Boho2140 - 40 jaar ondernemen op de Turnhoutsebaan | Stadskroniek

Boho2140

Ooit was de Turnhoutsebaan de Meir van Borgerhout: een chique winkelstraat waar men van heinde en ver naartoe kwam voor de luxueuze kleding- en meubelwinkels. In de jaren 1980 verloor de baan veel van haar pluimen. Borgerhout kende moeilijke jaren. Vandaag lijken die grotendeels achter de rug. De Turnhoutsebaan heeft nu hetzelfde volkse karakter als de buurt errond, met een bloeiende middenstand. Voor de lokale inwoners biedt de Turnhoutsebaan bijna alles wat een mens zich kan wensen. In tegenstelling tot vele andere winkelstraten is de leegstand hier minimaal. Die transformatie over de voorbije 40 jaar vormt het onderwerp van deze Stadskroniek.

Joost Sierens is wereldberoemd in Borgerhout. Ik kende hem als zaakvoerder van de Carrefour op de Turnhoutsebaan, waar hij al veertig jaar tussen het werkvolk staat alsof hij één van hen is. Wat ook zo is. Het schoolvoorbeeld van de hardwerkende zelfstandige is ongetwijfeld bedacht met Joost in het achterhoofd. Hetzelfde kan je zeggen over het prototype van de bezige bij: braderijen organiseren, kerstmarkten, rama danmarkten, … Noem het maar op. Het lijkt echt alsof niets teveel is voor Joost als voorzitter van de handelaarsvereniging Boho2140.

Of toch… zelf een boek schrijven. Ook met dat idee liep Joost rond. Als kers op de taart van het feestje dat hij wilde geven omdat hij al 40 jaar zijn supermarkt uitbaat. Een boek dat de evolutie van de Turnhoutsebaan over de voorbije 40 jaar in de verf zet. Ook daaraan heeft Joost hard gewerkt: Borgerhout terug mee een positieve uitstraling geven.

Toen Joost mij in het najaar van 2021 vroeg of ik mee aan dat boek wilde schrijven – ik had net mijn ‘Reisgids Borgerhout’ gepubliceerd en was daarmee ook een beetje wereldberoemd in Borgerhout – twijfelde ik geen moment. Ook al zat ik eigenlijk al met een ander schrijfproject in mijn hoofd. Dat stak ik dan maar voor een

jaartje weer in de diepvries (iets wat ik Joost overigens nooit verteld heb, dus hij leest het hier ook voor het eerst…). Om even Jan Decleir te parafraseren over Gaston Berghmans: “Als Gaston me roept, dan kom ik af”. Ik zou zeggen: “als Joost je iets vraagt, dan zeg je geen neen. Want Joost doet zoveel voor Borgerhout. Al zou ik Joost eerder de ‘Jean-Marie Pfaff dan de Gaston Berghmans van Borgerhout’ noemen. Altijd en overal mister El Simpático, weet u wel.)

Gelukkig woont Joost niet in Borgerhout, want anders zou hij nooit nog aan nachtrust toekomen.

Joost doet zoveel voor Borgerhout. Af en toe misschien zelfs teveel en soms ten koste van zijn eigen gezondheid. Hier volgt een dokters advies: wie zich na het lezen van dit boek geroepen voelt om de rangen van de winke liersvereniging te versterken, kom maar af! De voorzitter zal u met open armen ontvangen!

Van een zanger hoor je wel eens zeggen dat hij een hele band is, maar van een schrijver nooit. Nochtans gaat dat wel op voor dit boek. Het is het resultaat van een groep mensen die besloten er samen hun schouders onder te zetten. Na een simpele doch doeltreffende oproep op de Borgerhoutse Facebookgroep

BOHO! staken een tiental mensen in mei 2022 de koppen bij elkaar. Eerst in een zaaltje in BorGerHub, later bij Patsy in het Reuzenhof. We wisselden ideeën uit, maakten afspraken voor interviews en legden timingen vast. En kijk: nog geen zes maanden later is het wonder geschied en kunnen we dankzij Erfgoedlab Antwerpen dit boek als Stadskroniek publiceren.

Wat alle mensen die aan dit boek meewerkten verbindt, is in één woord: liefde voor Borgerhout (oké, dat waren drie woorden). Dat is wat Borgerhout vandaag ontegensprekelijk zo speciaal maakt: hier zijn nog steeds wonderen mogelijk! Zoals met tien mensen een boek maken. Lees het en u zal begrijpen waarom.

Veel leesgenot! Marc

Spruyt

Leeswijzer

Dit boek volgt een chronologische lijn van 1982 tot 2022. Boven elk stuk staat een jaartal dat verwijst naar het moment dat de ondernemer in kwestie zich hier kwam vestigen of naar het jaar waarin de onder neming hier werd stopgezet. Interviews

Elke ondernemer die aan het woord komt, interviewden we zelf in de loop van 2022. De neerslag van het gesprek werd telkens ter goedkeuring voorgelegd. Elk stuk geeft dus de visie en het wedervaren mee van de betrokken ondernemer. De interviews werden afgenomen door verschillende mensen (zie verder voor een overzicht). We vertrokken daarbij van een afgesproken vragenlijst, maar dat belette niet dat gesprekken soms een andere kant opgingen.

Sommige interviews zijn beduidend langer dan andere omdat er meer verhaal in zat of omdat de interviewer naar meer verhaal op zoek ging. De lengte van het weergegeven interview vertolkt geen waardeoordeel over de geïnterviewde: elk verhaal, hoe lang of kort ook, is even waardevol voor ons.

Gestelde basisvragen:

- Wat is de geschiedenis van de winkel?

- Hoe zag u de Turnhoutsebaan evolueren?

- Wat waren voor u hoogtepunten en dieptepunten?

- Hoe ziet u de toekomst van de baan vandaag?

- Zou u als jonge ondernemer nog een handelszaak (her)beginnen in Borgerhout?

Inleiding

Veertig jaar geleden, in september 1982, kwam de toen 20-jarige Oost-Vlaming Joost Sierens naar Borgerhout om er samen met zijn vader een supermarkt over te nemen. Na veertien dagen vertrok zijn vader al terug want hij had elders nog een supermarkt. Joost bleef in Borgerhout. Datzelfde jaar sloot zaal Roma de deuren. Het was een voorbode van de zwarte wolken die jarenlang boven Borgerhout bleven hangen. The Human League scoorde in datzelfde 1982 een hit met Don’t you want me en Trio met Da da da (I dont’t love you, you don’t love me). Songteksten en titels die met het toenmalige Borgerhout in het achterhoofd leken te zijn geschreven.

Iedereen herinnerde zich nog de Turnhoutsebaan als dé winkelstraat van Antwerpen. Dat je hier hetzelfde kadastraal inkomen betaalt als op de Meir zegt genoeg. Vanuit de Kempen werden massa’s kooplus tigen met bussen aangevoerd om te shoppen bij de vele meubel- en kledingzaken.

Hoe het komt dat het met de Turnhoutsebaan bergaf begon te gaan, heeft vele oorzaken. De ondernemers die we interviewden, wijten het onder meer aan: de stadsvlucht, een armere bevolking, de opkomst van winkelcentra buiten de stad, de e-commerce, de heraanleg van de baan die veel klanten wegjoeg, een gebrek aan parkeerplaatsen, niemand om de zaak over te nemen, de gespannen sfeer mede door de opkomst van extreemrechts en een rebellerende generatie migrantenjongeren. De rellen in 2000

en 2003 waren voor veel winkeliers de druppel teveel. Zelfs Joost Sierens dacht er ernstig over na om Borgerhout toen te verlaten…

Boho2140

Toch kent de Turnhoutsebaan vandaag opnieuw een bloeiende middenstand. De Turnhoutsebaan in Borgerhout telt 423

Joost en Katrien in 1997.

huisnummers. De overgrote meerderheid daarvan – zeker tot aan het kruispunt met de Stenenbrug – behoren vandaag nog steeds (of opnieuw) toe aan winkels, horeca- of handels zaken. Het aantal zaken dat leegstaat is miniem. Dat hernieuwde zelfvertrouwen blijkt ook uit de naam van de lokale handelaarsvereniging. Die herdoopte zicht in 2013 van het ouderwetse Voorstad naar het hippe Boho2140 - Waar winkelen werelds is. Kleurrijke zelfklevers op etalages en winkeldeuren zorgden ervoor dat heel Borgerhout die naam snel leerde kennen.

De naam Boho werd voor het eerst gebruikt tijdens een kerstmarkt in december 2012. “Omdat Borgerhout met De Roma, ’t Werkhuys en Rataplan stilaan uitgroeide tot een cultuurdis trict, zagen we een link met de Londense buurt Soho. Die werd ook terug groot dankzij cultuur. En van Soho kwam Boho... Met ‘Boho’ wilden we een positief elan geven aan Borgerhout, dat al te vaak negatief in de pers kwam. ‘Boho’ moest een positief gevoel opwekken,” vertelt Joost verder in dit boek.

Over die merkwaardige wederopstanding van de Turnhoutsebaan als commerciële slagader van oud-Borgerhout valt veel te vertellen. In dit boek laten we ondernemers zelf aan het woord, zowel winkel- en horeca-uitbaters als sociale en culturele ondernemers. Want ook zij typeren de Turnhoutsebaan. We selecteerden er een 30-tal, uit verschillende periodes van de voorbije 40 jaar (waarvan sommigen de baan verlieten), uit verschillende sectoren, van verschillende komaf.

Hoewel niet alle verhalen even rooskleurig zijn, kijken de meeste ondernemers de toekomst van de Turnhoutsebaan optimistisch tegemoet. Al zal het nog even op de tanden bijten zijn wanneer ze de baan over enkele jaren gaan heraanleggen. Zeker wie Borgerhout aanvaardt als het superdiverse district dat het vandaag is en beseft dat de winkels op de baan vooral de buurt bedienen, voelt zich hier opnieuw thuis.

Dit boek focust op ondernemen, winkels, handelszaken, horeca,.... Er gebeurt natuurlijk nog veel meer op de Turnhoutsebaan: er wonen mensen (behoorlijk veel zelfs), er zijn scholen, er zijn kantoren… Dat alles staat niet los van elkaar. Het versterkt elkaar en speelt op elkaar in.

Wat bijzonder opvalt in de vele gesprekken is het grote belang dat velen hechten aan een dynamische handelaarsvereniging (en die hebben we gelukkig in Borgerhout) en aan initi atieven zoals de Reuzenstoet en Borgerrio, die heel Borgerhout op de been brengen. Alsook de grote betekenis die ze toekennen aan de heropening van De Roma. Zonder De Roma zou de Turnhoutsebaan (en Borgerhout in zijn geheel) niet zijn wat het vandaag is. Daarom besteden we veel aandacht aan het verhaal van De Roma. Het staat symbool voor zowel de neergang van Borgerhout als voor de wederop standing in de loop van de jaren 2000.

Om het met een boutade te zeggen: cultuur én multicultuur zijn een verrijking voor Borgerhout.

Inhoud

Joost opent Unic Borgerhout (nu Carrefour Market) 13 Johan gaat in leercontract bij Huis Roma 19

Solderie Stunt, voor fashionista’s 21 Frank neemt Kaders De Leeuw over 23 Modelbouw Baillien verhuist 27

Geen handschoenen meer van Delforge 33 Cremerie de Reuskens verkoopt zijn laatste ijsjes 35 Kitty verhuist naar de Turnhoutsebaan 39 Nico’s Slaapcenter opent 41 ‘t Klein Beenhouwerke vindt geen overnemer 43

Bakkerij Farine: van Marokko naar Borgerhout 47 Schoenen Vollebergh verlaat de Turnhoutsebaan 49

Alles moet weg bij Boerke Beuling 51 ’t haarateljee ruilt de Kerkstraat voor de baan 53

Naaiatelier Per-Fecto verhuist naar de baan 57 Nieuwe eigenaars voor Bloemenweelde 59

De Roma begint aan een nieuw avontuur 61

Familie El Morabit opent El Chiko 71

Fijnkostslager Daniels stopt 75 Luc neemt café De Griffier over 77 Central Bazar opent 79

Inge gaat door met Vizi Optiek 83

Berty De Wit houdt uitverkoop 85

Twee kleding boetieken sluiten 87

Gedaan met feesten in Bar Venetia 89

Restaurant Nawaab opent als buffetrestaurant 91

Oh Mammi verwelkomt alle mama’s 95

Opnieuw een schoenwinkel op de baan 97

Schoonheidssalon Womencare opent 99

BorGerHub brengt dromen naar de baan 101

Patsy en Kris nemen het Reuzenhof over 107

Na 125 jaar gaat De Oude Pik definitief op slot 113

SAAMO verhuist hoofdkwartier naar de baan 115

De toekomst is verzekerd 119

Van HTB over Voorstad tot BoHo2140

Hoe een winkeliersvereniging mee het verschil maakt 120

Handelszaken in kaart 130

In 1982 sluit De Roma. Dat staat symbool voor de teloorgang van de Turnhoutsebaan in die jaren. Toch vestigen er zich nog handelszaken met een lange toekomst.

“Toen de buurt veranderde, deden we dat met de winkel ook”

1982

Het was eerst een GB, dan een Unic, later een GB Contact, vervolgens een GB Carrefour en nu een Carrefour Market… De naam veranderde de voorbije jaren meer dan eens, maar aan het roer staat al 40 jaar lang dezelfde man: Joost Sierens. Samen met zijn vrouw Katrien baat hij de winkel met veel enthousiasme uit. De vandaag oudste supermarkt op de Turnhoutsebaan heeft nog vele toekomstplannen. Dochter Charlotte en schoonzoon Garry bereiden zich voor om de zaak over enkele jaren over te nemen. Joost Sierens is ook voorzitter van Boho2140, de lokale winkeliersvereniging.

“Ik kom uit een familie van zelfstandigen. Mijn ouders hadden een Unic in Gentbrugge. Ik zag het niet zitten om op een bureau te werken, dus zei ik tegen mijn vader dat ik ook wel graag zo’n winkel wou doen. Mijn pa vroeg: zie jij het zitten om elke dag naar Antwerpen te gaan, want daar is er een opportuniteit? Ik woonde toen nog in Gent.”

Grand Bazar

“Dat was hier oorspronkelijk een GB, de tweede GB in Antwerpen zelfs. De eerste was op de Groenplaats. Het gebouw is van eind jaren 1960.

De GB is hier gekomen rond 1970. Dit was toen meteen de tweede grootste van Antwerpen met 7 kassa’s. GB heeft op een bepaald moment zijn minder rendabele winkels overgelaten aan zelf standigen. Die winkels werden dan omgedoopt tot Nopri of Unic. Toen GB deze winkel op de Turnhoutsebaan in de etalage zette, heeft mijn pa die overgenomen en werd het een Unic. Na 14 dagen keerde mijn pa terug naar zijn winkel in Gentbrugge en moest ik het hier zelf zien te runnen. Zo ben ik er ingegooid. Ik was 20 jaar, heel jong om in zo’n avontuur te stappen…”

Turnhoutsebaan

“Eigenlijk was Borgerhout toen nog onbekend terrein voor mij. Toen ik hier in 1982 aankwam, was de Turnhoutsebaan nog dé winkelstraat, met veel kledingzaken, schoenenwinkels, beenhouwe rijen, restaurants… De eerste tien jaar was ik niet zo met de baan bezig, maar alleen met de winkel. Dat was niet altijd zo simpel. Ik kende toen niks van boekhouden of personeelsbeheer. Ik moest leren om mijn personeel te commanderen, want drie vierde was ouder dan ik. Ik ben daar nooit in gestuurd geweest en moest het allemaal zelf ontdekken. In die tijd was ondernemen nog hele maal anders dan vandaag. De reglementering was

veel eenvoudiger. De winstmarges lagen beter. Als je nu als 20-jarige een zaak begint en je hebt niet de knowhow van boekhouding en financiën, kom je er niet.

Het lot heeft mij dus in Borgerhout gebracht. Het eerste jaar reed ik elke dag van Gent naar Borgerhout, samen met mijn broer, die toen werkte als beenhouwer met een leercontract. ’s Morgens om 6 uur vertrekken en ’s avonds om 20 uur weer thuis... Wij dachten daar niet bij na, dat hoorde erbij. Ik heb dan acht jaar in Borgerhout gewoond op de Turnhoutsebaan. Het was hier toen nog niet zo hectisch als vandaag. Het was daar fijn wonen, maar toen onze kinderen Sara en Charlotte groter werden en meer buitenspeel ruimte nodig hadden, verhuisden we naar de groene rand. Als het aan mijn vrouw ligt, komen we terug in Borgerhout wonen op onze ‘oude’ dag. Maar ik doe dat bewust niet, want anders zou ik geen moment rust hebben en 24/24 alleen maar met mijn zaak en met Borgerhout bezig zijn. Even afstand nemen is af en toe nodig.”

Dieptepunt

“We hebben de buurt zien veranderen en zeker niet altijd positief. Shoppingcentra kwamen op en veel goede winkels, zoals schoenenwinkels of kledingzaken, vertrokken naar daar of naar de stadskern waar het iedere maand koopzondag is en er meer promotie wordt gevoerd dan bij ons. De lege plekken werden meer en meer door alloch tone ondernemers ingevuld. Ook de heraanleg van de baan in 1996 – die voor 90% beslist is door De Lijn en waar we erg weinig inspraak in hadden – heeft moeilijke jaren gebracht. Je ziet altijd in buurten zoals de onze – de Bredabaan heeft recentelijk hetzelfde meegemaakt – dat als

een heraanleg te lang duurt, de helft van de zaken verdwijnt omdat de klanten niet meer tot bij jou raken. Daarom is iedere ondernemer bang voor een heraanleg, hoewel we weten dat elke handels buurt dat om de 20 à 25 jaar nodig heeft. Daarom bereiden we ons nu al voor op de volgende heraanleg van de Turnhoutsebaan, na 2024, door financiële buffers op te bouwen.

jaren 2000 was de sfeer erg gespannen in Borgerhout”

Begin jaren 2000 was de sfeer erg gespannen in Borgerhout. Er waren rellen en betogingen van de Arabisch Europese Liga (AEL). Een raam van de winkel werd ingeslagen. Het dieptepunt kwam tijdens de 300ste Reuzenstoet in 2012. Terwijl we met de handelaarsvereniging een reuzentaart aan het uitdelen waren op de Drink, kwam er een erg agressieve betoging van Sharia for Belgium aan en moesten we in allerijl wegvluchten. Toen werd het me allemaal teveel en hebben we ernstig over wogen om hier te vertrekken. We zijn beginnen zoeken naar een andere zaak, onder meer in Kruishoutem. Maar iedere keer, wanneer we terug in onze winkel in Borgerhout kwamen, beseften we dat we de levendigheid van deze buurt echt zouden missen. Hier loopt er altijd wel volk in de winkel. We hebben er toen bewust voor gekozen om toch in Borgerhout te blijven, in de hoop dat de buurt weer zou aantrekken. Uiteindelijk is

“Begin

Toen het nog een GB was. Jaren 1970.

Advertentie uit de Borgerhoutse Septemberfeesten folder 1992.

dat ook gebeurd. De heropening van De Roma in 2003 heeft een nieuwe dynamiek in gang gezet. Ook de komst van het Ecohuis, van het Mundo-A kantoorgebouw of van het Centrum voor Basiseducatie Ligo… zijn allemaal tekenen dat er terug in de baan wordt geloofd. En ook al zijn dat geen handelszaken: ze zorgen mee voor leven op de baan en voor klanten voor de horeca en winkels. Ik ga niet zeggen dat het nu allemaal 100% positief is, maar het is wel een feit dat de baan leeft en er veel initiatieven gebeuren.”

en de goede sfeer. Voor de toekomst is de uitda ging personeel vervangen dat op pensioen gaat.

Ook ons productaanbod is enorm veranderd de laatste tien jaar, met een ruim aanbod naar alle culturen toe. Vroeger was de retail daar niet mee bezig. Nu moeten ze wel om klanten te behouden. In het begin hadden we geen allochtone klanten. Vandaag hebben we een mix van klanten. Als je ziet dat de buurt rondom je verandert, dan moet je daar als ondernemer op inspelen in je perso neelsbestand, in je productaanbod, enz. Daarom geloof ik in de buurt. Er zit hier een mix aan inwo ners en iedereen heeft hier zijn plaats. Ik vind dat een multiculturele zegen en die lijn trekken we door in onze winkel.

