EB december-januari 2021/2022 by iMediate

ENTERTAINMENT BUSINESS

BMG organiseert mega camp: Nieuwe talenten en oude bekenden!

25 jaar Pokémon: wat is het geheim achter het succes? Zangeres en pianiste Karsu: ‘Ineens ben ik mainstream’ De ambities van Pythagoras Music Fund

42e JAARGANG | DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Cover.indd 1

11/30/2021 5:42:03 PM

GELUK

NIEUW

EBLIVE1221_advertenties.indd 2

11/30/2021 12:02:43 PM

UKKIG

WJAAR EBLIVE1221_advertenties.indd 3

11/30/2021 12:02:43 PM

EBLIVE1221_advertenties_1_1.indd 4

11/30/2021 3:16:49 PM

EBLIVE1221_advertenties_1_1.indd 5

11/30/2021 3:16:52 PM

COLOFON

EDITORIAL

Uitgave iMediate Arendstraat 33b Postbus 2227 / 1200 CE Hilversum Telefoon: 035 - 646 58 00 redactie@entertainmentbusiness.nl

Muzikaal vuurwerk

Uitgever Joost Driessen Platformmanager Arnold le Fèbre Redactie & medewerkers Jeroen Noordeloos (eindredactie), Jeroen van Trierum, Jasper van Vugt, Ed Hoogeveen, Edgar Kruize, Jan Meijroos, Marcel Debets Exploitatie & abonnementen Mitchel van der Heide & Tarik Lahri Telefoon: 035 - 646 58 05 mitchel.vanderheide@imediate.nl, tarik.lahri@imediate.nl Als vakblad hanteren we de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een halfjaar verlengd. Opzeggen kan per post, mail of telefoon. De opzegtermijn is 30 dagen voor het einde van de abonnementsperiode.

Ze is momenteel misschien de enige artiest die het zich kan veroorloven om zes jaar lang niets van zich te laten horen om vervolgens de draad weer op te pakken en alle muziek lijsten naar haar hand te zetten. Op haar nieuwe, uiterst persoonlijke album 30 geeft de Engelse zangeres Adele haar fans een update over haar leven. Niet dat daar nu heel veel vrolijks over valt te melden; de nummers gaan over de scheiding van haar echtgenoot Simon Konecki, de impact daarvan op hun zoontje Angelo en de moeizame relatie met haar overleden vader. Maar goed, alles is beter dan depressieve berichten over lockdowns en het oplopende aantal coronabesmettingen, zullen we maar denken. Interessant vind ik vooral hoe Adele alle muziekwetten schijnt te tarten en zelf bepaalt wanneer ze de schijnwerpers opzoekt. Miljoenen mensen keken bijvoorbeeld naar ‘Adele: One Night Only’ (in Nederland uitgezonden op NPO3), een anderhalf uur durende registra tie van het concert bij de Griffith Observatory in Los Angeles. De beelden werden afgewis seld met fragmenten uit een mierzoet interview met Oprah Winfrey, waarin vooral heel veel begrijpend en meelevend werd geknikt. Enige tijd later was de zangeres te gast bij Paul de Leeuw, die zich door een niet al te boeiend gesprek stuntelde. En tot zover de belangrijkste mediamomenten.

Jaarabonnement EB Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 79,95,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 50,- per jaar. Andere landen: € 125,- per jaar.

Een verklaring voor haar immense succes bleef uit, laat staan een antwoord op de vraag waarom Adele – tegen de stroom in – zoveel waarde hecht aan het (fysieke) album. Verscheen haar vorige album ‘25’ eerst alleen fysiek en pas later op de streamingdiensten, ‘30’ werd direct in alle varianten de wereld in geslingerd. Fans kunnen echter drie verschil lende, fysieke versies aanschaffen. Iedere editie heeft de standaard tracklisting, met daar naast exclusieve tracks die per versie weer anders zijn en bovendien niet beschikbaar zullen komen als stream. Kortom, spaar ze allemaal – het zijn net Pokémon-kaartjes (zie ook het verhaal op pagina 26). In drie dagen tijd verkocht Adele alleen al in Amerika een half miljoen fysieke exemplaren van haar nieuwe album.

Halfjaarabonnement EB + EB Live Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 125,Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 80,- per halfjaar. Andere landen: € 180,- per halfjaar.

Grappig genoeg had ze wel een opmerkelijk verzoek aan Spotify: kon de shuffle-knop niet verwijderd worden? ‘Our art tells a story and our stories should be listened to as we inten ded’, aldus Adele op Twitter. Spotify, ook de beroerdste niet, gaf gehoor aan haar verzoek – hoewel het nog steeds mogelijk is om de nummers van haar album in willekeurige volgorde af te spelen. Het is weliswaar geen optie meer bij het album, maar na het aanklikken van een willekeurig nummer verschijnt de Shuffle-knop weer wel.

Basis layout Louis Bertrand

Maar om een lang verhaal kort te maken: op muzikaal vlak gaan we met het nodige vuur werk het nieuwe jaar in, want dan heb ik het nog niet gehad over de comeback van ABBA of de nieuwe albums van Ed Sheeran, Coldplay en Taylor Swift… En als je deze EB doorbladert (zie bijvoorbeeld de coverstory rond BMG op pagina 10, de ambities van Pythagoras Music Fund op pagina 18 of de plannen van Atlantic Records Benelux op pagina 42), moet het wel heel gek lopen als 2022 dit coronajaar niet muzikaal naar de kroon steekt.

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Editorial_Inhoud.indd 6

Kortom, op naar een goed, gezond en vooral creatief en muzikaal 2022! Arnold le Fèbre Platformmanager Entertainment Business & EB Live WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 5:09:21 PM

INHOUD

| COVERSTORY

| INTERVIEW

| ACHTERGROND

| INTERVIEW

BMG Benelux

Sena

Pokémon

Karsu

Eerder dit jaar organiseerde BMG Benelux in Herberg Spanbroek een breed opgezet writing camp. Gedurende meerdere dagen vonden componisten, artiesten en producers elkaar voor wat de geschiedenis in gaat als hun grootste creatieve smeltkroes ooit.

2021 was voor Sena opnieuw een veelbewogen jaar. Toch zijn er ook positieve ontwikkelingen te melden, zoals verdere digitalisering van de dienstverlening die aansluit op de wensen van rechthebbenden. “Uiteindelijk kijken we met een positieve blik naar 2022.”

Dit jaar viert Pokémon zijn 25ste jubileum en gedurende die tijd wist de franchise uit te groeien tot een wereldwijd fenomeen. Entertainment Business ging op zoek naar het geheim van dit aanhoudende succes. “Er is iets unieks aan de hand met dit merk.”

De klassiek geschoolde pianiste Karsu timmert internationaal al jarenlang succesvol aan de weg. Haar doorbraak kwam echter na haar deelname aan het meest recente seizoen van ‘Beste Zangers’. Karsu: “Ineens ben ik mainstream geworden.”

| EN VERDER

6 Editorial

34 Metaverse

8 In het kort

36 1001Tracklists

17 Rise Up!

38 Belronde Retail

18 P ythagoras Music Fund

40 STOMP Development Team

20 Kunstenbond

42 Atlantic Records Benelux

23 Music Pitch: Gamechanger Corona

47 Leeway Advocaten

24 Convenant Blokkeren Websites

48 Het Laatste Woord: Jessica van der Stoel

30 Golden Earring

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

EB1221_Editorial_Inhoud.indd 7

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

11/30/2021 5:09:26 PM

IN 'T KORT

Quotes ‘Hij begeeft zich met zijn werk tussen verschillende muziekstijlen van pop en jazz tot klassiek en hedendaags. Martin werkt samen met de meest uiteenlopende culturele muzikale achtergronden in diverse disciplines zonder zijn eigen identiteit te verliezen. Een echte muzikale verbinder.’ De jury over de uitverkiezing van Martin Fondse als nieuwe Componist des Vaderlands. ‘Raymond en zijn team hebben een bewonderenswaardige bijdrage geleverd aan de florerende independent muzieksector in Nederland, zelfs tijdens de coronacrisis.’ Kees van Weijen motiveert de keuze voor Cloud 9 Music als winnaar van de STOMP Independent of the Year Award 2021. ‘Wij vinden het onze verantwoordelijkheid om nu al dit besluit te nemen.’ Een dag voordat de Mega Record & CD Fair en de VerzamelJaarbeurs zou plaatsvinden, maakt directeur Albert Arp van Jaarbeurs Utrecht bekend de beurs te cancelen om te voldoen aan de nieuwe coronamaatregelen. ‘In het begin deden andere advocaten wat grappend over mijn game-expertise, maar nu word ik beloond door diezelfde traditionele advocatuur. Dat voelt goed.’ Advocaat René Otto kreeg begin november de award voor Best Young Talent uitgereikt tijdens de Gouden Zandlopers.

De laatste vrijdag van de maand is inmiddels ook in Nederland een begrip. Retailers verkopen hun spullen op de Amerikaanse feestdag met veel korting. Bij RSD Black Friday is echter geen sprake van goedkope platen. Esther Vollebregt van Record Store Day Netherlands geeft tekst en uitleg.

INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW - INTERVIEW Hoe was Black Friday dit jaar? “De reacties druppelen op dit moment binnen en de winkeliers waren tevreden. Vooral omdat er dit jaar ook een selectie aanbiedingen bij zat. Universal Music en Suburban hebben een toff e lijst gemaakt met releases van Nederlandse bands en artiesten. Die werden verkocht voor een euro of 15. In Amerika is Black Friday een instituut. De dag na Thanksgiving waar iedereen vrij is en met grote kortingen gaat winkelen. Daar werkt het uitstekend dat je op die dag ook exclusieve platen kunt kopen, die aan de prijs zijn. In Nederland moet je dat toch uitleggen. De Nederlandse consument verwacht in de winkels bordjes met 50 procent korting. Daarom was ik erg blij dat die aanbiedingen er waren.” Maar niet alle aangekondigde releases waren te koop. “Een paar kwamen te laat binnen.Bijvoorbeeld die van Foo Fighters. Uiteindelijk is een klein aantal titels afgevallen of verschoven naar Record Store Day 2022. De oorzaak laat zich raden: schaarste. Zelfs de grootste artiesten merken dat hun releases worden uitgesteld door capaciteitsuitdagingen.” Op Lana Del Rey na waren de releases grotendeels gericht op de oudere platenkoper. “We waren blij dat de lp van Lana op het laatste moment toch aan de Nederlandse Black Friday-lijst is toegevoegd. Er waren tekorten en in sommige gevallen was het een oplossing om bepaalde releases niet

buiten Amerika te versturen. Ik had natuurlijk ook graag gehad dat er meer vinyl was verschenen voor de jongere consument. Je ziet dat die steeds vaker zijn weg naar de platenzaak weet te vinden en daar terugkomt. Tegelijkertijd is er los van Black Friday de laatste tijd gelukkig sowieso heel veel op vinyl uitgekomen, van Taylor Swift en Ed Sheeran tot Twenty One Pilots.” Hoe gaat vinyljaar 2021 de boeken in? “Als onstuimig. Er is heel veel gebeurd, maar er zijn ook veel toff e albums verschenen. De beschikbaarheid en de prijs waren de grootste uitdagingen voor ondernemers. Ze hadden waarschijnlijk meer kunnen verkopen als dat er ook was. Er waren tekorten van grote namen als ABBA, maar dat is gelukkig snel rechtgetrokken. 2021 is desondanks een topjaar. Met naast de nieuwe plaat van ABBA ook klappers als Ed Sheeran en natuurlijk Adele. De schaarste zal in 2022 ook voortduren en ik verwacht dan ook geen prijsdalingen. Wel staan er leuke initiatieven op de plank. Zo mag ik, uit naam van Record Store Day, iedere week bij de nieuwe NPO-podcast Platen Cast aanschuiven om samen met Wouter van der Goes vijf nieuwe albums en de winkels te promoten. Daarnaast praten Anouk Rijnders van Record Industry en ik met BUMA Music Academy over een lespakket met alle ins en outs over vinyl. En natuurlijk komt er volgend jaar weer een Record Store Day. Ik hoop vurig dat dit een ouderwetse gaat worden, dus zonder drops, maar wel met optredens.”

Entertainment Business online ‘Ik bood ze ter plekke telefonisch een platendeal aan, zonder dat ik ook maar één noot had gehoord.’ Ronald Draijer over de albumdeal die hij aanbood aan de Nederlandse formatie Fire Horse. Het debuutalbum werd deze zomer opgenomen in de Wisseloord Studios en zal eind april 2022 verschijnen.

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_InhetKort.indd 8

Altijd op de hoogte zijn van het laatste businessnieuws uit de entertainment-branche? Kijk dan op www.entertainmentbusiness.nl. Mag het gemakkelijker? Ontvang gratis en overzichtelijk het laatste nieuws middels de dagelijkse nieuwsbrief (zie rechtsboven op de homepage van de site). En: like en volg ons op de sociale kanalen voor de laatste updates, opvallend nieuws en interessante ontwikkelingen uit de industrie.

Facebook.com/EntertainmentBusiness Twitter.com/@EB_Nieuws

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 4:23:03 PM

Ik mis de dansende bananen

Eind oktober deden Europarlementariërs een beroep op grote merken om te stoppen met adverteren op Facebook en Google. De platformen zouden een ‘ont luikend en snelgroeiend probleem zijn voor privacy, sociale cohesie en democratie’. De vraag is of deze noodkreet bij marketeers indruk heeft gemaakt. Facebook en Google zijn bijzondere media. Je zou het misschien niet denken maar het zijn niet de gebruikers die de grootste verslaafden zijn van deze diensten, maar de marketeers. Alleen al in 2020 werd door Europese bedrijven een kleine 70 m iljard euro aan advertenties bij de twee uitgegeven. Van al deze klinkende euro's gaat meer dan driekwart naar Facebook en Google zelf. Komt daar na de brandbrief uit Brussel dan een einde aan? Spoiler alert: tuurlijk niet! Kijk je met een professionele bril, dan zijn de advertentiesystemen van de tech reuzen geweldig. Nooit eerder waren deze zo goed af te stemmen op een bepaalde doelgroep. Daarnaast kun je je campagnes constant optimaliseren. Toch wringt er iets. Persoonlijk heb ik al een tijdje best wat moeite met de digitale hangplek van Zuckerberg. Ondanks dat ik wel eens gekscherend Like Hendrixen wordt genoemd, heb ik nog wel een account, maar van alle social platforms, kom ik er nét iets vaker dan op Hyves. De reden? Als ik die blauwe F openklik, ben ik er na vijf coronadiscussies alweer klaar mee. Ik verlang naar de vervlogen tijd van gezellige vakantiekiekjes, check-ins en dansende bananen. Volgens de Europarlementariërs zijn de platforms rondom gevaarlijk. Facebook zou een ‘ondoorzichtig en giftig ecosystemen’ zijn dat zorgt voor polarisatie. De algoritmes overspoelen de wereld met nepnieuws en lariekoek over de pandemie. Daarnaast stellen kenners dat dit de aanjagers zijn van de rellen die we zagen in Rotterdam en Den Haag. ‘Het resultaat is meer verdeeldheid, meer schade, meer leugens, meer bedreigingen en meer strijd. In sommige gevallen heeft dit gevaarlijke online gebabbel geleid tot daadwerkelijk geweld dat zelfs mensen doodt’, schreef Facebook-klokkenluider Haugen onlangs, op basis van vertrouwelijke interne documenten. Dat is toch best heftig, maar is het vragen om een advertentiestop haalbare kaart? Het is niet de eerste keer dat bedrijven worden opgeroepen te stoppen met adverteren op Facebook en Google. In 2020 zetten bijna 200 bedrijven hun Facebookadvertenties op pauze om een signaal af te geven en (ook niet onbelangrijk) wat karmapunten te scoren. De inzet was toen om haat en racisme op het platform een halt toe te roepen. Deze break was van zeer tijdelijke aard en kostte Facebook nog geen 60 miljoen euro. Niet heel veel als je weet dat het platform dagelijks meer dan 300 miljoen binnen harkt. Een olifant heeft meer pijn als hij gestoken wordt door een mug. Dat er iets moet veranderen is zeker, maar het lijkt me stug dat Zuckerberg wakker ligt van wat Europarlementariërs. Misschien hadden ze beter de Europese burgers kunnen vragen massaal het platform te verlaten. Deze exodus is al een tijd bezig onder jongeren. Het is de vraag wanneer de oudjes volgen. Misschien dat dit Mighty Mark wel aan het denken zet en de nodige verandering aanwakkert. Dat kan je toch hopen? Toch?

Over Mike

Mike Hendrixen is 15 jaar werkzaam in de entertainmentindustrie. Na een rol als Marketing Director North & Central Europe bij Codemasters, startte hij in 2013 Vertigo 6 Marketing & PR, dat werkzaam is voor onder meer EA, Koch Media, Logitech, ASUS, Disney en New Balance. In Entertainment Business schrijft hij op persoonlijke titel over marketingontwikkelingen binnen de industrie.

Cijfers

De game Deathloop heeft negen nominaties op zak voor The Game Awards 2021. Deathloop is genomineerd voor Best Game Direction, Best Narrative, Best Art Direction, Best Score/Music, Best Audio Design, Best Action Game en Game of the Year. Daarnaast werd de game tweemaal genomineerd in de Best Performancecategorie.

1,5 miljoen De nieuwe Bond-film No Time To Die wist halverwege de maand november al 1,5 miljoen bezoekers naar de bioscopen te trekken. De omzet in Nederland bedroeg daarmee zo’n 17,6 miljoen euro.

20 procent

Net als Sony had ook Nintendo last van de aanhoudende chiptekorten. Het afgelopen boekjaar heeft het bedrijf zo’n twintig procent minder Switchconsoles geproduceerd. Tot maart volgend jaar worden er zo’n 24 miljoen units geproduceerd.

9,3 miljard

In 2020 werd er wereldwijd 9,3 miljard euro aan auteursrechten geïnd. Dat is 10% minder in vergelijking met een jaar eerder. Dat blijkt uit het jaarlijkse rapport van CISAC, de overkoepelende organisatie van auteursverenigingen.

Disney+ zag het aantal abonnees het afgelopen kwartaal stijgen met 1,7 procent, van 116 naar 118 miljoen. Hiermee maakte de streamingdienst de kleinste groei in een kwartaal sinds de start.

