Wijnspiegel 93

De Wijnspiegel

P602638/P. 8685 – Afgiftekantoor Gentbrugge

Driemaandelijks tijdschrift van de Commanderij Gent - Jaargang 26 - 2019-2020- Nr 93 - derde kwartaal 2019

Slotevent Commanderij XXV° Kapittel en Banket Drie wijnmeesters Nieuwe Wereldwijnen “Claeren Wyn” geschonken in vreemde vaten ......

De Wijnspiegel Nummer 93

Commanderij Gent Activiteitenkalender 2019- 2020 September 2019

Oktober 2019

November 2019

Januari 2020

Februari 2020

Maart 2020

April 2020

Mei 2020

Juni 2020

28

Noordelijke Côtes du Rhône

18 Slovenië 26 Feest van de Vlaamse Wijngilde

5

25

Aula Vini VlWg meets Vini Piemontesi Coteaux du Giennois

19

15

Blindproeven

24 27 30

Ahr

Aula Vini VlWG La Nueva Rioja Nationale proeven in Denderleeuw Bob Maasvallei Limburg

22 Ken Wijn Wedstrijd 28 Alto Adige

16-17 Wijnronde in de Chablis 21-24 mei Wijnreis Languedoc-Roussillon

13

Kapittel en banket

De Wijnspiegel Driemaandelijks tijdschrift van de Commanderij Gent Bestuur Commanderij Gent 2018-2019

Medewerkers aan dit nummer

Voorzitter: Karel Vercruysse

Teksten Lay-out Pierre Paul Stacanov Isabelle Van Tomme Luc Wieme isabella.van.tomme@gmail.com Gomaar Laureyns redactie@commanderij-gent.be Karel Vercruysse Verantwoordelijke uitgever Dominique Markey Karel Vercruysse prof. dr. em. Eddy Van Cauwen- Rechtstro 29 -9185 Wachtebeke berghe Voorzitter@commanderij-gent.be Foto’s Redactieraad Maarten Brys Luc Wieme, Pierre Paul Stacanov, Proefcommentaren Hans De Smet,Koen Lebegge Peter Kok

Ondervoorzitter: Ronnie Blancquaert Wijnmeester : Dominique Markey Secretaris: Fanny Dhondt Penningmeester: Frans Moens PR: Steffie van der Heiden Keldermeester: vacant Webmaster: Peter Kok Eindredacteur: Luc Wieme

1

Redactie & lay-out

De Wijnspiegel Nummer 93

Editoriaal Beste Commanderijvrienden, Deze drieënnegentigste Wijnspiegel kristalliseert de afsluiting van ons vijfentwintigste Commanderij Gent jaar.

Dat zat gevat tussen de groots georkestreerde openingsplechtigheid op 8 september 2018 in de Kapittelzaal van de St-Pietersabdij – waar ook de wieg van ons genootschap heeft gestaan– en het feestelijke jubileum Kapittelbanket op 15 juni 2019, in de Lozen Boer, ons gastronomisch huis van vertrouwen. Tijdens het banket belichtten de twee vorige voorzitters een aantal aspecten van onze historiek en gaf hun huidige opvolger enkele wijnbeschouwingen ten beste . Ze leken mij de ideale opener voor dit terugbliknummer.

Hoe het begon…

Het verhaal van de commanderij begint zoals alle goede verhalen, met de magische woorden: Er was eens..

Welnu 50 jaar geleden, in 1968 werd de Westvlaamse wijnproeversgilde opgericht met o.a. in Gent een afdeling met onze erewijnmeester Roland Verbraeken zaliger.

Twee jaar later, toen van de vereniging een vzw gemaakt werd was er een scheuring en dat had niet te maken met de taalfout “West-Vlaams” maar met de koppigheid van de voorzitters. Vrij snel kwam er nu 50 jaar geleden een fusie met ‘Vlaamse Wijngilde” als naam. Gent scheurde opnieuw af, nu uit frustratie, ze waren zo groot dat ze zowel op vrijdag als op zaterdag een degustatieavond hadden en ze dachten dat ze het alleen konden doen. Toen waren we al in 1985.

Stop Hugo, je voldoet niet aan de wensen het te hebben over 25 jaar Commanderij Gent, maar je hebt het nu over 50 jaar Gentse wijngilde. Zo komen we midden in het voorspel van de Commanderij Gent terecht.

Eén naam schiet daar bovenuit. Die van Wilfried Lissens.

Wilfried was lid van de “Commanderij Kust” waar het vroeger allemaal begon. In 1980 werd hij er wijnmeester. Drie jaar later gaf hij in Gent zijn eerste cursus aan het toenmalige VLIED aan de Sterre. En ik was samen met Christine en Hugo zijn eerste cursist. Van die éne cursus kwam er en vervolg, en nog een vervolg én vrij snel werden die allemaal herhaald en verbeterd. En toen er volk genoeg was kwamen de eerste drie wijnreizen. De eerste al naar Bourgogne in 84 tien jaar voor de start van de commanderij. Een lang voorspel dus. Dan volgden Bordeaux en Côtes du Rhone. Dat was het dan, de wijnwereld voor de club van Vlied was nog heel klein en ze dachten alles van het toenmalige wijnlandschap gezien te hebben.

Oef, er was dus geen andere keuze dan een eigen proefclubje op te richten. ‘La’tem” werd het, naar de plaats waar we samen kwamen. Het was leuk, blind, er was humor, interesse, kennis en het resulteerde in een heel conviviaal samenzijn. Hert is vandaag nog steeds de plaats waar Commanderij Osiris en Commanderij Gent elkaar maandelijks blind ontmoeten.

Voor de reizen deden we beroep op, je mag twee keer nadenken, Commanderij Kust. In de eerste wijnreis naar Beaujolais, zaten twee mensen van Gent, uiteraard Wilfried en dan mezelf. Daarna ging het vlug: steeds meer Gentenaars sloten aan bij de wijnreizen van Oostende totdat de meerderheid uit Gentenaars bestond. In de deelnemerslijst van 1994 telde ik 29 Gentenaars en 28 mensen van de kust. De Gentenaars vulden het laatste gedeelte van de bus en op de rijen daarvoor zaten Oostendenaars op hun knieën achterom te kijken naar die leuke bende. Op de Loirereis In Sancerre, op het laatste banket in Le Saint Georges speelde het toeval: de zaal was te klein en de groep moest zich in twee splitsen. Gent ging apart zitten natuurlijk, en dat werd de basis voor twee commanderijen. Het scheidingsproces met de Kust versnelde nog toen de Gentse Marcel, terwijl de groep Gentenaars zich aan zijn tafels installeerde, naar de groep Oostende ging om er een toast uitbracht “Buvons à nos femmes, (applaus op alle banken), à nos chevaux, et à tous ceux qui les montent”. Verwarring troef en extreem rode wangen. Ik moet zeggen, bij momenten was dit voorspel zeer opwindend.

De Commanderij Gent werd dus her-op-ge-richt, in 1994!

De eerste bijeenkomsten hadden plaats in de prachtige Sint Pietersabdij, stijl, grandeur, sfeer , alles maar veel te schaarsverlicht. Zo gebeurde het dat de ondervoorzitter naar iedere bijeenkomst moest zeulen met extra lichtarmaturen zodat we de kleuren konden onderscheiden.

Jaarlijks een Kapittel en banket tot op vandaag.

Ik wil die oprichtingsgeschiedenis niet sluiten zonder de vierde voorzitter erbij te halen. Moris De Witte, jarenlang boegbeeld van de commanderij, mijn voorganger is er deze avond niet bij. Hij schrijft niet verder in het boek van de commanderij. Ik wil hem er toch bij halen. Hoe kan ik dat beterden dan met een stukje van zijn memorabele tafelredes.

2

De Wijnspiegel Nummer 93

“Het schilderachtige wijnstadje Pauillac ligt nog half te slapen onder een bedsprei van zachte nevel en traag ontdooiende ochtendzon, wanneer Baron Pichon-Longueville zich aanmeldt bij zijn oude vriendin en vroegere jeugdliefde, La Comtesse de Lalande. Onder de arm draagt hij een origineel geschenk in schitterende paarsrode verpakking, geurend naar het putje en onfris stro uit de schapenstal. Het is een wollen vest in Mouton Rothschild retourné, “Mumm, Baron, fluistert de comtesse met omfloerste stem, ik word er helemaal heet van. J’aurai Belair met mijn schapenvel op het banket dat ik wil organiseren op het Vieux Château Certan. U komt toch ook, cher Baron? Je vous invite. Ik kom op

mijn Cheval Blanc samen met Frank Phélan, mijn neef uit Ierland” Een banket op het vieux Château? Quelle merveilleuse idée, ma chère Comtesse. Ik kom zeker, maar niet te paard. C‘est vraiment Trop Long! Mon dos, ziet u, speelt me al maanden parten. Nee, ik kom met de Clarke die ik onlangs in Listrac heb gekocht. Dat is veel plezanter rijden, en vooral minder vermoeiend met al die Ausone-concentratie.” (Ver-

volg in Wijnspiegel 14).

Hugo Vandenbussche (voorzitter 2001 – 2006)

Korte terugblik op 26 wijnreizen Hugo bracht al aan hoe de wijnreizen van Wilfried Lissens een rol hebben gespeeld in het tot stand komen van onze Commanderij. We hebben er ondertussen 26 opzitten, 12 onder leiding van Wilfried, dan 9 van Bob en Marc, dan Zuid-Afrika, nog eens met Wilfried maar nu met Patrick Vandenberghe, en nu al 4 met een al goed gerodeerde nieuwe tandem Patrick en Pierre Paul Stacanov. Wie doet ons, enfin hen, dat na? Ik had het geluk ze bijna allemaal te mogen meemaken, ik sprak ontelbare dankwoordjes en een dik dozijn afscheid speechen uit maar vooral hou ik er een schat aan herinneringen aan over, en ik ben er van overtuigd dat dat laatste ook het geval is voor alle andere medereizigers. Meer dan onze gezellige proefavonden smeedden al die wijnreizen een sterke band onder onze leden. Ge moet dat toch allemaal ne keer meemaken, bezweer ik u! Daarom, op dit jubileum toch even een terugblik, uiteraard selectief en wat kriskras.

Laat ik beginnen bij het begin: de wijnreizen van Wilfried. Die waren baanbrekend, en van een triatlon intensiteit. Wilfried was al decennia lang bevriend met zoveel wijnbouwers dat hij die allemaal in zijn programma wilde opnemen, plus natuurlijk nog de ‘incontournabele’ domeinen uit de wijngidsen. Hij voorzag wel een namiddagje voor een cultureel bezoek of stadswandeling, maar die sneuvelden steevast uit tijdsgebrek. Met meerdere dagen van vijf kelder- of kasteelbezoeken kwam de keurig vooropgestelde reisplanning dikwijls onder gigantische wijnpersdruk te staan en parelden de zweetdruppels op de bezorgde gezichten van Moris, Michel en Hugo die het dan mochten gaan uitleggen aan de domeinen waar we met soms meer dan een uur vertraging aankwamen (met als absoluut record de Loire reis van 96). Bovendien dacht Wilfried dat een wijnreisbus met 50 man een amfibie voertuig was, waar je overal de Loire, de Gironde of de Rhône mee kan oversteken als kortste weg tussen twee wijnkelders.

Ook onderschatte hij wel eens de flexibilitieit of het com-

3

primeerbaarheidsgehalte van onze bus. Zo herinner ik me nog die keer toen we in een klein Bordelees dorpje in een hoek van 90 graden muurvast kwamen te zitten en er pas na een dikke 20 minuten uit weg geraakten mét wat schroeven op de carrosserie. Het was ook de tijd dat het geregeld voorkwam dat de wijnbouwers in hun enthousiasme over onze professionele wijncommentaren hun ganse gamma cuvées uit de kast of liever de kelder haalden en we echte proefmarathons meemaakten. Denk aan Rolly Gassmann, Remizières, Jean Leon …. en de legendarische verticale met millésimes op cijfer 8 bij domaine de Chevalier, teruggaand tot 1928! Maar vooral: de ontroering bij ons afscheid met staande ovatie, op het gezicht van Peter en Linde Jost, van Gonet in Avize, vader Sanders in Haut-Bailly, wijlen Christine Valette in Troplong Mondot , de Bret Brothers, Remizières, Alfieri, Montaribaldi et j’en passe. Of nog bij Yvonne Hégoburu die we bloemen gaven op haar 85° verjaardag … dat waren echte moments de gloire.

Soms leken de wijnreizen geknipt uit de docu reeks “The most dangerous roads in the world”, zoals tijdens het bochtenwerk op de Elzasretour toen Bob en Marc de steeds indommelende chauffeur wakker probeerden te houden door er beurtelings en non-stop op in te praten. Of toen we op de Priorato reis voorwaar een buskaping meemaakten, wanhoopsdaad van een geradicaliseerde Wilfried ten overstaan van een aan de rijtijden vastgebonden chauffeur. Of nog, die terugreis vanuit Bourgogne in een overladen, tot de nok en onder de zetels met wijndozen volgestapelde bus. En last but not least de supersonische terugtocht vanuit Lille in een colonne zware Mercedessen in maffiastijl. Ja, dat waren nog eens heroïsche tijden!

Deelnemen aan de wijnreizen van Commanderij Gent vereist trouwens een prima conditie: het record van matinaal of beter nachtelijk vertrek werd dit jaar nog gebroken met een start om 4ukwart. En op de Zuid-Afrika reis moest een aantal van ons een flinke spurt maken doorheen de

De Wijnspiegel Nummer 93 Heathrow terminals om de connectie te halen. Ja, voor laatkomers waren onze organisatoren, van de eerste tot de laatste, altijd al onverbiddelijk, niewaar Ginette en Steffie? ‘t Waren soms marathon dagen, ik zei het al, zeker voor wie er de avond tevoren nog een cognac staart in de hotelbar had aan gebreeën. Zo zie ik voor mij nog het beeld van Hugo al staande slapend, als een olifant tegen een boabab, in casu een inox cuve, aandachtig luisterend naar de uitleg van le comte de Neipperg in Château La Gaffelière.

Om op dat sportieve aspect nog even door te gaan: Toen Bob en Marc aan de beurt waren wilden zij telkenmale een alternatieve, actieve parcours inbouwen, met soms zeer hilarische taferelen tot gevolg: zo wilden enkele onzer dames, Mitterrand achterna, de Solutré rots opklimmen, met naaldhakken nota bene, ipv bespijkerde bergschoenen.

En de Hermitage heuvel afdalen kon voor sommigen niet beter dan door op de poep naar beneden te glijden. In de Jura werden een paar dames dan weer door would be Tarzan leden over een Reculée beek gedragen. Maar dé grootste sportieve fietsprestatie, op de Chalonnaise reis, staat op naam van Cis Verschaeve, toen die na een salto

mortale over een paaltje (potelet) zijn neus afschaafde, en er verder toch goed mee wegkwam.

Ik realiseer me plots dat indien ik hier aan toevoeg dat we op die 26 reizen zowat 2500 wijnen moeten geproefd hebben, ik dan onze wijnreizen zowaar een Guinness Book of Records gehalte toeken. En dat was nooit de bedoeling. Het waren vooral dagen waarin we samen onder commanderijleden mooie en verrijkende momenten beleefden, in vriendschap genoten van fijne wijnen en lekkere maaltijden, een massa dingen leerden over zovele appellaties en streken, ons een beklijvend beeld vormden van de historisch zo rijke wijnwereld, met open armen ontvangen werden door tientallen super vriendelijke , zeer gedreven en soms excentrieke wijnbouwers, en dat we terug thuis met een geplunderde portemonnee maar een gevulde wijnkelder nog lang konden nagenieten.

Schiet aub niet op de pianist omdat ik zoveel anecdotes niet vermeld heb. Laten we liever rendez-vous geven voor de volgende wijnreis, editie 2020.

Luc Wieme (voorzitter 2006 – 201

Karels vinologische bedenkingen Hebt u dat ook wel eens? Tobben over wijn…? Onlangs zag ik een reportage over de manier waarop onze kledij, of een deel ervan, wordt vervaardigd. Niet zo fraai om zien, u weet wel: instortende ateliers in Bangladesh en kinderarbeid. Ik maakte me daarbij de bedenking of er parallellen zouden bestaan met de wijze waarop de wijn wordt gemaakt, het product waar wij allemaal zo verzot op zijn. Het bezoek aan de regio van Bordeaux een paar weken geleden deed me besluiten dat het, gelukkig maar, toch net iets genuanceerder is, zelfs in een grote coöperatieve zoals die van de ‘Vignerons de Tutiac’.

wijnboeren, zo leert ons nog de recente wijnreis, kunnen zich hierover sterk verwonderen. Het woordje ‘hype’ is nooit ver weg. Neem bijvoorbeeld sulfiet, behalve indien je er allergisch voor bent, maar in chips, vleeswaren, sommige gedroogde vruchten vind je ook sulfiet; en niemand die erom maalt. Het blijft tot nader order het beste bewaringsmiddel voor wijn.

De herkomst is als regel wel duidelijk, al wordt die, vooral bij de goedkopere wijnen voor het gemak soms wel heel ruim genomen. Het land is meestal aangeduid, zoals bij Vin de France of Vino d’Italia enz. Hoewel, het kan nog ruimer, zo zag ik de aanduiding die vermeldde ‘wijn op basis van druiven uit de Europese Unie’.

Het lijkt erop dat het voor de doorsnee consument, die overigens slechts 3 à 4 euro veil heeft om een fles aan te kopen, niet echt veel uitmaakt. De druif, dat wel, maar de herkomst, tja … wie maalt daarom? De zorgeloze consument aan de ene kant, daartegenover staat de wijndrinker die van tijd tot tijd of, godbetert voortdurend, tobt over zijn wijn. Geef trouwens toe dat het rijtje onderwerpen waarover u kan tobben lang is: denk maar aan sulfieten alcoholgehalte; biologisch, biodynamisch, duurzaam, ecologische voetafdruk, … ga zo maar door. Sommige

Tot slot lijkt het me dat op een duurzame wijze druiven telen belangrijker is dan het soms dogmatische biologisch of biodynamisch boeren.

Wat dan te denken van het alcoholgehalte? Al helemaal van de pot gerukt, als je dat niet wenst te drinken, laat je de alcoholische dranken toch gewoon staan, niet?

Wat wordt de volgende hype, beste wijnvrienden? Wat te denken van histamine, als product van de malolactische omzetting? Welke bacterie, als gevolg van ‘wilde gisten’ waarmee men wel eens wil experimenteren, produceert het meest histamine? Dit zou wel eens de vraag van de toekomst kunnen worden. Zeker te onthouden omdat histamine kan leiden tot diarree of hoofdpijn. U bent dus gewaarschuwd.

Karel Vercruysse (voorzitter 2015-…)

4

De Wijnspiegel Nummer 93

5

De Wijnspiegel Nummer 93

Inhoud Editoriaal

2

Leden van het eerste uur

7

Overzicht proeverijen commanderij Gent Deel III 2014-2019

8

Dankwoord XXV° banket

10 commanderij

Gent

11

Focus op onze sponsors: Bob Driege

17

Proefavond 23 Februari

19

Drie wijnmeesters op wijnronde door Frankrijk

25

Wijnen uit de nieuwe wereld: een rondreis

30

‘Claeren wyn geschonken over vreemde vaten

36

Sprokkels uit de losse pols

48

6

De Wijnspiegel Nummer 93

36 Leden CG van het eerste uur 1994- 2019 Andries, Hartwig

Piron, Pascale

Colpaert, Lieve

Sleeckx, Jef

Crevits, Renaat

Stacanov, Pierre Paul

De Cuyper, Michel

Van Daele, Dominique

De Kezel, Nicole

Van der Borgt, Dirk

De Mey, Hugo

Van Middelem, Ingrid

De Temmerman, Marc

Van Steenbergen, Linda

Drossaert Peter

Van Steendam, Luc

Devrieze, Luc

Van Velthoven, Christine

Dumon, Claire

Vandenberghe, Albert

Impe, Linda

Vandenberghe, Geert

Kimpe, Monique

Vandenbussche, Hugo

Lemaitre, Piet

Vanermen, Jan

Lippens, Koen

Vanspringel, Benny

Lissens, Wilfried

Verfaillie, Martin

Markey, Dominique

Vermeulen, Rudy

Monnekens, Roos

Wieme, Luc

Peeters, Johan

Wolfs, Lut

Noot: we verwijzen graag naar het Jubileumnummer 20 jaar CG, WS 74, waar de ‘lijst van toen’ afgedrukt staat op p. 13.

