikt ter vervanging van het duurdere stro in paardenremises. En volgens boze tongen ook in norit, vanwege zijn absorberende werking.

TOON KORTOOMS In de Sint Barbarakerk, net over de brug, wijst Gebbel op het beeld van Sint Barbara, ‘de heilige van de gevaarlijke beroepen’, een kunstig in elkaar geknutselde mini-sacramentsprocessie in een vitrine en de fraaie glas-in-loodramen. Daarna gaan we naar het kerkhof, waar schrijver Toon Kortooms begraven ligt. Op

HOLLANDS Glorie

zijn rechthoekige grafsteen staat diens poëtische ode aan zijn dorp, die Gebbel in zijn geheel voordraagt. “Voor mij is Griendtsveen een droom die elk voorjaar werkelijkheid wordt als de lente ontspruit uit schijnbaar dorre grond en dood hout”, luidt het begin op de voorkant. Kortooms’ vader was directeur van het gemeentelijke turfbedrijf van Deurne, dat concurreerde met de Van de Griendts. Die liet ze niet >

Vorige pagina’s: deze paardenstallen met monumentstatus zijn tot woningen verbouwd. Boven: een van de villa’s van het dorp; de Peel is een geliefd fietsgebied.

ONS DORP

Wien ‘Gebbel’ van Mullekom in traditionele turfstekersdracht tijdens een van zijn Peeltochten; onder: Villa Sphagnum, het chique onderkomen van Eduard van de Griendt.

Met de klok mee: een ‘apostelwoning’; het geliefde terras van Herberg De Morgenstond; pony’s te over in deze regio.

De Van de Griendts werden vooral rijk van turfstrooisel, dat werd gebruikt ter vervanging van het duurdere stro in paardenremises. En volgens boze tongen ook in norit, vanwege zijn absorberende werking HOLLANDS Glorie

p. 107

gebruikmaken van de Helenavaart, dus groef Deurne zijn eigen kanaal, een meter of honderd verderop. Kortooms kende de Peel als de beste. Van ‘Beekman en Beekman’, dat in 1949 uitkwam, verkocht hij twee miljoen exemplaren, waarmee deze streekroman het bestverkochte boek van Nederland ooit is. Een andere bestseller, ‘Help de dokter verzuipt’, werd in de jaren 70 van de vorige eeuw een kaskraker in de bioscoop. Het zijn gemoedelijke verhalen, met milde Brabantse humor. Volgens Gebbel zei Kortooms leermeester, Antoon Coolen (van ‘Dorp aan de rivier’) bij wijze van werkverdeling tegen hem: “Ik doe de ellende, jij de luchtigheid.” We stappen in Gebbels bestelbus en passeren even later het borstbeeld van Eduard van de Griendt – ‘Kijk ’s wan’en knappe vent!’ – en daarna bekijken we de ‘apostelwoningen’, de mooie, kleinere villa’s met neoklassieke elementen waar de ‘veenbazen’ woonden, het middenkader dat turfde (het woord komt

daar echt vandaan) hoeveel turf er was gestoken. Ook laat Gebbel me zien hoe de turfschepen via een ‘rollerpaal’ door de kanalen werden getrokken door paarden. Moeiteloos vult hij twee uur met smeuïge anekdotes, dan levert hij me weer af bij De Morgenstond.

WK BOKKENOLLEN Het grote terras van dit café aan de Helenavaart werd in 2017 verkozen tot gezelligste van Limburg. De 58-jarige Gerold van der Vrande is hier al 34 jaar uitbater. Hij heeft verrassende Peelwerkersgerechten op het menu als Goedzak (vegetarisch), Knapzak (met

Dat de schrijver hier heeft gewoond, werd pas ontdekt toen twee tantes van Kortooms vroegen of ze het huis mochten zien. Daarna richtten de bewoners het Toon Kortooms Museum in

