Boom Coaching Magazine 20

n a ja ar se di t i e | d e c e m b e r 2023 | n u m m e r 20

Jitske Kramer De huidige verwarring biedt volop kansen om het straks weer beter te doen Joris Brenninkmeijer Ga kijken door het venster van de tijd

Tijd

info@nobco.nl

Editorial Er staat een stationsklok op de cover van dit magazine. Ik zie ze vaak, die klokken: als niet-rijbewijsbezitter pak ik de trein naar mijn werk, familie en vrienden. En laat ik mijn zomervakanties niet vergeten: dan hijs ik mijn fiets met bepakking de trein in voor een reis over de grens.

Het ligt nu voor de hand om de minuten, kwartieren en uren vertraging te benoemen die al dat getreinreis me heeft opgeleverd, maar dat ga ik niet doen. Er is namelijk iets met die stationsklokken, iets wat je pas gaat zien als je de tijd neemt om er eens goed naar te kijken: de seconde­wijzer staat altijd even kort stil na ongeveer 60 seconden. De klok wordt dan gesynchroniseerd met de ‘opper-klok’, waarna alle klokken weer gelijk lopen. Een mooi beeld: even stilstaan te midden van alle drukte om er daarna weer tegenaan te kunnen.

Wij zetten de klok hier stil: dit is het laatste Boom Coaching Magazine.

Wat begon als iets eenmaligs liep een beetje uit de hand: het werden uiteindelijk 20 prachtige nummers vóór en dóór coaches. We hadden dat niet kunnen doen zonder de lezers en al helemaal niet zonder alle medewerkers en de meeschrijvers die hun inzichtelijke, leerzame en poëtische bijdragen leverden. Dank allemaal.

De klok staat stil, maar de trein rijdt door: we gaan verder op boomcoaching.nl, waar je eigenlijk alles vindt wat je ook in de magazines vond, aangevuld met de Boom Coaching Collectie vol boeken en met onze events. Wil je daar meeschrijven? redactiecoaching@boom.nl.

Wil je op de hoogte blijven? Ga dan naar boomcoaching.nl/ nieuwsbrief-boom-coaching/ en meld je aan voor de nieuwsbrief.

marloes van beersum hoofdredacteur

boom coaching magazine

•1

Inhoud Interviews

Artikelen

Verdwaald maar niet verloren

Leven in een land van de pijl

8

Jitske Kramer over de grote transformaties en cultuurveranderingen van deze tijd

Sandra Sanders

20 E rvaringen in de tijd plaatsen met Clean Language-vragen

68 Heb oog voor de tijd

14

Joris Brenninkmeijer schreef De tijdgids, over de rol van tijd in coachende gesprekken

Madelon Sinnige

Voor alles is een tijd

24

Simon Compagnie

30 Vertraag-de tijd

Gea Koren en Toos van Huijgevoort

Rubrieken Het nachtkastje van Marieke Jellema

7

29 Het weekendgevoel van Marlies Jellema 37 De coachstijl van Jessica Kruijssen 45 Hoe ik coach werd Sergio van der Pluijm

2 • boom coaching magazine

De favoriete werkvorm van Jenny Blaauwbroek Boek

55, 67

De coachplek van Mieke Voogd

74

63

Mensen ontmoeten waar ze zijn

34

Tineke Mulder

Renate van der Veen

38 Vertragen is versnellen

50

Komt tijd, komt raad!

Ans Tros

Tijd en het coachproces

56 Win tijd tijdens het coachen

door samen te focussen

Sergio van der Pluijm

De potentie van ongeduld

42

60

Monique Verhoeven

Ariënne Post

64 Netjes op papier

46 Maak tijd je vriend

in een verandertraject

Marloes Jobing-Westen

Patrick Heller

Tijd

76

Marianne van Velzen

Column Paula Kolthoff

49

En verder Wie werkten mee Colofon

4

6

boom coaching magazine

•3

Wie werkten mee

Simon Compagnie is loopbaancoach en trainer op het gebied van persoonlijk leiderschap. Hij vindt het belangrijk dat iedereen in staat is om de eigen regie te pakken. Hij werkt daarbij aan het vergroten van veerkracht en zelfvertrouwen, zodat er een meer ontspannen en zelfbewust (werk) leven ontstaat. > 24

Als zelfstandig agile coach met vijftien jaar agile ervaring helpt Patrick Heller organisaties sneller te leren en acteren, door het combineren van diepgaande ervaring en kennis van business, agile, en psychologie. > 46

Toos van Huijgevoort was zelfstandig gz-psycholoog en heeft narratief onderzoek gedaan naar verwerkingsprocessen bij mensen met een visuele beperking. Gea Koren is narratief coach en supervisor (LVSC). Haar missie is: ‘Van verhalen leerkansen maken.’ www.korenvisie.nl > 30

Marloes Jobing-Westen werkt als mbo-docent bij de richting pedagogisch werk/onderwijs­ assistent en is daar ook intern begeleider/coach studenten Passend Onderwijs. Daarnaast is ze (beroeps)coach, coacht ze collega-docenten bij het PDG-traject en is ze teamcoach en onderwijsexpert. > 64

Tineke Mulder is online coach en gespecialiseerd in de begeleiding op het gebied van burn-out preventie en loopbaancoaching. Met name werkzaam in de Verenigde Staten en Nederland. www.brightnowreikicoaching.com > 50

Sergio van der Pluijm is oprichter van Bureau Bewezen Effect en maakt als schrijver, trainer en coach drie evidence-based methoden uit de positieve psychologie toegankelijk voor een breed publiek: motiverende gespreksvoering, oplossingsgericht coachen en ACT. Over elk van deze methoden schreef hij een toegankelijk boek in de serie Coachen 3.0. Momenteel schrijft hij aan een boek over wat effectieve coaches anders doen dan … je raadt het al. > 56

En verder ...

Jenny Blaauwbroek Joris Brenninkmeijer Ria van Dinteren Marieke Jellema

Marlies Jellema Jitske Kramer Paula Kolthoff Jessica Kruijssen Susanne van Leeuwen-Monteiro

4 • boom coaching magazine

Rik Smale Marion Veldboer Mieke Voogd Amber Zwartbol

Ariënne Post is geboeid door het gedrag van mensen. Dit leidde naar een baan als communicatiemanager in het bedrijfsleven. Rond haar 35e levensjaar ontstond het verlangen om directer met mensen te gaan werken en startte ze met haar doorontwikkeling tot coach. In haar praktijk begeleidt zij mensen met loopbaanvraagstukken en verzorgt re-integratietrajecten. www.LAB30.nl > 42

Sandra Sanders begeleidt als coach hoogopgeleiden – met name artsen – bij levensvragen en het voorkomen en herstellen van stressklachten.

Ze werkt eclectisch, met als basis ACT, compassie en filosofie. Voor RTV Noord beschrijft ze in blogs hoe ondernemers ongezonde stress bij zichzelf en in hun bedrijf kunnen voorkomen en aanpakken. www.sanderscoaching.nl > 14

Madelon Sinnige is bedrijfskundige en werkt als coördinator in de ggz. Daarnaast is ze Clean Language-trainer. Samen met Michael Oskam schreef ze het boek Clean Language. Taal van aandacht voor verandering en groei (2023). > 20

Ans Tros is ondernemer, schrijver en uitgever. Zij schreef Dynamisch Coachen (2002), Leiderschap door (zelf)coaching (2009) en De psychologie van ReflAction (2022). Ze was medeoprichter en creatief directeur van SchoolvoorCoaching tot 2022 en is nu actief vanuit www.reflactionspace.nl > 38

Renate van der Veen coacht sinds 2012 hoogbegaafde volwassenen om te ontdekken en te werken met waar je van nature goed in bent.

Ze schreef Handreiking Oplaadplekken over het creëren van energiegevende bijeenkomsten.

Als eigenaar van Spirit of the Age en dialoog­ expert begeleidt ze organisaties om onder­ zoekende gesprekken (dialoog) te voeren en zo samenwerking te stimuleren. www.renatevanderveen.nl > 34

Marianne van Velzen is coach en trainer en was Stadsdichter van Leiden. Ze schrijft gedichten over wat haar raakt tijdens haar werk en in het dagelijkse leven. Met haar gedichten wil zij mensen graag van een andere kant naar zaken laten kijken en hen op een positieve manier verwonderen. > 76

Monique Verhoeven is Executive en GenZ coach.

Ze snapt de perspectieven van verschillende generaties en weet een brug te slaan zodat er meer begrip en dialoog ontstaat. Ze ondersteunt teams en organisaties in hun ontwikkeling om hun zone of Genius ontdekken waardoor ze hun volledige potentieel benutten. > 60

boom coaching magazine

•5

COLOFON

Wie werkten mee

Boom Coaching Magazine is een uitgave van Boom uitgevers Amsterdam.

Rouw

Hoofdredactie Marloes van Beersum Eindredactie Sandra Buijel en Wieke Oosthoek

Tim Overdiek ‘Als je zelf open bent, dan openen Rubrieken de anderen om je Nienke van Oeveren heen zich ook’ Ellen Dreezens Vormgeving Over coachen bij Andre Klijsen, Villa Y rouw en verlies

Boom uitgevers Amsterdam Postbus 15970 1001 nl Amsterdam www.boomcoaching.nl redactie@boomcoaching.nl Adverteren Voor meer informatie over adverteren, kunt u contact opnemen met de uitgeverij via redactie@boomcoaching.nl © december 2023 isbn 978 90 244 6508 8 issn 2589-4048

Dr. Ad Bergsma is zelfstandig psycholoog, geluksonderzoeker, spreker en schrijver.

Hij is coauteur van de boeken Gelukkig werken, Gelukkig voor de klas en Handboek werkgeluk.

Hedda Treffers werkt als eindredacteur bij Uitgeverij De Doelenpers in Alkmaar en als freelance tekstschrijver voor diverse media.

Nienke van Oeveren redigeert vanuit Boek­redactie managementboeken en schrijft voor tijdschriften.

Marloes van Beersum Adjunct-uitgever Boom uitgevers en uitgever Boom Coaching

Martine Siemons Marketing Boom uitgevers en redactie Boom Coaching

Wieke Oosthoek Fondsredacteur Boom uitgevers

Sandra Buijel Bureauredacteur Boom uitgevers

Andre Klijsen Vormgever Boom Coaching Magazine

Overname van artikelen met bronvermelding is toegestaan.

Foto’s gebruikt onder licentie van Shutterstock.

Wil je een artikel bijdragen aan de volgende editie van Boom Coaching Magazine?

Mail voor informatie naar redactie@boomcoaching.nl

6 • boom coaching magazine

Het nachtkastje van...

Marieke Jellema ‘Escher legt veranderingsprocessen vast.’

Marieke Jellema is voorzitter van NOBCO, executive coach, toezichthouder bij verschillende organisaties en beeldend kunstenaar. Ze leest veel en heel breed.

Ondanks haar volle agenda vertelt ze graag over haar favoriete boeken.

‘Het kost tijd om goed te worden in je vak, laat dit boek zien. Joris Escher is de achterneef van graficus MC Escher en beschrijft in Escher worden zijn levensverhaal. Hoe hij goed werd als graficus en kunstenaar. Rond de Tweede Wereldoorlog kwam de nadruk minder op het ambacht te liggen en meer op de eigenheid van de kunstenaar. Dat betekent een worsteling voor hem. Als coach en beeldend kunstenaar deel ik Eschers fascinatie voor metamorfose. Escher legt een veranderingsproces in een statisch beeld vast terwijl het eigenlijk een dynamisch proces is. Dat is heel knap. En hij laat zien dat je met kleine stapjes vooruit ergens anders komt dan je verwachtte.’

behoefte aan ontspanning. In de boeken gaan de zeven zussen op zoek naar hun roots. Deze ontspannende en onderhoudende lectuur gaf mij de gelegenheid tot reflectie. Ik had veel pagina’s de tijd om hier over na te denken’, glimlacht Marieke. ‘En dit boek zette me aan om mijn eigen verhaal te schrijven.’

‘Ontspannende lectuur gaf mij de gelegenheid tot reflectie’ ‘Het boek der oneindigheid. Infiniteit in wetenschap, filosofie en kunst vond ik in de museumwinkel van het gemeentemuseum in Den Haag. Antonio Lamúa geeft heel beeldend inzicht in het benaderen van een vraagstuk op verschillende manieren, van

rekenkundige tot diverse filosofische benaderingen.’ Marieke zag meteen de pa­rallel met waarden in coaching. ‘We hebben allemaal waarden in ons leven. Waardevrij coachen kan wat mij betreft niet; je neemt altijd jezelf mee als je coacht en het is belangrijk je te verbinden met de waarden van de ander. Die geven je zicht op de context en de vraag waar de ander mee worstelt.’

Marieke is bezig in Handboek supervisie en intervisie van H.M. van Praag-van Asperen en Ph.H. van Praag. ‘Hierbij treft me vooral de grondigheid van het boek’, lacht Marieke. ‘Ik lees het voor de opleiding tot supervisor. In de opleiding en het boek leer je jezelf en de supervisant om een interne supervisor te ontwikkelen. Het bevat een rijkdom aan theorie waar ik veel van leer.’

(NvO)

‘Als individuele coach stap je snel in de valkuil van het psychologiseren wanneer het niet lekker loopt, schrijft Marijke Spanjersberg in Tussentaal. Haar pleidooi om niet te snel te psychologiseren kan ik erg waarderen’, vertelt Marieke. ‘Tussentaal is het taalgebied van de interactie. Teamcoaches letten hier vanzelf al op, maar individuele coaches mogen dit meer doen. Ik vind het een nuchter boek: het verscherpte mijn bewustzijn in wat ik hoor en zie. Dat helpt me ook in mijn NOBCO-werk.’

‘Afgelopen zomer las ik alle acht delen van De zeven zussen van Lucinda Riley. Mijn beide ouders waren overleden en ik had

boom coaching magazine

•7

Interview

Verdwaald maar niet verloren Wie van streek raakt door bedreigingen voor vrede, klimaat, welvaart, natuur of transgenders, zou eens te raden kunnen gaan bij Jitske Kramer.

Zij bekijkt de grote transformaties en cultuur­ veranderingen van deze tijd door de lens van de culturele antropologie. ‘De huidige verwarring biedt volop kansen om het straks met elkaar weer beter te doen.’

Tekst: Ad Bergsma

8 • boom coaching magazine

foto: bart heemskerk boom coaching magazine

•9

Interview

S ‘

terk spul, de waarheid’, zucht corporate antropoloog Jitske Kramer, als ze stilstaat bij de aanleiding voor haar nieuwe boek Tricky Tijden. Als bestsellerauteur van meer dan 150.000 verkochte boeken, over bijvoorbeeld de corporate tribe, Deep Democracy en de impact van de coronacrisis op werkculturen, is het niet de behoefte aan succes die haar drijft. ‘Mijn boeken beginnen ermee dat ik iets wil begrijpen, bijvoorbeeld over intercultureel samenwerken. Als de literatuur die ik zoek niet bestaat, dan maak ik het maar zelf.’

De aanleiding voor Tricky Tijden was niet vrolijk. Kramer: ‘Ik kreeg te maken met iemand die veelvuldig de waarheid net even anders draaide dan hoe het feitelijk was gegaan. Heel subtiel, dat ik iets niet had gedaan bijvoorbeeld, terwijl ik zeker wist van wel. Dan ga je twijfelen aan jezelf. Als dat op vele vlakken gebeurt, dan weet je op het laatst niet meer zo goed of je iets zelf wel goed gezien of ervaren hebt. Ik vond dat een erg ingrijpende ervaring, die me deed beseffen hoe gevaarlijk het is om niet goed meer te weten wat waar is en wat niet. Het hielp mij om mensen om me heen te hebben die dingen in perspectief konden plaatsen en mij hun beleving van de feiten konden vertellen. Als referentiepunten. Ja, dat was een tijd waarin ik mij zeer onzeker over mijzelf voelde. Ik voelde ook schaamte, dat ik het zover had laten komen.’

Achteraf is het gemakkelijker oordelen over het eigen onvermogen flauwekulverhalen te weerleggen. Op het moment dat je vaste grond kwijt bent, is dat veel complexer. Kramer: ‘Als we naar persoonlijke of maatschappelijke veranderingen kijken, dan presenteren we dat vaak heel overzichtelijk. We gaan van A naar B. A is de situatie die niet voldoet en B de stip op de horizon. De puber maakt zich bijvoorbeeld los van zijn ouders en vindt een volwassen identiteit. In het midden van de echte verandering, ergens tussen A en B, is het echter niet zo overzichtelijk. Het verhaal waar je in geloofde komt ter discussie te staan en het nieuwe is nog in wording. Je gaat door een periode heen van onzekerheid en verwarring.’

Tussentijd ‘De antropoloog Arnold van Gennep (1873-1957) beschreef deze overgang als een liminale fase, een tussentijd, waarin je je als het ware tussen twee verhalen over de werkelijkheid in bevindt. Het oude verhaal geeft geen houvast meer en het nieuwe is nog niet gevonden. Tijdens de transitiefase is alles onvast, vloeibaar en dat maakt deze periode zowel waanzinnig mooi als bloedirritant.’

10 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

Het niet-weten in tijden van verandering is vaak moeilijk te dragen. Kramer: ‘We zijn dan extra beïnvloedbaar voor goeroes en charlatans die pretenderen wél precies te weten hoe het zit. Als je wereld op zijn kop staat door de uitbraak van een enge ziekte als corona, dan is het zoeken wie je kunt vertrouwen. Tijdens de pandemie hebben we een collectieve liminale fase meegemaakt, met de bijbehorende onzekerheid. Welke informatie is waar en welke niet? Als je het idee had dat er iets niet klopte, was het lastig daar het gesprek over aan te gaan. Mensen die protesteerden tegen de maatregelen werden al snel weggezet als ‘wappie’. Door de vele verhalen drong de vraag zich op welke experts je kon vertrouwen. Als mensen niet meer weten wat het verhaal is, zullen ze er een verzinnen, zoals dat er tijdens een vaccinatie meteen een chip wordt geïnjecteerd die je in de gaten houdt of dat de hele epidemie een samenzwering is om vrijheden te beperken.’

‘Achteraf kun je constateren dat de Nederlandse regering het afscheid van situatie A fantastisch heeft begeleid. Met een prachtig ritueel, Rutte vanuit het torentje, iedereen zat met 24 uur binnen. Waar we de mist mee ingingen, is dat hij dit benoemde als ‘het nieuwe normaal’. Dat was het niet. Het was een tussentijd, een tijd tussen A en B. Hij had beter kunnen zeggen dat er ooit echt een einde aan de pandemie zou komen, maar dat niemand wist hoeveel weken, maanden of jaren dat zou duren. En dat we met z’n allen door een verwarrende ongemakkelijke tijd heen moesten waarin we dingen moesten doen, die we normaal niet deden. Tijdelijke buitengewone maatregelen voor een buitengewone tijd. De tijd zal leren welke maatregelen positief zijn en welke achteraf dwaalsporen zullen blijken te zijn. qr -codes en angst voor besmetting hoorden bij de verwarring van toen, maar hadden we nodig. Hybride werken, thuiswerken, kon voor de pandemie voor de meeste mensen niet, maar in nood bleek er veel mogelijk. De pandemie is nooit net zo ceremonieel afgekondigd als dat het aangekondigd is.

Ook dat is een fout. Het was nu een zinnetje tijdens het achtuurjournaal, maar eigenlijk had Rutte weer vanuit het torentje moeten zeggen dat de pandemie officieel was afgerond. Dat we nu konden terugkijken op een bizarre tijd, de balans opmaken van wat we hadden geleerd en de stap maken naar een nieuw normaal waarin we lessen uit de coronatijd kunnen integreren in een nieuw normaal. Hybride werken bijvoorbeeld, willen we niet 100% kwijt. Als de regering Van Gennep als leidraad had gebruikt, dan hadden we de rommelige, liminale fase beter

Jitske Kramer is antropoloog, internationaal spreker, bestseller­auteur en oprichter van Human Dimensions.

Ze schreef de bestsellers De Corporate Tribe, Building Tribes,

foto: marie broeckman

Deep Democracy, Jam Cultures en Werk heeft het gebouw verlaten.

kunnen afronden. Sorry zeggen waar nodig, ervaringen een plek geven en innovaties meenemen naar de toekomst.’

Angst voor vrijheid De uitdaging voor onze huidige tijd is dat we te maken hebben met veel overgangen tegelijkertijd. ‘Het goedkoop produceren van voedsel voor velen botst op de grenzen van de natuur. Vrijheid om te consumeren wat we willen en het ongebreidelde gebruik van fossiele bandstoffen, leidt tot klimaatverandering.

Ons economisch bestel brengt een extreem scheve verdeling van rijkdom met zich mee. Veel ordeningen waarvan we zeker wisten dat ze houvast boden, kloppen niet meer. Ons culturele narratief staat ter discussie, en dat is ingewikkeld. Het maakt dat je aan jezelf kunt gaan twijfelen. Wat is goed en fout, hoe moeten we verder? Als we het onbehagen niet onder ogen willen zien, blijven we in dat ondertussen hangen.’

‘Liminaliteit vraagt echt om nieuwe keuzes maken. Zelf ben ik bijvoorbeeld een echte reiziger. Een lang weekeinde Bangkok was voor mij een ideaal om na te streven, toen ik achttien was.

Door de bedreiging van het klimaat, word ook ik geconfronteerd met een oud normaal, oude idealen, die niet meer kunnen. Ik zal blijven vliegen, het is mijn werk, maar reis zoveel mogelijk met de trein door Europa. En geen fun stedentripjes.

Een van de dingen waar ik afscheid van heb moeten nemen is een geweldige training die we organiseerden in Griekenland.

Wilden we hiervoor echt elke keer twintig mensen in een vliegtuig laten stappen? Uiteindelijk antwoordden we ontkennend. Helaas had dat ook gevolgen voor onze lokale partners in Griekenland, die nu dit werk missen.’

‘Een liminale tijd vraagt van mensen dat ze keuzes durven maken, maar de psychoanalyticus Erich Fromm (1900-1980) merkte al op dat we het als soort heel onprettig vinden als onze vrijheid beperkt wordt. We komen in verzet en vechten voor onze vrijheid. Zodra we de vrijheid echter bereikt hebben, slaat vaak de angst en twijfel toe. Wat moeten we doen? Wat is goed en fout? Straks doen we het verkeerd. We scharen ons dan snel achter iemand die belooft de antwoorden wel te hebben.’

Het archetype van de trickster ‘Elke keer als we ons op de grens begeven van waar we het niet meer weten, waar goed en fout opnieuw ter discussie staat, geeft dat kansen voor de archetypische figuur van de trickster. De trickster is iemand die speelt met het loslaten van het vertrouwde, het verleggen van grenzen en het uitdagen van de boom coaching magazine

• 11

gevestigde orde. Autoriteiten worden ter discussie gesteld en heilige symbolen bespot.’

‘In de populaire cultuur zie je hem bijvoorbeeld terug als de piraat Jack Sparrow, de heroïsche bandiet Robin Hood of de houten jongen Pinokkio. In elke ontstaansmythe vind je tricksters, belangrijke personages die morrelen aan grenzen en de boel opschudden, zodat er nieuwe mogelijkheden ontstaan. Het zijn figuren die leven op de grens. Pinokkio is bijvoorbeeld een levende houten pop met een neus die groeit als hij leugens vertelt. Pas als hij zich verzoend heeft met de waarheid, wordt hij een jongen van vlees en bloed en telt hij werkelijk mee, valt hij in de categorie “mens”.’

‘In tijden van chaos en onzekerheid ziet de trickster kansen.

Zonder trickster stokt de creatie. Iedereen gebruikt verleidelijke tricky tactieken, afgekeken van de mythologische tricksters. De trickster kan echter ook misbruik maken van de mogelijkheden die deze tijd biedt. Sywert van Lienden gebruikte zijn positie in de media heel handig om politici onder druk te zetten en om allerlei vrijwilligers te ronselen voor een mondkapjesdeal.

Hij verdiende hier miljoenen mee. Afhankelijk van je eigen stellingname kan je dat zien als een brutaal, handig ondernemerstrucje of als schofterige, criminele misleiding.’

‘Het probleem met de huidige tijd is dat de trickster niet langer een randfiguur is, zoals in de mythologie, maar een steeds cen-

LAAT JE NIET GEK MAKEN

In Tricky tijden deelt Jitske Kramer haar nieuwste inzichten over cultuurveranderingen. Op meeslepende wijze ontrafelt zij de menselijke patronen van ingrijpende veranderingen. Haar boek geeft duiding en leest als een avonturenverhaal, vol kansen, gevaren en verleidingen in deze onrustige tussenfase van transformaties.

Jitske Kramer | € 25,00

www.boom.nl/coaching 12 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

tralere rol krijgt. We hebben bijvoorbeeld een premier die rustig zegt dat hij ergens geen actieve herinnering aan heeft. Een bedrijf als Chemours houdt vol dat het volgens de vergunning handelt en ‘vergeet’ alleen enkele feiten naar buiten te brengen.

Amerika had een president die zelfs over verkiezingsuitslagen alternatieve feiten presenteert. We lijken wel terecht te zijn gekomen in een wereld waar een goed verhaal belangrijker is dan de feiten.’

discussie gesteld. Niet dat zoiets in één keer lukt. 150 jaar na de afschaffing van de slavernij hebben we nog steeds institutioneel racisme niet volledig achter ons gelaten. Wezenlijke verbeteringen zijn mogelijk met behulp van begrip, actie en moedig leiderschap. Als we de verleidingen van de trickster kunnen weerstaan, kunnen we dwars door de turbulentie van transities heen gaan. Het einde van de tussentijd is nog niet in zicht, maar we zijn verdwaald, niet verloren.’