Diversiteit

“Toen de buurt veranderde, deden we dat met de winkel ook. We hebben allochtoon personeel aangetrokken, omdat ik het belangrijk vind elke cultuur in ons winkelteam te hebben. In het begin was dat een moeilijke opgave en vond het Belgische personeel dat niet altijd vanzelfspre kend. Vandaag is iedereen mee met dat multicul turele verhaal. We hebben personeel dat al meer dan 35 jaar bij ons werkt, van den buiten komt en soms een uur onderweg is naar hier. Als ze willen kunnen die zo ergens anders beginnen, maar die blijven naar hier komen, omwille van de collega’s

Ik ben dan wel onderdeel van een grote keten, maar heb toch een bepaalde vrijheid om lokale Borgerhoutse ondernemers de kans te geven hun producten te verkopen in onze winkel, zoals confituur, bier of noten. Zij zijn daar dankbaar voor en wij ook. Daarnaast bieden we als enige met bio- en veggieproducten ook een grotere variatie dan andere supermarkten op de baan. Dat is een voordeel dat ik heb, maar het kan zijn dat vroeg of laat de halalsupermarkten die markt ook ontdekken…”

Handelaarsvereniging

“We zijn de eerste handelaarsvereniging in heel Antwerpen die ramadanvlaggen uithangt en een ramadanmarkt organiseert. De eerste keer dat we dat deden kreeg ik telefoon: ‘Is dat nu nodig?’ ‘Ja,’ antwoordde ik, ‘wij gaan onze eigen weg’. Het geeft me een goed gevoel dat we kunnen samenwerken met iedereen. Dat is het belang van een handelaarsverenging: zorgen voor leven in

“We hebben personeel dat al meer dan 35 jaar bij ons werkt”

de brouwerij. Bij ons is dat: BorgerRio, dat we in 2007 opgestart hebben samen met het EcoHuis en dat uitgroeide tot het meest multiculturele stadsfestival. Tijdens BorgerRio organiseren we de braderij en parade. Verder de braderij tijdens de Reuzenstoet, de ramadanmarkt en -vlaggen, de kerstmarkt en -vlaggen in december, de dag van de klant, mei plasticvrij, de Borgermap met alle handelszaken… Dat zijn allemaal initiatieven om volk naar de buurt te lokken.

Als een handelaarsvereniging stopt, zie je vaak dat er opeens leegstand komt, omdat er niks meer gebeurt. Bij ons heb je weinig leegstand omdat er veel gebeurt. Alleen al die twee braderijen maken de maand goed voor veel zaken. Je hebt hier wel veel gelijkaardige winkels, maar dat zie je wel meer bij handelsstraten die rond de stad liggen. Wat ondernemers soms tegenhoudt om iets op de Turnhoutsebaan te beginnen, is het hoge kadastraal inkomen. Dat ligt veel hoger dan op de Herentalsebaan of op de Bredabaan. Wij betalen nog altijd evenveel als op de Meir. Dat dateert nog uit de tijd dat de Turnhoutsebaan dé winkelstraat van ’t stad was. Dat is spijtig, maar daar valt helaas niets aan te doen.

In 2013 wijzigden we onze naam van Voorstad naar Boho2140. Hoewel Voorstad veel inspan ningen deed om allochtone ondernemers mee te krijgen, werd het toch nog als te wit aanzien. Toen Alain Herremans in de politiek ging, ben ik hem opgevolgd als voorzitter. Ik had één voorwaarde: dat we meer allochtone ondernemers konden betrekken. We gingen ook op zoek naar een nieuwe naam. Omdat Borgerhout met De Roma, ’t Werkhuys en Rataplan stilaan een cultuurdistrict was, zagen we een link met de Londense buurt Soho. Die werd ook terug groot dankzij cultuur.

En van Soho kwam Boho... Met ‘Boho’ wilden we een positief elan geven aan Borgerhout, dat al te vaak negatief in de pers kwam. ‘Boho’ moest een positief gevoel opwekken. We schreven een wedstrijd uit en twee dames bedachten de toffe slogan ‘Waar winkelen werelds is’.”

Toekomstplannen

“Als je iets doet voor de buurt, krijg je ook iets terug. Daar haal ik mijn energie vandaan. Ik vind het belangrijk dat je als ondernemer verder kijkt dan je winkeldeur en bijdraagt aan de buurt. In mijn geval doe ik inderdaad veel, maar je groeit daarin en uiteindelijk doe je dat graag. En als je het graag doet, blijf je het doen. Dit is zo’n dyna mische buurt, hier gebeurt zoveel en ik ben blij dat ik daar mijn steentje toe kan bijdragen. Dat geeft mij een goed gevoel. Meer moet dat niet zijn. Dat is mijn bijdrage tot goed samenleven.

Een ondernemer die 40 jaar onderneemt kent pieken en dalen, maar het belangrijkste is dat je ervoor zorgt dat je weer uit die dalen raakt. Daarom zijn we blijven investeren in de winkel. Zelfs in jaren dat dat helemaal niet ging, dat we de vinger op de knip moesten houden. Dit jaar inves teerden we opnieuw in de toekomst en werd de winkel helemaal heringericht. Ik wil over enkele jaren mijn zaak met een gerust geweten kunnen overlaten aan mijn dochter Charlotte en mijn schoonzoon Garry. Als ik dan met pensioen ben, word ik zeker vrijwilliger bij De Roma. En ook de handelaarsvereniging is nog niet van me af.”

“Er was toen een hele gemoedelijke sfeer op de baan met een gezonde mix van allerhande winkels”

Guy

Moonen & Johan Moonen

1986

Al sinds 1948 verkoopt Huis Roma elektro en huishoudtoestellen op de Turnhoutsebaan. De huidige zaakvoerder, Johan Moonen, begon er in 1986 op leercontract.

“Er was toen een hele gemoedelijke sfeer op de baan met een gezonde mix van allerhande winkels. Veel handelaars kwamen eind jaren 1980 samen om te ontbijten. We hebben nog steeds veel en trouwe klanten die met plezier naar onze winkel komen. Ze zijn blij met de persoonlijke service die we hen geven. Wel spijtig dat er steeds minder parkeerplaatsen zijn, waardoor veel minder passanten toevallig stoppen en oudere klanten niet meer tot bij de winkel raken. Deze klanten verliezen we zeker aan de shopping centra. De Turnhoutsebaan is in het verleden regelmatig op een negatieve manier in het nieuws geweest, maar de media geeft niet altijd een juiste weergave van de omstandigheden. In alle steden lopen er wel groepjes amokmakers rond, maar over het algemeen vind ik de omgang onder alle Borgerhoutenaren best goed.”

Advertentie ROMA uit de Borgerhoutenaar 1994.

Advertentie ROMA uit de Borgerhoutse Septemberfeesten folder 1996.

“Zowel jonge modestudenten als de bekendste Belgische designers zijn hier vast cliënteel”

Jeanine Baert

1986

Voor Jeanine Baert in 1986 dit winkelpand begon te huren, zat er een winkel waar je alles van Elvis Presley kon kopen: Elvis-foto’s, -elpees, -souvenirs, -kledij, -kitsch en -geschenken… De baan liep toen nog op chique benen. Als kind kwam Jeanine hier met haar moeder en zussen shoppen. En toen ze in het huwelijksbootje stapte, kwam ze hier op de baan haar huisraad uitkiezen.

Aanvankelijk was haar plan om stocks uit faillissementen op te kopen en elke maand een ander artikel aan te bieden: lingerie, kleding, geschenkartikelen, breigaren tot zelfs Art Deco badkamers… Een bordeaux bad, een felgroene wc tot oud roze en gouden tinten… Zware producten en onhandig om elke dag buiten te zetten. Gelukkig maakte haar vader een klein wagentje om haar hierbij te helpen.

Tot er op een dag tussen haar ingekochte producten een kartonnen doos zat vol met naai gerief. Alles was in een week tijd verkocht. Een onverwacht succes! En dus ging Jeanine verder op zoek naar dergelijke restpartijen in Nederland, Frankrijk en tot in Italië toe. Zo werd Solderie Stunt de winkel zoals hij vandaag nog steeds is: een kleurrijke jungle voor modeliefhebbers. Hier kan je rustig zoeken tussen zeldzame en vintage fournituren, kant, knopen, breigaren en stoffen. Bekend tot ver over de grenzen. Creatievelingen

van allerlei pluimage, modestudenten en lokale klanten komen hier zoeken naar het juiste lint, de passende knoop of geschikte kant. Solderie Stunt is een plek vol verleiding: je komt altijd buiten met minstens een verrassing.

“Het dagelijkse contact met de klanten geeft mij veel energie,” zegt Jeanine. “Zowel jonge modestudenten als de bekendste Belgische designers zijn hier vast cliënteel. Wist je dat ik zelfs paardenhaar verkoop? Onlangs kwam ook Pol Vogels langs. Hij ontwierp de jurk die prinses Delphine dit jaar droeg op het Nationaal Defilé.

Zelf naaien doet Jeanine niet. “Ik heb twee linkerhanden,” zegt ze. Het meest creatieve dat ze zelf ooit maakte, waren kleurrijke parelkettingen met oude knopen die haar bomma bewaarde in een emmertje van Kwatta choco. Breien kan ze wel, al heeft ze daar geen tijd voor. Een hele kast vol breigaren ligt op haar te wachten, misschien als ze op pensioen is. Ondertussen is ze 76, maar de juiste overnemer voor haar zaak heeft ze nog niet gevonden. De gouden dagen zijn toch voorbij, meer dan break even draaien zit er vandaag niet meer in. De Turnhoutsebaan van vandaag kan Jeanine niet meer zo bekoren. Zelf woont ze niet in Borgerhout.

ben tussen de kaders opgevoed”

Frank De Leeuw

“Ik

1987

Frank neemt Kaders De Leeuw over

Al in 1920 opende de overgrootvader van Frank De Leeuw een winkel in de Zegelstraat 6. Aanvankelijk was het een winkel waar postkaarten werden verkocht. Tot hij op het idee kwam die kaarten in te kaderen. Dat bleek zo’n succes dat de postkaartenwinkel een kaderwinkel werd. In 1925 verhuisde de zaak naar de Turnhoutsebaan 351.

“Ik ben tussen de kaders opgevoed,” zegt Frank De Leeuw. “Toen ik 19 jaar was (in 1975) begon ik in de winkel te werken met mijn ouders. We hadden toen twee winkels: één in Borgerhout en één in Antwerpen. Die laatste werd uitgebaat door mijn tante. In die tijd werkten wij met 15 personeelsleden, het merendeel in het atelier in Borgerhout. Ik herinner me het topjaar 1977, dat was het Rubensjaar in Antwerpen. Maar ik weet ook nog dat de eerste Marokkaanse winkel op de baan kwam ter hoogte van de Stenenbrug.

“In 1987 nam ik dan de zaak over van mijn ouders en werd ik zelfstandige. Ondanks het negatieve imago dat Borgerhout op een bepaald moment kreeg en die ons zeker klanten kostte, kon ik als speciaalzaak toch overleven. Toen De Roma terug openging kwam er beterschap. Paul Schyvens van De Roma bezocht regelmatig onze winkel en er ontstond een samenwerking met De

Roma. Alle kaders die momenteel in De Roma hangen komen uit ons atelier, tot zelfs de spiegels in de backstage.”

“De mooiste herinneringen heb ik nog altijd aan de braderijen. Vroeger zorgden die voor drie dagen feest, wanneer de braderij begon op donderdag en duurde tot zaterdag. Ik ben eind 2018 gestopt en met pensioen gegaan. Meteen het einde van drie generaties De Leeuw op de baan.”

Op dit adres vind je nu: een restaurant

De etalage van De Leeuw doorheen de jaren.

“Er vestigen zich weer nieuwe zaken op de Turnhoutsebaan. Dat geeft hoop voor de toekomst”

Bart Baillien, Jennifer Priem, Ronny Baillien en Ingrid Kuypers

1988

Modelbouw Baillien verhuist

“Eigenlijk verkopen wij de wereld in het klein” Al sinds 1971 vind je Modelbouw Baillien op de Turnhoutsebaan. Deze speciaalzaak trekt nog steeds klanten van buiten de stad. Een goede bereikbaarheid en parkeerplaatsen zijn voor Baillien daarom van levensbelang. Gelukkig hebben ze die en draait ook de webshop op volle toeren. Vandaag werken er twee generaties Baillien in de zaak.

Ronny Baillien

“Wij zijn een winkel in modelbouw: radiobe stuurde auto’s, boten, vliegtuigen, helikopters, drones, … bouwdozen in hout en kunststof van vliegtuigen, schepen, auto’s, moto’s, tanks, … wargames, maquettematerialen en gereed schappen. Eigenlijk verkopen wij de wereld, maar dan in het klein. Mijn ouders hadden hun zaak in de Pothoekstraat, maar daar werd het te klein. In 1971 verhuisden ze naar de Turnhoutsebaan 219. De goede ligging trok hen aan. In 1988 werd de zaak opgesplitst in twee afdelingen: modeltreinen bleef op het oude adres, terwijl radiobestuurde modelbouw en houten modellen verhuisden naar nummer 340. Een tijdje geleden breidden we onze zaak uit met nummer 338 waardoor we een stuk van onze parking verloren.”

Verschraling

“Toen mijn ouders in 1971 naar de Turnhoutsebaan verhuisden, was dit een bloei ende winkelstraat, zoals toen de Bredabaan, met openbaar vervoer, parkeergelegenheid en een vlotte bereikbaarheid met afritten van de Ring en de E34-E313 in de omgeving. In die tijd waren er hier heel veel mooie zaken. De Turnhoutsebaan leefde. Cafeetjes, restaurants, mooie boetieks... Op de Turnhoutsebaan vond je toen alles wat je nodig had en er waren geen parkeerproblemen. Mensen kwamen in het weekend naar de Turnhoutsebaan om te wandelen en naar de etalages te kijken.

Langzaamaan vertrokken of sloten winkels die een bovenlokaal publiek trokken. Die werden niet vervangen of er kwamen bijvoorbeeld belwinkels. De baan kende toen een periode met veel leegstand. Ook andere winkelstraten zoals de Abdijstraat, de Bredabaan of de Brederodestraat zijn vandaag niet meer te vergelijken met de jaren 1980. Ook de onlineverkoop deed zaken die het al moeilijk hadden verdwijnen. Meer specifiek voor de Turnhoutsebaan en de Carnotstraat verschraalde het aanbod. Vroeger kon je hier echt alles kopen. Nu vind je hier bijvoorbeeld geen meubelzaken meer. De Turnhoutsebaan ligt tussen het stadscentrum en het Wijnegem

Shopping Center en zal een winkelstraat blijven die het vooral van de buurtbewoners moet hebben. Ik zie hier geen winkels meer komen die publiek trekken uit een grotere regio.”

Als zelfstandige is optimisme bijna een plicht: als je geen toekomst meer ziet, kan je beter sluiten. We zijn nog altijd open en een aantal jaar geleden vergrootten we onze zaak nog. Dat toont dat we optimistisch zijn. Ook mijn zoon ziet toekomst in onze winkel, want anders stond hij hier niet. Gelukkig zijn wij al jaren gekend. Wij hebben klanten van vader op zoon. Ook klanten die hun hobby terug oppakken na een pauze van enkele jaren. Dat wij nog altijd op dezelfde plaats te vinden zijn, is een grote troef, maar als ik een nieuwe zaak moest starten, zou ik een omgeving met meer parkeermogelijkheden kiezen buiten de stad.”

Bereikbaarheid

“Onze klanten komen niet uit de directe omge ving en komen dus met de auto. Een goede bereik baarheid met de auto, maar ook met het openbaar vervoer zijn voor ons van levensbelang. Gelukkig hebben wij naast de winkel onze eigen parking voor klanten. Ondertussen draait onze webshop goed. Ook na de coronasluitingen blijven de bestellingen via onze site binnenkomen. ’s Morgens gaan we nu zelfs wat later open om de verzendingen klaar te maken. Onze grote voorraad en onze service zijn onze grootste troeven. Ondertussen staat met mijn zoon Bart en zijn vrouw een derde generatie mee in onze zaak. De opvolging is dus verzekerd.

Bart Baillien

“Als kind groeide ik op in de zaak van mijn ouders. Ik heb de microbe dus met de paplepel inge goten gekregen. Na mijn middelbare school was het evident dat ik mee in de zaak begon te werken. Dit doe ik ondertussen al een dikke 16 jaar, sinds 2006. Een aantal jaren geleden startte ik een gezin en ondertussen werkt mijn vrouw Jennifer Priem ook

“Twee generaties die samen een winkel uitbaten is niet voor iedereen vanzelfsprekend”

Advertentie uit de Borgerhoutse Septemberfeesten folder 1988.

mee in de zaak. Ik heb mezelf dan ook nooit iets anders weten doen. Ik ben ook heel tevreden dat mijn vrouw mee in het verhaal is gesprongen.

Twee generaties die samen een winkel uitbaten is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Wij zien dit als een pluspunt. Zo kunnen we altijd terugvallen op de ervaring en vakmanschap van mijn ouders en brengen wij een nieuwe wind in de zaak.

Hoewel we niet specifiek voor de Turnhoutsebaan hebben gekozen, ben ik zeker niet ontevreden over deze plaats. We beschikken over een eigen parking waardoor klanten vlak naast de zaak parkeren. En we liggen aan een tram halte. Wat wil een zaakvoerder nog meer? Ook met onze webshop bereiken we klanten van over

gans België. We hebben ons altijd proberen aan te passen aan de veranderende shopmentaliteit. We blijven altijd investeren om onze klanten een zo groot mogelijk assortiment aan te bieden.

Doordat ik op de Turnhoutsebaan ben geboren, maakte ik de evolutie van de baan van dichtbij mee. Vroeger waren hier vele mooie winkels. Alles wat je zocht vond je op de Turnhoutsebaan. In de loop der jaren zijn veel betere handelszaken gesloten of weggetrokken uit Borgerhout. Anderzijds is er de laatste jaren weinig leegstand. Dat geeft een positief signaal aan nieuwe investeerders. Er zijn nog veel nieuwe groeimogelijkheden voor onze straat. Er vestigen zich weer nieuwe zaken op de Turnhoutsebaan, wat hoop geeft voor de toekomst.

De heraanleg van de Turnhoutsebaan in 1996 leidt tot veel onvrede bij de handelaars. Die voelen zich niet gehoord.

“Wij wonen nog steeds in Borgerhout”

Godelieve Pée

1992

Geen handschoenen meer van Delforge

“Mijn tante Godelieve Delforge had een winkel van luxe handschoenen op de Turnhoutsebaan. In de jaren 1960-1970 was dit een zeer gekende zaak en kwamen ze van heinde en ver. De Turnhoutsebaan was toen de winkelstraat van ‘t stad. In 1967 kwam ik met mijn man boven de winkel wonen. Ondertussen werd de winkel uitgebreid en verkochten wij ook dameskleding en lingerie. Begin jaren 1970 werd de winkel volledig verbouwd.

In 1975 stopte mijn tante met de zaak en nam ik ze over. Die jaren waren topjaren voor de baan. Ik herinner mij nog de braderies die van woens dagavond tot zaterdag plaatsvonden op de baan. Met als hoogtepunt op zaterdag de Reuzenstoet. In die tijd liep er voor de Reuzenstoet nog een reclamestoet. Einde jaren 1980, begin jaren 1990 ging de verkoop achteruit omdat de baan een andere invulling kreeg.

Gekende zaken trokken weg, waardoor klanten ook wegbleven. Toen mijn tante het pand te koop stelde begin 1992, besliste ik om te stoppen en een grote uitverkoop te doen. Ik zag het niet zitten om dit pand te kopen gezien de achteruitgang van de baan. Ik zette mijn winkel stop op 31 december 1992. Toch houd ik mooie herinneringen over aan deze tijd.

Het pand werd gekocht door Vietnamezen die er een restaurant in begonnen. Later werd dit een wassalon, wat het nu nog steeds is. Het buiten aanzicht van dit pand is nog steeds zoals na de verbouwingen in de jaren 1970. Wij wonen nog steeds in Borgerhout. Mijn man was een actief lid van de cultuurraad.”

“De sluiting van De Roma in 1982 had uiteraard zijn impact op de zaak” Dirk Coosenaerts

1992

Jarenlang was Cremerie de Reuskens een begrip in Borgerhout.

De familie Coosenaerts woont in de jaren 1960 in de Florastraat. In de voormiddag doen ze een melkronde, ’s namiddags sturen ze een ijskar de straten op. In 1963 verhuizen ze naar de Turnhoutsebaan 319, naast pralinewinkel Buytaert. Daar beginnen ze een cremerie. Tien jaar later kopen ze een pand op nummer 285, bijna recht over De Roma.

