ΕΣΤΙΑζω 15 by Espresso

ΤΕΥΧΟΣ 15

H έκδοση ΕΣΤΙΑζω κυκλοφορεί στις 7 ∆εκεµβρίου µε την εφηµερίδα ΕΣΤΙΑ

ζω

2020 Ανα-γέννησις ελληνική

8 74

106

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Το κρυφό χαρτί του Ελληνισµού, του Μανώλη Κοττάκη Τα πατροπαράδοτα «∆ωδεκαήµερα», του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά Η χρυσή εποχή των δεξαµενόπλοιων και οι µεγαλύτεροι Έλληνες κερδισµένοι 20 Από τον Μάο στην Cosco! Η πορεία των σχέσεων Ελλάδας − Κίνας 22 Νέες ισορροπίες µεταξύ Πεκίνου και Αθήνας µε αιχµή το µεγάλο λιµάνι 26 Σε πλήρη εξέλιξη η αναδιάρθρωση της ελληνικής ναυπηγικής βιοµηχανίας 28 Ξεπέρασαν τα 6,5 δισεκατοµµύρια δολάρια στο δεκάµηνο οι επενδύσεις των Ελλήνων εφοπλιστών φέτος 30 Όταν έπεσε το «Τείχος του Αίσχους» 32 Το πραξικόπηµα της 25ης Νοεµβρίου 1973 34 Στέφανος Τσιτσιπάς: Ένας προσγειωµένος σούπερ σταρ 38 Ρεβεγιόν πολλών αστέρων 46 Τα δώρα και η σηµασία τους 48 Ηµέρα του αλεξανδρινού 50 Χριστουγεννιάτικο τραπέζι: Συµβουλές για να γίνει πιο υγιεινό 52 «Αρχοντική απλότητα, γαλήνιο µεγαλείο», του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά 58 Ιωσήφ Γκώγκος: Ο Έλληνας καθηγητής του Κολούµπια που νίκησε τη σχιζοφρένεια 62 Ο ήλιος σώζει το περιβάλλον 64 Η ΕΚΕ ενταγµένη στο κοινωνικό οικοδόµηµα 69 Πολιτισµός 2019-2020 70 To Mέγαρο Μουσικής υποδέχεται τα Χριστούγεννα και το Νέον Έτος 74 Ελεάνα Ανδρεούδη: Η τέχνη µπορεί να σώσει τον κόσµο! 78 Η Eθνική Λυρική Σκηνή συνεχίζει δυναµικά 82 H θεατρική κίνηση 86 Όταν ο Μάνος Χατζιδάκις «τρέλανε» το Χόλιγουντ... 88 Εκθέσεις στους πολιτιστικούς φορείς της πόλης 92 Το άγνωστο προσκύνηµα του Νίκου Καζαντζάκη στο Άγιον Όρος! 96 Το πρόγραµµα της Στέγης του Ιδρύµατος Ωνάση 106 Βιβλίο: «Ἔµεινα ἐκεῖ ἐκτελῶν τό πρόσ τ ν πατρ δα καθῆκον», Παύλος Μελάς, της Χαρικλείας Γ. ∆ηµακοπούλου 6 8 16

ΕΚ∆ΟΤΗΣ Ι. Ν. Φιλιππάκης ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΕΚ∆ΟΣΗΣ Έµιλυ Παπαπαναγιώτου ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Λίνα ∆ρίκου ΑΤΕΛΙΕ Γιώργος Φούντας ∆ΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Ειρήνη Κουµπούρα ΕΜΠΟΡΙΚΗ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ Αλέκος Παλαιόπουλος ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ∆ΙΑΦΗΜΙΣΗΣ Ηρακλής Ζερµιώτης, Έφη Λυκορδάνου, Έλενα Τζάχα Ι∆ΙΟΚΤΗΣΙΑ Εφηµερίδα «ΕΣΤΙΑ», Ανώνυµος Εκδοτική Εταιρεία ΓΕΝΙΚΗ ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ Μανώλης Κοττάκης ∆ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Μαρία Καραφυλλάκη Τηλεφωνικό κέντρο 213 0170400 Φαξ 213 0170401 Καταχωρίσεις 210 3220482 Συνδροµές 213 0170670 E-mail info@estianews.gr

ΕΣΤΙΑζω | 3

Μέσα σε 6 χρόνια Παράδοση άνω των

233.500 τμχ.