HOLLANDS Glorie

ONS DORP Linkerpagina: tot woning verbouwde turfstrooiselfabriek aan de Helenavaart. Deze pagina, met de klok mee: Davy Willems met een vers getapte Peelreus; een gebeeldhouwde Toon Kortooms; hutje met gereedschap van de turfstekers in het Toon Kortooms Park.

bloedworst en spek) en Klootzak (twee gehaktballen), die worden geserveerd onder een bonte turfstekersdoek. En natuurlijk arretjescake, een lekkernij met de structuur van turf. Gerold is ook een van de bedenkers van de populaire WK Bokkenollen. “Met een dienblad met vier volle glazen en een flesje bokbier door Griendtsveen hollen”, zo omschrijft hij dit evenement dat wordt gehouden “op de eerste zaterdag na de eerste maandag van oktober”, als het nieuwe bokbier is gearriveerd. Daarbij moeten 120 teams van drie deelnemers vele hindernissen nemen, ook in de kanalen, en wie het snelste terug is met het meeste bier heeft gewonnen. Voor de kinderen is er het Limonollen. In De Morgenstond heeft zanger Jack Poels vorig jaar nog ‘unplugged’ zijn lied ‘De Peel in brand’ gezongen voor zijn vriend Twan Huys. De ongepolijste, weemoedige Tex-Mex en folk van zijn band Rowwen Hèze passen helemaal bij de Peel. En bij De Morgenstond, dat als slogan heeft: ‘Juist omdat het er zo gewoon is, is deze plek zo markant’.

FRANK EN ROGIER Griendtsveen en omgeving bruisen van de toeristische initiatieven, grotendeels verenigd onder de vlag van ‘De Peel Natuurlijk’. Zoals met een Solex of een Trabant door de Peel tuffen of het fietsarrangement Happen en Trappen. Maar té populair moet het dorp ook weer niet worden, vindt Gerold,

“want dan verliest het zijn identiteit”. In Griendtsveen is geen winkel te vinden, wel originele overnachtingsgelegenheden als Pipowagen Peeljuweel en B&B De Turffabriek. Die werd bekend omdat hij door het toen nog harmonieuze duo Frank en Rogier een make-over kreeg in het RTL-programma ‘Frank en Rogier checken in’. Nu bestieren Tanja Lomans en haar dochter Eby van de Kimmenade hem, in overleg met Bodean Brans en Marieke van Gerven die de stylisten ontvingen. Dochter Chelsea vertelt dat de door Frank en Rogier bedachte paarse muur waarschijnlijk zal sneuvelen, en er zal waarschijnlijk ook een mediterrane tuin komen. In de gevel en het rustieke balkenplafond is de vroegere turfstrooiselfabriek te herkennen, en op het spoor voor de deur passeert een enkele trein waar vroeger zestig turftreinen per dag vertrokken. ’s Nachts is het muisstil onder een confettiregen van sterren. Of, zoals Kortooms in een lyrische opwelling >

p. 109

schreef: “De Peel lag stil als een kathedraal onder een donker fluwelig zwerk met in het zenith van haar koepel een triomfantelijke maan.”

DE KLOTBULTJES De Griendtsveense identiteit is terug te vinden in bloeiende verenigingen als fanfare Renantia en carnavalsvereniging De klotbultjes. Bergjes turfkluiten, legt secretaris Ilse Voets de naam uit. Met een vaste kern heeft ze de carnavalsvereniging zes jaar geleden nieuw leven ingeblazen. Tientallen Griendtsveense schonen zijn nu dansmarieke, en natuurlijk zijn er ‘kletsavonden’ en een carnavalsoptocht. “We zijn er trots op dat we de kleinste optocht van Nederland hebben”, grapt Ilse. “Als je even naar de wc gaat, kan-ie al voorbij zijn.” Maar ze lopen volgend jaar wel weer mee in de grote optocht van Horst aan de Maas, de gemeente waar Griendtsveen onder valt. Natuurlijk moet iedereen die Griendtsveen aandoet ook naar het huis waar de beroemde schrijver heeft gewoond van 1918 tot 1944. Het ligt in het Toon Kortooms Park dat ook een gezellig lunchrestaurant, een avontuurlijk blotevoetenpad door een kunsttuin en een eigen brouwerij met proeflokaal biedt. ‘De Peelreus’ is een robuust speciaalbiertje met een aroma van honing en heidekruid uit het park, vertelt uitbater en brouwer Davy Willems. We bekijken ook het turfstekersveldje, waar een gids demonstreert hoe het