Het speciale aan dit pand is dat ze hun vitrine een halve meter kunnen uitschuiven om zo makkelijker ijsjes te verkopen op het voetpad. De cremerie blijft open tot 22 of 23 uur, zodat de bezoekers van cinema Roma nog kunnen genieten van een ijsje of in de winter van een Brusselse wafel. Tijdens de feestdagen is de cremerie gekend voor zijn befaamde ijstaarten. Ook de jaarlijkse Reuzenstoet trekt een massa volk naar Borgerhout. De Reuskens stoppen telkens voor de zaak, doen er hun dansje en komen binnen eens piepen. Een dag om naar uit te kijken voor Cremerie de Reuskens.

Vader Coosenaerts overlijdt in 1976. Moeder komt alleen te staan. Zoon Dirk komt erbij in 1977 en werkt tot 1987 mee in de zaak. In 1985 nam de

broer de zaak over. Er werkten ook twee diensters. De sluiting van De Roma in 1982 heeft uiteraard zijn impact op de zaak. Het duurt tot 1993 voor aleer ze de zaak stopzetten. De opening van het Wijnegem Shoppingcentrum geeft de doodsteek. Veel bekende zaken hebben de Turnhoutsebaan dan al verlaten.

Vandaag werkt Dirk bij zuivelfabrikant Danone als verantwoordelijke voor retail in Antwerpen. Terug een cremerie uitbaten vandaag? Moest ik jong zijn, zo zegt hij, zou ik die sprong opnieuw wagen in de buurt van De Roma. Cremeries zijn weer hot. Zie maar naar het succes van Borgo Gelato om de hoek in de Sint-Janstraat.

Op dit adres vind je nu: eethuis Roma Nova.

Turnhoutsebaan 285 met uitschuifbare vitrine, jaren 1970.

Opening Cremerie de Reuskens.

Advertentie uit de Borgerhoutse Septemberfeesten folder 1986.

“Dit is een baan met veel potentieel”

Alain Herremans en Sionna Barrois

1994

Kitty is al sinds 1964 een gerenommeerde baby winkel. Alain nam de zaak, die toen gevestigd was op de Stenenbrug 44, in 1986 over. In 1994 verhuisde hij naar de Turnhoutsebaan. De winkel werd te klein. Het nieuwe pand bleek groter en beschikte ook over ruimte voor een magazijn. In die tijd stonden de prijzen van de winkelpanden op de Turnhoutsebaan historisch laag. Dat hielp ook wel.

“De komst van Kitty naar de Turnhoutsebaan in 1994 werd destijds enthousiast onthaald”, herinnert Alain zich. “Veel gerenommeerde handelszaken hadden de baan toen al geruild voor een winkelpand in het Wijnegem Shopping Centrum of de stad. Hoewel het met de leeg stand op de baan nog meeviel, werden de panden voornamelijk ingevuld door shishabars, nachtwinkels en telefoonshops. De baan kon de komst van een speciaalzaak als Kitty dus goed gebruiken. Ze hoopten op een kentering om nog meer kwalitatieve handelszaken aan te trekken. De heropening van De Roma in 2003 betekende zo’n kentering, al duurde het nog een tijdje voor die zich door zette. Geleidelijk aan kwamen er nieuwe handelszaken bij: veelal met allochtone roots die een betere uitstraling hadden. De baan

zal het in de toekomst vooral moeten hebben van lokale winkels, want de moeilijke bereikbaarheid houdt klanten van buiten de stad weg. Toch blijft dit een baan met veel potentieel,” merkt Alain op. Alain engageert zich bij de handelaarsvereni ging en is ook actief in de lokale politiek. Hij zette mee initiatieven op poten om de baan terug een positief elan te geven en meer volk te lokken. Zo werd op 28 juni 1997 de eerste Vakantiemarkt georganiseerd, die in 2007 uitgroeide tot Borgerrio. Tijdens de eerste twee edities van Borgerrio bleef de tram nog aan een slakkengan getje over de Turnhoutsebaan rijden. Daarvoor fietste een politieagent die met een fluitje in de mond de trambaan vrij moest maken. Gelukkig kwamen daar geen ongelukken van. Vandaag rijdt er tijdens Borgerrio geen tram meer over de autovrij gemaakte Turnhoutsebaan.

Advertentie uit de Borgerhoutse Septemberfeesten folder 1986

Nico De Groof

1994

Ooit waren er zeven beddenwinkels op de Turnhoutsebaan en nog meer meubelwinkels. Samen met de Carnotstraat, in het verlengde van de Turnhoutsebaan, noemden ze het hier de meubelboulevard van Antwerpen. Nico’s Slaapcenter – alles voor een goede nachtrust –hield als één van de weinigen stand.

“In 1985, na mijn middelbaar, begon ik te werken in een beddenspeciaalzaak in de Antwerpse Carnotstraat 112 als zelfstandig verkoper. Ik runde die winkel alsof het die van mij was. In 1994 heb ik dan deze zaak overgenomen. De vorige eigenaar had hier al 30 jaar een bloeiende beddenzaak, maar wilde verhuizen uit de stad. Ik zag de oppor tuniteiten van de Turnhoutsebaan. Hoe gek dat vandaag ook klinkt: hier was toen nog parkeerplaats in overvloed en in de Carnotstraat bijna geen. Voor mij was die verhuis dus voor de hand liggend: ik kon mijn klanten behouden én een nieuw cliënteel aantrekken omdat ik parking voor de deur had.

Langzaamaan verdwenen de meeste meubel zaken uit Borgerhout. In de jaren 1980-1990 werden vele eigenaars te oud om hun eigen winkel nog te runnen en vonden ze niemand om hun zaak over te nemen. Andere meubelzaken trokken weg uit de stad naar magazijnen die groter waren en parking voor de deur hadden. Waar vroeger mooie boetieks waren, kwamen telefoonshops of nachtwinkels. Tussen de jaren 1990 en 2000 zag je die hier in over vloed. De baan kende toen ook veel leegstand.

Het keerpunt kwam er met de opening van het EcoHuis en De Roma begin jaren 2000. De baan kreeg een nieuwe boost en werd weer aantrekke lijker om te komen winkelen. Dat merkte ik ook in mijn winkel: plots kreeg ik weer klanten van buiten de stad. Zij ontdekten de winkel als ze bijvoorbeeld naar een optreden in De Roma gingen.”

Heraanleg

“Er is sprake van een volledige heraanleg van de Turnhoutsebaan na 2024. Dat zal dan de derde keer zijn dat ik dat meemaak… Moest ik tien jaar jonger zijn, zou ik daar een enorme schrik van hebben, vooral om tijdens zo’n periode failliet te gaan. Op mijn leeftijd heb ik iets meer ervaring om te weten dat zo’n periodes niet gemakkelijk zijn, maar wel overbrugbaar. En zo’n heraanleg kan ook een enorme boost veroorzaken.

Als ik zie hoe de Turnhoutsebaan er nu voor staat, ziet de toekomst er rooskleurig uit. Ik heb het gevoel dat wij een buurt zijn die echt wel evolueert en niet stilstaat. Zie maar hoe weinig winkelpanden hier leegstaan of te koop zijn. Die kan je op één hand tellen. Ik hou van de mix van culturen en ben dan ook blij dat mijn cliënteel volledig Borgerhout vertegenwoordigt. Er heerst hier een sterk samenhorigheidsgevoel en dat maakt het fijn vertoeven in Borgerhout.”

“We wonen hier nog altijd graag”

Leo Rooman en Lea Pardaen

1996

‘t Klein Beenhouwerke vindt geen overnemer

Ondertussen zijn ze 90 jaar, maar Leo Rooman en Lea Pardaen wonen nog steeds op de Turnhoutsebaan. Van 1958 tot 1996 baatten ze ‘t Klein Beenhouwerke uit. De zaak werd in 1932 opgericht door de vader van Leo. Die is toevallig de stiel ingerold. Hij zocht werk, kwam met zijn fiets van het Waasland naar Borgerhout, stapte een beenhouwer binnen om werk te vragen en leerde zo het beroep. Zo eenvoudig ging dat nog in die tijd. Ze noemden hun winkel ‘t Klein Beenhouwerke omdat het letterlijk een klein slagerswinkeltje was... En zo is het altijd in het geheugen van de mensen gebleven.

Beenhouwer worden

Na de Tweede Wereldoorlog verhuisde ‘t Klein Beenhouwerke van de Turnhoutsebaan 24 enkele panden verder naar nummer 38. De naam bleef dezelfde en de klanten ook.

Toen Leo 16 was en met school stopte, vroeg zijn vader of hij verder wilde leren. Maar Leo wilde beenhouwer worden en leerde dus de stiel van zijn vader. Hij deed zelfs buitenlandse stages bij een beenhouwer in Utrecht en in Augsburg om worsten te leren maken. In die tijd gebeurde alles nog ambachtelijk. Ze gingen met een stootkar naar de Lange Lobroekstraat en kochten

daar de beesten. Alles van het beest, tot de paté toe, verwerkten ze zelf. Niets kwam van elders, niets werd ingekocht. Later veranderde dat.

Koekenbak

Lea was een bakkersdochter. Haar ouders hadden een bakkerij op het Zuid. Zij runde de bakkerswinkel. In die tijd organiseerden de unie van de bakkers en van de beenhouwers gezamenlijke bals. Het is op zo’n bal dat slagerszoon Leo en bakkersdochter Lea

Etalage ‘t Klein Beenhouwerke vol huisgemaakte producten - foto Leo en Lea Rooman.

mekaar leerden kennen… en het koekenbak werd. Lea stapte mee in de zaak. Ze was gewoon om een winkel te runnen, maar als nieuwkomer moest ze achteraan in de zaak staan. Dat was in het begin toch wel wat wennen. Dat eerste jaar was Lea niet altijd blij, maar alles kwam goed.

Het was steeds hard werken, maar ze hebben het altijd graag gedaan. Ze waren niet de enige beenhouwer in de buurt, maar ze verdienden er goed hun kost mee. Zo konden ze op vakantie gaan tijdens de drie weken zomersluiting. Er werkten ook gasten in de beenhouwerij en winkeljuffrouwen vooraan om alles te kunnen bolwerken. De gasten kregen ook kost en inwoon. ‘t Klein Beenhouwerke stond bekend voor een ruime keuze aan salades, wel 20 verschillende. Die maakten ze allemaal zelf. Klanten kwamen daarvoor speciaal naar Borgerhout.

Een vleesje van de beenhouwer

Leo en Lea waren ook actief in allerlei vereni gingen: die van de slagers, maar ook die van de Turnhoutsebaan. Een plezante tijd met braderijen en stoeten. Met de feestdagen versierden ze hun winkel. De laatste tien jaar, tot de stopzetting in 1996, ging het wat minder met de zaak. Dat is ook logisch vinden Leo en Leo. Ze waren een kleine winkel, er was de concurrentie van supermarkten, islamitische mensen uit de buurt aten ander vlees… Leo en Lea zagen er de opportuniteit in om rustig af te bouwen. Een jaar lang plaatsten ze een annonce in de krant op zoek naar een overnemer, maar die werd niet gevonden. In 1996 sloten ze de zaak. Ze bleven er aanvankelijk nog even wonen. Nadat ze het pand op nummer 38 verkocht hadden, verhuisden ze naar een appartement op de Turnhoutsebaan.

De langste smos

Leo: “Een heel mooie herinnering hebben we aan de langste smos. Dat was nogal een evenement. We wilden een record breken. De beenhouwers leverden vlees, de kaaswinkels kaas, de bakkers stokbrood…. Ik denk dat er wel 1000 eieren nodig waren. Die moesten allemaal gekookt, gepeld en gesneden worden en iedereen hielp mee. Dat was een smos van het begin tot het einde van de Turnhoutsebaan!”

Advertentie uit de Borgerhoutse Septemberfeesten folder 1987.

In hun oude pand zit nu een elektriciteits winkel. “Vriendelijke mensen,” zeggen Leo en Lea. Op een dag stond Leo naar het pand te kijken. De nieuwe eigenaar sprak hem aan en toen Leo vertelde dat hij 60 jaar in dat pand gewoond had, kreeg hij een rondleiding door het volledig gerenoveerde huis. “Het is goed dat jonge mensen hier nog altijd zaken starten en dat moet niet hetzelfde zijn als in onze tijd,” zegt Leo. Ze wonen nog altijd graag op de baan, want de baan is nog altijd goed. Er is geen leegstand en de mensen komen van overal. Ze gaan hier beiden nog naar de kapper, doen hier hun boodschappen, gaan lekker eten met de

kinderen en kleinkinderen in het Reuzenhof. “Er is altijd veel leven en volk op de baan. Dat is het belangrijkste,” zeggen ze. En nog steeds komen ze mensen tegen die hen herkennen als die van ‘t Klein Beenhouwerke, die er als kind een vleesje kregen. “Dat doet deugd. Wij zijn hier graag commerçant geweest, hebben hier altijd graag gewoond en nu nog steeds.”

Op dit adres vind je nu: Zenasni Elektro.

‘t Klein Beenhouwerke, waar de deur altijd open stond - foto Leo en Lea Rooman.

1997

Sinds 1997 baat Mohamed Achkif bakkerij Farine uit op de Turnhoutsebaan 256. Vroeger had hij een bakkerij in Marokko. Toen de vorige bakker op pensioen ging, nam hij deze zaak over. Bakkerij Farine is één van de eerste allochtone bakkerijen die zich op de baan vestigde.

Zoon Abdelillah Achkif helpt zijn vader als sinds zijn twaalfde met de bakkerij. Wanneer hij niet op de schoolbanken vertoefde, trof je hem steevast in de bakkerij aan. Hij leerde het vak zowel in de praktijk als op de PIVA. Vandaag houdt hij zich vooral bezig met de leveringen aan restaurants en met de winkel.

Daarmee is de toekomst van bakkerij Farine verzekerd: Abdelillah wil niets liever dan de zaak overnemen als zijn papa op pensioen gaat. Misschien wel samen met zijn vrouw als de kindjes groot genoeg zijn. “Ik blijf zeker in Borgerhout,” zegt hij, “ik ben hier geboren, ken de buurt en de klanten. De zaken draaien goed. Iedereen is hier welkom. Onze klanten hebben alle nationaliteiten. We komen met iedereen overeen.”

“In 1986 nemen Dirk en zijn vrouw Monique de zaak over van zijn ouders”

Dirk Vollebergh

1997

In 1912 opende grootvader Vollebergh een schoen winkel op Turnhoutsebaan. Na een onteigening verhuisde hij tijdelijk, maar in 1958 keerde hij terug in een nieuwbouw op de hoek met de Blijde Inkomstraat. De vader van Dirk en zijn twee zussen runnen de zaak. In de jaren 1980 openen de zussen ieder een eigen winkel in de Offerandestraat en in Ekeren-Donk. In 1986 nemen Dirk en zijn vrouw Monique de zaak over van zijn ouders. Later openen ze nog een tweede winkel op de Turnhoutsebaan 127: Vollebergh Junior voor kinderschoenen. Wanneer het Wijnegem Shopping Center opent, verhuizen ze in 1997 naar daar. Het magazijn blijft wel nog tot 2012 in Borgerhout, in de voormalige winkel en garage.

Op dit adres vind je nu: ontbijtzaak Alpha.

Advertentie uit Borgerhout 125 jaar, september 1961.

“Hij beslist de zaak verder te zetten, met vallen en opstaan”

Peter Lasseel

1998

Beulingspecialist Boerke Beuling bestond sinds 1947 op de Turnhoutsebaan. Wanneer broer en zus Van Rentergem elk hun eigen weg gaan (er is ook nog een zaak in de Lange Zavelstraat en een marktkraam van de Beulingspecialist), neemt Roger Lasseel in 1965 de zaak over. Het gezin Lasseel woont boven de winkel.

Zoon Peter heeft eigenlijk totaal geen interesse om in de zaak te stappen. Wanneer hij 18 is en zijn moeder overlijdt, zet hij toch de stap. Vader Lasseel besliste toen om de groothandel stop te zetten. Ze leverden tot dan aan veel beenhouwe rijen. In november 1986 sterft vader Lasseel plots. Peter staat er nu helemaal alleen voor. Hij beslist de zaak verder te zetten, met vallen en opstaan. Ook de groothandel start hij terug op.

De zaak draait goed, ook al verandert de baan eind jaren 1980, begin jaren 1990. In die periode leert Peter zijn vrouw Karin kennen en komt zij mee in de zaak. Toen de wetgeving voor de groot handel (productie) veel verstrengde en het atelier volledig zou moeten veranderen, beslisten ze om de zaak stop te zetten. Dat was in 1998.

Vandaag zou Peter zelf niet onmiddellijk nog een zaak beginnen op de Turnhoutsebaan. Daarvoor zijn de tijden te veel veranderd. Hij is ervan overtuigd dat een speciaalzaak/beenhou werij nog steeds zijn plaats heeft. De zware inves teringen en de lange werkdagen houden velen tegen om deze stiel nog uit te oefenen.

Op dit adres vind je nu: een internetwinkel.

“Hier komen ook klanten van buiten de stad”

Koen Giebens en Ann Dieltjens

1998

’t haarateljee ruilt de Kerkstraat voor de baan

Tot 1996 was hier een maroquinerie. Het logo van die lederwinkel is nog steeds zichtbaar in het interieur. Koen Giebens (opgegroeid op de Stenenbrug extra muros) en Ann Dieltjens hadden eerst een kapsalon hier wat verder in de Kerkstraat in Antwerpen. Toen dat te klein werd, zochten ze een groter pand en zo kwamen ze hier terecht. Lang twijfelden ze niet. Ze kochten het tijdens de heraanleg van de Turnhoutsebaan in 1996.

De plannen leken toen wel mooier dan het resul taat, maar gelukkig had dat geen effect op hun zaak. Voor ’t haararteljee is bereikbaarheid noch tans belangrijk. De helft van de klanten komt van buiten de stad, zelfs van Zoersel. Voor Koen en Ann mogen die extra metrostations er snel komen, zowel halte Drink als halte Carnot, want dit stuk van de Turnhoutsebaan ligt vlak tegen de Carnotstraat.

Vergeten baan

Eigenlijk begint de Turnhoutsebaan hier, maar Koen en Ann hebben toch het gevoel dat dit een wat verloren stuk is. Precies of ze zitten hier op een vergeten eiland. Noch de Reuzenstoet, noch Borgerrio, noch de braderijen komen tot hier. Toffe initiatieven die er toe bijdragen dat de baan leeft, maar op die dagen sluiten ze zelfs wat vroeger omdat ze dan moeilijker bereikbaar zijn. Al is het eerder de negatieve berichtgeving die soms klanten van buiten Borgerhout wegjaagt.

Zoals tijdens de rellen begin jaren 2000 of recenter het drugsgeweld. “Terwijl wij ons nu niet anders of onveiliger voelen”, zeggen ze.

Meer last hadden ze zelf van de luide muziek van enkele horecazaken naast hen die hun nacht rust enige tijd sterk verstoorde. “Tolerantie is belangrijk, maar dit ging soms wel echt te ver”, vertellen ze. Dat was de moeilijkste periode, want er leek niet echt een oplossing mogelijk. “Verhuizen was door onze zaak geen optie.” Gelukkig bleef dat niet duren. Hun directe buren hebben nu een meubelzaak en ze vegen afwisselend de bladeren van de stoep voor elkaars zaak. “De baan leeft. Er is weinig leegstand. Het is hier goed vertoeven.”

Heraanleg

Toch is het net dat we ze nog missen op dit stuk van de baan: gezellige horecazaken zoals in de rest van Borgerhout. En een traiteurzaak waar jong en oud terecht kan voor bereide gerechten. Of speci aalzaakjes zoals een winkel met exotische kruiden. “Onze klanten van buiten de stad zouden daar zeker gaan shoppen. Er zijn veel dezelfde winkels. Wat meer diversiteit in handelszaken zou een meer waarde zijn. Een grondige heraanleg kan de baan aantrekkelijker maken voor dergelijke zaken. De mooie ideeën van Pak ze aan de Turnhoutsebaan, die de baan willen omvormen tot een groene zone om te vertoeven, spreken zeker tot de verbeelding! Met genoeg fietsparkeerplaatsen!”

De heropening van De Roma zorgt voor een nieuwe dynamiek. Er is weer ruimte om te dromen.