ιατρικών μηχανημάτων και ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού

Μαζί, με στόχο την υγεία Στόχος:

Βελτίωση των υπηρεσιών υγείας στα ελληνικά νησιά, σε συνεργασία με την “Άγονη Γραμμή Γόνιμη”.

Παροχή σε 51 νησιά

3.549 είδη αθλητικού εξοπλισμού

Μαζί, με διαχρονικές και ουσιαστικές δράσεις, γ

KX_Ygeia-Paideia_560x350-News_DP-diorth.indd All Pages

Μέσα σε 2 χρόνια

39 διαδραστικοί πίνακες

Μαζί, με στόχο την παιδεία

780 βιβλία Παρουσία σε 39 δημοτικά σχολεία

Στόχος:

Ενίσχυση της λειτουργίας δημοτικών σχολείων σε όλη την Ελλάδα.

ς, για ένα καλύτερο μέλλον.

26/11/2019 13:13

Το κρυφό χαρτί του Ελληνισµού Άκουσα ότι το 2020 είναι δίσεκτο έτος. Μερικοί προληπτικοί παντρεύτηκαν, µάλιστα, στη ∆ύση του 2019 αν και θα κάνουν τη δεξίωση του γάµου τους στις αρχές του νέου έτους, µαθαίνω. Να σας πω την αλήθεια; ∆εν πολυδίνω σηµασία σε αυτά. Του Μανώλη Κοττάκη

το τέλος μιας χρονιάς με μεγάλες αλλαγές και πολλά ταξίδια στο εσωτερικό και το εξωτερικό (το τελευταίο σε Μπρατισλάβα − Βιέννη), κοιτάζω τον κόσμο γύρω μου, παρατηρώ το Έθνος μας ανάμεσα στα άλλα Έθνη και έχω κάθε λόγο να αισθάνομαι αισιόδοξος. Ό,τι και αν φέρει το νέο έτος: πρόσφυγες, μετανάστες, θερμό επεισόδιο με την Τουρκία, διεθνή οικονομική κρίση, ό,τι και αν, η αίσθησή μου είναι ότι οι Έλληνες θα τα καταφέρουμε. Κόντρα σε όλες τις προβλέψεις. Το 2020 αναμένεται μια άνοιξη και μια ανα-γέννηση ελληνική. Ξέρετε τι μου δίνει θάρρος όταν όλα

τα συναισθήματά τους, δεν θα ασχημονούσαν έτσι στην παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου. Χωρίς την παραμικρή αμφιβολία, την ίδια πίστη, την ίδια θέληση και την ίδια αγάπη για την πατρίδα μας έχουν οι νέοι Έλληνες σήμερα. Μη φοβάστε οι «παλαιοί»! Τους πλησιάζω, τους μιλώ, τους ακούω και σας βεβαιώ είναι το κρυφό χαρτί του Ελληνισμού. Το κρυφό χαρτί για την αναγέννηση του Ελληνισμού. Κάτω από κάθε ξύσμα «προοδευτικότητας» κάθε νέου (ένα σκουλαρίκι, ένα κοντό κούρεμα, ένα τατουάζ) κρύβεται ένα ισχυρό ένστικτο παράδοσης και αυτοσυντήρησης.

Ό,τι και αν φέρει το νέο έτος, η αίσθησή µου είναι ότι οι Έλληνες θα τα καταφέρουµε. Κόντρα σε όλες τις προβλέψεις. Το 2020 αναµένεται µια άνοιξη και µια ανα-γέννηση ελληνική τα δεδομένα είναι εναντίον μας; Δύο αισθήματα που διαθέτουν (εν υπνώσει συνήθως) οι Έλληνες αλλά εκδηλώνονται στα δύσκολα: το πείσμα και η θέληση. Συνήθως διχαζόμαστε με άνεση όταν λύνουμε τα οικογενειακά μας αλλά γινόμαστε μια γροθιά απέναντι σε κάθε πρόκληση. Διάβασα αυτές τις μέρες ένα λεύκωμα που μου δώρισε ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας, Αλκιβιάδης Στεφανής, με τα γράμματα που έστελναν από το μέτωπο του ’40 θαρραλέοι νέοι Έλληνες στο Λύκειο Ελληνίδων Αθηνών. Μου έκανε ισχυρότατη εντύπωση το πάθος τους. Το θεωρούσαν αυτονόητο να είναι εκεί. Ο διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης, που διάβασε τα γράμματα σε δημόσια εκδήλωση, τόνισε πως αν οι μαθήτριες ακτιβίστριες της Νέας Φιλαδέλφειας τα είχαν διαβάσει και γνώριζαν