1,7

procent

Sony heeft sinds de lancering van de PlayStation 5, ondanks de aanhoudende chiptekorten, 13,4 miljoen units van de gameconsole verkocht. Ongeveer 3,3 miljoen werden verkocht tijdens het derde kwartaal van dit jaar.

13.400.000

RVIEW

COLUMN

IN 'T KORT

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_InhetKort.indd 9

11/30/2021 4:23:03 PM

BMG BENELUX

WRITINGSCAMP TWELLO 2005

WRITINGSCAMP SPANBROEK 2021

‘ Writing camps zijn als een steen in een vijver’ In het interbellum tussen de aanvankelijke versoepelingen van de coronamaatregelen en de recente nieuwe maatregelen, organiseerde BMG Benelux in het Noord-Hollandse Herberg Spanbroek een breed opgezet writing camp. Gedurende meerdere dagen vonden componisten, artiesten en producers elkaar voor wat de geschiedenis in gaat als hun grootste creatieve smeltkroes ooit. DOOR: EDGAR KRUIZE

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_BMG.indd 10

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 4:29:29 PM

COVERSTORY

et is nooit de bedoeling geweest om het writing camp precies in het gat te plannen tussen de aanvankelijke versoepelingen en de lockdown. Publisher BMG had het juist georganiseerd als viering van het einde van de maatregelen. Een vie ring die volledig in lijn is met de geschiede nis van het bedrijf. “Al vele jaren terug waren wij – toen nog Talpa Music – een van de eerste partijen die in Nederland een writing camp organiseerde. Destijds was dat in Twello”, zo herinnert Tony Berk, Chairman Of The Board bij BMG, zich. “Hoewel de tijden anders waren en de manier van werken verschilde, was het uitgangspunt hetzelfde: zet gedurende langere tijd een aantal componisten en artiesten bij elkaar en zorg dat het hen aan niets ontbreekt om samen tot nieuw materiaal te komen. Dat was een geweldig camp, waar niet allen hits uit voortkwamen, maar wat ook het fami liegevoel van onze componisten onderling versterkte. Inmiddels zijn we jaren verder, is de entertainmentbranche veranderd, maar de behoefte aan een goed liedje en aan creatief sparren blijft. Writing camps zijn in de industrie gemeengoed geworden, maar worden vaak op relatief kleine schaal geor ganiseerd, of met te veel druk op de ketel omdat er een hit ‘moet’ komen. Wij onder

scheiden ons door focus te houden op het creatieve proces van een auteur. Het zijn mensen, geen machines. En als mens ga je onderling een relatie aan die idealiter lang durig is en op basis van vertrouwen in elkaar en die kan groeien door innig contact.”

Afrit Twello Juist dat intermenselijke aspect is binnen de hele branche gedurende de corona periode onder druk komen te staan. Auteurs, uitgevers en artiesten zagen elkaar amper meer, communicatie via schermpjes werd gemeengoed en het or ganische dat bij creativiteit hoort, sijpelde her en der langzaam weg. “We hebben ge zien de vervelende omstandigheden in die periode het beste uit de creatievelingen gehaald. De componisten konden in kleine settings met elkaar werken en ook via online sessies”, zo zegt Levy Isabella, Managing Director bij BMG Benelux. “Maar je ziet dat er ‘magic’ ontstaat als ze daadwerkelijk sa menkomen met artiesten en met mede componisten. Voor het creatieve proces is dat enorm belangrijk en corona heeft dat lange tijd heel lastig of zelfs onmogelijk ge maakt. Op een dag reed ik puur toevallig op de A1 langs de afrit Twello en toen moest ik direct denken aan de inmiddels legenda

risch geworden verhalen die Tony altijd ver telde over dat eerste writing camp 16 jaar geleden.” Berk: “Dus hij zegt tegen mij ‘Dat moeten we nog eens gaan doen om het einde van de coronaperiode te vieren’. Dat kon helaas niet meer op dezelfde plek als toen, aangezien daar inmiddels een bejaar denhuis zit, maar met Herberg Spanbroek is een geweldige nieuwe locatie gevonden.”

Buiten de comfortzone In de herberg zijn twaalf verschillende studio’s gerealiseerd en werd gedurende vier dagen een keur aan componisten en artiesten samengebracht uit alle soorten achtergronden en genres. Van Thomas Helsloot en Linde Schöne tot Yoshi Breen en Jochem Fluitsma en aan de artiesten kant Wulf, Wolter Kroes en Rolf Sanchez, Maksim Stojanac, Sunnery James & Ryan Marciano en meer. “Voor ons is het essen tieel om bij het neerzetten van zo’n camp de artiesten er vanaf het eerste moment bij te betrekken”, legt Levy Isabella uit. “Door specifiek voor een artiest te werken en die artiest onderdeel te laten zijn van het crea tieve proces, ontstaat er een dynamiek die werkt. Waarbij we ook heel bewust com ponisten hebben gekoppeld aan artiesten waar zij wellicht in eerste instantie niet ▶

'Mede door de sfeer inspireerden we elkaar over en weer en zijn er fantastische dingen opgenomen' Sunnery James

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_BMG.indd 11

11/30/2021 4:29:33 PM

BMG BENELUX OP ÉÉN VAN DE DAGEN STOND ROLF SANCHEZ CENTRAAL

'Nieuwe talenten en oude bekenden tegenkomen is gewoon altijd inspirerend' Tjeerd Oosterhuis

mee in aanraking gekomen zouden zijn. Dat houdt het voor iedereen spannend en fris. Als componist zie je al vrij snel of een artiest het voelt of niet en door niet alleen het schrijfproces te faciliteren, maar in de aanwezige studio’s ook opnames mogelijk te maken kon er heel snel geschakeld worden.” Erroll Antonie, hoofd A&R bij BMG Benelux, stelt dat het bij elkaar zetten van componisten en artiesten geen gimmick moet zijn. “Je zet mensen bij elkaar omdat je het idee hebt dat zij een klik kunnen hebben, of dat zij iets in elkaar naar boven kunnen halen wat er eerst niet was. Door dat in de setting van zo’n camp op serieuze manier aan te pakken en mensen af en toe gericht buiten hun comfortzone te plaatsen, merk je ook dat iedereen zeer gemotiveerd de sessies in gaat, met als doel om tot een aantal goede liedjes te komen.”

Auteurs bij de club betrekken

'Geweldig om door zoveel muzikaliteit te worden omarmd' Wolter Kroes

Tony Berk stelt dat het schrijven van liedjes uiteraard van groot belang is, maar dat het succes van een camp niet valt of staat met een hit die eruit voortkomt. “Dit vak blijft mensenwerk. Muziek is iets wat je moet voelen en wat zijn weg uiteindelijk wel of niet naar het publiek vindt. Minstens zo belangrijk – en dat was al tijdens dat eerste camp 16 jaar geleden – is het sociale component. Vandaar dat een gezellige borrel óók onderdeel uitmaakt van de setting die we creëren.” Levy Isabella voegt toe dat het juist voor componisten interessant is om te zien wie er ‘tot dezelfde club’ behoren en met wie ze dus op laagdrempelige manier kunnen samenwerken. “Componisten werken veelal vanuit hun eigen omgeving, met hun eigen groep mensen. Onze taak als publisher is vooral om verbindingen te maken, nieuwe groepen te ‘connecten’ die elkaar in de toekomst meer gaan vinden. Het mooiste om te zien tijdens het recente camp, was de herkenning. Veel componisten hadden wel van elkaar gehoord, maar nooit ontmoet of samengewerkt. Op deze manier betrek je hen allemaal meer bij de club en dat werpt op de lange termijn zijn vruchten af.”

Verschillende soorten winst Erroll Antonie beaamt dat en geeft aan dat het succes van een camp wellicht niet direct meetbaar is, maar wel aantoonbaar verschillende soorten winst heeft. “Allereerst natuurlijk zijn de liedjes die worden gecomponeerd winst. Ook werd er in maar liefst twaalf studios gewerkt. Schrijven is opnemen tegenwoordig, dus in veel gevallen wordt er al een ‘bijna af’-versie geschreven en geproduceerd tijdens sessies. Of er singles of zelfs hits bij zitten, dat moet zich 12

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_BMG.indd 12

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 4:29:39 PM

COVERSTORY

nog uitwijzen natuurlijk. Een andere winst zit in de contacten die onderling worden opge daan. Artiesten die een klik hebben met een componist, of componisten die vaker willen samenwerken. Je ziet nu al heel aanwijsbaar samenwerkingen ontstaan van mensen die buiten het camp met elkaar gaan afspre ken. Dat is dus ook winst. Het zou daardoor best kunnen dat er uit een tijdens het camp ontstane samenwerking niet direct een ‘hit’ of überhaupt een single voortkomt, maar dat het in een tweede, derde of nog latere schrijfsessie samen ineens wel raak is. Of je ziet dat copyrights gaan travellen en mis schien ineens bij een andere (internatio nale) artiest terecht komen. Dan kan je een succes dat zich wellicht pas over een jaar of twee jaar aandient weer terugherleiden naar die eerste kennismaking in Herberg Spanbroek.”

Een soort werkvakantie Zanger Wolter Kroes noemt het writing camp vanuit zijn optiek enorm geslaagd. “Geweldig om door zoveel muzikaliteit te worden omarmd”, aldus Kroes. “Een mooie ervaring waar ook nog een paar fantasti sche liedjes uit zijn gekomen zijn.” Sunnery James noemt de sessies waarbij hij aan wezig was ‘super georganiseerd’. “Een geweldige dag met hardwerkende en ge motiveerde talenten. Mede door de sfeer inspireerden we elkaar over en weer en zijn er fantastische dingen opgenomen.” Ook Tjeerd Oosterhuis, sinds 2003 bij de club, kijkt tevreden terug op de sessies in de her berg en noemt het een bonus dat er een paar heel goede songs uit zijn gekomen. “Ik heb best al wat camps gedaan en er komen altijd wel vroeg of laat mooie dingen uit, is mijn ervaring”, zo zegt hij. “Nieuwe talenten en oude bekenden tegenkomen is gewoon altijd inspirerend.” Over de pitches die van uit BMG zijn gedaan is hij tevreden. “Op zich ook altijd goed om een doel te hebben als je aan het werk gaat. Al leert de ervaring dat een goed liedje ook wel eens ergens an ders een thuis kan vinden uiteindelijk.” Arno Krabman beaamt dat. Hij zit al jaren bij BMG, doet vanuit de publisher al zo’n 9 jaar mee aan diverse camps en stelt dat de creatieve omgeving die tijdens een camp ontstaat een enorm effect kan hebben. “Writing camps zijn als een steen in een vijver, het rimpel effect kan echt enorm zijn”, zo zegt hij. “Dit specifieke camp voelde voor mij, en voor veel van de andere aanwezigen, echt als een soort werkvakantie na al die maanden waar in we niet samen konden zijn. We waren er weer even uit, we waren op een andere plek en belangrijker, we waren allemaal heel gretig om iets moois te gaan maken. Als je in één ruimte zit met allemaal mensen die – net

als jij – elke dag opstaan met de ambitie om vandaag het meest ultieme liedje te maken en morgen dat ultieme liedje te overtreffen, gebeuren er mooie dingen.”

De motor achter de chemie Krabman stelt dat het contact buiten de sessies om voor hem ook zeer belangrijk was. “Het relativeert de dingen waar je te genaan loopt als je in je eentje werkt enorm. Je kunt elkaar om advies vragen over van alles, van creatieve en technische dingen tot administratie. Dingen die alleen voor vakbroeders herkenbaar zijn. En je maakt connecties die er eerder niet waren, ook op persoonlijk vlak. Dat is enorm waarde vol.” De rol van de medewerkers van BMG binnen dit alles is volgens Krabman niet te onderschatten. “Ze zijn er voor je door er niet te zijn, als je snapt wat ik bedoel. Het is vergelijkbaar met teamsport. Ze lopen niet in de weg van het creatieve proces, en laten je volledig vrij door zich op de achtergrond te bewegen. Vanuit die positie zorgen ze er echter wel voor dat het je aan niets ont breekt, dat je wordt gekoppeld aan mensen die je wellicht eerst niet kende en zijn zo de motor achter de chemie die gedurende die dagen kan ontstaan. Als je hen nodig hebt, zijn ze er meteen om als klankbord te die nen. Op zo’n camp lijken alle beschikbare faciliteiten een vanzelfsprekendheid. Zij zijn het die dat faciliteren, zodat wij direct zonder nadenken in die creatieve bubbel kunnen stappen met zijn allen.”

‘People’s business’ Tony Berk noemt de langetermijnrela tie die BMG met al haar auteurs opbouwt de grote kracht van het bedrijf. “Wij zijn een partij die er bewust voor kiest om een lange adem te hebben en kiezen er voor om met al onze auteurs niet voor de snelle hits te gaan, maar voor een duurzame, langdurige samenwerking. Natuurlijk komen er nieuwe talenten bij en vallen anderen af, maar voor mij per soonlijk is het geweldig om te zien dat veel van de componisten op het camp in Spanbroek, zoals Tjeerd Oosterhuis en Robert Fisher, ook al aanwezig waren tij dens de eerste in Twello. Het toont onze commitment naar hen toe én anders om. Wij zitten in een ‘people’s business’. De beste liedjes zijn altijd het resultaat van goede relaties. Als je dan ziet dat de mensen die niet aanwezig waren bij het camp, zich wel melden bij de borrel in Spanbroek, dan gaat mijn hart als publisher helemaal open. Dit was de eerste echte 'get together' voor de gehele 'BMGfamily' waarin iedereen elkaar weer eens zag en kon connecten!” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_BMG.indd 13

11/30/2021 4:29:44 PM

SENA

MARKUS BOS

Licht aan het eind van de tunnel 2021 was voor Sena wederom een veelbewogen jaar. De inkomsten liepen terug vanwege COVID-19 en door Europese arresten, zoals RAAP-PPI, kreeg de CBO er meer taken bij. Toch zijn er ook positieve ontwikkelingen te melden, zoals verdere digitalisering van de dienstverlening die aansluit op de wensen van rechthebbenden. Directeur Markus Bos kijkt dan ook met vertrouwen naar het komend jaar. DOOR: JEROEN NOORDELOOS

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EBLIVE1221_SENA.indd 14

n het afgelopen jaar zag Sena-directeur Markus Bos op verschillende manieren opnieuw de gevolgen die de coronapandemie met zich meebracht. Niet alleen voor zijn organisatie, maar met name ook voor de rechthebbenden en licentiehouders van Sena. Dat komt duidelijk naar voren in de cijfers: over 2020 daalden de inkomsten met zestien procent, naar 60 miljoen euro. “Maar over 2021 verwachten we ondanks de langdurige lockdown in het begin van het jaar weer een beperkte groei te realiseren.” Deze groei komt onder andere voort uit de RAAP-toeslag die Sena sinds dit jaar moet incasseren. “En het innen van die toeslag, maar ook het crediteren van ondernemers die vanwege de coronamaatregelen gedeeltelijk vrijge-

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 12:31:09 PM

INTERVIEW

steld moesten worden voor betaling van de muzieklicentie, hebben het afgelopen jaar gezorgd voor een administratieve monsterklus voor onze afdeling Licenties en het servicecenter SCAN. Dat verdient een groot compliment.” Toch is de klus nog niet geklaard, denkt Bos. Hij verwijst onder andere naar het historisch lage aantal faillissementen. “Het is van groot belang dat dit ook zo blijft, want dit kan grote gevolgen hebben. Het is afwachten wat er gaat gebeuren als de steunmaatregelen van de overheid op hun eind lopen.”

Steunfondsen Niet alleen licentiehouders zitten in een onzekere situatie, ook rechthebbenden verkeren sinds maart vorig jaar in onzekerheid. “De streaminginkomsten zijn inmiddels een stevig fundament onder het businessmodel van platenmaatschappijen geworden. De meesten zijn dan ook redelijk ongeschonden door de coronacrisis heen gekomen. Maar het wegvallen van de live-inkomsten heeft er bij muzikanten opnieuw flink ingehakt.” Sena heeft daarom het afgelopen jaar veel energie gestoken in het opzetten van steunfondsen, zoals het Noodfonds Muziek en daarna Steunfonds Rechtensector. “We hebben daar, samen met de overheid, vele miljoenen ingestoken. En als je ziet dat we meer dan 700 aanvragen hebben ontvangen voor het Sena Muziekproductiefonds, toont dat aan hoe belangrijk financiële ondersteuning op dit moment voor makers is om nieuw werk te kunnen maken. Wat daaruit is voortgekomen valt te zien op Cultuurexplosie.nu”

Begrip Een andere belangrijke ontwikkeling voor Sena is het arrest dat de Hoge Raad begin november heeft gewezen in de zogenoemde ‘Dance-zaak’. Daarmee is een eind gekomen aan een jarenlange juridische procedure over een vergoeding voor het openbaar maken van commerciële fonogrammen op dance-evenementen. Vanwege het arrest moeten organisatoren alsnog een vergoeding betalen voor het gebruik van muziek. “De rechters hebben het tarief vastgesteld op 1,625 procent van de recette”, legt Bos uit. “Daarnaast heeft de Hoge Raad bevestigd dat verondersteld mag worden dat zestig procent van de muziek die wordt gedraaid op een dancefeest aangemerkt kan worden als voor commerciële doeleinden uitgegeven fonogrammen. Hierdoor kunnen we aan de slag met het afwikkelen van het verleden.” Natuurlijk

is er oog voor de situatie waarin de danceorganisatoren zich bevinden nu vele evenementen opnieuw zijn afgelast, benadrukt Bos. “Vanzelfsprekend hebben we daar begrip voor. Maar we moeten tegelijkertijd opkomen voor onze rechthebbenden die, net als de organisatoren, in een vergelijkbare situatie zitten. Ook zij hebben de inkomsten hard nodig. Want waar geen evenementen zijn, zijn geen inkomsten uit optredens. ” De komende tijd zal Sena afspraken gaan maken met dance-organisatoren om tot een passende oplossing te komen. Datzelfde geldt wat Bos betreft voor de commerciële radiostations. “De advertentiemarkt voor de radio heeft dit jaar een enorm herstel laten zien. Dat is fenomenaal en wij denken dat die sector op dit moment ook een hoger tarief kan dragen voor het muziekgebruik. Als het ware willen we met onze klanten meeveren in

dienstverlening levert voordelen op voor zowel NORMA- als Sena-rechthebbenden.”