7

De Wijnspiegel Nummer 93

Overzicht proeverijen Commanderij Gent deel III, periode 2014-2019 Deze archieflijst laat je toe na te gaan welke thema’s de voorbije jaren aan bod kwamen op onze proefavonden en waar onze wijnreizen ons naar toe brachten. Met telkens de aanduiding in welke Wijnspiegel je ze kan terugvinden.

Om nog verder terug te gaan in onze Commanderijgeschiedenis verwijzen we naar WS nr 75 voor de periode 2003-13 en naar nummer 36 voor onze eerste tien jaar.

Jaargang 2014-2015

21° jaargang

20/09/2014

Tour de France van de beste wijncoöperatieven

WS75

18/10/2014

DiamAndes (Argentinië) - met Bruno Laplane en Véronique Bonnie

WS75

22/11/2014

Médoc 2010 - de 8 appellaties

WS75

24/01/2015

Sicilië – met Csilla Boros, Achile Alessi en Salvatore Scillio

WS76

28/02/2015

Crus van de Zuidelijke Rhône

WS76

21/03/2015 21° Kapittel en Banket WS76 25/04/2015 Clos Triguédina , Cahors WS77 13/06/2015

Witte wijnen uit Portugal - en verkiezingen bestuur 2015-2018

Jaargang 2015-2016

WS77

22° jaargang

19/09/2015 Côte de Nuits WS79 24/10/2015 Blindproeven WS79 28/11/2015 Producteurs Plaimont (Gascogne, Saint-Mont) WS79 23/01/2016 Zinfandel-Primitivo WS80 20/02/2016 Domaine Rijckaert met Florent Rouve WS80

19/03/2016 22° Kapittel & Banket WS80 23/04/2016 Corsica met Chris Monten WS82 18/06/2016 Rioja WS82

Jaargang 2016-2017 24/09/2016

23° jaargang

Ronde van Frankrijk Rosé

WS82

22/10/2016 Blindproeven WS83 26/11/2016

Piemonte, Marchesi Alfieri - met Donna Giovanna di San Germano

WS83

10/12/2016 Veuve Clicquot Champagnediner WS86 21/01/2017 Carignan wereldwijd WS85 18/02/2017

Lalande-De-Pomerol - Château La Fleur de Boüard - met Coralie

WS85

25/03/2017 23° Kapittel & Banket WS85 22/04/2017 Riesling uit Duitsland WS85 10/06/2017

Nieuw-Zeeland & Australië - Cape Mentelle en Cloudy Bay

8

WS86

De Wijnspiegel Nummer 93 Jaargang 2017-2018 23/09/2017

24° jaargang

Bubbels wereldwijd

WS86

21/10/2017 Blindproeven WS86 25/11/2017

Rood en Wit uit Zuidelijke Rhône-vallei – selectie en spreker Erwin Devriendt

WS87

27/01/2018

Roussillon, dom. Paul Meunier Centernach met Paul Meunier & Lucile Morin

WS87

24/02/2018

Domaine Larue Bourgogne Côtes de Beaune rood, met Didier Larue

WS87

24/03/2018

Hongarije

WS89

21/04/2018 24° Kapittel en Banket WS89 09/06/2018

Toppers uit Ribera Del Duero WS89

Jaargang 2018-2019

25° jaargang

08/09/2018

Feestelijke opening 25ste gildejaar in de Sint-Pietersabdij

met 10 wijnen die tot het collectief geheugen van

de Commanderij behoren WS91 20/10/2018 Libanon WS90 24/11/2018

Pessac-Léognan

WS91

18/11/2018

Nationale Proeven - organisatie Commanderij Gent in DLBoer

19/01/2019

Toscane Chianti classico van Nittardi met Peter Femfert

23/02/2019

Spaanse garnacha wijnen

30/03/2019

Ronde van Frankrijk van ondergewaardeerde druivenrassen door onze drie

wijnmeesters Wilfried Lissens, Michel De Cuyper en Pierre-Paul Stacanov.

WS93

27/04/2019

Wijnen uit de Nieuwe Wereld, selectie van wijnmeester Dominique Markey.

WS93

15/06/2019

Kapittel & banket voor 25 jaar Commanderij Gent met Jean-Luc Baldès

WS91 WS93

WS93

Wijnreizen 30/10-16/11/2015 Zuid-Afrika met Wilfried Lissens en Patrick Vandenberghe WS78 5/5- 8/5/20A16

Chablis en de Champagne uit de Aube met Patrick VDB en PP Stacanov

WS81

25-28/05/2017

Muscadet Savennières en meer

WS84

27/4-2/5/2018 Douro WS88 30/05-02/06/2019 Bordeaux (3°) WS92

9

De Wijnspiegel Nummer 93

Dankwoord Dankwoordje van Karel voor de nieuwe ere-voorzitters (Hugo Vandenbussche en Luc Wieme) en ere-wijnmeesters (Michel De Cuyper en Pierre Paul Stacanov) van Commanderij Gent Eén voor één hebben ze tijdens een lange periode in de voorbije 25 jaar een instrumentele rol gespeeld in het reilen en zeilen van onze Commanderij. Zij hebben mee aan de kar getrokken en hebben, door een bestuursfunctie op te nemen en op hun manier in te vullen, hetzij als wijnmeester hetzij als voorzitter, een steentje, of neen, zeg maar een steen, bijgedragen aan de ontwikkeling van onze Commanderij binnen de schoot van de Vlaamse Wijngilde. Als Commanderij Gent hebben we onze missie om op een toegankelijke manier het product wijn te benaderen en te (leren) appreciëren altijd met verve vervuld en daarbij steeds aandacht gehad voor de minder bekende, maar daarom niet minder mooie wijngebieden en domeinen. De Commanderij heeft, net zoals de wijn, een mooie evolutie doorgemaakt. Is het geheel vandaag in balans?

Is er ruimte voor nieuwe, andere initiatieven? Uiteraard, maar tegelijkertijd denk ik samen met de bestuursploeg te kunnen stellen dat, tijdens de voorbije 25

jaar een zeer solide basis is gelegd voor de komende jaren. Onze proefavonden met een groep van individuen die één gemeenschappelijk kenmerk hebben, namelijk de passie voor wijn, zijn keer op keer een aangename ontdekking van weer iets nieuws in de oneindige wereld van de wijn. En dat we dit kunnen doen als grootste Commanderij van het land op een kwalitatieve wijze, geeft een enorme voldoening voor iedereen die de Commanderij een warm hart toedraagt. Dit alles komt niet vanzelf …

Vandaar dat het ons meer dan gepast leek om dit kapittel van ons 25ste gildejaar af te sluiten met het verlenen van een aantal ere-titels. Net zoals met het woord ‘historisch’, moet je ook voorzichtig omspringen met ere-titels, het blijft immers een ganse eer, maar in dit geval meer dan terecht!!

Karel Vercruysse

10

De Wijnspiegel Nummer 93

Geïntroniseerden op het XXV° Banket 15 juni 2019 Gezel Tomas Vanderhaeghen en Ann Sofie Boulez

Meester Wijnproever : Philippe Bultinck en Koen Lebegge

Ere-gezel Wijnproever Jean-Luc Baldès, onze eregast Ere-Voorzitter Hugo Vandenbussche en Luc Wieme

Ere-wijnmeester Michel De Cuyper en Pierre Paul Stacanov

11

De Wijnspiegel Nummer 93

Dominique Markey en Karel Vercruysse met eregast Jean-Luc Baldès

Gezellen Thomas Vanderhaeghe en Ann Sofie Boulez

Meester wijnproevers Philippe Butlinck en Koen Lebegge

12

De Wijnspiegel Nummer 93

Menu Banket Flan van mosselen, crème van mango & gemarineerde worteltjes Pizza met hervekaas & ansjovis mayonaise Tartaar van zeebaars & avocadocrème Clos Triguedina, Bul’s rosé Champagne Drappier, Carte d’Or *** Vitello tonnato met frisse citrus & fijn slaatje S. Delafont, AOP Limoux 2016 *** Snoekbaars in ’t groen & tuinkruiden Bodegas Bernabeleva, Manchomuelas 2016 (Sierra de Gredos) *** Magret de canard des Landes, gekonfijt aardappeltje & zomerse garnituren Château Aigues Vives, AOP Corbières Boutenac 2016 Clos Triguedina, Probus 2007 *** Financiercake Ponzu, crème au beurre van koffie, ganache, bittere chocoladesaus & florentine Clos Triguedina, Black Vintage 2015 *** Mokka & versnaperingen

13

De Wijnspiegel Nummer 93

Wijnkaart XXV° kapittel en banket Tijdens de receptie

Champagne Drappier, Carte d’Or

Clos Triguedina, Bul’s, Vin mousseux rosé – méthode traditionnelle

Het champagnehuis van Michel Drappier bevindt zich in Urville, in de Aube. Het werd opgericht in 1808, op de plaats waar de heilige Bernardus, stichter van de Cisterciënzers, in 1152 wijnkelders liet bouwen. Deze zijn nu eigendom van de familie Drappier. De eerste wijnbouwers in de streek waren de Gallo-Romeinen, meer dan 2000 jaar geleden.

Bul’s is de nieuwste creatie van Jean-Luc Baldès, de nieuwe ere-gezel van Commanderij Gent. Deze mousserende wijn, op basis van 100% malbec, is de eerste in zijn soort in Cahors. De druiven zijn afkomstig van het “3e terras”, waar de bodem bestaat uit klei en silex enerzijds, en klei en kalk anderzijds. De wijn wordt gemaakt volgens de traditionele methode, waarbij de tweede gisting op de fles gebeurt. De opvoeding sur lattes bedraagt 9 maanden.

Clos Triguedina – Jean-Luc Baldès De familie Baldès begon met wijnbouw in 1830. Etienne Baldès had toen de beste terrassen in de streek van Cahors ontdekt en stichtte Clos Triguedina. De naam Triguedina is Occitaans en komt frequent voor in de regio. Hij betekent “Il me tarde de dîner” en is mogelijk een ironische benaming van een plaats waar de werkdagen heel lang duurden. Jean-Luc Baldès vertegenwoordigt de 8e generatie. Hij heeft het domein laten uitgroeien tot een vaste waarde in Cahors.

Zijn wijnbouwproject is duurzaam en gebeurt volgens de principes van de “lutte raisonnée”: er is een groot respect voor het leefmilieu van mens, plant en dier, maar er is tezelfdertijd aandacht voor de economische rentabiliteit voor de wijnmaker. Het gebruik van chemische fungiciden, insecticiden en pesticiden wordt zo veel mogelijk beperkt en enkel ingezet als de natuur de wijnbouwer geen andere keuze laat. Clos Triguedina heeft de certificatie “Haute valeur environnementale 3”, waarbij bijzondere aandacht uitgaat naar o.m. de biodiversiteit, fytosanitaire strategieën en het beheer van de bemesting en van de watervoorraad.

Jean-Luc Baldès is een malbec-specialist. Deze cépage is afkomstig uit Bordeaux, maar voelt zich het best thuis op de heuvelruggen van de Lot, de bekende rivier in de streek van Cahors. De druiven hebben hier een dikke schil en geven aanleiding tot diepgekleurde, geurige en tanninerijke wijnen.

De wijngaarden – 100 ha – strekken zich uit in de Côte des Bar, waar zich de oudste percelen bevinden, en verder in de Montagne de Reims, bekend voor haar krachtige pinot noir, en de Côte des Blancs, gereputeerd voor de finesse van haar chardonnay. Pinot meunier ontbreekt niet op het appèl, en er worden ook vergeten en zeldzame variëteiten gekweekt als arbane, petit meslier, blanc vrai. Dit alles volgens de principes van de biologische wijnbouw. Voor Drappier gold vroeger de uitmuntendheid als basis voor de wijnmakerij. Vandaag legt het champagnehuis de klemtoon op authenticiteit en natuurlijke expressie. Het gebruik van sulfieten en de dosage worden minimaal gehouden. Zo komen de diverse terroirs en de vinificatiemethodes tot volle uiting.

De Carte d’Or is emblematisch voor het champagnehuis Drappier. Hij werd voor het eerst gelanceerd in 1952 met zijn gele, herkenbare etiket, een toespeling op de toets van kweeperengelei (kweepeer is een gele vrucht), die in elke Carte d’Or terugkeert. De samenstelling bestaat uit 75 % pinot noir, 15 % chardonnay en 10 % pinot meunier, dus bijna een blanc de noirs. Alleen de sappen van de eerste persing worden gebruikt. Om het overpompen te vermijden gebruikt Drappier zwaartekracht. De alcoholische gisting op lage temperatuur duurt ongeveer 2 weken en de malolactische gisting gebeurt op een natuurlijke wijze. 5 % van de wijn wordt gelagerd in foudres gedurende 1 jaar. De dosage bedraagt 7 g/l.

Bij het voorgerecht S. Delafont, Limoux AOP 2016 Samuel Delafont is een négociant éleveur in de Languedoc: hij bezit zelf geen wijngaarden, maar koopt vaten jonge wijn bij diverse wijnbouwers in de streek om die dan zelf te assembleren en te lageren. Zijn bedoeling is vooral de terroirs en exceptionele crus uit de Languedoc meer bekendheid te geven. Hij volgt de wijngaarden van zijn klanten en kiest de meest belovende percelen uit om er vervolgens de beste kwaliteitswijnen te kunnen aankopen. Zijn assemblages be-

14

De Wijnspiegel Nummer 93 trachten een evenwicht tussen de identiteit van de terroirs en zijn eigen specifieke wijnstijl. Het Maison S. Delafont produceert diverse gamma’s wijn, waaronder die van de crus Pic Saint-Loup, La Clape, Minervois et Limoux. Om zijn wijnen meer elegantie, fruitigheid en fraîcheur te geven, heeft Samuel Lafont in Italië een inox vat van 300 l laten ontwikkelen, waarop hij een patent heeft genomen.

Het laat vooral toe de oxydatie te reduceren. Het kan gebruikt worden voor zowel maceratie als voor lagering.

Het wijnhuis Bernabeleva werd gesticht door Vicente Álvarez-Villamil in 1923. Hij kocht grond in San Martín de Valdeiglesias (Madrid), aan de voet van de Cerro de Guisando en de bergen van Gredos. Vandaag wordt het geleid door Marc Isart en Raul Perez. Zij beschikken over 35 ha en kweken vooral garnacha, albillo, muscat à petits grains en tinta moreneillo. Hun insteek is biologisch, maar ze streven niet naar een certificatie. De pluk is volledig manueel.

Limoux is de meest westelijke wijnbouwregio in de Languedoc, die sinds de oudheid bekend staat om haar mousserende wijnen. Volgens de wijnbouwers van de streek, komt het procedé van mousserende wijnen hiervandaan. Limoux ligt ongeveer 25 km ten zuiden van Carcassonne en 100 km van de Middellandse Zee, tegen de noordelijke uitlopers van de Pyreneeën. De bodem is rotsachtig met klei, zand en kalksteen.

Manchomuelas is een jonge wijngaard waar enkel garnacha blanca wordt gekweekt. De bodem bevat een dunne laag verbrokkelde graniet. De wijngaard is aangeplant in 2008 met stekken van de authentieke druivenstokken van vermoedelijk meer dan honderd jaar oud. Door de ligging op 700 m worden de druiven langzaam rijp en verkrijgen ze een mooie zuurtegraad. De wijn wordt gefermenteerd in eiken vaten van 500 l en eveneens op eik gelagerd gedurende 10 maanden. 2015 was de eerste commerciële jaargang van de wijn, waarvan slechts een zeer beperkt aantal flessen worden gemaakt.

De Limoux AOP 2016 is een stille wijn, een monocépage gemaakt van chardonnay-druiven uit wijngaarden die op gemiddeld 450 meter hoogte liggen en waar het koeleffect van de Atlantische Oceaan nog voelbaar is. De gemiddelde temperatuur is er bijgevolg niet te hoog, wat zorgt voor een voldoende zuurtegraad. De vinificatie gebeurt bij lage temperaturen in eikenhouten vaten. De wijn wordt ook gelagerd in eikenhouten vaten, gedurende 14 maanden.

Het gebruik van eiken vaten voor witte wijn is typisch voor de Limoux: het is de enige Languedoc AOC of AOP waar voor witte wijn een dergelijke gisting en opvoeding gebeurt, om de wijn af te ronden.

Bij het tussengerecht Bernabeleva Manchomuelas 2016 (Sierra de Gredos) Sierra de Gredos is een klein bergachtig gebied op 80 km ten westen van de Spaanse hoofdstad Madrid. Hier staan nog zeer oude wijnstokken. Hoewel het een van de oudste wijnstreken van Spanje is (13e eeuw), werd het om economische redenen compleet verlaten. In 1990 heeft Telmo Rodriguez de streek herondekt. Begin de jaren 2000 kwam een jonge vriendengroep van oenologen zich daar installeren, wat geleid heeft tot de oprichting van de Associación Garnacheros de Gredos (14 wijnbouwers) die een sterke focus legt op garnacha en de finesse en elegantie van deze wijnen. In 2015 werd een dossier aangelegd voor een eigen AOP “Garnachas de Gredos”.

De garnacha’s in deze streek zijn zeer aromatisch, maar wat minder fruitig en minder intens gekleurd dan die uit Aragón of Navarra. Daarentegen bevatten ze meer minerale toetsen en soms wat salinité.

15

Bij het hoofdgerecht Château Aigues-Vives, AOP Corbières-Boutenac 2016 Het wijnhuis Château Aigues-Vives (“Levende waters”) ligt in het hart van de appellatie Corbières-Boutenac. Het werd gebouwd in 1817 op de vestingen van oude Romeinse thermen, die de aanwezige waterbronnen vooral gebruikten voor therapeutische doeleinden. Maar bij een vrij droog klimaat is de aanwezigheid van overvloedig grondwater ook erg heilzaam voor de wijnbouw. Al van in de 2e eeuw v. Chr. plantten Griekse handelaren wijnstokken in de streek, maar de wijnbouw ontwikkelde zich vooral onder de Romeinse bezetters. Gérard Bertrand kocht Aigues-Vives in 2010.

Het domein omvat 30 ha aanplant, grotendeels syrah met stokken van ongeveer 30 jaar oud ondersteund door treillis, terwijl in Boutenac carignan, traditioneel gesnoeid in gobelet, heer en meester is. Een hele uitdaging voor de nieuwe eigenaar. De bodem is bezaaid met rolkeien, die zich bevinden op een laag molasses, brokkelig afzettingsgesteente dat erg doorlaatbaar is en een mengeling van klei en zandsteen bevat. Een dergelijke ondergrond dwingt de wijnstokken diep te wortelen om water en voedingsstoffen te vinden. Château Aigues-Vives paalt aan Château de Villemajou, opgekocht door de vader van Gérard Bertrand in 1973, en waarvan dichters uit het Romeinse keizerrijk de wijnen bewierookten.

De AOP Corbières-Boutenac 2016 is een assemblage van syrah, carignan, mourvèdre en grenache. De syrah en carignan worden gevinifieerd met volledige trossen

De Wijnspiegel Nummer 93 volgens de principes van de macération carbonique (10 tot 18 dagen). De mourvèdre en grenache worden traditioneel gevinifieerd (15 tot 20 dagen), na ontristing. De wijnen worden 12 maand gelagerd in Franse eiken vaten.

Clos Triguedina, Probus 2007 In het jaar 82 verbood keizer Domitianus (° 51 –81 – † 96) de nieuwe aanplant van wijngaarden in Italië en liet hij de helft van de wijngaarden in de Romeinse provincies buiten Italië rooien, mogelijk om de graanteelt te bevorderen. Keizer Probus (° 232? – 276 – † 282) wilde niet dat zijn troepen werkeloos op het slagveld bleven en besefte dat verveling tot allerlei misstanden kon leiden. Daarom besloot hij om de militairen naast hun intensieve trainingsprogramma’s ook in te zetten bij de aanleg van wijngaarden in Gallië, Spanje, Brittannië en Hongarije. Om keizer Probus alle eer aan te doen voor de heraanplant in de Quercy in 280, heeft Jean Baldès, de vader van JeanLuc, in 1976 de cuvée Probus gecreëerd.