6 | ΕΣΤΙΑζω

Οι νέοι Έλληνες δεν είναι αυτό που βλέπουμε ούτε αυτό που νομίζουμε. Είναι F16 κανονικά. Τρέχουν τον κόσμο, δεν τους τρέχει αυτός. Με καλές σπουδές, αρίστη αντίληψη, ισχυρή θέληση για αλλαγή, ταχύτητα και πάθος για την Ελλάδα μας, κερδίζουν σπουδαίους πόντους σε αυτό. Λόγω χώρου δεν μπορώ να επεκταθώ και να σας διηγηθώ δεκάδες ωραίες ιστορίες με νέους Έλληνες που γνώρισα φέτος (σαν τον Τάσο Αλεξανδρόπουλο που ήρθε από τη Γαλλία με όνειρο να υπηρετήσει στην Προεδρική Φρουρά και το πέτυχε). Σας καλώ, όμως, να εμπιστευτούμε το ένστικτό μας και να δώσουμε ώθηση στην ανανέωση εκεί που είναι ανάγκη επιτακτική. Καλά Χριστούγεννα! Καλή χρονιά! Και όταν σας εύχονται καλές εορτές γενικώς και αορίστως, να τους απαντάτε δεν εορτάζουμε κάτι αφηρημένο. Ιησούς γεννάται!

ΓΙΑ ΝΑ ΠΡΟΧΩΡΗΣΕΙΣ ΜΠΡΟΣΤΑ, ΠΡΕΠΕΙ ΠΡΩΤΑ ΝΑ ΚΟΙΤΑΞΕΙΣ ΠΙΣΩ. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΟΜΙΛΟΥ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Η παραγωγική μας ιστορία αναβιώνει εδώ. Με τα εννέα θεματικά μουσεία σε όλη την Ελλάδα, τις ειδικές εκδόσεις, τα ερευνητικά και εκπαιδευτικά προγράμματα, τη Βιβλιοθήκη αλλά και το ανεκτίμητης αξίας Ιστορικό Αρχείο που στεγάζεται στην Αθήνα, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς παρουσιάζει και αναδεικνύει πώς οι Έλληνες ήξεραν να αξιοποιούν τους φυσικούς πόρους, να δημιουργούν, να καινοτομούν, και τελικά να προχωρούν μπροστά. Αυτή είναι η κληρονομιά μας. Αυτή είναι η ταυτότητά μας.

1. ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΕΤΑΞΗΣ (ΣΟΥΦΛΙ) 2. ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΥΔΡΟΚΙΝΗΣΗΣ (ΔΗΜΗΤΣΑΝΑ) 3. ΜΟΥΣΕΙΟ ΕΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΔΙΟΥ (ΣΠΑΡΤΗ) 4. ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗΣ ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΑΣ ΛΕΣΒΟΥ (ΑΓ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ) 5. ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΛΙΝΘΟΚΕΡΑΜΟΠΟΙΙΑΣ Ν. & Σ. ΤΣΑΛΑΠΑΤΑ (ΒΟΛΟΣ) 6. ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΡΜΑΡΟΤΕΧΝΙΑΣ (ΠΥΡΓΟΣ ΤΗΝΟΥ) 7. ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΣΤΥΜΦΑΛΙΑΣ 8. ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΣΤΙΧΑΣ ΧΙΟY 9. ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΡΓΥΡΟΤΕΧΝΙΑΣ (ΙΩΑΝΝΙΝΑ)

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ: Αγγ. Γέροντα 6, 105 58 Αθήνα Τηλ. Επικοινωνίας: 210 3256 922 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ: Δωρίδος 2 & Λεωφόρος Ειρήνης 14, 177 78 Ταύρος Τηλ. Επικοινωνίας: 210 3418 051 ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ: Σαλαμίνος 72-74, 176 75 Καλλιθέα Τηλ. Επικοινωνίας: 210 3739 651-2 Με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης

www.piop.gr

Κείµενα - Συγγραφή: Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς Έρευνα - Εικαστικό Υλικό: Βασιλική Αθ. Μαντζώρου, Κωνσταντίνος Ελ. Σκιαδάς, Αναστασία Ιορδάνη