Technologische ambities De afgelopen jaren heeft Sena flink geïnvesteerd in de digitale keten om de dienstverlening naar klanten en rechthebbenden zo goed mogelijk te organiseren. Zo kunnen aangeslotenen via alle kanalen met Sena communiceren, denk aan telefoon, chat, WhatsApp en e-mail. “We zijn telkens op zoek naar manieren om het contact met onze relaties te verbeteren. Veel van die oplossingen worden gevonden in het digitale domein.” De ambitie van Sena is dan ook om technology-leader te zijn onder de CBO’s. Recente ontwikkelingen waarmee volgens Bos die leiderschapsrol wordt geclaimd, is onder andere de inzet van machine learning om het matchingproces verder te optimaliseren.

'Uiteindelijk kijk ik met een positieve blik naar volgend jaar, mits we niet opnieuw te maken krijgen met zware lockdownmaatregelen' lastige tijden, maar rechthebbenden ook laten meeprofiteren in goede tijden.” In 2022 zal daarnaast de focus worden gelegd op rechtenvrije muziekplatformen. Vanwege verschillende gerechtelijke uitspraken zijn er voor Sena namelijk redenen om het beleid te wijzigen. “Dus komen we in actie. We gaan namens onze rechthebbenden vanaf volgend jaar betalingen claimen in dit marktsegment.”

Integratie activiteiten NORMA en Sena Onderdeel van de meerjarenstrategie van Sena is het intensiveren van de samenwerking met andere collectieve beheersorganisaties in binnen- en buitenland. Sena voert al vele jaren in opdracht van NORMA de verdeling van thuiskopie audiogelden muzikanten uit. In 2022 kan er naar verwachting weer een stap worden gezet. Bos: “Momenteel wordt het plan uitgewerkt om de samenwerking en daarmee de dienstverlening voor NORMA verder uit te breiden. De operationele activiteiten op het gebied van relatiebeheer, dataverwerking, finance en IT worden dan geïntegreerd binnen Sena.” NORMA blijft als entiteit gewoon bestaan, maar het is de bedoeling dat het merendeel van de NORMAmedewerkers in dienst gaat komen bij Sena in Hilversum. “De harmonisering van de

Verder kunnen rechthebbenden via WhatsApp of mail hun collega-muzikanten op eenvoudige wijze met een paar clicks attenderen op een recording waar zij nog geen rechten op geclaimd hebben. De MySena-app biedt inzicht in de ontvangen betalingen en tegoeden die muzikanten bij Sena hebben. Bos: “De app biedt volledige transparantie en wordt dagelijks bijgewerkt. Daardoor zien rechthebbenden in een oogopslag hun saldo, het bedrag dat wij op dat moment aan hen zouden uitbetalen.” Dit is volgens Bos per track volledig uitgesplitst naar zender, gebruiksjaar en land. “Daarnaast gaan we vanaf volgend jaar weer versneld aan de slag met de uitrol van de zogenaamde muziekmeters bij horecagelegenheden. Met die devices kan het daadwerkelijke muziekgebruik nauwkeurig worden geregistreerd, waardoor een verdere verfijning wordt aangebracht in het repartitieproces.” Bos sluit af: “Al deze ontwikkelingen dragen er uiteindelijk aan bij dat Sena hogere netto-doorbetalingen kan uitkeren aan rechthebbenden. Uiteindelijk kijk ik dan ook met een positieve blik naar volgend jaar, mits we niet opnieuw te maken krijgen met zware lockdownmaatregelen. Als we dat kunnen voorkomen, gloort er eindelijk licht aan het einde van de tunnel voor onze sector.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EBLIVE1221_SENA.indd 15

11/30/2021 12:31:15 PM

YouTube

More views, new subscribers and higher revenue.

BOOST YOUR YOUTUBE PERFORMANCE

agemedia.group

Age_advertisement_v6_a4.indd 1 EBLIVE1221_advertenties_2.indd 16

29-11-2021 11:15 11/30/2021 12:04:42 PM

ACHTERGROND

Meer diversiteit zorgt voor meer kansen Met het initiatief Rise Up wil Buma/Stemra bijdragen aan een diverse en inclusieve muziekindustrie. De organisatie zet zich in om ‘traditionele’ beeldvorming te doorbreken en nieuwe kansen te bieden aan talent. “We willen niemand terechtwijzen. Het is soms al genoeg om naar elkaars perspectieven luisteren”, aldus Layla Sala van Buma/Stemra. DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

et begon allemaal met een onderzoek in 2018, waarin Buma/Stemra de positie van vrouwelijke artiesten in Nederland in kaart bracht. In dat r apport kwamen niet alleen de ervaringen van vrouwelijke muziekmakers aan bod, maar ook de belemmeringen en de barrières waar zij tegenaan liepen. “Zo bleek dat er sprake was van kansenongelijkheid en een gebrek aan vrouwelijke rolmodellen”, vertelt Layla Sala die binnen Buma/Stemra werkzaam is in het team marketing en communicatie en al sinds het begin van Rise Up bij dit initiatief betrokken is. “Vrouwen verdienen minder dan hun mannelijke collega’s en zijn ondervertegenwoordigd in hogere functies.” In de creatieve industrie is het juiste netwerk heel belangrijk, aldus Sala, en vrouwen hebben nog altijd te maken met belemmeringen om tot dat netwerk door te dringen.

“Dan kun je wel keihard werken, maar dat is helaas niet genoeg. De muziekindustrie kenmerkt zich door de vele samenwerkingen en daar heb je elkaar bij nodig. We hebben ook naar onze eigen data gekeken. Slechts 14% van onze leden is vrouw. Hoe komt dat? Wat is ervoor nodig om die belemmeringen weg te nemen? Dan heb je het over bewustwording en het wegnemen van vooroordelen. Je moet perspectieven en gelijke kansen bieden voor jong talent. Ook het belang van muziekeducatie moet niet onderschat worden. Het moet uiteindelijk de gewoonste zaak ter wereld zijn dat een dj of een producer ook een vrouw kan zijn.” “Je moet het gesprek aangaan en de discussie openbreken”, benadrukt Sala. “We moeten het samen doen en onderwerpen als gendergelijkheid en kansengelijkheid met z’n allen belangrijk vinden. Meer diversiteit zorgt voor meer kansen en een rijkere,

stabielere én toekomstbestendige muziekindustrie. ”

Kleine stappen Is het dan geen optie om harde quota in te voeren, zoals dat in het bedrijfsleven gebeurt? Sala: “Ik weet niet of dat nu de oplossing is. Alleen al het gesprek hierover voeren kan heel waardevol zijn. Hoewel ik me kan voorstellen dat actie soms nodig is, vraag ik me af hoe intrinsiek iemand gemotiveerd is als iets van bovenaf wordt opgelegd. Rise Up is geen project, maar iets waar we langdurig mee aan de slag gaan. Zo zullen we tijdens Eurosonic Noorderslag een netwerkbijeenkomst faciliteren en zijn we gestart met een podcast waarin we de dialoog aangaan en de eerdergenoemde thema’s bespreekbaar maken. Met kleine stappen kun je een groot resultaat bereiken.” ◾

Bernard Kobes, CEO Buma/Stemra: “Talent is gelijk verdeeld, maar succes in de muziekindustrie is dat niet. We verliezen talent als we niet actief bijdragen aan diversiteit in de muziek en geen aandacht hebben voor de positie van vrouwen. Buma/Stemra wil samen met de industrie in beweging ko men voor meer diversiteit en inclusie, omdat we geloven dat een diverse muziekindustrie, een gezondere en meer winst gevende muziekindustrie is. Elke componist, auteur of uit gever moet in ons vak dezelfde kansen hebben. Daar gaan we voor. Ik nodig iedereen uit om het gesprek aan te gaan en zich bij ons aan te sluiten.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_RiseUp.indd 17

11/30/2021 4:11:45 PM

PYTHAGORAS MUSIC FUND

De ambities van Pythagoras Music Fund In amper een jaar tijd heeft investeringsfonds Pythagoras Music Fund (PMF) grote stappen gezet, met als voorlopig hoogtepunt de overname van Nanada Music en Red Bullet. We spreken met Hein van der Ree en John Ewbank, twee van de vier managing partners van Pythagoras, over de stormachtige groei en de ambities van het fonds. DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

“

e liepen al langer rond met het idee rond om iets te doen met het aankopen van rechten”, vertelt John Ewbank, een van de oprichters van Pythagoras Music Fund. “En begin 2021 was het perfecte moment om onze plannen concreet te maken, vooral ook gezien de stabiele en nog altijd stijgende markt voor muziekstreamingdiensten.”

Trend De oprichting van PMF past in een grotere, wereldwijde trend. Muziekrechten worden steeds vaker gezien als een lucratief alternatief voor traditionele beleggingen, die door de lage rente nauwelijks nog wat opleveren. “De grote fondsen zitten in Amerika en Engeland, en focussen zich op de grote namen”, aldus Hein van der Ree. “Denk aan de deals met artiesten als Bob Dylan, Neil Young, Paul Simon en Fleetwood Mac, waarbij vele honderden miljoenen dollars waren gemoeid. In Amerika is er een levendige handel ontstaan in het auteurs-

Over Pythagoras Music Fund

Investeringsfonds PMF, gevestigd in Laren, wordt gefinancierd door particuliere en institutionele beleggers. De managing partners van PMF zijn John Ewbank, Michiel Boere, Hein van der Ree en Rob Hendriks. John Brands is medeoprichter en adviseur van PMF.

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Pythagoras.indd 18

deel en dat zien we ook in Europa steeds vaker gebeuren, hoewel dat hier nog steeds enigszins ongebruikelijk is. In Amerika zijn de lidmaatschapscontracten van de auteurs met auteursrechtenorganisaties als ASCAP en BMI non-exclusief, terwijl die in Europa exclusief zijn. Deals zijn in Amerika dus makkelijker te sluiten. In meerdere Europese landen wordt nu gekeken hoe een en ander het best kan worden geïmplementeerd.”

rend goed of tech bijvoorbeeld. Terwijl mensen uit andere sectoren muziekrechten juist zien als een mooie diversificatie in hun investmentportfolio. Omdat niemand in een crisis als deze zijn streamingaccount opzegt, is muziek een begrijpbare, voorspelbare én stabiele belegging geworden, waar nog altijd groei inzit. Het is dan ook niet meer dan logisch dat grote partijen hun kans grijpen of dat investeerders contact zoeken met partijen zoals wij.”

Stabiele belegging

Transparanter

“Auteursrechtenorganisaties hebben van oudsher de missie om het schrijversdeel van het auteursrecht te beschermen”, legt Ewbank uit. “In Nederland gaat het om twee derde van het auteursrecht dat dus niet verhandelbaar is geweest. Het laatste deel, dat toebehoort aan de muziekuitgever, was dat al wel. Auteurs zijn echter vandaag de dag prima in staat om zelf te besluiten wat ze met hun rechten willen doen en dus wordt in Amerika en Engeland inmiddels al geruime tijd meegewerkt aan de verkoop van ook dat schrijversdeel. Voor auteurs op leeftijd kan het een overweging zijn om (een gedeelte van) hun rechten te verkopen, om hun erven later niet op te zadelen met een kluwen aan administratie. Een jongere auteur zou kunnen besluiten zijn rechten geheel of gedeeltelijk te verkopen om ook ergens anders in te investeren. In onroe-

Van der Ree: “In de jaren tachtig en negentig had de muziekindustrie vooral een ‘seks, drugs & rock-‘n-roll’-imago, waardoor bijvoorbeeld banken, beleggers en pensioenfondsen huiverig waren om te investeren. De afgelopen jaren is de muziekindustrie een stuk transparanter geworden. Je kunt nu gewoon zien hoe vaak een track is gestreamd. Dit heeft enorm geholpen om onder de aandacht te komen van bijvoorbeeld institutionele beleggers. Bovendien wordt er nu geld verdiend in landen waar de lokale beheerorganisaties niet erg betrouwbaar zijn. Voor een groot deel gaat de opbrengst nu direct van de consument naar de DSP’s en vervolgens naar, in ons geval, Buma/Stemra of SACEM, waar onze rechten worden geadministreerd. Dat is een veel beter businessmodel. Overigens blijft de rol van de auteursrechtenorganisa-

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 2:02:17 PM

ACHTERGROND

Wie is wie?

John Ewbank is vooral bekend als songwriter en producer voor grote Nederlandse artiesten als Marco Borsato, Gordon, VanVelzen en Trijntje Oosterhuis. Michiel Boere was tot eind 2020 beleggingsadviseur bij de Zwitserse tak van zakenbank Van Lanschot Kempen. Hein van der Ree werkte voor een groot aantal internationale platenlabels en muziekuitgeverijen en was tot 2016 CEO bij Buma/Stemra. Rob Hendriks heeft als partner/ advocaat en fiscalist van meerdere (internationale) advocatenkantoren ervaring en expertise opgebouwd in de private equity en M&A business. John Brands heeft al twintig jaar een eigen muziekuitgeverij en was onder meer directeur van muziekuitgeverij Strengholt en van Universal Music Publishing Europe.

HEIN VAN DER REE EN JOHN EWBANK

ties onveranderd essentieel in de incasso en administratie van auteurs en muziekuitgaverechten.”

Nanada Music & Red Bullet In september maakte PMF bekend dat het 100% van de aandelen in Nanada Music en Red Bullet had overgenomen van eigenaar en oprichter Willem van Kooten. Deze catalogus bevat de master- en publishingrechten van wereldhits als Venus (Shocking Blue) en Hocus Pocus (Focus). Verder maakt een groot deel van de masterrechten van Golden Earring, waaronder Radar Love, deel uit van de Red Bullet-catalogus. De gehele catalogus omvat ruim 30.000 copyrights en 6.500 masteropnames van grote Nederlandse artiesten als BZN, Earth & Fire en Sandy Coast. Van der Ree: “Willem van Kooten heeft aan de wieg gestaan van de Nederlandse muziekbusiness. We kennen elkaar al heel lang en de timing was perfect. We hadden ons fonds opgezet, investeerders waren aan boord en we hadden hun commitment om acquisities te doen. Willem wilde Nanada en Red Bullet

verkopen aan muziekliefhebbers, niet aan een of ander anoniem investeringsfonds. Willem vertrouwt erop dat wij op een respectvolle manier omgaan met zijn ‘legacy’. We zijn natuurlijk ontzettend trots op deze acquisitie, die een geweldige basis is voor verdere groei van Pythagoras. Willem van Kooten blijft overigens betrokken; hij neemt zitting in de raad van bestuur als non-executive director.”

Boutique fonds PMF mikt op een belegd vermogen van 100 miljoen euro en richt zich vooral op ver mogende particulieren en institutionele beleggers. De vier oprichters verwachten een jaarlijks rendement van 6% tot 9%. “100 miljoen euro is weliswaar een hoop geld, maar in de wereldwijde publishing arena zijn wij natuurlijk een klein fonds”, vertelt

Ewbank. “Je zou ons misschien het beste kunnen omschrijven als een ‘boutique fonds’. De grote fondsen kijken veelal naar de Anglo-Amerikaanse markt, maar er zijn ook ‘Bob Dylans’ in Frankrijk, Duitsland en Nederland. Ook het Spaanstalige segment is een gigantische groeimarkt. in ZuidAmerika staat de streamijgmarkt nog in de kinderschoenen.” “Kwaliteit is allesbepalend”, besluit Van der Ree. “De acquisitie van Red Bullet / Nanada is van topkwaliteit en op dat niveau willen we verder investeren. Hoe ik de toekomst zie? We blijven investeren en verder bouwen. Verder denk ik dat er nog een hoop te winnen valt op het gebied van (online) rechtenadministratie. In deze data zit nog een hoop ‘vervuiling’. Als je de metadata fixt, komt er geld vrij voor auteurs en artiesten.” ◾

'Auteurs zijn echter vandaag de dag prima in staat om zelf te besluiten wat ze met hun rechten willen doen' WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Pythagoras.indd 19

11/30/2021 2:02:22 PM

KUNSTENBOND

‘Zonder visie op cultuur teer je in op de samenleving’ Sinds 1 oktober is Ronald Gijsbertsen aangesteld als nieuwe directeur bij de Kunstenbond. Zijn belangrijkste doel: “Een eerlijke beloning voor het werk van professionals in deze mooie sector en het verbeteren van hun positie.”

RONALD GIJSBERT SEN

DOOR: JEROEN NOORDELOOS FOTO: ESTHER HOVERS

ijdens zijn eerste maand bij de Kunstenbond heeft Ronald Gijsbertsen veel gesprekken gevoerd binnen de organisatie en de culturele en creatieve sector. “Het eerste voortgangsverslag dat ik naar het bestuur heb geschreven, heb ik glimlachend getypt”, vertelt Gijsbertsen. “De Kunstenbond is een enorm leuke organisatie met bevlogen mensen die veel plezier halen uit het werk dat zij voor onze leden kunnen doen. Onze leden zijn niet anoniem, we zijn er echt voor hen.” Dat is ook hard nodig in een werkveld waar op dit moment harde klappen vallen, zegt hij. “Dat heeft niet alleen te maken met de coronacrisis, maar ook omdat er in de structuur van de sector een en ander mis zit. Er zijn veel flexwerkers en zelfstandigen in deze branche werkzaam. Ondernemerschap van zzp’ers is op zich natuurlijk geen probleem, maar wel als zij niet of nauwelijks beschermd worden, geen eerlijke beloning ontvangen of andere voorzieningen voor inkomenszekerheid missen. Er is dus echt een hoop te doen om de situatie in de branche te verbeteren.” 20

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_RonaldGijsbertsen.indd 20

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 12:14:58 PM

INTERVIEW

Zijn voornaamste uitdaging in de komende periode ligt dan ook in het opzetten van inkomenszekerheid. “Aan het eind van de coronacrisis zijn de problemen van de creatieve sector nog niet voorbij. Neem bijvoorbeeld het vertrek van personeel dat straks weer nodig is om überhaupt te kunnen programmeren. Daarnaast is niet al het geld vanuit de steunmaatregelen terechtgekomen bij de mensen die dit het hardst nodig hebben. Het trickle down-principe heeft in de praktijk onvoldoende gewerkt en dat heeft geleid tot schrijnende situaties. Er is straks echt een herstelperiode nodig waar gemeenten, ministeries en de sector hun bijdrage aan moeten gaan leveren.” Maar ook de condities waaronder creatieven werken is een punt van aandacht. “Er zit heel veel veerkracht en ondernemerschap in deze sector, maar het moet niet leiden tot risico’s die onevenredig op de schouders van zzp’ers terecht komen. Of een gebrek aan doorbetaling bij ziekte en ontbreken van pensioenopbouw. Ook die zaken moeten écht beter geregeld gaan worden, net als veiligheid op de werkvloer én aandacht voor het voortdurend ontwikkelen van kennis en kunde om inzetbaar te blijven.”