Hoe nu verder?

De figuur van de trickster speelt niet meer de bij-, maar de hoofdrol. Kramer: ‘We hebben mensen die goed kunnen spelen met verhalen en feiten tot leider gemaakt. We hebben de energie van de trickster nodig, maar ook de moed om grenzen te stellen. Met trickstertactieken kun je de boel goed opschudden, debatten winnen en mooie verhalen spinnen, maar niet constructief leiden. Ik ben misschien veel te idealistisch, maar het lijkt me goed als we met elkaar eens gaan bespreken waar onze cultuur momenteel faalt. Als ons streven naar welvaart bijvoorbeeld werkelijk te veel ten koste van de planeet gaat, dan moet het fundamenteel anders. Hoe precies? Welk wenkend verhaal? Dat weten we nog niet, maar dat we zo niet verder kunnen wel. Dus … een stevig afscheidsritueel vanuit het torentje zou dan niet misstaan. We gaan manieren zoeken hoe het anders kan, we erkennen eerlijk en oprecht de onzekerheid die we daarbij voelen en gaan kijken hoe we de kosten van de verandering eerlijk kunnen verdelen. Zoiets. Het oude laten we achter ons met een separatieritueel.’

Kramer denkt dat we iets dergelijks ook nodig hebben in onze persoonlijke relaties. ‘Als we ons aan elkaar verbinden, dan vieren we dat met een bruiloft. Als je hebt ontdekt dat het niet meer werkt ga je uit elkaar. Na de boosheid neem je afscheid.

Ik denk dat het zou helpen als we elkaar ook ritueel het neewoord geven.’

Het creëren van een nieuwe ordening is spannend, bloed­ irritant, maar ook opwindend. Kramer: ‘Ik heb de antwoorden ook niet, maar ik denk dat we de rommeligheid van de huidige tijd alleen kunnen overwinnen door met elkaar in verbinding te blijven. Het is nodig dat we samen op basis van feiten en de inzichten van verschillende expertise gebieden komen tot nieuwe afbakeningen van goed en fout. Zo hebben we bijvoorbeeld de slavernij afgeschaft of geweld tegen vrouwen ter

Tricky Tijden verschijnt op 1 april 2024 Een heldere duiding aan de tricky tijden van verandering. Met dringende oproep tot moed, creatie en waarachtigheid. We kunnen meer dan we denken.

Elke grote transformatie gaat gepaard met het loslaten van het vertrouwde, het verleggen van grenzen, het uitdagen van de gevestigde orde, het bespotten van heilige symbolen en het ter discussie stellen van autoriteiten. Reis mee door de verwarrende tussentijd, een complexe transitiefase waarin de wereld lijkt te spelen met haar eigen regels. In deze fascinerende dynamiek van verandering verschuilen we ons achter schijnzekerheden en laten we ons gemakkelijk verleiden door illusies, wilde verhalen en mooie beloftes. Dit is het speelveld van verleidelijke tricksters, experts in het manipuleren van de waarheid. Het grootste gevaar schuilt echter niet in hen, maar juist in degenen die te weinig weerstand bieden. En dat zijn we bijna allemaal. In Tricky Tijden ontrafelt Jitske Kramer op meeslepende wijze de menselijke patronen van ingrijpende veranderingen. Haar boek geeft duiding en leest als een avonturenverhaal, vol kansen, gevaren en verleidingen. Het einde is nog niet in zicht; we zijn verdwaald, maar zeker niet verloren.

De spectaculaire boeklancering is op 8 april. Meld je hier aan. isbn 978 90 244 6419 7 | ¤ 25,- | 288 pagina’s | 15 x 23 cm | paperback

boom coaching magazine

• 13

Leven in een land van de pijl

14 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

sandra sanders

Veel mensen ervaren het leven als druk. Tijd genoeg, ‘tied zat’ zoals ze bij Sandra Sanders in de buurt zeggen, lijkt niemand meer te hebben, zeker de werkende mens niet. Die verzucht – of pocht – dat hij het druk, druk, druk heeft. De to-dolijsten vragen meer tijd dan de dag uren heeft. Maar wat maakt het leven nou zo druk? En is het écht druk of speelt die drukte zich met name in onze hoofden af?

P

rogrammamaker en schrijver Kees van Kooten muntte in een van zijn lezingen ooit een mooie term: tussentijd. De tussentijd was verdwenen, stelde hij vast. En toen moest de smartphone zijn intrede nog doen. Er zit geen tijd meer tussen het versturen en ontvangen van een brief, tussen vraag en antwoord, nu we voor onze communicatie niet meer zijn aangewezen op papieren correspondentie; er zit geen tijd meer tussen het maken van een foto en het resultaat, nu er geen fotorolletjes meer hoeven te worden ontwikkeld, illustreert Van Kooten. Deze ooit onontkoombare vormen van vertraging zijn uit ons leven verdwenen.

versnelling zich in ons leven manifesteert. Hij onderscheidt daarbij drie terreinen: techniek, maatschappij en levenstempo.

Voorbeelden van technische ontwikkelingen die versnelling veroorzaken zagen we net bij Kees van Kooten en zijn illustraties van de verdwenen tussentijd. In de maatschappij kost het evenmin moeite om voorbeelden van Rosa’s versnelling te vinden. Alles verandert voortdurend. Dagelijkse praktische kennis is al snel achterhaald, vaste dienstverbanden zijn steeds vaker tijdelijke contracten en je leven lang blijven wonen in je streek van herkomst doen de meesten ook niet meer.

Het verdwijnen van de tussentijd – je kunt het ook adempauzes noemen – manifesteert zich op tal van manieren. Neem de efficiënte manier waarop tandartspraktijken georganiseerd zijn. Zo hebben de meeste praktijken meerdere behandelkamers. Terwijl de tandarts de behandeling in de ene kamer afrondt, bereidt een assistente in de andere kamer alles voor zodat de tandarts meteen met de volgende patiënt aan de slag kan. Hoogst efficiënt, zeker, maar even tijdens het opruimen je hoofd leegmaken voor je je over de volgende buigt is er niet meer bij. Als ik cliënten spreek (ik begeleid met name hoogopgeleide zorgprofessionals) die hun leven zó overgestructureerd hebben en zó’n hoog niveau van efficiëntie hebben bereikt dat ze altijd ‘aan’ staan, dan kijk ik eerst met ze hoe ze weer wat tussentijd kunnen inbouwen. Onophoudelijk bezig zijn is geen slimme strategie en dat is het ook nooit geweest. ‘Op vruchtbaar bouwland moet je niets forceren, want als je er ononderbroken zaait en oogst is de grond snel uitgeput’, zei de Romeinse filosoof Seneca al. We moeten kunnen bijkomen van hard werken en tijd nemen voor rust, ontspanning en beweging.

Hoogst efficiënt, maar even je hoofd leegmaken is er niet meer bij

Versneld leven Een verklaring voor het verdwijnen van de tussentijd vinden we bij de Duitse socioloog Hartmut Rosa. Geleidelijk aan, maar in steeds rapper tempo, is ons leven versneld, betoogt hij. In zijn boek Leven in tijden van versnelling legt hij bloot hoe die

Binnen de drie domeinen techniek, maatschappij en levenstempo, springt er volgens Rosa echter één ding het meest in het oog: het ervaren van een gebrek aan tijd binnen dat laatste domein, ons levenstempo. Op het eerste oog lijkt dat nogal paradoxaal. Je zou immers zeggen dat we tijd overhouden als we alles steeds sneller kunnen doen. Maar niets is minder waar. De hoeveelheid werk is namelijk niet hetzelfde gebleven, stelt Rosa, aangezien we op groei zijn gericht. De versnelling in de samenleving heeft de hoeveelheid werk doen toenemen. Denk alleen al aan de hoeveelheid post die per mail binnenkomt in vergelijking met toen deze nog op papier werd bezorgd, en hoeveel je zelf verstuurt. De groei in werk is zelfs groter dan de tijdwinst die de versnelling oplevert.

Rosa verklaart die ontwikkeling aan de hand van wat hij de ‘versnellingskringloop’ noemt: de drie categorieën houden elkaar in hun greep. De tijd die de technische versnelling ons oplevert (denk aan de flitseconomie), brengen maatschappelijke veranderingen teweeg (we lopen niet meer zelf naar de supermarkt), die er weer toe leiden dat de tijd die we ermee besparen ons levenstempo verder versnelt (we werken nog boom coaching magazine

• 15

even langer door in plaats van de vrijgekomen tijd te besteden aan vertraging, een goed gesprek, ontspanning).

Tot meer productiviteit leidt dat echter niet. Het zit vernieuwing zelfs in de weg. Dat is de keerzijde van het continu bezig zijn, het multitaskend vullen van onze tijd, het korter slapen en sneller lopen, merkt Rosa op. Door de snelheid die ons leven sluipenderwijs heeft veranderd is het moeilijker geworden om tot echte verdieping, creativiteit en innovatie te komen. En dat maakt weer dat de maatschappij, ondanks dat we hollen, piepend en knarsend tot stilstand komt.

Resonantie Rosa ziet als mogelijke uitweg uit deze versnellingskringloop dat je het contact met de buitenwereld herstelt. Of het nu met de natuur is, het universum, muziek of kunst, als je je ervoor openstelt kun je erin opgaan en geraakt worden zonder dat je er woorden aan kunt geven. Dan kun je af en toe ‘resonantie’ ervaren, zoals hij dat noemt, een diepe verbinding met iets dat jezelf overstijgt. ‘Resonantie’ overkomt je weliswaar – je kunt het niet oproepen – maar als je je openstelt voor de buitenwereld en daar met je volledige aandacht bij bent, is de kans dat je die verbondenheid voelt veel groter.

Het is de maatschappij zelf die deze versnellingskringloop heeft geschapen Je kunt dus zeker zelf iets doen om je even aan de tijd te onttrekken, maar we moeten ook de maatschappelijke context meenemen, stelt Rosa. We mogen dan als individuen de indruk hebben dat het een natuurlijk fenomeen betreft, het is de maatschappij zelf die deze versnellingskringloop, deze nieuwe werkelijkheid heeft geschapen. Maar wat denken wij? Dat het aan onszelf ligt als we het tempo niet kunnen bijhouden. Dan moeten we maar beter met onze tijd omgaan en een cursus timemanagement volgen. We moeten immers aan al onze verplichtingen voldoen, zeggen we tegen onszelf, mee met de eisen van alledag.

Doelgericht als een pijl Wat kan helpen om een andere attitude versus tijd te ontwikkelen is inzien dat hoe je tegen tijd aankijkt arbitrair is, betoogt de Amerikaanse psycholoog Robert Levine (1945-2019). Hoe 16 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

we tijd beleven, welke betekenis we eraan toekennen – wat is tijd benutten, wat is tijd verdoen – is namelijk niet alleen afhankelijk van het milieu waarin je opgroeit, het verschilt ook per cultuur. In Nederland leven we in een land van de pijl. We proberen in een rechte lijn op ons doel af te gaan. Met de blik strak naar voren behalen we dat doel liefst zo snel mogelijk.

Dat maakt deze weg niet alleen stressvol, er is ook minder aandacht voor het hier-en-nu, voor het waarderen van de weg zelf, voor herhaling en terugkeer, voor jezelf of iets de tijd gunnen, voor rijping. Want niet alleen jagen we de pijl achterna, ook is het ene doel nog niet behaald of het volgende gloort alweer aan de einder. Zo blijf je jagen. Deze doelgerichtheid met weinig waardering voor de tijd die het vergt om onze doelen te bereiken en wat die tijd ons brengt, is kenmerkend voor westerse samenlevingen. In mijn praktijk zie ik dit type tijdbeleving ontzettend vaak terug. Als ik hier met cliënten over praat, herkennen ze dit patroon ook wel, maar ze doorzien niet direct wat en welke overtuigingen hierbij een rol spelen en hoe – als ze dat willen (doorgaans wel) – dit te doorbreken. Samen met hen kijk ik dan onder meer hoe ze hun perspectief kunnen verbreden, als ingang naar ander gedrag. Metaforen zoals Nederland als land van de pijl zijn daarbij een nuttig hulpmiddel.

Wie de tijd beleeft als golf in plaats van pijl, zoals Chinezen, beweegt veel soepeler mee met wat de tijd brengt. Chinezen ervaren tijd als een cyclisch proces waarin dingen gaan en komen, maar waarin elke golf ook weer verandering in zich draagt. Die variatie maakt dat er ondanks alle overeenkomst ook vooruitgang is. Deze manier van de tijd beleven, waarin dingen gaan en komen, stelt de Chinese mens in staat met minder stress naar de toekomst te kijken en beter te ervaren wat het heden brengt.

Levine signaleerde een soortgelijke gedifferentieerde omgang met tijd, maar relateerde die aan de oriëntatie op toekomst, verleden of heden als zijnde bepalend voor de manier waarop tijd wordt beleefd. Volgens hem leven westerlingen in een toekomstgeoriënteerde samenleving, waar tijd geld is, gejaagder wordt geleefd en meetbaar sneller wordt gelopen dan in landen die meer op het verleden of op het heden zijn georiënteerd.

Hoe we tijd framen, verandert niets aan de hoeveelheid tijd die we hebben, maar beïnvloedt wel de kwaliteit van ons leven, vertelt hij in een podcast over zijn boek A Geography of Time.

Als je ervan uitgaat dat de tijd die je op aarde doorbrengt wordt gevolgd door een veel langere tijd na dit leven, is dat immers

anders dan wanneer je denkt dat het leven eindig is. Dan is het nu of nooit. Wat je horizon is, beïnvloedt hoe je nu met je tijd omgaat. Als je de dood ooit in de ogen hebt gekeken, ga je vaak ook bewuster met je tijd om.

Wie de tijd beleeft als golf in plaats van pijl beweegt veel soepeler mee met wat de tijd brengt Onze visie op tijd is dus arbitrair. Denken en praten over verspilde tijd als je die niet productief hebt doorgebracht, heeft een culturele en religieuze oorsprong. Dat tijd geld is, is geen keiharde waarheid. Natuurlijk is tijd soms een kritische factor, zoals in de geneeskunde. Maar zelfs als je meent dat je tijd verspilt als je die niet aan het behalen van je doel besteedt, kan het meest productieve dat je kunt doen nietsdoen zijn. Je moet iets de tijd gunnen, adviseert Levine, anders verlies je je passie voor wat je aan het doen bent of raak je burn-out, en bereik je op de lange termijn minder.

Al worden we door onze achtergronden beïnvloed in onze tijdbeleving en tijdbesteding, je hoeft je er niet door te laten regeren. Alleen al het besef dat we door een concept, een visie worden gestuurd, en dat er naast die van jou andere visies bestaan, is een eerste stap naar meer vrijheid om je leven te leiden op een manier die bij jou past. Daarvoor hoef je het in je leven echt niet radicaal over een andere boeg te gooien, zoals een camping in Frankrijk beginnen, net als de deelnemers aan Ik vertrek.

Stilstaan bij je leven Het zou goed zijn als we in ons leven wat vaker stilstaan bij hoe we ons leven leiden. Hoe denken we over tijd, hoe besteden we die? Is dat ook wat we willen, en welke mogelijkheden hebben we om onze behoeftes meer in lijn te brengen met hoe ons leven eruitziet? Stel jezelf eens wat kritische vragen, nadat je jezelf daar de rust voor hebt gegund. Ik vraag me ernstig af: als je je laat leiden door de overtuiging dat tijd geld is en jij naar jouw idee tijd verliest als je je doelen niet zo snel als mogelijk haalt, is het dan niet ook zo dat de weg naar dat doel toe – het lineaire concept van tijd – geen zijpaden meer toestaat, omdat je achteraf sneller je doel had kunnen bereiken? Zo beredeneerd is dan ook ‘falen’, fouten maken, een weg bewandelen en op je schreden terugkeren, niet meer geoorloofd. Ga je op die manier niet voorbij aan de essentie van het leven: het vallen en opstaan, het exploreren van wegen en gaandeweg ontdekken wat het beste is of wat het beste bij je past?

Hoe we ons leven moeten leiden is niet in steen gebeiteld, al leven we soms alsof dat wel zo is. Verrijk je denken over tijd en maak hoe je leeft tot je eigen beslissing. Dan ben je al een heel eind in je bevrijding uit de tijd als dwingend korset.

Hoe denken we over tijd, hoe besteden we die?

Bronnen: • Rosa, Hartmut (2016). Leven in tijden van versnelling. Boom.

• Levine, Robert (1998). A Geography of Time. Basic Books.

Sandra Sanders begeleidt als coach hoogopgeleiden – met name artsen – bij levensvragen en het voorkomen en herstellen van stressklachten.

Ze werkt eclectisch, met als basis ACT, compassie en filosofie. Voor RTV Noord beschrijft ze in blogs hoe ondernemers ongezonde stress bij zichzelf en in hun bedrijf kunnen voorkomen en aanpakken. www.sanderscoaching.nl

boom coaching magazine

• 17

­

18 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

Programma 09.00 UUR

Ontvangst

12.15 UUR

Lunchpauze

09.25 UUR

Opening

13.15 UUR

Keuzeprogramma.

09.30 UUR

Hoe geef je een veilige basis vorm als begeleider?

1. Wat voor coach wil je zijn?

Sergio van der Pluijm laat je op speelse en liefdevol confronterende wijze nadenken over deze en andere vragen.

• Hoe geef je professionele nabijheid vorm in de begeleidingsrelatie?

• Waarom moet je je eigen hechtingsgeschiedenis kennen om nabij te kunnen zijn?

• Wat is de kracht van secure bases voor zelfzorg én het effectief en professioneel begeleiden van cliënten?

2. Veerkrachtig bewegen Jane Coerts en Paula Kolthoff leren je de wijsheid van je lichaam te gebruiken aan de hand van werkvormen uit Systemisch Werk en Embodied Learning.

Marnix Reijmerink leert je over het belang van professionele nabijheid in de begeleidingspraktijk en de noodzaak van zelfzorg en secure bases daarbij.

10.15 UUR

3. Ga mee naar buiten en beleef Wandelcoaching!

Coachen op werkgeluk. Hoe dan?

Hilde Backus neemt je mee naar buiten.

Je ervaart wandelcoaching, je ontspant, komt op adem en … je wilt nooit meer anders.

• In hoeverre is werkgeluk echt beïnvloedbaar?

• Aan welke acht knoppen kun jij als coach draaien bij werkgeluk?

• Welke competenties en overtuigingen zijn cruciaal voor een coach om effectief en impactvol te coachen op werkgeluk?

14.45 UUR

Pauze

15.00 UUR

Zo train je een stoïcijnse mindset!

• Een gepassioneerd verhaal over dromen en sterker worden door tegenslagen • Laat je inspireren om je eigen weg te kiezen en je drive te vinden • Zo train je je stoïcijnse mindset, toepasbaar voor elke situatie

Op interactieve en inspirerende wijze deelt Onno Hamburger toepasbare inzichten om nog effectiever te kunnen coachen op werkgeluk.

11.00 UUR

Pauze

11.30 UUR

Hoe pak je gedoe in relaties aan?

• Wat kun je doen als er gedoe is tussen twee mensen?

• Op welke manier coach je zuiver als er sprake is van ingewikkelde interactie?

• Hoe zorg je ervoor dat je als coach niet partijdig bent?

Maak je keuze uit deze drie belevingsworkshops

Mark Tuitert neemt je mee in zijn lessen uit zijn sportcarrière als schaatser, die gaan over sterker worden door tegenslagen.

15.45 UUR

Wrap-up en afsluiting

16.00 UUR

Borrel

Anne de Jong helpt je als coach het brein weer te openen zodat er weer samenwerking, een goede relatie en levendige liefde mogelijk is.

boom coaching magazine

• 19

Ervaringen in de tijd plaatsen met Clean Language-vragen

20 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

madelon sinnige

Madelon Sinnige werkt met Clean Language-vragen om cliënten te ondersteunen.

In haar artikel bespreekt ze eerst Clean Language en de Clean-vragen. Vervolgens laat ze zien hoe Clean-vragen over tijd en volgorde de coachee kunnen helpen ervaringen in de tijd te plaatsen om te helpen gewenste uitkomsten te bereiken.

E

r is tijd en er is tijd. Die eerste tijd is de kloktijd. De tijd van dag en nacht, van seizoenen, van uren, dagen, maanden, jaren. Die andere tijd is de tijd zoals we die beleven. Een tijd ‘die stil lijkt te staan’ of ‘die vliegt’. We moeten ‘met de tijd meegaan’ of alles ‘op zijn tijd’ laten komen.

Mensen zien hun leven vaak als een doorlopend verhaal met een chronologische volgorde, als een tijdlijn met daarop allerlei gebeurtenissen. Een tijdlijn geeft tijd een plek in de ruimte.

Tijdens coaching kan het van belang zijn om de tijdlijn van een ander te verkennen. Een tijdlijn geeft structuur en overzicht aan het verhaal van de ander. Tegelijkertijd kunnen breuken of in de tijd gestolde ervaringen zichtbaar worden.

Wanneer ik mensen coach, speelt ‘belevingstijd’ en de relatie met de doorgaande ‘kloktijd’ een heel belangrijke rol. Zo merk ik dat heftige ervaringen soms zoveel van mensen vragen, dat ze vaak niet direct een plek krijgen in de doorgaande tijd. Mensen blijven inzoomen op de specifieke gebeurtenis zelf, alsof deze geïsoleerd heeft plaatsgevonden. Wanneer we ook de momenten of gebeurtenissen voor en na die belangrijke gebeurtenis onderzoeken, herstelt de tijdlijn en kan de coachee de context van de specifieke gebeurtenis terugvinden.

Clean Language is een taal van vragen Een ander soort problematiek waarin inzicht in de tijdlijn helpt, is gedrag dat mensen zelf ongewenst vinden en waarin ze verandering willen brengen. “Ik baal ervan. Dan heb ik weer een heel pak koekjes en drie dropveters weggewerkt, terwijl ik het belangrijk vind om goed voor mezelf te zorgen en gezond te eten.” Wanneer we dergelijk gedrag ‘in de tijd’ weten te plaatsen, lukt het mensen vaak om vóór het ongewenste gedrag plaatsvindt een meer gewenste keuze te maken.

Bij dergelijke coachingsvraagstukken werk ik graag met de Clean Language-vragen over tijd en volgorde om de coachee te ondersteunen.

Clean Language Clean Language is een taal van vragen. Uniek aan deze taal is dat de vragen jou als coach geen ruimte bieden om eigen oordelen en aannames in te brengen. Dit borgt een open luisterhouding waarbij de coachee alle ruimte krijgt om de eigen belevingswereld te verkennen en indien gewenst te transformeren.

Clean Language is ontwikkeld door klinisch psycholoog David Grove (1950-2008). Hij werkte met ernstig getraumatiseerde mensen en ontdekte dat het doorvragen naar de ervaring van de ander met de exacte woorden van de ander herstel van trauma bevordert. Wanneer cliënten de ruimte krijgen om ervaringen in eigen woorden te delen, ontstaat er verbinding tussen woorden en belevingswereld en komt er beweging in (in de tijd) gestolde ervaringen. De vragen die Grove gebruikte, zijn gestandaardiseerd en wereldwijd gebruiken vele professionals ze met succes in hun dagelijkse praktijk.

In juni 2023 is het eerste Nederlandstalige boek over deze methodiek gepubliceerd: Clean Language. Taal van aandacht voor verandering en groei, geschreven door Michael Oskam en mij, Madelon Sinnige. In het boek beschrijven we de uitgangspunten van Clean Language, de Clean-vragen en hoe je met de methodiek verandering begeleidt. Je leert, eenvoudig en effectief, vragen te stellen zonder oordeel. Elk hoofdstuk biedt praktijkvoorbeelden en oefeningen, waardoor je meteen zelf aan de slag kan om de kracht van Clean Language te ervaren.

Clean-vragen Om je een idee te geven hoe Clean-vragen werken, volgt hieronder een korte casus van een coachee die met een duidelijke boom coaching magazine

• 21

wens in de praktijk komt (C = coachee, F = facilitator/coach).

Ik nodig je uit het voorbeeld te lezen en op te merken wat je opvalt in de begeleiding.

C: Ik heb altijd wat. Dan weer pijn in mijn onderrug, dan gedoe op het werk, dan verlies ik mijn sleutels.

Ik wil gewoon alleen maar lekker leven. Is dat nou zoveel gevraagd?

F: … altijd wat ... pijn, gedoe op het werk, verlies van sleutels.

En je wilt lekker leven.

En wat voor lekker leven is dat?

C: Eh, nou gewoon. Gewoon geen gedoe. Dat alles lekker loopt, gemakkelijk gaat.

F: Gewoon geen gedoe, gemakkelijk, lekker.

En is er nog iets over lekker?

C: Ja, ik wil leven zoals tijdens mijn vakantie. Lekker op een bankje in de zon, ijsje erbij. Heerlijk!

Tot zover het voorbeeld. Tijdens een begeleiding kan je als coach natuurlijk het beeld dat de coachee heeft van ‘lekker leven’ verder verkennen. Misschien vindt de coachee wel aanknopingspunten in het vakantieleven om ook het dagelijks leven ‘lekker’ te maken. Voor nu gaat het om de Clean-methodiek: wat is je opgevallen in bovenstaande korte casus?

