11.
BİRİNCİ D ÜN YA SAVAŞINDA TUR A N H EYETİNİN AVRU PA'DAKİ FAALİYETLERİ
Giriş ya da Turan Kavramı: Turan, Farsça bir sözcüktür. Bu sözcük aşağı yukarı Sov yet Türkistanı'na tekabül eden, İran ve Afganistan'ın kuze yinde Aral Gölüne ve doğuda Çin Türkistanı'nın sınırlarına kadar uzanan bir coğrafi bölgeyi ifade etmektedir. 19. yüzyılda özellikle Macaristan'da yapılan Türkoloji araştırmaları sonucunda Turan bütün Türk lehçe ve dilleri nin yanı sıra Fince ve Macarcayı da kapsayan Ural-Altay dil ailesini ifade eden yeni bir anlam kazanmıştır. Asıl anlamı ile ise, Turancılık 19. yüzyılın sonlarına doğru Macaristan' da siyasal bir hareket olarak ortaya çık mıştır. Sözgelimi 1905 yılında Macaristan'daki Fan-Turancı lar, Budapeşte-Tokyo ve Kazan-İstanbul eksenleri doğrultu sunda siyasal bir birlik kurma hayaline kapılmışlardır. Diğer bir ifadeyle, Turancılık kavramsal olarak Türk asıllı toplu lukların, Macarların ve Finlilerin birliğini içerir bir hal almış ve bu yönü ile Pan-Turancılık ile eş anlamlı hale gelmiştir.55 il. Abdülhamid'in iktidarının son yıllarına rastlayan bu te maslar, İttihat ve Terakki'nin iktidarıyla kısa süreli ama en verimli dönemini yaşamıştır. Rusya mahkumu Türk coğrafyası aydınlarının Rusya merkezli başlattıkları hareket Türkiye'den Çin'e, Japonya' dan 55
Ôzdoğan, Günay Göksu, Turan'1an Bozk.urti::ıı, lstanbul, 2002, s. 28. 76