8 | ΕΣΤΙΑζω

Τα πατροπαράδοτα

α «Δωδεκαήμερα»

Οι εορτές στη ζωή μας διαδραματίζουν λυτρωτικό ρόλο. Μας επιτρέπουν να αποβάλουμε τον μανδύα της καθημερινότητος και να ενδυθούμε εκείνον τον πολύχρωμο που προκαλεί ευχάριστα συναισθήματα. Πρωτεύουσα θέση κατέχουν ίσως, στον κόσμο των παιδιών αλλά και των μεγάλων, τα πατροπαράδοτα «Δωδεκαήμερα». Ο καθείς και η καθεμία έχουμε τοποθετήσει στο κουτί των αναμνήσεών μας εμπειρίες, χρώματα, αρώματα, ήχους, εικόνες και συναισθήματα. Άλλοτε αθώα και ευχάριστα και συχνά μοναχικά και ανικανοποίητα. Κάπου κρύβεται το τρίγωνο με τα κάλαντα, η θαλπωρή και η αγκαλιά του γονιού, η σκανταλιά του δρόμου, οι τρυφερές κουβέντες και οι μυρωδιές του φούρνου της γειτονιάς. Ας συνοδεύσουμε, λοιπόν, τα μηνύματα των ημερών με ελπίδα και ευχές. Οπωσδήποτε, δεν έχουμε τη δυνατότητα να αλλάξουμε όλα όσα επιθυμούμε ούτε να διατηρήσουμε στη σκέψη μας μόνον τις στιγμές ευτυχίας. Ωστόσο, μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τη δοκιμασμένη συνταγή. Τον παραδοσιακό εορτασμό, όπως μας έρχεται από τα βάθη του χρόνου. Διότι για κάποιους ανεξήγητους λόγους η παράδοση επιτρέπει, με μαθηματική ακρίβεια, να αναδυθούν τα παιδικά συναισθήματα που κρύβουμε στην ψυχή μας. Και μην ξεχάσουμε να σπάσουμε το ρόδι, για να σκορπιστεί η ευτυχία του πολύσπορου καρπού! Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς ΕΣΤΙΑζω | 9

Τ παρ τῷ λαῷ ν Ἀθ ναισ τελο µενα

ΔΩΔΕΚΑΗΜΕΡΑ ( Ἑστία, 25 ∆εκεμβρίου 1877)

Τά δωδεκαήμερα ἄρχονται ἀπό τῆς ἡμέρας τῶν Χριστουγέννων καί περατοῦνται τήν παραμονήν τῶν Φώτων. Ἄρχονται δέ κυρίως τό ἑσπέρας τῆς παραμονῆς τῶν Χριστουγέννων· διότι τότε τά παιδία, περιερχόμενα ἐν ταῖς γειτονείαις, ψάλλουσι τήν γέννησιν τοῦ Χριστοῦ,

Καλήν ἑσπέρα, ἄρχοντες· ἄν ἦναι ὁρισμός σας Χριστοῦ τήν θείαν γέννησιν νά πῶ στ᾽ ἀρχοντικό σας κτλ. κατά τό γνωστότατον ἐν Ἀθήναις ἔντυπον ᾆσμα, ὅπερ ὅμως, ἐάν εἰκάσῃ τις ἐκ τοῦ μακαρονικοῦ ὕφους τῆς γλώσσης καί τῆς ὁμοιοκαταληξίας, πείθεται ὅτι δέν προέρχεται ἀπό τοῦ λαοῦ, οὐδέ παλαιόν πολύ ὅτι εἶναι. Ἀντ᾽ αὐτοῦ ἐλέγετο ἄλλοτε ἐν Ἀθήναις ἀνομοιοκατάληκτον εἰς δημώδη γλῶσσαν ᾆσμα, οὗ τινος ἡ ἀρχή ἦτο,