Met de klok mee: karakteristieke ophaalbrug met apostelwoning; ‘Peelvrouwke’ Bianca Teuwsen tijdens een van haar wandeltochten; de Helenavaart.

HOLLANDS Glorie

ONS DORP

B&B De Turffabriek werd bekend omdat hij door het toen nog harmonieuze duo Frank en Rogier een make-over kreeg in het RTL-programma ‘Frank en Rogier checken in’

hoogveen werd gestoken en geperst om daarna met langwerpige kruiwagens naar de aken te worden gebracht en later naar de vrachttrein. Er is een plaggenhut nagebouwd en je kunt naar hartenlust op en neer deinen op het zompige hoogveen, net als honderd jaar geleden. Dat de schrijver hier heeft gewoond, werd pas ontdekt toen twee tantes van Kortooms vroegen of ze het huis mochten zien. Daarna richtten de bewoners, Davy’s ouders, het Toon Kortooms Museum in: twee kamers, waarvan een met lessenaars, want Kortooms was een tijdlang onderwijzer in Helmond, brieven, manuscripten en ‘vintage’-boeken van de schrijver die worden verkocht voor het goede doel, en de gereconstrueerde werkkamer van de schrijver, die later naar Bloemendaal verhuisde.

HET PEELVROUWKE In de jaren 70 van de vorige eeuw werd hier de laatste turf gewonnen. Nu is de Peel een dunbevolkt natuurgebied met veel bossen en heide, waar je tot rust kunt komen tijdens sprookjesachtige wandelingen. En dat is precies wat ‘het Peelvrouwke’ in de aanbieding heeft. Geen gebocheld oud vrouwtje met een bos

kreupelhout onder de arm; Bianca Teuwsen is een ravissante blondine en fitcoach die groepen en individuele wandelaars (alleen vrouwen) meeneemt op wandelingen door de bush. Eventueel met een thema, zoals de Miracle Morning Walk of de Fittalk & Walk die je ook mentaal verkwikken. Bianca wijst op allerlei plantjes waar een stedeling niet dagelijks mee te maken heeft, zoals erica, wollegras, de vleesetende zonnedauw en natuurlijk Sphagnum. We passeren vennen en doorkruisen adelaarsvarens en bos, drinken een Turfdruppelke (een kruidenbittertje) op de hei en bekijken oude foto’s van turfstekers, die bedrieglijk gezellig rond een kampvuur van brandende turf zitten. Als ze dan ook nog op haar gsm de gevoelige ballade ‘Kom nim me mee naor de Peel’ van Pro et Contra uit Asten afspeelt, is de verleiding groot om me definitief in dit moeras terug te trekken. �

INTERESSANTE WEBSITES Peeltochten.nl Herbergdemorgenstond.nl Peelvrouwke.nl Peelmuseum.nl Depeelnatuurlijk.nl Deturffabriek.nl Toonkortoomspark.nl

p. 111

PUZ ZEL & WIN

HORIZONTAAL

�

WAT MOET U DOEN? Vul de puzzel in. Breng daarna de letters uit de gekleurde vakjes over naar de balk onder het diagram. Als u de letters in de juiste volgorde zet (eerst de horizontale lettercombinaties, dan de verticale), leest u een typisch Nederlandse uitdrukking. OPLOSSING VORIGE PUZZEL: De koppen bij elkaar steken.

Nederlandse schrijver en kunstenaar

5. 8.

Kun je uit springen Typisch Nederlands vervoer

14. 17. 18. 21.