Fair Practice Code Binnen de Kunstenbond wordt veel gesproken over manieren om betere inkomenszekerheid voor de creatieve sector op poten te zetten. “Je ziet dat veel instellingen en gemeenten zeggen dat zij de Fair Practice Code onderschrijven. Maar kijk je dieper, dan wordt die niet actief uitgevoerd of verschilt de interpretatie. Daardoor worden creatieven nog steeds onderbetaald en daar ligt voor mij een uitdaging: ik wil niet alleen dat de code wordt onderschreven, maar ook actief wordt geïmplementeerd. De bal moet ook niet telkens worden teruggekaatst naar de werknemer of zzp’er. Nog te vaak hoor ik verhalen dat zij voor de keuze worden gesteld: wil je werk, of wil je liever een hoger inkomen? Hier moeten we als sector veel harder tegen vechten.” Dat leidt volgens Gijsbertsen tot een raceto-the-bottom. “Mensen worden tegen elkaar uitgespeeld en de Fair Practice Code biedt een basis om dat te veranderen. Maar die is nu nog te vrijblijvend. De instrumenten om het echt te implementeren, af te dwingen en te handhaven, ontbreken nu nog. We moeten de code daarom uitvoeren zoals bedoeld. En als dat dan niet gebeurt, gaan sanctioneren.” Ook contracten zouden beter opgesteld moeten worden, zodat niet alle risico’s bij de zzp’er komt te liggen. “Dat gebeurt nu nog te vaak omdat een zelfstandige de minste onderhandelingsruimte heeft. Ook dat moet doorbroken worden.”

'Ook contracten zouden beter opgesteld moeten worden, zodat niet alle risico’s bij de zzp’er komt te liggen' Ronald Gijsbertsen Leden sterker maken

Cultuurvisie

De kracht van een vakbond is dat leden zich kunnen organiseren om samen sterker te staan. “Maar ook de leden sterker maken, zodat zij beter voor hun rechten op kunnen komen”, zegt Gijsbertsen. “Een vakbond biedt hun alle tools en juridische ondersteuning om betere contracten te onderhandelen. De boodschap is dat ze er niet alleen voorstaan.” Belangrijk is ook dat de Kunstenbond vooraf ondersteuning kan bieden, dus niet alleen nadat een contract is gesloten. “Vaak zie je dat ondernemers een contract ‘ingerommeld’ worden en met voorwaarden akkoord gaan die niet goed voor hen zijn. Denk bijvoorbeeld aan het auteursrecht: wie is de eigenaar? Wij kunnen hen in dat traject assisteren. Als die expertise vaker wordt ingezet, zal dit uiteindelijk ook leiden tot betere beloningen in de sector.” Veel werkenden in de culturele en creatieve sector zouden bovendien baat hebben bij wat meer zakelijke skills, zodat zij zichzelf niet onnodig in de voet schieten. “De Kunstenbond kan hen individueel ondersteunen en in aanvulling daarop hebben we hebben ook korte lijnen met Den Haag om tot collectieve afspraken te komen. Daarnaast trekken we samen op met andere verenigingen, in de Creatieve Coalitie, die voor de belangen van creatieven opkomen. Die combinatie maakt deze functie enorm uitdagend.”

Op het moment van schrijven moet er nog steeds een kabinet geformeerd worden. De cultuursector kan nog bogen op de coronasteunmaatregelen, maar Gijsbertsen benadrukt wel het belang van een duidelijke visie op cultuur van het volgende kabinet. “Kunst en de creatieve sector moeten beter op waarde geschat gaan worden. Ik denk ook dat de coronacrisis de cultuursector meer in de spotlight heeft gezet. De afgelopen zomer zijn er verschillende betogingen geweest, maar ook de rel rondom Chef’Special en de Formule 1. Persoonlijk heb ik het idee dat het steeds meer begint door te dringen bij de regering dat er écht iets aan de hand is in de cultuursector. Er is natuurlijk al langere tijd een kaalslag geweest, zoals de bezuinigingen van oud-minister Zijlstra. Er mist een visie op cultuur. Veel te weinig wordt de vraag gesteld: wat betekent cultuur voor onze samenleving en hoe vertaalt zich dat door in onderwijs? Als je die vragen blijft wegduwen, gaat er op een gegeven moment ook veel kwaliteit verloren. En juist de creativiteit die de sector kenmerkt en definieert, is de creativiteit die nodig is bij innovatie en ontwikkelingsvraagstukken. Die kwaliteit moet weer terugkomen.” Dat zou ook de inclusie en de maatschappelijke ontwikkeling verder kunnen bevorderen, denkt hij. “Als alleen productiviteit en winstmaximalisatie de maatstaf zijn, dan teer je in op de samenleving.”

Uitdaging “Vaak kom ik nog het idee tegen dat een vakbond er niet voor ondernemende zzp’ers zou zijn, terwijl we ook juist die groep op verschillende vlakken kunnen ondersteunen. Ruim zeventig procent van onze leden is zzp’er. Dat kom je in andere beroepsgroepen nauwelijks tegen. Ik zie het dan ook als een uitdaging om deze groep ervan te overtuigen dat we hen kunnen helpen.” Juist deze sector moet volgens Gijsbertsen in staat kunnen zijn om de arbeid op een alternatieve en creatieve manier te organiseren. “Alle kenmerken daarvoor zijn aanwezig: ondernemerschap, creativiteit, passie, diversiteit, verbeeldingskracht voor verandering. En de urgentie om krachten te bundelen is groot, want het werken in de creatieve en culturele sector wordt nog niet voldoende op waarde geschat en beloond.”

Realiteitszin “Wat we over een jaar hebben bereikt? Een goede vraag, maar ook een die vraagt om realiteitszin. We moeten namelijk hopen dat er geen maatregelen meer worden ingevoerd die de samenleving vastzetten. Op dit moment krabbelen we op uit een crisis die structurele problemen in onze sector heeft blootgelegd. Ik hoop dat we volgend jaar een eerste stap hebben gezet met een nieuwe benadering over hoe we met kunst en cultuur in Nederland omgaan. Dat we door hebben kunnen trekken wat initiatieven als ‘Unmute Us’ hebben gestart. Maar nog belangrijker vind ik dat meer mensen dan inmiddels doorhebben dat musici, mensen op podia, beeldend kunstenaars en mensen in het cultuuronderwijs recht hebben op een eerlijke beloning. Dan is het echt een succesvol eerste jaar geweest.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_RonaldGijsbertsen.indd 21

11/30/2021 12:15:01 PM

EBLIVE1221_advertenties_1.indd 22

11/30/2021 12:07:20 PM

ACHTERGROND

Nieuw event zet spotlight op periode na corona Ewout van der Linden en Jeroen van Trierum hebben de handen in elkaar geslagen voor een nieuw type seminar gericht op de entertainmentindustrie. In Music Pitch: Game Changer Corona kijken zij samen met een aantal interessante gasten naar de toekomst van de sector. DOOR: REDACTIE

nder de naam Music Pitch organiseerde Ewout van der Linde de afgelopen jaren al meerdere seminars. Deze waren vooral gericht op artiesten. Samen met voormalig EB-hoofdredacteur en entertainmentkenner Jeroen van Trierum zet hij een nieuw evenement neer dat toegespitst is op de muziekindustrie. Van der Linde: “Het zal niemand verbazen dat de wereldwijde pandemie vooral impact heeft gehad op de live- industrie, Streamingdiensten werden tijdens COVID-19 veel gebruikt en de verkoop van onder meer vinyl steeg. Nu we hopelijk steeds dichterbij het einde van de crisis komen, is de vraag: hoe ziet de toekomst eruit? Wat zijn de verdienmodellen? Is digitaal straks de alleenheerser en in welke vorm dan? Op al die vragen proberen we

tijdens Music Pitch Game Changer Corona antwoord te geven.”

Sprekers Van der Linde schakelde Van Trierum in om het programma vorm te geven en het evenement samen met hem te presenteren. Van Trierum verdiende met meer dan twintig jaar ervaring zijn sporen in de entertainmentindustrie en draaide samen met Van der Linde een anderhalf durende talkshow in elkaar. “Het belangrijkste gegeven is de laagdrempeligheid. Het stoffige imago van dit soort seminars moest afgeschud worden. Je komt hier dus geen oude witte mannen tegen die voor eigen parochie preken. We hebben voor de sprekers gekeken naar wat een goede afspiegeling van Nederland moet zijn zonder in te boeten op expertise en kennis.”

De keynote wordt gegeven door Arwin Gajadien van Crafture, de man achter Livecrowd en de digitale promotie van uiteenlopende concerten, festival en films. Daarnaast deelt Hannes Datta van Tilburg University zijn visie op de toekomst. Datta deed onderzoek naar de veranderingen in luistergedrag op streamingdiensten. Hij noemt het daardoor veranderende consumptiegedrag ‘de macht’ in de muziekbranche. Verder deelt Luciano Winter van independent hiphoplabel Rotterdam Airlines zijn visie en schuift Arnold le Fèbre, platformmanager van mediapartner Entertainment Business, aan in het slotpanel. Op moment van schrijven is de organisatie in gesprek met meerdere prominente spelers binnen de wereld van het fysieke product.

Maatregelen Door de huidige coronamaatregelen en constant veranderende spelregels houdt het duo wel een slag om de arm. Van der Linde: “Iedereen kijkt uit naar het moment dat we weer totaal los kunnen gaan. Voor nu moeten we echter rekening houden met de maatregelen. We hebben ervoor gekozen om vijftig man toe te laten en het is nog onduidelijk hoe het netwerken na het event eruit gaat zien. Mocht het zo zijn dat evenementen weer verboden worden, dan verschuift Music Pitch Game Changer Corona naar begin 2022. Hoe het ook loopt, we zullen via de EB-nieuwsbrief de komende weken nieuwe sprekers blijven aankondigen.” ◾

Music Pitch

Gamechanger Corona vindt vooralsnog plaats op maandagavond 20 december in de Amsterdamse Tolhuistuin (Paradiso Noord). Kaarten zijn te bestellen via www.musicmotion.nl/evenementen/ EWOUT VAN DER LINDEN EN JEROEN VAN TRIERUM

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_MusicPitch.indd 23

11/30/2021 3:48:50 PM

CONVENANT BLOKKEREN WEBSITES

‘Dit is het sluitstuk op de aanpak van illegale websites’ Het heeft wat voeten in de aarde gehad, maar eind september is het Convenant Blokkeren Websites ondertekend door de Nederlandse internetaanbieders en rechthebbenden. Wat is dit precies voor convenant en wat zijn de gevolgen? We vroegen het Anne de Jong (Federatie Auteursrechtbelangen, NVPI), Tim Kuik (BREIN) en Mathieu Andriessen (Vereniging NLconnect). DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

et Convenant Blokkeren Websites houdt in dat Nederlandse internetaanbieders bereid zijn om gezamenlijk websites te blokkeren die illegaal downloaden mogelijk maken of auteursrechtelijk beschermd materiaal aanbieden. Dit gebeurt uitsluitend na een rechterlijke uitspraak in een procedure op initiatief van de Stichting BREIN tegen één internetaanbieder. Tot nu toe moest Stichting BREIN tegen afzonderlijke providers een procedure 24

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Brein.indd 24

starten, waarbij via de rechter een blokkade werd afgedwongen van sites die illegale content aanbieden. Het convenant legt de afspraken vast voor de procedure tot het verkrijgen van een algemene blokkering van een illegale site. Soortgelijke overeenkomsten zijn overigens ook in Denemarken en Duitsland van kracht. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) ondersteunt het convenant. Volgens de ACM is het blokkeren van websites die ille-

gale content aanbieden toegestaan onder de netneutraliteitsverordening.

Belangrijke stap Anne de Jong, die namens Platform Creatieve Media Industrie in het bestuur zit van Federatie Auteursrechtbelangen en de rechthebbenden vertegenwoordigt, herinnert zich de lange aanloop. “Het is allemaal zo’n acht jaar geleden gestart, toen Fred Teeven, de toenmalige staatssecreta-

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 12:19:08 PM

ACHTERGROND

'Dit is een belangrijke stap in de bestrijding van grootschalige piraterij' Tim Kuik

ANNE DE JONG

ris van Veiligheid en Justitie, aandrong op gesprekken tussen de rechthebbenden en de providers. De gesprekken verliepen enigszins stroef en zijn op een gegeven moment zelfs helemaal stilgevallen. De ministeries van Veiligheid en Justitie en Economische Zaken en Klimaat hebben de gesprekken in 2018 weer opgestart. Toen is ook BREIN erbij betrokken. De stip aan de horizon was om te komen tot het Convenant Blokkeren Websites. Eerst moesten we echter nog de BREIN-zaak tegen Ziggo over blokkering van The Pirate Bay afwachten. Dat hebben we tandenknarsend gedaan, want intussen ging het illegaal downloaden en inbreuk maken op auteursrecht gewoon door. En dan heb je het over tientallen procenten inkomstenverlies. We zijn dan ook superblij dat het convenant er nu eindelijk is.” Tim Kuik van Stichting Brein noemt het convenant ‘het sluitstuk op de aanpak van illegale websites. “Dit is een belangrijke stap in de bestrijding van grootschalige piraterij. We zien sites die volharden in hun illegale aanbod en die anoniem bij hosting providers staan die geen gevolg geven aan sommaties of anders de sites ruimschoots de gelegenheid bieden naadloos elders verder te gaan. Deze sites brengen grote schade toe aan legale exploitatie en zorgen voor verlies van banen in de creatieve sector.”

Effectief

TIM KUIK

Kuik benadrukt hoe effectief een blokkering is. “In The Pirate Bay-zaak waren de providers van mening dat niet de site maar de Pirate Bay-gebruikers inbreuk maakten op het auteursrechten. De remedie – het blokkeren – was volgens hen niet van toepassing. Het Europese Hof van Justitie heeft ons echter in het gelijk gesteld. Een illegale site geldt zelf als bron. Als je de toegang tot illegale sites blokkeert, verklein je bovendien het afzetgebied. Dat betekent dus minder piraterij. Het Nederlandse bezoek aan The Pirate Bay is sinds de blokkering met bijna 96% afgenomen. Wanneer je meerdere sites met illegaal aanbod blokkeert, blijkt uit onderzoek dat het aantal bezoeken van de consument aan alle illegale sites, geblokkeerd of niet, met 75% afneemt. Illegaal aanbod zal nooit helemaal verdwijnen, maar we kunnen het wel beheersbaar maken.”

Netneutraal MATHIEU ANDRIESSEN

Mathieu Andriessen, directeur van belan-

genvereniging NLconnect, onderschrijft het belang van het convenant, maar plaatst wel enige kanttekeningen. “Als internetaanbieders hechten wij veel waarde aan goede content en internetvrijheid. Tegelijkertijd verlenen wij op netneutrale wijze toegang tot het internet. Illegaliteit moet aan de bron worden bestreden, daarom behouden wij fundamentele bezwaren tegen het blokkeren van websites.” Rechthebbenden kijken heel anders naar de rol van accessproviders, zo legt Andriessen uit. “We beschouwen het blokkeren van websites niet als onderdeel van onze rol. We bieden volledig en ongefilterd toegang tot het internet, we zijn een doorgeefluik. Als er online onrechtmatige content is, dan moet je die bestrijden aan de bron, dus bij de hoster of degene die het online heeft gezet. Dáár moet je volgens ons je pijlen op richten. Daar komt nog bij dat blokkeren geen effectieve maatregel is. Een blokkade is relatief eenvoudig te omzeilen met bijvoorbeeld een VPN.” Andriessen ziet meer heil in de Notice and Takedown Code (NTD Code). “Deze code onderschrijven wij al vanaf het begin en zien we als de belangrijkste ‘line of defence’”. Niettemin is NLconnect blij met de heldere afspraken in het convenant. “Wanneer een onafhankelijke rechter in een zorgvuldig gevoerd proces beveelt dat een internetaanbieder een bepaalde website moet blokkeren, dan is het efficiënt dat we dit als aanbieders gezamenlijk opvolgen. Het is voor ons echt een efficiency-slag.”

Geen doorgeefluik Kuik is het niet helemaal met Andriessen eens. “De accessproviders zijn inderdaad een doorgeefluik, maar dat betekent niet dat ze moeten ‘doorgeven’ naar een illegale site. Niet in actie komen tegen illegale content is niet neutraal maar juist partij kiezen voor illegale concurrentie. Wij vragen niet aan de providers om onderzoek te doen, dat doen wij. We zorgen ervoor dat het vonnis er komt en de providers hoeven dit alleen maar uit te voeren. En daarbij gebeurt niets onoorbaars.” ◾

Reactie(s)

In een reactie laat de minister voor Rechtsbescherming, Sander Dekker, weten: “Dit is een belangrijke stap in de aanpak van online piraterij. Gebruik van beschermde prestaties moet eerlijk worden beloond en niet illegaal verspreid.” De minister van Economische Zaken en Klimaat, Stef Blok, sluit zich hierbij aan: “Juist door samenwerking tussen auteurs van digitale inhoud, zoals films en artikelen, en internetaanbieders kunnen deze inbreuken worden teruggedrongen. Het convenant is een positieve aanzet hiertoe.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Brein.indd 25

11/30/2021 12:19:13 PM

POKÉMON

Het succes van P Dit jaar viert Pokémon zijn 25ste jubileum. De franchise wist in een kwart eeuw uit te groeien tot een wereldwijd fenomeen. Een kaskraker die met ieder product klanten naar de digitale en fysieke kassa weet te trekken. Entertainment Business ging op zoek naar het geheim van dit aanhoudende succes.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

et is moeilijk om het succes van Pokémon te kaderen, aangezien er een hoop spelers zijn die iets met de licentie doen. Het begon allemaal met de games - nog steeds een van de belangrijkste pijlers onder de franchise - maar in een kwart eeuw is deze uitgebreid met verzamelkaarten, kleding, boeken, strips, speelgoed, animatiefilms, knuffels en nog veel meer. Kenners stellen dat de omzet van de Pokémon-franchise tussen de 50 en 100 miljard dollar moet liggen. Wereldwijd zijn er maar vijf merken die de grens van 50 miljard hebben doorbroken: naast Pokémon zijn dat Star Wars, Mickey Mouse, Winnie de Pooh en Hello Kitty. Hoewel Pokémon zijn videogamewortels ruimschoots is ontgroeid, blijft de franchise trouw aan dit medium. Ieder jaar brengt Nintendo meerdere titels uit, die steevast een doorslaand succes zijn.