Χριστόγεννα, πρωτόγεννα, πρώτη γιορτή τοῦ χρόνου, πρῶτα γεννήθη κι᾽ ὁ Χριστός στή πόλι Γαλιλαία. Τήν ἡμέραν τῶν Χριστουγέννων προσπαθεῖ ἕκαστος νά ἔχῃ τήν τράπεζαν αὐτοῦ πλουσιωτάτην, διότι ἡ ἡμέρα αὕτη πίπτει ἐν χειμῶνι, ὅτε πρέπει τις νά τρώγῃ καλῶς, ὅπως θερμανθῇ, καθώς τό Πάσχα πάλιν φρονοῦσιν ὅτι πρώτιστα πάντων, ἐπειδή τότε εἶναι καλοκαιρία, ὀφείλει ἕκαστος νά φέρῃ καινουργῆ ἐνδύματα ἐπί τούτῳ λέγουσι τήν ἑξῆς παροιμίαν ἐπί τῆς ὀκνηρίας·

Γλυκός ὁ ὕπνος τό πρωΐ, γδυμνός ὁ ..... τή Λαμπρή· λέγουσι δέ καί ταύτην· «νἆχα τοῦ Χριστοῦ νά φάω καί τήν Λαμπρή νά φόρηγα». 2

10 | ΕΣΤΙΑζω

Τήν παραμονήν τῆς πρώτης τοῦ ἔτους, περιερχόμενα πάλιν τά παιδία, ψάλλουσι τόν Ἅγιον Βασίλειον:

Ἅγιος Βασίλης ἔρχεται ἀπό τήν Καισαρεία, βαστάει πένα καί χαρτί, χαρτί καί καλαμάρι· Βασίλη, ξέρεις γράμματα, πές μας τό ψαλητῆρι· ξερό ᾽ταν τό ῥαβδάκι του χλωρούς βλαστούς πετάει κι᾽ ἀπάνω στούς χλωρούς βλαστούς περδίκια τραγουδοῦνε· ὄχι περδίκια μοναχά παρά καί χελιδόνια. Κατασκευάζουσι δέ γλυκά διά τήν πρώτην τοῦ ἔτους, ὅπως φάγωσιν ἐξ αὐτῶν καί οὕτως ὅλον τό ἔτος ἡ ζωή των εἶναι γλυκεῖα. Ἐκτός τούτων κατασκευάζουσι μέγαν καί δι᾽ ἀρωμάτων ἐζυμωμένον ἄρτον, ἐν ᾧ ἐνθέτουσι νόμισμά τι· τοῦτον διαιροῦσιν εἰς τόσα τεμάχια, ὅσα εἶναι τά μέλη τῆς οἰκογενείας· ἐκτός δ᾽ αὐτῶν χωρίζουσι τεμάχιον τῆς οἰκίας, τοῦ σπητιοῦ, θύοντες αὐτό εἰς τούς ἐφεστίους, οὕτως εἰπεῖν, θεούς, εἰς τήν τύχην τῆς ἐν γένει οἰκογενείας, καί ἄλλο τεμάχιον διά τούς πτωχούς, ὅπερ διανέμουσιν εἰς τούτους. Τήν δ᾽ ἡμέραν τῆς πρώτης τοῦ ἔτους πορευόμενοι εἰς τήν ἐκκλησίαν λαμβάνουσι μεθ᾽ ἑαυτῶν καρπόν ῥοιᾶς, ὅν ἀφ᾽ ἑσπέρας ἐκθέτουσιν εἰς τά ἄστρα, ἵνα λειτουργηθῇ· ἐπανερχόμενοι δ᾽ ἐκ τῆς ἐκκλησίας θραύουσιν αὐτόν, κτυπῶντες ἄνωθεν τῆς θύρας τῆς εἰσόδου ἔνδοθεν τοῦ οἴκου, λέγοντες «ὅσα σπυριά ἔχει τό ῥόϊδι, τόσα καλά νά χυθοῦν ’στό σπῆτί μας τοῦτο τό χρόνο»· λέγουσι δέ πάλιν ἀποστρεφόμενοι πρός τούς δαίμονας τοῦ οἴκου· «ὄξω ψύλοι, ὄξω κορέοι, ὄξω τά κακά τά λόγια· μέσα ὑγεία, μέσα εὐτυχία, μέσα τά καλά τοῦ κόσμου». Τήν δέ παραμονήν τῶν Φώτων πάλιν οἱ παῖδες ψάλλουσι τά Καλήμερα, διά τοῦ ἑπομένου ᾄσματος·