Deze rode wijn, op basis van 100% malbec, is gemaakt van handgeplukte druiven afkomstig van het “3e terras”, waar de bodem bestaat uit klei en silex enerzijds, en klei en kalk anderzijds. De vinificatie gebeurt traditioneel. De alcoholische gisting duurt 20 tot 25 dagen, gevolgd door een lagering in eikenhouten vaten gedurende 12 maanden. Ten slotte worden de allerbeste vaten geselecteerd

en geassembleerd. Een topwijn uit Cahors!

Bij het dessert Clos Triguedina, Black Vintage 2015 Black Vintage is alweer een buitengewone creatie van Jean-Luc Baldès. Het is een vin doux naturel, een versterkte wijn. Het procedé is in 1285 ontdekt door de Catalaanse (?) geleerde en arts Arnau de Vilanova. Het staat beschreven in zijn Liber de vinis. De druiven worden zeer laat geoogst zodat ze hun maximale rijpheid bereiken en daardoor een grotere suikerconcentratie krijgen. Tijdens de gisting voegt de wijnmaker wijnalcohol toe waardoor de natuurlijke gisting stopt en de wijn restsuikers bevat die hem zoet maken. Er mag alleen wijnalcohol van dezelfde wijn worden gebruikt en geen andere toevoegingen, vandaar de benaming vin doux naturel. De lagering gebeurt op Clos Triguedina op eiken vaten gedurende 3 jaar en geeft de wijn veel complexiteit. Om uw dessert te sublimeren proeft u Black Vintage best par petites gorgées savoureuses …

Dominique Markey

Graag inschrijven op de nieuwsbrief? Stuur een mailtje naar info@wijnhuistinto.be 16

De Wijnspiegel Nummer 93

Focus op onze sponsors : Bob Driege Met precies twintig jaar sponsoring op de teller (WS 18, april 1999) moet Vynilla enkel voor Alhambra chapeau bas doen als oudste/trouwste sponsor van onze Wijnspiegel, en hijzelf duikt fotografisch als wijncommentator al op in nummer 15 (1998, één jaar na zijn eerste lidjaar).

Hoe het groeide Bob begon aan het uitbouwen van een collectie singles en LP’s nadat hij heel toevallig een paar honderd juke box singles in handen kreeg en startte via een succesvolle DJ carrière met een platenwinkel in oktober 1981. Dat was nog niet op de Kwintensberg, doch op de eerste verdieping van een punky café aan de waterkant van de Verloren Kost. Hij verwierf zich een unieke positie door de verkoop van nieuwe platen te combineren met tweedehands, toen een primeur in België. Dat aanbod van second hand materiaal, met specialisatie in Belgische releases zou hem toelaten de latere terugloop van vynil (eind jaren 80) te overleven. Bovendien is de onafhankelijke markt van kleine labels altijd vynil blijven produceren, wat toch altijd de core business van Bob is geweest. Zo rond 20052010 begon trouwens al de revival van vynil, en toen - in 2010 dus - kreeg hij het idee om een eigen label op te richten: Vynilla-Vynil. Hij lanceerde zijn eerste uitgave op

17

de eerste Record Store Day in België, een beurs voor independant labels waar Bob ook sterk achter stond. Nu de CD aan zijn zwanezang toe is lijkt paradoxaal genoeg vynil de andere dragers te zullen overleven. Nog een troef van Bob: hij beschikt over een gigantische verzameling die teruggaat tot zijn startjaren. Doordat het grote publiek resoluut de digitale wegen inslaat lijkt een zaak als Vynilla meer en meer op een wijnhandel gespecialiseerd in collector items, en net als met primeur of unieke cuvée wijnen komt het er op aan er snel bij te zijn om ze (veel) later als gezochte verzamelobjecten te kunnen aanbieden.

Hoe het rijpte Blijkbaar had ook Bob die parallellen tussen platen en wijn aangevoeld, want zoals jullie weten werd hij ook wijnhandelaar, en dat sedert 2010. En ook dit was een groeiproces van jaren, als een wijnstok die langzaam rijpt, en zo kon hij zijn twee passies, muziek en wijn, combineren. Hier loopt hij eigenlijk een beetje in het spoor van zijn vader die als transporteur wijnen meebracht uit de Rhône, en die hem in 1992 meenam op exploratie in Bourgogne en Rhône.

Hij voelde dadelijk de nood aan proeftechniek en vinologische basiskennis aan en schreef zich – net als zovele van de oudgedienden in de Commanderij - in voor een Vlied

De Wijnspiegel Nummer 93 wijncursus van Wilfried Lissens. Die had het proeftalent én de verbaliteit van Bob snel ontdekt en raadde hem aan lid te worden. Eigenzinnig als hij is hield hij de boot een paar jaren af maar besefte dan toch dat “de Commanderij fantastisch is als ge veel wilt proeven voor super weinig lidgeld”. Toch stond er toen geen haar op zijn hoofd dat er aan dacht om wijn te gaan verkopen, maar alweer speelde het toeval hem een troefkaart in handen. Een vriend van hem, ooit uitbater van Het gebed zonder Eind, bracht jarenlang met zijn camionnette wijn mee uit Spanje - waar hij trouwens is gaan wonen - in eerste instantie ‘voor de vrienden’. Toen dat zo’n uit de hand lopend succes werd zocht hij Bob aan om die wijnen voor hem te stockeren en tevens te verkopen, mits een percentje of course. Van zijn kant ging Bob ondertussen jaarlijks naar de Zuidelijke Rhône, zijn ‘wijnthuishaven’, werd verliefd op de wijnen van Jubain (Roaix) en deed vanaf 2005 op kleine schaal hetzelfde: ”de wijnkelders van de vrienden aanvullen met Rhône wijn”. Al vlug drong zich een ‘officialisering’ op en Bob paste zijn handelsregister aan met een tweede component, alweer in dat sleuteljaar voor hem, 2010. Zot van woordspelingen bedacht hij de tweelingnaam Vin il y a voor zijn wijnzaak. Hij zou zich focussen op (NO) Spanje, Rhône en wat later Oostenrijk, mede dankzij de wijnreis van 2014. In rood blijft zijn eerste liefde voor de grenache druif primordiaal, met haar fruitrijpheid en spankracht mits

goede aciditeit, én de uitstekende prijsvork tussen de 12 à 20 € en in wit is zijn grote favoriet de zinderende riesling.

Vin il y a blijft bewust een kleinschalig project, met een beperkt aantal domeinen en referenties, maar met telkens een zeer persoonlijke band tussen de producent en de afnemer, Bob én met het cliënteel. De verleiding om uit te breiden naar nòg, minder bekende en kleine appellaties, is groot “maar ge moet ze wel verkopen hé”. En zo kabbelde ons gesprek gezellig door met een resem anekdotes over de ervaringen, mooie en soms minder fraaie, van een kleine speler in de goed gevulde en soms nijdig concurrerende wereld van Vlaamse wijnhandelaren. Voor Bob is de vertrouwensrelatie met zijn klanten essentieel, en wil of kan hij zich niet inlaten met de horecasector, op enkele wijnbars na.

Bob, onze tweede wijnreisorganisator -“Bob, gij zijt niet alleen een trouwe sponsor van onze Commanderij, maar gij hebt nog veel meer betekend voor ons, dankzij het organiseren van niet minder dan 9 Commanderijreizen, die ik van heel dichtbij als voorzitter heb mogen meemaken”.

- Als ik in een vereniging zit wil ik altijd mijn nek uitsteken, en vermits ik een bestuursfunctie niet zag zitten want moeilijk te combineren met mijn winkel, dacht ik, toen Wilfried stopte met de wijnreizen: hm, daar wil ik wel mijn steentje toe bijdragen. Ik had al een paar keer voor klein groepje iets georganiseerd en zo de smaak te pakken gekregen.

Ik kon Marc Van Roy overtuigen mee te gaan in dat verhaal, et voilà. We begonnen met Beaujolais-Mâconnais in 2006 en eindigden in Oostenrijk in 2014. We deden zowat alle deeltaken samen, er was geen strikte taakverdeling.

En ja, soms vraag ik me af hoe we het allemaal voor elkaar hebben gekregen. Maar als we daarover anekdotes beginnen op te halen dan zal de avond te kort en de fles rap leeg zijn …

Bedankt voor dit interview Bob, en “zet die ploat nog nie af”.

Luc Wieme

18

De Wijnspiegel Nummer 93

Proefavond 23 februari 2019: Garnacha “Uncork some Spanish garnacha and let the sunshine flow …”

David Williams, The Guardian, 3 februari 2019 Gentenaren houden al lang van grenache. Gentse soldaten, die in 1385 Damme belegerden om de vaarweg naar Brugge te blokkeren, leverden zich meteen over aan de goedgevulde wijnkelders in de stad, rapporteert de Franse kroniekschrijver Jehan de Froissart. Zij troffen er meer specifiek vele malvosies en grenates aan. In de oude terminologie van de Venetiaanse wijnhandel slaat malvosie zowel op de variëteit malvasia als op verschillende soorten Griekse of Kretenzische wijn. In Oudfranse, maar ookandere Middeleeuwse teksten worden malvosies vaak in één adem vernoemd met grenaches of grenates. Hebben de Gentenaren in Damme Griekse grenache aantroffen of waren die grenates veeleer Franse wijn van het type Maury grenat of Rivesaltes grenat, die uit 100 % zuivere grenache noir worden gemaakt? Malvoisie is per slot van rekening een cépage die ook in de Roussillon voorkomt. Of dronken ze toen ook al garnacha uit Spanje? De kwestie wordt in deze Wijnspiegel onder de loep genomen in het artikel van mijn collega prof. dr. em.

Eddy Van Cauwenberghe.

Garnacha: etymologie en oorsprong

19

Het is wel een feit dat de druif die we op 23 februari 2019 beter leerden kennen in haar Spaanse gedaante, al heel vroeg wordt vermeld in Europese bronnen. Ze kent er vele spellingsvarianten: vernaccia (IT, 13e e.), garnache en grenache (FR, 13e e), vernatxe (ES, 14e e.), vernache (FR, rond 1300), grenate (FR, 14e e. en ook in Middelnederlandse teksten), guarnatxa (ES, 16e e.), garnacha (ES, 18e e.).

Lexicologen en ampelografen zochten naar de oorsprong van de term en de druif en kwamen o.m. uit bij: • granaticum “afkomstig van Granada”; • garnatxe “granaatrood kleed van de magistratuur”, waaraan de wijn zijn naam zou ontlenen; • vernaccia (IT): de witte zoete wijn uit San Gimignano, niet te verwarren met de rode vernaccia di Serrapetrona. De wijn was enorm populair bij rijke handelaren, bij pauzen en aan koninklijke hoven. De naam zou refereren aan het Italiaanse Vernazza, één van de vijf gemeentes van Cinque Terre, een belangrijke wijnstreek bij La Spezia (Ligurië); • een Kretenzische wijn, verhandeld door de Venetianen en eveneens enorm populair aan de Middeleeuwse koninklijke hoven.

Vandaag weet men door DNA-onderzoek dat de druif

De Wijnspiegel Nummer 93 afkomstig is uit Spanje, zeer vermoedelijk uit de Catalaanse streek Priorat. Sommige onderzoekers vermelden Aragon-Catalonië als oorsprong, met dien verstande dat het koninkrijk van Aragon zijn macht had uitgebreid tot Catalonië.

enz.: haar eigenschappen gelijken op die van de marsanne: weinig aciditeit, veel suikers; bleekgroen geel, droog, zacht fruitig, met volle smaak en body; aroma’s: honingmeloen, gele appel, anijs, venkel, dille, bloemen; soms mineraliteit; risico op oxidatie.

Wereldwijd beslaat de grenache-druif in al haar varianten ongeveer 192.000 ha; in Spanje vermoedelijk ongeveer 74.200 ha. Vroeger was dat meer dan 100.00 ha. De exacte cijfers zijn niet bekend: bronnen spreken elkaar tegen. De belangrijkste ondersoorten die in Spanje voorkomen, zijn: garnacha tinta, garnacha blanca, garnacha roja, garnacha tintorera en garnacha peluda.

Garnacha tinta, of tinto aragonés of vernassa (naast vele andere synoniemen), is de meest frequent aangeplante en heeft de volgende eigenschappen:

Garnacha roja, of garnacha gris, garnacha rosa, enz.

Deze variëteit is zeldzaam en komt vooral voor in Cornudella de Montsant (Priorat). Eigenschappen: dikke witte, grijze, roze tot blauwe schil; bleekroos tot robijnrood; zeer sappige bessen; mooie aciditeit; goed alcoholpotentieel; aroma’s: rijpe aardbei, kers, appel, exotisch fruit, bloemen. Vaak gebruikt in blends, rosados, vin gris, dulces.

- lange cyclus, dus late rijping; gemakkelijke druif in een Mediterraans klimaat. Weinig aciditeit, weinig tannine; veel suikers, hoog acoholpotentieel; weinig kleur wegens een dunne schil: ze wordt geregeld verwerkt in rosados en claretes. Aroma’s van rijp rood fruit, kers, braambessen; karamel; gedroogd fruit, noten, vijgen, rozijnen; witte peper; soms mineraliteit, naargelang van het terroir of de kloon; risico op oxidatie.

Garnacha blanca, of alicante blanca, vernatxa blanca,

Garnacha tintorera, of negral, alicante (bouschet), enz., is eigenlijk een kruising van petit bouschet en grenache (Frankrijk, 1865?). Eigenschappen: populair na WO II in Castilla la Mancha (Albacete: vaak gebruikt bij DO Almansa), Valencia en Galicia; gekleurd vruchtvlees: de tintorera is een teinturier; zeer donkere schil: de most wordt vaak geblend met lichtgekleurde wijnen. Als monocépageis hij krachtig, geurig, fruitig, met zachte tannine.

Garnacha peluda, of lledoner pelut, grenache velu, grenache noir tomenteux, grenache gris enz., is een mutatie van de garnacha tinta. Haar eigenschappen: harige bladeren: daardoor heeft ze een betere vochtretentie en zorgt ze voor meer aciditeit; lager alcoholpotentieel dan-

20

De Wijnspiegel Nummer 93 garnacha tinta; minder kleur dan garnacha tinta. Vaak in blend met garnacha tinta; in Terra Alta (ES-CT) is ze de aanbevolen of belangrijkste component. Belangrijk is de originele naam van de druif te kennen en verwarring te vermijden tussen bijvoorbeeld garnacha tinta en garnacha roja (roja betekent “rood”!); garnacha tinta en grenache noir tomenteux of grenache gris, synoniemen voor de garnacha peluda, ook al blijkt deze laatste een mutant te zijn van de grenache noir of garnacha tinta.

De degustatie

Wijnmaker Jordi Vidal en twee vrienden startten hun bio-wijnproject op in 1982. Ze huurden en kochten wijngaarden met oude stokken, en deden zelf nieuwe aanplantingen. In 1997 produceerden ze hun eerste wijn in hun wijnmakerij La Conreria d’Scala Dei, op een exceptionele site van Franse Karthuizers (1167-1835), Escaladei. De bodem bestaat er uit llicorella (gedesintegreerde leisteen met mica), typisch voor Priorat, maar bevat ook klei. Les Brugueres is een wijngaard met stokken van garnatxa blanca ouder dan 100 jaar. De opbrengst wordt zeer bewust beperkt gehouden.

Op 23 februari 2019 maakten we kennis met twee Catalaanse witte wijnen uit Montsant en Priorat, en vijf rode: één Catalaanse uit Terra Alta, en vier uit andere Spaanse wijnstreken: Jumilla (Murcia), Sierra de Gredos (Avila), Campo de Borja en Somontano (Aragón).

1. Coret de Cal Beso 2016, DO Montsant Het wijndomein is eigendom van Raimon en Carme Castellví-Figuerola, die hun wijnmakerij Cal Besso hebben in Els Guiamets. In 1999 kochten ze 8 ha aan in Porrera en produceerden ze 25.000 flessen. In 2015 werden ze eigenaar van 7 ha in Els Guiamets. Hun eerste productie leverde daar 30.000 flessen op.

De percelen waar de garnatxa blanca groeit, heten Les Rotes en La Presa. De bodem van Les Rotes bestaat uit kalksteen, dolomiet en silex en is goed doorlaatbaar. De stokken zijn 15-25 jaar en 60-70 jaar oud. In La Presa is de bodem compacter en zijn de stokken 8 jaar jong. Het klimaat is in de streek gematigd continentaal, wat de kwaliteit van de wijnen ten goede komt.

De Coret (“hartje”) de Cal Besso 2016 is een blend van druiven van jonge en oude stokken. De lagering gebeurde voor 80 % in inox vaten, om de fruitige en bloemige aroma’s tot hun recht te laten komen; en voor 20 % op eiken vaten van 500 l uit de Allier, om ze complexiteit te geven.

Op het etiket staan de neuzen van de dochters María en Isabel. De productie beperkt zich tot 4.000 flessen.

Meer informatie: http://www.calbesso.com/ Proefcommentaar: Heel helder met een lichte schittering, intens van kleur, strogeel met een lichte groene toets, hoge viskositeit en slanke tranen. Een hoog alcoholgehalte. Aroma’s: Immobiel: niet zo’n sterke neus: perzik en abrikoos. Na walsen: witte perzik, abrikoos, acacia, kruidig (anijs), beetje petroleum. Zoete cavaillon. Smaak: Fris. Pittig, mondvullend. Lange afdronk met citrustoetsen. Eindindruk: Deze wijn is een gastronomische wijn die de nodige knapperigheid en grandeur heeft.

Score: 14,2/20 Prijs: 12,50 € 2. La Conreria d’Scala Dei, Les Brugueres 2015, DOQ Priorat

21

Les Brugueres 2015 is de faam van Scala Dei. De oogst gebeurde manueel, de druiven werden ontrist en ondergingen gedurende 2 dagen een voorgisting door schilmaceratie. De eigenlijke fermentatie gebeurde op inox vaten op een temperatuur van 16 °C op basis van natuurlijke gisten. De lagering vond plaats gedurende 4 maanden sur lies en zonder bâtonnage.

Meer informatie: https://www.cellersdescaladei.com/ 3: Lichtgoudgeel, schitterend, intenser gekleurd dan de vorige wijn. Viskeus. Aroma’s: Aromatisch, tropisch fruit, abrikoos, banaan, kruidig (munt), mineraal (krijt), wat bloemig, anijs, ananas, rijpe peren. Smaak: Heel sappig, mondvullend. Mollige aanzet, fijne zuren. De wijn is in balans en mooi versmolten. Afdronk: 5 s.. Eindindruk: een verrassend frisse wijn (de regio waar hij vandaan komt is heel warm). Score: 15,8/20 Prijs: 21,81 € 3. Vins del Tros, Garnatxa Fina 2014, DO Terra Alta Deze rode wijn is een product van oenoloog Joan Ramón Bada en wijnbouwer Josep Arrufat, die in 2009 hun krachten verenigden. De naam van de wijnmakerij, Vins del

De Wijnspiegel Nummer 93 Tros, betekent “terroirwijnen”. De wijngaard bevindt zich in Tierra de Vilalba dels Arcs, waar de bodem uit klei en kalk bestaat.

5 Telmo Rodriguez, Pegaso Barrancos de Pizarra, 2013, DOP Cebreros, Sierra de Gredos Wijnmaker Telmo Rodriguez begon zijn carrière in de wijngaarden van zijn vader in Rioja. Hij studeerde oenologie aan de Universiteit van Bordeaux. Zijn leermeester was Auguste Clape, een boegbeeld van de Noordelijke Rhône. In 1990 ontdekte hij de Sierra de Gredos, een klein bergachtig gebied op 80 km ten westen van de Spaanse hoofdstad Madrid.

De gebruikte druif is de garnacha tinta, die hier garnatxa fina heet. De stokken zijn ongeveer 35 jaar. De pluk is manueel en de vinificatie gebeurt parcellair. De productie beperkte zich in 2015 tot 4.527 flessen. De fermentatie met natuurlijke gisten gebeurde in foudres van 4.000 l uit Franse eik bij een temperatuur van 25 °C-26 °C. De wijn werd gelagerd in amforen van 740 l en kende geen filtering of klaring. Sinds 2017 heet deze wijn La Fina Àmfora.

Meer informatie: http://www.vinsdeltros.com/

De historie van Sierra de Gredos gaat terug tot de 13e eeuw, toen was de streek om economische redenen compleet verlaten. Hier staan nog zeer oude wijnstokken. Eigenlijk omhelst Sierra de Gredos al de wijngebieden in dit gebergte, dat wettelijk verdeeld is 3 regio’s en waar vooral garnacha en albillo real worden geteeld: • DO Vinos de Madrid (Madrid) • DO Méntrida (Toledo) • IGP Vinos de la Tierra de Castilla y Leon (Avila).