Wat de meeste mensen opvalt als ze voor het eerst kennismaken met Clean Language is dat de coach enkele kernwoorden van de ander herhaalt, exact zoals de ander ze noemt. Van jou als coach vraagt dit goed luisteren. Herhalen van kernwoorden geeft erkenning en helpt de ander om in de eigen belevingswereld te blijven en daarin verder te verkennen.

Van jou als coach vraagt dit goed luisteren De Clean-vraag die volgt helpt die verdere verkenning. Als coach kies je één of enkele van de kernwoorden van de ander – we noemen dat inzoomen – om op door te vragen.

Misschien valt ook op dat de vragen die de coach stelt, beginnen met ‘En …’. Dit geeft aan dat je als gespreksbegeleider verder ingaat op hetgeen de ander vertelt. Zo faciliteer je een doorgaand onderzoek naar de innerlijke belevingswereld van de ander.

22 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

De vetgedrukte Clean-vragen ‘En wat voor … is dat?’ en ‘En is er nog iets over …?’ zijn twee veelgebruikte Clean Languagevragen en verkennen de kenmerken van de ervaring van de ander.

Clean-vragen naar tijd en volgorde Naast de bovengenoemde Clean-vragen naar kenmerken, zijn er ook Clean-vragen over tijd en volgorde. Deze vragen helpen de coachee zicht te krijgen op de sequentie van gebeurtenissen die context geven aan een voor de coachee belangrijke ervaring (in de figuur is dat ‘x ’).

De Clean-vragen die we gebruiken om terug te gaan in tijd en volgordelijkheid zijn (x -1, x -2 et cetera) zijn: En wat gebeurt er net voor x ?

En wat gebeurde er daarvoor?

Om vooruit te gaan in tijd en volgordelijkheid (x +1, x +2, et cetera) gebruiken we: En wat gebeurt er dan?

En wat gebeurde er daarna?

x-2

x-1

x

x +1

Bron: Clean Language (2023) (illustratie Hans Hoegaerts)

Om te beginnen een voorbeeld waarin de coach de coachee uitnodigt ongewenst eetgedrag te onderzoeken en in een tijdlijn te plaatsen.

C: Ik wil niet eten, maar toch eet ik dan een heel pak koekjes leeg. Ik blijf maar graaien, bijna gedachteloos.

F: … bijna gedachteloos, wil niet eten, toch eet je.

En wat gebeurt er net voor je toch eet?

C: Ik baal van mezelf. Ik voel me slecht.

F: En je voelt je slecht.

En wat gebeurt er net voor je je slecht voelt?

C: Nou, nu ik er zo over denk, vaak komt dat door een opmerking van een ander. Die landt dan gewoon verkeerd bij mij.

Deze korte facilitatie geeft de coachee inzicht in de context van het ongewenste gedrag. In dit geval gaf dat de coachee de ruimte om op een eerder moment – direct na een opmerking van een ander die verkeerd landt – een andere, meer gewenste keuze te maken dan een heel pak koekjes leeg te eten. Clean Language-vragen naar een gewenste uitkomst – zoals ‘En wat zou je willen dat er gaat gebeuren?’ helpen om gewenst gedrag te kiezen.

Vergelijkbaar is de begeleiding van een heftige ervaring die steeds maar weer aandacht vraagt van de coachee en daarmee ongewenste draaglast geeft.

C: En toen ging ik onderuit op de fiets.

F: Je ging onderuit.

En wat gebeurde er net voor je onderuitging?

C: Ik flirtte met wat meiden langs de weg. Ik knipoogde naar ze.

F: Meiden langs de weg en jij knipoogde naar ze.

En wat gebeurde er daarvoor?

C: Ik had met vrienden wat biertjes gedronken, terwijl ik eigenlijk de deur niet uit mocht van mijn pa.

F: Wat biertjes gedronken en het mocht niet van pa.

En wat gebeurde er daarna?

C: Ik lag op het trottoir, ik had pijn.

F: En wat gebeurde er daarna?

C: Ik ging naar het ziekenhuis. Ik belde mijn pa. Die was boos en weigerde me op te halen.

De Clean-vragen, waarin geen enkel oordeel zit over het gedrag van de coachee, creëren een veilige setting om de negatieve ervaring te verkennen. De jongeman uit het bovenstaande voorbeeld merkt na dit gesprek dat hij weer ontspannen kan zijn in contacten met vrouwen. Ook heeft hij minder last van de rugpijn die hij overhield aan deze ervaring.

Clean Language-vragen naar een gewenste uitkomst helpen om gewenst gedrag te kiezen Zelf aan de slag – de context van een positieve ervaring Kies uit de afgelopen week een ervaring waarmee je blij bent, van hebt genoten, of waarop je trots bent. Schrijf deze ervaring op een post-it en plak die midden op een groot vel papier. Stel de volgende twee vragen elk zes keer, schrijf steeds de antwoorden op een post-it en plak ze in de juiste volgorde: En wat gebeurt er net voor x ? / x -1 / x -2 enzovoort.

En wat gebeurt er daarna (na x )? En wat gebeurt er dan?

En dan? / x +1 / x +2 enzovoort.

Laat je verrassen door je antwoorden en het overzicht dat je krijgt van jouw tijdlijn van een positieve ervaring.

Madelon Sinnige is bedrijfskundige en werkt als coördinator in de ggz. Daarnaast is ze Clean Language-trainer. Samen met Michael Oskam schreef ze het boek Clean Language. Taal van aandacht voor verandering en groei (2023).

boom coaching magazine

• 23

Voor alles is een tijd

24 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

simon compagnie

Waarom is tijd zo ingewikkeld voor ons? En hoe kun je er wat meer ontspannen mee omgaan?

Simon Compagnie helpt coachees met het inbouwen van ritme in hun leven.

H

ij kwam met wapperende haren mijn praktijk binnen. ‘Ik heb weinig kunnen voorbereiden hoor, ik had er gewoon geen tijd voor!’ Dat was niet de eerste keer dat hij hiermee de sessie begon. Vaker kwam hij kort van tevoren of tijdens het gesprek met allerlei redenen waarom bepaalde opdrachten die ik hem had meegegeven waren blijven liggen. Ofwel er speelde een motivatie-issue, of hij had een uitdaging om de zaken goed te plannen. Wat het ook was, het was tijd om het bespreekbaar te maken. En het werd ook tijd om een patroon te doorbreken!

Opzij, opzij, opzij Tijd is een bijzonder fenomeen. Het is er altijd en het is er altijd geweest. Het is niet te beïnvloeden en voordat je het in de gaten hebt, is het alweer vervlogen. In onze maatschappij hebben we de tijd omarmd als middel om structuur aan de dag te geven.

Omgaan met deze structuur is vaak wel een uitdaging. Hoewel tijd dus vanzelfsprekend is en door iedereen wordt gebruikt, is het ook een hardnekkig fenomeen. Misschien wel omdat het verschijnsel zich zo moeilijk in een keurslijf laat plaatsen.

En dus zijn er trainingen over tijdmanagement ontstaan, die mensen helpen effectief met hun tijd om te gaan. We kennen mooie hulpmiddelen als de Eisenhower-matrix, genoemd naar Dwight Eisenhower, die halverwege de vorige eeuw al de wijze woorden uitsprak: ‘Wat belangrijk is, is zelden dringend en wat dringend is, is zelden belangrijk.’

Maar waarom is tijd dan zo ingewikkeld voor ons?

Maar waarom is tijd dan zo ingewikkeld voor ons? En hoe kun je daar nu wat meer ontspannen mee omgaan? In deze tijd van prikkels en stressoren, wordt de tijd gemakkelijk gezien als een vijand. We moeten nog zoveel en we hebben nog maar zo weinig tijd. Het is alsof Herman van Veen nog steeds scandeert:

Opzij, opzij, opzij, maak plaats, maak plaats, maak plaats, wij hebben ongelofelijke haast.

Opzij, opzij, opzij, want wij zijn haast te laat, wij hebben maar een paar minuten tijd.

Scherprechter Die haast kenmerkt de hedendaagse tijd. Alles moet beleefd worden en alles moet uit de dag worden gehaald. Het ‘fomo principe’ (fear of missing out) beheerst het leven. We hebben soms letterlijk angst om iets te missen. En dat kan dan gaan om slechts een paar minuten van afwezigheid. Maar vaker zit de gedachte ook gewoon in het brein verankerd. Die kan ons verlammen in het vooruit komen, omdat de spanning van wat er nog moet gebeuren wordt geprojecteerd op de weinige tijd die we ervoor hebben.

In de zorg en in het onderwijs horen we vaak dat er tekorten zijn. De krapte in de personele bezetting zorgt ervoor dat minder mensen veel moeten doen, terwijl er maar weinig tijd voor is. Ook in andere sectoren wordt de tijd gerelateerd aan de hoeveelheid werk. De tijd wordt dan een scherprechter, die leidt tot stress voordat de dag goed en wel begonnen is.

Vertragen Het is verstandig om goed met de tijd om te gaan. Want tijd kan, naast een drukmiddel, ook een helpend middel zijn om je bewust te zijn van het moment zelf. Ik pas in mijn praktijk de tijd vaak meditatief toe. Om het hier-en-nu te ervaren moet je het daar-en-dan kunnen loslaten. Meditatie, yoga, mindfulness en andere ontspanningsrituelen voltrekken zich in dezelfde tijd. Maar een uur bewust ontspannen heeft nu eenmaal meer reikwijdte dan een uur stressen om nog iets af te maken. Ik neem mijn coachees vaak mee naar buiten als de stress hun uit de oren komt. In het moment zijn, bewust worden van de rust in de omgevingsgeluiden, de wind voelen strijken langs de wangen, de vogels horen fluiten in de bomen: het heeft een

boom coaching magazine

• 25

rustgevende invloed op het actieve brein en ook op de gespannen fysiologie.

Af en toe moet een mens zichzelf even letterlijk stilzetten in de tijd. En dat doe ik tijdens een wandelcoachsessie soms dan ook letterlijk. Even zacht de schouders aanraken, vertragen en stil zetten. ‘Stop eens met dat vlugge praten … breng je ademhaling terug naar je buik. Adem in, adem uit. Sta stil … luister naar de omgeving en word je eens bewust van wat de rust op dit moment met jou doet.’

We zijn geneigd om die ontspannen tijd vooral te associëren met vakantie en vrije tijd. En dat is jammer, want eigenlijk heeft elke dag tijd in zich om te ontspannen. Maar hoe lastig is het om hier tijd voor vrij te maken?

Mijn coachee die geen tijd vond om het coachproces te doorlopen moest dat ook leren. Vaak zeggen we tegen onszelf: daar heb ik geen tijd voor. Maar eigenlijk zenden we de boodschap uit: daar maak ik nu geen tijd voor. Terwijl tijd maken voor dingen die werkelijk belangrijk zijn, zoals fysieke en mentale gezondheid, ook een keus in het leven is. En de tijd houdt daar verder geen rekening mee. Die loopt gewoon door. Loop je met hem mee, of zet je jouw tijd soms gewoon even stil?

Zevenjaarscyclus In mijn praktijk speelt tijd vaak ook nog een andere rol. Tijd maakt namelijk deel uit van het leven. Van ieders leven. En dat is dus niet alleen de feitelijke tijd van een afspraak of de tijd die iemand gebruikt om dingen voor te bereiden – of niet. Tijd is ook een belangrijke factor om op het leven te reflecteren. De geschiedenis van iemands levensverhaal is namelijk cruciaal en daarin heeft zich dus ook de tijd voltrokken. De verleden tijd.

Een levensverhaal vormt zich in de herinnering vaak in tijdsblokken van zeven jaren. Het geeft vaak veel informatie over hoe het leven heeft uitgepakt. Soms in het onbewuste – alles ging automatisch en vanzelfsprekend. Soms in een heel bewuste periode van ervaringen. En soms in een periode van ups-and-downs. De cyclus van zeven jaren is ‘vastombakend’ en makkelijk te reproduceren als je erover terugdenkt. Je kunt het relateren aan de start van je leven, de lagere school, de middelbare school, de prille relatie met een partner, de eerste baan, een gezin, en zo verder. Deze cyclus van zeven jaren heb ik zelf weer ontleend aan de levensritmen van de mens, die Eva de Waard-van Maanen zo mooi toepast in haar boek De veldheer en de danseres.

Bron: Levensritmen van de mens, uit: Eva de Waard-van Maanen, De veldheer en de danseres (Garant, 2001)

26 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

Zoals in de tijd ook de seizoenen voorkomen, zo hebben mensen ook de diverse seizoenen waar ze doorheen gaan. We zeggen weleens van een ouder iemand dat hij ‘in de herfst’ van zijn leven zit. De herfst is een mooie tijd. Kleurrijk en geurig, maar het is ook de voorbode van een leven dat zich afspeelt in de vertraging, waarin krachten afnemen, de ‘tand des tijds’ zijn intrede doet en langzaam wordt toegeleefd naar de winter en het moment waarop de mens zal sterven.

Ik neem mijn coachees vaak mee naar buiten als de stress hun uit de oren komt Het mooie in het beeld van Eva de Waard is dat zij benadrukt dat in een levensverhaal elk seizoen een ‘opgaan, blinken en verzinken’ in zich draagt. Vertaald naar de levensfasen heeft elke fase een moment van een nieuwe start, een periode waarin je op de toppen van je kunnen leeft en werkt, om vervolgens weer af te bouwen en toe te groeien naar een volgende fase. En zoals de tijd ook langs de seizoenen glijdt, zo komt de tijd ook in alle facetten van ons leven voorbij.

Ritme We hebben dus rekening te houden met de factor tijd. En niet alleen omdat je zonder tijd simpelweg de trein mist. Bewustzijn van de tijd geeft ons leven een ritme. Het belangrijke van een ritme is dat het je structuur geeft. Als je een ritme hebt om elke avond een ommetje te lopen, en het is onderdeel geworden van je dagelijkse routine, zul je dat ook gewoon blijven doen.

en andere zaken. Anders bestaat de kans dat je, zonder dat je het doorhebt, de tijd over je heen laat lopen. Bewust-zijn van tijd leidt dan ook tot bewust genieten van je vrije tijd en het bewust inzetten van effectieve tijd.

De juiste keuze Juist omdat de huidige tijd ons zoveel prikkels geeft, waardoor we ons vaak juist geleefd voelen, is het belangrijk om ons steeds meer bewust te worden van een eigen tijd. Onze tijd als voorwaarde voor een vitaal leven. Bedrijfspsycholoog Tony Crabbe beschrijft in zijn boek Nooit meer te druk een methodiek voor een opgeruimd hoofd in een overvolle wereld. Hij benadrukt dat het er niet om gaat om een effectief tijdsmanagementprogramma toe te passen, maar dat het ten diepste gaat om het maken van de juiste keuzes.

Keuzes die de tijd naar onze hand zetten, in plaats van onze handelingen in dienst te stellen van een tijd die waarschijnlijk toch altijd tekort zal schieten. Door controle te krijgen over je eigen leven en gerichte aandacht te hebben voor de dingen die je doet, zul je steeds meer in balans komen met alles waar jij energie van krijgt.

Zo is de tijd geen vijand, maar veel meer een bondgenoot. Als je hem maar op een gezonde manier toelaat in je leven. Dat betekent regie nemen op de tijd die elke dag weer beschikbaar is. Zodat je, in de levenstijd die je gegeven is, nog mooie dingen kunt bereiken!

Bewustzijn van de tijd geeft ons leven een ritme Ik heb in mijn agenda drie momenten in de week geblokt dat ik ’s ochtends om 7.00 uur ga hardlopen. En twee momenten in de week dat ik aan mijn boek ga schrijven. Een ritme is ook een tijd, een moment waarop iets gebeurt. Ik leer mijn coachees een ritme in te bouwen voor eigen tijd, hun ‘me-time’.

Als je zelfzorg toepast, betekent dat ook tijd en ruimte inplannen voor jezelf. En daarna kun je tijd besteden aan anderen

Simon Compagnie is loopbaancoach en trainer op het gebied van persoonlijk leiderschap. Hij vindt het belangrijk dat iedereen in staat is om de eigen regie te pakken. Hij werkt daarbij aan het vergroten van veerkracht en zelfvertrouwen, zodat er een meer ontspannen en zelfbewust (werk)leven ontstaat.

boom coaching magazine

• 27











­



28 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

Hoe ik coach werd...

Sergio van der Pluijm Van reclasseringswerker tot opleider van coaches Sergio van der Pluijm experimenteerde aanvankelijk met verschillende coachmethoden. Inmiddels is hij geland bij drie methoden die evidence-based zijn en waarin hij ook trainingen geeft.

‘Omdat ik veel leuk vond en geïnteresseerd was in psychologie, sociologie en culturele antropologie, koos ik in 1990 voor algemene sociale wetenschappen. Ik wilde in elk geval met mensen werken. Mijn afstudeerrichting was “minderheden en samenleving”. In die tijd ging ik af en toe vissen met een dierbare oom uit Amsterdam. Wanneer ik langs de Bijlmer-bajes reed, ging ik staan in de trein om over de muren van de gevangenis te gluren naar gedetineerden op de binnenplaats. Ik had geen idee dat ik later met die doelgroep zou werken.’

Na zijn studie was het lastig om een baan te vinden in de sector van sociaal werk. ‘Als vrijwilliger ging ik voor Vluchtelingenwerk aan de slag. Dat was pittig! Ik zag elke dag getraumatiseerde mensen. Hoe voer je een gesprek met mensen die met hun ziel onder de arm lopen?’ Bij zijn eerste baan – toevallig bij Stichting Baan – kreeg Sergio de eerste drie maanden een interne training in gespreksvaardigheden, omgaan met weerstand en andere vaardigheden. ‘De trainer was zo fijn, ik voelde meteen: wat jij doet, wil ik ook doen! Prachtig, de dynamiek in een groep volwassenen die iets leren.’

‘ De evidence-based methoden passen mij als een jas’ Sergio werkte daarna 15 jaar bij de reclassering van het Leger des Heils. Een uitdagende doelgroep: ‘Boeven en boevinnen die met justitie in aanraking zijn gekomen en hun leven opnieuw gaan beginnen. Dat was een heerlijke tijd. Ik kon veel coachopleidingen volgen en met methoden experimenteren. Soms werkte het, soms vroeg een gedetineerde: “Jij bent zeker op cursus geweest?”’ Hij lacht. Sergio maakte zo kennis met onder andere nlp, provocatief coachen en ret. ‘Uiteindelijk leerde ik vrij snel achter elkaar oplos-

singsgericht coachen, motiverende gespreksvoering en act kennen. Toevallig zijn deze evidence-based en ze pasten mij als een jas.’

Inmiddels trainde Sergio zijn collega’s van de reclassering in coachingsvaardigheden. ‘Heerlijk, dagelijks trainen en coachen zonder acquisitie te hoeven doen’, lacht hij. Het trainen wilde hij breder inzetten. ‘Ik begon naast mijn baan voor mezelf en dat breidde zich uit.’ Na 15 jaar in de reclassering had hij het ook wel gezien.

‘Het begon te kriebelen en ik wilde mijn creativiteit meer kunnen inzetten dan in loondienst mogelijk was.’

Vanaf 2010 runt Sergio het trainingsbureau Bewezen Effect. Hij traint nu 60 procent van de tijd, coacht 10 procent en schrijft 30 procent. ‘Ik heb boeken geschreven over oplossingsgericht coachen, motiverende gespreksvoering en act. Daarnaast schrijf ik voor mailings en blog ik. Ook ben ik bezig met mijn vierde boek over de effectiviteit van coaching, lós van methoden.’ In de trainingen vindt hij docenten de meest uitdagende doelgroep. ‘Zij zijn heel kritisch en kijken steeds naar hoe anderen lesgeven. Dan vind ik het een leuk spel om hen te verleiden tot een actieve, betrokken bijdrage.

Plezier en nut, dat is wat ik nastreef in mijn trainingen.’ (NvO)

boom coaching magazine

• 29

Vertraag-de tijd

30 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

gea koren en toos van huijgevoort

We worden tegenwoordig overstroomd met informatie, maar wat als je gedwongen moet vertragen, als je niet meer mee kunt in het tempo van de tijd? Gea Koren en Toos van Huijgevoort laten in hun artikel zien hoe coachee Jesse hiermee leerde omgaan.

I

n De Tao van de Tijd geeft Diana Hunt aan dat, hoe vaardig en efficiënt we ook worden, we de tijd van tegenwoordig vaak niet meer kunnen bijhouden, omdat hij letterlijk voor onze ogen versneld wordt. Informatie wordt sneller en in alsmaar toenemende hoeveelheden gegenereerd. Als je het gevoel hebt dat je overstroomd wordt met gegevens, komt dat omdat je er ook werkelijk mee overstroomd wordt. Er vindt een continue stroom aan gevraagde en ongevraagde informatie plaats, via de krant, tv en andere media en via internet en mobiele telefoon. Hedendaagse mensen worden op één dag blootgesteld aan meer feiten dan middeleeuwse mensen in een heel leven! Wanneer het leven geregeerd wordt door ‘het moet sneller’, ‘ik mag niet falen’, ‘ik moet erbij horen’, ‘ik moet controle hebben’, enzovoort vindt een mens weinig rust.

Ik antwoordde dat ik dat hartstikke goed van hem vond dat hij bij mij langskwam. Immers, een chatbot kan nooit het persoonlijk contact en de empathie van vrienden of een coach vervangen. Bij aanvang van een coachtraject zie je dat de coachvraag vaak bestaat uit problemen of vraagstukken die ertoe hebben geleid dat iemand vastliep. Bijvoorbeeld angst om te falen of er niet bij te horen; het gevoel geen keuzes kunnen maken; er alleen voor te staan enzovoort. Coachees denken dat als ze eenmaal zijn verlost van dit probleem ze pas echt zichzelf kunnen zijn en hun doel kunnen bereiken.

Coachees hebben vaak niet zo’n helder idee wat ‘zichzelf zijn’ of wat ‘ik echt wil’ inhoudt

Coach of chatbot

Volgens cijfers van het cbs gebruiken meer dan 90% van de jongeren sociale media. Bij het bekijken van al die foto’s, berichtjes en filmpjes krijgen zij in korte tijd veel informatie te verwerken. Dit kan concentratieproblemen of slaapproblemen tot gevolg hebben. Bovendien maken social media het heel eenvoudig om jezelf te vergelijken met anderen. Dit kan leiden tot onzekerheid over uiterlijk, eigen prestaties of ‘geliked’ worden.

Met name jongeren blijken in toenemende mate te kampen met psychische problemen.

Zoals Jesse (25 jaar), die vol in het leven stond tot hij corona kreeg. Na een jaar van moeizaam herstel bleef hij zitten met concentratieproblemen en beperkte energie.

In het intakegesprek verwoordde Jesse zijn probleem als volgt: ‘Ik kan het tempo van mijn vrienden niet bijbenen. Zij hebben wel goede banen en een goed inkomen. Eigenlijk heb ik meer dan ooit survivaltips nodig. Ik vind het allemaal maar ingewikkeld. Laatst vroeg ik ChatGPT naar de zin van dit leven, maar die had ook geen antwoord waar ik wat mee kon. In plaats daarvan kreeg ik van die moeilijke vragen waar ik ook niet uit kwam. Mijn vriend was weleens bij u geweest, dus ik dacht: misschien moet ik het ook maar eens proberen.’

Op zoek naar de rode draad Het valt ons op dat coachees vaak niet zo’n helder idee hebben wat ‘zichzelf zijn’ of wat ‘ik echt wil’ inhoudt. De focus ligt meer op verlost worden van, afkomen van. Jesse gaf bijvoorbeeld aan dat hij zich minder onzeker en minder opgejaagd zou willen voelen. Hij luistert als het ware onvoldoende naar zijn eigen ritme en richt zich voornamelijk op het ritme van zijn omgeving. Doordat hij gedwongen moet vertragen (als gevolg van corona), heeft hij het idee dat hij niet meer mee kan in het tempo van leeftijdgenoten. Zijn conclusie was dus: ‘Ik hoor er niet meer bij’. Eigenlijk zie je hier dat Jesse vooral moeite heeft met de betekenis die hij toekent aan zijn gedwongen tempo terugnemen.

Als narratief coaches nemen we de subjectieve betekenisverlening van de coachee als vertrekpunt omdat deze meer inzicht biedt in het unieke en specifieke van de persoon.

Het uitgangspunt van narratieve coaching is dat de coachee, door zelfonderzoek, de rode draad en dynamiek in zijn zelfverhaal ontdekt. Hij ontdekt wat hem ten diepste motiveert, boom coaching magazine

• 31

maar ook wat hem uit zijn flow haalt. Ik maak in mijn praktijk onder andere gebruik van een eigentijdse digitale tool die jongeren erg aanspreekt: my Insight Out (mio ).

Diepere dynamiek In het coachingsproces met my Insight Out doorlopen we een vaste volgorde waarbij de coachee van vertellen en gevoelsmatig beleven naar inzicht en actie wordt ondersteund. Jesse start dit proces met vertellen over een recente ervaring, die hij samenvat in een kernzin. Vervolgens kent hij er gevoelens aan toe. Zo komt hij op het spoor wat hem (on)bewust beweegt. Juist in de mate waarin we gevoelsmatig geraakt worden, merken we dat iets belangrijk voor ons is. We voelen dat ook fysiek, bijvoorbeeld je hart maakt een sprongetje of het angstzweet breekt je uit. Juist het onderzoeken van de diepere dynamiek in het zelfverhaal helpt om enerzijds duidelijk te krijgen waar we naar verlangen alsook wat ons tegenhoudt om dit te bereiken.