Triple-a-licentie Hoe groot dat succes is? Nintendo doet geen uitspraken over cijfers. Analisten stellen echter dat de Pokémon Sword & Shieldserie voor Switch meer dan 20 miljoen units heeft verkocht. Ook de optelsom van alle games is indrukwekkend. Sinds maart 2021 gingen er wereldwijd 380 miljoen verschillende 26

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Pokemon.indd 26

Pokémon-games over de fysieke en digitale toonbank. Marketing director Nintendo Benelux, Frédéric Michaux, noemt de Pokémon-franchise ‘een absolute triple-a-licentie’. “Op die manier benaderen wij dan ook iedere nieuwe release. Recent hebben we Brilliant Diamond & Shining Pearl uitgebracht voor de Nintendo Switch. Deze remakes van zeer gewaardeerde klassiekers hebben we groots in de markt gezet met onder andere televisie, bioscoop, print, online, PR en een ‘out of home’-campagne. Dit was een van de meest uitgebreide marketingcampagnes die Nintendo dit jaar heeft gedaan”, aldus Michaux. Een geheim achter het nu al 25 jaar durende Pokémon-succes is er volgens hem niet. “Maar kwaliteit speelt daarin een belangrijke rol. Vanaf het eerste moment hebben wij Pokémon altijd benaderd als een speerpunt binnen ons releaseschema. Iedere nieuwe titel was daarbij belangrijk. Ook toen de franchise nog niet het succes had wat het nu heeft. Die constante investering, focus en benadering, hebben ervoor gezorgd dat de zichtbaarheid bij iedere nieuwe game release groter werd. We hebben nu dan ook een grote trouwe fanbase terwijl we zien dat de stroom aan nieuwkomers blijft groeien.” Over de toekomst van de franchise is de

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 11:39:36 AM

ACHTERGROND

n Pokémon marketing director duidelijk. “Het is zeker nog lang niet klaar. Er is iets unieks aan de hand met dit merk. Voor ons, en volgens mij ook voor de andere distributeurs, is het belangrijk dat de kwaliteitsnorm behouden blijft en je de grote fanbase met ieder product weer weet te verrassen. Een goed voorbeeld daarvan is de game die op 28 januari verschijnt op Nintendo Switch, Pokémon Legends: Arceus. Dit spel zal een nieuwe insteek hebben. De basis is en blijft vangen, trainen en vechten, maar de speler krijgt nu veel meer vrijheid, wat voor een nieuwe spelbeleving gaat zorgen. Een nieuwe Pokémon-game blijft voor iedere retailer en consument, maar ook voor Nintendo, een belangrijk moment op de releasekalender.”

Verzamelkaarten Naast games is de Trading Card Game ook een belangrijke en succesvolle pijler in het Pokémon-universum. In de Benelux is Asmodee de officiële verdeler hiervan. CEO Marjolein Lubberman werkt al meer dan 15 jaar met de franchise en stelt dat de huidige hype ‘de grootste is die zij ooit zag’. “Een belangrijk onderdeel van het succes is dat er constant nieuwe Pokémonproducten de markt betreden. Wij brengen zelf ieder jaar vier basissets uit en daarnaast verschijnen er speciale edities in de vorm van verzamelblikken. De basis is echter dat kinderen dit spel met elkaar willen spelen en delen. Dat is en blijft de kern.” Asmodee maakt geen cijfers bekend, maar

Lubberman laat wel weten dat de videogame en de Trading Cards de basis zijn van de franchise. ‘Pokémon is de grootste entertainmentfranchise ter wereld en het blijft groeien. Daar helpt de Trading Card Game natuurlijk aan mee. Binnen Benelux gameretail is zo goed als iedereen ingestapt, maar ook buiten dat segment lopen de Trading Cards goed. Denk bijvoorbeeld aan de zogeheten servicewinkels. Tegen winkeliers die nu willen instappen zeg ik natuurlijk welkom. Zij moeten echter wel rekening houden met uitdagingen qua levering. Naast de grote consumentenvraag zijn er natuurlijk ook de wereldwijde papierschaarste en distributieproblemen.”

Laagdrempelig Een groot onderdeel van het Pokémonsucces is te danken aan het feit dat alles dat verschijnt in elkaar verweven lijkt te zijn. Er zijn vijf pilaren: videogames, trading card games, televisie, merchandise en de app Pokémon Go. De computerspellen zijn de basis waarop de releases van de andere pilaren zijn afgestemd. Daarnaast doet The Pokémon Company er alles aan om alle producten zo laagdrempelig mogelijk te houden, zodat nieuwe spelers geen barrière hebben om welke pilaar van de franchise dan ook voor de eerste keer te proberen. Wat natuurlijk ook helpt is dat de mainstream media het succes hebben ontdekt. Na het gigantische succes van Pokémon Go (dat tien dagen na de lancering van de app door 1,3 miljoen Nederlanders werd

'Een geheim achter het nu al 25 jaar durende Pokémon-succes is er volgens mij niet' Frédéric Michaux

gespeeld) verschenen er steeds vaker nieuwsberichten en reportages via kanalen die normaliter niets met games deden. Aangejaagd door het 25-jarige jubileum verscheen Pokémon dit jaar ook meerdere keren in journaals en kranten. Naast het jubileum ging het dan wel vaak over de mogelijke waarde van de verzamelkaartjes, tot aan criminelen die ramkraken pleegden bij speelgoedzaken om Trading Cards te stelen.

Generatieoverstijgend Bij Game Mania is Pokémon al jaren een vaste waarde binnen het assortiment. Naast games voert de keten onder andere Trading Cards en merchandise rond de licentie. Productspecialist Dennis Hanssen ziet dat de interesse in het merk blijft stijgen. “Pokémon is een brand dat enorm leeft bij onze klanten en de Game Maniacommunity. We verkochten natuurlijk al jaren de games en vijf jaar geleden zijn we ingestapt met de verzamelkaarten, waarna gerelateerde producten als mokken, pluche, figurines en andere merchandise snel volgden.” Hanssen weet niet hoe groot het onderdeel Pokémon is van de gemiddelde winkel maar stelt dat dit flink wat plek inneemt. “Wij verkopen wat onze klanten willen en Pokémon-producten hebben daar een groot aandeel in. Die populariteit zie je ook terug als er een nieuwe game wordt aangekondigd. In de aanloop richting de release neemt de vraag naar merchandise toe. Een ander bijzonder feit van deze franchise is dat het generatieoverstijgend is. Ouders die zelf Pokémon hebben gespeeld introduceren dit aan hun kinderen.”

Invloed van lockdowns Patrick Tukker, accountmanager bij PBM Express, distributeur van popculturemerchandise, herkent de gigantische vraag naar producten. “Alles waar een Pokémonlogo op staat is hot en niet aan te slepen. We maakten onlangs een aankondiging van Pokémon Pop Vinyl’s en de reacties die wij hierop kregen waren overweldigend. Een ▶

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Pokemon.indd 27

11/30/2021 11:39:40 AM

EBLIVE1221_advertenties_4.indd 28

11/30/2021 12:08:24 PM

ACHTERGROND

goed voorbeeld hoe belangrijk dit merk is voor retail. PBM is altijd bezig om de markt voor merchandise breder te maken en daar helpt Pokémon goed bij. Het jubileumjaar heeft natuurlijk geholpen met de hype waar we nu in zitten. Daarnaast denk ik dat de eerste lockdown ook invloed heeft gehad. Consumenten zaten thuis, gingen hun zolder opruimen en vonden daar hun oude verzamelingen. Een perfecte manier om die weer op te pakken of juist te delen met hun kinderen. Daarnaast gingen veel influencers op bijvoorbeeld YouTube weer aan de slag met Pokémon. Dit alles zorgde ervoor dat er nieuwe mensen voorgesteld werden aan de franchise. Ik zou niet durven zeggen hoelang deze hype aanblijft. Een belangrijke factor daarin zijn de games die Nintendo uitbrengt. Voor de eerste helft van 2022 staan een aantal mooie titels gepland, dus daar heb ik alle vertrouwen in. Pokémon is een evergreen franchise die nooit zal verdwijnen.”

Samenwerking Ondanks dat er contact is tussen de verschillende bedrijven is er nog geen grootschalige samenwerking ontstaan. Game Mania werkt bijvoorbeeld wel samen met PBM Express voor het bundelen van merchandise en games, maar een allesomvattende campagne is er niet. De reden hiervoor is eigenaar The Pokémon Company. Het bedrijf is heel voorzichtig met de licentie. Iets dat niet vreemd is, gezien het aanhoudende succes. Michaux

zou samenwerkingen die cross-selling bevorderen graag zien. “Ik zou dat omarmen, want het creëert kansen en kan de franchise nog groter laten groeien. Daar staat natuurlijk tegenover dat iedere leverancier zijn rol kent en uitvoert. Wij werken samen met The Pokémon Company voor de distributie van games. Beslissingen over samenwerkingen worden daar gemaakt en op dit moment zijn die er bijna niet.”

Fysiek product De Pokémon-hype van 2021 gaat de geschiedenisboeken in als grootste ooit. Het verschil met andere hypes is dat die van Pokémon bewezen heeft een blijvertje te zijn. De consumentenvraag naar nieuwe producten is constant en daar wordt gretig op ingespeeld met een constante stroom aan games, trading cards, televisieseries, films en merchandise. Dat het hier om zo goed als allemaal fysieke producten gaat is natuurlijk in een tijd waar digitaal lijkt te overheersen ook bijzonder goed nieuws voor ‘de ouderwetse’ winkels. ◾

Pokemon terug op televisie

De meeste afleveringen van de Pokémon tekenfilmserie zijn te bekijken via streamingdiensten. Fans moeten echter naar traditionele televisie schakelen om het nieuwste seizoen (nummer 24) te zien. Pokémon Meester Reizen: De serie is namelijk exclusief te zien op Nickelodeon. Iedere schooldag zijn de avonturen van Ash, Goh en Pikachu beschikbaar op het kinderkanaal.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Pokemon.indd 29

11/30/2021 11:39:56 AM

GOLDEN EARRING

Toen in februari van dit jaar bekend werd dat George Kooymans aan de progressieve spierziekte ALS leed, kwam een even tragisch als abrupt einde aan de lange carrière van Golden Earring. Wat ooit begon als het hobbybandje van twee buurjongens uit Den Haag groeide in bijna zestig jaar tijd uit tot een rockinstituut van internationale allure. Des te pijnlijker is het om afscheid te moeten nemen van de Earring. Niet alleen voor de bandleden en de fans, maar ook voor degenen die beroepsmatig betrokken waren bij de band. Wat betekende Golden Earring voor hen?

FOT O: EST HER SCH ULT ING

‘Een ramp dat de Golden Earring zó moet stoppen!’

GARNALENKROKETJES

DOOR: ED HOOGE VEEN

John Sonneveld “De eerste keer dat ik de Earring zag optreden, was in Club 192 in Scheveningen. Barry zat er net bij maar ik was vooral onder de indruk van Rinus. Ik speelde toen zelf ook bas in een bandje, maar wat Rinus liet zien dat was echt ongelofelijk: ruig, strak en hard! Ik heb toen meteen mijn akoestische bas ingeruild voor een elektrische. Kreeg ik nog geld toe ook!”, aldus producer John Sonneveld, die vanaf 1989 tot op heden betrokken is bij alle albums van Golden Earring. “Voor mij heeft het werken met de Earring de weg geopend naar succes. Wat blijft, zijn de vriendschap en mooie herinneringen. Zo zaten we vaak op te nemen bij George thuis in zijn tot studio omgebouwde garage. Tot heel laat bezig zijn en George die ineensvraagt: ‘Jongens, hebben jullie trek in garnalenkroketjes?’ Staat hij daar midden in de nacht te frituren en maakt hij er ook nog verse frietjes bij!” Gevraagd naar Sonnevelds favoriete Earring-nummer antwoordt hij: “Pff f… ze hebben zo veel goede nummers gemaakt. Maar als ik moet kiezen dan She Flies On Strange Wings.”

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_GoldenEarring.indd 30

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 11:59:28 AM

ACHTERGROND

VARKEN Daniël Dekker

ONWEER EN BLIKSEM

ST FOT O: ROB VER HOR

Roy Teysse “Golden Earring is de enige band in Nederland die er echt toe deed. Bekend zijn in Nederland is leuk, maar stelt niets voor bij wereldfaam. De Earring had die klasse! Net als topbands als de Stones begrepen zij dat er een constante flow van platen en tours moest zijn en dat lukt bijna niemand. Daarvoor moet je namelijk heel hard werken en constant creatief blijven.” Dat zegt Roy Teysse, de man die in 2000 de band wist over te halen om te tekenen bij Universal Music. “Ik probeerde ze te lokken met een gigantisch project dat we in samenwerking met Red Bullet zouden doen: de boxset The Devil Made Us Do It. We wilden geen oude foto’s met lange haren en kleurige kleding meer op de voorkant, dat was al te vaak gedaan. Het artwork moest een lange statige trap worden waar de Earring in smoking vanaf liep met daarachter onweer en bliksem. De band vergaderde altijd in een hotel in Voorburg en tijdens hun meeting presenteerde ik het idee. Ze vonden het helemaal niets en ik droop af. De tweede keer dat ik langskwam was het artwork volledig uitgewerkt en begon het kwartje te vallen. Uiteindelijk verkochten we 180.000 units en de band was terug bij Universal! Mijn Earring-favoriet is When The Lady Smiles maar er zitten ook veel hidden gems in de catalogus. Luister maar eens naar Lost And Found.”

She Flies On Strange Wings is ook het favoriete nummer van Daniël Dekker, die in 1997 voor zijn 3FM-programma Poster een zesdelige serie over de Earring mocht maken. “Als jochie van twaalf kocht ik de lp Seven Tears. Destijds mocht ik nog niet naar concerten toe. In 1976 zag ik ze voor het eerst in Ahoy Rotterdam. Magisch was het. En stoer ook, want de Earring speelde toen al best veel in het buitenland. Dus ze waren maar kort hier en dat vonden wij meer dan bijzonder natuurlijk. Een paar maanden later ging ik met een vriendje met de trein naar het Zuiderpark naar de Rolling Stones. Ook spannend, maar Golden Earring was veel beter! Ik hield plakboeken bij. Draaide iedere dag hun muziek. Kocht behalve de lp ook de singles los. Echt een fan dus. Nog steeds als ik ze draai op de radio ben ik even terug in die tijd.” Over de docuserie die hij over de Earring maakte, zegt Dekker: “Dat was echt een hoogtepunt voor mij. Samen met Juul Geleick was ik voor de TROS maanden op pad om de mannen te interviewen. Bij Rinus thuis, die al z’n hele leven aan ’t verbouwen is, naar België waar George een uitsmijter voor ons bakte en zijn varken – ja, echt - zelf de deur opendeed en de keuken in liep. Daarna in de tuin uren kletsen over de Earring. Dat was echt zo tof! En Barry verrast mij nog steeds als er iets bijzonders gebeurt in mijn carrière, hij kwam langs bij m’n laatste 3FM-uitzending en belde live in mijn radioshow vanaf Curaçao toen ik vorig jaar de Marconi Oeuvre Award won. Bijzonder en waardevol allemaal. Ik vind ’t iets van een ramp dat ze zó moeten stoppen.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_GoldenEarring.indd 31

▶ 31

11/30/2021 11:59:35 AM

STOMP feliciteert Cloud 9 Music met de STOMP Independent of the Year Award 2021

En Tim van der Zalm (DI-RECT) met de STOMP Young Achievement Award

Fotograﬁe door Mirella Beau

De STOMP Independent of the Year Award wordt jaarlijks toegekend aan een persoon of organisatie ter erkenning van diens uitzonderlijke werk binnen de independent muziekindustrie. Ter aanvulling van deze award heeft STOMP de STOMP Young Achievement Award in het leven geroepen, ter erkenning van een recente bijzondere prestatie door een relatief jong bedrijf (of persoon) voor de independent muzieksector. Kijk voor het juryrapport en eerdere winnaars op www.stichtingomp.nl

Mede mogelijk gemaakt door:

Advert EB nov 2021 voor STOMP EBLIVE1221_advertenties_3.indd 32def.indd 1

18-11-2021 18:37 11/30/2021 12:09:23 PM

ACHTERGROND

LUCHTGITAAR

LIEFJES

Wilbert Mutsaers

Bertus Borgers “Twilight Zone”, zegt saxofonist Bertus Borgers zonder enige aarzeling als hij wordt gevraagd naar zijn favoriete Earring-nummer. Een opvallende keuze, want Borgers speelde ook sax op die andere wereldhit van de Earring, Radar Love. Net als Stips bewaart hij goede herinneringen aan de Amerikaanse en Europese tours die hij destijds met de Earring deed. “Toeren met vrienden met wie het altijd tof was om uit eten te gaan en shows te spelen. Dat is nog steeds zo. Het grappige is dat toen ik ze eind jaren 60 voor het eerst zag optreden, toen heetten ze nog The Golden Earrings, ik er eigenlijk niet zo veel aan vond. Het was allemaal nogal wat liefjes. Alleen hun versie van Bang Bang van Sonny & Cher maakte indruk.”