2001

Naaiatelier Per-Fecto verhuist naar de baan

Wat eens een kostuumwinkel was, is vandaag al meer dan twintig jaar een gerenommeerde stoffenwinkel. “De man die voor mij de winkel uitbaatte, stopte en vertrok naar Brussel. Ik nam een leeg pand over”, vertelt zaakvoerder Harun Gök. “Ik had al ervaring in de gordijnenwereld en heb hier toen mijn winkel gevestigd. Voordien stond ik in een winkel op de Drink, dus naar de Turnhoutsebaan verhuizen was maar een kleine stap. Mensen kiezen hier hun stoffen en ik maak hun gordijnen naar wens. Na amper één maand begon ik ook met retouches. Vandaag ben ik zo’n gevestigde waarde dat ik voor particulieren retouches doe maar ook voor een aantal bekende modezaken.”

Op zijn 26ste stond zaakvoerder Harun al volledig op eigen benen. “Een hele uitdaging,” zegt hij. “Toen ik hier begon was er nog een grotere verscheidenheid aan winkels. Ik had een heel gemengd cliënteel. Rond 2008 waren er veel problemen op de baan. Daardoor veran derde tijdelijk het cliënteel en de mentaliteit van de mensen. Dat vond ik wel jammer. Maar na regen komt zonneschijn en ondertussen vindt

iedereen weer de weg terug naar mijn winkel. Ik dacht eraan om te verhuizen naar Schoten of Schilde, maar omdat ik eigenaar ben van het pand heb ik doorgebeten. Daar ben ik uiteinde lijk wel blij om. Ik zit hier op drie minuten van het centrum. Daardoor komen ook heel veel mensen die iets op de Meir kochten bij mij retou ches laten doen. De Wibra aan de overkant zorgt ook voor veel passage. Ik heb het gevoel dat er terug een verandering aan de gang is. Meer en meer mensen vinden opnieuw de weg naar de Turnhoutsebaan.”

“Hier komen ook klanten van buiten de stad”

Karin Gillis, Roos Van Maris, Liesbeth Donckers en Sandra Simon

2001

Nieuwe eigenaars voor Bloemenweelde

Bloemenwinkels verdwijnen meer en meer uit het straatbeeld. Toch houdt Bloemenweelde op de Turnhoutsebaan al vele jaren stand.

Liesbeth Donckers: “in 2001 namen wij Bloemenweelde over. Mijn papa had een groot handel in bloemen en planten. Daardoor kenden we heel goed het potentieel van de bloemen winkels in Antwerpen. We wisten al vrij snel dat een zaak overnemen op de Turnhoutsebaan een goede investering voor het leven zou zijn. Op de Turnhoutsebaan is er heel veel passage. We hebben dan ook een enorm divers cliënteel.

De zaak was toen nog gelegen op de Turnhoutsebaan 234. Op het einde van ons huur contract wilden wij supergraag een pand op de Turnhoutsebaan aankopen. Uiteindelijk lieten wij ons oog vallen op nummer 129, een groot pand waar vroeger een videotheek zat.

In ons vorige pand hielden we ons door plaatsgebrek vooral bezig met de verkoop van bloemen en planten. Onze huidige winkel biedt veel meer mogelijkheden, waardoor we nu ook interieurdecoratie verkopen. Dat sluit natuurlijk heel goed aan bij mijn mijn opleiding als interi eurarchitect. Bij ons kan je terecht voor vazen en plantenpotten in alle kleuren en formaten. We bieden een uitgebreide keuze aan fijne decoratie stukken. Ook in de bloemen- en plantenwereld veranderen de collecties voortdurend. Wij volgen de verschillende trends maar al te graag.

De evolutie van de baan hebben we minder gevoeld, omdat we hier niet wonen. We komen

’s morgens naar Borgerhout om de winkel te openen en als we ’s avonds sluiten, rijden we de stad terug uit. Onze winkel maakte wel een aantal evoluties door. Eén van de belangrijkste evolu ties was onze verhuis. Nu kunnen we de mensen ontvangen in een winkel die we volledig hebben ingericht volgens onze wens.

Over de toekomst van de baan zijn we heel optimistisch. Bloemenwinkels verdwijnen meer en meer uit het stadsbeeld, maar wij zijn zeker niet van plan om hier te vertrekken. Ik koos bewust voor de Turnhoutsebaan omdat ik voel dat ik hier nog enorm kan groeien. Borgerhout is een bruisend district waar een heel divers publiek zich komt settelen. Waar je het in shoppingcentra veel meer moet hebben van toevallige passanten, beschikken wij hier over een vast cliënteel. Het enige nadeel van de Turnhoutsebaan tegenover shoppingcentra is dat wij geen eigen parking hebben en dat de open bare parkeerplaatsen schaars zijn.

Wij hopen voor onszelf en de baan dat er de komende jaren zo weinig mogelijk leeg stand ontstaat. En als er dan toch ondernemers verdwijnen, er andere zaken in de plaats komen. Ook hopen we dat de winkeliersvereniging blijft verder leven, want die ondersteuning vormt voor ons een echte meerwaarde. Voor de rest is het nog een beetje koffiedik kijken wat de werken op de Turnhoutsebaan met zich gaan meebrengen. Laten we hopen dat na die werken de Turnhoutsebaan nog meer opgewaardeerd wordt.”

“Toen we met De Roma begonnen, zat daar van in het begin ook een maatschappelijk idee achter”

Paul Schyvens

2003

Borgerhout gaat prat op de mooiste concert zaal van Antwerpen en omstreken. Van heinde en verre komen muziekliefhebbers naar hier. Zonder De Roma zou Borgerhout niet zijn wat het vandaag is. Dat is de verdienste van vele honderden vrijwilligers die De Roma in 2003 uit zijn as deden herrijzen nadat die in 1982 de deuren had gesloten. Paul Schyvens was de drijvende kracht achter die wederopstanding. Na zijn pensioen in 2017 nam Danielle Dierckx de fakkel van hem over.

Paul Schyvens over de beginjaren van De Roma

“Toen we in 2002-2003 met De Roma begonnen, zat daar van in het begin ook een maatschappelijk idee achter. In 2002 waren er rellen geweest op de Turnhoutsebaan na de racistische moord op Mohamed Achrak in de Schapenstraat. Ook de opkomst van het Vlaams Blok zorgde voor heel wat onrust.

Geraniums

In 1997 zijn we gestart met theaterwerkplaats Rataplan in het voormalige Gildenhuis H. Anna in de Wijnegemstraat. Op de vensterbanken

hadden we bloembakken met rode geraniums gezet, maar die werden er altijd afgetrokken. Toch bleven we die er opnieuw zetten. Iemand anders zette vervolgens ook een bloembak en nu staan er bloembakken op bijna elke vensterbank in de straat. Dat bleek een kwestie van volhouden. In diezelfde periode ontstond ook de jaarlijkse Lentepoets, waarbij bewoners de handen uit de mouwen steken om hun straat te poetsen. Het zijn allemaal kleine dingen, maar soms met grote gevolgen.”

Racisme

Ook acteur Johan Petit is aanwezig op ons gesprek. Hij woont al zijn hele leven in Borgerhout en herinnert zich die periode nog levendig: “Er heerste toen veel moedeloosheid, maar ook een grimmige sfeer. Ik was bang van de eerste gene ratie Marokkaanse migrantenjongeren die hier opgroeiden, maar niet van hun ouders. Veel van die ouders konden amper lezen en schrijven. Die waren heel gedwee en trokken nooit hun mond open. Ze hadden een minderwaardigheidsgevoel tegenover al die witte Belgen. Aan de andere kant had je een echt virulent racisme. Ik weet nog goed dat onze bakker hier in Borgerhout geen Marokkaanse gast durfde aan te werven

– hoewel die veel geschikter was – puur uit schrik om al zijn klanten kwijt te zijn. Vandaag is zoiets in Borgerhout niet meer mogelijk. Diversiteit werd hier compleet vanzelfsprekend. Op andere plekken in Vlaanderen maak je dat wel nog mee, maar in het Borgerhout van vandaag is dat volledig gedaan. Het verschil tussen die jongeren en hun ouders was gigantisch. Die jongeren voelen zich afgewezen door de samenleving omdat ze vaak horen dat ze niet mee mogen doen. Als iemand het dan in zijn hoofd haalt om bloemekes op zijn vensterbank te zetten, trekken zij die eraf… Dat zijn de wetten van de straat.”

Krugerplein

Paul Schyvens: “Hoe zijn we dan bij De Roma terechtgekomen? Rataplan marcheerde goed, maar we wilden uit onze muren breken. Geregeld organiseerden we concerten in de Sint-Annakerk in de Goedendagstraat en in Hof ter Lo (nu muziekcentrum Trix). In 2001 hadden we het idee iets heel groot te doen op het Krugerplein met Circus Ronaldo en een spiegel- en danstent met een Decap orgel. We hadden dat vanuit ons veilige kantoor bedacht, maar helemaal niet stilgestaan bij hoe de situatie op het Krugerplein was. Marokkaanse jongeren beschouwden dat als hun terrein en zagen ons als indringers. De dag dat de opbouw begon, vonden de aanslagen van 9/11 in New York plaats, op het centrum van het wereldkapitalisme en dat maakte de sfeer extra grimmig. Daar waren gasten bij waar ik echt bang van was. Ik dacht toen: dit is de laatste keer in mijn leven dat ik iets in openlucht organiseer.”

Stort

“Ik werkte toen onder andere voor theaterge zelschap De Zweep, met Bart Meuleman, Mark Verstraete en Herwig Ilegems. Die maakten toen een voorstelling die zich deels afspeelde in de Pekfabrik op de Kattenberg en deels in De Roma. Dat was de eerste keer in mijn leven dat ik in De Roma kwam. Of juister: ik was er 5 jaar eerder eens geweest om een document af te geven, maar toen was ik snel binnen en weer buiten. Anno 2002 keek ik totaal anders naar het potentieel van die ruimte, vanuit dat maatschap pelijk engagement van Rataplan om uit de muren te breken. We zijn dan een gesprek begonnen met de huisbaas, een tandarts uit Tessenderlo. We konden De Roma zes maanden gratis gebruiken op voor waarde dat we al het puin ruimden dat er lag.”

Johan Petit: “Die huisbaas was al zes jaar aan leuren met die zaal. Wij hebben in 1998 met ons theatergezelschap MartHa!tentatief een voorstel ling gemaakt over Baron von Münchausen. Toen zijn wij ook naar De Roma gaan zien: dat was één stort. Die huisbaas vertelde ons dat hij De Roma kocht op aanraden van zijn boekhouder. Hij moest iets kopen om onkosten te maken. In De Roma was hij eigenlijk niet geïnteresseerd, maar wel in alle appartementen erboven. En die heeft dat voor een belachelijk laag bedrag gekocht in de jaren 1990. Vervolgens gooide hij alles wat hij liet uitbreken van die appartementen beneden in die zaal. Waar nu die stoelen staan, was er een stort van één meter hoog. Die huisbaas zei tegen ons: je mag die zaal gratis hebben. Het enige dat je moet doen is die rommel eruit halen. Dan zijn wij beginnen tellen en kwamen uit op 40 containers. Dat is duurder dan wanneer je zo’n zaal gewoon zou huren. Het regende er ook nog eens binnen…”

Huisbaas

Paul Schyvens: “Het zijn er 30 geworden. Dertig grote containers haalden wij eruit. Maar er passeerden inderdaad nog andere poten tieel geïnteresseerden. Ook concertorganisator Herman Schueremans, Symfonieorkest De Philharmonie en Samson en Gert zijn komen kijken, maar niemand wilde dat huren. Wie huurt nu zoiets? Je moet dat kopen, zei iedereen. Die huisbaas wou niet verkopen en zijn zonen vandaag ook niet. Als De Roma 20 jaar geleden 5 miljoen euro waard was, is dat nu op zijn minst 50 miljoen euro of meer. Mark Wellens, de toenma lige schepen van Sociale Zaken van Antwerpen, voerde flink wat gesprekken met die huisbaas. Wellens beschikte over heel wat Europese gelden en over het Stedelijk Impulsfonds (SIF). Daarmee heeft hij onder meer Park Spoor Noord gekocht,

het Permekegebouw op het De Coninckplein waar nu de bibliotheek zit en het Werkhuys in de Zegelstraat, maar de onderhandelingen rond De Roma raakten niet rond.”

Erfpacht

In december 2002 sloten we een eerste over eenkomst met de huisbaas: een contract van negen jaar. Dat was amper getekend of een hoop mensen zeiden: dat is stom. Dat moet een contract zijn van minstens 12 jaar, want je kan geen subsidies krijgen als die termijn korter is. We hebben dan snel een erfpachtregeling van 20 jaar onderhandeld, waarbij die prijs natuurlijk weer omhoog ging, maar waardoor we wel de broodnodige subsidies konden krijgen.

Dat zijn allemaal afwegingen die we in het begin maakten en ongetwijfeld al die anderen

De bouw van De Roma eind jaren 1920.

ook die het uiteindelijk niet hebben gedaan. Wij beslisten om het wel te doen. Op lange termijn gaan er veel meer mensen beter worden van De Roma en dat is het allerbelangrijkste. Zo is dat gestart. We hielden een opendeurdag met 1500 aanwezigen en zochten vrijwilligers, maar ik heb nooit een plan op papier gezet. Zo ben ik niet: we sprongen omdat we een zwemdok zagen met water in… Als ik dat beredeneerd had gedaan, met eerst een masterplan en met volk met een rekenmachine, waren we er nooit aan begonnen. Ik startte omdat ik niet wist waaraan ik begon. Zo eenvoudig is het. Ik had ervaring met Rataplan en met Sfinks in Boechout dat ik half jaren 1970 mee uit de grond had gestampt. Ik zag het potentieel van De Roma. Zodra ik eraan begon, wist ik wat ik moest doen: schaalvergroting en accenten leggen.

Potentieel

Wij hadden het naïeve idee om aan de stad te willen tonen wat het potentieel is van dat gebouw

en wat het zou kunnen betekenen voor de weder opstanding van Borgerhout. Door die rellen kwam Borgerhout heel negatief in de pers. In Antwerpen was er de Visa-crisis geweest waarna er een nieuw stadsbestuur aantrad met Patrick Janssens als jonge burgemeester en Eric Antonis als verlicht schepen van Cultuur. Ik kende Eric goed van de theatervoorstellingen die ik in De Warande in Turnhout organiseerde, waar hij toen directeur was. Iedereen dacht: ze kunnen niet anders dan ons steunen…, maar al snel bleek dat dat allesbehalve een prioriteit was voor de stad. Geld vinden is altijd een probleem geweest. Ik vroeg aan Eric Antonis 100.000 euro. Die wilde dat niet geven. Die zei: binnenkort sta je hier weer en wil je geld voor 50 personeelsleden, want ik weet hoe groot dat hier is en ik heb mijn ervaring met De Warande. Ik legde uit dat wij met vrijwilligers wilden werken. Dan gingen we dat geld dus maar zoeken bij de mensen. Zo begon onze bedeltocht langs alle mogelijke en onmogelijke potten. Via EFRO, het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, was

Jaren 1970.

er heel wat geld beschikbaar. Ook Mark Wellens had daar een vinger in de pap. Enig probleem: we lagen net buiten de zone die in aanmerking kwam. De Turnhoutsebaan was net de grens. Park Spoor Noord bijvoorbeeld lag wel aan de goede kant. We hebben dan Robert Kaerts in dienst genomen om dat op te lossen. Met veel geduldig lobbywerk is hij erin geslaagd om toch dat Europees geld binnen te halen. Iemand – ik weet niet wie – was zo goed om de Turnhoutsebaan binnen die EFRO-zone op te nemen. Met die 600.000 euro Europees geld hebben we onze eerste renovaties gedaan.

Openingsfeest

Op 23 januari 2003 begonnen we met onze vrij willigers puin te ruimen. Vrijwilligers vinden is nooit een probleem geweest. Al die containers – 30 in totaal dus – kregen we gelukkig gratis. Er kwam ook veel persaandacht waardoor we een groot positief verhaal konden zetten tegenover al die negatieve berichtge ving na die rellen. We mikten op een openingsfeest op 15 mei 2003. We hadden dus krap vier maanden om erin te vliegen. Er kwamen drie keer 600 mensen naar ons openingsfeest waarvoor we Eric Melaerts gevraagd hadden om een showorkest te maken. Onder meer Bart Peeters speelde daarin mee.

We zijn dan zes maanden open geweest en gingen tegen half oktober weer dicht voor zes maanden om verder te renoveren. Dat hebben we zo drie jaar volge houden. In die periode zijn er centen bijgekomen. De verhouding met de stad werd ook beter. Plots leek het alsof iedereen ons geld wilde toestoppen, tot en met Yves Leterme die hier in 2004 met een cameraploeg in zijn zog een cheque van 60.000 euro kwam afgeven. Het was duidelijk dat De Roma veel weerklank begon te krijgen.

Niettemin is De Roma altijd heel slecht gesubsi dieerd gebleven. De Roma krijgt slechts 18% over heidsgeld, sommige andere cultuurhuizen 80%. Dus hadden we een eigen verdienmodel nodig, met onze bar en met populaire optredens. Toch bleven we het belangrijk vinden ook maatschappelijk relevante thema’s aan bod te laten komen, waarvoor we ook twee werkkrachten in dienst namen. Al zijn we veel te laat begonnen om werkkrachten aan te trekken vanuit de Marokkaanse gemeenschap. Je leert dat met vallen en opstaan…

In onze programmatie moest er van in het begin voor elk wat wils zijn: La Esterella, Will Tura, Willeke Alberti, Lou Roman of Luc Caals, maar ook Circus Ronaldo, kinderfilms of arthouse films. We hadden een grote expo over Stan Ockers. Robbe De Hert bracht er zijn film project Hollywood aan de Schelde. We kenden dus meteen een bliksemstart. Wat De Roma uniek maakt, is dat je er elke dag iets kan doen, 365 dagen lang. De mogelijkheden zijn hier onuitputtelijk.

“In onze programmatie moest er van in het begin voor elk wat wils zijn”

Danielle Dierckx

Danielle Dierckx

over De Roma

vandaag

“In 2017 volgde ik Paul op als coördinator van De Roma. Ik woonde toen al 15 jaar in Borgerhout. Ik kende De Roma al als bezoeker en organiseerde met hen buurtacties. Ik was daarvoor professor op de universiteit en werkte rond stedelijke uitda gingen, sociale ongelijkheid en armoedebestrij ding. Ik ben ook sociaal werker geweest op het Kiel en op den Dam. Dat alles kwam voor mij samen in het project van De Roma: het maatschappelijke verhaal, de sociale impact, de cultuur, het genieten en ook het vrijwilligerswerk. Dat kende ik van mijn verleden bij de scouts.”

600 vrijwilligers

“Dat vrijwilligerswerk was voor mij ook een heel grote aantrekkingspool. 600 vrijwilligers hebben we vandaag. Dat is reusachtig veel. Toen we na heel die coronamiserie in september 2021 er weer volop tegenaan konden gaan, stonden er 70 op de wachtlijst. Van de 500 vrijwilligers die we voor corona hadden, haakte bijna niemand af. Wel zijn er veel die op een lager tempo willen ‘vrijwilligen’. Die willen geen late concerten meer doen of minder shiften op een maand. Het is een groep die continu in beweging is: er stromen mensen uit, er komen nieuwe mensen bij en er blijven vrijwilligers die zich na een tijd op een ander niveau willen inzetten.

We hebben elk dag gemiddeld 55 vrijwilligers nodig. Om te kuisen, te koken, rondleidingen te geven, artiesten te vervoeren, de toog te bedienen

of tickets te scannen… Alles gebeurt samen met één of meerdere vaste medewerkers. We proberen vrijwilligers altijd een taak te geven die ze plezant vinden. We gaan niemand met rugproblemen in de winter aan de vestiaire zetten. Dat is telkens weer puzzelen. Twee mensen zijn er heel inten sief mee bezig om die planning op te stellen.”

Iedereen gelijk

“We hebben ook samenwerkingen met Atlas en andere inburgeringstrajecten voor nieuwko mers die in Nederlandse les zitten. Die stromen sneller uit. Ze blijven minder lang omdat ze betaald werk vinden of een opleiding gaan volgen, maar ze zijn hier wel gepasseerd. Zo kunnen we een springplank of hefboom zijn voor die mensen. We maken bewust tijd vrij om daar echt mee bezig te zijn, om hen in te werken en te begeleiden. Dat is een verrijkende ervaring voor beide partijen.