Jesse verwoordde een recente ervaring als volgt: ‘ Ik ga met vrienden een biertje drinken en die waren allemaal druk over hun banen en geld verdienen. Gaandeweg voelde ik me er steeds meer buiten vallen.’

Door vervolgens te onderzoeken welke gevoelens deze ervaring bij hem oproept, kwamen vooral gevoelens van machteloosheid en eenzaamheid boven. Met behulp van de digitale tool mio vonden we vijf ervaringen van anderen die bij hen een vergelijkbaar gevoel van eenzaamheid en machteloosheid opriepen. Deze in kernzinnen geformuleerde ervaringen legde Jesse een voor een naast zijn eigen zin. Door te onderzoeken wat deze ogenschijnlijk heel verschillende ervaringen gemeenschappelijk hebben, ontdekte hij dat het om terugtrekken ging.

Door zo te associëren op zijn eigen en andermans ervaringen kwam hij tot het inzicht dat hij zich terugtrekt als het spannend of pijnlijk wordt. Hij kende dit wel uit zijn jeugd.

Kampvuur Vervolgens vroeg ik Jesse naar momenten in zijn leven waar hij het gevoel had er echt bij te horen. Hij kwam met een herinnering aan een zomerkamp toen hij als tienjarig jongetje de verantwoordelijkheid kreeg voor het bewaken van het kampvuur. Daarop reflecterend ontdekte Jesse zijn kwaliteit om te zien wat nodig is. Hij zorgde ervoor dat iedereen het naar de

32 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

zin had, maar vooral dat het vuur aan bleef. Vuurtje stoken had zijn vader hem geleerd. Hij weet nog heel goed dat de meester hem dikke complimenten maakte in de groep. Jesse heeft door deze en andere ervaringen een beeld opgebouwd over zichzelf en de wereld.

Zijn conclusie: ‘Als ik niet kan zorgen dat anderen het naar de zin hebben (omdat ik hun tempo niet kan volgen), maak ik geen deel meer uit van de vriendengroep. Wat ik dan doe is me terugtrekken want ik wil niet dat ze zien hoe ik nu ben. Dus hoor ik er niet meer bij.’

Vervolgens vroeg de coach: ‘Klopt jouw conclusie (ik hoor er niet meer bij omdat ik mijn vrienden niet kan bijbenen) wel?

Zien je vrienden dat ook zo?’

Jesse zei: ‘Dat weet ik eigenlijk niet, maar dat denk ik.’

Hij kende dit wel uit zijn jeugd Samen met de coach zoekt Jesse naar manieren hoe hij erachter kan komen hoe zijn vrienden echt over hem denken en hoe hij in contact met ze kan blijven. Hij ging ze bellen of een voicebericht sturen. Een volgende coachsessie vertelde Jesse dat hij weer meer meedeed met zijn vrienden. Hij had enkelen van hen gesproken en was zo te weten gekomen dat zij niet wisten dat hij nog steeds zo’n last had van de gevolgen van corona. Jesse vertelde blij dat hij in de vriendenapp gevraagd had om ook voiceberichten te gaan gebruiken om dat het leuk is om elkaars stem te horen en het een hoop getieperdepiep voor de duimpjes scheelt.

Toen de coach vroeg wat het hem behalve het sparen van de duimpjes nog meer opleverde, vertelde Jesse dat een voicebericht ook heel fijn is omdat je niet wordt onderbroken in je verhaal. En dat het minder voelt alsof je meteen moet reageren, want berichten luister je af wanneer je tijd hebt en niet effe tussendoor. Dus je hebt je aandacht er meer bij. Hij vertelde ook dat hij er trots op was dat hij dit idee had geopperd en dat hij zich hierdoor weer meer bij de groep voelde horen. Jesse was er ook achter gekomen dat andere vrienden het ook niet altijd even gemakkelijk vonden om nu zo ineens volop in het werkende leven terecht gekomen te zijn.

Lekker in je flow We gingen in de laatste fase van het coachtraject op zoek naar zijn onderliggende verlangen. In de woorden van Jesse klonk dat als volgt: ‘Ik wil mijn vlammetje terugvinden. Mijn vuurtje brandend houden. Ik wil gewoon weer vrolijk kunnen zijn en genieten, zonder schuldgevoel in plaats van me opgejaagd te voelen.’ Op de vraag van de coach of er ook een beeld, een songtekst of iets was wat voor hem ‘dat vuurtje’ symboliseert, kwam Jesse meteen met de song ‘Stressed Out’ van Twenty One Pilots.

Vooraankondiging workshop voor coaches Op vrijdag 19 januari 2023 geven Gea Koren en John Blok een workshop over tijd in een rijmpje.

Zie de activiteitenkalender op www.korenvisie.nl

Samen met de coach keek hij de bijbehorende clip.

Wat een toepasselijke clip! In het filmpje zie je vrienden op driewielers voor volwassenen elkaar opzoeken en samen muziek maken. De tijd lijkt stilgestaan te hebben. En ondertussen hoor je eigenlijk het verhaal van Jesse en zijn leeftijdsgenoten verpakt in een liedje. Op de vraag aan Jesse wat hem zo aansprak in deze song antwoordde hij dan ook dat hierin zichtbaar en hoorbaar is hoe deze vrienden die mood nog hebben van onbevangen genieten – ook nu ze volwassen zijn. Lekker in je flow genieten.

Jesse kreeg als huiswerkopdracht mee deze clip of de song aan het begin van elke dag af te spelen. Hij komt zo zelf in de mood.

Aan het eind van de dag luistert hij weer en kijkt waar hij die dag iets van deze mood heeft ervaren. Corona dreigde zijn maten weg te vegen, maar gelukkig hervond Jesse zijn eigen ritme.

John Blok - Brushes John Blok, winnaar van de Woerdense Cultuurprijs 2023, maakte speciaal bij dit artikel dit ‘rijmpje’. Zijn stijl is kenmerkend: een blokjes rijm van vier regels in een ouderwetse schrijfmachineletter en in een vierkant beeld. John schreef het boek Rijmpjes en het kinderboek Op laarsjes, met rijmpjes en illustraties.

Bronnen • Huijgevoort, T. van & Koren G. (2015), Narratief Coachen. De kracht van het zelfverhaal. Uitgeverij Boom Nelissen.

• Hunt, D.& Hat P., Tao van de tijd. vbk Media • Poulie, M.F. & Zoestbergen, M.C., My Insight Out. De zelfreflectie tool van nu, www.myinsightout.nl • Fueled By Ramen. (2015, 28 april). twenty one pilots: Stressed Out [official video ] [Video]. YouTube. Geraadpleegd op 1 oktober 2023, van https://www.youtube.com/watch?v=pXRviuL6vMY

Toos van Huijgevoort was zelfstandig gz-psycho­ loog en heeft narratief onderzoek gedaan naar verwerkingsprocessen bij mensen met een visuele beperking.

Gea Koren is narratief coach en supervisor (LVSC).

Haar missie is: ‘Van verhalen leerkansen maken.’ www.korenvisie.nl

boom coaching magazine

• 33

Mensen ontmoeten waar ze zijn

34 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

renate van der veen

In haar bijdrage deelt Renate van der Veen vanuit haar onderliggende waarden en houding vijf perspectieven op tijd: het juiste moment om te starten, de verlangzaming van de tijd tijdens een gesprek, wat er op het moment van de coaching aan de orde kan komen, in welke tijdsrichting je wilt kijken en hoe lang je met elkaar meereist.

Het juiste moment

Ieder getijde biedt een opening

De impuls van degene die mij – als coach – opzoekt is van essentieel belang voor een zinvolle coaching. Want alleen als je iets wilt onderzoeken en voelt dat je dat samen wilt doen, is er ruimte om iets nieuws te ontdekken. Diegene is dan ook bereid moeite te doen, een telefoontje te plegen of een bericht te schrijven om de gesprekken in gang te zetten. Ik bel niet achter mensen aan. De impuls om in gesprek te gaan kan ik alleen hartelijk verwelkomen.

Onze ontwikkeling en hoe we omgaan met wat er op ons pad is gekomen, kunnen we aan in lagen of etappes. Ieder jaar – of misschien is getijde een betere term – biedt een opening om nieuwe dingen over jezelf te ontdekken. Soms gaat het razendsnel als er na stagnatie een sprint volgt. Soms is er alleen een kleine opening en komt er iets om een tijdje op te kauwen. En soms is er slechts frustratie en kritiek en hoop ik dat er ergens een enkel woord op zijn plek valt. De kunst is dan geduldig te zijn en zowel de kleine als grote interne verschuivingen te waarderen en te zijn met wat er is. Ook al gun ik iedereen natuurlijk grootse verhelderende inzichten.

Coaching, daar zou ik tijd voor moeten maken Mijn vriendin zegt dat ik het moet doen Echt! Belangrijk!

Het is tijd om het aan te gaan Ik voel een impuls Nu Daar ben ik nog helemaal niet mee bezig Hoezo moet ik daar iets mee Ander onderwerp!

Verlangzaamde tijd Vervolgens is het de zoektocht naar wat op dit moment naar de oppervlakte kan komen. Dat doe ik door de tijd te nemen en met volle aandacht bij de ander te zijn. We nemen de tijd of verliezen deze zelfs uit het oog en daardoor komt er rust. In die kalmte is er ruimte voor het oppikken van subtiele signalen.

Welke woorden komen op? Welke woorden komen met een zekere schroom naar buiten? Woorden waarvan de inkt nog nat is, zoals mijn leermeester René Maas zei. Welke betekenis schuilt daarin? Dat leidt niet zelden tot verrassingen, als we de tijd maar durven te verlangzamen.

Welk tijdperspectief In ieder gesprek heb je de keuze om achteruit te kijken in de tijd, te werken met wat er nu speelt of vooruit te kijken naar wat er in de toekomst mogelijk is. Elk van deze drie perspectieven brengt mogelijkheden en soms ook belemmeringen met zich mee.

Bij het achteruitkijken kun je opnieuw kijken naar wat je hebt meegemaakt vanuit de persoon die je nu bent, waarbij je compassie en mildheid uitnodigt. Terechtkomen in een oude groef is dan belemmerend.

De kunst is geduldig te zijn en te zijn met wat er is In het hier-en-nu neem je waar hoe je jouw theorie over wie je bent, toepast op situaties die nu in je leven spelen. Daarbij is het de uitdaging het voelen en denken rustig te combineren, te ordenen en jezelf niet te verliezen in complexiteit.

Bij het vooruitkijken stel je je voor hoe je leven over enige tijd kan zijn. Door dat onder woorden te brengen, begint die toekomst vaak al te ontstaan. Daarbij kan het een worsteling zijn boom coaching magazine

• 35

voorbij de scenario’s te komen over wat er dan kan misgaan.

Angsten over wat mogelijk is.

Ik werk bij voorkeur met wat er nu is, omdat dat tastbaar en toepasbaar is. Als er dan een solide beeld is ontstaan van wie je bent en waar je van nature goed in bent, is het boeiend om vooruit te kijken naar wat er dan allemaal mogelijk is.

Ontmoetingstijd Tot slot heeft ieder contact met een coachee een eigen lengte.

Omdat ik veel met hoogbegaafden werk, is onze ontmoetingstijd vaak kort. Kort niet in de zin van een kwartier, maar kort in de zin van ongeveer vier gesprekken, omdat het denken en voelen snel gaat. Wat bij de lengte van de ontmoetingstijd meespeelt, is die initiële impuls om iets te willen ontdekken.

Want met die wil komt de moed om nieuwe inzichten in de praktijk te gaan brengen. Daardoor kan de ontwikkeling snel gaan. Bij de coachee toetsen of de onderzoeksimpuls al bevredigd is of dat er nog iets ligt, is dan dus iedere keer verstandig om te doen. Zodat de bal steeds bij de coachee ligt.

Mensen ontmoeten waar ze zijn Deze vijf aspecten van tijd gaan eigenlijk allemaal over het ontmoeten van mensen waar ze zijn en niets te forceren. Ik probeer me goed af te stemmen op het juiste moment, hoe, welke kans, welke richting en welke lengte. En daarin ontmoet ik ook mezelf in waar ik ben als mens en als coach. Ieder getijde biedt mij nieuwe inzichten uit onder meer gesprekken, boeken, cursussen en zelfreflectie. En die inzichten vlecht ik bewust en soms natuurlijk ook onbewust in mijn coachingsgesprekken.

Ik ben niet meer de coach die ik een paar jaar geleden was en misschien zelfs niet die van gisteren. Zo ontmoeten we elkaar waar we beiden zijn en dat ervaar ik als het mooiste wat er tussen mensen kan ontstaan.

Renate coacht sinds 2012 hoogbegaafde volwassenen om te ontdekken en te werken met waar je van nature goed in bent. Ze schreef Handreiking Oplaadplekken over het creëren van energie­ gevende bijeenkomsten. Als eigenaar van Spirit of the Age en dialoogexpert begeleidt ze organisaties om onderzoekende gesprekken (dialoog) te voeren en zo samenwerking te stimuleren. www.renatevanderveen.nl

36 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

LVSC: Dé beroepsvereniging voor Coaches, Supervisoren en Organisatiebegeleiders Waarom aansluiten bij onze professionele learning community?

Een kennisnetwerk van ruim 2300 vakgenoten 4 x per jaar Tijdschrift voor Begeleidingskunde • Jaarlijks ruim 40 regionale workshops en landelijke webinars en colleges • Beroepsregistratie als Registercoach of Supervisor • Aansluiting bij intervisiegroepen • Gratis toegang tot de kennisbank Professioneelbegeleiden.nl • Ethische beroepscode • Toegang tot een professioneel klachtenreglement • Persoonlijke aandacht voor leden • •

MEER INFO OP WWW.LVSC.EU

Het weekendgevoel van ...

Marlies Jellema ‘Luxe om te kiezen waar je zin in hebt’ ‘Het weekend is zowel voor de coach als de coachee een waardevolle tijd.’ Marlies Jellema is gespecialiseerd in werkgeluk. Vanuit haar bedrijf Centrum voor werkgeluk coacht en traint ze en geeft ze supervisie.

Op Windesheim is ze programmaleider van de opleiding tot supervisor en de leerlijn positieve psychologie. Daarnaast schrijft ze regelmatig boeken en artikelen. ‘Hard werken vraagt ook om hard herstellen.’

Op vrijdagmiddag druppelen de gezinsleden binnen na werk en sport en begint het weekend van Marlies Jellema. ‘Op vrijdagavond doen we vaak iets als gezin of we zijn samen thuis.’ Marlies en haar man en hebben zonen van 20, 16 en 8 jaar oud. ‘De agenda’s van de kinderen bepalen hoe mijn weekend eruitziet’, lacht ze.

Cabaret Sociale activiteiten, feestjes en theater of cabaret horen voor Marlies echt bij het weekend. ‘Ik ga dan naar De Spiegel, Odeon of het poppodium Hedon in Zwolle. Zeker iets cultureels geeft mij inspiratie voor mijn werk. De coachees die een traject bij me volgen, zijn altijd een beetje bij me. Dus in het weekend borrelt er van alles door, zonder dat ik daar iets mee hoef te doen.’

Naar theater en cabaret gaat Marlies ook regelmatig met vrienden. ‘Heerlijk om dan even geen ouder en coach te zijn en niet te hoeven zorgen voor anderen.’ Met een gezin met drie kinderen is het altijd zoeken naar tijd met haar man samen. ‘Dat glipt er weleens tussendoor. Soms passen de oudste kinderen op de jongste en dan gaan wij een avondje uit.’

Op zaterdag- en zondagochtend staat Marlies op tijd op om te fietsen of mountainbiken. ‘Dat doe ik het hele jaar door. Heerlijk om mijn hoofd leeg te maken. Dingen van werk krijgen dan een plek en het sporten vergroot mijn veerkracht. Coaching, lesgeven en supervisie geven vraagt om verbinding te maken met anderen. Door te sporten, kan ik ontspannen en in het hier-en-nu zijn. Ook in het kader van werkgeluk is het waardevol om regelmatig uit te staan.’

Schrijven Boeken en artikelen schrijven maakt een belangrijk deel uit van het werk van Marlies. ‘De agenda’s van de kinderen bepalen hoeveel schrijftijd me gegund wordt. Ik kan mijn wetenschappelijke kennis hiermee op peil houden en ik vind het een plezierige activiteit.’ Marlies werkt graag met methoden die wetenschappelijk bewezen zijn, zoals motiverende gespreksvoering, positieve psychologie en act. Haar vierde boek gaat over de basishouding bij motiverende gespreksvoering en verschijnt in mei.

Zondagavond bekijkt Marlies vaak haar mail even en doet ze wat voorbereiding voor de volgende werkdag. ‘Het meest geniet ik eigenlijk van helemaal geen agenda in het weekend, dan heb je de luxe om te kiezen waar je op dat moment zin in hebt.’ (NvO)

‘ Voor werkgeluk is het waardevol om regelmatig uit te staan’

boom coaching magazine

• 37

Vertragen is versnellen ans tros

Neem tijd voor ReflAction: het bewust inlassen van een tussenmoment om stil te staan bij wat je ervaart of waarneemt en daarnaar te handelen. Naarmate je dat vaker doet, ga je merken dat je dagelijkse activiteiten soepeler en meer ontspannen gaan verlopen. Ans Tros nodigt je in haar artikel uit te gaan experimenteren met lichaamsbewustzijn in je dagelijks leven.

38 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

T

ijd heeft me altijd gefascineerd en door ervaringen in coaching kwam ik op het spoor van mijn eigen theorie. Twee voorbeelden.

Een manager vertelt me dat haar team over haar gebrek aan sensitiviteit klaagt. Tegenover me zat een mooie vrouw van begin veertig met een korte coupe. Haar gezicht was als een schilderij, wit gepoederd, prachtige rode lippen en een enigszins doffe blik in haar ogen.

Haast een pierrot-achtig gezicht. Ik keek haar aan en vroeg: ‘Is er een groot verlies in je leven geweest?’ Ze knikte, een toelichting bleef uit omdat ze wilde nadenken. De dag erna belde ze om te zeggen dat ze haar baan ging opzeggen omdat ze niet kon voldoen aan de wensen van haar team en met zichzelf aan de slag ging. Later hoorde ik, via via, dat ze vlak voor haar huwelijk door haar verloofde was verlaten en dat ze nu eindelijk een nieuwe liefde was tegengekomen.

De man tegenover me vroeg zich hardop af of hij terug wilde in de zorgsector na afronding van zijn proefschrift. Ik nodigde hem uit om te fantaseren hoe dat zou zijn met behulp van een ‘stel dat’-vraag.

Het bleek een gouden greep. Zonder aarzeling begon hij te vertellen en zijn gezicht sprak boekdelen: glunderend formuleerde hij vanzelf het antwoord op zijn vraag.

Soms kies je iets wat overeenstemt met je verlangens Dit bracht me op het idee om te onderzoeken vanuit welke perspectieven je naar tijd kunt kijken. Welke mechanismen spelen hierin een rol? Uit beide voorbeelden kunnen we afleiden dat er sprake is van onzichtbare tijdlijnen. Zoals in het volgende plaatje wordt gevisualiseerd.

De persoon in de figuur staat op het punt om een keuze te maken. Elk moment van de dag nemen we beslissingen die meestal kleine, maar soms grote gevolgen kunnen hebben.

Soms kies je iets wat overeenstemt met je verlangens en soms neem je een pad dat veel energie blijkt te kosten. Of blijft een deel van jou achter op een oude tijdlijn.

Je kunt tijdlijnen als denkbeeldige paden zien. Zoals je in sommige films kunt kiezen voor een ‘ze leefden nog lang en gelukkig’-scenario of een tragisch einde. Als we kijken naar de vrouw die werd verlaten, weten we nu dat ze met een deel van haar ziel was blijven staan op een tijdlijn van het voorgenomen huwelijk. Bevroren in de tijd op een doodlopend spoor.

Ze was niet in staat geweest haar verdriet te verwerken en een deel van haar was niet aanwezig op haar huidige tijdlijn. Iets waarover haar team zich beklaagde: je bent er niet helemaal voor ons. Een gevoelsdeel was als het ware afgesplitst. Pas toen ze in therapie ging en een baan aanvaarde waarin ze minder op empathie werd aangesproken, kon ze een nieuwe tijdlijn betreden.

In het andere voorbeeld stapte de man even in een potentiële tijdlijn in de zorgsector. Hardop denken was al voldoende om te ervaren dat dit hem gelukkig zou maken.

Tijdlijnen Het is gemakkelijk om in parallelle tijdlijnen te blijven hangen.

Een voorbeeld: stel iemand heeft een relatie beëindigd, maar blijft jaren later nog nadenken over de vraag ‘Hoe had mijn leven er nu uitgezien als ik toch door was gegaan met deze partner?’ Want als we meerdere opties open willen houden en moeilijk afscheid nemen, blijven we mentaal en emotioneel bezet. Het verleden is dan nog niet afgerond.

Het gevolg daarvan is dat we onze energie niet volledig richten op ons huidige leven. Dit kun je herkennen aan versnippering, afsplitsing of een overbelast zenuwstelsel.

Versnippering Als je nog niet in staat bent, of bent vergeten, om een tijdlijn af te sluiten blijft een deel van onze energie nog bezig met ‘oude’ tijdlijnen. Denk hierbij aan het afronden van een conflict, afscheid nemen van een vriendschap of beloften die je ooit hebt gedaan, maar niet bent nagekomen. Ergens blijft er dan nog iets knagen; in je achterhoofd heb je nog een lijstje dat boom coaching magazine

• 39

af en toe om aandacht zeurt. Zolang je geen beslissing neemt om jezelf te ontslaan van vage beloften of de ander te vertellen dat je weliswaar iets hebt beloofd, maar dat je het niet wilt nakomen, blijft een deel van je energie als het ware bezet. Op de achtergrond draaien er nog programma’s op je harde schijf die je niet meer nodig hebt, maar nog wel beslag leggen op je werkgeheugen. Er komen vast voorbeelden in je op.

Afsplitsing Als je nog gemengde gevoelens hebt over een situatie in je leven of een traumatische ervaring hebt meegemaakt, kan het zijn dat je met een deel van je ziel nog bent blijven leven in die tijdlijn. Zoals in het voorbeeld van de vrouw. Het is mogelijk dat de ziel voor een deel uit het lichaam is gegaan omdat de gebeurtenis te overweldigend was. Dat gebeurt in een split second en is een reële mogelijkheid. Denk bijvoorbeeld aan mensen die na een heftige schok nooit meer de ‘oude’ werden of hun levensplezier verliezen. Therapie of zelfs een ‘soulretrieval’ door een sjamaan zijn dan waardevol.

Overbelast zenuwstelsel Daarnaast komt het veel voor dat het zenuwstelsel in een vecht-, vlucht- of bevriezingsstand is blijven steken waardoor de veerkracht en het incasseringsvermogen van een persoon is verminderd. Dit kan zelfs al voor je geboorte, tijdens de zwangerschap zijn gebeurd doordat ouders veel stress te verduren hadden. Praten vormt dan geen oplossing. Werken met het zenuwstelsel om de paniek te ontladen is dan de aangewezen manier om het zenuwstelsel langzaam te leren resetten. Denk hierbij aan Somatic Experiencing, maar ook aan het werken met een Heart Practice waarbij je direct in gesprek gaat met een ongemakkelijk gevoel in het lichaam. Er bestaan bovendien vele waardevolle methodes om je zenuwstelsel zelf te leren kalmeren, zoals eft .

Je eigen gebruiksaanwijzing De begrippen ziel, zenuwstelsel en lichaamsbewustzijn zijn in relatie tot tijd te beschouwen als belangrijke bakens. Want in het hier-en-nu is voelbaar en zichtbaar of de ziel volop kan meedoen in een ontmoeting. Dit zal zich uiten in een vrije, levendige expressie, contact met gevoelens en een adequate afstemming op anderen en de omgeving. De staat van het zenuwstelsel is alleen indirect waar te nemen, maar kan worden afgeleid door de mate waarin iemand in staat is om met tegenslag en triggers om te gaan en de effecten daarvan op gedrag, ontspannen 40 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

en slapen. Mensen met een ‘belast’ zenuwstelsel hebben vaker een kort lontje, zijn sneller van slag of emotioneler. Het komt ook voor dat ze niet kunnen reageren in spannende situaties.

Ze vallen stil of trekken zich terug.

In je achterhoofd heb je nog een lijstje dat af en toe om aandacht zeurt Lichaamsbewustzijn vormt de bepalende factor in het dagelijks leven. Als mensen vooral mentaal aanwezig zijn in ontmoetingen, en te weinig aandacht besteden aan hun emoties of fysieke sensaties in het moment zelf, is de kans groot dat gesprekken of vergaderingen stroever verlopen. Er is dan weinig vrije ruimte beschikbaar voor afstemming op anderen en gesprekken blijven dan vooral inhoudelijk en mentaal. Olifanten in de kamer worden vermeden omdat er snel doelen moeten worden bereikt. Maar het kan anders, als je bereid bent je te verdiepen in je eigen gebruiksaanwijzing en lichaamsbewustzijn. Ik nodig je uit te gaan experimenteren met deze praktische tips.

De cursieve tekst kun je als opdracht aan jezelf geven, neem het letterlijk en je hoeft het niet te begrijpen. Neem na elke opdracht waar of er iets verschuift in je lichaam of om je heen.

De tijd nemen en landen in je dagelijks leven en werk 1 Neem voldoende tijd om af te ronden voordat je aan iets nieuws begint Zorg dat je ‘hoofd’ weer leeg is voordat je een volgend gesprek start. Gun jezelf het rondje lopen, schrijf iets op.

