NOTATNIK W NASZEJ GŁOWIE, CZYLI PAMIĘĆ ROBOCZA Pamiętanie jest procesem, który wydaje się trywialny tak długo, jak długo nie zaczniemy się nad nim zastanawiać. Gdy jednak postanowimy zgłębić temat, z pewnością dojdziemy do wniosku, że zapamiętywanie i uczenie się to jedne z najbardziej fascynujących zdolności naszego mózgu. Ogromną rolę w tych procesach odgrywa pamięć robocza, która odpowiada za przetwarzanie informacji oraz myślenie, a także ma znaczące powiązania z uwagą. TEKST:
MARLENA ALBRYCHT JOANNA KACZOR
ZDJĘCIE:
P
amięć robocza to niesamowity obszar funkcjonowania naszego mózgu, bo chociaż uważa się ją przede wszystkim za podsystem pamięci krótkotrwałej, jest ona także aktywowaną częścią pamięci długotrwałej. Jej zadanie to nie tylko przechowywanie informacji, ale również stała aktualizacja własnej zawartości. Możemy ją w pewien sposób ćwiczyć, a kluczową rolę odgrywa tu skupienie uwagi. Jakie więc miejsce zajmuje pamięć robocza w procesie uczenia się oraz w przyswajaniu nowych informacji? Specyfika działania pamięci roboczej Pamięć robocza ma ograniczoną wydajność oraz pojemność – jesteśmy w stanie przechować tam tylko od pięciu do dziewięciu elementów jednocześnie. Widząc, jak nie-
#13
WIOSNA/LATO 2021
wielka jest to liczba, możemy wyjaśnić trudności w zapamiętywaniu dotykające wiele osób. Obrazują to różnorakie badania; przykładowo w eksperymencie na liczbę zapamiętanych słów w określonym czasie dzieci walijskie uzyskały gorszy wynik od dzieci angielskich tylko dlatego, że w języku walijskim słowa są dłuższe, a im dłuższe słowa, tym szybciej zastępują w pamięci te poprzednie. Można zatem stwierdzić, że trudne zadanie to takie, które przekracza pojemność pamięci roboczej.
wieka zależy od zdolności przenoszenia informacji z pamięci roboczej do pamięci długotrwałej. Pamięć robocza jest dla naszego umysłu pewnego rodzaju notatnikiem, a pamięć długotrwała – magazynem dokumentów. Aby pomyśleć o czymś, czego już się nauczyliśmy, lub przywołać jakieś wspomnienie czy doświadczenie, mózg musi przenieść daną informację z powrotem z pamięci długotrwałej do pamięci roboczej. Ten element przejścia jest główną przyczyną spowalniającą pracę naszego mózgu, a aktywacja pamięci roboczej z czasem spada.
Szczególnym typem pamięci krótkotrwałej jest pamięć robocza, która odgrywa kluczową rolę w przekazywaniu informacji do pamięci długotrwałej, a w niej – jak twierdzi psycholog John Sweller – znajduje się wszystko, co wiemy o świecie. Pamięć robocza praktycznie wypełnia treścią naszą świadomość. Poziom inteligencji czło-
Pamięć robocza a uwaga Dlaczego ta dostępność zanika z czasem i co na to wpływa? Dlaczego ognisko naszej uwagi staje się rozproszone, a pamięć robocza, która jest głównym pośrednikiem w nauce,
44
zawodzi? W rezultacie często po długim czasie uczenia się nadal pamiętamy niewiele. Pisarz Nicholas Carr porównał przenoszenie informacji z pamięci roboczej do pamięci długotrwałej do napełniania wanny naparstkiem. Gdy mieszamy wiele źródeł informacji z dodatkiem „rozpraszaczy” w postaci smartfonu czy zbędnych linków internetowych, naparstek przepełnia się i w efekcie mamy mieszaninę kropel zebranych z różnych kranów, która niewiele nam daje. Znacznie lepsze jest napełnianie naparstka z jednego kranu – źródła. Pamięć to pewnego rodzaju system, który przydziela zasoby uwagi: „skaczemy nią” i jednocześnie możemy się skupić tylko na jednym obszarze. Trudno jest jednocześnie czytać notatki na egzamin oraz słuchać programu w telewizji, prawda? Zasoby uwagi są przekazywane
MAGAZYN redakcjaBB