Drie vierde van onze vrijwilligers woont in Antwerpen, maar er komen er ook van verder:

“Bijzonder is ook dat onze vrijwilligersgroep de sociaaleconomische verschillen overstijgt”

uit Duffel, Herentals of Turnhout bijvoorbeeld. Bijzonder is ook dat onze vrijwilligersgroep de sociaaleconomische verschillen overstijgt: arm of rijk, ongeschoold of hoogopgeleid, zelfstan digen of werklozen. We hebben mensen uit alle lagen van de bevolking. Van zodra je De Roma binnenstapt is iedereen gelijk. Dan gaat het over: het moet hier proper zijn, het eten moet lekker zijn, de deuren moeten op tijd open zijn... Door allemaal aan hetzelfde project te werken creëer je verbinding. Ook buiten de muren van De Roma zie je dat sociaal kapitaal renderen en verbanden ontstaan: mensen gaan bijvoorbeeld elkaar helpen verhuizen.”

investeringen in betere akoestiek, waardoor we bij bookers in een andere klasse van groepen kunnen spelen. We zijn ook een ontmoetingsplek voor mensen die willen dansen. Op onze t-dansants op zondagnamiddag met Radio Minerva is De Roma één grote dansvloer. Dat is telkens weer vollen bak. En we blijven wekelijks de betere films tonen, zodat de filmliefhebbers voor een prikje binnen kunnen in onze schone cinema.

We zetten ook in op maatschappelijk debat met mensen die samenkomen om hun boodschap te vertellen aan een groot publiek. We kunnen hun megafoon zijn. Door onze vele promotiekanalen en onze aantrekkingskracht kan De Roma die stem luider doen klinken. We werken hiervoor samen met verenigingen en gaan samen rond de tafel zitten om tot een aantrekkelijk programma te komen. Daardoor kunnen we een bredere groep aanspreken dan alleen de eigen achterban van die verenigingen. Zoiets organiseren is finan cieel verlieslatend voor ons, maar levert wel veel sociale impact op. Daar kiezen we bewust voor.

En dan zijn er ook nog de ontmoetingen bij de Iftars, de solidariteitsacties rond sinterklaas en oudjaar, of de opendeur tijdens de Reuzenstoet. Dat is een beetje warmte en buurtwerking waar we voor tekenen.”

Ontmoeting

“De Roma is een ontmoetingsplek. Wat voor soort ontmoeting dat is, verschilt van dag tot dag. De ene dag zijn we bijvoorbeeld een ontmoetings plek voor muziekliefhebbers. Van hen krijgen we de feedback dat de groepen en de muziekprogram matie doorheen de jaren altijd maar straffer zijn geworden. Dat heeft natuurlijk te maken met onze

Reputatie

“Heeft de Turnhoutsebaan een slechte naam? Dat is zo’n uitspraak die alles plat slaat. Voor mij heeft de Turnhoutsebaan een slechte naam als het gaat over de slechte inrichting. Zelf moedigen we bezoekers aan om met de fiets te komen. Sinds we in 2018 de parking van Modelbouw Baillien na de kantooruren als fietsparking mogen gebruiken,

“De Roma is een ontmoetingsplek. Wat voor soort ontmoeting dat is, verschilt van dag tot dag”

zien we meer en meer mensen met een elektrische fiets komen die anders misschien de auto hadden genomen. We hebben iemand voltijds in dienst om die parking te bewaken. We verbieden ook tour bussen van onze artiesten in de buurt. We huren op de Zomerfabriek een aantal parkeerplaatsen voor tourbussen, zodat die niet meer over de Turnhoutsebaan moeten of door de Appelstraat.

Voor mij heeft de Turnhoutsebaan een goede naam op vlak van economische activiteit. De diversiteit in het aanbod kan nog beter, maar je ziet toch meer zaken opduiken die investeren om middenklasse consumenten aan te trekken van allerlei kleur. De Roma speelt daarin ook een belangrijke rol. Zonder De Roma zou de Turnhoutsebaan niet zijn wat ze vandaag is. Veel horeca hier in de buurt draait mede dankzij De Roma. Denk De Roma hier weg en de buurt gaat hier helemaal anders zijn.

Er zijn verschillende eethuisjes die hun perso neelsinzet plannen op de kalender van De Roma: is er een groot concert, dan weten ze dat het drukker gaat zijn en voorzien ze meer personeel. Weet je dat ze tot in Zurenborg op de Dageraadplaats een Roma-menu aanbieden? Bij het openen van restau rant Amor naast de deur was dat één van onze argumenten: we investeren in de Turnhoutsebaan omdat de Turnhoutsebaan dat kan gebruiken, dat nodig heeft zonder dat we andere ondernemers in het vel moeten snijden. Er is hier publiek en behoefte genoeg om dat succesvol te maken.

De Roma is een landmark of een vlaggenschip voor Borgerhout. Het geeft Borgerhout in zijn geheel een uitstraling. De Roma trekt mensen aan die zo zien dat Borgerhout geen no-go-zone is, maar dat je hier ook gezellige pleinen en terrasjes hebt, waar je lekker kan eten.”

De Roma interieur vandaag.

“Een evenwicht tussen duurzaam en betaalbaar. Dat vinden wij erg belangrijk” Farid en Jamal El Morabit

2004

Familie El Morabit opent El Chiko

El Chiko is een familiezaak. Eigenlijk zijn het drie zaken in één: een verse slagerij, een groenten- en fruitzaak en een broodjeszaak. Alles begon met één kleinere zaak met gebraden kippen.

Na hun studies in verschillende handels richtingen op de universiteit en de hogeschool besloten de kinderen El Morabit in 2004 in de voetsporen van hun vader te treden. Die was marktkramer en had zaken in de Handelsstraat. Zij startten op de Turnhoutsebaan El Chiko. Een kleine zaak waarbij de focus in de opstartfase lag op de verkoop van kip en panklare gerechten, een soort poulier.

Kip curry

Als Antwerpenaars, maar niet van Borgerhout, kozen de broers toch bewust voor een zaak op de Turnhoutsebaan. Een drukke baan, met veel volk en een toegangsweg tot de stad en pal tegen over De Roma waar net nieuw leven in geblazen was. Gaandeweg breidde de winkel uit met als climax de verhuis in 2019. Toen namen ze hun intrek in een complete nieuwbouw op dezelfde locatie en netjes afgestemd op hun volledige aanbod. Het waren vroeger drie panden.

Even situeren: je vindt El Chiko op de hoek met de Bothastraat. Waar daarvoor de winkel van Berty De Wit zat, is nu een broodjeszaak. In het midden was hun eerste winkel en rechts daarvan was café De Pauw met om de hoek (Bothastraat) nog een frituurtje.

Ze zijn fier dat ze al een hele tijd een volwaar dige slager zijn die zelf vlees verwerkt van karkas tot gemarineerd koteletje. Ze zijn ook erg blij met hun huisbereide salades. “Echt iedereen komt hier kipcurry kopen,” zegt een stralende Soulayman. Naast de slagerij hebben ze ook een broodjeszaak. Hier laat je je broodje ineens beleggen met één van de salades of vleeswaren

van de slager. Je kan in de winkel broodjes kopen of vooraf bestellen. Ze leveren ook broodjes aan heel wat bedrijven. Tot slot kan je bij El Chiko ook terecht voor groenten en fruit. Veelal seizoensproducten die ze zo snel mogelijk van het veld in de winkel proberen te krijgen. “Een evenwicht tussen duurzaam en betaalbaar. Dat vinden wij erg belangrijk,” zegt Soulayman.

Sinaasappelpersmachine

Ze zijn bij El Chiko ook trots op hun pionier schap. “Wij zijn graag trendsetters. Zo hadden we de eerste sinaasappelpersmachine op de baan,”

vertelt Soulayman. Dat ze al zo lang bestaan, schrijven ze zelf toe aan bewust ondernemer schap en vooral aan hard werken. “Het zijn hier lange dagen, intensief werken in koude tempe raturen… Je moet er echt voor willen gaan! Dat doen wij dan ook met ons team van 9 mensen.”

Tot op vandaag zijn ze blij met hun locatie op de baan. Zo zijn erg fier op hun zeer gemengd klantenbestand, uit Borgerhout maar ook daar buiten. Van de slechte reputatie die de baan wel eens kende, hebben ze nooit last gehad. Ze vinden het wel belangrijk dat iedereen, ook alle handelaars, hun steentje bijdragen aan de baan. Zelf doen ze dat onder andere door de stoep ter hoogte van hun pand schoon te houden. “De brede hoek nodigt helaas wel eens uit tot sluik stort. Dat ruimen we gewoon snel mee op,” vertelt Soulayman. “Weet je, eigenlijk is de baan ook een beetje een dorp. Mensen zorgen voor de buurt, de straat en voor mekaar. En daar dragen wij als handelaar graag ons steentje toe bij.”

Halal

Bij El Chiko verkopen ze niet alleen halal vlees, maar dragen ze die halal gedachte bewust ruimer uit. Door eerlijke producten te verkopen en faire handelaars te zijn, maar ook door te zorgen voor hun klanten en de buurt. “We streven er naar om een meerwaarde te zijn voor de buurt.” Erg blij zijn ze ook met de initiatieven zoals Borgerrio of de Reuzenstoet waar ze steeds een kraampje hebben. “Er kunnen niet genoeg van zo’n activiteiten zijn,” is hun overtuiging. Door tijdsgebrek zijn ze zelf niet actief in de handelaarsvereniging, maar ze zijn wel dank baar voor wat die voor de baan doet. “Het is

fijn dat er op de baan initiatieven zijn naar alle culturen toe. Er hangen zowel ramadanvlaggen als kerstlichtjes. Geweldig toch!”

Wat op de baan voor hen nog beter kan, is meer variatie en minder imitatie. “Als er iets succesvol is, zie je plots veel gelijkaardige zaken verschijnen. Helaas soms zonder duurzaam plan waardoor vele winkels ook weer snel terug verdwijnen. Dat is jammer!“ Soulayman raadt jonge ondernemers zeker aan om een zaak te starten op de baan. Zorg voor een sterk plan en goesting om hard te werken. “Met een uitgewerkt en uniek concept maak je hier zeker een goede kans om een stabiele zaak uit te bouwen!”

“Er hangen zowel ramadanvlaggen als kerstlichtjes. Geweldig toch!”

Jan Daniels

2004

Jan Daniels begon in 1987 als gerant bij Pressshop. In 1989 nam hij samen met zijn vrouw de zaak over. Jan begon in 2001 ook nog een been houwerij. Eigenlijk was het zijn bedoeling om de krantenwinkel over te laten. Want een kranten winkel, dat is 6 dagen per week, met lange werk dagen. Niemand durfde de stap te zetten. In die tijd had Borgerhout geen al te beste reputatie. De heraanleg van de baan in 1996 was volgens Jan niet bepaald een succes.

Dus combineerden Jan en zijn vrouw twee zaken: hij in de beenhouwerij op de Turnhoutsebaan 243 en zijn vrouw in de kranten winkel op de Turnhoutsebaan 313. Gemakkelijk was dat niet. Tot hij in 2004 een bod kreeg op de beenhouwerij. Jan twijfelde niet en nam het bod met twee handen aan, wetende dat dit het einde van de beenhouwerij betekende. Daarmee verdween in 2004 de laatste van een oude gene ratie slagers van de Turnhoutsebaan. Eerder sloten al bekende zaken als ‘t Klein Beenhouwerke of Van Raemdonck de deuren. Ooit was Borgerhout de gemeente met de meeste beenhouwerijen. De taksen waren hier lager dan in Antwerpen en het slachthuis was dichtbij.

Jan bleef de krantenwinkel wel uitbaten. Hij begon er ook een sigarenshop en specialiseerde zich in de verkoop van speciale whisky’s. De

verkoopcijfers en winstmarges van kranten winkels daalden in die jaren sterk, o.a. door de stijgende online verkoop. Vandaar deze verande ring. Door ziekte moest Jan echter stoppen. Eind 2017, begin 2018 kon hij zijn zaak overlaten. Jan was ook sterk actief binnen de handelaarsvereni ging. Na de heraanleg van de Turnhoutsebaan in 1996 organiseerde Voorstad een eindejaarsactie. Hoofdprijs: een auto. Toen kon dat nog…

Ondertussen telt de Turnhoutsebaan opnieuw enkele (halal) slagerijen.

Op nummer 243 vind je nu Aziatisch eethuis Miyazu.

Op nummer 313 vind je nu Zabi Xpress Shop / Dagbladhandel Het Steen.

“Ik zag de ene kroeg na de andere verdwijnen. De Griffier bleef”

Luc Delval

2006

Veel cafés zijn er vandaag niet meer te vinden op de Turnhoutsebaan. De Griffier is één van de laatste. Uitbater Luc Delval telt zijn dagen af. Dat belet hem niet om er nog geregeld een feestje van te maken.

“Dit café is een bruine kroeg. Ik kom hier van rond het jaar 2000. Mijn uitgaans leven situeerde zich toen voornamelijk aan de andere kant van de baan, meer richting Stenenbrug. Deze kant, vanaf het Laar, was meer voor het chiquere volk.

De Turnhoutsebaan barstte toen van de cafés. Je kon van de ene kroeg naar de andere gaan, overal één pint drinken en toch ladderzat thuiskomen. Ik zag de ene kroeg na de andere verdwijnen. De Griffier bleef. Op de lange duur werd dit ons stamcafé. Toen het in 2005 stond over te nemen, aarzelde mijn toenma lige vriendin niet. Het café was haar droom. Ze verkocht er toen zelfs haar huis voor. Na een jaar kon zij het niet meer aan en begon ik in het café te werken. Ik was toen werknemer bij Martens en legde parketvloeren. Toen we uit elkaar gingen, nam ik het café volledig van haar over.

Het café draait nog steeds goed. Ik heb toffe en trouwe klanten, al komen ze wat minder. Door de stijgende energieprijzen komen de mensen minder buiten. Het eerste waarop ze

besparen, zijn uitgaven in de horeca. Corona betekende veel miserie voor de hele Belgische horeca. De dag voordat het café moest sluiten door de eerste coronagolf in maart 2020, ben ik geopereerd aan kanker. Ik heb toen wel een goede herstelperiode gehad. Toen ik me weer beter voelde, hebben Sandra en ik het hele kot van boven tot onder opnieuw geschilderd. Tijdens de tweede golf verkochten we soep, koffie en thee. Dat hielp ons wel. Na corona hebben de klanten een crowdfunding gedaan voor ons. Dat is echt wel binnengekomen en waarderen we nog steeds enorm.

Ik beleef veel leuke momenten hier. Borgerrio of de Reuzenstoet, dat is elk jaar één groot feest waar ik enorm naar uitkijk. Mijn allermooiste herinnering is dat ik mijn huidige partner Sandra hier leerde kennen. En vroeger was het carnaval met de Feestmutskes, die hier hun stamkroeg hadden, ook zeker een hoogtepunt. Dat was altijd heel plezant. De supportersclub ‘Rood en Wit, Borgerhout’ heb ik zien uitgroeien van 6 leden naar 152! Die club bestaat dit jaar 100 jaar en dat gaan we groots vieren. Daar kijk ik nu al heel erg naar uit. Momenteel is het plan om daarna met pensioen te gaan, maar er ligt nog niks concreet vast.”

Dochter Fatima Daflaoui

“We hebben altijd onze boterham verdiend op de Turnhoutsebaan”

2006

“Ongeveer 20 jaar al heb ik een non-food winkel op de Turnhoutsebaan” vertelt Hassan Daflaoui. “Ik kom van de Brederodestraat, maar de winkel bleek daar te klein om een mooi assortiment aan te bieden. Toen dit pand op de Turnhoutsebaan vrijkwam, verhuisden wij naar hier. Fatima stapte na haar studies, op 19- jarige leeftijd, mee in de zaak. De winkel draaide goed, maar door het invoeren van de lage emissiezone daalde mijn zakencijfer sterk. Wij kregen veel klanten van buiten Antwerpen, maar door de lage emissie zone verloren wij veel klanten aan de Abdijstraat. Die straat heeft gelijkaardige handelszaken zoals de onze. Ik hoor dit ook van collega’s over bijvoor beeld kledingzaken. Sinds corona kwam, is het nog steeds behelpen. We mogen tevreden zijn als we onze kosten kunnen betalen. We hoopten dat na corona alles terug in orde kwam, maar nu zitten we met de energiecrisis. Daardoor moeten we alles duurder aankopen en verkopen. Momenteel zijn de arti kelen die wij verkopen, zoals huisraad en deco ratie, het laatste waar mensen aan denken. Op dit moment zien we de toekomst even somber in.

Toch eindig ik graag met een positieve noot: aan alles komt een einde… ook aan deze ener giecrisis. Het belangrijkste zal zijn dat we dit overleven. Dan ziet de toekomst er weer goed uit. Want we hebben altijd onze boterham verdiend op de Turnhoutsebaan.”

Terwijl de 300ste Reuzenstoet verstoord wordt door een betoging, herdoopt de handelaarsvereniging zich trots tot Boho2140 - waar winkelen werelds is.

“Als je alles bekijkt is er toch weinig leegstand en leeft de baan wel”

Inge De Leersnijder

2012

Vlak naast de Carrefour, op de hoek met de Schoenstraat, bevindt zich al sinds jaar en dag een opticien. Paul Borghs begon de zaak in de jaren 1970 onder de naam Tri-optiek.

“Ik begon daar als stagiaire”, vertelt Inge. “Ik deed ook wel eens vervanging in andere optiekwinkels, maar telkens ik terug in de winkel van Borgerhout kwam, voelde ik mij er thuis. Ik vond de sfeer in Borgerhout altijd top en had een goede band met de klanten.”

Paul en Inge werden een koppel en stapten in het huwelijksbootje.

“De periode rond de heraanleg van de baan in 1996 was een moeilijke tijd. Minder parkeerplaatsen langs de baan en Borgerhout dat altijd maar negatief in het nieuws kwam. Dat was niet bevorderlijk voor de verkoop. Toen Paul in 2012 plots stierf, overwoog ik even om samen met onze dochter Margot een interieurzaak te combineren met een optiekwinkel. Uiteindelijk bleef ik toch in Borgerhout. De laatste jaren is er toch terug een revival. Er komen meer jonge gezinnen in Borgerhout wonen en dit heeft ook zijn invloed op de verkoop. De baan is in al die jaren veranderd. Als je alles bekijkt is er toch weinig leegstand en leeft de baan wel. De vele initiatieven en evenementen dragen daar ook toe bij. Dit is een buurt die leeft.”

Denise Haesendonkx & Rudi Jordens

2013

In 1987 nam Denise Haesendonkx de lingerie winkel over op de Turnhoutsebaan 385. Een 40-tal jaar daarvoor waren de uitbaters familie De Wit. De zaak was gekend voor nachtlingerie. Denise breidde dit uit met corsetterie. De naam van de zaak bleef Berty De Wit. Haar man Rudi Jordens sloot meteen aan bij de handelaarsvereniging. Hij was achtereen volgens bestuurder, penningmeester en secretaris. Patrick Kennis was de toenmalige voorzitter.

Zes jaar later kochten ze een pand op nummer 299, recht over De Roma. Daar zat tot dan een apotheek. Het handelspand renoveerden ze volledig. Op 13 november 1992 opende de vernieuwde zaak. Een dag later ging een paar panden verder fotowinkel Focinac op nummer 281 open.

Denise komt uit Schilde, maar voelt zich thuis in Borgerhout. Gezelliger en volkser dan de stad! Ze krijgt in de loop van de jaren ook meer en meer vrouwen én mannen met allochtone roots over de vloer. Over de rellen in 2002 getuigt Denise in Gazet van Antwerpen (7/12/2002): “De woensdag na de rellen stond er een oudere allochtoon wat onwennig te drentelen in mijn winkel tussen de bh’s en slipjes. Madame, ik ben gisteravond voor uw etalage gaan staan. Ik heb gezegd dat ze hier niks mochten kapot doen, want dat gij een goede madame zijt.” Dit typeert ook Borgerhout in die jaren.

Denise is met pensioen sinds augustus 2013. Ze verkochten hun pand aan El Chiko die er een volledig nieuw gebouw op trokken. Daar zijn nu nog steeds een beenhouwerij met kipspecialiteiten en een groenten- en fruitzaak gevestigd (El Chiko).

Rudi ondernam vanuit de handelaarsvereniging tal van acties om de buurt in een positief daglicht te stellen. Samen met Alain Herremans van Kitty, Jan gazet en Patrick Kennis. Eén van die acties leidde, na de vakantiemarkt, in 2007 tot de aller eerste Borgerrio. Eerst als samenwerking van de handelaarsvereniging met het EcoHuis, twee jaar later samen met het District Borgerhout. Vandaag is Borgerrio uitgegroeid tot één van de meest succes volle evenementen in Borgerhout.

Op dit adres vind je nu: beenhouwerij El Chiko.