Zeg: ‘Ik laat de energie van de ontmoeting los door te visualiseren dat ze een kleur heeft die verdwijnt in de aarde.’

2 Land in je lijf voorafgaand een gesprek of vergadering Geef de opdracht om jezelf weer helemaal op te vullen met je eigen energie. Vraag een optimale gronding. Neem even tijd om te ervaren of het verschil maakt. Nodig zo mogelijk anderen uit om dit ook te doen met een korte landingsoefening (zie kader).

3 Zet intenties voorafgaand aan de bijeenkomst Mijn favoriete bestelling is: Ik bestel dat de hoogst mogelijke potentiële uitkomsten in het allerhoogste goed van alle aanwezigen en afwezige betrokken die met de gevolgen te maken krijgen, zich vandaag mogen manifesteren. En ik bestel dat mensen spreken vanuit hun hart en waarheid. Je kunt het eveneens samen doen.

4 Schoon de ruimte op Vraag een vortex (een afvoer) in de vloer en vraag vervolgens dat alle energie van voor de datum van die dag en het huidige tijdstip nu volledig verdwijnt door de vortex. Blijf waarnemen of je er iets van bemerkt. Nodig desgewenst een optimale energie uit passend bij de intentie.

5 Check je aanwezig-heid gedurende de bijeenkomst Blijf gedurende de bijeenkomst alert op je lichaam, emoties en de energie om je heen. Vaak ben je stem van het ‘systeem’, je bent deel van het geheel en kunt daardoor gemakkelijk emoties of ongemakken uit de onderstroom oppikken.

6 Deel je (on)gemakken Schroom niet om te benoemen wat je ervaart, houd het bij je jezelf en stel een open vraag. Bijvoorbeeld: Ik merk dat ik plotseling verdriet voel, zijn er meer mensen die dat herkennen?

Je zal verbaasd staan hoe vaak je niet de enige blijkt te zijn.

7 Kijk terug op de bijeenkomst Neem even tijd om terug te blikken op het proces en waar je tevreden over bent. Vermijd nieuwe discussies.

Zo komen we uit op het begrip timing. Het afstemmen op het juiste moment om te reageren of in actie te komen. Lichaamsbewustzijn gedurende je dag vormt de kern van de oplossing.

Ik noem dat ReflAction; het bewust inlassen van een tussenmoment om stil te staan bij wat je ervaart of waarneemt en daar desgewenst naar te handelen. Naarmate je dat vaker en bewuster doet, ga je merken dat je dagelijkse activiteiten soepeler en meer ontspannen gaan verlopen. Bovendien kunnen je ontmoetingen bijzondere uitkomsten opleveren. Dus lichaamsbewustzijn, vertragen en je gewaarwordingen delen helpt om tijd te winnen en je aanwezigheid in het moment te optimaliseren. En als bonus onvoorziene resultaten behalen met elkaar te. Door te vertragen laat je tijd in je voordeel werken, want vertragen is versnellen.

Landen in je lichaam Het doel Je energie centreren in het huidige moment voordat je een nieuwe bijeenkomst start.

Begeleid de ander of een groep door hen uit te nodigen ontspannen te gaan zitten en hun ogen te sluiten terwijl je de opdrachten voorleest. Vertel dat alle uitkomsten goed zijn, waarnemen in en om hun lichaam is het belangrijkste doel.

1 Vraag om in te schatten, op een schaal van 0-100%: in hoeverre ben je nu met je bewustzijn aanwezig in je lichaam?

Laat het percentage in je opkomen en laat het weer los.

2 Doe een bodyscan door mensen contact te laten maken met alle delen van hun lichaam – op hoofdlijnen. Dus: Maak contact met je hoofd, hals, nek, schouders et cetera.

3 Zeg vervolgens: Het is denkbaar dat je nog energie, gedachten of emoties van anderen hebt meegenomen van datgene wat je eerder vandaag hebt meegemaakt. Je kunt dit opschonen door tegen jezelf te zeggen: ‘Ik laat nu alle energie en projecties van anderen los’. Het enige wat je hoeft te doen is waarnemen of het verschil maakt.

4 Zeg dan: Het is voorstelbaar dat je aandacht nog ergens is blijven hangen in een vorige ontmoeting of dat je je ergens zorgen over maakt. Je kunt dit uitproberen door te zeggen: ik haal nu alle energie terug naar mijn eigen systeem. Blijf waarnemen.

5 De laatste stap is om te zeggen: Ik laat nu alle energie los die ik niet meer nodig heb op de huidige datum en dit tijdstip nu.

6 Check dan opnieuw het percentage aanwezigheid met je bewustzijn in je lichaam. Wellicht is er een verschil, maar het hoeft niet. Laat mensen kort delen.

Ans Tros is ondernemer, schrijver en uitgever. Zij schreef Dynamisch Coachen (2002), Leiderschap door (zelf)coaching (2009) en De psychologie van ReflAction (2022). Ze was medeoprichter en creatief directeur van SchoolvoorCoaching tot 2022 en is nu actief vanuit www.reflactionspace.nl

boom coaching magazine

• 41

Tijd en het coachproces

ariënne post

In een coachproces is tijd een factor. De ontwikkeling van de cliënt wordt uitgezet in de tijd en sessies vinden om de zoveel weken plaats. Toch kan tijd hier geen leidende factor worden en is het zaak met de tijd samen te werken.

Ariënne Post vraagt zich in haar bijdrage af wat dit betekent voor coaches en voor het inrichten van het coachproces.

42 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

A

ls er iets lastig te accepteren is voor ons mensen, dan is het wel tijd. Het verstrijken ervan, de onverbiddelijkheid ervan, de ogenschijnlijke druk ervan.

Laten we eens kijken naar tijd, wat het betekent om te leven met bewustzijn van tijd en wat het van ons vraagt om er niet mee in conflict te zijn.

Vertrouw jezelf Wat is tijd en hoe nemen we dat waar?

Tijd is iets in zichzelf. Tijd heeft een aantal kenmerkende facetten. Het is een verstrijken, het is een ritme, het heeft regelmaat.

We kunnen tijd meten aan de ontwikkeling van de bladeren van een boom, aan het passeren van de seizoenen, aan de stand van de sterren. Elke dag komt de zon op en ’s nachts schijnt de maan. De mensheid heeft het mogelijk gemaakt om tijd heel precies te maken, tot op de honderdste of duizendste seconde nauwkeurig. Maakt dat de essentie van tijd anders? Nee, tijd blijft hetzelfde: een verstrijken, een ritme, een regelmaat.

De manier waarop we tijd in onszelf meten en waarnemen is daarentegen gebaseerd op resultaat en actie. Tijd is daarmee een gereedschap geworden. Het is een graadmeter waaraan we kunnen zien hoe snel iets tot stand is gekomen, hoeveel meer we nog kunnen realiseren en dus ook hoe succesvol ons dat zal maken. Tijd is een asset geworden voor de bezige mens.

Het houdt ons oog weg bij onze natuurlijke ontwikkeling. De tijd die zichtbaar wordt in onszelf. Het houdt onze aandacht weg bij processen in ons lichaam die zich niks aantrekken van tijd, maar hun eigen ritme hebben. De tijd die heelt en herstelt.

Het beperkt de ruimte die de natuurlijke groei van ons vraagt, om ook daadwerkelijk te ontvangen wat we creëren. De tijd die dankbaar maakt.

Deze tijd heeft zijn eigen signalen. Lachrimpeltjes rond de ogen, als eerbetoon aan een gelukkig leven. Buikpijn van de spanning, als teken om het rustiger aan te doen. Vermoeide armen van het vele dragen en zorgen, als vraag om ook eens in vertrouwen los te laten. Tintelingen in het lijf, als een meezingen op je eigen muziek.

Zijn we nog in staat te luisteren naar de tijd? Zijn we nog in staat de tijd in onszelf te herkennen en de signalen te vertalen naar de natuurlijke ontwikkeling in de tijd die wij maken?

Ieder zijn eigen weg, zijn eigen groei. Ieder zijn eigen verhaal en zijn eigen signaal.

Dit betekent dat tijd vertrouwen vraagt. Vertrouwen in onszelf.

Vertrouw het proces Als tijd ook actie is, wat is dan actie die kan samenvallen met de tijd?

Tijd is van nature een beweging. Tijd vertegenwoordigt een ontwikkeling. Als we met die ontwikkeling kunnen samenvallen, dan ontstaat er natuurlijke groei. Dat geldt niet alleen op persoonlijk niveau, maar ook op intermenselijk niveau. Als mijn tijd of ontwikkeling en jouw tijd of ontwikkeling kunnen samenwerken, dan ontstaat er synergie. Dan kunnen we ervaren dat we samen meer zijn dan de som der delen. Ook tussen de coach en de cliënt is er een ontwikkeling die tot stand wil komen, omdat we samen deelnemen aan de tijd.

Maar wat we leren, is om de tijd in te plannen en onze acties in de tijd te zetten. Wij bepalen wanneer iets gebeurt en waar het over moet gaan. Wij bepalen wanneer iets tot stand komt en af moet zijn. Aan die actie gaat een idee of verlangen vooraf. Iets wat we graag willen bereiken. Dat wordt het doel om naartoe te groeien. Op deze manier werken we niet met de tijd samen, maar gaan we ertegenin.

Waar de mens een actie in de tijd zet, is eigenlijk al iets gaande. De kunst is om die ontwikkeling te gaan waarnemen.

Dat vraagt van ons om het te ervaren zonder oordeel en daar de essentie in proberen te ontwaren. Wat wil er groeien, wat vraagt om aandacht, wat komt nu eerst?

Dit betekent dat tijd een proces is en dat we daarop mogen vertrouwen.

Neem de tijd Als een ontwikkeling een natuurlijk proces is, wat vraagt dat dan van de coach?

Als we het over coaching hebben, dan praten we over een persoonlijke ontwikkeling die de cliënt wil maken. Alle coachprocessen zijn dan ook natuurlijke processen. De cliënt heeft immers de tijd nodig om iets nieuws in zichzelf te ontwikkelen en tot bloei te laten komen. Wat dat precies is en hoe dat er voor deze cliënt uitziet, dat weet de coach nog niet. Dat zal

boom coaching magazine

• 43

gaandeweg tevoorschijn komen. Zoals gras niet harder groeit als we eraan gaan trekken.

Wanneer de intake is gedaan en daarin de ontwikkelwens naar voren is gekomen, vraagt het vervolgens een vast vertrouwen in de ontwikkeling in de tijd. Het vraagt van coaches dat ze aansluiten bij waar de cliënt is en dat wat zich aandient onvoorwaardelijk te accepteren. Ontwikkeling vraagt om onverdeelde aandacht en om de ruimte om te kunnen ontvouwen. Als een rups die als vlinder uit de cocon komt. Dat betekent dat de coach alleen de voorwaarden kan scheppen en de structuur kan bieden waar de ontwikkeling zich op kan voltrekken.

Dit betekent de tijd nemen voor de ontwikkeling om te ontstaan.

De zin van stilstand Een goed voorbeeld van vertrouwen op jezelf als coach en de cliënt, op het proces en daar de tijd voor nemen, is de moeite die wij als coaches hebben met stilstand. Het is een onderwerp dat bij mijn cliënten in re-integratietrajecten regelmatig naar voren komt. In de huidige maatschappij lijkt stilstand een ongenode gast geworden. Als we stilstaan, brengt het ons in verwarring. Wat is mijn doel? Wat kom ik hier doen? Waar wil ik mij op richten? Allemaal vragen die gericht zijn op beweging of in beweging willen zetten. Als we echter de ruimte nemen om de stilstand te ontmoeten, dan blijkt dat het een waardevol deel is van het ontwikkelproces van de cliënt.

Zijn we nog in staat te luisteren naar de tijd?

De stilstand creëert tijd en ruimte om naar binnen te keren en het oor innerlijk te luister te leggen. Het helpt ons om tot een diepere kern van onze vragen, onze obstakels en belemmeringen te komen. Daar waar de werkelijke sleutel tot verandering ligt. Hieronder geef ik drie praktijkvoorbeelden van waardevolle boodschappen die achter stilstand schuilgingen.

44 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

Voorbeeld 1: ruimte voor verdriet Er blijkt verdriet onder te liggen. Een verdriet dat buiten beeld gezet is, niet aangekeken wordt. Door dat verdriet te laten stromen, komt er weer beweging. En hoewel verdriet over het algemeen niet iets is wat de cliënt actief opzoekt, als het mag stromen geeft dat een enorme opluchting. Er komt weer ruimte voor nieuwe emoties en ontwikkelingen.

Voorbeeld 2: weerstand tegen verandering De stilstand is ook een manier om verandering tegen te houden. Verandering vraagt van de cliënt om afscheid te nemen van de veiligheid en voorspelbaarheid die is opgebouwd. Wanneer hier bewustzijn op is ontwikkeld, ontstaat er bij de cliënt weer ruimte om passende keuzes te maken die de deur openzetten voor wat de ontwikkeling vraagt. Mogelijk kan een ritueel hierbij ondersteunen om afscheid te nemen van het oude vertrouwde en de deur open te zetten naar het nieuwe. De weerstand verdwijnt en maakt plaats voor actie.

Voorbeeld 3: voorbode van het nieuwe Stilstand kan ook een naar binnen gekeerde periode zijn. Een tijd waarin de zaadjes gevoed worden die straks zullen ontkiemen. Alsof de cliënt zit te broeden op een ei. Er gebeurt dus heel veel, alleen is dit (nog) niet zichtbaar. Dit inzicht kan rust geven. Berusting zelfs. Stilstand is dan geen vijand, maar een goede vriend.

Zo gaat tijd hand in hand met de dynamiek van de ontwikkeling die alleen werkelijk vruchtbaar kan worden als we vertrouwen in het proces en de tijd nemen voor wat er mag ontstaan.

Ariënne Post is geboeid door het gedrag van mensen. Dit leidde naar een baan als communicatiemanager in het bedrijfsleven. Rond haar 35e levensjaar ontstond het verlangen om directer met mensen te gaan werken en startte ze met haar doorontwikkeling tot coach. In haar praktijk begeleidt zij mensen met loopbaanvraagstukken en verzorgt re-integratietrajecten. www.LAB30.nl

De coachstijl van...

De coachstijl van Jessica Kruijssen Radicaal waarderend ‘Laten we vergroten en versterken wat er wél goed gaat!’ Talentontwikkelaar en werkgelukdeskundige Jessica Kruijssen vertelt met veel energie wat haar manier van denken en werken typeert. Haar enthousiasme is aanstekelijk en helpt om te focussen op je talenten en dat waar je ogen van gaan stralen.

‘Vaak kijken we naar: wat zijn je zwakke punten en hoe gaan we die “fixen”? Ik vind het juist belangrijk om te kijken wat jouw unieke talenten zijn en hoe je die kunt versterken.’ Want vanuit je talenten kun je veel sneller groeien dan vanuit je zwakke punten. ‘Mensen noemen mij radicaal waarderend. Want ook bij het kijken wat er niet goed gaat, ben ik waarderend en zoek ik de lichtpuntjes’, lacht Jessica.

De coachstijl van Jessica is gebaseerd op de positieve psychologie, appreciative inquiry en de sterkepuntenbenadering. ‘Toen ik zo’n 10 jaar geleden hiermee in contact kwam, dacht ik: dat is mijn DNA, zo werk en denk ik!

Ik ben er helemaal ingedoken, heb er alles over gelezen en er opleidingen in gedaan.’

Ze coacht inmiddels veel teams, leidinggevenden en individuele werknemers en leidt andere coaches op tot talent­ontwikkelaar.

‘Wanneer vergeet je de tijd?’

‘Mensen helpen om hun talenten te ontdekken is zo prachtig. Dat kan met talententesten, maar ook simpelweg door te vragen: “Waar krijg jij energie van in je werk? Waar gaan je ogen van stralen?” Of “Wanneer

vergeet je de tijd?” In mijn geval is dat bijvoorbeeld als ik een nieuwe workshop creëer of geef’, vertelt Jessica enthousiast.

‘En als je dan doorvraagt, “Wat maakt dat je er energie van krijgt, je ogen gaan stralen of je de tijd vergeet?”, zit je meteen op de talentenlaag.’

Daarbij vindt Jessica het belangrijk om onderscheid te maken tussen talenten en competenties. ‘Je kunt ergens goed in zijn, maar er geen energie uit halen.’ Een voorbeeld: in een teamsessie plakten deelnemers hun talenten en niet-talenten op een wand. Peter plakte de term woordkunstenaar bij de niet-talentkant. Zijn manager reageerde heel verbaasd, want hij liet Peter altijd de bestuurlijke nota’s schrijven. ‘Ik krijg er eigenlijk buikpijn van, stel de klus uit en rammel het er dan uit’, reageerde Peter. Een junior had dezelfde term bij de

talentkant gezet: ‘Dat lijkt me erg leuk, maar ik krijg die klussen nooit.’ Peter heeft de junior ingewerkt in het schrijven van nota’s. Als groeimotor kreeg hij daar weer veel energie van.

Sprankelkracht is de term die Jessica heeft bedacht voor datgene waar je van gaat sprankelen én waar je goed in bent. ‘Met coachees zoek ik naar de overlap tussen die twee in combinatie met je kernwaarden en hartenwens. Als je dan je werkcontext hierop aanpast, kun je optimaal sprankelen.’ In haar boek Vind je sprankelkracht, dat in februari verschijnt, geeft ze veel oefeningen hoe je dat zelf doet en die je als coach met een coachee kunt doen. ‘Alles wat je aandacht geeft, groeit. Dus focus je op wat je wél wilt, dan bereik je dat sneller en makkelijker.’ (NvO)

boom coaching magazine

• 45

Maak tijd je vriend in een verandertraject

46 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

patrick heller

Verandering vraagt tijd, maar als het niet snel genoeg gaat volgens je klant wordt het ineens een benauwende factor. Patrick Heller laat zien hoe het ook anders kan.

A

ls iemand al jarenlang – in sommige gevallen tientallen jaren – volgens bepaalde processen werkt, kost het aardig wat tijd en moeite om daar verandering in aan te brengen. Dit geldt voor één persoon, en nog meer voor een grote groep mensen. Als coach in veelal grotere organisaties loop ik regelmatig tegen misplaatste verwachtingen omtrent verandering aan. Niet zelden wordt gedacht dat wijzigingen in de werkwijze binnen enkele maanden – of soms zelfs weken – wel ‘geïmplementeerd’ zullen zijn.

Het klinkt zo mooi: ‘We werken al een tijd op zeer succesvolle wijze, maar nu willen we de volgende stap zetten in onze groei en daarom gaan we verandertraject X in.’ De bijbehorende strakke planning wordt dikwijls gemaakt nog voordat een ervaren coach ingehuurd wordt. Dit leidt tot onrealistische plannen waarmee je als coach vanaf dag één geconfronteerd wordt.

Op papier is het een kwestie van een introductiesessie doen met een volle zaal en dan aan de slag met de nieuwe manier van werken. Wellicht wat leerpuntjes her en der, dat klinkt nog wel logisch, maar na een paar weken op deze manier werken is iedereen toch wel gewend, nietwaar?

En dan de werkelijkheid De praktijk is een stuk weerbarstiger. Om te beginnen kost het al aardig wat tijd om een heel team – laat staan een hele afdeling – bij elkaar te krijgen. De een is nog niet terug van vakantie of de ander gaat alweer. En de helft werkt sowieso in deeltijd, maar dan ook niet allemaal op dezelfde dagen natuurlijk. Om nog maar te zwijgen over de thuiswerkers. Want zo’n groot verandertraject start je het liefst als je met z’n allen faceto-face in één ruimte bent. Kortom, je begint al met zo’n drie weken vertraging als je niet uitkijkt.

Enfin, dan hebben we de kick-off gehad en kunnen we daadwerkelijk aan de slag! Of toch niet. Niet iedereen is het eens met de nieuwe werkwijze, en niet alle rollen zijn verdeeld, en technisch gezien is het nieuwe werk-administratiesysteem ook nog niet op orde.

Na wat gladstrijken kunnen we eindelijk echt van start. Dan blijkt het vaak lastig om het geleerde in de praktijk te brengen.

Niet iedereen leert even snel, dus je loopt het risico dat sommige knappe koppen op de troepen vooruitlopen en zich gaan vervelen en frustreren, terwijl anderen door de bomen het bos niet meer zien en om die reden afhaken.

Hoe zat het ook alweer?

Hoe pak je deze uitzondering aan?

En wat doe je in deze specifieke situatie?

Als je met hangen en wurgen een paar weken verder bent, komt de manager die jou heeft ingehuurd eens luchtig vragen hoe de vlag erbij hangt. Met andere woorden: ‘Ben je al bijna klaar?’

De klok Het grootste risico voor een grote werkwijzeverandering is niet – zoals je misschien zou verwachten – de weerstand. Je weet van tevoren dat een aanzienlijk deel van de mensen so­wie­so een afkeer heeft van alle verandering, dus daar heb je al rekening mee gehouden.

Nee, je grootste vijand bij een veranderingstraject is de klok.

Voor je het weet zijn er maanden voorbij. In het hoger management gaan ze er gemakshalve vanuit dat je in de afrondingsfase zit (hoelang kan het duren tenslotte?), en de mensen op de werkvloer zijn alle veranderingen intussen moe aan het worden. Grote kans dat de door jou gepropageerde nieuwe werkwijze nog lang niet overal beklijft. Je moet op z’n minst een aantal maanden succesvol hebben gedraaid voordat de overgrote meerderheid überhaupt op die manier verder wil gaan. Als je dit omslagpunt nog niet hebt bereikt, is het risico groot dat mensen één voor één terugvallen in oud gedrag.

boom coaching magazine

• 47

Hoe kun je deze ellende voorkomen? Maak tijd je vriend, is het korte antwoord.

Maak tijd je vriend Verwachtingsmanagement Het begint nog vóór de handtekening. Het is verstandig met de klant van tevoren al te spreken over tijdlijnen om verwachtingen te managen. In de wereld van agile coaching is het gebruikelijk dat in de vacatureomschrijving staat, ‘zes maanden, met optie tot verlenging’. Dit betekent in de praktijk: ‘we zijn al bezig met een transformatietraject, jij stroomt ergens halverwege in, en we hebben eigenlijk geen idee hoelang het gaat duren’. Het is verleidelijk om het open einde te laten voor wat het is, maar het is nuttig om het toch al met je opdrachtgever te hebben over verwachtingen.

Maak vanaf het begin af aan al duidelijk dat de gewenste veranderingen tijd en moeite zullen kosten, waarbij er een aanlooptijd is van ploeteren en een doorlooptijd van succesvol nieuw werken voordat de veranderingen zijn ingebed in de organisatie.

Als het management dit niet accepteert en de deal afketst, bespaar je jezelf een hoop ellende. Als ze je expertise respecteren, kun je met een geruster hart de uitdaging aangaan.

Werken in sprints Als agile coach ben ik een beetje WC-eend die WC-eend aanprijst als ik zeg dat een iteratieve werkwijze helpt om tijd je vriend te houden. Maar toch, het werken in korte sprints van een paar weken helpt je enorm met het behalen van kleine succesjes terwijl je bezig bent met het grotere verhaal. Het toont niet alleen voor management, maar ook voor de mensen op de werkvloer aan dat er stappen gemaakt worden in de goede richting.

Je kunt elk verandertraject opknippen in kleine stapjes. In de ene organisatie verlopen bepaalde stappen heel soepel, terwijl die bij een andere organisatie bloed, zweet en tranen kosten.

Om een concreet voorbeeld te noemen: ik heb organisaties

48 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

meegemaakt waarin externen naar binnen werden gebracht om specifieke (moeilijke) agile rollen als die van Product Owner en Scrum Master te vervullen. Het kost dan geen enkele moeite om die mensen mee te krijgen in de agile transformatie – sterker nog, zij zijn een medekatalysator van de transformatie. Maar ik heb ook gecoacht bij organisaties die uitsluitend gebruik wilden maken van interne mensen die een omscholingstraject instapten om Product Owner of Scrum Master te worden – dikwijls nog deels met behoud van hun oude werkzaamheden. Tja, dan worden die eerste stappen ineens loodzwaar.

Handig als je dan tussentijds evalueert en kunt bijsturen op basis van de voortgang.

Omdat je bij het werken in iteraties vaak en vlot informatie deelt en feedback verwelkomt, is er nooit sprake van een lange radiostilte. Je zult zien dat je klant eerder zal reageren met: ‘Nu alweer nieuws?’ dan met: ‘Waar blijft die update nou?’ Een ander mooi aspect van iteratief werken is dat als je budget onverwacht ineens op blijkt te zijn (je weet het nooit bij grote organisaties), je niet met lege handen staat qua resultaat. Het verandertraject is wellicht niet afgerond en je hebt de organisatie nog niet zover kunnen verbeteren als dat je had gewild en gekund, maar je hebt aantoonbaar al vele successen kunnen behalen op de weg ernaartoe.

Verandering van tijd De klok loopt bij ons allemaal even snel, maar door verschillende werkwijzen te hanteren voelt dat niet zo. Als je in een langgerekt verandertraject zit kan het begin eindeloos voelen terwijl je naar het einde toe het idee hebt dat de tijd werkelijk voorbij vliegt. Door te werken in korte iteraties kun je je gevoel van tijd stabiliseren. De klok loopt nog steeds even snel, maar je ervaart het toch anders. Doe er je voordeel mee.

Als zelfstandig agile coach met vijftien jaar agile ervaring helpt Patrick Heller organisaties sneller te leren en acteren, door het combineren van diepgaande ervaring en kennis van business, agile, en psychologie.