Proefcommentaar: Niet heel donker kersenrood, lichte troebelheid, lichte traantjes. Aroma’s: Licht animaal, leer, cassis, bramen, Mon Chéri, meer zwart fruit dan rood fruit.

Smaak: Mollige aanzet, mooi ondersteund door muren en zachte tannine. Middellange afdronk. Eindigt wat bitter.

Eindindruk: Stevige wijn, krachtige herinnering.

Score: 14,4/20 Prijs: 14,60 € 4 Casa Castillo, El Molar 2016, DO Jumilla Wijnbouwer José María Vicente en zijn broer herstelden in 1985 een oude Franse wijngaard van 9,5 ha gelegen tussen Murcia en Valencia, op een bodem van kalk, zand, klei en kiezel. In 1993 produceerden ze hun eerste cuvée Monastrell. De naam verwijst naar de favoriete druif van de appellatie. In 2006 plantten ze op een hoogte van 750 m de variëteit garnacha tinta op het perceel El Molar, dat een bodem heeft van zand, klei en grind. Het klimaat is er Mediterraan met continentale invlo ed.

In 2012 werd de eerste cuvée El Molar gevinifieerd, een a-typische Jumilla dus. De fermentatie gebeurde en gebeurt nog steeds bij 30 °C met natuurlijke gisten. 30 % van de trossen bleven daarbij in hun geheel. De lagering vond gedurende 9 maand plaats in gebruikte eiken vaten.

2016 was een koeler jaar in de streek, daardoor vallen de wijnen iets lichter uit dan in andere jaren. De productie bedroeg 51.000 flessen.

Meer informatie: http://casacastillo.es/

Voor het grote publiek blijkt deze indeling verwarrend. De Associación Garnacheros de Gredos, opgericht in 2008 door 14 garnacha-wijnbouwers, startte daarom in 2015 een dossier voor het verkrijgen van een overkoepelende DOP Garnachas de Gredos.

Garnachas in deze streek zijn zeer aromatisch en hebben een zouttoets omwille van de granietbodem. Ze zijn echter wat minder mineraal en minder fruitig dan in Aragón en Navarra. Ze hebben ook een minder intense kleur en minder structuur.

In 1994 stichtte Telmo Rodriguez de Compañía de Vinos de la Granja (nu CV Telmo Rodriguez) en begon wijngaarden te kopen over heel Spanje: Rioja, Ribera del Duero, Toro, Malaga, Alicante …

Proefcommentaar: Vrij helder kersenrood. Niet zeer intens. Lichtpaars randje. Aroma’s: Een fruitexplosie, zoals het fruit in een topbeaujolais. Overrijpe aardbeien, peper.

Rode rijpe bessen, aromatisch, discreet hout, mineraal.

Cuberdons. Smaak: Veel fraîcheur, een soepele wijn met veel body. Mooie tannine die toch wat droogtrekkend is.

Medium afdronk. Eindindruk: Fruitige wijn met veel body.

Score: 15,0/20 Prijs: 13,70 €

In 1999 ontdekte hij Arrebatacaps, op 800 m het belangrijkste leisteengebied van Gredos met oude garnachastokken van 60 tot 80 jaar. Hogerop, op 1200 m vond hij granietbodems. Hij deed er nieuwe aanplantingen en produceerde er uiteindelijk de Pegaso Barrancos de Pizarra.

De gisting gebeurt met autochtone gisten op eiken en inox vaten en in amforen. De lagering op eik en in amforen duurt 24 maand. De wijn behoort vandaag tot de nieuwe DOP Cerebros, waarvoor Telmo Rodriguez geijverd heeft.

Meer informatie: http://www.telmorodriguez.com/

22

De Wijnspiegel Nummer 93 Koopwijzer 100 % garnacha

cépage

leverancier

prijs /fles serveren incl. BTW

extra info

Cal Besso, Coret Gar- garnacha natxa blanca 2016, DO blanca Montsant

Alhambra

€ 12,50

8 °C

Guia Peñin 88

La Conreria d’Scala garnacha Dei, Les Brugueres blanca 2015, DOQ Priorat

Despert

€ 21,81

8 °C

Guia Peñin Parker 91

Vins del Tros, Gar- garnacha natxa Fina Àmfora tinta 2014, DO Terra Alta

Vin il y a

€ 14,60

16 °C - 17°C

Agregate wine score 89 El Mundo Vino 15/20

Casa Castillo, El Mo- garnacha lar 2016, DO Jumilla, tinta Murcia

Decantalo € 13,70

15°C - 16°C Guia Peñin 1 u vooraf Parker 91 openen of karaferen

Telmo Rodriguez, Pe- garnacha gaso Barrancos de tinta Pizarra, 2013, DOP Cebreros, Sierra de Gredos, Ávila

De Co- € 27,50 ninck

16°C - 18°C Parker 94 karaferen

Tres picos, Borsao garnacha 2016, DO Campo tinta de Borja (Zaragoza), Aragón

Enterwine € 14,46

17 °C

Proefcommentaar: Helder, schitterende spiegel, diep kersenrood, hoge viscositeit, trage tranen. Aroma’s: Intense neus: leer, hout, vers gesnoeide takken, donker fruit, vijgen, rozijntjes, eucalyptus. Smaak: Sappige zuren, de wijn trekt wat droog. Geeft een warm gevoel door de alcohol. Middellange afdronk. Eindindruk: Een jammy wijn. Score: 15,4/20 Prijs: 27,50 € 6 Borsao, Tres picos 2016, DO Campo de Borja, Aragón De DO Campo de Borja, in het Noord-Westen van de provincie Zaragoza, is de tweede grootste garnacha-producent van Aragón met 5.000 ha aanplantingen, waarvan 2.000 ha vieilles vignes: stokken tussen 30 en 50 jaar oud. Borja zou van bursau afgeleid zijn (borsao in het Aragonees) en “krijger” betekenen. Volgens die theorie slaat de naam op de Celtiberische populatie die er woonde in de 5e e. vr Chr. Volgens anderen is Borja afgeleid van het Arabische borg, wat “toren” betekent.

Wat er ook van zij, in 1958 werd de Cooperativa de Borja opgericht, met als merknaam Borsao. In 2001 fuseerde de coöperatieve met die van Pozuelo en Tabuenca.

23

88

93

Suckling en Kuper 92 Best wine from Spain (AEPEV)

De nieuwe entiteit werd Bodegas Borsao SA gedoopt.

Borsao, “imperium van de garnacha”, verenigt momenteel 375 wijnboeren en 3 wijnmakerijen. Ze bezit in het totaal 2.400 ha, waarvan 1.500 beplant zijn met een autochtone kloon van garnacha, goed 65 % van de totale productie.

De cuvée Tres Picos 2016 is geproduceerd door wijnmaker José Luis Chueca. De druiven zijn afkomstig van wijnstokken van 35 tot 60 jaar, die groeien op 600 – 700 m hoogte, op de flanken van de Moncayo. De bodem bestaat er uit kalk en klei. Na een schilmaceratie van 20 tot 25 dagen, gebeurt de gisting bij 25 °C – 30 °C op inox. De lagering op eik uit Bordeaux duurt 5 maanden.

Meer informatie: https://bodegasborsao.com Proefcommentaar: Intens gekleurd, donker kersenrood met paarse rand. Heel geconcentreerd, bijna ondoorzichtig. Trage, aflopende benen. Aroma’s: Warme neus, rijp rood en zwart fruit (bramen, pruimen), eucalyptus, wat mineraal. Smaak: Fruitmolligheid, zachte zuren, afgeronde tannine. Afdronk: 6 s.. Eindindruk: Lange herinnering.

Score: 16,0/20 Prijs: 14,46 € 7.Viñas del Vero, Secastilla 2013, DO Somontano, Aragón

De Wijnspiegel Nummer 93 De naam van het domein slaat op de rivier Vero, een rivier in het wijngebied Somontano (Aragón) aan de voet van de Pyreneëen. Het wijngoed werd opgericht in 1986.

De toenmalige eigenaars kochten 550 ha in Barbastro en omgeving en plantten allerlei druivenvariëteiten aan.

De eerste cuvées werden in 1990 geproduceerd in een voorlopige locatie. In 1993 bouwde het bedrijf een nieuwe wijnmakerij op de finca San Marcos. Sinds 2008 maakt Viñas del Vero deel uit van de groep Vinos González Byass. Vandaag is het dé referentie voor wijntechnologie en wijnstijl.

De biowijn Secastilla 2013 ontleent zijn naam aan de gelijknamige vallei en gemeente op 700 m hoogte, gelegen op rotsachtige flanken met een bodem van zand, klei en steen. De druiven waren afkomstig van wijnstokken van 70 jaar. De oogst gebeurde manueel, de druiven werden eerst ontrist en gekoeld en ondergingen een voorgisting van 3 dagen. De eigenlijke fermentatie duurde 15 dagen bij temperaturen onder de 25 °C. De wijn werd gelagerd gedurende 10 maand op Franse eik uit de Allier. Meer informatie: https://www.vinasdelvero.es/ Proefcommentaar: Donker kersenrood, zeer geconcentreerd, donkere tranen, ondoorzichtig. Aroma’s: Immobiel: kruiden (peper), gebrand. Na walsen: nog meer gebrande toetsen, leer, donker fruit (zwarte kersen, vlier), chocolade. Smaak: Een prachtig evenwicht van zuren en veel materie, edele tannine. De wijn valt op door zijn evenwicht. Verweven en complex. Lange afdronk, aangename herinnering. Eindindruk: Prachtige, evenwichtige wijn. Je proeft het fruit. Score: 16,3/20 Prijs: 24,00 € Tot besluit Onze kleine vuelta van Spanje bracht ons naar enkele belangrijke garnacha-regio’s. Priorat blinkt zeker uit, maar ook Montsant, Terra Alta, Jumilla, Sierra de Gredos, Campo de Borja en Somontano zijn de moeite waard. De Spaanse garnacha kent vandaag een grote comeback.

Hoewel de rendementen beperkt zijn, worden erg mooie producten gemaakt dankzij nieuwe technieken.

Dominique Markey Proefcommentaren opgetekend door Peter Kok

Bronnen Anderson, Kym & Nanda R. Aryal, Which Winegrape Varieties are Grown Where?: A Global Empirical Picture.

North Terrace, University of Adelaide Press, 2013.

Henry, Albert, «Vernache, garnache, grenache». - Revue de linguistique romane, t. 50, 1986, p. 517-526.

Huetz, Alain, Les vins d’Espagne. Presses Universitaires de Bordeaux, 2009.

Robinson Jancis, Julia Harding, José Vouillamoz, Wine Grapes: A complete guide to 1,368 vine varieties, including their origins and flavours. London, Penguin, 2013.

Robinson, Jancis and Julia Harding (red.), The Oxford Companion to wine. Oxford University Press, 4th ed., 2015 Nog meer inhfo via websites gewenst? Vraag de selectie van onze wijnmeester aan: wijnmeester@ commanderij-gent.be https://es.wikipedia.org/wiki/Vino_de_España https://fr.wikipedia.org/wiki/Viticulture_en_Espagne https://visitworldheritage.com/fr/eu/vernaccia-di-san-gimignano https://chiantilife.wordpress.com/2015/02/16/wine-vernaccia-the-famous-wine-of-san-gimignano/ https://fr.wikipedia.org/wiki/Viticulture_en_Grèce https://les5duvin.wordpress.com/2019/01/17/la-catalanite-du-grenache-volet-1/ http://www.vindefrance-cepages.org/fr/encyclopedie-des-cepages-de-france-grenache-noir-16 http://www.proyectogarnachas.com/la-garnacha/ http://viverosvillanueva.es/uvas-tintas/garnacha-tinta/ http://viverosvillanueva.es/uvas-blancas/garnacha-blanca/ https://nl.wikipedia.org/wiki/Alicante_Bouschet https://espeltviticultors.com/es/detalle-blog/4/el-lledonerroig-la-uva https://www.wijnkennis.be/locatie/almansa https://www.wijnkennis.be/druiven/garnacha-tintorera https://glossary.wein-plus.eu/garnacha-peluda http://www.ngr.ucdavis.edu/fgrdetails.cfm?varietyid=2888 https://www.enterwine.es/mundo-del-vino/variedades/ uvas-tintas/garnacha-peluda https://www.spanjewijn.nl/wijnstreken/montsant https://wsimag.com/es/gastronomia/36138-reconquista-del-alma-vitivinicola http://www.telmorodriguez.com/pegaso-vinas-viejas

24

De Wijnspiegel Nummer 93

Drie Wijnmeesters op wijnronde door Frankrijk Drie wijnmeesters verzorgden de proefavonden gedurende de eerste 24 gildejaren van Commanderij Gent. In dit 25ste gildejaar werden ze bereid gevonden om samen een unieke proefavond te verzorgen op 30 maart 2019.

Daarvoor werd teruggegrepen naar de formule van een Ronde van Frankrijk, met wijnen uit verschillende wijnregio’s rond een bepaald thema. Onze Tour de France bracht ons in bijna alle belangrijke Franse regio’s: Elzas, Champagne, Bourgogne, Loire, Rhône, Languedoc, Zuidwesten.... met telkens typische maar vooral verrassende wijnen. Bij de wijnkeuze werden de begane paden immers verlaten en kozen de drie wijnmeesters voor wijnen gemaakt van minder goed in markt liggende druivenrassen. Sommige van de gekozen druiven zijn zeldzaam of zelden als monocépage te vinden, andere dan weer niet maar kampen daardoor met een minder kwaliteitsimago.

Staat je fiets klaar voor deze Wijnronde van Frankrijk?

sterkte van de pinot meunier (zijn grotere weerstand) blijkt ook zijn zwakte: doordat hij op minder goed gelegen wijngaarden wordt aangeplant is hij als mono-cépage meestal minder genietbaar en vindt men hem meestal in assemblages terug. Hier geldt natuurlijk ook de gouden regel dat de uitzondering de regel bevestigt en de klimaatopwarming zal ook helpen om de koelere terroirs waar pinot meunier is aangeplant beter te laten presteren.

Pinot meunier is genetisch verwant met pinot noir, pinot gris en pinot blanc. In Duitsland (2300ha) heet hij Schwarzriesling of Müllerrebe (Müller = meunier, molenaar, omdat de bladeren een witte schijn in de zon kunnen geven). Hij geeft een fruitige aciditeit maar ook een zekere rondeur aan de champagne.

Champagne Lacroix, door ons bezocht op onze eerste Champagnewijnreis in 2001 (WS26) , kon volgens wijnmeester Wilfried een ideale startwijn leveren. Opgericht in 1968 door Jean Lacroix zijn het nu Anthony en Céline die de bubbeltjes produceren, afkomstig van hun 13 ha wijngaard in en rond Montigny-sous-Châtillon (dat is een lieu-dit van Châtillon-sur-Marne, 18km ten noordoosten van Epernay). Hun Cuvée Anthony, gecreëerd in 1978 is een 100% pinot meunier, assemblage van verschillende jaargangen en 3 à 4 jaar rijping sur lattes.

Schitterend geel met een schijn van groen. Mooie pareling. Aroma’s: Immobiel: heel mineraal (kalk, rokerig), biscuit, amandel, lactisch. Na walsen: bloemig, fruitig, kurkuma, wit zacht fruit. Mooie aciditeit, met een gevoel van molligheid. Het evenwicht in de mond is perfect. Zeer lange afdronk (6 à 7 s). Zeer boeiende, mooie champagne. Score: 15,3/20 Prijs: 15,50 € ter plekke.

In vergelijking met chardonnay en pinot noir is de pinot meunier is het lelijke eendje van het trio druiven dat in Champagne de dienst uitmaakt voor de meeste cuvées.

Alleen al het feit dat pinot meunier niet in premier of grand cru Champagne mag gebruikt worden is een teken aan de wand. Waarom is er dan nog meer dan 30% pinot meunier in de totale aanplant? Een eenvoudig antwoord is risico-spreiding: pinot meunier is minder gevoelig voor koude en ziektes en wordt dan ook vooral aangeplant in de vochtigere en koelere vallei van de Marne. Met pinot meunier ben je er als wijnboer gerust in dat je iets zal kunnen oogsten, daar waar de edele chardonnay en vooral pinot noir het in moeilijkere jaren soms laten afweten. De

25

Een stevige rit zuidwaarts brengt ons naar de mooie Beaujolais regio, thuisland van de gamay druif. Maar onderweg konden we hem ook al in de Bourgogne vinden, in de Auvergne en natuurlijk ook in de Loire, Touraine vooral).

Geen echte werelddruif: je vindt hem verder alleen ook nog in Zwitserland en, verrassend misschien, in Canada.

Gamay noir à jus blanc is een vroeg rijpe druif, geschikt voor koelere regio’s en ook nog eens productief. De droom van elke wijnbouwer. De keerzijde van de medaille is echter de bedenkelijke kwaliteit die geproduceerd wordt bij hoge rendementen. We denken hierbij spontaan aan de Beaujolais nouveau, een commerciële hype waarmee de gelijknamige wijnregio het wantrouwen van menig wijnliefhebber over zich heeft afgeroepen. De drang tot

De Wijnspiegel Nummer 93 gemakkelijk gewin is van alle tijden: in 1395 werd gamay verboden door Filips de Stoute, hertog van Bourgondië, omdat de bedenkelijke kwaliteit van de wijnen het prestige (en de prijzen) van de toen reeds gereputeerde Bourgogne van pinot noir aantastte. In Beaujolais vond gamay echter een tweede thuis, waar de granietbodem bovendien uitermate geschikt bleek om kwaliteit te produceren, denken we maar aan de cru’s die kunnen wedijveren met de Bourgogne, op niveau van kwaliteit eerder dan kwantiteit. Felrood tot paars van kleur, is hij (redelijk) makkelijk te herkennen aan zijn zoetfruitige aroma’s, van framboos tot banaan. Hij geeft wijn met mooie fruitrondeur, weinig tannine, behalve in sommige crus, en is dikwijls het resultaat van de fameuze ‘macération carbonique’ vinificatie.

Hij geeft de mooiste resultaten op de granietbodems van de Beaujolais. Hoog tijd om de Beaujolais Nouveau te vergeten en hier op zoek te gaan naar zeer vriendelijk geprijsde pareltjes, zeker maar niet noodzakelijk in de crus.

Het jonge (°1995) domaine Jean-Claude Lapalu (St-Etienne la Varenne) ontdekte Michel “in een wijnbar in Lyon ergens in 2005 tijdens mijn zoveelste reis naar mijn geliefkoosde stad in Frankrijk na Bordeaux“ Het is 10 ha klein en werkt biodynamisch. Zijn AOC Beaujolais-Villages Vieilles Vignes 2017 gist en rijpt in betonnen cuves.

Vrij bleekrood, heel doorzichtig, waterrand. Immobiel: redelijk gesloten. Na walsen:aroma’s van kersen, frambozen, zwarte bessen, aardse toets, iets vegetaals, iets mineraals, drop. De neus blijft evolueren. Ronde aanzet, zuren die krachtiger worden. Zachte, edele en lange tannine, maar de zuren blijven op de voorgrond. Afdronk: 5 s.

Een aangename wijn die je best wat fris geserveerd drinkt in zijn jeugd.

Score: 14,4/20 Prijs: 14,10 € bij Vinikus & Lazarus

De derde rit gaat naar het Zuidwesten, ongetwijfeld de streek met de meeste niet zo bekende druivenrassen én appellaties. Fronton bijvoorbeeld, is de thuisstreek van de négrette, die ook sporadisch in andere wijnregio’s voorkomt (o.a. Fiefs Vendéens), maar echt populair is deze druif niet. Er zijn voor de hand liggende redenen: laat rijpend, matig productief, gevoelig aan meeldauw, botrytis en insecten. Anderzijds is de wijn wel een allemansvriend, met fruitige aroma’s van aardbei en zwart fruit, zoethout en viooltjes. Ook in de smaken domineren soepel fruit en zachte tannine. En met zo’n naam natuurlijk een donker vocht. Ook in Fronton begint het de wijnbouwers te dagen dat zij hun eigenheid op de kaart kunnen zetten door deze authentieke druif als mono-cépage uit te spelen, daar waar vroeger vooral gekozen werd voor assemblages met cabernet franc, cabernet sauvignon, syrah, malbec, gamay of die andere lokale druif, mauzac. Misschien leren we négrette kennen en waarderen op eenzelfde manier als zijn buren tannat uit Madiran of malbec uit Cahors.