Spotify-baas Wilbert Mutsaers herinnert zich zijn eerste Earring-concert haarscherp: “Dat was op 19 september 1986 in Noorderligt in Tilburg. Ik woonde daar als jonge puber schuin tegenover. Daardoor kon ik vaak veel bands 'aan de overkant' gaan bekijken, waaronder niet de minsten. Zo ook de Golden Earring. Ik herinner me dat het volume ongenadig hard was en de band in topvorm. Rock-'n-roll zoals rock-'n-roll bedoeld is, strakke band, zaal ontploft, vuisten in de lucht, saamhorigheid, die energie is onbetaalbaar. Naast Herman Brood zijn de mannen van de Earring misschien wel de enige echte rocksterren uit Nederland. Opgegroeid met de band, tientallen malen live gezien, een aantal jaren mee mogen werken vanuit Universal, tijdloos goed, leuke gasten, Earring aanzetten is genieten. Ik ga er onbedoeld luchtgitaar van spelen en drummen. Dat is Golden Earring, het maakt je bijna trots uit hetzelfde land te komen. Mijn favoriete nummer? Op dit moment is dat Just A Little Bit Of Peace In My Heart, geschreven en prachtig gezongen door Kooymans zelf.”

VRIENDSCHAP Robert Jan Stips

ZONDAGSKIND Menno Pot “Ze waren mijn eerste idolen. Mijn eerste zelfgekochte single, mijn eerste lp, mijn eerste concert, mijn eerste keer kippenvel: allemaal Earring. Zonder de Earring zou ik geen muziekgek zijn geworden en zéker ook geen popjournalist. Dus kan ik met recht zeggen dat de Earring mijn leven veranderde”, vertelt Menno Pot. “Ik ben een muzikale omnivoor, maar mijn kolossale zwak voor de Earring is altijd gebleven. Dat gaat verder dan de muziek. De Earring is een diepe, oude liefde voor Barry, George, Rinus en Cesar. Onze eigen wereldband. Ik werd in 1997 popjournalist, maar pas in 2012 kwam het ervan: een interview met mijn idolen. Vier interviews met elk bandlid apart. Bulderlachen en witte wijn slempen met Barry. Op bezoek bij George in Rijkevorsel. Een fles beaujolais met Cesar in Den Haag. Een kleedkamergesprek met Rinus. Niet lang daarna speelden ze in Paradiso, de releaseparty van Tits 'n Ass. Na afloop stond ik mijn fietsslot los te maken en kwam George naar buiten lopen. "Ha Menno", zei hij, "hoe gaat 'ie?" Ik dacht: George Kooymans die ‘Ha Menno’ naar me roept en een praatje komt maken... Ik dacht aan dat jochie van 9 jaar, op papa's schouders bij zijn eerste Earringconcert in juni 1984 in Joure en ik realiseerde me dat ik een zondagskind ben.” Gevraagd naar z’n favoriete Earring-nummer antwoordt Pot: “De voor de hand liggende keuze zou Twilight Zone zijn: de hit die mij Earring-fan maakte en tevens mijn eerste single. Maar laat ik een kleine, persoonlijke favoriet kiezen: Murdock 9-6182. Ik heb het George gelukkig nog een handvol keren live horen spelen, solo en akoestisch tijdens de Vreemde Kostgangers-tournees in 2016 en 2018. Hij zong het mooier dan ooit.” ◾

Robert Jan Stips, die als toetsenist in de jaren zeventig een tijdlang vast bandlid was van de Golden Earring, roemt zijn vriendschap met de mannen. “In die jaren heb ik drie tours met hen gedaan door Amerika en Europa. Wat is er mooier of leuker dan met vier goede vrienden een uitstekende band te vormen en daarmee ook nog de wereld te zien? Door mijn vriendschap met de mannen en de ‘innige werkhouding’ betekent de Earring meer voor mij dan ik je kan vertellen. De eerste keer dat ik de Earring bewust live zag - afgezien van waarschijnlijk ooit een keertje in de Marathon - was in het Zuiderpark. Waarschijnlijk speelden wij toen met Supersister in het voorprogramma. Ik was vooral onder de indruk van hun versie van Eight Miles High. Maar om nou te zeggen dat het mijn favoriete Earring-nummer is, nee. Bovendien vind ik muziek geen wedstrijd en hebben zij zo’n immens repertoire opgebouwd dat ik veel nummers tekort zou doen als ik er eentje zou uitpikken.”

GEORGE KOOYM AN EN

DANIEL DEK KER

'Earring aanzetten is genieten, ik ga er onbedoeld luchtgitaar van spelen en drummen. Dat is Golden Earring, het maakt je bijna trots uit hetzelfde land te komen' Wilbert Mutsaers WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_GoldenEarring.indd 33

11/30/2021 11:59:39 AM

METAVERSE

Metaverse: nieuwe kansen voor de muziekindustrie? Facebook veranderde de naam van zijn moederbedrijf in Meta, als aanloop naar ambitieuze plannen voor de toekomst. Facebook moet daarbij onderdeel worden van een groter, immersief geheel, een ‘metaverse’. Wat is het en wat betekenen deze plannen voor de muziekindustrie en de artiesten? DOOR: MARCEL DEBETS

acebook is hard op weg zichzelf opnieuw uit te vinden. Het moederbedrijf van de platforms Facebook, Instagram en WhatsApp wil dat alle onderdelen straks in een nieuw te vormen metaverse opgaan. Het paste zelfs de naam ervoor aan: vanaf nu heet het Meta Inc. Een echt sluitende definitie van een metaverse is er nog niet, maar dat zal ongetwijfeld veranderen wanneer Meta zijn variant ervan op de wereld gaat loslaten. In de visie van Zuckerberg cs. wordt het een online wereld waarin sociale media, online shopping en gaming samenkomen. Je kunt er een 3D avatar van jezelf maken, je huis en omgeving nabouwen, en interactie hebben met andere bewoners van de metaverse. Voor werk kun je je avatar laten vergaderen met die van je collega’s. Entertainment is er

natuurlijk ook volop te vinden. Je gaat er naar musea, speelt een spelletje en bezoekt concerten. Dat laatste natuurlijk tegen betaling. Het opbouwen van de metaverse naar de ideeën van Meta kan wel eens vijftien jaar duren, zegt Zuckerberg. Maar zolang hoeven we niet te wachten om te ervaren hoe het is om in een metaverse rond te lopen. Want Facebook/Meta mag dit dan met veel bombarie als een nieuw idee aankondigen, feit is dat er al meerdere platforms zijn die een deel van de kenmerken bezitten.

Second Life Het in 2003 gelanceerde Second Life was misschien wel de eerste echte ‘metaverse’. Een virtuele wereld binnen internet, zonder dat er een direct gamingdoel achter zit. Er is geen verhaallijn, je kunt niet in level omhoog

en de gebruikers kunnen er vrij rondlopen in een open wereld in 3D. Second Life werd een hype in het eerste decennium van deze eeuw. Op het hoogtepunt logden dagelijks ruim een miljoen mensen in. Bedrijven en overheden stroomden massaal toe om hun aanwezigheid op het platform te claimen. Bedrijven zagen mogelijkheden voor advertenties en product zmarketing. Overheden en andere organisaties hoopten dichter bij de burger te komen. Er ging ook veel geld in om. Met de virtuele munt Linden Dollar konden de bewoners van Second Life items kopen en die in de wereld gebruiken. Het verdiende geld kon in SL worden uitgegeven of worden geëxporteerd naar een gewone bankrekening. In 2015 werd door gebruikers zo het recordbedrag van naar schatting 60 miljoen USdollar verdiend. Alle gebruikers van Second Life zelf ‘bezaten’ omgerekend 500 miljoen dollar.

Platform voor muziek De muziekindustrie wist na enige aarzeling het platform ook te vinden. In ‘clubs’ draaiden dj’s (zie kader), die via een internetstream te horen waren. Daar werden geen rechten van afgedragen. Er was een levendige muziekscene; voor amateurbands was SL een uitgelezen platform om bekendheid te krijgen. Maar ook echte bands gingen naar Second Life om een virtueel optreden te geven. Zo waren er optredens van Duran Duran gedurende de hoogtijdagen en ook Suzanne Vega trad er op. 34

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Metaverse.indd 34

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 12:22:22 PM

ACHTERGROND

Rond 2010 zakte de populariteit van Second Life flink in. Gebruikers klaagden erover dat de gebruikerservaring te wensen overliet. ‘Lag’ (vertraging) was de grootste ergernis. De framerate daalde soms tot ver onder aanvaardbare niveaus. Second Life dreigde onder zijn eigen succes in te storten. Bedrijven haakten af; de hoge kosten van een online aanwezigheid wogen niet langer op tegen de marketingresultaten. Facebook, Google en LinkedIn advertising kwamen op, en maakten gerichter adverteren mogelijk. Op dit moment kabbelt het platform voort met een vaste clientèle van rond de 300.000 regelmatig terugkerende gebruikers. Wel kreeg het in 2012 een belangrijke facelift. De grafische mogelijkheden voor de avatars gingen flink op de schop en de poppetjes zijn nu menselijker dan ooit en kunnen zelfs hun gezichten bewegen op de spraak van de gebruiker.

Andere metaverse platforms Linden Lab, de makers van Second Life, werkt intussen aan wat de opvolger zou

moeten worden. Sansar moet de ervaring letterlijk een extra dimensie geven, want het is met name bedoeld voor gebruikers van een VR-bril. Maar Linden Lab verkocht het platform aan een investeerder. Er zijn nog meer voorbeelden van meta verse-achtige platforms, waar Meta ongetwijfeld ideeën zal opdoen. Voor gaming zou bijvoorbeeld een Roblox-achtig onderdeel kunnen komen. Voor online vergaderen met een avatar hoeven we niet op Meta te wachten. Microsoft staat op het punt dat toe te voegen aan Teams. In een nieuwe metaverse zullen er ongetwijfeld volop mogelijkheden komen om entertainment tegen betaling aan te bieden. Hoe ellendig ook, toch heeft corona aangetoond dat er een markt is voor virtuele optredens. Voor exclusieve toegang tot streams op YouTube wordt door de consument graag betaald, en voor artiesten is het een welkome manier om weer op te treden. De mogelijkheden daarvoor zullen in een nieuwe metaverse zeker komen. Tenslotte zijn we bijna 20 jaar verder na de start van Second Life. ◾

Second Life revisited

Ik logde voor het eerst in op 11 december 2006, mijn Second Life-geboortedatum. In de ongeveer vijf jaar dat ik er rondliep, maakte ik vrienden, huurde een stuk land en bouwde er een huis. Maar voor mij draaide het allemaal om muziek. Ik werd dj in de bekendste rock- en metalclub in SL, Sanctuary Rock. Ik verdiende er serieus geld mee. De eigenaren van de club betaalden goed (in Linden Dollars uiteraard – 1 US-dollar is ongeveer 250 L$ en dat was ook het gemiddelde ‘salaris’ voor een uurtje draaien), maar er werd serieus veel fooi gegeven. Daarvan kon ik de huur van mijn virtuele huis betalen. Net als in het echte leven. Heel veel bedrijven en overheidsinstellingen heb ik er in die tijd niet bezocht. Heel af en toe ging ik naar een liveoptreden, maar bekende bands waren daar niet bij. Voor dit artikel logde ik na bijna 10 jaar weer een keer in. Tot mijn grote verrassing bestaat Sanctuary Rock nog steeds. De online avatars zijn wel heel erg veranderd en zien er een stuk levensechter uit. Daar steek ik met mijn ouderwetse poppetje behoorlijk bij af. Verder voelt het als vanouds, ik zie zo’n metaverse wel zitten. Maar hopelijk zonder de ‘lag’ die Second Life nog steeds parten speelt.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Metaverse.indd 35

11/30/2021 12:22:24 PM

1001TRACKLISTS

1001Tracklists wil dance-industrie inclusiever maken Ieder jaar wordt tijdens ADE de Top 101 Producers Rankings bekendgemaakt. De initiatiefnemer hiervan is het online platform 1001Tracklists. Vrouwen en mensen van kleur waren echter ondervertegenwoordigd in deze lijst. Reden genoeg voor chief marketing officer Jacob Merlin om een nieuw initiatief te starten: The Future Of Dance. DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_1001.indd 36

iversiteit blijft, net als in de rest van de wereld, ook in de dance-industrie een uitdaging. De draaitafels en studio’s worden vooral gedomineerd door witte, mannelijke producers en dj’s. Hoewel er veel talent is, blijven vrouwen en mensen van kleur in de minderheid. “Dat is een pijnlijk feit”, stelt chief marketing officer Jacob Merlin van 1001Tracklists. Het platform kreeg hier zelf mee te maken toen het vorig jaar de Top 101 Producers Rankings uitbracht. “We hebben deze lijst ooit in het leven geroepen om op een objectieve, onpartijdige manier de ranking van producers

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 1:32:39 PM

ACHTERGROND

van wie muziek het meest wordt gespeeld op onder meer festivals, in clubs, in livestreams en radioshows in beeld te brengen. De ranglijst wordt berekend met data die wij via 1001Tracklists verzamelen. Deze cijfers zijn niet gemanipuleerd en gebaseerd op cijfers. In 2020 waren er echter nul vrouwen en heel weinig gekleurde mensen vertegenwoordigd. Er is veel talent binnen die groepen, maar deze producers en artiesten krijgen nog steeds niet dezelfde ondersteuning als hun blanke, mannelijke tegenhangers. Om dit op te lossen, is er een brede verandering binnen de branche vereist.”

The Future Of Dance 1001Tracklists besloot echter niet af te wachten tot die verandering plaats zou vinden, maar zette zelf de eerste stap. Het platform publiceerde dit jaar tegelijkertijd met The Top 101 Producers Rankings de The Future Of Dance-lijst. Deze chart bevat in willekeurige volgorde een overzicht van 60 veelbelovende vrouwen en artiesten van kleur binnen de dancemuziek. “Het hele team is op zoek gegaan naar de toekomst van onze scene. Producers, dj’s en artiesten, waar ook ter wereld, die nu al het verschil maken met hun muziek, maar daar nog geen groot podium voor krijgen. De volgende inclusieve generatie die de elektronische muziekwereld gaat definiëren en vernieuwen. Tijdens onze zoektocht viel een aantal zaken op. Afro-House dringt de mainstream binnen en we zagen veel Zuid-Afrikaanse artiesten. Van starters als Kasango, Kususa en VANCO tot meer gevestigde artiesten als Shimza, Da Capo en Culoe De Song. Ook op het gebied van vrouwen waren er verrassingen. Nostalgix & Wenzday speelden eerder dit jaar een historische set op de

'Het hele team is op zoek gegaan naar de toekomst van onze scene.' Jacob Merlin Circuit Grounds Stage van Electric Daisy Carnival en staan in de lijst. KOROLOVA en Miss Monique wisten indruk te maken met hun diepe, progressieve en melodieuze muziek, terwijl Pretty Pink, Qrion en Ashibah opvielen door een aantal releases op het Anjunabeats label. Dit is nog maar een kleine selectie. The Future Of Dance bevat veel goede en bijzondere artiesten.”

Volgende stap Naast The Future Of Dance maakte 1001Tracklists nog een stap om diversiteit in dancemuziek aan te jagen. “Ik ben met partners als Whoa Promo!, Select Radio en het Nederlandse VIRPP om tafel gaan zitten en zo is het initiatief The Future Of Dance ontstaan. Hier willen we de muziek van slecht vertegenwoordigde artiesten breder onder de aandacht brengen bij fans, dj’s, labels, platenmaatschappijen en media. Daarnaast gaan we ons inzetten om hen verder te helpen met hun carrière. Dat is niet alleen superbelangrijk voor die twee groepen, maar ook voor de fans. Hierdoor komen zij niet alleen in contact met artiesten die op hen lijken, maar kunnen ze ook een schat aan nieuwe fantastische muziek ontdekken.”

Verandering muzikaal forceren Vanaf volgend jaar kunnen vrouwelijke artiesten en artiesten van kleur een demo aanbieden via het platform van VIRPP. Maandelijks kiezen 1001Tracklists, Whoa Promo!, Select Radio en VIRPP de winnaars.

“Deze winnende demo’s worden niet alleen professioneel gemixt en gemasterd, maar krijgen ook ondersteuning op sociale media, features op onze website en zijn wellicht zelfs te horen op het invloedrijke Britse Select Radio. The Future Of Dance gaat social media inzetten om aandacht te genereren voor het initiatief en de jaarlijkse lijst. Daarnaast wil het nog meer strategische partnerschappen aangegaan met bekende platformen. “Hoe groter het algemeen bewustzijn, hoe beter. Voor de toekomst kijken we naar samenwerkingsverbanden met gevestigde partijen als shesaidso, This Is Femme House en andere collectieven van en door vrouwen en van mensen van kleur. Daarnaast zou het fantastisch om de verschillende communities in contact te brengen met nieuwe muziek van mensen waarin zij zichzelf zullen herkennen. Uiteindelijk hoop ik dat andere bedrijven uit onze industrie dit zien en ook stappen maken als het gaat om representatie en diversiteit. We hebben hen nodig om die verandering muzikaal te forceren. Wij willen die onderbelichte artiesten dat nodige duwtje in de rug geven, maar 1001Tracklists is geen muzieklabel of een agency. Ik wil met het Future Of Danceinitiatief momentum voor de artiesten en producers creëren. Hen op de kaart zetten en onder de aandacht brengen. De grote industriespelers zijn de poortwachters met de echte macht en ik hoop vurig dat zij de volgende stap zetten.” ◾

Wat is 1001Tracklists?