Column

Tijd in beweging

paula kolthoff

Via je lichaam kan je inzicht krijgen in de werking van de tijd. Als coach kan je lichaamsbewustzijn inzetten om coachees te begeleiden die last hebben van tijdgebrek of een overmaat van tijd.

Tijd ervaren we vaak als iets waarvan we nooit genoeg hebben. Het lijkt een autonome kracht, die ons handelen en humeur in hoge mate bepaalt. We kunnen ons onderworpen voelen aan het meedogenloos voortgaan van de tijd, waarvan we een hulpeloos slachtoffer zijn. Er zijn ook mensen die last hebben van een overmaat aan tijd.

Ik coach regelmatig mensen aan het begin van hun pensioen, voor wie de toekomst eruitziet als een tomeloze tijdzee waarvan onduidelijk is hoe die zinvol te vullen.

De structuur van tijd lijkt lineair: we gaan steeds over van het ene moment naar het volgende. We bewegen ons voort langs een lijn van verleden naar toekomst, in een opeenvolging van gebeurtenissen. We delen de tijd op in stukjes met uiteenlopende eigenschappen: werktijd, kwaliteitstijd met de kinderen, tijd om te sporten, vrije tijd. Zo brengen we voortdurend de tijd in kaart en kanaliseert de tijd ons leven.

Een veelvuldige ervaring van tijdgebrek of overmaat van tijd is een goede reden om met je coachee diens beleving van tijd te onderzoeken. Je kunt daarbij het lichaam inzetten als instrument, bijvoorbeeld door te werken met de adem of met het fysiek uitbeelden van situaties in de tijd.

De tijd uitrekken Via je adem kan je de ervaring van tijd beïnvloeden. Mensen met veel haast of een gevoel van tijd tekort zijn gebaat bij het oefenen van een rustige ademhaling. Bij een gevoel van tijd tekort wordt je adembeweging namelijk sneller en oppervlakkiger. Sommige mensen zijn zelfs geneigd hun adem in te houden als ze haast hebben of onder druk staan. Een rustige, diepe adembeweging is een effectieve manier om tot jezelf te komen en vertraagt je hartslag. Er ontstaat letterlijk meer tijd tussen twee ademhalingen. Wanneer je tot jezelf komt, verruimt je ervaring van tijd.

Via lichaamsbewustzijn kun je je verhouding tot de tijd transformeren

De tijd uitbeelden Een andere manier om via je lichaam inzicht te krijgen in je beleving van tijd is het fysiek uitbeelden van verleden, heden of toekomst van een situatie. Als je een lichaamshouding aanneemt zonder tussenkomst van het denken, krijg je vaak andere informatie dan via je hoofd. Dit kan verrassende inzichten opleveren. Iemand die ik coachte met vrees voor haar pensioen, vroeg ik om een lichaamshouding aan te nemen voor de toekomst. In deze houding ontdekte ze een diep gevoel van ontspanning dat ze in geen jaren had gekend. Haar zorgen over een teveel aan tijd waren diametraal anders dan de onmiddellijke ervaring ervan via haar lichaam.

Paula Kolthoff heeft zich als (team)coach, trainer en opleider gespecialiseerd in lichaamsgericht leren over persoonlijk leiderschap. Paula is auteur van het boek Stevig staan in intense situaties – Balans in je leiderschap met Embodied Learning. De bovenstaande column is een voorproefje van haar tweede boek over Embodied Learning, dat volgend jaar verschijnt. Op 1 maart 2024 geeft Paula de workshop Lichaamsbewustzijn en tijdsbesef. Meer informatie vind je op www.embodiedlearning.nl

boom coaching magazine

• 49

Komt tijd, komt raad!

50 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

tineke mulder

It’s the action, not the fruit of the action, that’s important. You have to do the right thing.

It may not be in your power, may not be in your time, that there’ll be any fruit. But that doesn’t mean you stop doing the right thing. You may never know what results come from your action.

But if you do nothing, there will be no result.

E

en van de vele citaten van Mahatma Gandhi. Hij ging in hongerstaking uit protest tegen de Britse heerschappij over India. Zonder enige garantie dat dit protest zou leiden tot enige verandering. Maar hij was ervan overtuigd dat er een kans bestond dat zijn actie de aandacht zou trekken, en verandering zou aanmoedigen, en dat maakte het voor hem de moeite waard. Voor talrijke organisaties en politici is hij nog altijd een bron van inspiratie. Blijven doorgaan met de goede zaak, op vreedzame wijze, dag in, dag uit, ook al heb je geen garantie op een goede afloop, hooguit vertrouwen.

Nietsdoen is geen optie.

En toch zit iets eraan me dwars. Hoe krijg je een uitkomst waarin geen verliezers en winnaars zijn, maar waarbij iedereen betrokken wordt, en iedereen zich gehoord en erkend voelt? Welke actie is daarvoor nodig?

Een wijze vrouw De werkdag is nog net niet begonnen. Mijn opstartritueel bestaat deze vrijdag net als alle andere dagen uit een verse espresso en de dagelijkse Wordle uit de New York Times. Via bagel, power (fout, nog geen slok koffie genomen, de ‘e’ was geel, maar wel twee nieuwe letters) en drone kom ik uit op crone als enige mogelijkheid. Ik ken het woord niet en zoek het op. Het online Oxford woordenboek komt met ‘an ugly old woman’.

Wat?! Ik schrik ervan als ik het lees. Sinds ik zelf grootmoeder ben geworden, worstel ik soms nog wat met het accepteren van mijn opschuiven in generatie. De manier waarop hier ouder en lelijk automatisch aan elkaar gekoppeld worden, helpt niet. Als ik wat verder doorlees kom ik echter een andere betekenis tegen: crone komt blijkbaar van crown, en heeft te maken met wijsheid. Een crone was vaak een leidende persoon, vroedvrouw of genezeres. Dat voelt al een stuk positiever, en met een lichter gemoed loop ik naar mijn werkkamer en start de computer op.

Komt van uitstel afstel?

Het is een dag vol afspraken. Vrijdag is dé thuiswerkdag geworden voor velen, en in het kielzog daarvan ook de favoriete dag voor een coachsessie. Het eerste gesprek vandaag is met Rebecca. Ze werkt bij een groot marketingbedrijf, als teamleidster van een groep analisten. In het verleden zat haar korte lontje haar nog weleens dwars, ze reageerde vaak snel en scherp, en dat werd haar meestal niet in dank afgenomen. Dit is dan ook niet haar eerste werkgever. Via coaching op eigen initiatief wil ze beter leren omgaan met tegenslag en teleurstelling, en soepeler samenwerken. In een paar sessies hebben we al best veel besproken, zoals feedback geven en ontvangen, het effect van het delen met anderen wat voor haar belangrijk is, meer vertrouwen over en weer opbouwen, het Joharimodel. Ook gepasseerd zijn de stappen van emotionele intelligentie: waarnemen van je eigen emotie, niet meteen reageren vanuit een reflex, maar je eerst verplaatsen in de ander en dan pas reageren, met een gemeenschappelijk doel voor ogen.

Wat?! Ik schrik ervan als ik het lees Als ik de Zoom-sessie start, zie ik een vermoeid ogende, wat in elkaar gedoken Rebecca. Ze vertelt met een lichte trilling in haar stem dat ze een gesprek heeft gehad met haar leidinggevende. Een halfjaar geleden heeft hij gezegd dat het rond deze tijd een goed moment zou zijn om over haar bevordering te praten. Ze doet haar werk goed, heeft allerlei vernieuwende ideeën om kunstmatige intelligentie in te zetten in de analyses van verschillende bedrijven, en daardoor veel beter te kunnen voorspellen welke klanten met wat extra inzet langer vastgehouden kunnen worden. Ze is een sterspeelster in zijn team.

Maar nu ze die promotie opnieuw heeft aangekaart, zegt hij dat de tijden inmiddels wat veranderd zijn, er een reorganisatie aankomt en niemand van zijn divisie voor een bevordering in boom coaching magazine

• 51

aanmerking komt. Begin volgend jaar zal hij absoluut zijn best doen om die stap voor haar binnen te halen. Ze verdient het.

Maar Rebecca’s twijfel is groot. Waarom zal het over een halfjaar wel lukken? Wat moet ze doen?

Coach de spin, niet het web Ik voel haar teleurstelling en onzekerheid. Het zal heus wel goed komen, ze heeft veel in haar mars, maar het is niet aan mij om met tegeltjeswijsheid als ‘geduld is een schone zaak’ of een goed advies te komen. Zelfs samen een strategie uitdokteren om die bevordering alsnog veilig te stellen is niet de juiste aanpak. ‘Coach de spin en repareer niet het web’, hoor ik mijn docent John in gedachten zeggen. Dus vraag ik hoe het voor haar is, als ze zichzelf het verhaal aan mij hoort vertellen. En even later wat ze uit dit gesprek wil halen. ‘Ik wil een middenweg vinden, tussen boos worden, wat tot nu toe meestal gebeurt, en me bij de situatie neerleggen.’ Meteen denk ik aan een oefening over schaduwwerk. Juist als we onze ongewenste karaktertrekken blijven wegduwen, komen ze des te hardnekkiger op. Carl Jung. Ik zeg het niet hardop, met in het achterhoofd opnieuw woorden van John: gebruik geen jargon in je gesprek!

Waarom zal het over een halfjaar wel lukken?

Schaduwwerk We maken een lijst van alles wat ze associeert met boos worden, en daarna van alles wat er in haar opkomt als ze denkt aan zich ergens erbij neerleggen. Bij beide komen er na een tijdje zowel positieve als negatieve dingen op. En daarmee het besef dat ze altijd een keuze heeft. Daarna zoeken we naar termen voor boos worden en je ergens bij neerleggen die minder beladen zijn. Boos worden wordt dan simpelweg je duidelijk mening uitspreken, je teleurstelling uiten. Je bij iets neerleggen wordt geduld hebben. Ze kan op verschillende momenten haar insteek kiezen, beide kanten mogen er zijn, niets is per se goed of verkeerd. Er is ruimte voor allebei, op het geëigende moment. Vrijheid. Aan het einde van het gesprek beseft Rebecca opgelucht dat ze gewoon verder kan met het uitwerken van haar ideeën op het werk, en dat ze wil blijven doen wat nodig is. Vanuit haar gedrevenheid. Zelfs als er geen bevordering tegenover staat.

52 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

Een kwestie van geduld Bij het volgende gesprek vraag ik hoe het is gegaan. ‘Eigenlijk best goed. Na ons gesprek was ik supermoe, juist doordat de spanning van me afviel. Ik ben wat gaan koken en bakken, gewoon iets praktisch doen, dat was wat ik nodig had. En ’s avonds heb ik nog met mijn moeder gebeld. “Komt tijd, komt raad”, zei ze, en ik wist ineens heel zeker dat het inderdaad slechts een kwestie van geduld is. En natuurlijk van stug doorgaan met het verder ontwikkelen van mijn ideeën over hoe we alle nieuwe ai -instrumenten kunnen gebruiken.’ Ik applaudisseer inwendig voor haar moeder, die de zaak nuchter bekijkt, vertrouwen heeft, er een wijs spreekwoord tegenaan gooit, en op die manier haar kind steunt. En voor Rebecca, die blijft geloven in haar eigen innovaties en weet dat ze de goede dingen doet. Die rustig weet te blijven, omdat ze geleerd heeft beter met haar emoties om te gaan.

Aan het einde van het gesprek besluiten we samen om voorlopig te stoppen met de coaching. Ze zal bij me aan de bel trekken als ze daar zelf weer behoefte aan heeft. Ze is optimistisch over de toekomst.

Denken in zeven generaties Ondertussen blijven mijn gedachten over ouder worden me bezighouden. Ik zoek, lees, doe een mini-onderzoek. Ik stuit op het verschijnsel van de raad van ouderen bij de native Americans. Bij ieder besluit dat ze nemen wordt het effect ervan tot zeven generaties later meegewogen. Een originele vorm van inhoud geven aan het gezegde komt tijd, komt raad! Ik kom erachter dat tot op de dag van vandaag die besluitvorming nog steeds in ere wordt gehouden, onder anderen bij de Lakota.

Sterker nog, het gedachtegoed van deze regeneratieve benadering wordt zelfs actief verspreid in de wereld. Regenerative thinking, bij gebrek vooralsnog aan een goede Nederlandse vertaling. Met als belangrijke uitgangspunten dat je niet probeert orde te scheppen, maar naar mogelijkheden zoekt voor een betere oplossing voor alle betrokkenen. Dat je altijd naar het grotere plaatje kijkt in plaats van naar de losse onderdelen.

Dat er ruimte moet zijn voor verschillen in plaats van een one size fits all oplossing. Sterker nog, dat het erkennen van diversiteit en andere belangen juist leidt tot betere resultaten voor iedereen. En dat je altijd de lange termijn, volgende generaties, meeweegt in je besluiten. Wat we op kleine schaal doen, heeft altijd effect op het grotere geheel en de toekomst, omdat we daar zelf onderdeel van zijn.

De missing link

Vertrouwen in de toekomst

Het lezen hierover geeft me een gevoel van vertrouwen en rust, van vaste grond onder mijn voeten. Ik heb mijn missing link gevonden. Via het zevengeneratiedenken naar de regenerative benadering. De schakel tussen de betekenis van individuele coaching en mijn persoonlijke drijfveer om ook een verschil te willen maken op grotere schaal. Er gaat een nieuwe wereld voor me open, met het werk van denkers als Carol Sanford en Ben Haggard. Er blijkt zowaar in mijn eigen stad al 10 jaar lang een groep bezig te zijn die zich onder hun aanvoering zich in dit denken verdiept, en het zelfs al in een eigen coachpraktijk toepast. Als ik dát ontdek voel ik helemaal een nieuw enthousiasme opkomen. Ik pak de riem van de hond, om een extra lange ronde te lopen en alles wat te laten bezinken.

Thuisgekomen tolt mijn hoofd nog steeds. Ik voel een gedrevenheid die ik lang niet meer heb ervaren. Ben ik nu een wijze oude vrouw, of eindelijk weer als vanouds enthousiast voor iets waar ik me meer dan honderd procent voor wil inzetten?

Of is het allebei? Hoe het ook zij, met die regeneratieve benadering wil, of beter gezegd móét ik iets mee in de coaching.

Waarschijnlijk niet alleen, maar samen met anderen. Dit denken breder verspreiden, binnen de overheid, onder politici, wat zou dat kunnen opleveren! Of is dat juist oud en mechanisch denken, te veel uit op effectbejag? Er is er nog maar weinig in Nederland te vinden over dit onderwerp. Ik denk aan een presentatie, een boek, een training. Ideeën genoeg. Zelfs als er niemand is die het koopt, dan nog moet dit denken breder beschikbaar worden. Dit werk heeft de toekomst.

Van Koning Willem I tot aan de kroonprinses We lopen door de binnenstad. Bij de Raad van State komen we langs de glazen vitrine met bronzen beelden van alle koningen vanaf Willem I. Zeven generaties … Zou Willem I ooit bevroed hebben dat door de herinvoering van het koningschap zeven generaties later zijn achter-, achter-, achter-, achter-, achterkleindochter als een prinses opgesloten zit en haar paleis nauwelijks uit kan, alsof ze in een boos sprookje is beland? Of ligt de oorzaak van de huidige situatie al zeven generaties eerder, bij Johan de Vijfde van Nassau-Dillenburg, die in de zestiende eeuw een successieoorlog start? En wat is het gevolg van het gedrag van alle generaties daartussen, en de hamvraag: van het gedrag van onze eigen generatie?

Dit werk heeft de toekomst Dan gaat opeens de telefoon. Het is een van de kinderen, die zich zorgen maakt over een kleinkind. Af en toe zwaait er een peuterbeen diagonaal of loodrecht door het scherm, en kijkt er een stel ondeugende blauwe ogen naar me. Volgens mij valt het allemaal wel mee. Nadat ik het verhaal heb aangehoord, hoor ik mezelf dan ook geruststellend zeggen: ‘Joh, ik snap je zorgen.

Maar volgens mij komt het allemaal wel goed. Wacht nog maar even af. Komt tijd, komt raad!’

Tineke Mulder is online coach en gespecialiseerd in de begeleiding op het gebied van burn-out preventie en loopbaancoaching.

Met name werkzaam in de Verenigde Staten en Nederland. www.brightnowreikicoaching.com

boom coaching magazine

• 53

Boekentips

TAAL VAN AANDACHT VOOR VERANDERING Wil jij leren hoe je jouw gesprekspartner ‘tevoorschijn luistert’? In dit boek vol met praktijkvoorbeelden en oefeningen lees je hoe je dat aanpakt. Je vindt er talloze standaardvragen, die je meteen kunt gebruiken.

Michael Oskam, Madelon Sinnige | € 23,50

DE ROL VAN TIJD IN COACHING De tijdgids onderzoekt de talloze manieren waarop tijd betekenis heeft in het coachgesprek. Wat betekent tijd voor jou, als begeleider? Dit boek helpt je om met frisse ogen naar je vak te kijken en geeft je concrete handvatten om anderen te begeleiden op hun weg door het landschap van de tijd.

Joris Brenninkmeijer | € 23,50

e 2 HERZIENE EDITIE

DIRECT AAN DE SLAG MET ONLINE EN BLENDED BEGELEIDEN Dit standaardwerk heeft een stevig fundament in de wetenschappelijke theorie én staat vol praktische toepassingen. In deze herziene editie zijn de laatste ontwikkelingen op technologisch gebied opgenomen.

Anne Ribbers, Alexander Waringa | € 39,95

54 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

www.boom.nl/coaching

M I C H A E L OS K A M E N M A D E L O N S I N N I G E

lon Sinnige is fskundige. Ze werkt ndelijk projectleider Nederlandse ggz en ördinator bij GGZ nd. Daarnaast is zij Language-trainer.

C L E A N L A N G UAG E

el Oskam is aar van Oskam nisatieadvies. Hij is isatiepsycholoog en Language-trainer.

Boek

Michael Oskam en Madelon Sinnige

Michael Oskam, Madelon Sinnige, Clean language 192 blz, 1e druk, 2023, Boom Uitgevers Amsterdam, ¤ 23,50

CLEAN LANGUAGE Taal van aandacht voor verandering en groei

Stel je weleens een vraag waarvan je gelijk al bedenkt dat het geen goede vraag is? Tien tegen één dat deze vraag een eigen aanname, suggestie of vooroordeel bevat. We doen dit allemaal weleens, omdat we niet hebben geleerd hoe we op een ‘cleane’ of zuivere manier een gesprek kunnen voeren.

Clean Language maakt een opmars in Nederland. Deze effectieve methode biedt mogelijkheden om snel verandering op gang te brengen.

Wil jij leren hoe je jouw gesprekspartner ‘tevoorschijn luistert’? In dit boek vol met praktijkvoorbeelden en oefeningen lees je hoe je dat aanpakt. Je vindt er talloze standaardvragen, die ‘clean’ zijn en je meteen kunt gebruiken. Ook komt aan bod hoe je een gesprek kunt leiden zonder het inhoudelijk te sturen.

22-05-2023 10:41

Marion Veldboer

Nienke van Oeveren

Amber Zwartbol

Zelfstandig psycholoog bij GORT Coaching

Loopbaancoach en schrijfcoach bij Rondetafel coaching

Onderwijskundige bij een overheidsinstelling

Mijn aandacht werd vooral getrokken door de ondertitel van het boek: taal van aandacht voor verandering en groei. Clean Language leek me wat afstandelijk. Al lezende ontdekte ik dat niets minder waar is. Clean language filtert aannames en vooroordelen uit je vragen. Je luistert de ander naar voren.

De auteurs nemen je mee in welke houding belangrijk is als begeleider en de onderliggende principes van systemisch en uitkomstgericht werken. De link met positieve psychologie, familieopstellingen en hoe het past in andere communicatiemodellen vond ik verassend.

Na een overzicht van de verschillende categorieën Clean Language-vragen wordt dieper ingaan op het werken met Clean Language en de toepassing in de praktijk. Het boek is vlot en bondig geschreven, en biedt praktische toepassingen en verdiepingsmogelijkheden.

Het heeft mij als coach nieuwe perspectieven gegeven die ik direct kan toepassen in mijn praktijk om zo het gesprek op diepere lagen te voeren.

In coaching ben je altijd op zoek naar een snelle manier om de diepere gevoelslaag te bereiken. Clean language is daar een methode voor. Het doel van Clean language is de ander te helpen meer te ontdekken over zichzelf; het stellen van oordeelloze vragen staat hierin centraal. Michael Oskam en Madelon Sinnige hebben een zeer gestructureerd boek geschreven, vaste onderdelen per hoofdstuk, vier overzichtelijke delen. Het hele boek komt daardoor clean over.

De 24 basisvragen vormen de rode draad van dit boek. Met deze vragen en het herhalen van de kernwoorden van de cliënt komt deze tot een metafoor en tot inzichten in de (gewenste) situatie. Wat mij als schrijfcoach stoorde, zijn de ongrammaticale zinnen die deze methode soms oplevert. ‘En wanneer helemaal vast, wat voor vastzitten is dat?’

Gelukkig staan er zo veel voorbeelden in het boek dat je ziet dat de theorie wat losser toegepast kan worden om mooie coachingsgesprekken te krijgen.

8

7,5

Ik vind het boek geschikt voor iedereen die wil leren oordeelloos luisteren en doorvragen. In elke willekeurige context, zowel zakelijk als privé. Soms voelen de vragen wat gekunsteld aan, zeker ook omdat er weinig ruimte lijkt om te variëren in de vragen. De auteurs overtuigen mij dat de kracht van deze techniek zit in het steeds beter leren luisteren als facilitator, zodat je aanvoelt op welk deel van het gesprek je wilt verdiepen. Wanneer je dit kunt, zijn de variaties in vragen en de toepasbaarheid van de techniek eindeloos.

Het mooie aan Clean Language vind ik het bevragen van kenmerken, metaforen en locatie. Dit is wat mij betreft de grootste kracht: door de vaste structuur en de vaste vragenset kun je als facilitator goed inzoomen op soms terloops genoemde (bij)woorden of niet-concrete taal en daarmee je gesprekspartner helpen zijn gewenste verandering letterlijk in beeld te krijgen.

8

boom coaching magazine

• 55

Win tijd tijdens het coachen door samen te focussen 56 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

sergio van der pluijm

Als coach is het makkelijk om tijd te besteden aan iets dat voor je coachee minder relevant is.

Gelukkig is er al veel kennis over het vinden en behouden van de juiste focus in coachgesprekken.

In dit artikel deelt Sergio van der Pluijm zijn belangrijkste inzichten. Ook geeft hij enkele praktische tips om een betere, want gedeelde, focus te vinden in je coachgesprekken.

L

aatst coachte ik een vrouw met beginnende burn-outklachten. Ik neem je even mee naar het begin van het derde gesprek. Ze vertelt me over een lastig dilemma waar ze mee zit. Ik vraag wat door om haar beter te begrijpen en ze geeft wel antwoord, maar ik merk ook een zekere stroefheid in het gesprek.

Terwijl ze vertelt, vraag ik me af wat die stroefheid zou kunnen betekenen. Opeens realiseer ik me dat dit dilemma totaal losstaat van haar oorspronkelijke coachvraag. Dat was namelijk: ‘rust vinden, nieuwe energie opdoen en leren loskomen van mijn sterke neiging tot pleasen’.

Zodra ze even stil is, vraag ik haar of ze eigenlijk wel onze kostbare tijd aan dit dilemma wil besteden en haar antwoord luidt: ‘Nee, liever niet. Ik wil eigenlijk terug naar het oorspronkelijke thema, want hier kom ik zelf wel uit.’ Ik ben blij met haar eerlijkheid. En even later kunnen we zelfs hartelijk lachen om het feit dat ze mij misschien ook wel een beetje aan het pleasen was, door braaf antwoord te geven op de onhandige vragen die ik stelde …

Wat we kunnen leren van effectieve therapeuten Dit voorbeeld laat mooi zien hoe gemakkelijk je als coach tijd besteedt aan iets dat voor je coachee niet of minder relevant is.

En aangezien je tijd samen per definitie schaars en dus kostbaar is, loont het enorm de moeite om je te bekwamen in de vaardigheid ‘focussen’ zoals dit onder andere bij motiverende gespreksvoering wordt beoefend.

Ze was mij misschien ook wel een beetje aan het pleasen Ook de psychologen en therapeuten William Miller en Theresa Moyers benadrukken dit in hun prachtige boek Effective psychotherapists (2021).

Drie mogelijke situaties rondom het vinden van de juiste focus Soms is de focus van begin af aan helder. Stel dat jij mensen begeleidt met overgewicht, burn-outklachten of een verslaving. Dan snapt iedereen die bij jou naar binnen stapt wat de globale focus van het gesprek zal zijn. Natuurlijk kun je dan nog steeds van mening verschillen over de ernst van het probleem, de beste aanpak, het tijdspad en dergelijke, maar de globale richting is helder.

Soms is het echt even zoeken naar de juiste focus, bijvoorbeeld als er meerdere problemen spelen. Of als één probleem meerdere gedragsveranderingen vraagt. De dame uit het voorbeeld hiervoor had beginnende burn-outklachten. We vermoedden beiden een verband met haar perfectionisme en sterke neiging tot pleasen. Ook vond ze heel veel dingen interessant en wilde ze zich graag verder ontwikkelen. Daar kwam bij dat ze zowel een veeleisende baan had als een veeleisende partner.