Château Beaudare is een oud familiedomein, met David Vigouroux als 5° generatie. Zijn 56 ha liggen op de 2° en 3° terrassen, met veel oog voor biodiversiteit geteeld. Zijn Fronton Perle noire 2015 is een monocépage, wel van 3 soorten bodems, zand, klei en kiezel. Geen hout, wel een kleine week koude maceratie vooraf.

Zeer donkerrode kleur, paarse schijn, licht waterrandje.

Aroma’s van rijp donker fruit, animaal of putje, onderbos, kruidig. De tannine is droogtrekkend. In de mond is deze wijn complex. Heeft ook souplesse en hij blijft lang nazinderen.

Score: 14,5/20 Prijs: 6,69 € bij Corawine.

Jean-claude Lapalu dans ses vignes

David Vigouroux

26

De Wijnspiegel Nummer 93 Op naar de Loire dan. Daar is cabernet franc de rode baas. Toch is het geen wervende naam als monocépage.

Als vroeger rijpende druif werd hij populair in dit noordelijker gelegen gebied, waar hij desondanks niet altijd volop kon rijpen. De vele goedkopere versies uit Chinon, Bourgueil en Saumur waarbij lichte koeling wordt aanbevolen, gaven cabernet franc geen kwaliteitsmerk mee. In Bordeaux, die andere regio waar cabernet franc thuis is, wordt hij vooral ingezet als deel van de typische assemblages.

In tegenstelling tot de twee andere hoofddruiven uit Bordeaux, merlot en cabernet sauvignon, wist cabernet franc geen internationale carrière in de Nieuwe Wereld uit te bouwen. Men lijkt hierbij te vergeten hoe belangrijk cabernet franc is voor de balans van vele grote Bordeaux of er, zoals bij Cheval Blanc, zelfs de ruggengraat van vormt.

Achter de schermen is cabernet franc echter meer en meer wijnbouwers en wijnliefhebbers aan het overtuigen.

Probeer eens de Hongaarse cabernets francs, verrassend knap! Met een minder uitgesproken blockbuster-temperament dan zijn Bordeaux-collega’s heeft cabernet franc de tijdsgeest mee: fruitige elegantie en finesse vallen meer en meer in de prijzen, ook in de Loire, mede dank zij de klimaatopwarming. We zitten soms ver van de traditionele

vegetaliteit met groene paprika, groene bonen en aardse impressies. Allen daarheen, met Michel: ” La Grange Tiphaïne ‘Bécarre’ top cabernet franc - nu eens niet uit Chinon, Bourgeuil of Saumur - stond reeds lang op mijn verlanglijst om te bezoeken … en zo geschiedde begin juli 2018. Niet zo ver van het mooie Amboise bekend omwille van zijn kasteel en vooral Clos Lucé met de uitvindingenvan Leonardo da Vinci.”

Sedert 2002 bebouwen Coralie et Damien Delecheneau 15 hectaren, eerst op bio dan op biodynamische wijze.

Twee Hachette sterren, want “ l’une des belles références” in de Touraine.

Domaine la Grange Tiphaine, Bécarre 2016 is afkomstig van een klei met vuursteen op kalk bodem en van 20 jarige stokken. Maceratie en gisting in beton, en 9 maand in eiken vaten.

Kersenrood met paarse rand, fijne beentjes. Mineraal (grafiet), rood en zwart fruit (bosaardbei), kruiden, zoethout.

Molligheid, veel zuren en tannine. Een mooi evenwicht.

Vrij lange afdronk. Een gebouwde wijn.

Score: 14,8/20 Prijs: 17,00 € ter plekke.

Coralie et Damien Delecheneau Na de pauze gingen we de witte tour/toer op, en we startten met een ‘primeur’ druif voor velen.

Want voornamelijk gekend als blauwe druif voor rode wijnen, is er ook carignan gris en carignan blanc. Carignan blanc was ooit ruim aanwezig in de wijngaarden van de Languedoc-Roussillon, maar door een laat rijpend karakter en ook zijn kwetsbaarheid voor meeldauw werd hij minder populair. Toch is het een kwalitatieve druif, voor zover de rendementen laag gehouden worden en er voldoende zorg aan besteed wordt in de wijngaard. Door zijn lange rijpingscyclus kan hij een mooie fraîcheur behouden en, afhankelijk van de bodem, terroir-expressie ontwikkelen. Net als bij de blauwe variant produceert carignan blanc weinig suikers, zodat het een verteerbare wijn blijft, zelfs in warme zuiderse wijngaarden. Bovendien zijn de meeste overblijvende wijnstokken van carignan blanc letterlijk stokoud, zodat de lage rendementen voor een ideaal evenwicht kunnen zorgen. Vandaar deze selectie van Pierre Paul. Mas du Salagou ligt aan het gelijknamige meer, op de Terrasses du Larzac, een ‘booming appellation’ als je het mij vraagt. Bruno Peyre maakt op de 4,5ha

27

van Clos des Clapisses deze bio wijn. De bodem bevat zwarte vulkanische keien “cinérites” genaamd. Zeer oude stokken (80jr). Gisting en rijping op inox.

De 100% Carignan Blanc 2017 IGP Coteaux du Salagou is heel lichtgeel, helder, met mooie tranen. Citrus, peren, ananas, maar toch een vrij gesloten neus. Smaak: Molligheid, zuren, mooi in evenwicht. Een heel mooie frisse wijn. Afdronk: 4 sec.. Een gastronomische wijn.

Score: 15,3/20 Prijs: 9,99 € Corawine.

Terug naar Bourgogne, waar de aligoté de derde viool speelt, na de chardonnay en pinot noir (cf. de meunier in de Champagne) en kwantitatief met 6% van de aanplant sterk achterop hinkt (nog 1600ha). Ook hier is ondankbaarheid ’s werelds loon voor deze kruising van pinot noir en gouais: omdat aligoté in moeilijkere omstandigheden gedijt, werd hij aangeplant op frisser gelegen percelen en minder kwalitatieve wijngaarden. Dat zorgde voor een reputatie van zure, bijna wrange witte wijn, met weliswaar een laag prijsniveau maar daarom ook geen aanmoedi-

De Wijnspiegel Nummer 93 ging voor wijnbouwers om er veel zorg en middelen aan te besteden - wat op zijn beurt de kwaliteit niet ten goede

kwam. Niet voor niets kreeg aligoté de reputatie van ideale wijn voor een Kir - waar de Liqueur de Cassis (ook een Bourgondische specialiteit), de zuren en het gebrek aan inhoud moet verdoezelen. In principe komt aligoté niet voor in de wijngaarden die geklasseerd zijn als Villages, Premier Cru of Grand Cru. Zelfs in de regionale herkomstbenaming Bourgogne moet aligoté expliciet vermeld worden - als was het om de koper te waarschuwen.

De enige uitzondering is de gemeentelijke appellatie Bouzeron, die de aligoté een glans gegeven heeft die deze druif historisch ook had toen het op de betere ‘climats’ werd aangeplant.

De bevlogen wijnmaker en landbouwingenieur Nicolas Maillet is een rijzende ster vooral bekend voor zijn mooie Mâcon Verzé wijnen. Tip van Wilfried. Hij maakt sedert 1999 wijn en ook hij ging de bio(dynamische) toer op.

Waar Nicolas echter vooral naar op zoek gaat is mineraliteit en frisheid, puurheid en precisie. Ook de aligoté van 80 jaar oude wijnstokken op kleikalk krijgt in zijn handen een verrassende rijkheid en tegelijk indringende mineraliteit. Door zeer lange gisting (9 maand hier) en afwijzing van houtlagering geeft hij een eigen signatuur. Hij laat zijn aligoté ook een malo omzetting doorgaan om al te presente aciditeit wat te dimmen. De AOC Bourgogne Aligoté 2017 is zeer mooi schitterend groengeel, fijne tranen. De wijn heeft een perfecte kleur.

Aroma’s: Boter en brioche, mandarijntjes, vers gesneden ananas, passievrucht. Smaak: Fijne aciditeit, fruit in de mond, goede vettigheid. Lange afdronk. Een wijn met lange bewaarcapaciteit.

Score: 15,3/20 bij Portovino.

Chenin is nooit met uitsterven bedreigd geweest, maar wordt ook niet altijd ten volle gewaardeerd. Voor de wijnbouwer heeft het belangrijke kwaliteiten: vroeg rijp, zodat de oogst minder risicovol is, vrij resistent en ideaal op de vaak ondankbare krijtbodem in zijn thuisstreek langs de Loire. Bovendien is het een polyvalente druif die in staat is om op een kwalitatief hoog niveau een breed gamma te produceren, van schuimwijnen over droge en halfzoete tot edelzoete wijnen. Dat hoog kameleon-gehalte is echter niet bevorderlijk voor een duidelijk verwachtingspatroon en geeft een imago van wisselvalligheid. Daar waar de eenvoudige chenin-wijnen (zoals de ’steen’ uit Zuid-Afrika) en ook de zoete versies vrij toegankelijk zijn, kunnen de meer complexe (droge) wijnen uit de Loire zoals Savennières, Vouvray of Montlouis menig proever verrassen of zelfs afschrikken met krachtige zuren die jaren of decennia nodig hebben om af te ronden. Waar andere druiven kunnen charmeren, moet chenin overtuigen.

Michel bezocht Rocher des Violettes ooit met Lieve en Moris, onze eerste voorzitter. De wijnmaker Xavier Weisskopf had hen toen weten te overtuigen met zijn gamma rode (Côt VV is een super lekker sappige en fruitige malbec) en witte wijnen. De wijnstreek tussen Tours en Amboise is Michels favoriete pleisterplaats voor de combinatie wijn, cultuur en natuur. Xavier startte in 2005, heeft nu 15ha (bodem van klei en silex) in bio en maakte zijn Rocher des Violettes Les Borderies 2014 van 40 jaar oude stokken. Gisting op vat - stopgezet door koeling- gevolgd door 7 maand rijping op vat.

Deze AOC Montlois-sur-Loire is diepgeel tot oud goud, viskeus. Een heel palet aroma’s: winterappel, kweepeer, honing, iets harsigs, bijenwas, rijp fruit, hooi. Ronde, mollige aanzet, maar de zuren zijn de ruggengraat. Lange afdronk. De wijn heeft zoveel vulling dat de zuren ingekapseld zijn.

Score: 16,2/20 Prijs: 14,90 € bij Portovino.

In de Elzas is sylvaner nog zo’n underdog die geen deel uitmaakt van de zogenaamd edele druivenrassen die als Grand Cru mogen verbouwd worden. Van meest aangeplante druif in 1970 met een kwart van de totale oppervlakte, is sylvaner nu een figurant geworden met minder dan 10% van de wijngaardoppervlakte in de Elzas. Bovendien ligt een groot deel van de wijngaarden in de minder kwalitatieve Rijnvlakte. Zelfs in Franken, waar de naam van klasse-silvaner (in Duitsland dus met i geschreven) werd hoog gehouden in de bocksbeutel-fles, komt hij onder druk te staan en wordt hij door riesling verdrongen. In het beste geval wordt sylvaner als licht en verfrissend omschreven, met een hoog drinkbaarheidsgehalte. Al te vaak echter neigt de eenvoudige wijn naar een rustiek karakter, met weinig evenwicht of finesse. Dat het anders kan bewijzen gelukkig de enkele wijnbouwers die de nodige zorg zijn blijven besteden aan hun vaak oudere aanplant op beter gelegen percelen. Om historische redenen heeft men daarom in de Grand Cru Zotzenberg de sylvaner uiteindelijk (in 2006) opgenomen in de toegelaten druivenrassen. Interessant aan de sylvaner is dat hij ook gemuteerde versies kent, met de blauwe of grüner silvaner in Duitsland en de rode sylvaner in de Elzas.

Pierre Paul bracht ons terug naar het beroemde huis Josmeyer in Winzenheim (zie wijnreis Elzas 2010 WS 58, p22). Nu hebben de twee zussen Céline en Isabelle Meyer het hier op 28ha voor het zeggen. En alweer is biodynamie hier het credo. De Josmeyer Sylvaner Peau Rouge 2017 komt van Rotenberg (kalk, mergel en ijzerhoudende noordflank van Grand Cru Hengst). Na een gisting van enkele maanden rust hij op inox en/of houten fouders.

28

De Wijnspiegel Nummer 93

Witgeel, mooie tranen. Deze wijn heeft reliëf. Er zijn verschillende soorten mineraliteit. Er is kruidigheid. De wijn is van een ongedwongen elegantie. Krachtig in de de mond. De aciditeit is als van een vrucht en koffie samen.

Afdronk: Een afdronk zo lang als de Chinese muur. De wijn is fragiel en evenwichtig. Hij ademt vitaliteit.

Score: 15,6/20 Prijs: 13,70 € bij Vins Mostade Gobert (Erquellines).

Celine en Isabelle Meyer Voor de finale ronde komt de eer natuurlijk toe aan onze stichter-wijnmeester. Als gewezen (kleinschalig) wijnbouwer in de Ardèche koos hij natuurlijk voor zijn witte druif, de viognier. Die was bijna van de aardbodem verdwenen in de jaren 1960, toen bleven er slechts 14ha van over in Condrieu, in de Noordelijke Rhône. Wijnbouwers waren duidelijk geen fan van deze druif met lage rendementen die ook nog eens zeer gevoelig bleek voor oïdium. De wederopstanding kan nu wel als voltrokken beschouwd worden, met hernieuwde belangstelling in het thuisland, maar ook wereldwijd - met aanplant in Australië, Noorden Zuid-Amerika, Nieuw-Zeeland, Portugal… zowel in mono-cépage als in blends. De hernieuwde populariteit is vooral te danken aan het charmante karakter van de viognier. In voorkomen is hij meestal mooi geel tot goudgeel, met een overvloed aan traag aflopende tranen veroorzaakt door de alcohol en de glycerol. Weelderige florale en fruitige aroma’s die variëren van bloemen zoals viooltjes en rozen (bij wijnen van wijngaarden op graniet of leisteen), perzik, mango, abrikoos, ananas, noten en honing.

De smaak is vol met toch voldoende zuren om uitgebalanceerd te zijn. Het volle, ronde aanvoelen komt niet van restsuiker maar van de alcohol en vooral de glycerol welke gevormd wordt door de omzetting van de alcohol bij zeer lange gistperiode.

De moderne vinificatietechnieken voor witte wijn hebben

29

dat potentieel een welkom duwtje in de rug gegeven, want viognier is op zich gevoelig voor oxidatie. Veel viognier, onder meer uit de Languedoc of de Ardèche, mikt op die instant-charme, maar zondigt vaak ook met overrijp fruit waardoor ook in de mond de balans zoek is. De prestigieuze appellaties uit de Noordelijke Rhône, met nog steeds Condrieu en ook het exclusieve Château Grillet (gekocht door Pinault,alweer), zetten nog steeds de toon en de norm waaraan ambitieuze wijnmakers zich willen meten.

François Villard is één van de topreferenties in de Noordelijke Rhône (samen met Pierre Gaillard en Yves Cuilleron). Hij is samen met deze laatste één van de voortrekkers/herontdekkers van het ‘vergeten’ gebiedje Seyssuel, vlakbij Côte Rôtie waarvan het vroeger deel uitmaakte.

Villard is Kok van opleiding en wijnmaker sinds 1989. Hij maakte zijn eerste Condrieu in 1991, en heeft nu een breed gamma uit meerdere crus (32 ha). We proefden zijn St-Joseph ‘Reflet’ 2012 op de NRhône startavond van het nieuwe seizoen, maar da’s voor een volgend nummer.

François Villard ,die ondertussen zijn terroirs en de Viognier druif binnenstebuiten kent, plukt in verschillende ‘tries’ om zo een deel binnenhalen nèt voor volle rijpheid (extra zuren en viooltjes), dan een groot deel op volle rijpheid (abrikoos en toch nog mineraliteit) en een deel laatgeplukt (met botrytis: extra vetheid en exotisch fruit). Véél werk, véél inspanningen, maar het resultaat loont dan ook de moeite.

Zijn Viognier Les Contours de Deponcins 2016 komt van vrij jonge stokken (12jr) op granietbodem met zand.

Hij vergist en laat hem dan 11 maand rijpen deels op vat (75%) en de rest op inox. Gedurende 6 maanden krijgt hij een wekelijkse bâtonnage. Geen Condrieu maar IGP Collines Rhodaniennes Strogeel, schitterend. De neus lijkt op een chardonnayneus. Toasty, exotisch fruit (ananas, lychee), witte lelies, meloen, zakje specerijen. Stevig in de aanzet. Een mondvullende wijn met voldoende zuren. Evenwichtig. De wijn is op hout gelagerd zonder dat de wijn daardoor overheerst wordt. Superlange afdronk. Een heel intense wijn, zowel in kleur, geur als in smaak.

Score: 16,1/20 Prijs: 20,50 € Portovino.

Tekst: Pierre Paul Stacanov, voor de voorstelling van de druivenrassen en bundeling door Luc Wieme, met dank aan de 3 wijnmeesters. Proefcommentaren: genoteerd door Peter Kok.

De Wijnspiegel Nummer 93

Wijnen uit de Nieuwe Wereld, een rondreis In de voorbije vijf gildejaren besteedden we amper vijfzes proefavonden aan wijnen (deels) afkomstig uit wat we gemeenzaam de Nieuwe Wereld wijnlanden noemen (zie overzicht elders in dit nummer). Maar als we er een lijst van de top 10 wijnproducerende wijnlanden bijhalen dan merken we dat amper de helft daarvan de ‘klassieke’ oud Europese wijnlanden zijn. Naast hen prijken USA, China jawel, Argentinië, Chili, Australië, Zuid-Afrika. Best een goede reden dus om in een jubileumjaar een wijnwereldreisje te maken om de diversiteit en de steeds stijgende kwaliteit van deze ‘verre’ spelers aan te tonen. Onze wijnmeester liet wijselijk het Chinese vocht buiten beschouwing aangezien de beschikbaarheid hier ter plekke van interessante, authentiek Chinese flessen nog quasi nihil is. Dominique ging ook niet op zoek naar speciale, autochtone druivenrassen, op de Japanner na. Het werden vooral de grote ‘nationale’ rassen die op de proeftafel kwamen. Ze zocht dus vooral naar typiciteit en kwaliteit, telkens gekoppeld aan leuke suggesties qua food pairing.

Japan We startten toepasselijk in het ‘land van de rijzende zon’.

Wellicht onder impuls van onze vorige wijnmeester, Pierre Paul, die er al meermaals vertoefde en er in WS 71 (2013) een artikel aan wijdde. Japan is het oudste wijnland van Oost-Azië, met aanplantingen van in de 8° eeuw.

Het is met zijn vele regen, moesson en tyfoons (terwijl ik dit schrijf raast een van de krachtigste ooit over het land) geen evident wijnland, en die fameuze rijzende zon laat het ook wel regelmatig afweten. Het is dan ook vooral een wit wijnland, met naast de alom aanwezige chardonnay ook een inheemse druif, koshu genaamd. (In rood werkt men, net als in ons landje, veel met hybride rassen, maar de klassiekers zijn toch ook in opmars). Yamanashi (31%), Nagano (23%) en Hokkaidō (17%) zijn de grootste wijnregio’s. Japan produceert ongeveer 1 miljoen hectoliter (vergelijkbaar met de Elzas), de export is echt minimaal. Het zal u niet verbazen dat de kwaliteitsbewuste Japanners kosten noch moeite sparen om hun wijngaarden te verzorgen en met hoogtechnologisch materiaal te vinifiëren.

Het domein ‘Grace’ bestaat al bijna een eeuw (°1923), en is dus al aan de vijfde generatie toe met dochter Ayana Misawa, die in Frankrijk oenologie studeerde. Het ligt in Katsunuma, stadje in de Yamanashi regio, de bakermat van de Japanse wijnbouw (eiland Honshu, midden Japan). Het is hier wel héél regenachtig, met alle schimmelproblemen vandien, maar er zijn toch ook meer zonuren (2250) dan in Bordeaux. Ze kopen het overgrote deel van de druiven aan (voor 95% koshu) en hun eigen klei-

ne wijngaard ligt in een gunstig micro-klimaat, op 400 m, aan de voet van de berg Kayagatake, met leisteen terroir.