JACOB MERLIN, DAVID GUETTA EN JAHN BAERS TIJDENS 1001TRACKLISTS’S TOP 101 PRODUCERS EVENT TIJDENS AMSTERDAM DANCE EVENT 2019

Tien jaar geleden werd de website 1001Tracklists gelanceerd als plek waar bezoekers lijstjes konden delen van setlists. Tegenwoordig wordt het omschreven als de ‘Wikipedia van de dance’. Met de door gebruikers gegenereerde tracklist-database kunnen gebruikers afspeellijstinformatie van openbare optredens van dj’s en radioshows delen en bekijken. De website heeft een wereldwijde community en trekt maandelijks 700.000 unieke bezoekers. Naast de bezoekers en bijdragers mikt 1001Tracklists ook op de professionele EDM-industrie. Net als artiesten en managementgroepen gebruikt vrijwel elk groot en onafhankelijk label binnen de scene de website. Het publiceren van tracklists is niet het enige dat 10001Tracklists doet. Het bedrijf organiseert ook virtuele concerten en als het na COVID-19 weer kan ‘echte’ evenementen en festivals.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_1001.indd 37

11/30/2021 1:32:42 PM

DE IMPACT VAN DE LOCKDOWN

‘ Die zestig minuten gaan het het verschil niet maken’

Nederland gaat opnieuw gebukt onder nieuwe maatregelen om het coronavirus te bestrijden. Zo moeten retailers sinds 28 november de winkeldeuren om 17:00 uur sluiten. Wat betekent dit voor de onafhankelijke ondernemer en hoe kijken zij terug op het afgelopen jaar? DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

ysieke retailers zitten al meer dan anderhalf jaar in een wilde achtbaanrit. Een periode van hoge pieken en diepe dalen. Met als dieptepunt de maandenlange verplichte sluiting eind 2020 en begin 2021. Sinds eind november zijn er weer nieuwe regels van kracht. Winkeliers

'Van alle scenario’s die we van tevoren hadden bedacht, is dit toch echt de beste'

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_BelrondeRetail.indd 38

moeten voor tenminste drie weken om vijf uur de deuren sluiten. Dit zorgde er onder andere voor dat koopavonden voorafgaand aan Sinterklaas geschrapt moesten worden. Desondanks lijkt de Nederlandse retail zich niet heel druk te maken over het feit dat de deuren een uur eerder dicht moeten.

Toekomst

Het overgrote gedeelte van de onafhankelijke ondernemers ziet het eerder sluiten niet als een heel groot probleem. Al houden de meeste winkeleigenenaren wel hun hart vast voor verdere maatregelen als de regering met een nieuwe persconferentie komt op 14 december. Wat de uitkomst daarvan ook is, de Nederlandse winkelier toont zich strijdvaardig en kijkt vol vertrouwen naar de toekomst.

Online-oorlog

Joost Bart van BMM Vinyl & Games in Beverwijk haalt zijn schouders op. “Van alle scenario’s die we van tevoren hadden bedacht, is dit toch echt de beste. Als iedereen compleet moest sluiten was dat natuurlijk een heel ander verhaal. Het is een raar jaar en dat uurtje minder open overleven we ook wel weer. Terugkijkend kan ik stellen dat 2021 de boeken ingaat als een verloren jaar. Als we daadwerkelijk tot het einde open kunnen blijven, hoeft er geen geld bij. Maar daar is dan ook alles mee gezegd. Op het gebied van gamereleases was het niet al te best. We draaien op dit moment op Pokémon en Nintendo. Ik hoop dat volgend jaar de andere twee platformhouders de achterstand in gaan halen en er mooie titels zullen verschijnen. Als je naar vinyl kijkt hebben we natuurlijk geprofiteerd van releases als die van ABBA en Adele. Daar staat tegenover dat door de prijsstijgingen een heel stuk backcatalog niet meer interessant is. We hebben wel een website, maar daar zetten we niet vol op in. Dat is een bewuste keuze. Online is een oorlog die ik niet ga winnen. Het is onmogelijk om het als kleine zelfstandige op te nemen tegen het marketing- en prijsgeweld van de grote jongens. De unieke propositie van BMM is dat de winkel een regiofunctie heeft en die raken we zeker niet zomaar kwijt.”

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 2:15:18 PM

BELRONDE

'Als het bij deze maatregelen blijft, zie ik niet al te veel issues' Succesvol jaar

Ook Rieks Vogelzang, eigenaar van Music & More in Coevorden, is redelijk tevreden. “Als het bij deze maatregelen blijft, zie ik niet al te veel issues. Dat uurtje dat je eerder dicht moet is geen probleem. Daarnaast zijn koopavonden hier toch niet heel spectaculair. Je praat dan over een minimale omzet. Laten we hopen dat alles in 2022 weer normaal is.” Vogelzang kijkt terug op een roerig, maar relatief succesvol anderhalf jaar. “Zwarte cijfers gaan we niet schrijven, maar we komen er wel in de buurt. Het begint drukker te worden en naast de winkel verkoop ik ook via onze eigen website, Discogs en bol.com. Daarnaast hebben we natuurlijk steun gehad van de overheid. Als die er niet was geweest, dan hadden we een heel groot probleem gehad.”

Niet enkel vinyl

'Voor de persconferentie achtte ik de kans op een complete lockdown groot, maar dan vallen die zestig minuten dat je eerder moet sluiten toch wel mee.' Meer Kerstman dan Sinterklaas

Ruud Kikstra, eigenaar van Satisfaction Records in Heerlen, vindt het uurtje eerder dicht ‘wel meevallen’. “Voor de persconferentie was ik in de veronderstelling dat de kans erg groot was dat er opnieuw gekozen zou worden voor een complete lockdown waarin alle niet essentiële winkels dicht moesten. Dan vallen die zestig minuten dat je eerder moet sluiten toch wel mee. Dat we compleet dicht moesten, was een ronduit vervelende periode, maar ook dat hebben we overleefd. Ik heb geen website, dat was geen toevoeging op de fysieke winkel qua verkopen en bovendien zorgde dat voor heel veel extra werk. Wel heb ik platen rondgebracht. Toen we weer open mochten zag ik dat mijn vaste klanten meer dan normaal kochten. Niet zo gek, want ze konden bijvoorbeeld hun geld niet uitgeven aan uit eten gaan. Onderaan de streep was 2021 voor mijn winkel best een goed jaar. Daar gaat dat uurtje geen verandering in brengen. De Sint-koopavonden die vervallen, vormen ook geen probleem. Hier in het zuiden is kerst een stuk populairder dan Sinterklaas. Het was de afgelopen weken opvallend druk in de winkel. Zo’n mini-Record Store Day als Black Friday helpt daar natuurlijk ook bij. Wij blijven gaan gewoon vrolijk verder met waar we goed in zijn: het verkopen van muziek.”

Henk Visser van Kroese Arnhem stelt dat het uurtje eerder dicht het verschil niet gaat maken in de winkel. “Nee joh. Wij sluiten normaal om half zes de deuren, dus je praat zelfs over dertig minuten. Dat gaat geen problemen opleveren. Over het feit dat we de koopavonden voor Sinterklaas gaan missen, maak ik mij ook niet heel veel zorgen. Eerlijk gezegd waren die de afgelopen jaren toch al niet heel bijzonder. Je ziet dat consumenten gedurende de tijd dat de winkel open is hun cadeaus halen. Sinds eind november wordt wel steeds vaker gevraagd of we de cd of lp kunnen inpakken. Opvallend is wel dat iedereen bijna iets anders koopt en men niet enkel voor de nieuwe releases gaat. Bovendien zijn het niet enkel lp-verkopen die de klok slaan. De cd is hier nog steeds heel populair. Ondanks het toch wel rare jaar kijken we straks terug op een succesvolle 12 maanden. Naast bestaande klanten zie je ook steeds meer jongeren langskomen. Je hoort vaak dat platenzaakpubliek vooral bestaat uit oude grijze mannen met een linnen tasje, maar dat beeld is allang niet meer zo. Mede doordat de jeugd zijn weg weet te vinden naar de platenzaak ziet de toekomst er dan ook goed uit. De markt zit in een opwaartse spiraal en dat is hoopgevend.”

'We sloten de deuren al om half zes, dus in ons geval gaat het zelfs maar om een half uurtje'

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_BelrondeRetail.indd 39

11/30/2021 2:15:24 PM

STOMP

De frisse wind van het STOMP Development Team STOMP, de koepelorganisatie voor onafhankelijke platenmaatschappijen in Nederland, startte in de zomer van 2021 het STOMP Development Team. Tijdens de STOMP Ledendag XL begin november in Hilversum werd het team voorgesteld. Voorzitter Helene Koekoek vertelde toen wat we de komende tijd van het team kunnen verwachten. DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

TOMP wil met het STOMP Development Team een nieuwe generatie independent muziekproducenten of hun personeel een kans bieden te groeien op organisatorisch niveau, te netwerken en bij te dragen aan de ontwikkeling van onze industrie. Waar het STOMP-bestuur zich vooral richt op zaken die op managementniveau spelen, focust het STOMP Development Team (SDT) zich met name op day-to-day business bij independent labels. Het SDT adviseert het STOMP-bestuur over ontwikkelingen binnen de industrie vanuit het perspectief van de werkvloer en levert een actieve bijdrage aan enkele focuspunten die door het SDT zelf bepaald zullen worden.

Het SDT-team bestaat uit: Helene Koekoek (8ball Music / Marketing- & Projectmanager) Christiaan Nijburg ([PIAS] / Head of Digital Benelux) Guillaume Warmerdam (LAB Music / Managing Director) Joanne Bokhorst (Red Bullet / Royalty Manager) Marta Belay (Rotterdam Airlines / Label Manager) Marien Huijssoon (V2 Records / Head of Digital and A&R)

STOMP

Tijdens de komende editie van Eurosonic Noorderslag in Groningen zal het STOMP Development Team twee panels en een borrel organiseren, waarbij de plannen en ambities verder worden toegelicht.

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_STOMP.indd 40

Kansen Voorzitter Helene Koekoek: “Met het STOMP Development Team worden medewerkers van independents aangemoedigd om vanuit hun expertise binnen verschillende discipli nes pijnpunten en kansen te identificeren. Ik heb er ontzettend veel zin in om als voorzitter samen met Guillaume, Marta, Joanne, Christiaan en Marien vorm te geven aan dit nieuwe team!”

NFT, crypto en blockchain Een van de doelstellingen van het team is om de door STOMP verzamelde informatie toegankelijker te maken en aantrekkelijker te presenteren. “Deze informatie is voor iedereen relevant en interessant”, aldus een enthousiaste Helene Koekoek. “Denk aan onderwerpen als NFT (non-fungible token, een soort digitaal eigendomsbewijs), crypto-valuta en block chain-technologie. Het aantal interessante onderwerpen is bijzonder groot en we zijn nu een overzicht aan het maken van relevante thema’s en invalshoeken.”

Educatie Een ander belangrijk aspect voor de teamleden is educatie. “We gaan actief scholen en studenten benaderen. We merken dat studenten aan muziekopleidingen vaak nog niet heel goed weten wat de rol van een label is en op welke manier zij waarde kunnen toevoegen. Wat dat betreft kunnen we voortborduren op de STOMP Academy, waar je een groot aantal video-interviews en achtergrondartikelen vindt over uiteenlopende onderwerpen. STOMP Academy kan wat ons betreft een hub worden voor

de independent muziek industrie, een verzamelplek met informatie, vacatures, best practices en een overzicht van nieuwe ontwikkelingen. Verder onder zoeken we of er behoefte is aan een pool voor stagiaires. Studenten kunnen dan bij ons aankloppen, waarna wij contact leggen met de labels.”

Opstartfase Het team komt vooralsnog maandelijks bij elkaar. “Of er ook vertegenwoordigers van andere labels welkom zijn? Dat zou een waardevolle toevoeging zijn. We willen graag horen waar zij behoefte aan hebben. We bevinden ons nog in de opstartfase en het is nog zoeken naar wat ons verbindt en wat de volgende stappen zouden kunnen zijn. Het is van belang om eerst de dreigingen en knelpunten te identificeren en te benoemen. Van daaruit kunnen we verder werken. NFT is bijvoorbeeld voor de meesten van ons nog een ver-van-ons-bed-show, maar in de toekomst kunnen artiesten zich op deze manier laten ‘funden’ zonder hulp van labels. Hoe kunnen wij deze technologie gebruiken of misschien zelf alternatieven bieden? Dat zijn vragen waar we ons mee bezig gaan houden.”

Verjonging “We willen verjonging brengen”, sluit Koekoek af. “Het is geen nieuws dat de bestuurslaag in de muziekindustrie wel wat verjonging en diversiteit kan gebruiken. Daarom ben ik erg blij met dit initiatief van STOMP. Met een iets jongere en diversere groep mensen proberen we een frisse wind te laten waaien én nog meer de verbinding te zoeken.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 3:35:42 PM

ACHTERGROND

Bestuur

GUILLAUME WARMERDAM, CHRISTIAAN NIJBURG, MARTA BELAY, HELENE KOEKOEK, JOANNE BOKHORST EN MARIEN HUIJSSOON.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_STOMP.indd 41

DOOR: MIRELL A BE AU

VAN LINKS NAAR RECHTS:

Tom Peters, bestuurslid van STOMP: “Als STOMP-bestuur vinden wij het belangrijk dat er een nieuwe generatie toekomstige bestuurders binnen de diverse organisaties van de muziekproducenten in Nederland een kans krijgt e rvaring op te gaan doen en zo uiteindelijk hun stem te kunnen gaan drukken binnen de bestaande bestuursvormen. Hopelijk komen vanuit het STOMP Development Team originele ideeën die de muziekbranche vernieuwende impulsen gaan geven. Daarnaast zien we op dit moment nauwelijks vrouwen binnen de bestaande gremia en hopen met dit initiatief ook vrouwen werkzaam bij muzieklabels te motiveren zich in te gaan zetten voor bestuursfuncties binnen de muziekindustrie. ”

11/30/2021 3:35:48 PM

ATLANTIC RECORDS BENELUX

SANDER STIJNEN & IXIA VERDOOREN

De grote ambities van Atlantic Records Benelux Sinds november beschikt Warner Music Benelux over een eigen divisie van het legendarische Amerikaanse label Atlantic Records. Atlantic Records Benelux gaat zich focussen op de ontdekking en promotie van talentvolle hiphopartiesten uit de Benelux. Daarmee wil Atlantic Records Benelux uitgroeien tot een grensverleggende speler binnen de Benelux-hiphopscene. DOOR: ED HOOGE VEEN

A “

fgelopen zomer kwamen we tot de conclusie dat Warner Music Benelux geen eigen hiphop-imprint had terwijl het genre populairder is dan ooit,” zegt Sander Stijnen, Head of A&R Warner Music. “Dan kun je twee dingen doen, vanaf nul een eigen imprint starten of kijken of er binnen de Warner-familie een label is op welke legacy je verder kunt bouwen. Vanuit die gedachte zijn we in gesprek gegaan met ons team in New York. Men vond dat een heel goed idee, ook omdat in Rusland net een eigen divisie van Atlantic Records was gelanceerd.”

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Atlantic.indd 42

Atlantic Records heeft een enorme staat van dienst. Het label was de thuisbasis voor internationale sterren als Aretha Franklin, Ray Charles, Otis Redding en Led Zeppelin (zie kader). Beseft men bij Warner Music Benelux dat dit wel hele grote schoenen zijn om te vullen? Stijnen: “Daar zijn wij ons terdege van bewust, maar onze ambities zijn ook groot. We willen echt de ‘needle’ bewegen. Op die manier zijn we ook aan de slag gegaan met de presentatie en branding als ook de artiesten die we willen tekenen op het label”.

Marketingpijlers Ixia Verdooren, Head of Domestic Marketing Warner Music, legt uit: “Wij willen heel graag een grensverleggende speler worden op lokaal vlak en integraal onderdeel van de hiphopcultuur in de Benelux. Dat als men in de toekomst naar een toonaangevend hiphoplabel vraagt niet alleen Top Notch wordt genoemd, maar ook Atlantic Records Benelux. Om die grensverleggende speler te worden hanteren wij een paar belangrijke marketingpijlers. De eerste is ‘power of surprise’ waarmee we

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 5:53:15 PM

INTERVIEW

trailer is erg goed opgepakt door zowel de hiphopblogs als de media.” De afgelopen jaren had Warner Music Benelux met TRIFECTA een belangrijk hiphoplabel in huis. Wat is daarmee gebeurd? Stijnen: “Wij hadden een distributiedeal met TRIFECTA en die liep af. Dan gaat zo’n label verder kijken en uiteindelijk is men verhuisd naar Sony Music. Dat heeft wel als gevolg gehad dat we de markt voor hiphop nog beter in kaart gingen brengen en hoe we daar een sterke voet aan de grond konden krijgen. Vervolgens zijn bijvoorbeeld Dopebwoy, Partysquad en Avedon getekend. En met Atlantic Records Benelux hebben we nu echt een dedicated label om alle hiphop binnen Warner een eigen huis te geven.”

DJ DYLVN

Impact

ZWIEBERR

'Wij willen heel graag een grensverleggende speler worden op lokaal vlak en integraal onderdeel van de hiphopcultuur in de Benelux' Ixia Verdooren het hiphoplandschap in de Benelux willen verrassen met signings en campagnes. Een andere belangrijke pijler is ‘local love, global impact’ waarbij we kijken naar 'opportunities' buiten de grenzen zoals samenwerking met Warner-artiesten uit Frankrijk en Duitsland. Ook Atlantic Records UK is daarbij een interessant label voor ons. Verder vormt ‘ímpossible to ignore’ een belangrijke marketingpijler. We willen dat mensen niet om onze artiesten heen kunnen. Goed voorbeeld daarvan is de teasercampagne die we hebben gedaan voor het label. Die

In 2020 was hiphop het op één na best beluisterde genre na pop. In Nederland bestond vorig jaar bijna de helft van de Spotify Top 50 van meest gestreamde artiesten uit hiphopacts, waarvan tweederde uit Nederland kwam. In België was dat aandeel ruim een derde. Maar is de markt voor hiphop niet al lang verdeeld en is het genre nog wel zo populair? Verdooren: “Hiphop is een gevestigd genre dat niet meer is weg te denken, niet lokaal noch internationaal. Voor ons is het alsnog de juiste tijd om opnieuw in te stappen. Hiphop never dies!” “Je moet ook niet vergeten dat we al anderhalf jaar geen festivals meer hebben gehad en de meeste clubs voornamelijk dicht waren,” merkt Stijnen op. “Ik denk dat als dat allemaal weer open mag en mensen nieuwe muziek ontdekken en beluisteren dat hiphop weer een hele grote impact maakt.”

Hoge verwachtingen Hoeveel tijd krijgt Warner Music Benelux om van Atlantic Records Benelux een succes te maken? Verdooren: “We hebben onszelf een aantal doelen gesteld en zijn voor dit jaar goed op weg. Maar het mag duidelijk zijn dat er wat tijd in gaat zitten voordat het label volledig geïntegreerd is binnen de Benelux-cultuur. Vlak voor de launch van Atlantic Records Benelux zijn we een lokaal team gestart dat zich volop gaat richten op onze lokale artiesten, inclusief onze hiphop-artiesten. En ja, er zijn hoge verwachtingen en die proberen wij waar te maken door per release een team van experts aan de artiest te koppelen om hen de nodige kunde en kennis bij te brengen waardoor zij kunnen accelereren in hun carrière.”