“Ze houdt nog altijd van die levendige baan”

Sylvie Eykens en Lydia Goovaerts

2017

Twee kledingboetieken sluiten

Boetiek Godri

Als 18-jarige komt Lydia Goovaerts in Bor gerhout wonen. Ze werkt in een apotheek als assistente (ze heeft gestudeerd voor laborante), maar de mode spreekt haar meer aan. In 1972 opent ze samen met een tante kledingzaak Boutique Godri. In die tijd is de Turnhoutsebaan dé straat om een zaak uit te baten. Ze komen van heinde en verre naar hier. In de jaren 2000 gaat het minder goed en verlaten veel betere zaken de baan. De concurrentie van online shoppen en een overval zijn er uiteindelijk teveel aan. In 2017 houdt Lydia het voor bekeken en gaat ze met pensioen. Vandaag zou ze op de Turnhout sebaan geen winkel meer uitbaten. De mobiliteit ligt te moeilijk en een kledingzaak als Godri zou beter passen in de stad of een shoppingcentrum, meent ze.

Boetiek Sylvie

Ook Sylvie Eykens studeerde voor laborante. Haar moeder heeft echter een naaiatelier. Sylvie doet retouches voor haute couture merken. Zo ontstaat haar interesse in mode. Sylvie woonde boven de toenmalige GB. Wanneer er schuin over haar appartement een mooi pand te huur komt, begint ze er in 1974 met boetiek Sylvie. De zaken gaan zo goed dat ze het pand naast haar deur kan kopen (voorheen boekhandel De Toe komst). Ze verhuist haar boutique naar dat pand en komt er wonen in een zeer mooie woning met een tuin. Eind 2018 gaat ze met pensioen. Net als Lydia kreeg ook Sylvie te maken met een overval. Voor kledingzaken als de hare, die mikken op het duurdere segment, ziet ze geen plaats meer op de Turnhoutsebaan. Ze woont hier nog altijd met evenveel plezier, want ze houdt van die levendige baan.

Op dit adres vind je nu: IRComputers.

“De vele regels voor de uitbating van een feestzaal deden mij de das om” Denisa Teglas en Angela

2018

Gedaan met feesten in Bar Venetia

“In 1989 kwam ik vanuit Roemenië naar Brussel. Een jaar later werd mijn dochter Denisa geboren. Toen zijn we naar Antwerpen verhuisd. In die tijd werden Roemenen aanzien als zigeuners en was het zeer moeilijk om een woning te vinden. Op de arbeidsmarkt was het al niet veel beter. We huurden een zolderkamer in de Jaak De Braeckeleerstraat en bedelden aan de Aldi of de Lidl om te overleven. Wij weten perfect wat het is om hier aan te komen met niets… Toen ik hier aankwam had ik amper 20 frank op zak.

Uiteindelijk kon ik beginnen in Taverne Venetië van Fina. Eerst als poetsvrouw, dan in de vestiaire en later mocht ik mee opdienen. In 2004 kon ik met mijn spaargeld 25% van de aandelen kopen zodat ik mede-eigenaar werd. Een goede zaak, maar er waren ook nadelen aan verbonden. Blijkbaar had Fina schulden opgebouwd en moest ik juwelen verkopen om haar schulden te betalen. In de volgende jaren kon ik telkens aandelen bijkopen tot ik eigenaar werd van de zaak. Ik veranderde de naam in Bar Venetia.

Fina trok vroeger veel Poolse bezoekers. Regelmatig doken er problemen op met nacht lawaai, dronken mensen, vechtpartijen... Door een andere aanpak heb ik dit na verloop van tijd kunnen veranderen. Er kwamen groepen spelen zoal Katastroof of Filet d’Anvers. Dat was een

groot succes. Het waren gouden jaren, maar ook lange werkdagen van vrijdagavond tot zondag namiddag. Dat had invloed op mijn gezondheid. De regels werden er ook niet gemakkelijker op. Toen in 2014 brouwerij Haacht mijn uithangbord kwam weghalen, was dit een dieptepunt. Gelukkig kocht Mich van de Krak (Turnhoutsebaan 199) het pand en kon ik een herstart maken. Uiteindelijk deden de vele regels voor de uitbating van een feestzaal mij de das om. Op 12 december 2018 stopte ik gestopt met pijn in het hart, maar mijn gezondheid ging zwaar achteruit door de stress.”

Op dit adres vind je nu: restaurant The Garden.

“Wij zorgen voor een uniek concept”

Noman Tariq

Restaurant Nawaab opent als buffetrestaurant

De Turnhoutsebaan telt heel wat eetgelegen heden. De meeste zijn snackbars. Toen de broers Noman en Owas Tariq hier in 2018 neerstreken, kozen ze bewust voor een ander concept: een Pakistaans/Indisch buffetrestaurant. Nawaab is de naam en betekent letterlijk: koninklijk.

Noman Tariq is van Pakistaanse afkomst en is sinds zijn 8 jaar in België. Hij groeide op in Antwerpen-Noord, maar Borgerhout was voor hem geen onbekend terrein. Hij liep school op de Turnhoutsebaan bij Sint-Agnes (nu IMS). Noman en Owas waren eigenlijk voorbestemd om een restaurant te openen. Ze komen uit een familie van koks en restauranthouders. Hun vader was lang eigenaar en kok van het Pakistaans/Indisch restaurant Sangam, niet ver van Borgerhout, op het De Coninckplein in Antwerpen.

Buffetresraurant

In augustus 2018 openden Noman en zijn broer Owas, met steun van de familie, buffet-res taurant Nawaab. Daar kan je nu koninklijk genieten van kruidige gerechten (halal en met ook een vegetarisch aanbod) aan een demo cratische prijs. Alcohol schenken ze niet, maar er is keuze uit talrijke andere lekkere drankjes. Probeer bijvoorbeeld eens een mango-lassi. Ze kozen bewust voor de formule van een buffetrestaurant. “Mensen in België zijn vaak nog niet vertrouwd met de Pakistaanse keuken. Op deze manier kunnen ze van alles wat proeven en

ontdekken wat ze lekker vinden“, vertelt Noman. Een buffetrestaurant biedt nog andere voordelen. Je kan makkelijk grote groepen bedienen en dus staan ze bij Nawaab ook te popelen om feestjes te verzorgen. Zij zorgen voor een snelle bedie ning zodat ze heel wat bezoekers van De Roma aantrekken die mooi op tijd in de zaal klaar zitten voor hun voorstelling.

Levendige straat

Voor ze hun zaak hier openden, deden ze grondig onderzoek naar wat voor hen een goede locatie zou zijn. En zo kwamen ze op

de Turnhoutsebaan terecht. Toen Noman en Owas op een mooie dag het pand te huur zagen staan, twijfelden ze niet. Ze kozen voor de baan om verschillende redenen. De Turnhoutsebaan heeft niet zoveel echte restaurants – er zijn vooral snackbars – en sowieso was er niets Pakistaans. Er leek dus wel ruimte voor hun specifieke project.

Ze hebben ook heel wat klanten van buiten Borgerhout, zelfs uit Nederland. Mensen die de buurt kennen komen met de fiets, een veloke of de tram. Als je boven komt aan halte Zegel sta je bijna binnen bij Nawaab. Mensen die van verder met de auto komen, klagen wel eens over het gebrek aan parkeerplaatsen. Een parkeergarage aan de Singel zouden ze bij Nawaab wel fijn vinden.

Dromen

Daarnaast kennen en appreciëren ze de baan om verschillende redenen. Ze wisten dat de slechte reputatie plaats had gemaakt voor een levendige straat, met veel volk en veel passage. Pluspunten voor een restaurant! Er zijn ook de leuke initiatieven zoals Borgerrio en de Reuzenstoet die mensen aantrekken en het is een multiculturele buurt. “Elke avond zitten er heel andere klanten in ons restaurant. Het is telkens weer een verrassing wie we mogen bedienen. Je ziet zeker in onze klanten de wereld en die diver siteit vinden we heerlijk.”

Onze klanten zijn Borgerhoutenaren waarvan er velen ook gebruik maken van de take-away service van Nawaab. “Geen zin om te koken? Dan zorgen wij voor een lekkere maaltijd bij jou thuis.” Een positief overblijfsel van corona, een moeilijke periode die ze bij Nawaab best goed doorstaan hebben.

Noman was 24 toen hij de zaak opende. Dat is jong, maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Hij is blij dat hij zo jong de stap durfde en kon zetten. Hij moedigt jonge ondernemers zeker aan om zijn voorbeeld te volgen. Ook op de Turnhoutsebaan. “Zorg voor een uniek concept. Of voeg iets speciaals toe aan je zaak wat anderen niet hebben. Dan komt het goed!” Ondertussen dromen Noman en Owas van uitbreiding, van meerdere zaken… Maar Borgerhout en de baan verlaten? Daar denken ze niet aan!

“Elke avond zitten er heel andere klanten in ons restaurant”

2018

Oh Mammi verwelkomt alle mama's

Vol goede moed nam Boudhir Ahlam in 2018 deze baby- en kinderwinkel over waar alles voor baby’s en kinderen tot 12 jaar aan betaalbare prijzen te vinden is. Boudhir kwam op haar 27ste vanuit Marokko in Antwerpen terecht. De weg naar de Turnhoutsebaan ontdekte ze al snel.

“Als wij thuis iets nodig hadden, bezochten we de Turnhoutsebaan. Toen de winkel op de Turnhoutsebaan stond over te nemen, twijfelde ik geen moment. Ik had daarvoor een winkel in de Abdijstraat en daar is de sfeer helemaal anders. Ik ben super blij dat ik naar hier ben gekomen. De sfeer is hier heel goed. Alle culturen komen hier samen. De straat is goed bereikbaar met bus en tram. De Turnhoutsebaan heeft nog veel groeimo gelijkheden. Meer en meer zaken beginnen zich hier terug te vestigen. Hoe meer verschillende zaken en mensen zich hier vestigen, hoe diverser onze klanten. Ik hoop dat we met zijn allen van de Turnhoutsebaan een fijne winkelstraat blijven maken.”

“De centrale ligging van ons district is zeker een pluspunt”

Samir Hlalouch

Opnieuw een schoenwinkel op de baan

Samir Hlalouch: “Ik ben geboren in Borgerhout en heb hier altijd gewoond aan het Koxplein. Het ondernemen kreeg ik mee van mijn grootvader. Toen ik 12 jaar was, hielp ik al mee om een spaar centje bij te verdienen. Een 15-tal jaren geleden opende ik pop-up winkels in enkele zijstraten van de Turnhoutsebaan, zoals de Helmstraat en Eliaertsstraat. Zo kon ik snel ontdekken wat aansloeg bij de klanten. Ik verkocht er schoenen en kledij.

Vier jaar geleden opende ik de Schoenenoutlet op de Turnhoutsebaan. Ik heb ook een pop-up schoenenwinkel in het shoppingcentrum van de Groenplaats. Met superstunts vooraan in mijn winkel zoals 3 paar sportsokken voor 2 euro, probeer ik klanten binnen te lokken. Vroeger deden we huis-aan-huis promotie met flyers. Vandaag zijn we zeer actief op sociale media en kunnen klanten online bestellen.

We zien in onze zaak een heel divers publiek. Iedereen vindt de weg naar de winkel. We zitten in een heel multiculturele buurt en als handels zaak moet je je daaraan aanpassen. De laatste jaren zie ik ook terug veel jonge gezinnen in Borgerhout. De centrale ligging van ons district is zeker een pluspunt. Je zit zowel dichtbij de stad als de randgemeenten.

Als ze de baan in de toekomst heraanleggen, hoop ik op een vergroening. Milieu is een belang rijk thema voor de toekomst van onze kinderen. De baan kan dan misschien terug wat speciaal zaken aantrekken. Nu is de diversiteit in winkels soms ver te zoeken.”

Schoonheidssalon Womencare opent

Van een beduimelde nachtwinkel een uitnodi gend schoonheidssalon maken. Dat was meteen de eerste make-over waar Hayat Ashad in 2018 aan mocht beginnen. De zakken chips en diep vriespizza’s maakten plaats voor schoonheids behandelingen: pedicure, manicure, gelaatsver zorging, ontharing, massage,.... Zo’n nachtwinkel omtoveren tot een schoonheidssalon bleek een serieuze investering.

“Ik zocht niet direct een pand op de Turnhoutsebaan,” vertelt Hayat. “Toen mensen mij erop wezen dat hier een pand leegstond, waagde ik toch de sprong. Ik ben in Borgerhout geboren. Dit is mijn thuishaven. Voor mij was het evident dat ik hier een zaak zou opstarten. De bereikbaarheid en diversiteit van de baan trekken me aan. Hier kan ik een breed publiek bereiken. Dames van alle origine bezoeken mijn zaak. Er is hier veel passage en dus veel kans op mensen die je zaak bezoeken. Ik hoop dat we in de toekomst blijven groeien. Hopelijk blijft Borgerhout met zijn Turnhoutsebaan een fijne plek om te winkelen en zich volledig te laten ontspannen in mijn zaak.”

2019

Op 28 september 2019, op de dag dat de reuzenstoet door Borgerhout trok, opende in het oud-Vredegerecht op de Turnhoutsebaan BorGerHub. In de zaal achteraan zat vroeger de bib van Borgerhout, nu huist er een concept store. BorGerHub is veel meer dan een winkel, vertellen drijvende krachten Froya Deryckere en Sarah Neirinckx.

Froya Deryckere

“Hoe ik hier terecht gekomen ben? Dat weet ik nog heel goed. Ik woonde hier in de buurt. Eigenlijk net in 2060, waarvan de grens door onze straat loopt. Ik kom uit een ondernemersgezin. Mijn ouders zaten ook in de handelaarsvereni ging. Ik beleefde het verval en de verloedering. Dat deed mij gewoon zeer omdat je weet dat hier allemaal mensen achter zitten die keihard werken. Eén van mijn dromen was om terug een mooie en aangename straat te maken van de Turnhoutsebaan. Ik werkte bij Starterslabo in het Mundo-A gebouw. Daar leerde ik Sarah Neirinckx kennen. Districtsburgemeester Marij Preneel vroeg me om eens met haar te praten, omdat er iets moest gebeuren met dit gebouw. Het oud-Vredegerecht stond toen leeg.”

Koffiebar

“Ik zag hier direct de mogelijkheid om onder nemers een kans te geven. Het is niet simpel om als ondernemer te starten en zeker niet de zoektocht naar een locatie. Dat is een enorme hap uit je budget. Zo ontstond al snel het idee om hier een conceptstore te maken voor star tende, lokale ondernemers. Het plan was om hier ook co-workingplaatsen te maken en zaaltjes te verhuren. Daar hoorde ook horeca bij. De beste gesprekken tussen ondernemers gebeuren nog altijd tussen pot en pint... Oorspronkelijk dacht ik aan een theehuis. Ik hoopte in die pool van star tende ondernemers wel iemand te vinden, maar niemand durfde. Het was hier een kale hal waar je wel wat moest improviseren om er iets van te maken. En toen zei mijn partner Mark: “Ik wil dat wel doen, want mijn job is juist afgelopen.” En zo kwam hier een koffiebar.”

Starterscoach

“Als starterscoach probeer ik met mensen mee te zoeken naar hun echte droom en passie. Veel mensen willen een winkeltje beginnen, maar ik vraag hen waarom? Is dat bijvoorbeeld omdat je graag met mensen bezig bent? Dan maak ik een

ondernemersplan van op maat van die persoon. Ik begeleid evengoed mensen die al begonnen zijn, maar vastzitten. Dan spit ik uit waarom de zaken niet goed gaan.”

de coronalockdown in 2020. Ze wandelden eens een andere weg en passeerden hier. Ondertussen hebben we een vast cliënteel. Vooral mensen uit de buurt, maar op zaterdag komen ze als eens van Zurenborg tot hier om hun koffietje te drinken. Dat is een leuke evolutie. Dat zijn mensen die vroeger naar de stad trokken op zaterdag en nu naar Borgerhout omdat ze het hier ook tof vinden. Die klanten gaan niet meer naar de stad als ze snel een cadeautje nodig hebben, maar komen naar hier.”

Bar+Plant

Zurenborg

“Aanvankelijk was het moeilijk om klanten naar BorGerHub te krijgen. Ze verwachten ons hier niet, want het is een atypische plek. Het duurde even voor mensen de weg vonden. Eigenlijk hebben veel mensen ons ontdekt tijdens

“Van klanten hebben wij een super gemengd publiek. Tijdens de lockdown zijn we begonnen met hier planten te verkopen. Op 4 mei 2020 was dat. Ik baatte vroeger al een bloemenwinkel uit aan de kathedraal. De driehonderd verschil lende culturen die in Borgerhout leven, krijgen wij sindsdien over de vloer. Ook veel oudere mensen. Ook mensen met een klein budget. Ik probeer daar in mijn plantenkeuze rekening mee te houden. Ik heb hier altijd betaalbare planten staan, zodat er voor iedereen een plantje is. Dat houdt het laagdrempelig. Planten brengen enorm veel herinneringen naar boven bij mensen – “dat plantje hadden wij vroeger thuis staan”. Je merkt dat ze in andere culturen nog veel meer over planten en kruiden weten. Planten werken enorm verbindend. En wie hier de drempel overstapt –de planten staan tot buiten – wandelt ook door naar de conceptstore achteraan.”

“Eigenlijk hebben veel mensen ons ontdekt tijdens de coronalockdown in 2020”

Sarah Neirinckx

“Ik woonde 25 jaar in Afrika en in Azië. Ik studeerde Afrikaanse talen en culturen en ontwik kelingssamenwerking. Ik leerde in het buitenland heel veel bij omdat je door een andere bril naar de realiteit kijkt. Je leeft in een andere context en moet je vertrouwde denkkader loslaten. Daarom voel ik me altijd verbonden met mensen die ergens anders vandaan komen.”

Diversiteit

“In 2013 kwam ik terug naar België en belandde ik in Borgerhout. De diversiteit hier trok me aan, maar ik schrok ervan hoe weinig er gebeurde met het potentieel daarvan. Voor mij was dat een superrijke ervaring in het buiten land, maar hier werd dat enorm onderbenut. Dat mensen verschillende perspectieven hebben, vind ik super boeiend. Daarmee wilde ik aan de slag. Ik herschoolde me tot coach. Ik wilde een plek creëren waar mensen met verschillende wortels een thuisgevoel hebben en hun kennis en ervaringen delen met elkaar.”

Hubs

“Het duurde heel lang voor ik zoiets vond. Tot ik Molengeek leerde kennen, een organisatie uit Molenbeek die IT-opleidingen organiseert en jongeren aan werk helpt. Na een hackathon in het districtshuis van Borgerhout diende ik samen met hen een project in om hier een werking op te starten. Na vier jaar zoeken, kwamen we in

dit gebouw terecht. Dit is het oud-Vredegerecht van Borgerhout. Vandaag is het eigendom van AG Vespa, de vastgoedbeheerder van de stad Antwerpen. We zitten hier in het kader van leeg standsbeheer. Elke drie maanden kunnen ze ons buitenzetten. Die onzekerheid nemen we erbij, want het leven is onzeker… We hebben dit nu en maken er het beste van voor de periode dat we hier zitten. Ondertussen zitten we hier al meer dan drie jaar. Als het hier gedaan is, vinden we zeker iets anders.”

Kunstenaars

“Hubs, zoals BorGerHub, zijn op zich niet uniek. Je vindt er over heel de wereld. Ik maakte er in Afrika kennis mee. In Oeganda vind je de grootste hub van heel Oost-Afrika. Typisch is dat je werkt met de sterktes van mensen, buiten de klassieke structuren van loondienst of van organisaties die vast zitten in een bepaalde kijk. Voor BorGerHub betekent dat ook kijken naar de kunstenaars in de buurt. In Borgerhout zijn er heel veel creatievelingen. De vibe is vergelijk baar met de makerslabs die je overal vindt – ook in Afrika. Het gaat altijd om mensen die op zoek zijn naar zingeving en relevantie in hun leven en op een andere manier willen ondernemen. Ook bij ons was de tijd daar rijp voor.”

Conceptstore

“In BorGerHub krijg je alle vrijheid om dat te realiseren. Hier is ruimte voor verschillende ideeën. In de winkelruimte beneden huur je voor een laag bedrag een tafel om je eigen producten te verkopen en help je de winkel mee openhouden.