Ze werkten vroeger – zoals in de Vinho Verde – met pergola’s en haalden een wel zeer hoog rendement van meer dan 100hl/ha (30 ton druiven!). Maar Ayana gooide het roer om en opteerde voor ‘vertical shoot position’ van de stokken en reduceerde de opbrengst tot een kwalitatieve 7 ton/ha. De koshu druif was vroeger vooral een tafeldruif.

Ze heeft een dikke roze (grijze, rode) schil en wit sappig vruchtvlees. Een late rijper, en zoals al gezegd, met zeer grote opbrengst, maar er is slechts 480ha aangeplant.

Als wijndruif wordt ze pas sedert eind 19° eeuw aangewend. Ze geeft lichte, fruitige wijnen, ook al wegens zijn laag alcoholgehalte van 9,5 à 11,5%, en dikwijls een bitter staartje. Ze worden soms vergeleken met sauvignon uit Zuid Frankrijk. Grace vinifieerde de handgeplukte druiven in inox cuves en liet ze vijf maand rusten, uiteraard ook in inox. Grace Koshu Kayagake 2017 is bleekgeel, traant mooi. We ruiken limoen, passievrucht en pompelmoes, hij is wat grassig en floraal. De neus doet aan pinot blanc denken. De wijn heeft weinig molligheid en wordt gedragen door de aciditeit. In de mond doet hij inderdaad denken aan sauvignon blanc. Een fris bittere afdronk. We missen wat concentratie. Kan deze druif écht grote wijnen opleveren? wordt er geopperd in de zaal. 12/20 ptn; 18,5 € bij Matthys Wines Brugge.

Food pairing : aperitief, gekruide gerechten, sushi, sashimi, tempura natuurlijk; gegrilde tonijn of zalm, gerookte vis; asperges, slaatjes.

Ayana Misawa

30

De Wijnspiegel Nummer 93

Nieuw-Zeeland

maakster is Evelyne Fraser die van Cloudy Bay komt. Ze wil verfijnde, gesofisticeerde, authentieke wijnen maken.

In tegenstelling tot Japan is dit grote ‘dubbeleiland’ een zeer jonge speler op wereldvlak. Ook al gaan de eerste aangeplante stokken terug tot precies 200 jaar geleden, (het werk van de Anglicaanse missionarissen, en in 1851 van Franse paterkes in Hawkes Bay) toch kennen wij hier Nieuw-Zeelandse wijnen amper een dertig jaar, en dan nog. Nochtans is de export veel belangrijker dan het lokale verbruik (160.7 miljoen liter op fles + 170.7miljoen liter bulk export tegenover amper 50.8 miljoen liter eigen consumptie). Maar we weten allemaal dat het land fantastische sauvignon blancs maakt. In de periode 2010-19 verdubbelde de productie van sauvignon trouwens bijna: van 174 000 ton tot 302 000. Momenteel staat er 38 680 ha wijngaard in Nieuw-Zeeland; 24 000ha daarvan is sauvignon blanc! Op de tweede plaats staat natuurlijk pinot noir (5625 ha), eveneens met een best lekkere reputatie. Marlborough, in het Noorden van het Zuidelijk eiland gelegen, is veruit de grootste wijnregio (26 850ha, dus 73%), Hawkes Bay, de bekendste regio van Noordereiland is daar met zijn 4771ha maar een klein broertje bij. https://www.nzwine.com/en/media/statistics/annual-report.

Geoogst ‘s nachts in april, ontrist en vervolgens licht geperst en koude stabilisatie ondergaan. Drie verschillende types gist werden gebruikt. Koude fermentatie (12 °C – 14 °C) in inox tanks en dan lagering op droesem en in inox tanks. Little Beauty Limited edition 2016 was lichtgeel met een groene schijn. Schitterende spiegel en mooie tranen.

Uitbundig in de neus met pompelmoes, passievrucht, retronasaal een beetje buxus, grassig. Een fijne aciditeit, ondersteund door voldoende molligheid. Heel elegant.

Een licht bittertje in de lange afdronk. Mooie wijn, zoals de naam het zegt. Evenwichtige structuur. 15/20p voor 16,75€ bij Altavina Grimbergen.

Food pairing Deze genietwijn zal het ook zeer goed doen bij schelpdieren, wit vlees en gerechten met basilicum

Chili

Fleur Mc Cree We proefden een sauvignon uit Waihopai Valley, Marlborough, van een domein dat zichzelf de verlokkelijke naam “Little Beauty” meegaf, gesticht in 2002 door een dame of course, Fleur Mc Cree. Alles moest eerst nog aangeplant worden, in eigen beheer en voor 100 % duurzame wijngaarden. De eerste wijn werd er in 2008 gemaakt (naast sauvignon ook pinot gris, riesling, gewurz en pinot noir). Het klimaat is er koel, veel zon, weinig regen en in de bodem vind je stenen, leem, fijn zand, kiezels, dat zorgt allemaal voor goede drainage. De huidige wijn-

31

Midden zestiende eeuw plantten de conquistadores en de Jezuïeten de eerste stokken in Chili. De druif die men païs zou noemen kwam er via Mexico en Peru. In de XX° eeuw moeten we toch tot de jaren tachtig wachten vooraleer politieke stabiliteit en betere regelgeving, taksen etc. zorgden voor een meer kwalitatieve bekommernis én voor (buitenlandse) investeringen in de sector, die zich sterk op export ging toeleggen. Het land verdubbelde zijn wijnoppervlakte tussen 1995 -2005, is nu 7de op de wereldwijnranglijst maar Chili heeft wel nog steeds vier maal minder wijngaardoppervlakte dan grote broer Argentinië (222 000 ha tgo Chili 48 200 ha). Maar wist u dat Chili eind 19de eeuw ook een bloeiende periode kende, toen heel Europa in zak en as zat door de phylloxera? Toen was de productie grotendeels in handen van een tiental familiale giganten, meerdere ervan hebben het ook nu nog voor het zeggen. Het lange land is verdeeld in zes grote wijnregio’s - Atacama, Coquimbo, Aconcagua , Central Valley , South en Austral - elk weer onderverdeeld in subregio’s. Zo is de Maipo Valley, gelegen in Central Valley en dichtbij de hoofdstad Santiago, de bekendste, maar dat weet u al lang. En Maule is de grootste. De wijn die Dominique koos komt echter uit Colchagua, de tweede grootste ook goed aangeschreven subregio van Central Valley, die zuidelijker ligt (tussen Rapél en Curicó). `Zoals elk groot wijnland probeert het land één druif als nationale trots naar voren te schuiven, de carmenère. Ooit een Bordelese druif, maar daar nu eerder een cusiosum (41ha in 2011). Begin van de jaren negentig merkten Franse wijnmaker Henri Valat en Jean-Michel Boursiquot,

De Wijnspiegel Nummer 93 een ampelograaf , dat er in Chili nog authentieke pre-phylloxera carmenère stond, eigenlijk een kruising van gros cabernet en cabernet franc. De druif werd trouwens ook lang vermengd en verward met merlot. Gevoelig voor coulure en botrytis geeft ze kleur (“rouge carmin”), schittering, rondeur en karakter aan blends met bvb cabernet sauvignon en merlot. Ik ken meerdere proevers die ze blind herkennen aan een paprika toets. Carmenère vind je ook in Argentinië, Italië, Kroatië en de Verenigde Staten. In 2018 produceerde Chili 77,5 miljoen liter carmenère, vier maal minder dan de meest aangeplante rode druif, cabernet sauvignon (en de helft minder dan de eerste witte druif sauvignon (146 mio l).

Montgras werd gesticht in 1993, door de broers Hernán en Eduardo Gras die vandaag toonaangevend zijn, ook in Maipo en Leyda. Het huidige team wordt geleid door Santiago Margozzini, ze werken op single vinyeards met zeer beperkte productie. Met als doel “improving something that is already good in essence”. Ze hebben de reputatie eigenzinnige maar betaalbare wijnen te maken, bio-gecertifieerd (2011) https://montgras.cl/en/home/

Santiago Margozzini Montgras Antu Carmenère 2017 komt van Peumo terroir, waar nog ‘originele’ carmenère stokken werden aangeplant in 98-99. Hand geplukt, strenge tri. Verder een klassieke werkwijze met gisting aan < 28°C in inox. Pre- en post-fermentaire maceratie voor volle fruitexpressie.

De wijn is diep kersenrood met een purperen rand en fijne tranen. Jong uitzicht. Een vrij open neus, herkenbaar als carmenère: aards, rokerig, grafiet, ingehouden paprika, donker fruit (bramen), rode bieten (dit past in de aard-

se geur), cuberdons. Vrij mollig, de tannine is mooi ingekapseld. Zacht in de mond. Geen erg lange afdronk maar mooie herinnering waarin de vegetale tannine de kop opsteekt. Warme wijn. 14,7/20 12,35 €; Kavino Winksele.

Food pairing: pasta’s, risotto, kip maar ook rood vlees, zelfs te proberen met tonijn en zalm…

Zuid-Afrika Het enige land van de avond waar we met de Commanderij al op bezoek waren, ja zelfs tweemaal! Meer nog, we bezochten ook de wijnmaker van wie we een wijn selecteerden: Anthony Russell Hamilton. Zijn domein, daterend van 1994, ligt in de ward met de onklopbaar mooie naam ‘Hemel en Aarde’, Walker Bay district en daarmee zitten we in de buurt van Hermanus en Cape Agulhas (meest Zuidelijke punt van Z-Afr), Cape South Coast region.

Zuid-Afrika telt 5 regio’s, 26 districten en 68 wards (zie verder alle info in WS 78). Hemel en Aarde is vooral bekend voor zijn top pinots en chardonnays, maar er werd nu geopteerd voor een pinotage, de unieke Zuid-Afrikaanse cépage.

Pinotage werd in 1925 gecreëerd in Stellenbosch door Abraham Izak Perold, door het kruisen van pinot noir met cinsault die hier toen ‘hermitage’ genoemd werd. Het zou echter duren tot 1941 vooraleer de eerste pinotage wijn, van CT de Waal en Paul Sauer (Kanonkop) op de markt zou komen en voor de doorbraak naar het grote publiek moeten we wachten tot de jaren zestig. Beyer Truter (Beyerskloof) zou zorgen voor de internationale doorbraak van het ras. Pinotage kan van licht fruitige tot zeer krachtige wijnen geven. De toppers verouderen fenomenaal mooi, maar sommige proevers hebben het moeilijk met zijn uitgesproken aardsheid en rokerigheid of zelfs aceton toets; soms mist hij zuur of heeft hij teveel tannine, kortom geen evidente druif waarvan Paul Sauer ons zei :” pinotage is the juice extracted of women’s tongues and lion’s harts”. ‘Alsteblieft’, zou de Ronnie zeggen. Buiten Zuid-Afrika vind je er wel in Australië, N-Zeeland, Californië, maar in Europa, nee. `Southern Right is een deel van de Hamilton Russell wijngaarden, uitgebreid in 1975 door Tim en in 1991-1994 door zijn zoon Anthony, voor pinot en chardonnay. In 2005 kocht hij een westelijk aanpalend stuk grond van 448ha dat hij de naam Southern Right gaf, een verwijzing naar de in Hermanus veel gespotte walvissen die trouwens ook op het etiket staan. De stenige kleigrond vond hij ideaal om twee andere druiven tot bloei te laten komen: pinotage en sauvignon blanc. We hebben hier een zalig mild mediterraan klimaat (neerslag 450-800mm) met een zachte zeebries die voor afkoeling zorgt. De huidige wijnmaker is Hannes Storm, gediplomeerd in Stellenbosch; hij liep eerst stage bij Russell, werd dan in 2004 wijnmaker op Southern Right. Zijn ambitie is de optimale expressie van het terroir en van het eigen karakter van de pinotage op de beste percelen.

32

De Wijnspiegel Nummer 93 Southern Right Pinotage 2017, Hemel en Aarde Valley werd geoogst in maart 2017, na een moeilijk, te vochtig seizoen. Toch slaagde Hannes erin voldoende schilrijpheid te bekomen met een laag alcoholgehalte, en ook met een heel laag rendement van 24hl/ha. Malo op vat, en dan lagering van 9,5 maand. Hij koopt zelf zijn eik, en laat die door Franse tonneliers bewerken. Dat moet elegante, fijne wijnen geven met mineraliteit en mooi fruit.

Commentaar: Donker kersenrood met een waterrandje.

Mooie spiegel met veel trage tranen. Aroma’s: Immobiel : leder, rokerigheid, tabak, koffie, karamel, kruiden (kerrie, tijm, eucalyptus). Na walsen : donker fruit, putje, dierlijk.

Smaak: Fijne zuren, zachte tannine met een vlotte molligheid. Afdronk: gemiddeld. Eindindruk: Kruidig, sappig, een elegante wijn. Score: 15,1/20 Prijs: 18,00 €; Matthys Wines.

Food pairing: rood vlees (liefst saignant), wild, pluim én pels; stoofpotjes, mediterrane gerechten met paprika’s, aubergine, etc. ; en een kaasschotel.

van een beperkt oogstrendement, hij onderging 12 maand eiklagering, half nieuwe, half oude Franse vaten, en rustte dan een half jaartje op inox vòòr de botteling. Commentaar in de zaal: Donkerrood. Mooie kleur, met dikke gekleurde tranen. Aroma’s: Immobiel: discreet, een beetje hout, lichte kruidigheid. Na walsen: zeer complex. Zwart fruit (zwarte kersen), kruiden (zwarte peper, rozemarijn, munt), mineraal (grafiet), chocolade, een impressie van ‘After Eight’-chocolaatjes. Smaak: Veel body, krachtig, edele zuren en niet-storende tannine. Een stevige wijn.

Kruidige, lange afdronk. Zeer sappig met zachte mondvulling, jammy, totaal anders dan de syrah uit de Rhône.

Een intense, expressieve wijn, krachtig. Score: 15,6/20 Prijs: 14 € bij www.wereldwijnonline.be Food pairing: gebraden of geroosterd rundsvlees, gestoofd varkensvlees, lamsvlees, kangoeroe, kruidige gerechten of belegen cheddar.

Australië Onze bestemming in Australië is alweer een domein dat door dames gerund wordt. Hoe zou dat toch komen, zit de sekse van onze wijnmeester er voor iets tussen? Anyway, we gaan naar Coonawarra, een naam die de meesten onder ons bekend in de oren klinkt (Vraag examen meester proever: ”Welke subregio van South Australia is bekend voor zijn rode aarde?”). Het wijnareaal van Australië – met 63 Australian geographical Indications - is iets groter dan dat van Bordeaux (zo’n 110 000ha): 136 000ha (goed voor 1.73 mio ton), en 30% van hun wijnen zijn van shiraz druiven gemaakt. Shiraz is dus de koploper van het land.

We kennen de druif natuurlijk goed, het is net als de cabernet een werelddruif. Haar roots liggen in de N Rhône, men weet nu ook dat het eigenlijk een kruising is van de mondeuse blanche (Savoie) en de dureza (Ardèche). Van de klassieke aroma’s van deze tanninerijke druif - cassis, frambozen, braambessen, viooltjes, kaneel, peper, leer, muscus, truffel, kruidnagel, zoethout – zijn het in Australië vooral de cassis en de viooltjes die in de neus schieten, en daarnaast zijn er het jammy karakter, de eucalyptus en de chocolade die de shiraz /syrah verrraden.

Penley Estate werd in 1988 gesticht door Kim, Ang en Bec Tolley, eigenlijk namen ze de wijnmakerij van hun ouders over. De naam is een samentrekking van Penfold + Tolley. Ze plantten eerst cabernet sauvignon, maar later vooral shiraz en in 1995 bouwden ze hun eigen winery.

Hans Loder onderhoudt de wijngaarden, en Kate Goodman, één van de beste Australische wijnmakers, werkte er vanaf 2016, nu opgevolgd door Lauren Hansen.

De Penly Estate, Coonawarra Shiraz 2016 is het resultaat

33

Ang en Bec Tolley

USA California Clarksburg ligt in Yolo County, net onder Sacramento. De familie Bogl is er al aan de zesde generatie wijnbouw toe.

In 1968 hadden Warren en Chris Bogle amper 4 ha eigen aanplant, langsheen de Sacramento River. In 2018 verkregen ze de Green Medal Leader Award, 96 % van hun druiven zijn “groen” gecertificeerd. Dana Stemmler en Eric Aafedt zijn er de wijnmakers. Hun doel : intensiteit, balans, fruitexpressie en vermijden van overrijpheid en te veel alcohol. Ze maken wel een dozijn wijnen, bijna allen in monocépage. We proefden de Old Vine Zinfandel. Aan Zin(fandel), de iconische Californische druif besteedden we reeds een proefavond, in confrontatie met zijn vermeende voorvader, de primitivo (zie WS 80, p 22). We weten pas recentelijk via DNA onderzoek dat de druif niet van Zuid-Italië maar wel van Kroatië komt, waar ze nu nog amper voorkomt als crljenak kastelanski. De druif wordt voor het eerst in 1857 in Napa Valley vermeld, maar in 1829 at men ze al als tafeldruif in Boston, onder de naam

De Wijnspiegel Nummer 93 tzinifándli. In Lodi, bijgenaamd “Zinfandel Capital of the World”, en Contra Costa County vinden we nog veel “old vines” die een zeer goede reputatie hebben.

Bogle, Old Vines Zinfandel 2016 komt van manueel geplukte druiven uit Lodi en Amador (veel vochtiger regio).

De gisting duurde een week op grote inox tanks, à 24 °C – 32 °C. Nadien rijpt de wijn nog 12 maanden, uiteraard op Amerikaanse eik.

Beschrijving : Kersenrood, medium geconcentreerd, vrij helder. Aroma’s : Fruit (kersen, aardbeien), kruidig, tabak, ceder, ‘Mon Chéri’ (de combinatie van kersen met chocolade). Zet goed aan in de mond. Veel zuren aanwezig, tannine en alcohol. Middellange afdronk. Eindindruk : Prettige, soepele, fruitige wijn, maar niet zo complex.

Score: 14,9/20 Prijs: 14,50 €; Matthys Wines.

Food pairing: Gekruide Aziatische recepten zoals bvb Tandoori chicken, eend of wild, gegrilde worst met gekarameliseerde uien en pepers. Gorgonzola.

druiven op ooghoogte hangen. De belangrijkste druif is eigenlijk de criolla, maar deze is vooral bestemd voor lokale consumptie. Drie andere belangrijke druivensoorten zijn de torrontés, de bonarda en de malbec. En met die laatste wil het land zich profileren: de malbec is aangeplant op 43 000 ha en goed voor 29% van de export. We kennen de druif uit de Cahors, waar ze ook côt of auxerrois heet, of populair “le vin noir”. Maar hier manifesteert het ras zich toch in een behoorlijk andere stijl.

De gekozen wijn komt uit de ons bekendste én grootste regio Mendoza, waar we kunnen spreken van een gematigd woestijnklimaat (amper 213 mm regen). De grote dag-nachtverschillen zijn ideaal voor de malbec. Fabre Montmayou ligt met zijn 300 ha in de uitlopers van de Anders op 1100 m hoogte. Deze cuvée komt van 15ha zeer oude stokken, op kiezel, kalk, klei bedekt met wat zand.

Irrigatie is nodig met ‘Andeswater’. De stichters/wijnmakers, Hervé Joyaux Fabre uit Bordeaux en Pierre Noyer Montmayou uit de Lot kochten het domein aan in 1993 (in 2017 kochten ze ook 115 ha in de Lot , AOC Cahors) en worden beschouwd als de pionniers van kwaliteitsmalbec 100% in Argentinië.

De Gran Reservado 2014 wordt manueel geplukt, in kistjes van 20 kg, na selectie van trossen én bessen ondergaan de druiven een koude maceratie 10 °C – 12 °C, 5 dagen lang. Ze rijpen 1 jaar op Franse eik en krijgen nog een jaar fleslagering. Commentaar : Donkerrood, bijna zwart. Schitterende spiegel met lichtgekleurde tranen.