Verschil Met DJ Dylvn en de Bossche straatrapper Zwieberr heeft Atlantic Records Benelux alvast de eerste twee signings vastgelegd. Hoeveel gaan er nog volgen? Stijnen: “We gaan zeker niet te veel artiesten tekenen waardoor het risico bestaat dat men de connectie met het label kwijtraakt. Dus bekijken we heel goed welke artiesten we wel en niet willen tekenen. Dat betekent niet dat we ons uitsluitend richten op grote namen of juist alleen maar developing artists. Het moet een goede mix van beiden worden: artiesten die al naam en faam hebben en artiesten met wie je het verschil kunt gaan maken.” “We hebben in ons lokale team specifiek mensen aangenomen die verbonden zijn met de hiphopcultuur en behoorlijk wat ervaring hebben binnen de scene. Dat is ook de beste manier om artiesten jouw kant op te krijgen”, aldus Verdooren. “Behalve zakelijk, ben ik privé ook een heel groot R&B- en hiphopliefhebber. Dus voor mij is de start van Atlantic Records Benelux een droom die werkelijkheid wordt.” ◾

Stukje geschiedenis

Atlantic Records werd in 1947 opgericht door Herb Abramson en Ahmet Ertegün. Na een periode waarin het label zich vooral richtte op het uitbrengen van jazzmuziek, werd Atlantic Records vanaf de jaren 60 de thuisbasis voor soul- en R&B-artiesten als Aretha Franklin, Ray Charles, Ben E. King, Solomon Burke, Otis Redding, Wilson Pickett en Roberta Flack. Later kwamen daar ook rockacts bij als CSN&Y, Led Zeppelin, Yes, Foreigner en AC/DC. Sinds 1967 maakt Atlantic Records deel uit van de Warner Music Group. Tot de huidige artiestenstal behoren grote namen als Ed Sheeran, Bruno Mars, Paolo Nutini, Ava Max, Twenty One Pilots en The War On Drugs. Daarnaast heeft Atlantic Records een florerende hiphoptak met rappers als Lil Baby, Stormzy, Ty Dolla $ign, Wiz Khalifa en Young Thug. Qua Nederlandse inbreng had Atlantic Records ooit The Golden Earrings onder contract staan en sloot Chef’ Special in 2015 een platendeal met Fueled By Ramen, een sublabel van Atantic Records. Die overeenkomst is inmiddels beëindigd.

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Atlantic.indd 43

11/30/2021 5:53:16 PM

KARSU

‘Ineens ben ik ‘mainstream’ geworden Al jaren timmert Karsu met succes aan de weg. De klassiek geschoolde pianiste heeft op het snijpunt van pop, jazz, klassiek en Turkse muziek haar eigen hoekje in de muziekwereld stevig afgebakend. Ze heeft overal ter wereld opgetreden – van Amerika en Turkije tot Indonesië en Engeland - en won in 2016 de Edison Jazzism Publieksprijs. Haar doorbraak bij het grote publiek kwam echter door haar deelname aan het meest recente seizoen van Beste Zangers. Op zaterdag 22 januari staat ze op Eurosonic Noorderslag. DOOR: EDGAR KRUIZE | FOTO’S: SUZAN ALBERTS

et (tientallen) miljoenen streams van nummers als onder meer Jest Oldu, Siyah, Birak Beni Böyle en meest recent Sonunda, heeft Karsu (Karsu Dönmez, 1990) al jaren een bewezen groot publiek, wat zich buiten de coronatijd al vertaald heeft naar succesvolle tours in binnen- en buitenland. Door haar deelname aan Beste Zangers zijn daar hits als Je Suis Malade (met Belle Perez) en Hijo De La Luna bijgekomen. Karsu: “In Nederland willen mensen hun artiesten graag in hokjes onderbrengen. Dat is met mijn werk altijd wat lastig geweest omdat het al zo breed ging. Dus zat ik jarenlang in voor veel mensen ‘moeilijke’ hokjes als ‘jazz’ en ‘Turks’. Door mee te doen aan dat programma, hebben mensen gezien dat mijn muziek juist heel toegankelijk is. Ineens ben ik ‘mainstream’ geworden. Je zag het afgelopen jaar in de statistieken van Spotify ook niet alleen een groei in aantal streams,

maar ook een heel andere spreiding. Ineens zie je mensen je muziek spelen op plekken waar ik nog nooit van gehoord had. De toegenomen interesse is ook af te leiden uit de kaartverkoop voor optredens. Jarenlang hebben we gewerkt om op het punt te komen dat we een tour langs de grotere zalen konden doen. Die tour stond al gepland en is nu door de coronamaatregelen deels verplaatst naar 2022, maar door dat tv-programma zag je de vraag naar tickets ineens boven verwachting snel gaan.”

Succesvol album Karsu heeft haar carrière eigenhandig opgebouwd door complete controle te houden. Ze heeft haar eigen platenlabel (SuMusic), wordt gemanaged door haar moeder en vaart creatief volledig op eigen inzicht, wars van trends. “In alle eerlijkheid had ik zelf nog nooit een aflevering van Beste Zangers gezien. Mijn moeder is echter een groot lief-

‘Dankzij deelname aan Beste Zangers gaan er allerlei deuren opengaan. Dat is heel bijzonder om mee te maken’ 44

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Karsu.indd 44

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 12:09:01 PM

INTERVIEW

‘Ik wil altijd meer publiek bereiken in grotere zalen. Die ambitie blijft, ik sta nog maar aan het begin’ hebber van het programma. Dus toen het aanbod kwam, was zij het vooral die zei ‘Dat moet je doen!’ Enerzijds vanuit haar rol als manager, maar ik denk vooral ook als fan van het programma. Als ik het zelf echter niet leuk had gevonden, had ik het niet gedaan. Het fijne was dat de productie je als artiest enorm in je waarde laat en dus de vrijheid geeft om zelf arrangementen te maken en liedjes te kiezen. Zo kun je de deelname aan het programma enorm eigen maken.” Er worden al jaren compilatiealbums uitgebracht met liedjes zoals die in het programma zijn opgevoerd. Karsu is echter de eerste artiest die rondom Beste Zangers een heel album heeft uitgebracht, waarop al haar bijdragen aan het programma zijn verzameld. “Juist door die eigen inbreng, denk ik dat we ook een mooi creatief statement hebben kunnen maken met dit album en kunnen we ook direct de grote groep nieuwe geïnteresseerden in mijn muziek bedienen. Zowel de streamingcijfers [op het moment van schrijven, luttele dagen na de release, al ruim 1,7 miljoen streams – red.] als de fysieke verkoop van de cd gaan heel goed.”

Durven doorgaan Eigenlijk had Karsu in november en december de genoemde tour langs de grotere Nederlandse popzalen moeten doen. Tijdens de tour speelt ze eigen werk, afgewisseld met nummers die het ‘nieuwe publiek’ van televisie kent. De meest recente coronamaatregelen zorgden ervoor dat enkele optredens daadwerkelijk plaats konden vinden in een gewijzigde setting (bijvoorbeeld TivoliVredenburg en de Oosterpoort), maar de meeste shows zijn verplaatst naar maart 2022. “Voor de tournees geldt dat we, net als met de albums, een groot deel van de productie zelf doen. Ik heb in de loop van tijd een geweldig team om mij heen verzameld, waar ik fijn mee samenwerk. Mijn bandleden zijn mij dierbaar. Daarom is aanwezig zijn op Eurosonic Noorderslag voor mij zo belangrijk en ben ik zo blij dat ik eindelijk een uitnodiging heb om er te spelen en ik daar mijn muziek kan laten zien en horen. Of het nu direct met de zichtbaarheid van Beste Zangers te maken heeft, dat weet ik niet. Maar het feit is wel dat er door deelname aan zo’n goed bekeken programma ineens allerlei deuren opengaan en zich een heel

groot publiek aandient. Dat is heel bijzonder om mee te maken.”

Ambities Karsu wil dolgraag nog een uitgebreide tour door Europa maken. “We zijn daarvoor de mogelijkheden aan het verkennen. We hebben nu concerten in de agenda voor januari en februari in Duitsland en België. Shows in Azerbeidzjan en Turkmenistan zou ik overigens ook graag gaan doen. We zijn continu aan het plannen, maar de coronamaatregelen maken het er niet makkelijker op. Het zijn rare tijden voor iedere optredende artiest en je moet steeds weer zo flexibel kunnen zijn om je aan te passen aan wat wel of niet kan. Nu heb ik een redelijk lichtgewicht productie waardoor ik snel kan schakelen, maar anderen hebben dat niet. Waar ik voor de hele industrie een beetje bang voor ben, is dat mensen moedeloos worden en daardoor steeds minder durven. Zalen die niet meer durven te programmeren, artiesten die geen tours meer durven plannen omdat ze zo weer afgelast kunnen worden… terwijl we juist door moeten met zijn allen. Wij waren bijvoorbeeld druk bezig met de planning van een tournee door Amerika. We gaan daarmee door en kijken continu naar wat mogelijk is. Ik heb nog veel plannen, ik wil altijd meer publiek bereiken in grotere zalen. Die ambitie blijft, ik sta nog maar aan het begin.” ◾

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Karsu.indd 45

11/30/2021 12:09:09 PM

Mediadub weet waar het om draait.

Vinyl platen persen: 7", 10" en 12" platen met alle bijbehorende verpakkingen en drukwerk.

Mediadub weet waar het om draait bij vinyl persen Wij zijn de grootste onafhankelijke vinylproducent in de Benelux. We hebben in de afgelopen jaren van vinylpersen in alle formaten ons specialisme gemaakt. Met veel trots hebben we voor vele bekende en minder bekende muzikanten en labels intussen prachtig vinyl mogen persen. Ook kunnen wij zeer gunstige levertijden bieden. Vinyl specials Naast de welbekende zwarte of gekleurde platen zijn we ook specialist op het gebied van vinyl specials. Colour in colour, splattered vinyl, gold nugget, marbled of 2 & 3 coloured vinyl...; alles kan Onderscheidend en een lust voor het oog!

Persoonlijke service Topkwaliteit platen Hoogwaardig drukwerk Scherpe tarieven

Ebweg 6 | 2991 LT Barendrecht | Tel. +31 (0)180 890 376 | www.mediadub.nl

EBLIVE1221_advertenties_5.indd 46

11/30/2021 12:10:48 PM

ACHTERGROND

‘We zetten in op langdurige relaties’ Het in media- en entertainmentrecht gespecialiseerde Leeway combineert jarenlange juridische ervaring met langdurige, persoonlijke relaties. Het Amsterdamse advocatenkantoor streeft ernaar om aan de frontlinie van de entertainmentindustrie te staan. Founding partner Michiel Odink: “Iedereen hier is nieuwsgierig en wil op Eredivisieniveau advies leveren.” DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

eeway Advocaten kijkt terug op het beste jaar uit de geschiedenis van het kantoor. De komst van Eric Keyzer was de kers op de taart. “Helaas heeft de entertainmentindustrie harde klappen moeten incasseren door de coronacrisis”, vertelt partner Michiel Odink. “Wij hebben waar mogelijk onze cliënten zo goed mogelijk geholpen met vragen over bijvoorbeeld contracten en annuleringen. Vaak ook zonder daarvoor een rekening te sturen. Als kantoor hebben we de congressen en festivals gemist die tijdens de coronaperiode niet door konden gaan.” “Gelukkig zie je dat dit de afgelopen maanden weer een beetje aantrok”, merkt Eric Keyzer op. “Ik was zelf moderator bij een digitale bijeenkomst met een aantal advocaten uit de hele wereld en iedereen miste toch het daadwerkelijke, fysieke contact. In Nederland is er recent een live versie van het congres Entertainment en Recht georganiseerd, waarbij een beperkt aantal bezoekers aanwezig was. Michiel zat een panel over podcasts voor. Iedereen was blij om elkaar weer te zien. De dynamiek was compleet anders dan bij een online variant.” De presentatie over podcasts is een goed voorbeeld van het brede specialisme van Leeway. “De podcast is juridisch nog een onontgonnen gebied, met veel juridische vragen. Naast de traditionele entertainmentvormen hebben we veel verstand van technologie. Door ook actief te zijn op het snijvlak van entertainment en tech, werken we continu in een uitdagend speelveld binnen de entertainmentindustrie”, aldus Odink.

lofelijk veel van je vak en de industrie houden, maar ook nieuwsgierig blijven. “Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in de zaak, de business erachter en de mens. Als je dat alles combineert ben je op een heel ander niveau aan het werk. Je komt er zo

MICHIEL ODINK

Michel Odink achter wat iemands drijfveren zijn en wat de mogelijkheden zijn. Dat brengt je vaak in een positie waarop je kunt meedenken op strategisch niveau zonder dat er een dossier is. De collega’s vinden deze manier van werken leuk en wij zijn daar erg goed in.”

Team

ERIC KEYZER

Nieuwsgierig blijven Leeway zit bovenop nieuwe ontwikkelingen en innovaties binnen de entertainmentbranche en wil een actieve rol spelen aan de voorste linie. Om dat te realiseren moet je volgens Keyzer niet alleen onge-

'Onze aanpak is niet alleen succesvol, maar geeft cliënten ook vertrouwen'

MARGA VERWOERT

“We hebben een enthousiast en ervaren team”, vertelt Odink. “Marga Verwoert, Eric Keyzer en ik hebben gezamenlijk meer dan 80 jaar ervaring in de entertainmentbranche. Maar uiteindelijk is het ons brede team van enthousiaste talentvolle advocaten dat het verschil maakt. Onze gezamenlijke ervaring en talenten leidt tot een aanpak die niet enkel succesvol is, maar cliënten ook vertrouwen geeft. We leveren advies op Eredivisie-niveau. Daarnaast weet iedereen hier dat de persoonlijke relatie tussen het kantoor en de cliënt heel belangrijk is. We stappen niet van zaak naar zaak, maar zetten in op een langdurige relatie. We zijn er niet alleen voor onze cliënten als het misgaat, maar kunnen ook samen naar de toekomst kijken om eventuele problemen voor te zijn. Dat is het onderscheidend vermogen van ons kantoor.” ◾ WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_Leeway.indd 47

11/30/2021 12:05:55 PM

HET LAATSTE WOORD Entertainment Business staat vol met interviews met professionals die (meestal) over hun werk praten. In Het Laatste Woord zetten we de spotlights op het persoonlijke leven van die prominenten. In deze editie is dat Jessica van der Stoel, Hoofd Communicatie NVPI & Coördinator Edison Stichting.

JESSICA VAN DER STOEL Wat is het leukste aan je baan? “Het leukste aan mijn baan is dat er zoveel leuk is! Het is zeker geen standaard baan waarbij je de dag voorafgaand kunt invullen. Of het nou muziek, film, games of de Edisons betreft, het is iedere dag weer anders.”

Ben je een ochtend- of een avondmens? “Eigenlijk een avondmens, maar doordat bij ons thuis de wekker ’s ochtends om 06.00 uur gaat, word ik toch wel gedwongen een ochtendmens te zijn. Dus op de dagen dat de wekker zwijgt, geniet ik des te meer van de avond.”

Streaming of fysiek product? “Streaming. Vooral omdat het handig is, je eigen lijstjes, heerlijk geordend, alles op één plek. Daar houd ik wel van.”

Wat gaf je tot nu toe de grootste kick in deze functie? “Dat zijn toch meestal wel de Edisonevenementen. Daar ben je het hele jaar door samen met de werkgroepen, productieteams en andere betrokken partijen mee bezig en dan is daar uiteindelijk 48

DECEMBER 2021 / JANUARI 2022

EB1221_LaatsteWoord.indd 48

het eindresultaat: het event. Als dat een geslaagd ‘feest’ is geworden en alle winnaars happy zijn met hun Edison, geeft dat toch wel een kick.”

Wat is buiten je werk je grootste passie? “Natuurfotografie. Alleen gun ik mijzelf daar helaas niet altijd de tijd voor. Hoewel ik laatst mijn iCloud-abonnement weer heb moeten opschroeven vanwege een tekort aan opslag.”

Wat heb je over jezelf geleerd tijdens de coronacrisis? “Dat ik niet altijd even goed voor mijzelf zorg. Waar velen juist de coronakilo’s eraan zagen vliegen en meer stappen op de stappenteller zagen staan dan ooit tevoren, was het bij mij precies het tegenovergestelde. Door het thuiswerken ging ik ’s ochtends gelijk achter de laptop zitten en kwam er voor het avondeten pas achter vandaan. Dan kwam ik erachter dat ik het ontbijt en de lunch had overgeslagen en nog geen stap had gezet.”

Welk boek ligt er op je nachtkastje? “Door mijn vroegere fascinatie voor het verhaal over Alexander de Grote die het onhandelbare paard Bucephalus tem-

de, kwam het boek ‘Alexanders Erfenis – De sterkste wint’ op mijn nachtkastje te liggen. Inmiddels ligt daar deel twee ‘De drie paradijzen’. Ontzettend mooi en boeiend geschreven. Hoe het afloopt weet ik al, ik heb vroeger goed opgelet tijdens de geschiedenislessen.”

Wat stel je het vaakst uit? “Als ik mijzelf mag geloven in een eerder antwoord hierboven: eten.”

Wat weten de meeste professionals niet over Jessica van der Stoel? “Dat ik in mijn jonge jaren op de tuinbouwschool heb gezeten. Daar heb ik Latijnse plantennamen geleerd, maar ook het verschil tussen benzine- en dieselmotoren en leren lassen. Maar bel mij vooral niet als je plant er zielig uitziet of je auto het niet doet, ik heb tijdens die lessen niet goed opgelet.”

Volledige naam: Jessica van der Stoel Geboortejaar: 14 augustus 1971 Functie: Hoofd Communicatie NVPI & Coördinator Edison Stichting

WWW.ENTERTAINMENTBUSINESS.NL

11/30/2021 3:55:12 PM

EB december-januari 2021/2022

Articles inside

Het Laatste Woord Jessica van der Stoel

Belronde Retail

STOMP Development Team

Leeway Advocaten

1001Tracklists

Music Pitch: Gamechanger Corona

Convenant Blokkeren Websites

Pythagoras Music Fund

Rise Up

Metaverse

Golden Earring

In het kort

Kunstenbond