Rotterdamse volkswijk Hoes of Ruding Japanse stad of tennisster Zie je veel in Nederlandse natuurgebieden

22. 23. 24. 25. 26. 29. 30.

Plus Dorp in Zeeuws-Vlaanderen Griekse letter Ex van Charles Blieven Natte turf Amsterdams bouwwerk

HOLLANDS Glorie

33. 35. 36. 37. 39.

Nederlandse talkshowhost

54. Typisch Nederlandse

Niet __ dat Staat op Roemeense auto’s Muzieknoot

borrelhap

58. Geloofsrichting 59. Dorp in de

Nederlands overzees gebied

Noordoostpolder

60. Burgers’ __, Nederlandse

43. Schiphol __, winkelcentrum

46. Is gehecht aan een plant 48. Oud-president van Amerika

50. Bakker of Van Hout 51. Johnny __, scoorde twaalf keer voor het Nederlands elftal

52. Vernauwing 53. Indonesische tofoe

77. 78. 80. 82.

Nederlandse kaas

Bajes Aziaat Hinderlijke figuur Onderwijsvorm Ned__, Nederlandse autoproducent

76. Grote hond

Dierengeluid The Man Who __ the World, hit van Bowie meubelontwerper

88. Presenteert Dit was het

Provinciaal bestuur Levende have

Werelddeel

85. Nederlands architect en

dierentuin

61. 66. 67. 68. 69. 71. 72. 75.

Wintervervoer

nieuws

90. 91. 92. 93.

Pointe Nederlandse schrijver Zich aanpassen Spot

Maak kans op het prachtige boek ‘Atlas van Twickel’ t.w.v. E29,95 Twickel in Twente is een van de grootste landgoederen van Nederland. Bossen, akkers, weiden, heide: er zijn weinig landschappen die je er niet zal vinden. Net als vele karakteristieke gebouwen zoals het zeventiende-eeuwse renaissancekasteel met zijn kunstcollecties, de oranjerie, tuinen en lanen, maar ook historische boerenerven, watermolens, een houtzagerij en watertoren. Het landgoed ontstond in 1347 en is daarmee een van de oudste landgoederen van Nederland, opgebouwd door vier adellijke families gedurende zeven eeuwen. WIJ MOGEN DRIE BOEKEN VERLOTEN. KANS MAKEN?

VERTICAAL

Vul de oplossing en uw gegevens in bij mail & win op www.hollandsgloriemagazine.nl. Deze actie loopt tot 2 december 2021. Na aﬂoop krijgt de winnaar bericht. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 15. 16. 19. 20.

Voorganger van WIA Tijdelijk bezit Langere tijd

25. Tweetal 27. Stad aan de Donau 28. Wetenschapsmuseum

__ op Geul Sluier

in Amsterdam

30. Geeft jongeren

Zendt Blauw Bloed uit Staat boven de tekst Er het __ van willen weten __ Hou van Holland Onvoorziene situatie Wond

cultuurkorting

31. 32. 34. 38. 39.

Joop van den __ Middag Muzieknoot Moeders wil Klos Deel van het gezicht

‘Atlas van Twickel’, Uitgeverij WBooks, ISBN 9789462584211, www.wbooks.com

Circusact

Noodhulp Opfokken Groot glas Tussen de lijnen Oost-Europeaan Nederlandse adviesorganisatie

Kerel

62. Nederlandse zangeres 63. Daar won Duncan het

Nederlandse bank Concurrent van Rexona, Wat jammer nou Scandinavische vrouw Viezigheid Dokter Duw

Songfestival mee

64. 65. 66. 67.

71. Muziekstuk 73. Marga __,

Punt

Zuster

Fa en Dove

40. 41. 42. 44. 45.

46. 47. 49. 54. 55. 56. 57.

Blauw op zee Strafwerktuig

Nederlandse zangeres

74. 77. 79. 81. 83. 84. 86. 87.