Aroma’s : Donker fruit, koffie, animaal, leer, anijs. Retronasaal : bramen. Smaak : Een vlezige wijn met heel veel vulling. Middellange afdronk. Eindindruk : Deze wijn doet meer denken aan een Franse Malbec dan aan een Malbec uit Argentinië. Score: 15,6/20 Prijs: 18,99 € bij www. wereldwijnonline.be Food pairing: rood vlees, wild, lamsvlees, geroosterd vlees, stofpotjes, rijke kazen, chocolade

Uruguay Dana Stemmler en Eric Aafedt

Argentinië Dit gigantisch land is met ongeveer 225 000 ha wijngaard over een N-Z afstand van zo’n 2400 km de grootste wijnproducent van Zuid-Amerika. De gemiddelde oogst bedraagt er 10.000 kilogram per hectare. Door het klimaat en de hoge opbrengst per hectare zijn de wijnen kwalitatief niet erg hoogstaand, uitzonderingen daargelaten. Een aantal wijngaarden werken nog met pergola’s waarbij de

We begonnen én eindigen met een minder geproefd wijnland, Uruguay . Met zijn amper 8500ha wijngaarden staat het op nr 4 van Zuid-Amerika. De wijnbouw is er ook vrij recent, sedert 1870 ongeveer, en het werk van Braziliaanse, Spaanse en Italiaanse immigranten. De wijnbouw is geconcentreerd rond de hoofdstad Montevideo, 90% kunnen we trouwens in het zuiden van het land situeren (3035° breedtegraad). Uruguay schuift opmerkelijk de tannat druif naar voren, naast de cabernets. Ook curieus is het aandeel van de ‘claretes’, een mix van rode en witte wijn.

Wist u dat Bernard Magrez en de cava reus Freixenet hier ook een voetje aan land hebben?

34

De Wijnspiegel Nummer 93 Tannat komt uit de Béarn, ten NW van de Pyreneeën. Een ras met dunne schil maar donkerpaars tot zwart-blauw, rijk aan kleurstoffen. De druif is in Frankrijk een beetje ‘berucht’ voor zijn strakke tannine die veel Madirans typeren.

Food pairing: traag gegaarde lamsbout met salie,munt, look en olijfolie; blauwe kazen met geroosterede walnoten; geroosterd wild en steak béarnaise. Smakelijk!

De Garzòn wijngaard ligt zo’n 150 km ten Oosten van Montevideo. De bodem bestaat er uit verweerde rotsen = “ballast”, die geven excellente drainage en goede absorptie van mineralen in de ondergrond. Er is daar een grote biodiversiteit met meer dan 1000 perceeltjes. Alejandro Bulgheroni is een petroleum- en gasmiljardair die wereldwijd wel 15 domeinen bezit. Garzón kocht hij in 1999, 2006 : eerste aanplant. De winery is 19.050 m2 en dat geeft zo’n 2,2 miljoen liter wijn. Natuurlijk laat hij zijn wijn maken. Dat doet Alberto Antonini die cementen vaten en foudres van 5.000 l gebruikt en voor de lagering kleine eiken vaten. Hij probeert de natuurlijke aroma’s van de druif te bewaren.

De Garzon Tannat reserva 2016 is manueel geplukt, gist in cementen vaten van 150 hl, ondergaat 6 – 12 maanden lagering op droesem in inox en houten vaten van 50 hl.

Botteling augustus 2017.

De commentaar : Heel intens kersenrood, hoge concentratie, hoge viscositeit. Aroma’s : Zwart fruit (bramen), leer, chocolade. Een frisse neus. Smaak : Een heel grote verrassing in de mond. Fris maar reeds versmolten (voor een Tannat uit 2016). Eindindruk :’De beste Tannat die ik ooit geproefd heb’ dixit Koen Lebegge. Deze Tannat heeft geen veroudering nodig, Score: 16,2/20 Prijs: 14,99 € ook bij www.wereldwijnonline.be

Alberto Antonini Tekst Luc Wieme, PPT Dominique Markey

“We can choose from wines made better than they ever have been” Jancis Robertson 35

De Wijnspiegel Nummer 93

‘Claeren Wyn’ geschonken over Vreemde Vaten In dit artikel belicht historicus en specialist van economische geschiedenis, prof. dr. em. Eddy Van Cauwenberghe een aantal aspecten over wijntransport in de middeleeuwen. Hij behandelt vier thema’s: 1) de positie van Vlaanderen en meer specifiek van Damme in de Noord-Europese wijnhandel; 2) de rol van de “Kroon van Aragón” en de “natie van Catalonië-Aragón” in het Vlaanderen van Lodewijk van Male en Filips van Boergondië; 3) het soort wijnen dat in onze contreien werd gedronken; 4) middeleeuwse legendes over wijn als voorlopers van marketingtechnieken.

Middeleeuws vlaanderen, de wijnkade van het noorden “Trilt in uw graf, trilt, Gentse helden Gij, Jan Hyoens, gij, Artevelden Mijn naam is Roeland, ’k kleppe brand En luide storm in Vlaanderland”…

Uit de kroniek van Jehan de Froissart (14e eeuw) vernemen wij dat de Gentenaars in 1385 Damme kwamen bevrijden. Eigenlijk kwamen ze alles kort en klein slaan, en vooral de huizen van de patriciërs.

Troebele tijden, sociale revolte, verdicht en bezongen door onze negentiende-eeuwse romantici. De Gentse ‘helden’ maakten in Damme daarenboven maar liefst 6.000 tonnen wijn buit.

.

Fig. 1 Filips van Artevelde roept de Gentenaars op om Brugge aan te vallen. Hubert, Eugène 1885.

Die vonden gretig hun weg naar de gulzige Gentenaars die ‘zig in den dranck vergetende, door onachtzaemheyt eenen grooten brandt veroorzaeckten, waer door het vierde deel van de Staden (de kaden) verslonden wierdt’.

36

De Wijnspiegel Nummer 93

Maar we kennen Froissart, priester-bourgeois, lonkend naar een aristocratische titel, uitstekend chroniqueur, creatief maar soms weinig origineel. De opstand onder Lodewijk van Male moet hem ontzettend geboeid hebben want hij rapporteert erover tot in het kleinste detail. Hij was erg onder de indruk van ‘les beaux celliers’ in Damme, die uitpuilden van malvosies en grenates , wijnen uit ‘des loingtains marchés’: Poitou, Gascogne en La Rochelle. Bij de vermelding van deze wijnsoorten is hij bepaald niet inventief, want we vinden ze al terug in vroegere documenten, de stadsrekeningen, de Costumen en in de archieven van het Sint-Janshospitaal te Brugge. De stapelplaats voor overzeese wijnen bevond zich dan in Damme. Daar hoorde de wijn banrechtelijk verkocht te worden als hij werd doorverkocht. De belastinginkomsten eraan verbonden waren benijdenswaardig.

Damme, het kruim der wijnmarkten van Noord-Europa, telde rond 1385 tussen zestien en drieëntwintig actieve handelaren, alleen al in ‘Poitevin’, wijnen afkomstig uit de Poitou. Exacte cijfers zijn er niet maar er is gebleken dat Brugge goed was voor een hoofdelijk wijnverbruik van ca. 100 l. per jaar.

Dit immense wijnaanbod en -verbruik in het Brugse valt te verklaren door zijn kosmopolitische aard en de expansieve vraag vanwege de bemiddelde handelaars en financiers, zowel vreemde als plaatselijke, de grafelijke hofhouding, de gegoede burgerij, kerkelijke overheden, ambachtslieden, kunstenaars, enz. In die elitaire kringen werd dure wijn rijkelijk verzwolgen en was ‘klein’ bier de schrale troost van het Gemeen. De Brugse rekeningen vermelden doorgaans slechts de klassieke witte wijnen uit Frankrijk en uit het Rijngebied.

Het wijntransport tussen de Franse westkust en Noord-Europa ligt aan de basis van de Noord-Atlantische zeevaart.

Het ‘Zeerecht van Damme’ de zgn. “Rôles de L’Oléron” uit eind twaalfde eeuw, maakt uitsluitend gewag van wijnvaart tussen Engeland en andere noordelijke gebieden waaronder Vlaanderen. Aquitanië was tot 1453 nog Engels kroonbezit van de Plantagenets. Tot zolang bereikten de wijnen uit Poitou Damme via de uitvoerhaven van La Rochelle. Vandaar de wijnnaam rotsele die we in de bronnen al eens aantreffen. Ook vanuit Sluis zeilden elk jaar enorme wijnvloten naar La Rochelle en Saintonge. Handelaars uit Vlaanderen, Brabant, Henegouwen, Zierikzee bevoorraadden met de opgehaalde wijnen niet enkel hun eigen gebied maar ook het Luikse en een deel van Picardië.

De omslag van de zware wijntonnen was een riskante bedoening, die de inzet van gespecialiseerde mankracht veronderstelde, een gedegen outillering en grote havenkranen. Vervolgens verliep de distributie via riviervaart over de Schelde, de Maas en de Rijn. Zo waren de wijnhavens van Dordrecht aan de Grote Rivieren en van Arnhem aan de Rijn stapels bij uitstek van Rijnwijnen bestemd voor de Nederlanden.

37

De Wijnspiegel Nummer 93

Fig. 2 Claude-Joseph Vernet, Zicht op de haven van La Rochelle (1762)

De haven van Arnemuiden in Zeeland was aan het eind van de middeleeuwen ook een belangrijke bestemming voor schepen uit La Rochelle en Bordeaux met ladingen wijn. Deze worden tussen 1470 en 1520 in notariĂŤle akten 392 keer vermeld. Volgens de Italiaanse geschiedschrijver Ludovico Guicciardini was de kade van Arnemuiden het middelpunt van Europa.

Fig 3 Plattegrond van Arnemuiden omstreeks 1617 - Gravure van Ludovico Guicciardini.

Nog dit: in het laatste kwart van de dertiende eeuw namen ook de Genuezen en wat later de Venetianen de scheepvaartroute in gebruik. Die liep via de Straat van Gibraltar naar de Atlantische Oceaan en de Noordzee. Genuezen ĂŠn Catalanen voerden in de vijftiende eeuw typisch zuidelijke ladingen naar onze streken: olijfolie, dadels, rijst, noten, rozijnen, fruit, suiker, aluin en katoen, maar slechts af en toe wijn. Ze verkochten deze scheepsladingen in Brugge en op de foren van Ieper, Rijsel, Douai en Valenciennes. Als retourvracht namen ze laken, gezouten haring, graan en luxe waren als tapijten en schilderijen mee.

38

De Wijnspiegel Nummer 93

II- De ‘kroon van aragón’ in vlaanderen In 1137 werden het Graafschap Barcelona en het koninkrijk Aragón verenigd in één dynastie die later als de ‘Kroon van Aragón’ zou worden bestempeld. In de dertiende en veertiende eeuw groeide ze uit tot een rijke handelsnatie. De scheepvaart bloeide op, en met de Catalaanse graven van de familie Berenguer aan de macht, veroverde of verwierf het koninkrijk Aragón de gebieden Valencia en Napels en de eilanden Corsica, Mallorca, Sicilië en Sardinië, net als de hertogdommen van Athene (1331 – 1388) en Neopatria (1319 – 1390).

De buitenlandse kooplieden organiseerden zich in confederaties van gelijkgezinden. Zo konden ze bij elkaar steun vinden en betere handelsrechten afdwingen. Eén van de oudste confederaties, en zeker dé oudste Spaanse, was de “natie van Catalonië-Aragón”, opgericht in 1330. Ze stond onder het oppergezag van de Consulado del Mar in Barcelona. Deze unie kreeg in 1352 vrijgeleides van de graaf Lodewijk van Male, en opnieuw van hertog Filips van Bourgondië die haar in 1389 privileges verleende voor hun internationale handel. Ze verwierf daardoor dezelfde rechten als de Duitse Hanzeaten.

De meest gewaardeerde Aragonese producten die zij naar Vlaanderen verscheepten waren rijst, gedroogde vruchten zoals rozijnen en dadels, kazen, anijszaad, olijfolie en …wijn. Saffraan, het ‘rode goud’, werd vooral door de Castilianen aangevoerd, maar ook voor de Catalanen was het een hoogst begeerd en lucratief exportproduct. Specerijen, geïmporteerd uit de Oriënt, mocht uiteraard op geen enkele scheepslading ontbreken.

Fig. 4 La Corona de Aragón na het verdrag van Corbeil, 1258

III- van verre rank tot fel begeerde drank Volgens literaire bronnen was de standaard middeleeuwse wijn was ‘kort’ (robuust) en rood. Dit is een gemeenplaats die we ontlenen aan speelse passages bij onder meer Boccaccio en Chaucher. In hun fantasierijke land van Cocagne vloeide de rode wijn bij beken, maar dat beeld klopt niet. De meeste, in Noord-Eu-

39

De Wijnspiegel Nummer 93 ropa geconsumeerde wijnen, waren wit, hoewel er zeker ook rode verkrijgbaar was. Omdat voor rode wijnen de schilmaceratie slechts sporadisch werd toegepast, was veel rode wijn daarenboven eerder rosé-achtig.

Zoals hoger bleek, voldeden de witte, dure zuiderse wijnen het best aan de smaak van de elitaire smulpapen.

Kruidenwijnen, zoals hypocras en clareit, werden, volgens Utrechtse bronnen, heel in het bijzonder gewaardeerd.

Later kwam daar vernaets bij. Vóór de vijftiende eeuw is er van vernaets echter amper sprake, en of het hier de witte dan wel de rode variant betreft blijft een vraag waarop de ampelografie ons het antwoord schuldig blijft.

Fig. 5 Uva Vermantino - Giorgio Gallesio, 1817 – 1839

Fig. 6 Bij kruideniers kwam men terecht voor hypocras 10

In de bronnen worden ook soete of hete wijnen vermeld, de sterke likeurachtige wijnen uit het Middellandse Zeegebied. Zij werden met de globale term zuderschen aangeduid. Die term komt al voor in het oudste rechtsboek van Utrecht, het Liber Albus van vóór 1340. Uit Griekenland kwam de romanie. De naam duidt zowel op een druivensoort als op een herkomstgebied, in dit geval het oude Byzantijnse Rijk dat zich Romania noemde. Uit Zuid-Frankrijk, Spanje, Portugal, Griekenland, Roemenië en uit Cyprus kwamen muscadele, grenache en malvezij/malvosie (malvasia blanca). Uit diverse documenten blijkt dat het Gentse stadsbestuur zich geregeld een kannetje malvosie vergezeld van nootjes, appels of peren liet welgevallen: de ‘pot-de-vin’ (later een uitdrukking voor smeergeld, steekpenningen).

Doorheen de ganse middeleeuwen was er overigens een levendige handel in zoete wijn vanuit Zuid-Europa naar Noord-Europa, waar men verzot was op wijnen met een hoog alcoholisch gehalte. Zoals eerder gezegd, bereikten vaten malvezij en romanie onze contreien via de markten van Brugge en Damme, de haven van Sluis en vandaar noordwaarts tot Utrecht. Voor deze stad informeren documenten ons uitvoerig over de omstandigheden en handelingen rond het kopen en verkopen van deze wijnen.

40

De Wijnspiegel Nummer 93

Daarnaast was er vanwege Engeland ook een grote vraag. De Engelsen wisten de zoete wijnen te verfijnen en zo ontstonden tussen de zestiende en de achttiende eeuw port, malaga, madeira, sherry en marsala, stuk voor stuk beroemde wijnen met een sterk alcoholpercentage.

Het loont beslist de moeite een queeste te ondernemen naar de mate waarin die favoriete exoten ook nog elders in middeleeuws Europa werden gesmaakt.

malvezij

– malvosie

Over de precieze herkomst van de malvezij blijven de meningen verdeeld. De oorsprong ervan ligt hoogstwaarschijnlijk in Griekenland, de Peloponnesos. Al in de dertiende eeuw importeerde en exporteerde Venetië Griekse wijnen uit Malvoisië (Monemvasia aan de zuidoostkust van de Peloponnesos). Deze regio produceerde van oudsher een sterke, zoete wijn van het ras muscadele, dat erg populair was en beter geschikt voor veroudering. Heel wat Venetiaanse wijnbouwers weken zelfs uit naar Griekenland om er malvasia te gaan verbouwen. De wijnstokken werden gaandeweg naar andere mediterrane wijnbouwgebieden overgebracht, in de eerste plaats naar Catalonië waar de ‘Malvasia de Sitges’ legendarische bekendheid verwierf.

Garnatxa BLANCA Catalonië : de bakermat?

In de tweede helft van de twaalfde eeuw schonk Ramon Berenguer IV aan de Orde van de Tempeliers het ganse gebied wat tegenwoordig de Terra Alta is, meer bepaald aan die van Orta (Horta de San Juan) en aan die van Miravet.

41

De Wijnspiegel Nummer 93 Zij bleven daar tot aan de ontbinding van de Orde in 1307 en bouwden er hun wijngaarden uit tot een riante onderneming. Van dan af wordt in Catalonië over garnatxa blanca gesproken in literaire werken, in bestellingen en in uitgavenposten van rekeningen uit die tijd. We treffen ze aan onder uiteenlopende naamvarianten zoals vernaccia (1321) vernassa (1385) vernaixa (1399,1417) guarnatxa (1564) vernacha (1622) vernatxa (1647) ... . De meeste van deze variëteiten mogen autochtoon worden genoemd, omdat de vroegste bronnen ze op Catalaanse bodem lokaliseren.

Klaarblijkelijk gaat de oorsprong van de garnatxa dus terug naar het grondgebied van de Corona catalano-aragonesa, wat nu overeenkomt met Noordoost Spanje / Zuid-Frankrijk. In de Terra Alta werd de witte garnatxa (toen Aragonese druif genoemd) kwalitatief ten top gedreven. Dit had gunstige effecten op al de andere Catalaanse witte wijnen. italië: kopie of origineel?

In de tijd dat men in Catalonië begon te praten over de garnatxa vindt men aan Italiaanse zijde auteurs en documenten terug die ook gewag maken van vernaccia, vernassa of vernaixa.

Daaruit besluiten we dat er in Italië op hetzelfde moment ‘vernaccia’ was die wonderwel overeenkwam met de Catalaanse. Het ging over wijnen uit Toscane en uit Ligurië, die onder meer bij Dante (1265-1321), Petrarca en Boccaccio worden vermeld.

Het blijft de vraag of de Italiaanse vernaccia autochtoon was dan wel een importproduct. Volgens een wijdverspreide (veelal Catalaanse) mening zou de vernaccia afkomstig zijn van het grondgebied van de Catalaans-Aragonese kroon en zich verspreid hebben over de aangrenzende gebieden. Er kunnen twee soorten zijn geweest: de ene uit Ligurië – La Spezia/Cinque Terre (mogelijke herkomst Oost-Europa of Griekenland) en de andere uit het Catalaans-Aragonese gebied. Heeft verder onderzoek naar deze kwestie zin? Vandaag kunnen we de posities vergelijken met de hardnekkige concurrentiestrijd tussen de Catalanen en de Italianen rond de herkomst van Cristòfor Colom/Cristoforo Colombo. DNA-onderzoek kan mogelijk uitkomst brengen.

IV- ‘dichtung und wahrheit’– mythes en legenden ROND WIJN Bij de promotie van koopwaren krijgt de fantasie vaak haar vrije loop en daarin is de wijnbouw geen uitzondering gebleken. Men kon het zo gek niet bedenken of er was wel een mirakel, een heilige, een reliek, een mythe of een legende die ertoe kon bijdragen de omzet te vergroten. Een magische bedwelming die in sommige wijngebieden tot op heden nog werkzaam blijkt te zijn.

Malvasia van Sitges (Catalonië) Hierover bestaat de hardnekkige legende van Jofre de les Escales, een huurling of Almogàver van Roger de Flor (da Fiore, 1267 - 1305), een Italiaanse Tempelier die als condottieri in Siciliaanse en Byzantijnse dienst vocht. De legende wil dat Jofre een stronk van de malvasia-druif meenam naar Sitges, na de strijd tegen de Turken aan het begin van de veertiende eeuw. Hij zou die in Sitges hebben geplant en vanuit die enkele wijnstok ontstonden in de loop der decennia uitgebreide wijngaarden. Een prachtig verhaal, maar helaas het is niet meer dan een legende. De werkelijkheid is dat handelaren de druivensoort al veel eerder vanuit Griekenland hebben meegebracht. De naam Malvasia de Sitges duikt overigens maar voor de eerste keer op in 1597! Die legende heeft het stadje geen windeieren gelegd want in de loop van de achttiende eeuw was de malvasia van Sitges de populairste wijn van Catalonië en werd hij naar heinde en verre verscheept De vernaccia van Bolsena – Dante De palingen uit het meer van Bolsena waren al sinds de oudheid een lekkernij. Ze hadden een wijdverbreide faam. We hebben hiervan verslagen in de werken van Latijnse schrijvers als Strabo, Columella en ook Apicius, de auteur van de beroemde culinaire verhandeling ‘De Re Coquinaria’. Maar wat hen, meer dan wat dan ook, universele bekendheid opleverde, is dit fameuze citaat in zang xxiv, 20 - 24 van het Vagevuur van La Divina Comedia van Dante Alighieri (1265-1321) over paus Martinus IV:

ebbe la Santa Chiesa in le sue braccia dal Torso fu, e purga per digiuno

42

De Wijnspiegel Nummer 93

l’anguille di Bolsena e la vernaccia…

Vernaccia wordt door Dante hier vernoemd als de drank die paus Martinus IV tot de hoofdzonde van vraatzucht bewoog. Maar waarom juist hij? Er waren onder de middeleeuwse pausen beslist meer dan genoeg veelvraten, maar hem komt de bedenkelijke eer toe er de beroemdste van te zijn. Misschien omdat paling in de Middeleeuwen als een zondige delicatesse werd aanzien, similaris van de slang, symbool van de erfzonde. De ongebreidelde voorkeur voor dergelijk voedsel bij een paus werd beschouwd als een wraakroepend schandaal.