Ten slotte twijfelde ze enorm over het wel of niet invulling geven aan haar kinderwens. Je begrijpt dat deze situatie vraagt om het maken van een keuze: wat heeft als eerste prioriteit?

Soms zijn doelen conflicterend. Een nog grotere uitdaging doet zich voor wanneer de doelen van de coach en coachee conflicterend zijn. Een bekend voorbeeld uit de medische context is dat iemand bepaalde gezondheidsklachten heeft die gelinkt zijn aan overmatig alcoholgebruik. De arts ziet dit verband en wil graag het probleem bij de wortel aanpakken. De patiënt wil slechts van de klachten afkomen. Dit vraagt naast medische expertise veel van de gespreksvaardigheden van de arts. Gelukkig worden steeds meer artsen getraind in zaken als motiverende gespreksvoering en shared decision-making.

Nu de uitdaging helder is, geef ik je graag zeven tips om tot een gedeelde focus te komen.

boom coaching magazine

• 57

Voeding

Tip 1: Vind de ‘sweet spot’ tussen volgen en sturen Een mooi oosters gezegde luidt dat een snaar enkel muziek kan voorbrengen onder de juiste spanning. Als hij te strak staat, dan knapt-ie en als hij te slap gespannen is, dan klinkt het nergens naar. Hetzelfde geldt eigenlijk voor het vinden van focus in coachende gesprekken. Als je té sturend of dwingend bent, dan geef je te weinig ruimte aan de autonomie van de coachee.

Waarschijnlijk roep je dan alleen maar ‘weerstand’ op. En als je pech hebt, dan ‘knapt’ jullie relatie zelfs!

Als je daarentegen té volgend bent en ‘met alle winden meewaait’, dan is de kans groot dat het gesprek alle kanten op gaat.

Wees dan niet verbaasd als de coachee te weinig nut ervaart en afhaakt (zichtbaar of onzichtbaar). Er blijkt een sweet spot te zijn tussen volgen en sturen. In motiverende gespreksvoering noemen we dat ‘gidsen’, wat inhoudt dat zowel coach als coachee invloed kan uitoefenen op de focus van het gesprek.

Gezondheid Zingeving

Financiën

Stress

Tip 2: Zie focussen als een doorgaand, gezamenlijk proces Uiteraard is het vinden van een gedeelde focus in het begin van een coachtraject extra belangrijk, maar daar stopt het zeker niet. Het leven gaat immers verder tijdens een coachtraject en er kunnen allerlei nieuwe, onverwachte dingen gebeuren op het levenspad van de coachee. Soms vragen die dingen echt even om voorrang, bijvoorbeeld als de emoties hoog oplopen of als er sprake is van een crisis. En soms is een empathische luisterreactie van jouw kant voldoende, waarna je terug kunt naar de oorspronkelijke focus. En bij twijfel kun je gewoon even kort overleggen wat er op dat moment om voorrang vraagt. De kunst is dus om regelmatig bij elkaar te checken of de focus nog voor beide partijen ‘klopt’ en om bij te sturen als dit niet het geval is.

Tip 3: Maak de opties visueel met een ‘bubble-sheet’ Een beproefde manier om focus aan te brengen wanneer er veel thema’s spelen, is middels een ‘bubblesheet’. Je ziet een voorbeeld hiervan in de figuur. Het fijne hiervan is dat je samen van een afstandje kunt kijken naar wat er allemaal speelt. Afstand geeft overzicht en vervolgens kun je samen een weloverwogen besluit nemen over wat nu voorrang heeft. Tip: zorg dat er altijd wat bubbles leeg blijven zodat je de coachee ruimte kunt geven om zelf met nieuwe thema’s te komen.

Als je té sturend bent, dan geef je te weinig ruimte aan de autonomie van de coachee 58 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

Figuur: Agendasetting met een bubblesheet

Tip 4: Besef dat je soms neutraal moet zijn en soms niet Wanneer er sprake is van een ongezonde, risicovolle of destructieve leefstijl, dan mag je er in principe van uitgaan dat de coachee naar jou toekomt om hierin stappen te zetten. Vanuit motiverende gespreksvoering gaan we dan doorgaans op zoek naar verandertaal. Met andere woorden: in plaats van de coachee iets voor te schrijven proberen we ‘zelfmotiverende uitspraken’ te ontlokken. Toch kunnen zich ook situaties voordoen waarin neutraliteit geboden is. Stel je voor dat bovengenoemde vrouw met burn-outklachten overweegt om de relatie met haar veeleisende partner te beëindigen. Het kan best zijn dat je als coach van binnen een voorkeur voelt voor deze optie, maar uiteindelijk is het een heel persoonlijke keuze die de persoon zelf zal moeten maken. Jij gaat dan dus niet over de inhoud van het besluit, maar je kunt de ander nog steeds helpen om een eigen besluit te nemen.

Tip 5: Besef dat ‘het nemen van een besluit’ een focus op zichzelf kan zijn Stel dat je spreekt met iemand die twijfelt over wel of niet uiting geven aan een kinderwens. Ook hier is neutraliteit geboden. Hierbij is het de kunst om in gelijke mate aandacht te geven aan beide opties en de antwoorden die je krijgt zo neutraal mogelijk samen te vatten. Je mag erop vertrouwen dat je

Alcohol Roken Tip 7: Benadruk en ondersteun zo veel mogelijk de autonomie van de ander

Sociale contacten Medicatie

?

Beweging ?

Of we nu willen of niet: we zullen moeten accepteren dat mensen autonome wezens zijn. Miller en Moyers (2021) schrijven hierover: het erkennen van de autonomie is zowel effectief als ‘waarheidsgetrouw’. Wat we ook doen als coach, zorg- of hulpverlener, uiteindelijk bepalen mensen zelf of ze zich openstellen voor onze begeleiding. Het goede nieuws is dat wanneer we bereid zijn om de autonomie van coachees te erkennen, we hier heel veel goodwill en vaak een prettige samenwerking voor terugkrijgen. Een simpele tip hierbij is om dit regelmatig uit te spreken (en het te menen): ‘Wat ik ook zeg, onthoud alsjeblieft dat jij zelf bepaalt wat je ermee doet. Het gaat immers om jouw leven en hoewel ik je het beste gun, jij beslist!’

Wat we ook doen als coach, mensen bepalen zelf of ze zich openstellen voor onze begeleiding coachee tijdens het verwoorden van diens overwegingen zelf begint te voelen wat het zwaarst weegt. Wellicht kan waardenonderzoek hier ook helpen om uiteindelijk een besluit te nemen. Maar let op: zorg dan wel dat dit proces gebaseerd is op hun eigen waarden en niet op de jouwe!

Tip 6: Wees bereid om te onderhandelen over de focus als daar een goede reden voor is Soms komen coachees met een doel waar je welbeschouwd niet in mee kunt gaan. In act (acceptance and commitment therapy) maken we bijvoorbeeld onderscheid tussen emotionele doelen en gedragsdoelen. Emotionele doelen zijn – hoe begrijpelijk ook – geen goede doelen om in mee te gaan.

Het gedrag dat hopelijk tot die gewenste emotionele toestand zal leiden is wél bruikbaar als doel. Dus als een coachee nogal somber is en zegt ‘ik wil me weer gelukkig voelen’, dan kun je als volgt doorvragen ‘Dat is heel begrijpelijk … en stel dat jij je binnenkort inderdaad weer wat gelukkiger voelt … en ik zou je bijvoorbeeld laten filmen tijdens een goede week … Wat zie ik jou dan allemaal doen?’ Hopelijk komt hierop een antwoord als: ‘Dan zie je me elke dag wandelen en een goede vriendin opzoeken en misschien wel vrijwilligerswerk doen …’ Laten dit nu net de dingen zijn waarvan de positieve psychologie zegt dat een mens er gelukkiger door wordt …

Samenvatting Als je geen heldere focus hebt in je coachgesprek, kun je gemakkelijk kostbare tijd verliezen door te vragen naar zaken die voor de coachee geen prioriteit hebben. Als we niet oppassen brengen we daarbij zelfs ongemerkt onze eigen belangen of stokpaardjes in. Het is dan ook de kunst om ‘samen focussen’ te zien als een noodzakelijk proces in ieder coachtraject. En zelfs aan het begin van ieder gesprek kun je weer even samen onderzoeken wat er op dat moment prioriteit heeft. Gelukkig zijn er eenvoudige tips en strategieën om te zorgen dat je als coach het gesprek leidt in de juiste richting. En helaas is dat niet altijd de richting die je zelf in je hoofd had …

Sergio is oprichter van Bureau Bewezen Effect en maakt als schrijver, trainer en coach drie evidence-based methoden uit de positieve psychologie toegankelijk voor een breed publiek: motiverende gespreksvoering, oplossingsgericht coachen en ACT. Over elk van deze methoden schreef hij een toegankelijk boek in de serie Coachen 3.0. Momenteel schrijft hij aan een boek over wat effectieve coaches anders doen dan … je raadt het al.

boom coaching magazine

• 59

De potentie van ongeduld

60 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

monique verhoeven

Waarom wachten tot morgen als het vandaag kan? Als er een generatie is waarvoor dit geldt, is dit generatie Z. Monique Verhoeven coacht jonge leiders en ziet hoe we van hen kunnen leren hoe we de tijd optimaal kunnen benutten.

I

k zat met een groep jonge leiders aan tafel. We spraken over hun ambities, doelen en plannen. Een wereld aan mogelijkheden ligt aan hun voeten. Met een enorme drive maken ze hun entree in organisaties en binnen de kortste keren lopen ze aan tegen een muur van frustratie. Eindeloze vergaderingen, langdurige besluitvormingsprocessen en seniore managers die willen dat ze de tijd nemen om stap voor stap het gebaande pad op de hiërarchische ladder bewandelen.

communiceren via moderne digitale kanalen. En ze willen ook dat die ene vergadering die ze niet hebben bijgewoond later wordt samengevat in een WhatsApp- of Slack-bericht. Ze zien geen reden waarom een besluitvormingsproces maanden zou moeten duren wanneer het met de juiste tools en technologie veel sneller kan. Hun standpunt is niet alleen gericht op snelheid, maar ook op effectiviteit.

Generatie Z heeft haast

Deze jonge leiders hebben begrepen dat tijd niet alleen een meting is van uren en minuten, maar ook van kansen. Elke dag die voorbijgaat zonder actie is een gemiste kans om verder te groeien en impact te maken. Ze willen niet dat de klok verder tikt terwijl ze wachten. Waarom de tijd verspillen als je een verschil kunt maken?

‘Er is tijd genoeg’, krijgen ze steeds te horen van generaties boven hen. Maar zelf voelen zij dit anders. Ze hebben gemerkt wat de impact op hun leven is als alles tot stilstand komt. Zij willen beweging. Ze realiseren zich dat dit leven een deadline heeft en willen alles eruit halen. Deze generatie heeft haast, en juist deze perceptie van tijd biedt ons waardevolle lessen.

Kansen

We kunnen veel leren van hun drang naar efficiëntie, onmiddellijke actie en het uitdagen van de status quo. Generatie Z heeft begrepen dat de tijd een kostbaar goed is dat je niet zomaar kunt verspillen. Terwijl eerdere generaties wellicht jarenlang in eenzelfde functie werkten voordat ze zelfs maar dachten aan een volgende stap, willen deze jonge leiders niet jaren wachten voordat ze impact kunnen maken. Ze willen verandering zien gebeuren en wel nu. Als er ooit een generatie was die de uitdrukking ‘waarom wachten tot morgen als het vandaag kan’ serieus nam, dan is het deze wel! Dit ongeduld heeft de potentie om organisaties in een snel veranderende wereld wendbaarder te maken.

Ze willen verandering zien gebeuren en wel nu

Tijd is kostbaar

Generatie Z heeft een andere perceptie van tijd, maar dat betekent niet dat ze het belang van duurzaamheid en langetermijndoelen over het hoofd zien. Integendeel, ze begrijpen dat het snel behalen van resultaten niet ten koste mag gaan van de toekomst. Ze zijn zich bewust van hun ecologische voetafdruk en willen duurzame veranderingen tot stand brengen die organisaties op de lange termijn zullen versterken.

Deze jonge leiders hebben niet alleen begrepen dat tijd kostbaar is, maar ook dat technologie een geweldig hulpmiddel is om het meeste uit die tijd te halen. Ze zijn opgegroeid in een tijd waarin smartphones sneller reageren dan sommige collega’s op e-mails. In plaats van ellenlange vergaderingen bij te wonen, pleiten ze voor efficiëntie. Ze willen kort en krachtig

Begrijpen ze dan niet dat sommige processen tijd nodig hebben? Dat bepaalde beslissingen niet overhaast moeten worden genomen? Ze begrijpen het wel, maar ze zien ook dat vertraging vaak voortkomt uit bureaucratische rompslomp en overbodige complexiteit. Ze pleiten niet voor roekeloze besluitvorming, maar voor een slimmere benadering van tijd. Ze willen dat organisaties inzien dat tijd efficiënter kan worden gebruikt zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit van beslissingen.

Duurzame verandering

boom coaching magazine

• 61

EEN ANTROPOLOGISCHE KIJK OP ‘NORMAAL’

Hoe vaak had jij vandaag al een oordeel over iets? Over iets dat je raar vond, of ongewoon? Da’s gek neemt je mee op reis en laat je met de blik van een antropoloog kijken naar de wereld, naar de zorg, naar werk en naar relaties tussen mensen. Dan VOORINTEKENPRIJS blijkt dat ‘normaal’ soms best gek is, T/M 12.01.2024 en ‘gek’ soms behoorlijk normaal.

€ 29.50

Danielle Braun | € 32,50

www.boom.nl/coaching

Terwijl de jonge leiders aan tafel hun visie deelden, besefte ik dat we hun perceptie van tijd niet moeten veroordelen. We kunnen juist van hen leren hoe we de tijd optimaal kunnen benutten, zonder afbreuk te doen aan kwaliteit en duurzaamheid. Deze leiders dagen ons uit om slimmer te werken, effectiever te communiceren en te innoveren in een snel tempo.

Het is alsof ze constant worden voortgedreven door een turbomotor. En dat is een unieke kracht die juist mogelijkheden biedt. Ze hebben het potentieel om organisaties te stimuleren om te innoveren en te evolueren in het tempo dat de moderne wereld vereist. De vraag is hoe we hun waardevolle perspectieven kunnen omarmen.

62 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

Monique Verhoeven is Executive en GenZ coach.

Ze snapt de perspectieven van verschillende generaties en weet een brug te slaan zodat er meer begrip en dialoog ontstaat. Ze ondersteunt teams en organisaties in hun ontwikkeling om hun zone of Genius ontdekken waardoor ze hun volledige potentieel benutten.

De favoriete werkvorm van...

Jenny Blaauwbroek De ACT-matrix ‘Wat een geweldig mooi gedachtegoed, dacht ik toen in aanraking kwam met act en ProSocial. Dit wilde ik toepassen in groepen. De ProSocial-opleiding heb ik online bij de grondlegger Paul Atkins gevolgd.’ Inmiddels traint Jenny Blaauwbroek groepen en professionals in act en ProSocial. Haar favoriete werkvorm is de act-matrix. ‘Deze geeft heel snel inzicht in gedrag als reactie op gedachten en emoties. Wat doe je als er een gedachte voorbij komt?’

Met haar coachee vult ze de matrix in. ‘Een coachee had bijvoorbeeld angst voor conflicten en daardoor vermeed hij contacten.

Met de matrix kwamen we er snel achter dat hij juist behoefte heeft aan verbinding. Hij reageerde op de angst door zich terug te trekken, met als resultaat dat hij eenzaam werd en geen verbinding ervoer. Het omgekeerde gebeurde dus.’ Dit ziet Jenny vaak, en de matrix kan daardoor een enorme eyeopener zijn. ‘Wanneer je de matrix invult, kom je heel snel met je coachee tot de kern.

Vervolgens gebruik ik act-interventies om verder te gaan.’ Jenny gebruikt de matrix ook graag met teams. ‘De sfeer verandert in zo’n team, er zijn minder oordelen.’

leert dat je je gedachten niet hoeft te volgen en dat alle emoties er mogen zijn. Deze manier van samenwerken verspreidt zich als een olievlek in de organisatie, prachtig.’

Dat Jenny vol is van de act-matrix blijkt ook uit het boek dat ze samen met Matthijs Steeneveld schreef. In Teamkracht met Prosocial komt de matrix een aantal keer voor. ‘We hebben ’m ook zelf gebruikt toen ik merkte dat de redactieslag van Matthijs bij mij het gevoel triggerde: Ik doe het niet goed. Omdat hij me wél mocht corrigeren, hebben we ervoor gekozen geen wijzigingen bij te houden in Word. Zo konden we samen het boek afmaken.’

De kern van deze werkvorm is dat hij laat zien dat de oplossing in het gedrag zit. ‘Je hebt geen controle over je binnenwereld, maar wél over je gedrag. Dus neem één ademteug om te bepalen hoe je wilt reageren: links om weg te willen van ongewenste gedachten en emoties of rechts vanuit je hart naar de gedeelde purpose.’

(NvO)

‘ Ieders behoeften erkennen én samenwerken aan een gemeenschappelijk doel’ Psycholoog Kevin Polk ontwikkelde de act-matrix. Deze bestaat uit vier vlakken waarbij de onderkant staat voor de binnenwereld, gedachten en emoties en de bovenkant voor gedrag dat je bij wijze van spreken kunt filmen. De rechterkant staat voor dat waar je naartoe wilt en links dat waar je minder van wilt. Bij ProSocial wordt de matrix gebruikt bij de acht kenmerken van een effectief team, waarvoor Elinor Ostrom de Nobelprijs ontving.

Dat de toepassing van ProSocial kan leiden tot een andere werksfeer, laat een revalidatieteam zien dat Jenny begeleidt. ‘De medewerkers hebben bij mij een workshop gevolgd; ze willen nu ProSocial zelf kunnen toepassen en overdragen. “Zo willen wij omgaan met elkaar”, zeggen ze: prosociaal gedrag tonen, dus ieders behoeften erkennen én samenwerken aan een gemeenschappelijk doel. Je

boom coaching magazine

• 63

Netjes op papier

marloes jobing

Marloes Jobing werkt in het onderwijs en weet inmiddels dat het plannen voor veel studenten een uitdaging is. Maar met een beetje coaching kunnen ze een eind komen.

64 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

B

egin periode 1 zat ik met een tweedejaarsstudente om de tafel voor een coachgesprek. ‘Mevrouw ik heb echt uw hulp nodig, anders gaat het weer hetzelfde als afgelopen jaar en dat wil ik echt niet nog een keer.’

Ik vroeg haar waar mijn hulp dan uit zou moeten bestaan.

Ze keek me recht aan en zei: ‘U moet met mij een planning maken zodat ik alle beroepsproducten binnen de termijn kan inleveren en ook wat ik van vorig jaar nog open heb staan.’

Oké, dacht ik, deze dame heeft nog iets te leren. Ik vroeg haar hoe en tot welke week de planning gemaakt zou moeten worden, waarop haar antwoord was dat ik dat beter zou weten dan zijzelf. Hmm … zou ze graag willen dat ik ook de beroepsproducten voor haar maak?

Ik sprak met haar af dat ze de volgende week een lijst zou meenemen met alles wat ze nog moet maken/inleveren, en dat ze zelf zou gaan bedenken over hoeveel weken ze dit wilde uitsmeren. Die week daarop stapte ze kordaat het lokaal binnen. Nog voordat ik iets kon zeggen stak ze van wal dat ze alles in beeld had op haar mobiel in foto’s en of ik bij de betreffende docenten de beroepsproducten van deze periode wilde opvragen. Toen ik geen antwoord gaf bond ze wat in en kwam het woord ‘alstublieft’ om de hoek. Nadat ik had gevraagd hoe het met haar ging, begon ze wat te stotteren en zag ik haar lip trillen. Ik besloot maar even af te wachten wat er zou komen en inderdaad begon ze te vertellen dat de druk te hoog is, ze geen tijd genoeg heeft voor school, bijbaan en ook nog sporten. En thuis verloopt ook niet alles vlekkeloos.

Wat wil je nu? Beginnen met een planning of liever praten over alles wat je erbij hebt?

‘Zo, dat is heel wat’, zei ik. ‘Wat wil je nu? Beginnen met een planning te maken of liever over alles wat je erbij hebt praten?’

Ze keek me verbaasd aan. ‘Ik kom hier toch voor een planning?’ zei ze. Toen ik had uitgelegd dat een planning geen zin heeft als er te veel ‘ruis’ is, keek ze stilletjes voor zich uit. ‘Mag ik dan met u praten en de volgende keer een planning maken?’, vroeg ze. ‘Ja, dat mag zeker. Op één voorwaarde’, zei ik. ‘Ik wil dat je alles wat je op je foto’s op je mobiel hebt staan netjes op papier zet.’ Ze knikte, maar vroeg niet waarom. Toen ik zei dat ik ook graag wilde dat ze een agenda bij mij zou halen werd

haar nieuwsgierigheid te groot. Ze vroeg toch even ‘Waarom?’

‘Omdat een planning dan overzichtelijk wordt en in de weken weggezet kan worden’, was mijn antwoord. Ze beloofde alles te doen, waarna we nog even over haar drukke activiteiten praatten en over hoe ze misschien toch keuzes zou kunnen maken om meer tijd voor school te maken.

De keer daarop kwam ze rustig binnen met agenda en overzicht op papier. Ik gaf haar een complimentje en zag haar glimlachen.

We liepen samen de lijst langs en ik gaf haar een format met de kolommen ‘wat’, ‘wanneer’, ‘tijd’ en ‘waar’ erop. We begonnen met een planning voor één week, waarbij ik haar steeds vragen stelde om inzichtelijk te krijgen hoe groot de opdracht zou zijn, hoeveel tijd het ongeveer zou kosten en waar en wanneer ze ermee aan de slag zou gaan. Zo kwamen we ook op de tussenuren terecht. ‘Wat doe je met die tijd?’, vroeg ik haar. Ze vertelde dat ze dan altijd in de kantine zaten en beetje op hun mobiel spelletjes deden. Ze keek me ineens aan en zei uit zichzelf dat ze dan misschien beter aan het werk kon gaan. Maar dat ging ze niet ieder tussenuur doen, hoor! Ik moest lachen en zei dat ik dat ook helemaal niet verwachtte. Uiteindelijk was de planning voor komende week klaar en zowel in het format als in haar agenda genoteerd. Ik hoorde een diepe zucht waarop ik vroeg waarom die zucht was. ‘Ik ben blij dat dit nu klaar is, maar wat als het niet lukt?’, vroeg ze. ‘Wat denk je zelf?’, vroeg ik, waarop ze antwoordde dat ze dan waarschijnlijk niet verder bij mij zou mogen … Ik kon haar geruststellen dat dit niet het geval zou zijn. Ik legde haar uit dat we dan zouden kijken waarom het niet lukte en wat we moeten aanpassen voor de weken daarop. Ik zag de opluchting op haar gezicht en gaf haar nog mee dat ze nu ‘zelf’ de planning had gemaakt en daar trots op mocht zijn! Na een lach en een ‘tot volgende week!’ liep ze de deur uit, mij achterlatend met een dubbel gevoel. Ze moest eens weten hoe het met mijn persoonlijke (soms chaotische) planning en tijdsdruk is …

Marloes Jobing-Westen werkt als mbo-docent bij de richting pedagogisch werk/onderwijsassistent en is daar ook intern begeleider/coach studenten Passend Onderwijs. Daarnaast is ze (beroeps) coach, coacht ze collega-docenten bij het PDGtraject en is ze teamcoach en onderwijsexpert.

boom coaching magazine

• 65

Boekentips

VAN EIGENBELANG NAAR BETEKENISVOL SAMENWERKEN Een aanrader voor mensen die bouwen aan betekenisvolle samenwerking zoals teamcoaches, leidinggevenden, HR, besturen, commissies en actieve groepsleden.

Jenny Blaauwbroek en Matthijs Steeneveld | € 24,95

DÉ COACHMETHODE VOOR EEN SUCCESVOL LOOPBAANTRAJECT AAN DE SLAG MET PROFESSIONELE IDENTITEIT IN BEROEP EN OPLEIDING

Je vindt in dit boek handvatten om coachees effectief te helpen in de zoektocht naar werkgeluk terwijl de regie en verantwoordelijkheid bij de coachee blijft. Het maakt loopbaancoachen leuker én makkelijker.

Maarten Gulickx en André Lollinga | € 24,95

Stevig (leren) staan bespreekt helder en beknopt de theorie over professionele identiteit, beroepsidentiteit, ontwikkelidentiteit en leiderschapsidentiteit.

Manon Ruijters, Gerritjan van Luin, e.a. | € 33,95

66 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

www.boom.nl/coaching

mbinatie van off- en online heorie én staat vol praktische hing besproken. Ook wordt lligentie (AI) en wat dit or duurzaam ontwikkelen ediënten van e-coaching en and, frequente contactmoecten van schrijven.

en van de coach. E-coaching kelen. Daarnaast biedt dit blended trajecten, inclusief

gebied opgenomen. Ook zijn t opleiden van e-coaches en het boek.

bbers is arbeids- en organisaoloog en executive coach en me ervaring als hr-professional, ner en leiderschapsontwikkexander Waringa is arbeids- en tiepsycholoog en conceptelaar en heeft ruime ervaring ontwikkelen van technologie ersteuning van professionele ontwikkeling. Beide auteurs zijn er en directeur van UNLOQ: ve people development.

