Ekologia
w zależności od rodzaju smogu, z jakim mamy do czynienia. Wyróżnia się jego dwa warianty: londyński i typu Los Angeles. Pierwszy z nich jest też nazywany smogiem kwaśnym i powstaje on przede wszystkim jako skutek emisji niskiej, czyli zanieczyszczeń, których źródła transmisji znajdują się na wysokości nie większej niż 40 metrów. Zwykle oznacza to, że pochodzą one z domowych pieców i kotłowni. Można go zaobserwować głównie od listopada do stycznia. Z kolei głównym czynnikiem determinującym powstanie smogu typu Los Angeles jest nadmierna ilość spalin samochodowych.
Smo(g)k krakowski i nie tylko WIECIE, CO CZĘSTO MÓWI SIĘ O KRAKOWSKIM POWIETRZU? JEST CAŁKIEM NIEZŁE, POD WARUNKIEM ŻE SIĘ JE DOBRZE POGRYZIE. ŻART STARY, ALE NIESTETY DALEJ AKTUALNY, A CO GORSZA MAJĄCY UZASADNIENIE W RZECZYWISTOŚCI. NA PRZESTRZENI OSTATNICH DEKAD SMOG STAŁ SIĘ JEDNYM Z NIECHLUBNYCH SYMBOLI KRAKOWA. JEST RÓWNIEŻ POWAŻNYM PROBLEMEM W SKALI KRAJU. JEDNAK ZWYKLE MÓWI SIĘ TYLKO O TYM, ŻE SMOG JEST I PRZEKRACZA NORMY, POMIJA SIĘ NATOMIAST WIELE ISTOTNYCH KWESTII. ZATEM PRZESTAŃMY JE OMIJAĆ I PRZYJRZYJMY SIĘ TEMU NIECO SZERZEJ.
WWW.UNSPLASH.COM
Jak to się mierzy?
Po co w ogóle zawracać sobie tym głowę? Prawdopodobnie każdy słyszał, że smog jest szkodliwy i stanowi zagrożenie, w końcu można o tym przeczytać w gazetach, w internecie czy usłyszeć w telewizji, ale czy jesteśmy świadomi wagi tego problemu? Może kilka liczb pomoże nam sobie uświadomić, jak bardzo jest źle. Co kilka miesięcy powstają zestawienia miast Europy na temat najbardziej zanieczyszczo‐ nego powietrza, a Polska notorycznie zgarnia około 30% miejsc rankingowych. Biorąc pod uwagę, że zajmujemy jedynie około 3% powierzchni całej Europy, trzeba przyznać, że sytuacja wygląda nieciekawie. Jeśli jednak dalej nie czujecie się przekonani, można przywołać więcej statystyk, w końcu to ,,tylko” miasta, a jak to ma się do ludzi? Szacuje się, że smog może przyczyniać się do śmierci około 50 tysięcy Polaków rocznie. Pomyślmy o tym chwilkę, dla porównania zerknijmy na liczbę zmarłych w wyniku wypadków samochodowych w Polsce w tym samym czasie i ponownie się zastanówmy, czy aby na pewno ten temat jest odpowiednio mocno nagłaśniany. Szybka powtórka Mam nadzieję, że udało mi się Was przekonać do tego, by pochylić się nad tym tematem – zatem przejdźmy do poznania wroga. Można go opisać jako mieszaninę powstałą z zanieczyszczeń powietrza oraz niekorzystnych zjawisk meteorologicznych, takich jak mgła czy długotrwały brak wiatru i opadów. Wspomniane zanieczyszczenia różnią się
18
TRYBY – nr 3-4 (80-81)/2021
Poziom zanieczyszczenia smogiem bada się w stacjach pomiaru powietrza. Są to miejsca wyposażone w specjalne urządzenia, które umożliwiają badanie czystości powietrza. W Polsce znajduje się ich ponad 300, a Ministerstwo Środowiska zachęca lokalne samorządy do zakładania kolejnych. Samo badanie może odbywać się na dwa sposoby: automatyczny lub referencyjny. Pierwszy z nich nie wymaga niemal żadnego wysiłku. Po uruchomieniu automatycznego miernika nie trzeba robić już praktycznie nic, a wyniki można sprawdzić nawet online. Druga metoda jest bardziej skomplikowana. Wymaga użycia urządzenia zwanego pobornikiem grawitacyjnym. Ta maszyna działa trochę jak odkurzacz, ponieważ zasysa powietrze i je filtruje. Cząstki pyłu o określonych wielkościach zatrzymują się na filtrach, a następnie są ważone i voilà, mamy zawartość pyłów podaną w mikrogra‐ mach (0,000001 g), a co za tym idzie, możemy określić poziom zanieczyszczenia. Najczęściej podaje się go poprzez przedstawie‐ nie zawartości pyłów zawieszonych oraz benzo(a)pirenu w powietrzu. 3000% normy Nasz rodzimy smog należy do typu londyńskiego, a co za tym idzie, występuje głównie podczas trwania okresu grzewczego. Składa się z tlenków węgla, azotu i siarki, benzo(a)pirenu, a także szkodliwych pyłów, z których najgroźniejsze są PM10 i PM2,5. Jak wypada nasze powietrze na tle Unii Europejskiej? Całkiem niedawno byliśmy na pierwszym miejscu... pod względem zanieczyszczenia rakotwórczym benzo(a)pirenem. Jego zawartość została przekroczona w 96% stacji badających powietrze w naszym kraju. Niewiele lepiej miała się sytuacja z pyłem zawieszonym w powietrzu o średnicy mniejszej niż 10 mikrogramów, czyli PM 10, którego przekroczoną zawartość odnotowano w 85% punktów badawczych. Zdarza się nam też bić niechlubne rekordy. Dla przykładu w pewnym momencie 2017 r. normy czystości powietrza w niektórych stacjach kontroli na południu kraju zostały przekroczone o ponad 3000%. Zagłębiając się w te statystyki, można dojść do jasnego wniosku – oddychamy bardzo mocno zanieczyszczonym powietrzem, co może mieć dla nas poważne konsekwencje, ale nie uprzedzajmy faktów. Skąd to się bierze? Ostatnimi czasy było dość głośno o akcji pod tytułem ,,Zmień piec”, która miała na celu przekonanie ludzi do wymiany pieców spalających paliwa stałe na bardziej ekologiczne formy ogrzewania. Muszę przyznać, że to zdecydowanie słuszny trop. Można wyróżnić trzy podstawowe źródła zanieczyszczeń powietrza w Polsce: transport, spalanie przemysłowe i odpowiadające za lwią część emisji pyłów i benzo(a)pirenu spalanie poza przemysłem, czyli głównie to, które ma miejsce