(ondertussen tellen we 58 deelnemers). Er is ruimte om te experimenteren zonder meteen grote kosten te maken. Alles wat we hier verkopen, is fair trade: lokaal geproduceerd, ecologisch of sociaal. Het is mooi om te zien hoe je die mensen ziet groeien. Iedereen heeft hier wel zijn verhaal. Het is de wereld in het klein, met Clara uit Italië die slow food verkoopt uit Noord-Italiaanse dorpjes die zo weer een lokale economie krijgen. Of Trees die spulletjes van fair trade coöperatie Femimain uit Marokko aanbiedt, of Maryna uit Indonesië die meubels importeert van lokale designers uit kleine dorpjes die werken met duurzaam materiaal.”

Stuyfplek

“Mensen die zo in verschillende werelden thuis zijn, begrijpen ook de relativiteit van zaken. Want die krijgen van het thuisfront allerlei advies hoe ze dingen moeten aanpakken. En daar maken ze hier zelf dan een goede mix van. Ze staan er niet alleen voor. Op onze connectortafels via de Stuyfplek ontmoeten mensen elkaar om ideeën af te toetsen of om raad te vragen. De kunstenaars die wij hier aantrekken zijn heel sociaal voelend. Tijdens The Art of Giving worden kunstwerken verkocht ten voordele van goede doelen. Die kunstenaars trekken nu ook, onder een nieuwe naam Returnity, naar Woonzorgcentra om iets voor die bewoners te doen en in interactie te gaan met hen. Ze brengen kunst bij de bewoners en openen de deuren naar kunstliefhebbers omdat ze geloven dat kunst verbindt. Dat kan een workshop zijn, samen kunst ophangen of andere dingen. Verbinding maken, interactie creëren, bruggetjes leggen. Dat is waar het hier om gaat.”

Gelukkig zijn

“Eigenlijk zijn we hier een enorme grote speel tuin voor mensen die op een andere manier willen ondernemen: menselijk correct, rechtvaardig voor het milieu, duurzaam, ethisch verantwoord. Allemaal hebben ze een grote why, die niet gaat over centen verdienen, maar over een betere wereld creëren – hoe wollig dat ook mag klinken. Dat heeft impact, alleen al dat we dit doen en zo een alternatief creëren. Een marktplaats naast het

klassieke economische circuit, zowel voor onder nemers die hier hun tijd en energie in steken en er plezier aan beleven, als voor de mensen die hier iets komen kopen. Zij maken de keuze om dat hier te doen in plaats van op de Meir. Zo maak je consumenten bewust dat het anders kan. Dat is het rimpeleffect, zoals een steentje dat je in het water laat vallen en uitdijt. Mensen die in hun element zitten en met hun passie bezig zijn, zijn gelukkige mensen. En dat voel je hier.”

“Eigenlijk zijn we hier een enorme grote speeltuin voor mensen die op een andere manier willen ondernemen”

“Ik wil dat iedereen zich hier thuisvoelt”

Patsy Van Tilborgh en Kris Vandesompele

2019

Brasserie het Reuzenhof serveert de klassieke Belgische keuken. Een bewuste keuze. Het restaurant bestaat al sinds 2001. Patsy Van Tilborgh maakte in 2019 haar droom van een eigen zaak waar, samen met Kris Vandesompele, al jarenlang de kok van het Reuzenhof.

Patsy Van Tilborgh

“Wij baten Brasserie het Reuzenhof uit sinds 1 april 2019. Als klant kwam ik hier al 18 jaar. Ik gaf hier al mijn kinderfeestjes voor mijn dochter die is geboren in 2001. Wij namen de zaak over van de vorige eigenaar die hier al zat sinds begin 2001. Dit restaurant mocht niet verloren gaan, want de traditionele Belgische keuken vind je niet meer zoveel in Borgerhout.”

Smaken van vroeger

“Toen we de zaak overnamen was ik juist zes weken samen met Kris, die hier al jarenlang kok was en dat doet hij bangelijk goed. Samen gingen we dit avontuur tegemoet. We waren nog geen jaar open toen de coronalockdown kwam op 13 maart 2020. Dat was wel spannend, ook als relatie test, maar we kwamen er goed door. We serveren hier de klassieke Belgische keuken. Denk aan

een lekkere biefstuk, vol-au-vent of stoofvlees. Ons cliënteel kan dat wel smaken. Niet alleen ouderen, maar ook de jongere generaties – veer tigers en vijftigers – herontdekken de traditionele keuken. Terug naar de smaken van vroeger. Ook gezinnen met jonge kinderen komen hier graag. Niet alleen voor ons kindermenu, maar ook voor onze speelhoek. En onze prijzen zijn betaalbaar!”

Familie

“Ik ben geboren in Borgerhout, maar woonde hier niet altijd. Ondertussen woon ik hier alweer 30 jaar. Ik zie me wel oud worden in het Reuzenhof. Onze job doen we super graag en we hebben een keileuk cliënteel. We hopen dat dit één grote familie kan zijn. Dat mensen zich hier thuis voelen of weten dat ze hier terecht kunnen voor een luisterend oor. Iedereen moet zich hier welkom voelen, of je nu arm of rijk bent. Is uw glas leeg, dan laten we het staan totdat je zelf iets nieuws bestelt. Misschien kan je maar één drankje betalen. Als wij jouw glas wegnemen, voel je je misschien verplicht om te vertrekken en dat wil ik niet. Er komen hier mensen die hun centjes sparen om ook eens in gezelschap te zijn. Ook die klanten zijn voor ons belangrijk.”

Snoep en thee

We hebben nog heel veel dromen met deze zaak. Zo zouden we achteraan graag een glazen dak hebben dat open kan in de zomer. Zo creëren we een rustgevende pergolasfeer. Vooraan hebben we een klein terras, maar langs de Turnhoutsebaan eten, is niet zo aangenaam met al dat verkeer. In het Reuzenhof baten we ook een snoep- en theewinkeltje uit. Je kan er verse thee kopen en artisanaal snoep met smaken van vroeger. Dat past volledig binnen het opzet van het Reuzenhof. We hebben wel wat snoe pers onder ons cliënteel. Zo’n echt ouderwets snoepwinkeltje was iets dat we wel misten op de Turnhoutsebaan. Net zoals een boekenwinkel, maar dat vergt een enorm grote investering. Het snoep- en theewinkeltje houden we bewust klein schalig. We zijn sowieso tot 22 uur open. Als de andere winkels al dicht zijn, kan je hier nog een lekker cadeautje scoren.

Reuskens

Het heet hier Reuzenhof en de Reuskens van Borgerhout zijn dan ook alom aanwezig in de decoratie. Mensen die niet van hier zijn, maken zo kennis met onze Reuskens. Ik heb echt een hart voor onze magische Reuskens. De reuzendragers steken hier geregeld hun benen onder tafel – al dan niet met hun rode schoentjes aan – en dat doet ons altijd heel veel plezier. We dromen ervan dat er meer merchandising van de reuzen zou komen: een koekendoos of een theedoos bijvoorbeeld. Veel Borgerhoutenaren zijn fier op hun Reuskens. We denken dat we dat zo nog meer kunnen uitdragen.

Jan Pauwels baatte tot 2019 het Reuzenhof uit

“In 1982 nam ik den Hilton over, een kleding zaak naast café De Griffier en begon daar een café. In 2000 wilde ik naar Griekenland verhuizen, maar dat ging uiteindelijk niet door. Mijn moeder woonde boven het pand van het Reuzenhof. Dat stond al drie maanden te koop. De prijs bleek mee te vallen. In die tijd lagen de prijzen histo risch laag.

We fristen de zaak volledig op en sinds 3 januari 2001 waren we open, inclusief een terras op de baan. We hadden toen één personeelslid: Francine, die kookte. In het begin maakten we alleen klassiekers zoals vol-au-vent, stoofvlees en witloof in de oven. Later kwam André erbij en konden wij onze menukaart uitbreiden met dagschotels. Dat was van in het begin een voltreffer.”

“De prijs bleek mee te vallen. In die tijd lagen de prijzen historisch laag”

Jan Pauwels

Er zijn nog steeds flinke uitdagingen voor de baan, maar het zelfvertrouwen en het optimisme overheersen.

René De Kok

2021

Na 125 jaar gaat De Oude Pik definitief op slot

Na 125 jaar sloot De Oude Pik in 2021 de deuren. De gespecialiseerde ijzer- en slotenwinkel, die tot ver buiten Borgerhout bekend was, vond geen overnemer meer. Zo verdween de oudste zaak –sinds 1896 hier – van de Turnhoutsebaan. René De Kok begon in 1970 als stagiair en nam de zaak in 1971 over van de familie Van Hoeck.

“Ik had graag nog vijf jaar voor tolk gestu deerd, maar mijn verloofde vond dat er brood op de plank moest komen. Ik moest een keuze maken. Ofwel nam ik het asfaltbedrijf van mijn ouders over, maar dat vond mijn verloofde te gevaarlijk. Ofwel kon ik de zaak overnemen waar ik als stagiair werkte. De liefde zorgde er dus voor dat ik De Oude Pik overnam. De overnameprijs was goed. Voor mij leek het de ideale investering.

Dit was een klassieke ijzerwinkel. Wij verkochten alle doe-het-zelf producten, van kleine schroefjes tot gespecialiseerde machines. We volgden alleen de betere merken, want wij wilden kwaliteit verkopen. De zaak was hier al sinds 1896. Een geves tigde waarde dus. In de jaren 1970 waren er hier nog veel mooie meubelzaken, cafeetjes, boetieks…. de Turnhoutsebaan leefde. Een kasseiweg waar de tram op bulderde. Parkeerproblemen waren er niet. Onze baan heeft verschillende periodes meegemaakt. Grote veranderingen komen op een moment dat er werken zijn. Dan waren de meeste zaken meer dan een jaar bijna niet bereikbaar. Veel winkels zijn daar aan ten onder gegaan. Wij konden door een creatieve oplossing, ondanks een grote omzetdaling, toch blijven doorwerken.”

Sloten en sleutels

“De komst van magazijnen als Hubo, Gamma of Blokker deden ons ook pijn. Consumenten bleken gemakkelijker de weg naar daar te vinden voor kleine artikelen. Wij specialiseerden ons meer in sloten en sleutels, wat onze redding is geweest. Zo werd De Oude Pik weer een begrip en vonden de mensen terug de weg naar ons. Service en kwaliteit was ons motto. Daar zijn we altijd voor blijven gaan. We hadden ook een eigen slotenservice: mensen konden ons 24 op 24 bereiken als ze niet binnen raakten.

Vandaag zou ik hier geen handelszaak meer beginnen als jonge ondernemer. Ik zou voor een omgeving kiezen met meer parkeermoge lijkheden. Velen parkeren nog altijd graag zo dicht mogelijk bij de winkel. We hebben ook de klanten zien veranderen: veel mensen die de taal niet spraken, die proberen af te bieden op de prijs, terwijl wij altijd voor kwaliteit stonden.

Momenteel wonen wij in Herentals en hebben we geen echte binding meer met de Turnhoutsebaan. Toch wens ik de collega’s op de baan heel veel succes toe. Dat zij met evenveel toewijding en enthousiasme Borgerhout doen leven! Ik draag Borgerhout een warm hart toe, omdat ik de gelegenheid kreeg om hier mijn boterham te verdienen.”

Ali El Moussaoui

2022

SAAMO verhuist hoofdkwartier naar de baan

Het voormalige bankkantoor van BNP Paribas Fortis, waar eerder BAAN neerstreek, wordt waarschijnlijk de nieuwe hub van SAAMO. De maatschappelijk opbouwwerkers – die tot 2021 onder de naam Samenlevingsopbouw opereerden - verhuizen hun Antwerpse hoofd kwartier naar hier. Een gevel van 30 meter breed en binnen een oppervlakte van 800m² én een binnentuin van 170m². Broodnodige ruimte om te bouwen aan een samenleving waar er plaats is voor iedereen. Ali El Moussaoui is stafmede werker bij SAAMO Antwerpen.

Ali: “in 2017 startte SAAMO al een buurt werking op de Turnhoutsebaan 236: SAAMO Borgerbaan. Het was een bewuste keuze om hier een locatie te hebben om meer mensen te bereiken. Dat bleek een groot succes. Waar we vroeger heel outreachend moesten werken, stappen er nu veel mensen zelf binnen. We hebben hier meer contact met de handelaars. Ik voel dat we echt terug binding hebben met de baan.”

Samen op straat

“Zelf werk ik sinds 2010 voor SAAMO. Daarvoor was ik 17 jaar jeugdwerker bij Kras.

Bij SAAMO startte ik met het project ‘Samen op straat’. Mijn werk bij Kras was sterk gericht op vrijetijdsbeleving van jongeren. Met ‘Samen op straat’ bereiken we jongeren die de weg wat kwijt zijn en niet weten waar ze terecht kunnen.

Voor ‘Samen op straat’ hebben we twee professi onele opbouwwerkers in dienst in Borgerhout. Dat is eigenlijk te weinig. Meer inzetten op preventie, op ondersteuning en op hulpverlening kan het leven en samenleven in Borgerhout voor iedereen verbeteren. We hebben een ploeg van 50 vrijwilli gers. Die verwachten ondersteuning en coaching. Mensen spreken mekaar te weinig aan, zowel in positieve als negatieve zin. Als ik in mijn tienerjaren amok maakte op een pleintje, werd ik sneller aange sproken door de buurman en ik respecteerde dat. We moeten terug meer leren praten met elkaar.”

Winkelen

“Ik woonde als kind enkele jaren op de Turnhoutsebaan. Ik heb er nog goede herinne ringen aan, zoals die braderij waar beenhouwerij Van Raemdonck het wereldrecord van langste smos ter wereld wilde breken. Die smos werd in een lange dakgoot gemaakt en nadien mocht iedereen mee smullen… Heerlijk!

Vroeger was er meer diversiteit in winkels en niet in mensen. Nu is het andersom: meer diversiteit in mensen, minder in handelszaken. Toen het bergaf ging met de baan, is er te laat ingegrepen. Als onze moeders en zusters vroeger gingen shoppen, trokken ze niet naar de stad, maar naar de Turnhoutsebaan. Als ik nieuwe schoenen nodig had, vond ik die op de Turnhoutsebaan... Nu gaan mensen naar grote shoppingcentra of kopen ze in webwinkels…. Vandaag leeft de baan weer. Er is weinig leeg stand, de sfeer is goed en dat trekt aan. Er zouden wel wat meer verschillende winkels mogen bijkomen. Om dit aan te moedigen zou de stad

“Als onze moeders en zusters vroeger gingen shoppen, trokken ze niet naar de stad, maar naar de Turnhoutsebaan”

nieuwe handelaars kunnen ondersteunen. Zo zouden ze hun idee voor een zaak meer kunnen laten afhangen van wat de Turnhoutsebaan nog mist. Het kan een middel zijn om meer diversiteit in zaken te krijgen en de zaken ook meer rendabel maken. Een meer divers aanbod zou goed zijn voor de baan, maar ook voor de leefbaarheid van de winkels.

Ik moedig handelaars op de Turnhoutsebaan altijd aan om aan te sluiten bij de handelsvereni ging. Het is goed dat er zo’n verenigingen bestaan. Verenigingen moeten elkaar steunen. Er is een mix van winkels lid van de handelaarsvereniging. Het bestuur bestaat slechts uit een paar actieve leden. Het is moeilijk om dat uit te bouwen. Ook handelaars met migratieachtergrond betrekken bij dat bestuur blijkt moeilijk. De kans bieden om diverser te worden als bestuur is belangrijk. Als die kans er is en het gebeurt niet, dan is dat hele maal niet erg. Belangrijker is dat de kans bestaat en dat is vandaag zo.”

Rellen

“De rellen tijdens de 300ste Reuzenstoet in 2012 waren een absoluut dieptepunt. Al ging dat toen niet om een Borgerhouts probleem. Er was ophef in de wereld over de cartoons rond profeet Mohammed. Een internationaal probleem dus. Er was een oproep voor een niet-toegelaten betoging. Zowel verenigingen, ‘Samen op straat’ als politie in burger waren aanwezig om snel in te grijpen en eventuele oproer in de kiem te smoren. Naar mijn gevoel wachtte de politie vreemd genoeg te lang om snel in te grijpen toen er oproer ontstond. Toen liep het snel uit de hand. Een groep trekt een andere groep aan. Den Drink werd helemaal

afgesloten en het kwam tot een gevecht. Daar zaten ook veel ouderen, moeders en kinderen tussen die met die actie helemaal niets te maken hadden. Iedereen is afgevoerd met bussen van De Lijn. Helaas ook gewone braderijbezoekers. Er is ook een positief verhaal aan deze moei lijke situatie. We staken toen de koppen bij elkaar en keken hoe we zelf meer kunnen doen om dit soort zaken te vermijden. Daaruit zijn de ‘buurtvrijwilligers’ ontstaan. We hebben nu in Borgerhout buurtvrijwilligers tussen 25 en 63 jaar. Zij komen tussen wanneer we signalen krijgen dat er ergens wat leeft. Soms lukt dat, soms niet, maar het helpt. De buurtvrijwilligers schakelen we ook in als helpende handen tijdens fijne initiatieven als Borgerrio.”

“Hoewel ik er niet woon, voelt Borgerhout toch altijd als een beetje thuiskomen”

Charlotte Sierens

2022

De toekomst is verzekerd

Voor veel handelaars is opvolging een groot probleem. Niet voor Joost Sierens. Die weet nu al dat hij over enkele jaren met een gerust gemoed op pensioen kan. Zijn dochter Charlotte en haar man Garry staan klaar om dan in zijn voetsporen te treden. Charlotte Sierens krijgt daarom nu al het laatste woord – toch in dit boek.

Charlotte Sierens

“Ik groeide op in de winkel van mijn ouders. Ik ging in Borgerhout naar school en na school tijd was ik altijd in de winkel aanwezig. Als jonge tiener begon ik in 2004 als jobstudent. Na mijn middelbaar ging ik direct bij mijn papa in dienst. Concrete plannen om de zaak over te nemen zijn er nog niet. We zijn wel geïnteresseerd en heel gemotiveerd. Op dit moment is mijn papa nog altijd zaakvoerder. Zolang hij het schip bestuurt, hebben we geen twee kapiteins nodig. Wanneer mijn papa er klaar voor blijkt, krijgt Carrefour Market Borgerhout een nieuwe Sierens aan het roer.

Sinds een drietal jaren werkt mijn man Garry Lemmens ook mee in de zaak. Wij zijn twee duivels-doet-al en dat willen we later graag samen verder zetten. We hebben ongelooflijk veel geluk dat mijn papa zo van aanpakken weet, zodat onze

zaak continu mee evolueert. Dat geeft ons het gevoel dat we zo verder kunnen.

Ik zie mijn papa super graag en ik ben onge looflijk fier op wat hij allemaal voor de baan en voor onze winkel verwezenlijkt. Ik ben enorm blij dat ik hem nog heb zoals hij nu is en hij zo goed als volledig hersteld is na zware gezondheidspro blemen begin dit jaar.

De Turnhoutsebaan evolueerde door de jaren heen van een mooie winkelstraat tot een straat met minder verscheidenheid aan winkels. En ook de rellen van lang geleden zal ik toch nooit vergeten. Onze straat straalt wel weer positiviteit uit. Hoewel ik er niet woon, voelt Borgerhout toch altijd als een beetje thuiskomen. De reuzen vieren dit jaar hun 310de verjaardag. Naar Borgerrio kijken we ieder jaar reikhalzend uit. Dat is onder leiding van mijn papa opgestart en daar ben ik ontzettend fier op. De positieve sfeer die dan op de baan hangt, is gewoon niet te overtreffen.”

Van HTB over Voorstad tot BoHo2140

Hoe een winkeliersvereniging mee het verschil maakt

Alain Herremans, Yves Lemmens, Patrick Kenes en Joost Sierens

In Borgerhout staat de tijd nooit stil. Als geen ander weten ze hoe belangrijk het is om zich aan te passen aan wijzigende omstandigheden, aan de buurt, aan de bewoners, aan de culturele diversiteit. Wie vandaag wil ondernemen op de Turnhoutsebaan, doet dat met een ander perspectief dan pakweg 20, 30 of 40 jaar geleden.

Die dynamiek houden in de Turnhoutsebaan is voor een groot stuk de verdienste van de lokale winkeliersvereniging. De voorbije veertig jaar bleef die meegaan met de tijd. Dat zie je aan de naam: Boho2140 heette twintig jaar geleden nog Voorstad en nog langer geleden kortweg HTB (of Handelaarsvereniging Turnhoutsebaan Borgerhout). Er zit veel betekenis in die

evolutie van droge afkorting tot hippe naam. Voor deze Stadskroniek brachten we vier (gewezen) voorzitters samen. Vandaag is Joost Sierens (Carrefour) al tien jaar voorzitter van winkeliersver eniging Boho2140 en kijkt hij uit naar opvolging. Alain Herremans (Kitty) was van 1996 tot 2012 zijn voorganger bij Voorstad. Voor hem waren dat Yves Lemmens (fotowinkel Focinac, op deze locatie is nu Bakkerij Zonnebloem) en Patrick Kenes (Stoffenwinkel Kenes-Joris, op deze locatie is nu dagbladhandel Het Steen) bij HTB en later Voorstad.