Anne Ribbers, Alexander Waringa, E-coaching Anne Ribbers en Alexander Waringa E-COACHING

nter worden ingericht. Zo m helpen met hun ontwikke-

Boek

Anne Ribbers en Alexander Waringa

256 blz, 2e herziene editie, 2023, Boom Uitgevers Amsterdam, ¤ 39,95

SIEF INCLU ot coachb iRobin

E-COACHING Direct aan de slag met

online en blended begeleiden

tweede herziene editie 25-09-2023 12:38

Dit standaardwerk over e-coaching en blended coaching (een combinatie van off- en online coaching) heeft een stevig fundament in de wetenschappelijke theorie én staat vol praktische toepassingen. In dit boek worden de verschillende typen e-coaching besproken. Ook wordt uitgebreid stilgestaan bij coaching via chatbots en artificiële intelligentie (AI) en wat dit betekent voor het coachvak. Alle ingrediënten van e-coaching en blended coaching komen aan bod. Dit zijn onder andere coachen op afstand, frequente contactmogelijkheden, de kracht van sociale anonimiteit en de helende aspecten van schrijven. In deze herziene editie zijn de laatste ontwikkelingen op technologisch gebied opgenomen.

Deze vorm van online begeleiding vraagt om nieuwe vaardigheden van de coach. Dit boek brengt die vaardigheden in kaart en helpt de lezer deze te ontwikkelen. Daarnaast biedt het concrete handvatten voor het vormgeven en uitvoeren van blended trajecten, inclusief een compleet uitgewerkt voorbeeld van een online coachtraject.

Ria van Dinteren

Suzanne van Leeuwen-Monteiro

Rik Smale

Eigenaar van Breinwerk BV

Voormalig oprichter SCM communicatie en loopbaanadvies

Coach en trainer

Ben ik nog in beeld? Enfin, we kennen de voorbeelden nog wel. In het midden van de coronapandemie was er een enorme behoefte aan digitale begeleidings- en coachtools. Ik stuitte toen op het boek van Ribbers en Warringa. In het woud van tips stak dat boek er met kop en schouders bovenuit. En dat geldt ook voor deze tweede druk. Onderbouwd door theorie is het een doorwrocht boek met ook een praktisch karakter: meteen aan de slag dus. Hierin ook veel bekende zaken zoals het door hen ontwikkelde abc-model, maar ik was natuurlijk vooral benieuwd naar de nieuwe inzichten.

Bij de nieuwe technieken zit ook mijn enig kleine minpuntje voor dit boek. Er wordt te weinig een koppeling gemaakt met de theoretische onderbouwing en modellen in de rest van het boek. Maar al met al blijft het een supermooi boek!

Dus eindconclusie is nog steeds: onmisbaar boek voor de allround begeleider.

In mijn werk als coach en loopbaanadviseur maak ik geregeld gebruik van e-coaching omdat ik het belangrijk vind dat klanten snel, effectief en resultaatgericht antwoord krijgen op hun vragen.

Omdat ik al enige jaren ervaring heb met e-coaching, heeft het boek mij niet heel veel nieuwe inzichten gegeven. Het heeft echter wel alles goed in kaart gebracht en het geeft handvatten om e-coaching nog praktischer toe te passen. Het zijn voor mij de puntjes op de i.

Voor beginnende e-coaches is dit boek zeker een aanrader. De toepassing van het ABCmodel in de communicatie tussen coachee en coach wordt duidelijk beschreven. Het uitgewerkte e-coachingtraject geeft een goed beeld over hoe zo’n traject eruit kan zien.

Dit boek is een compleet naslagwerk waarin verschillende vormen van e-coaching aan de orde komen. Het boek is toegankelijk geschreven en heeft mijn creativiteit iets aangescherpt.

8,5

Ik stond al positief tegenover e-coaching, na het lezen van dit boek ben ik nog enthousiaster geworden. Het grote voordeel is dat coaching op deze manier plaats- en tijdonafhankelijk is. Dat past helemaal in de tijdgeest van nu. We willen alles on demand.

Onze boodschappen, films en muziek bijvoorbeeld. Waarom coaching dan niet?

Ik vind dat het boek prettig leest en een fijne opbouw heeft. In deel 1 worden verschillende typen e-coaching besproken. Deel 2 is gericht op het toepassen van e-coaching en deel 3 bevat een uitgewerkt voorbeeld van een e-coachtraject. Door de praktische voorbeelden krijg je als lezer inzicht in de manier waarop je een e-coachtraject kunt opbouwen. Ook word je uitgedaagd om kritisch na te denken over je eigen grenzen, bijvoorbeeld de tijd waarop jij beschikbaar wilt zijn. Ben je coach en wil je starten met e-coaching, dan is dit boek wat mij betreft een aanrader.

8,5 7 boom coaching magazine

• 67

Heb oog voor de tijd 68 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

foto: ronnie zeemering

interview met joris brenninkmeijer

Interview

Joris Brenninkmeijer is coach, psycholoog en was – al blijft hij daar heel bescheiden onder – ooit bijna grootmeester in het schaken. In september verscheen zijn boek De tijdgids.

Een zeer onderhoudend én fascinerend boek dat je een frisse blik op de tijd verschaft. De rol van tijd in coachingsgesprekken, maar zeker ook daarbuiten, want tijd werkt overal door.

Bij het ontstaan van dit boek speelde - je gelooft het of niet – een gebrek aan tijd een rol. Joris begon zich in het ongrijpbare fenomeen te verdiepen en stuitte op een schat aan informatie: ‘Tijd is overal aanwezig en tegelijkertijd zo mysterieus en ongrijpbaar. Het onderwerp is me gaan fascineren.’

Tekst: Hedda Treffers

Ik heb je boek met vreselijk veel plezier gelezen en begon zelf heel anders tegen de (en mijn!) tijd aan te kijken. Was het schrijven voor jou net zo’n plezierige bezigheid als het lezen voor mij?

‘Zeker. Ik heb het met heel veel plezier geschreven. Het grappige is dat het bij toeval is ontstaan. Ik was gevraagd om voor het Tijdschrift voor Coaching iets te schrijven over tijd. Dit kreeg ik niet van de grond dus ik belde de redacteur en zei: “Ik heb eigenlijk niet zoveel tijd, haha.”

De redacteur hield echter vriendelijk vast aan onze afspraak en toen ik toch begon met schrijven greep het thema me helemaal.

Ik ontdekte hoe ongelooflijk veel facetten tijd heeft: tijdens een coachingsgesprek, maar ook daarbuiten natuurlijk. Het is een mysterieus en ongrijpbaar fenomeen, maar tegelijkertijd heel praktisch. Je kunt als coach met allerlei tijdsaspecten heel concreet aan de slag in het gesprek. Bijvoorbeeld tempo, tijdsverloop of timing, om er enkele te noemen. Ik ben er een jaar lang heel intensief mee bezig geweest om dat uit te zoeken en dat heeft geresulteerd in dit boek.’

Het woord ‘tijd’ komt heel veel in vaste Nederlandse uitdrukkingen voor, zo constateer je in je boek. ‘Komt tijd, komt raad’, ‘Tijd is geld’, ‘Met de tijd meegaan’. Opvallend eigenlijk…

‘Ja hè, de Nederlandse taal is vergeven van de uitdrukkingen met tijd. Dat geeft aan hoe een grote rol tijd speelt en tegelijkertijd hoe onzichtbaar het ook weer is.’

‘ Overal zijn klokken, maar nergens is tijd’

Je haalt in je boek regelmatig dichters aan, filosofen, kunstenaars. Die bruggetjes zijn heel erg onderhoudend. Zelf heb je een groot zwak voor kunstenaar Maarten Baas, bij uitstek iemand die tijd als belangrijk thema in zijn werk heeft. Wat fascineert je zo aan hem?

‘Maarten Baas geeft het fenomeen tijd heel mooi weer in zijn serie Real Time. In zijn klokken zitten de mensen letterlijk gevangen, terwijl ze, minuut na minuut, de wijzer zelf voortduwen. Ze worden geregeerd door de klok, maar geven de tijd óók zelf vorm. Dat levert een interessante vraag op: hoeveel speelruimte is er binnen de gevestigde orde?

Je schrijft in je boek over onze huidige speedbootmaatschappij, of, zoals je het formuleert: ‘Overal zijn klokken, maar nergens is tijd’. Wat vind je van die gejaagdheid waar we in onze maatschappij momenteel bijna en masse aan lijken te zijn onderworpen?

‘Ik zit er vermoedelijk iets activistischer in dan uit mijn boek blijkt. Als coach vind ik het heel mooi om letterlijk een plek te kunnen bieden aan mensen om even te vertragen, maar goed beschouwd zijn we idioot bezig met elkaar; we zitten gevangen in een systeem en worden op allerlei manieren gestimuleerd om te blijven rennen. Ik denk dat dit geen goede weg is.

Daarnaast zijn we collectief voorzichtig tot de conclusie aan het komen dat deze manier van leven eindig is. We plegen roofbouw op ons land én op onszelf. We zitten allemaal verkleefd in het systeem van meer, sneller en beter. Het is heel lastig om aan deze versnellingsmaatschappij te ontsnappen.

Een belangrijk deel van mijn werk is om mensen hier even stil bij te laten staan: “Het moet anders”.’

boom coaching magazine

• 69

Zijn mensen niet zelf ook een beetje schuldig aan hun gebrek aan tijd? Velen plempen hun agenda’s vol met werk en afspraken en hun telefoon vol met sociale media. Natuurlijk houd je dan geen seconde voor jezelf over…

‘Tja, soms is het inderdaad gewoonte of gemakzucht en vinden mensen het lastig om de pauzeknop even in te drukken als het tempo standaard hoog ligt. Aan de andere kant heb ik leidinggevenden gecoacht die daadwerkelijk zes à zeven overleggen op een dag hadden staan. Die voelden zich letterlijk gevangen in de drukte. En dat waren geen afspraken die ze zomaar even konden afzeggen.’

Kun je dan zeggen: zoek een rustiger baan, neem genoegen met wat minder?

‘Ja, maar niet iedereen kan zich dat financieel veroorloven.

En mensen kunnen bijvoorbeeld een heel dienstbare houding hebben of het moeilijk vinden om autonome beslissingen te nemen. Dan blijf je daar ook in die andere baan tegenaan lopen.’

Heb je zelf weleens last gehad van het fenomeen ‘ad-interim leven’? Het idee dat je steeds een ‘straks’ voor ogen hebt waarna alles beter wordt. ‘Als ik déze klus af heb, dan ga ik genieten… of als dit gelukt is, heb ik eindelijk tijd voor mijzelf.’

‘Ja natuurlijk, ik heb vaak te veel onderhanden en ervaar een gebrek aan tijd. Op het moment speelt er veel rondom de presentatie en promotie van mijn boek. Dat is een drukke tijd en dan is de verleiding groot om te denken: straks wordt het rustig, straks komt er weer wat meer lucht… De kunst, noem het levenskunst, is natuurlijk om niet steeds bezig te zijn met straks, maar plezier te beleven aan wat zich hier en nu voordoet. Daar probeer ik steeds weer iets beter in te worden. Dat is levenslang leren. Ik herinner me een voorbeeld uit mijn schaakverleden. Toen ik een jaar of vijftien was mocht ik meedoen aan een wereldkampioenschap in Israël, in de buurt van Tel Aviv. Jongeren uit de hele wereld deden mee, dat was echt een bijzondere ervaring én een indrukwekkend land. Toen ik terugkwam zei ik tegen mijn moeder, die me daar af en toe nog fijntjes aan herinnert: “Ik moet nog wel meer leren genieten van het moment”.’ Blijkbaar was ik tijdens de reis toch vooral bezig geweest met alle praktische zaken terwijl het eigenlijk zo bijzonder is dat je zoiets mag meemaken.

Dus dat probeer ik mijn coachees mee te geven: zoek in de drukte van de dag tijd om even stil te staan en bewust aandacht te geven aan het moment. Dat je op het moment zelf echt kunt voelen.’

70 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

En wat is die levenskunst dan precies?

‘Levenskunst is het omgaan met de tijd door de tijd te leiden en je door de tijd te laten leiden, zoals voormalig Denker des Vaderlands Paul van Tongeren het mooi heeft omschreven.

Tegelijkertijd vertrouwen te hebben in het hier-en-nu én de realiteit onder ogen te zien. Je te haasten en innerlijk rustig te blijven. De ervaring van een gesprek met een coach kan hiervoor al heilzaam zijn; dit biedt tenslotte vertraging. Het kan ongemakkelijk zijn, maar soms moet je mensen bewustmaken van een andere kant van zichzelf, die ze meer ruimte mogen geven. Neem de verantwoordelijke “pusher”. Die zou je wat meer kunnen leren spelen in plaats van dat het altijd gaat om ambitie en resultaat. Of mensen die altijd heel dienstbaar zijn ten aanzien van anderen en die de kant van zelfzorg weleens mogen onderzoeken.’

De kunst is dus de twee kanten van jezelf aandacht te geven?

‘De kunst is balanceren en dat zijn we voortdurend aan het doen, maar vaak staan we uit het lood. Om je hier bewust van te zijn en steeds weer de balans te zoeken, dat is levenskunst.’

De tijdgids

De wezenlijke rol van tijd in coachende gesprekken isbn 9789024450107 192 pagina’s ¤ 23,50

De tijdgids onderzoekt de talloze manieren waarop tijd betekenis heeft in het coachgesprek. Wat betekent tijd voor jou, als begeleider? Hoe werk je als coach met allerlei tijdsaspecten, zoals de kloktijd, de ervaren tijd, tijdsverloop, tempo of timing? Hoe verdiep je de manier waarop je anderen helpt door scherp te letten op tijd in hun coachvragen?

Als coach ben je een gids met een scherp bewustzijn voor tijd. Dit boek helpt je om met frisse ogen naar je vak te kijken. Het inspireert om nieuwe mogelijkheden en vragen te ontdekken en geeft je concrete handvatten om anderen te begeleiden op hun weg door het landschap van de tijd.

Over kunst gesproken, je hebt een prachtig gedicht van Remco Campert in je boek verwerkt en het verhaal erachter. Ik zal het niet verklappen, maar het ontroerde me erg.

‘Ja, zo’n zin van Remco Campert: “de tijd duurt één mens lang”, mooi is die hè? Kunst is belangrijk voor me; het raakt en inspireert mij. En het zijn bronnen waar juíst het leven in zit. En Campert die zo lang in zijn leven niet schrijft wat eigenlijk geschreven moet worden en door een ontmoeting en een gesprek met een ander ineens voelt: ik moet dit nu doen! Voor mij geeft dit de schoonheid van coaching weer. Het zijn eigenlijk heel korte gesprekken ([lachend:] nou ja, voor een huisarts zijn ze lang!), maar ze zetten niet zelden betekenisvolle stappen in gang.’

In je boek las ik de mooie term ‘tijdlandschap’ aan de hand van de reis die je maakte met je twee bijna volwassen zoons.

Een reis die je 25 jaar eerder met je vader en broer maakte.

‘Klopt, tijdlandschap is een term die goed weergeeft hoe meervoudig tijd eigenlijk is. Ik illustreer dat aan de hand van de facetten van tijd die er tijdens zo’n reis allemaal spelen: het was een wandeltocht waarbij de wekker elke dag om 5.30 afging en we om 21.00 uur naar bed gingen. Tegelijkertijd was het een confrontatie met mijn ouder worden: hoe soepel loop je 25 jaar later nog? De tijd was zichtbaar aanwezig in de foto’s van toen en nu: de afgenomen hoeveelheid sneeuw, de slinkende gletsjers. En tijd speelde in de zin dat onze zonen op de drempel van volwassenheid staan: een kantelpunt in de geschiedenis van ons gezin.’

De tijd maakt ons kwetsbare wezens, omdat we tijdelijk zijn.

Het houdt een keertje op. Ben je daar zelf heel bewust mee bezig bij het indelen van je eigen tijd?

‘Ach, dat diepe gevoel van de verstrijkende tijd kennen we allemaal wel, denk ik. Ik ben de laatste tijd wel erg bewust bezig met de tijdelijkheid van het bestaan, maar dat heeft ook met mijn leeftijd te maken denk ik. Ik ben de vijftig gepasseerd… hoewel ik de gevoeligheid voor het feit dat dingen voorbijgaan, eigenlijk altijd wel heb gehad. Ik probeer de laatste tijd bewust om zaken minder op wilskracht te doen. Niet te haasten, maar te wachten tot het juiste moment. Een manier van leven die de gebeurtenissen volgt in plaats van ze af te dwingen.’

Een beetje zoals een van de filosofen in je boek adviseert dus?

‘Ja, de Franse filosoof Henri-Louis Bergson meende dat het allerbelangrijkst is om los te komen van de dwang van de klok.

Het grootste euvel van de kloktijd is, zo meende hij, dat het de tijd maakt tot een ding buiten onszelf. Het gevolg van het feit dat we ons te veel op de kloktijd zijn gaan richten, is dat we zelden in vrijheid handelen. Meestal leven we buiten onszelf.’

In De tijdgids beschrijf je de verschillende ‘tijdwijzers’ zoals je ze noemt: tijdsverloop, tijdshorizon, tempo, gelijktijdigheid en timing. ‘Als coach ben je als een jazzmuzikant met excellente timing’ staat ergens. Ik geloof direct dat timing cruciaal is in zo’n gesprek. Heb je zelf weleens de plank compleet misgeslagen, qua timing?

‘Nou dat gebeurt wel meer dan eens, hoor. Laatst stelde ik een coachee voor een oefening te doen met iets wat ze had ingebracht. Ik zag aan haar aarzeling dat mijn voorstel niet aansloeg en eerlijk gezegd veel te vroeg kwam. Dat was weer zo’n moment dat je merkt dat je als coach gemakkelijk te snel en oplossingsgericht bent. Als je niet oppast kun je zo de verbinding kwijtraken.

‘ Als coach ben je als een jazzmuzikant met excellente timing’ Over timing valt nog veel interessants te ontdekken. In coaching is heel vaak niet duidelijk wat het juiste moment is om iets in te brengen. Je merkt soms pas of iets werkt, als je het probeert en dan scherp let op hoe je suggestie, vraag of feedback landt bij de ander. Goed timen in coaching gaat over het ontwikkelen van een dunne huid, het ontwikkelen van een oog voor kleine, verbale en non-verbale signalen bij de ander.

Daar op afstemmen en dan doorgaan: dat is voor mij excellente timing in coaching.’

Ergens schrijf je: ‘Als we nog scherper kijken, zien we dat onze manier van omgaan met de tijd weerspiegelt wie we ten diepste zijn.’ Kun je dat toelichten?

‘Daar bedoel ik mee dat de manier waarop we onze tijd ervaren en ermee omgaan, een spiegel is van onze eigenschappen en eigenaardigheden. Structureel te weinig tijd ervaren laat je zien dat je heel veel, misschien te veel wilt, dat je ongeduldig bent of voor van alles en nog wat enthousiast. Een gesprek met een coachee laten uitlopen laat je zien: je bent misschien wel te betrokken geraakt bij de ander. De tijd die voortkabbelt omdat je het gesprek maar zo’n beetje laten gebeuren of taai boom coaching magazine

• 71

verloopt omdat je ieder uur krampachtig in de hand probeert te houden. Als mens ben je een vat vol tegenstellingen, dat laat de tijd je zien.’

Heb je tot slot nog een soort gouden tip voor coaches als we het hebben over het thema tijd?

‘Er is heel erg weinig over tijd gepubliceerd dus er valt nog veel te ontdekken. Ik zou willen zeggen: ga tijd zien! En ga kijken door het venster van tijd. Zodra je dat doet, zul je hele waardevolle en inspirerende dingen gaan zien, ook als begeleider. Heb oog voor de tijd als onzichtbare dimensie in ons werk.

Als je zo kijkt, kijk je anders, met frisse ogen naar je eigen coachingspraktijk. Laatst kwam iemand bij mij met een bepaalde vraag. Er was een reorganisatie geweest, het team liep niet lekker, ze zat zelf niet lekker in haar vel. Als je door de bril van tijd kijkt, zie je haarscherp dat je dan twee kanten op kan: vooruitblikken (toekomstgericht kijken) of terugblikken. Soms moet je eerst iets verwerken voordat je verder kunt. Dat heb ik toen voorgelegd aan de coachee.

Tijd biedt je allerlei mogelijkheden en het leuke is dat je daarvoor alleen maar aandachtig hoeft stil te staan en anders te kijken. Ik hoop dat het boek bijdraagt aan die perspectief­ wisseling.’

Klok uit de serie Real Time van kunstenaar Maarten Baas op Schiphol

72 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

Leren.

Groeien.

Coachen.

Bij Boom Coaching draait alles om jouw

Meld je vandaag nog aan voor de nieuwsbrief en

ontwikkeling als coach. We bieden je relevante

krijg elke week rechtstreeks in je inbox:

kennis, expertise en tools om je te ondersteunen bij de best mogelijke begeleiding van je coachees.

Of je nu net begint als coach of een doorgewinterde professional bent, bij Boom Coaching lees je over alles wat je nodig hebt om te blijven leren en je vaardigheden te verbeteren.

 Handige artikelen over coachingtools en methoden;  Inzichten van experts en auteurs over diverse

coachingsgebieden, zoals coaching bij stress en burn-out, teamcoaching en loopbaanbegeleiding;  Waardevolle tips over nieuwe boeken, kennisevents

en kortingsacties.

Meld je aan op:

boomcoaching.nl/nieuwsbrief boom coaching magazine

• 73

De coachplek van...

Mieke Voogd ‘Kleurrijke bolletjes’ ‘Ik voel me bevoorrecht met een vaste coachplek.’ Mieke Voogd vertelt over haar coachplek in een voormalige schuur. ‘De kleurige stoelen geven mijn visie op de mens weer,’ vertelt Mieke, ‘een verzameling ikken die soms best tegenstrijdig zijn.’

‘Als een coachee binnenstapt, vallen vaak direct de hoogte en het licht op’, vertelt Mieke. De verhuurder volgde 7 jaar gele-

74 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

den haar plan om de ruimte te verbouwen en verwijderde het plafond. ‘Het was een aftandse, rommelige schuur’, lacht Mieke.

Ook coach Joris Brenninkmeijer had een ruimte in het pand. ‘Vier jaar geleden zijn we samengegaan en richtten we Bureau Begeleidingskunst op.’ Het pand zit aan de Hoofdweg in Paterswolde. ‘Mijn coachees werken vaak in Groningen, dat is op fietsafstand.’

‘Coachees bekijken regelmatig welke boeken er in de boekenkast staan. Boeken roepen gretigheid op’, constateert ze. ‘Er staan ook kaarten met kunstwerken tussen, maar daar reageren mensen nooit op, die zijn meer ambigu.’ Mieke gebruikt die kaarten ook in haar coaching: ‘Welke afbeelding resoneert met je vraag?’

Kleurige stoelen Voor Voice Dialogue gebruikt Mieke alle stoelen in deze ruimte; de kleurige stoelen, relaxstoelen en krukjes. ‘Mensen kiezen de kleuren en het type heel bewust: geel is vaak voor een opgewekte, energieke ik, de donkerpaarse stoel voor een zware of verdrietige subpersoonlijkheid.’

Over de stoelen van het zitje vertelt Mieke enthousiast: ‘Heel lang heb ik gezocht naar écht fijne stoelen. Deze orange slice chairs van Pierre Paulin zitten verrukkelijk. Met je armen op de leuning zit je heel open en laat je vanzelf je armen en schouders rusten.’

De stoelen staan bij een tafeltje met een ‘plectrumvorm’. ‘Meestal hangt hier aan de muur mijn ukelele, die pak ik erbij als ik erg in mijn hoofd zit. Dan speel en zing ik een liedje en kom ik in mijn lichaam. Zo word ik opener en losser.’

‘ De associatie met een kinderkamer.’

De last Opvallend is de stapel stenen bij de blauwe muur. ‘Dit is een kunstwerk van Wia van Dijk. Het zijn betonnen stenen die los op elkaar zijn gestapeld. Als je de toren omstoot, vallen de stenen kapot. De zware stenen geef ik soms een coachee in handen om te laten voelen dat ie een last draagt die niet van hem is. Dan mag hij de blokken terugbrengen naar degene bij wie ze horen.

Ten slotte leg ik het roze bolletje in handen als de last is weggelegd. “Wat heb jij nu te doen?”’

Er zijn dus allemaal vormen en kleuren te vinden in deze ruimte. De gekleurde bolletjes bij de kapstok vallen ook meteen op.

‘De associatie met een kinderkamer wil ik graag: er mag wat gespeeld worden.’ Mieke houdt erg van kleur en dat zie je ook aan de stapel gekleurde vloerankers. Een ronde vorm heeft ook de klok. ‘Ik hou ervan om de tijd te verliezen in een oefening of opstelling.

De klok geeft me een kader waar­binnen ik de ruimte heb om iets te doen. Dat kader aanhouden voor de coachee vind ik ook belangrijk’, vertelt Mieke. (NvO)

boom coaching magazine

• 75

Tijd De geruststellende gedachte dat vandaag alles nog mogelijk is pelgrimstochten thuisblijven studies verhuizen Dat er voorlopig nog zeeën zijn en smeltend ijs beekjes vlaktes breuklijnen vals plat

marianne van velzen ( Stadsdichter van Leiden 2018 - 2021)

76 • b o o m c o a c h i n g m a g a z i n e

Dat er nog dagen maanden jaren zijn voor groots en meeslepend gepassioneerd betekenisvol of ongeïnteresseerd bankhangen Dat de tijd van niemand is is dus van iedereen Dat het is als regen zonder een buienradar die vertelt wanneer het begint

en eindigt