Jacopo della Lana schrijft hierover: “Hij had een wijdgeopende keel...hij nam palingen uit het Bolsenameer en liet ze verdrinken (marineren) in vernaccia wijn ...”. Martinus stierf in 1285 in Perugia en naar sommige getuigenissen was de oorzaak “vetzucht en indigestie na het verorberen van palingen uit het Bolsenameer gekookt, geroosterd en weggespoeld met vernaccia ...”. Volgens een aloud ceremonieel zou zijn lichaam zijn gewassen met warme vernaccia, op smaak gebracht met geheime, speciale kruiden.

Fig. 8 Ets van Gustave Doré: Dante en Virgilius ontmoeten de gulzigaards

43

De Wijnspiegel Nummer 93

Montefiascone – Est ! Est ! Est !

Een witte wijn die ‘kust, likt, bijt, verleidt en verlamt’: wat een tongstrelende aanprijzing voor de vernaccia uit de mond van niemand minder dan Michelangelo! De Montefiascone is een witte wijn uit Lazio, gemaakt van de druivensoorten malvasia bianca, trebbiano giallo en trebbiano Toscano. De wijn is vooral bekend om de legende die aan de naam verbonden is. Het is zo’n mooi verhaal dat de wijn er op de een of andere manier lekkerder moest van worden. Toen Hendrik V in 1111 naar Rome trok om door de paus zijn benoeming tot keizer te laten bevestigen, was er ook een zekere bisschop Johannes Fugger (alias Defuk) onder zijn gevolg. De legende vermeldt hem als lid van de Fugger-bankiersfamilie uit Augsburg. Defuk was een gepassioneerde wijnliefhebber en stuurde daarom steeds zijn dienaar Martin vooruit om een herberg te zoeken waar men goede wijn schonk. Hij sprak met hem af dat wanneer hij een goede herberg gevonden had, “Est!” (hier is het) op de poort zou schrijven. Schonk de herberg bovendien ook nog goede wijn, dan zou hij “Est! Est!” tweemaal noteren.

Even voor Montefiascone zag Defuk een herberg waar op de poort stond te lezen “Est! Est! Est!”. Hoewel dit zo niet was afgesproken, begreep de bisschop dat in deze herberg een uitzonderlijke wijn werd geschonken en nam hij er zijn intrek. Hij bleef daar een paar dagen, waarna hij weer vertrok om zich bij de keizer aan te sluiten. Eenmaal buiten de stad besloot hij echter om terug te keren en hij bleef er. Drie jaar later stierf hij in Montefiascone aan de gevolgen van zijn exorbitante wijnzucht. Hij werd begraven in de kerk van San Flaviano, tegenover het hoofdaltaar. Hij liet de stad al zijn bezittingen na onder voorwaarde dat eens per jaar ter zijner nagedachtenis een ceremonieel zou doorgaan waarbij zijn lievelingsdrank over zijn graf werd gesprenkeld. Die traditie bleef tot op heden bewaard. Zijn knecht Martin zou volgens de overlevering de volgende inscriptie op zijn grafsteen hebben laten plaatsen: est est est pr(opter) nim(ium) est hic JO(hannes) De Fu(kris) Do(minus) meus mortuus est “Hier ligt mijn meester Jo... De Fu… die stierf omdat hij te veel van Est! Est! Est! had genoten”

Oft erzählt – trotzdem falsch. Mooi, maar véél te mooi om waar te zijn. De originele inscriptie stond aanvankelijk onderaan gegraveerd. De tekst die licht had kunnen werpen op de identiteit van de figuur eronder was een paar eeuwen later onleesbaar geworden. Het gewaad, gebeiteld op de eenvoudige gisant, sluit het vermoeden uit dat het een kerkelijke hoogwaardigheidsbekleder, zoals een bisschop (functie toegedicht aan Fugger of Defuk),of kardinaal, zou kunnen zijn geweest. Een zaak is echter zeker, het moet een invloedrijk personage zijn geweest, familielid van een belangrijk gezin uit Montefiascone. Vreemden of buitenpoorters mochten binnen de kerk niet begraven worden.

Eigenlijk is Est! Est! Est! de oudste en meest succesvolle reclamespot ooit bedacht met een Fugger als lokvogel. Niet zo gek want de rijkdom van de Fuggers sprak in het Europa van de zestiende eeuw tot eenieders verbeelding. De wijnbouwers van Montefiascone hebben sinds de zestiende eeuw geen kans onbenut gelaten om de fijnzinnige smaak en het oordeelsvermogen van een fictieve Fugger (?) uit de twaalfde eeuw (!) uit te buiten tot meerdere eer en glorie van hun wijn, niettegenstaande er toen hoegenaamd nog geen Fuggers bestonden. Hun wijn moest en zou een topproduct zijn en blijven, de beste witte wijn ter wereld. De manipulaties van de epitaaf en de tientallen uiteenlopende interpretaties van de epigrafie waren de klimstok langs waar de legende als een slanke wijnrank bleef voortleven. De reizigers van de ‘Grand Tour’ van weleer en de toeristen van heden werden en blijven erdoor aangelokt. Zo vertelt François Maximilien Misson in 1688 dat, zodra hij in Montefiascone aankwam, enkele kinderen zich aanboden om hem te begeleiden naar de tombe van Est.Est.Est.

44

De Wijnspiegel Nummer 93

Fig. 9 Een van de vele misleidende illustraties, in de loop der eeuwen te koop als souvenir voor toeristen.

De waarheid is dat JO...FU een belangrijk figuur was, waarvan de epitaaf later werd getrimd tot JO(hannes) FU(gger).

In de twaalfde eeuw kende geen mens de Fuggers. De oudst bekende Fugger is een zekere Johann Hans (13481409), een wever uit Graben. De allereerste Fugger-prelaat was Sigismund Friedrich Fugger (1542-1600), die in 1598 tot bisschop van Regensburg werd gewijd.

Fig. 10 Wapen van het Aartsbisdom Salzburg (14e eeuw) Wiens graf kan dat dan wél zijn geweest? De grafsteen dateert niet van de zestiende eeuw en kan niet op Friedrich Fugger slaan; hij is veel ouder. De notoire Duitse historicus, Hans Martin Decker-Hauff expert in de heraldiek van de Hohenstaufen, verrichtte onderzoek naar het embleem van de familie Staufer-Babenbergs, waaruit het wapen van het aartsbisdom Salzburg is ontstaan: een combinatie van de zwarte leeuw van de Staufer op een gouden achtergrond met het rood-wit-rode schild van de Babenbergs. Als we het embleem (links) naar (midden) monochroom filteren en het vervolgens digitaal op natuursteen simuleren dan komt er iets bekends tevoorschijn. Ja, ... het lijkt treffend op dat van Defuk (rechts)!

Tot nader bewijs durven we poneren dat de grafsteen uit de veertiende eeuw dateert. De eerste afbeelding in kleur van het wapen van het aartsbisdom Salzburg stamt uit 1340. Rust hier dan misschien toch een notabele Montefiasconese?

Zo ja dan heeft men op zijn graf doelbewust de epitaaf of memoriesteen van iemand anders geplaatst. Een lang vergeten grafsteen van een prominente Duitse homo viator, die een paar eeuwen tevoren in Montefiascone was overleden?

Keuze zal er overigens genoeg geweest zijn want van de vele honderden reizigers die in de stad hebben aangedaan, zullen er allicht wel enkele tientallen ter plaatse overleden zijn. We beseffen echter goed dat we hiermee de zoveelste hypothese – er zijn er al dozijnen – toevoegen aan de rij.

45

De Wijnspiegel Nummer 93

Eindnoten 1 De Gentse Opstand in de jaren 1379-1385 keerde zich tegen de graaf van Vlaanderen en de koning van Frankrijk.

Onder leiding van achtereenvolgens Jan Hyoens, Filips van Artevelde en Frans Ackerman nam Gent het op tegen graaf Lodewijk II van Male, hertog Filips de Stoute en koning Karel VI van Frankrijk. Het was een uiting van de groeiende macht opgeëist door de derde stand en van de economische banden met Engeland die door de Honderdjarige Oorlog onder druk kwamen te staan 2 “Adonc furent traits hors de ces beaux celliers au Dam plus de six mille tonneaux, et mis à voitures et à nefs, et envoyés à Gand par chars et par la rivière que on dit la Liève” (de Lieve). Les Chroniques de Sire Jean Froissart, revues par Buchon, Tome II, 1835.

3 Grenates staat niet voor grenaches want in de Late Middeleeuwen ontstond er een contaminatie met Granada, van waaruit - en ook uit andere Iberische havens in de buurt - zuiderse wijn werd verstuurd.

4 BILLEN, C., A la recherche d’un prélèvement fiscal équitable. Pratiques, discours et porte-parole dans les Pays-Bas méridionaux (XIIIe-XIVe siècles). In : Atti della trentanovesima settimana di studi, Istituto Internazionale di storia economica F. Datini. Prato 2008, pp. 871-880.

5 CRAEYBECKX J., Un grand commerce d’importation : les vins de France aux anciens Pays-Bas (XIII-XVI siècle), S.E.V.P.E.N., Paris, 1958.

6 DEWILDE, B., e.a., “So one would notice the good navigability”: economic decline and the cartographic conception of urban space in late fifteenth- and sixteenth-century Bruges’. In: Urban History, Volume 45, Issue 1, Februari 2018, pp. 2-25.

7 FERRER, Maria Teresa., Catalan commerce in the late Middle Ages. - Catalan Historical Review 5: 29-65, 2012.

VANDEWALLE, A., ‘Wijn in Bourgondisch Vlaanderen’. In: Vlaanderen, Jaargang 44, 1995.

8 BEUKERS, Mariëlla., De route van de wijn. Wijn en wijnhandel in de stad Utrecht in de veertiende en vijftiende eeuw; een eerste verkenning. In: Jaarboek Oud-Utrecht, 2007, p. 5 - 46.

9 Hipocras was erg populair doorheen de middeleeuwen. Het wordt gebruikt als aperitief of als digestief en mocht op geen enkel banket ontbreken. Ook op het befaamde Banket van de Fazant van Filips de Goede was een fontein die hipocras spoot voorzien. Hipocras werd zelfs door de dokters voorgeschreven! Be¬kende liefhebbers waren Gilles de Rais, Rabelais, Hendrik IV en Lodewijk XIV. Vernaets wordt in de ‘Utrechtsche Jaerboeken...’ vermeld maar dan in de late 15de eeuw. VERKERK, C.L., Een sociaal-institutionele studie betreffende de samenstelling van het bestuur van Arnhem in de middeleeuwen en een bijdrage tot de studie van stedelijke elitevorming. Hilversum, 1992, p. 217.

10 BOONE, M., Dons et pots-de-vin, aspects de la sociabilité urbaine au bas Moyen Age. Le cas gantois pendant la période bourguignonne. - Revue du Nord, tome 70, n° 278, Juillet-Septembre 1988, pp. 471-487.

46

De Wijnspiegel Nummer 93 11 “Meer over Port wijn” door Ron JANSEN. In: https://wijnbloggers.nl/meer-over-port-wijn/ 12 PUIGGRÒS, JOSEP M., Institució Catalana d’Estudis Agraris. In: Dossiers Agraris 15 - La varietat garnatxa blanca (setembre de 2013), pp. 7-16.

13 HENRY, A., «Vernache, garnache, grenache». - Revue de linguistique romane, t. 50, 1986, p. 517-526.

14 Petrarca spreekt erover in zijn monumentaal gedicht Africa (1338–39) en Boccaccio (Decamerone ca. 1349-1353) noemt hij hem Vernaccia di Corniglia. [In het hoofdstuk dat vertelt over een abt van Cluny die door Ghino di Tacco gevangen werd genomen. De abt leed aan buikpijn. De cipier genas de prelaat met een heel speciaal medicijn: twee sneetjes goed geroosterd brood geserveerd op een wit tafelkleed en vergezeld van een glas vernaccia.

15 https://sierranevadaimports.com/hospital-sant-joan-baptista-de-sitges/

16 “Hij had de Heilige Kerk in zijn armen , uit de Torso was hij, en slokte als dejeuner de Bolsena paling en de vernaccia naar binnen”. Martinus IV, Simon de Brie, was paus van 1281 tot 1285 hij was penningmeester van de kathedraal van Tours geweest (vandaar Torso) 17 Dante’s Divina Comedia staat bol van ondertoonse verwijzingen naar zijn politieke opvattingen. Firenze werd verdeeld door de twisten tussen machtige politieke families die aanhangers waren van de Welfen of van de Ghibellijnen.

Als aanhanger van de Welfen rangschikt hij bij wijlen de personages die hij op zijn tocht ontmoet volgens zijn politieke visie: FERRANTE, Joan M., The Political Vision of the “Divine Comedy”. Princeton University Press 1984.

18 La Commedia Col commento di Jacopo della Lana. - (Venezia) Wendelin von Speyer, 1477.

19 RIESSNER, C., Viaggiatori tedeschi a Montefiascone e l’origine della leggenda dell’Est, Est, Est. In: Biblioteca e Società. Quaderni della rivista del consorzio per la gestione delle Biblioteche: Comunale degli Ardenti e Provinciale Anselmo Anselmi di Viterbo 7, 1982.

20 MISSON, FRANCOIS MAXIMILIEN, Nouveau Voyage D’Italie : Avec un Mémoire contenant des avis utiles à ceux qui voudront faire le mesme voyage. Den Haag, 1694.

21 DECKER-HAUFF, H., Das staufische Haus. In: Die Zeit der Staufer, Geschichte-Kunst-Kultur. Katalog der Ausstellung, Band 3, Aufsätze. Stuttgart, 1977 pp. 339–374.

22 BRECCOLA Giancarlo., Montefiascone e il suo Vino. Montefiascone. 2009.

47

De Wijnspiegel Nummer 93

Sprokkels uit de losse pols Wijncitaat: ‘Wijn is onder de dranken de nuttigste, onder de medicijnen de lekkerste en onder de voedingsmiddelen de aangenaamste.’ (Plutarchus, Grieks historiograaf en filosoof, 46 – 120 n.C.) Wijnpersoon: De gebroeders Jorge en Isaac Muga ‘Meester-wijnmakers’ gevestigd in Rioja, Spanje, vooral als het gaat om het deskundige gebruik van eikenhout tijdens gisting en veroudering. Bodegas Muga, hun familiewijnhuis werd gesticht in 1932, is gevestigd in de historische Barrio de la Estación van Haro (wat zich vertaalt naar ‘treinstation-district’) en produceert enkele van de beste wijnen van de regio. De broers kiezen in hun aanpak voor eik om klassieke wijnen te maken met een ingetogen traditionele toets met toch een moderne benadering. Ze exploiteren de enige kelder in Spanje met een meester-cooper (=tonnelier) en drie eigen vatproducenten. Samen produceert het Muga-team diverse wijnen van hoge kwaliteit over het volledige spectrum in Rioja-stijl.

Jorge Muga was aanwezig op de Rioja Aula Vini (24 nov 2019) waar hij een masterclass gaf over The diversity of Rioja and the wines of Muga, en je kon vier van zijn wijnen proeven op de namiddag tasting. Je was er toch ook?

Evolueert van een component in bulkwijn naar een kwaliteitsproduct. Dit heeft de druif te danken aan het feit dat ze haar zuren beter behoudt dan monastrell (=mourvèdre) en de alcohol lager is. Bobal is eveneens de basis voor frisse en steeds populairdere rosés.

Wijnweetje: Twaalf flessen Bordeaux wijn zijn met de Northrop Grumman raket op 2 november de ruimte ingeschoten. Men hoopt inzicht te krijgen in lange bewaringsprocessen van eten en drank in de ruimte en mogelijke aanpassingen aan de klimaatsverandering op aarde. Wijn die verouderd, heeft namelijk enkele essentiële componenten van het biologische ecosysteem, zoals gist, bacteriën, kristallen, colloïden en polyfenolen. Bij terugkeer zullen ze naast een controlestaal geproefd worden. De naam van het in de ruimte geschoten Château is niet bekend.

Gomaar

Wijnactualiteit: in 2019 zakte de globale wijnproductie met 10%. De OIV (Organisation of Vine and Wine) spreekt van een daling tot 263 miljoen hectoliter, in vergelijking met 294 miljoen hectoliter een jaar voordien. Dit komt vooral door lagere opbrengst bij de drie belangrijkste producenten: Frankrijk en Italië zakten met 15%, Spanje met 24%. Dit komt voornamelijk door de onvoorspelbare weersomstandigheden, in dit geval een koude , regenachtige lente gevolgd door een extreem warme, droge zomer. Naast de daling in de EU (60% van de wereldproductie), zakten de opbrengsten ook in Argentinië met 10% en 7% in Chili.

Wijndruif: Bobal

Belangrijke en steeds meer gerespecteerde rode druif die zijdezachte wijnen kan geven in de Levant, Spanje. (Bobal Blanca is geen kleurmutatie maar de Fernandez Gonzalez of alcañon) Kwam in de 15de eeuw al voor in Utiel Requena, waar ze nog steeds de dominerende variëteit is. Resistent tegen droogte. Op ongeveer 85 000ha aangeplant in Spanje, vooral in Castilla La Mancha en Valencia. Ondanks het feit dat de trossen onregelmatig rijpen geven ze toch vaak een rustieke, zachte wijn met veel kleur.

48

De Wijnspiegel Nummer 93

Paris, la ville lumière is ook la ville du vin Parijs is niet alleen de grootste stad van Frankrijk, de Parisiens zijn ook de grootste wijndrinkers van het land. Dat zal u allicht niet verbazen, maar nu kunnen we dit ook cijfermatig staven. In 2017 kochten en dronken de Parijzenaren 709 miljoen flessen wijn, ofte 5,32 miljoen hectoliter gegist druivensap. Het gemiddeld verbruik per capita ligt hiermee een stuk hoger dan in om het even welke andere grootstad. 59% van de Parisiens drinkt minstens 1 maal wijn per week (dat is 5% meer dan de rest van het land) en ze drinken tot mijn grote verbazing meer bourgogne dan bordeaux: 54% verkiest Bourgogne, tegenover 48% Bordeaux. Champagne staat met 37% op de derde favoriete plaats; de Fransen van buiten de Métropole permitteren zich duidelijk minder bubbels van Reims en Epernay (28%). Bovendien leggen ze met plezier wat meer euro’s op tafel dan de anderen: 10,4€ gemiddeld, tegenover 7,9€ voor een fles. Ik heb wel wat twijfel bij deze bijzonder hoge cijfers, want volgens Statista zou de gemiddelde prijs van een liter wijn in Frankrijk 3,5€ zijn… Het jaarlijks gemiddeld verbruik over het gehele land lag in 2014-15 op 42 liter de man, maar klom het jaar daarop terug naar 45 liter, dus ja, de Fransen blijven stevige drinkers. Wij Belgen stellen ons tevreden met ongeveer de helft. Dat

49

de Parisiens makkelijk(er) voor de verleiding van een flesje bezwijken ligt ongetwijfeld aan het feit dat de hoofdstad niet minder dan 23 570 wijnverkoopspunten telt, en meer dan 20 000 bars, restaurants en hotels. En tenslotte mag je ook niet vergeten dat la Ville Lumière jaarlijks 33,8 miljoen toeristen lokt (cijfer voor 2017), en die lusten toch ook wel meestal een glaasje Bacchusvocht. (bron: Le Vigneron maart 2019) Luc Wieme

De Wijnspiegel Nummer 93

50

Wistjedatje...

De wijnspiegel ook kan lezen op issuu.com