Tombola

Patrick/Yves: Omdat we niet al onze tijd konden steken in Voorstad

Vier voorzitters van de winkeliersvereniging blikken terug en vooruit op ondernemen op de Turnhoutsebaan in Borgerhout.

– de winkel ging voor – wonnen we advies in bij iemand van buitenaf. Kris, die actief was bij shoppingcenter de Rodendijk in Zoersel, bracht heel wat nieuwe ideeën aan. Als je altijd met dezelfde mensen aan tafel zit, kom je altijd tot dezelfde ideeën. HTB organiseerde één keer per jaar een tombola met een boot of kleine auto als hoofdprijs. Dat vervingen we door verschil lende kleine acties gedurende heel het jaar door. Met Pasen hadden we met advocaat gevulde paaseitjes, met nieuwjaar gaven we flessen wijn weg. We zorgden geregeld voor cadeautjes voor de klanten. Er kwamen ook stickers zodat onze leden zich kenbaar konden maken. Er kwam een publiciteitskrantje waarin we onze handelaars en activiteiten promoten.

BoHo en diversiteit

Joost: Toen we in 2013 onze naam wijzigden van Voorstad naar Boho2140, bestond de perceptie dat de handelaarsvereniging een witte elite was. De handelaarsvereniging deed nochtans echt haar best om iedereen erbij te betrekken. Dat was niet simpel en dat is het nog altijd niet.

Alain: Er bestond vroeger en nu nog een seri euze taalbarrière. Als wij aan ledenwerving doen, nemen we een tolk mee. Hoe onwaarschijnlijk dat vandaag ook klinkt.

Yves/Patrick: In onze tijd waren we met een zestal actieve bestuursleden. We hadden natuur lijk veel meer leden.

Alain: Wij hebben een periode gehad bij Voorstad rond de jaren 2000 dat we met een twaalftal actieve bestuursleden waren.

Joost: Vandaag zijn we met slechts 2 of 3, wat eigenlijk te zot is voor al het werk dat we doen.

Allochtone handelaars meekrijgen in het bestuur is makkelijker gezegd dan gedaan.

Alain: We willen wel: de deur staat open. We hebben al verschillende mensen aangesproken om zich mee te engageren, mee naar vergade ringen te komen, hun ideeën op tafel te leggen, hun mening te horen. We krijgen ze niet mee rond de tafel. En dan spreek ik over mensen die de taal begrijpen en een serieuze, deftige zaak hebben. Ze betalen hun lidgeld en doen mee aan activiteiten, zeker als er een Reuzenstoet is of Borgerrio.

Joost: Ze willen wel meedoen, maar niet aan de touwtjes trekken. Wat we nu het laatste jaar doen, is samenwerken met Marokkaanse vereni gingen, die dan zelf de ramadanmarkt organi seren. Ik denk dat we nog meer moeten aansturen op zo’n samenwerkingen. We ondervinden dat het heel moeilijk is om mensen in het bestuur te krijgen. Dat moeten we anders doen, zoniet stopt het verhaal.

Alain: Dat zouden we heel sterk betreuren. Dan hebben we al die jaren voor niks gewerkt. We willen toch een mooie erfenis nalaten die in de toekomst kan verdergezet worden. Nieuwe mensen kunnen voor nieuwe ideeën zorgen.

Joost: Je ziet in andere winkelstraten hetzelfde. In de Abdijstraat doet den Bert (Bert Van Buggenhout) het al jaren alleen. Als die stopt, is het daar gedaan met die braderij… Ik ben er zeker van dat als er hier op de Turnhoutsebaan geen activiteiten meer zouden zijn vanuit de handelaarsvereniging, het ook niet meer goed komt. Als handelaarsvereniging zijn we beperkt in onze middelen. Iedere handelaarsvereni ging krijgt dezelfde ondersteuning van de stad Antwerpen, maar organisaties zoals de onze

Advertentie uit de Borgerhoutse Septemberfeesten folder 1985.

Metro, 18 december 1996.

De Nieuwe Gazet, 7 januari 1997.

Aanleg Turnhoutsebaan mei 1996.

hebben toch wat meer financiële middelen nodig om zich op de kaart te zetten. Wij moeten daar meer inspanningen voor doen. Wij profiteren niet mee van alles wat ze binnen de stad organiseren. Buurten als de onze moeten zichzelf verkopen, wat ik spijtig vind.

Yves/Patrick: Door als handelaars samen te werken, kan je veel meer realiseren en leren van elkaar.

Alain: Hoe goed jouw eigen zaak ook draait, als je in een omgeving zit waar het slabakt, zal je nooit het maximale rendement halen. Daarom vind ik het belangrijk om verder te kijken dan mijn eigen gevel en me te engageren om mee aan de kar te trekken.

Joost: Ik sluit me daarbij aan. Als je er mee voor zorgt dat er activiteiten gebeuren die de buurt ten goede komen, komt dat ook jouw zaak ten goede. Soms denk ik wel eens: waar ben ik allemaal mee bezig… ,maar het is de inspanning waard.

Van Vakantiemarkt tot Borgerrio

Alain: In 1996, na de heraanleg van de Turnhoutsebaan, zijn we met een vakantiemarkt op de proppen gekomen. Het idee, bedacht door Dirk Vollebergh, was om net voor de solden nog een kortingsperiode te doen. Daaruit zijn later de zomerbraderij en Borgerrio ontstaan. Patrick Schuerwegh (tearoom ’t Center) en Joost waren samen naar het zomercarnaval in Rotterdam geweest en daar liepen wel 100.000 mensen rond. Het idee om hier iets gelijkaardigs te doen werd eerst heel sceptisch onthaald, maar uiteindelijk zagen we er toch wel kansen in. Het Ecohuis vestigde zich hier in 2003 en die deden elk jaar op hun voorplein een milieufestival. We zaten samen met de mensen

van het Ecohuis en van De Roma en daar is het kleurrijke stadsfestival Borgerrio uit gekomen. Dat was in de periode van de Klimaatakkoorden van Rio en het verwees ook naar Rio de Janeiro als hoofdstad van het carnaval. Bij de eerste editie in juni 2007 vroegen we De Lijn om niet over de Turnhoutsebaan te rijden, maar die weigerden dat omdat ze de baan al verkeersvrij moesten maken tijdens de Reuzenstoet in september. Ze wilden geen twee keer per jaar de baan afsluiten. Het eerste jaar bleven bussen en trams gewoon rijden door de braderij. Dat had overigens wel een voordeel. Zo passeerde er een massa mensen met de bus of tram

Advertentie uit de Borgerhoutenaar juni 1997.

die zagen dat hier een evenement aan de gang was. Ze stapten af om een kijkje te nemen. Het tweede jaar, in 2008, werd Borgerrio ei zo na afgelast omdat er zoveel volk was en het te gevaarlijk werd met al die bussen en trams die erdoor moesten. Het jaar daarop ging De Lijn akkoord met een vermin dering van de capaciteit en een lagere snelheid, maar op den duur zagen ze toch in dat het veiliger was om de baan volledig verkeersvrij te maken. Borgerrio is inmiddels één van de vaste waarden die we vanuit de handelaarsvereniging mee op de kaart hebben gezet.

Joost: Daar mogen we fier op zijn. Voor al het volk dat naar hier komt, maar ook omdat de buurt zich engageert vanuit allerlei verenigingen. Dat brengt een samenhorigheidsgevoel met zich mee dat maanden blijft nazinderen. Iedereen gaat hier voor hetzelfde doel: tonen hoe het echt is in Borgerhout. Samen met de Reuzenstoet hebben we hier twee prachtige evenementen waar heel Borgerhout naartoe leeft, ook alle handelaars op de baan. Ik ben er zeker van dat er verschillende horecazaken naar de Turnhoutsebaan gekomen zijn omdat dat hier allemaal gebeurt.

Rellen op de Turnhoutsebaan

Joost: Voor de 300ste Reuzenstoet in 2012 lieten we een grote taart bakken bij Bakkerij Xavier. We brachten een oude carnavalswagen tot bij hem in de Reuzenpoort waar die taart op kon. Hij werkte er een hele nacht aan. We wilden met de handelaarsvereniging 2000 stukjes taart uitdelen. Toen we op den Drink bezig waren, kwam de politie opeens zeggen dat we onmiddel lijk weg moesten, want dat er iets ging gebeuren. We hadden toen hooguit 500 stukjes taart

uitgedeeld en hebben die wagen halsoverkop moeten evacueren. We hadden graag die taart in het nieuws gekregen, maar het werden die rellen met Sharia4Belgium. Ondertussen komt Borgerhout gelukkig ook weer positief in het nieuws, maar een hele periode was het alleen maar negatief.

Yves/Patrick: Borgerhout werd nooit positief vernoemd, alleen Antwerpen... Als er iets nega tiefs gebeurde, dan was het Borgerhout…

Alain: Zelfs als er iets negatiefs gebeurde in de Kerkstraat (2060 Antwerpen, nvdr), dan lag de Kerkstraat plots in Borgerhout… We maakten rellen mee in 2002 met de AEL (Arabisch Europese Liga van Dyab Abou Jahjah). Dat was toen wereld nieuws. Maar ook een heel pijnlijk moment. We waren keihard aan het werk om Borgerhout positief op de kaart te zetten en dan krijg je zulke tikken en moet je terug van onder nul beginnen opbouwen. Daar word je met momenten wel moedeloos van. Het is door constant voort te doen, door terug recht te staan en door te gaan, dat je uiteindelijk tot resultaat komt. Dat is zowel in de handelaarsvereniging als in je eigen zaak zo. Doe je dat niet, dan is het einde in zicht.

Joost: We sloten toen met de burgemeester een akkoord dat er geen betogingen meer mochten plaatsvinden in winkelstraten.

Alain: Het ging om jongeren die ze brachten in auto’s met Nederlandse nummerplaten. Dat waren de latere Syriëstrijders.

Yves/Patrick: Wat hebben wij het gemakke lijk gehad! Wij zaten op rozen...

Alain: Poen geschept en ons laten verleiden om ons hier te komen vestigen (lacht).

Joost: Ik heb er geen spijt van. Wat ik hier allemaal heb meegemaakt en de opgebouwde

GVA, 6 juni 2007.

Reuzenstoet 2015.

netwerken, zou ik allemaal missen. Er is ook een grote samenhorigheid. Er zijn veel contacten met andere verenigingen, met andere culturen. Dat is allemaal heel verrijkend.

Blijven ondernemen

Alain: Ik heb altijd gedacht: ik blijf hier. Het is hier rendabel. We hebben hier troeven. We zitten op amper 800 meter van het Centraal Station. We zitten nog altijd op een toegangsweg. We hebben inderdaad geen parking voor de deur. Dan hoor ik van collega’s in de periferie die wel een parking voor de deur hebben, dat ze op sommige dagen geen enkele klant zien. Dat heb ik hier op de Turnhoutsebaan nog nooit meegemaakt. Het gaat soms om een tutter, het gaat soms om veel meer, maar ik had nog nooit een dag met nul euro omzet. Er is hier altijd beweging. Je zit hier in een levendige omgeving. Ik zag veel zaken met veel betere cijfers dan wij, maar veel van die zaken bestaan allang niet meer. Die hadden personeel nodig en toen er een dip kwam, konden ze hun medewerkers niet meer betalen. Met de kleine marges die wij hebben, hou je dat niet heel lang vol. Onze locatie hier op de Turnhoutsebaan is zeker niet slecht. Er zijn misschien wel betere plaatsen, maar dan moet je een dikke valies met geld hebben om eraan te beginnen.

Yves/Patrick: Ik denk dat je Vollebergh als voorbeeld kunt stellen. Die hadden een winkel hier op de baan en een winkel in het Wijnegem Shopping Center. De winkel hier bracht veel meer op dan die in Wijnegem, omdat de kosten daar veel hoger lagen.

Joost: Dit is een buurt die leeft en blijft leven. Hier zit potentieel. De klanten lopen hier gewoon

over de straat. Een shoppingcenter is een plek waar je niet toevallig eens passeert.

Alain: Ondernemen is vandaag veel moei lijker dan 40 jaar geleden. De marges liggen lager, de wetgeving is complexer. Je moet ook op het internet actief zijn. Vandaag een eigen zaak beginnen, is niet vanzelfsprekend. Ik heb al eens bij mijn twee zonen gepolst of ze interesse hebben om deze zaak, die toch gezond is, vroeg of laat over te nemen. Ik moet eerlijk zeggen: tot mijn grote vreugde hebben ze die interesse niet… Ik zou het hen ook niet aanraden. Zelfs een geves tigde zaak overnemen als jonge ondernemer is vandaag niet meer vanzelfsprekend. Zij hebben nu een job, werkzekerheid, hun loon ligt er elke maand. De risico’s van het ondernemerschap – op de tanden bijten, vallen, opstaan en weer door gaan, want anders haal je het niet – vragen heel veel kracht en opoffering. Als je geluk hebt, hou je er op het einde van de rit iets serieus aan over. Als je in de loop van je carrière een paar kaar finan ciële tegenslagen kent, liggen de kaarten anders.

Yves/Patrick: Ik wens alle handelaars op de Turnhoutsebaan veel goede moed om voort te doen. En aan de handelaarsvereniging: probeer te verjongen, zoek naar opvolging en vernieuwing en blijf meewerken aan die samenhorigheid.

Joost: Meewerken aan die samenhorigheid boven alle verschillen heen!

Deze stadskroniek werd geschreven door:

Marc Spruyt

Schreef in 2021 het alom geprezen boek ‘Reisgids Borgerhout. Voor toevallige en blijvende passanten’ (uitgeverij Luster)’ en is uitbater van B&B Borgerhouse op het Moorkensplein. Deed algemene redactie en coördinatie van deze Stadskroniek.

Joost Sierens

Kwam als 20-jarige vanuit Gent naar Borgerhout. Hij baat al 40 jaar de huidige Carrefour Market uit. Hij is voorzitter van handelaarsvereniging Boho2140 en stond mee aan de wieg van Borgerrio. Initiatiefnemer van dit boek. Love Borgerhout, het bewijs daarvan zie je in dit boek. Een project samen met deze enthousiastelingen.

Patsy Van Tilborgh

Uitbaatster van brasserie Reuzenhof. Hield zich voornamelijk bezig met het afnemen van interviews en was gastvrouw voor onze redactievergaderingen. Houdt van het reilen en zeilen van de Turnhoutsebaan.

Suzy Bertels

Houdt van schrijven én van Borgerhout. Engageert zich graag om van ons district een nog mooiere plek te maken. Nam voornamelijk interviews af en had zo het geluk om weer nieuwe boeiende Borgerhoutenaars te ontmoeten en heerlijke verhalen te horen. Vond het fijn om samen met buurtge noten en haar zoon Lennert aan dit project te werken.

Lennert De Clercq

Is 15 jaar en als lid van de heemkundige kring van Borgerhout (Gitschotelbuurschap) actief voor de Instagrampagina ‘Erfgoed Borgerhout’. Assisteerde zijn moeder, Suzy Bertels, bij het afnemen van interviews en stelde zijn collectie boeken/ boekjes met reclameprenten ter beschikking.

Ans De Peuter

Woont en werkt in Borgerhout en vond het als boekverslaafde heel leuk om het proces mee te maken van hersenspinsel tot eindproduct. Ze hielp met de interviews.

Nigel Chantrain

Bewoner van de Turnhoutsebaan. Doorzocht met veel plezier de prachtige archieven van de stad, de handelaarsvereniging en de heemkundige kring.

Gaby Matthys

Speurde naar archieffoto’s en poetste deze op.

Abelone Wilhelmsen

Deense modeontwerpster uit Kopenhagen met haar eigen conceptstore in Borgerhout. Kwam in 2001 naar Antwerpen en woont ondertussen 13 jaar in de Eliaertsstraat.

Alain Herremans

Sinds 1986 actief als hande laar in Borgerhout. Deze geëngageerde ondernemer en oud-voorzitter van de hande laarsvereniging werkte graag mee aan dit mooie project.

Gitschotelbuurschap

Gitschotelbuurschap vzw, alias de Heemkundige Kring Borgerhout, probeert al 85 jaar Borgerhout te bestuderen en materieel en niet-materieel erfgoed te bewaren. Hopen door zich in te schakelen in dit project een verbindende rol spelen tussen Borgerhout intra en extra muros.

Overzicht van de interviews

Joost interviewde: Bar Venezia, Berty De Wit, Boerke Beuling, Central Bazar, Cremerie De Reuskens, De Leeuw, De Roma, Delforge, Godri en Sylvie, Het Steen, Kitty, brasserie Reuzenhof (Jan), Saamo, Schoenenoutlet, Vizi, Vollebergh.

Patsy interviewde: Baillien, Bloemenweelde, Carrefour (Charlotte), De Oude Pik, Nico’s slaapcenter, Oh Mammi, Perfecto, Womencare.

Suzy en Lennert interviewden: Carrefour (Joost), El Chiko, Haarateljee, Klein Beenhouwerke, Nawaab, Saamo.

Marc interviewde: Bar+Plant, BorGerHub, Carrefour (Joost), De Roma, brasserie Reuzenhof (Patsy).

Ans interviewde: De Griffier, Elektro Roma, Farine.

Abelone interviewde: Solderie Stunt.

Fotoverantwoording

Foto’s van de handelaars: Dries Luyten

Foto Roma Paul Schyvens: Thomas Geuens

Foto Reuzenstoet: Sigrid Spinnox

Archieffoto’s: Felixarchief

Foto cover: Roel Hendrickx

COVER: Het kleurrijke festival Borgerrio lokt elk jaar in juni veel volk naar de Turnhoutsebaan.

Colofon

Boho2140

40 jaar ondernemen op de Turnhoutsebaan

Stadskronieken zijn erfgoedverhalen over Antwerpen en de Antwerpse districten, verzameld en geschreven door een groep bewoners of een vereniging. In een Stadskroniek tekenen zij zelf een stukje stadsgeschiedenis op. ErfgoedLab Antwerpen begeleidt hen daarbij.

Meer informatie?

Kijk op antwerpen.be/stadskronieken

Auteurs: Marc Spruyt, Joost Sierens, Patsy Van Tilborgh, Suzy Bertels, Ans De Peuter, Abelone Wilhelmsen

Eindredactie: Stijn de Koning

Lay-out: Lander De Coster

Wettelijk depot: D/2022/0306/118

V.U.: Joost Sierens, Schoenstraat 11, 2140 Borgerhout Druk: Graphius

Disclaimer: De meningen die in de interviews worden geuit, zijn die van de geïnterviewden en niet noodzakelijk die van de redactieleden of de uitgever van deze kroniek.

Boho2140 is de naam van de winkeliersvereniging van de Turnhoutsebaan in Borgerhout. Die baan heeft vaak een slechte naam, maar wie er vandaag woont of een zaak uitbaat ziet vooral veel pluspunten. De Turnhoutsebaan is één van de weinige winkelstraten in Antwerpen waar de leegstand opmerkelijk laag is.

Ooit was de Turnhoutsebaan de Meir van Borgerhout: een chique winkelstraat waar men van heinde en ver naartoe kwam voor de luxueuze kleding- en meubelwinkels. In de jaren 1980 verloor de baan veel van haar pluimen. Borgerhout kende moeilijke jaren.

Vandaag lijken die grotendeels achter de rug. De Turnhoutsebaan heeft nu hetzelfde volkse karakter als de buurt errond, met een bloeiende middenstand die weer gelooft in het potentieel van de baan. Voor de lokale inwoners biedt de Turnhoutsebaan bijna alles wat een mens zich kan wensen.

Die transformatie over de voorbije 40 jaar vormt het onderwerp van deze Stadskroniek. Een 30-tal ondernemers vertellen er wat hen naar de baan trok (of waarom ze er weggingen). Ook het belang van een dynamische winkeliersvereniging, van succesvolle initiatieven als de Reuzenstoet of Borgerrio, en de grandioze heropening van De Roma zorgden mee voor een hoopvolle kentering.

De opbrengst van dit boek wordt geschonken aan projecten voor armoedebestrijding in Borgerhout.

Stadskronieken