A ARENA Arena 1(7) październik 2010
Na podium, czyli to, czym żyje świat
Miejsce religii w Nowej Europie Fala niechęci do islamu, jaka przetoczyła się przez „świat Zachodu” w ciągu ostatniej dekady, jest widoczna już na pierwszy rzut oka na badania nastrojów społecznych i analizy prasy europejskiej1 . Opinia publiczna, prasa, a także publicystyka prześcigają się w złowróżbnych wizjach przyszłości, zalaniu „nas” przez „nich”. Wydaje się jednak, że „my” i „oni” to nie chrześcijaństwo i islam, ale świeckość i religijność. Czyżby hasła obrony rodzimej tradycji i kultury straciły znany nam (już od czasów krucjat) wydźwięk wojny cywilizacji? W których miejscach daje się zauważyć, że obrona dziedzictwa europejskiego to obrona zasady rozdziału państwa od instytucji religijnych? Jakie miejsce dla religii przewidują dziś Europejczycy? Barbara Moś
E
uropa ceni tolerancję, wielokulturowość i różnorodność. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej zawiera zapisy o poszanowaniu różnorodności kulturowej, językowej, religijnej, a także o zakazie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną2 . Ponadto karta zapewnia wolność uzewnętrzniania, indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swej religii lub przekonań poprzez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i uczestniczenie w obrzędach3 . Jednocześnie w krajach Unii występują trzy modele stosunków państwoKościół4. Najdalej idący w ich rozdziale „model francuski” zakłada całkowitą laickość państwa. Konstytucyjna zasada świeckości instytucji państwowych pociągnęła za sobą ustawę zakazującą noszenia widocznych symboli religijnych w miejscach publicznych. Tę dość kontrowersyjną kwestię
“
Paradoksalnie Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu zdaje się zbliżać do francuskiego rozumienienia laickości instytucji publicznych.
”
nagłośniły media na całym świecie. Francuska laickość poważnie ogranicza zapisane w Karcie Praw Podstawowych wolności, przeciwko czemu buntują się francuscy muzułmanie. Sprawa jednak ucichła na skutek ponownego potwierdzenia treści ustawy. Paradoksalnie Europejski Trybunał
Praw Człowieka w Strasburgu zdaje się zbliżać do francuskiego rozumienienia laickości instytucji publicznych. Problem dotyczy obecności krzyży w szkołach. Otóż w 2009 roku trybunał przyznał rację włoskiej obywatelce, zarzucającej szkołom wieszającym krzyże w klasach naruszenie prawa rodziców do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami oraz wolności religijnej uczniów5. W swoim uzasadnieniu powołał się na laickość instytucji publicznych. Rząd włoski złożył w 2010 roku odwołanie, wyjaśniając w nim, że krzyż w państwie włoskim jest nie tylko symbolem religijnym, ale symbolem włoskiej historii i kultury i powinien pozostać w miejscach, gdzie od lat był obecny. Państwo włoskie – jak podkreślał rząd – jest laickie, ale nie musi rezygnować ze swoich tradycji. Podobnie argumentował amerykański adwokat, profesor nowojorskiego uniwersytetu Joseph Weiler, reprezentujący dziesięć rządów, które poparły włoskie odwołanie. Twierdził, że powołanie się wyłącznie na laickość państwa przy pominięciu różnorodności tradycji jest błędem. Sprawa wyjaśni się zapewne za kilka
Por. Przegląd prasy francuskiej w: Geisser V., Nowa islamofobia (2009,), s.23-27; a także artykuły m.in. Oriany Fallaci. Art. 21 i 22 Karty Praw Podstawowych UE, 07.12.2000. 3 Art 10 (tamże). 4 Leży to w gestii prawa państw członkowskich. Istnieją: laickość państwa, rozdział Kościoła od państwa, kościół państwowy. 5 Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Lautsi p. Republice Włoskiej z dnia 2.11.2009 r. 6 Preambuła do Traktatu Ustanawiającego Konstytucję dla Europy podpisany dnia 29 października 2004 w Rzymie 1 2
8 Arenka (1).indd 8
2010-10-29 19:27:11