Discipline Ledemaat Ingaande Nederlandse bank Paleis het __ Mager Sportevenement Nederlands tijdschrift en tv-programma

89. We zijn __ bijna

Professionele liefhebber Nederlandse politieke partij

70. Paleis Huis ten __

p. 113

REINILDIS

Reinildis van Ditzhuyzen is historica, publiciste en etiquettedeskundige. Ze herschreef Amy Groskamp-ten Haves standaardwerk ‘Hoe hoort het eigenlijk?’ waarvan de 42ste druk is verschenen.

Heeft u wel eens ruzie met de buren? Zo ja – hoe is die ontstaan? En vooral: hoe is deze afgelopen? Of ettert de ruzie voort? Ikzelf heb zoiets gelukkig nog nooit meegemaakt – op één merkwaardig incident na. Twee jaar geleden, kort nadat ik naar Zutphen was verhuisd, kwam mijn handige broer op zijn vrije zondagmiddag bij mij enkele schilderijen ophangen. Binnen een uur was het gepiept en we keken tevreden rond. De volgende dag vond ik in mijn brievenbus een brief zonder envelop en zonder aanhef. Hierin stond geschreven (ik citeer letterlijk): “Tot op heden wenst u anoniem te blijven. Vandaar onze klachten ook anoniem. – De ontstane rommel in het gehele trappenhuis op te ruimen (door uw verhuizing 1,5 week geleden ontstaan) – Geluidsoverlast door boren op zondag.”

Afgezien van het feit dat de ‘rommel’ (twee dozen gedurende twee dagen van de verhuizing) bij mijn eigen voordeur stond, schrok ik. Het was een onaangenaam begin in dit acht-appartementenhuis. Tegelijkertijd dacht ik: zo hoort het dus niet. Want op een anonieme brief kun je niet reageren. Als iemand zich aan zijn buren ergert: ga erheen! Met een anonieme beschuldiging zet je de zaken op scherp en dit belast de toekomstige

HOLLANDS Glorie

verhouding. En wat bedoelde de onbekende met zijn opmerking, dat ik ‘anoniem’ wens te blijven? Natuurlijk, ik was van plan na de verhuizingsperikelen kennis te maken met de buren. Een goed onderling contact is immers prettig en praktisch, want zoals bekend is een goede buur beter dan een verre vriend. “Had ik meteen de eerste dag bij iedereen moeten aanbellen?” peinsde ik. Had ik de bewoners moeten uitnodigen voor koffie, thee of borrel? De moraal van dit verhaal: schrijf nooit anonieme brieven! Eerst en vooral omdat u de ander aanvalt zonder dat deze kan reageren of zich verdedigen. Nog altijd vraag ik me af: wie is die anonymus geweest? En vooral ook: waarom heeft hij/zij niet bij mij aangebeld? Ik had graag met hem/haar gesproken, zodat enig wederzijds begrip voor elkaar zou ontstaan. In mijn etiquettelezingen hamer ik er altijd op, dat het in de onderlinge omgang met elkaar om de juiste mentaliteit gaat, om een ‘positieve grondhouding’, om een oude uitspraak van premier Lubbers maar weer eens te citeren. Inderdaad, op zondagmiddag een uur boren kan storend zijn en daar had ik gewoon niet bij nagedacht. Hoe dom van mij! Maar minstens zo dom is de anonieme brief. Want er zijn al genoeg burenruzies in Nederland. Ik ken zelfs mensen die om die reden zijn verhuisd. Inmiddels heb ik met iedereen in dit huis een prettige verstandhouding. Maar wie die anonieme briefschrijver was? Ik weet het nog steeds niet. �

Anoniem

Hollands Glorie 2021-5

Articles inside

COLUMN REINILDIS

WANDELEN DOOR HERFSTKLEUREN

PUZZEL EN WIN

ONS DORP GRIENDTSVEEN

UIT DE KUNST

KUNST UITGELICHT

ONZE TAAL

JONG CULINAIR TALENT

ONZE KEUZE

LOGEREN OP STAND

NIJMEGEN

LANGS BRABANTSE KLOOSTERS

DE BOSWACHTER

46 WEG IN NEDERLAND