Καλήμερα, καλήμερα, καί πάντα καλημέρα, κι᾽ ἄς τόν καλημερίσουμε τοῦτόν μας τόν ἀφέντη· ἀφέντη μου, πεντάφεντε, πέντε βολαῖς ἀφέντη, πέντε κρατοῦν τό μαῦρό σου κι᾽ ὀκτώ τό σαληβάρι καί δέκα σέ παρακαλοῦν ἀφέντη καβαλάρη· καβαλικεύεις χαίρεσαι, πεζεύεις καμαρόνεις κι᾽ ὅπου πατεῖ τό μαῦρό σου πηγάδια φανερόνει· πηγάδια, πετροπήγαδα κι᾽ αὐλαῖς μαρμαρομέναις. Πολλά ᾽παμε τ᾽ ἀφέντη μας ἄς ποῦμ᾽ καί τῆς κυρᾶς μας· Κυρά ψηλή, κυρά λυγνή, κυρά καμπανοφρύδα, κυρά μ᾽ ὅταν στολίζεσαι νά πᾷς στήν ἐκκλησιά σου βάζεις τόν ἥλιο πρόσωπο καί τό φεγγάρι ἀστῆθι καί τοῦ κοράκου τό φτερό βάζεις καμπανοφρύδι. Πολλά ᾽παμε καί τῆς κυρᾶς ἄς ποῦμε καί τῆς κόρης· ἔχεις καί κόρην εὔμορφη, πραγματευτής τήν θέλει, ἄν ἦναι καί πραγματευτής πολλά προικιά γυρεύει· γυρεύ᾽ ἀμπέλ᾽ ἀτρύγητα, χωράφια μέ τά στάχια, γυρεύει καί τή Βενετιά μ᾽ ὅλα της τά παλάτια. Πολλά ᾽παμε τῆς κόρης της, ἄς ποῦμε καί τοῦ γιοῦ της·

1. ∆ιακοσµητικό χαρακτικό από τις σελίδες της «Εστίας». 2. «Τα Κάλαντα», σκίτσο Κ. ∆ηµητριάδη (αρχείο Συλλόγου των Αθηναίων)

ΕΣΤΙΑζω | 11

3. Καλλικάντζαροι σε στέγη, σκίτσο (1950). 4. «Τα Κάλαντα», έργο Σπ. Βασιλείου

ἔχεις καί γιό στά γράμματα καί γιό στό ψαλητῆρι, νά δώσ᾽ ὁ Θιός κι᾽ ἡ Παναγιά νά βάλῃ πετραχεῖλι. Ἐδῶ ποῦ τραγουδήσαμε πέτρα νά μή ῥαγίσῃ κι᾽ ὁ νοικοκύρης τοῦ σπητιοῦ πολλούς χρόνους νά ζήσῃ. Ἐφάγαμε τόν κόκορα, ἄς φᾶμε καί τήν κότα, δό μας κυρά τόν κόπον μας νά βγοῦμ᾽ ἀπό τήν πόρτα. Οὕτω περατοῦνται τά δωδεκαήμερα. Κατά τήν διάρκειαν δ᾽ αὐτῶν φρονοῦσιν ὅτι ἐπισκέπτονται τήν γῆν οἱ Καλλικάντζαροι, οἱ Κωλοβελόνιδες, ὅπως ἀποκαλοῦσιν αὐτούς ἐν Ἀθήναις. Οἱ Κωλοβελόνιδες εἶναι δαίμονες, πνεύματα κακοποιά, πολλαί δέ διηγήσεις καί ὁ φόβος τοῦ λαοῦ πρός αὐτούς μαρτυροῦσι τοῦτο. Εἰσέρχονται νύκτωρ εἰς τάς οἰκίας καί δέρουσι, φονεύουσι, πνίγουσιν, ἀπάγουσι καί τρώγουσι τούς ἀνθρώπους. Εἰσέρχονται δέ διά τῆς θύρας, προτιμῶσιν ὅμως τήν διά τῆς καπνοδόχου εἰσβολήν. Ἀλλ᾽ εὑρέθη ἀντιφάρμακον κατ᾽ αὐτῶν· οἱ δαίμονες οὗτοι φοβοῦνται πολύ τόν σταυρόν καί τό πῦρ· διό καί εἰς πᾶσαν θύραν ἐγράφετο ἕν ἤ πλείονα διακεκριμένα σημεῖα σταυροῦ, ἐκαίετο δέ κατά τά δωδεκαήμερα τάς νύκτας μακρός στύλος ὄρθιος ἐν τῇ καπνοδόχῳ. Ἠνόχλουν δέ πάντοτε τάς γυναῖκας, τάς χήρας, τάς ἐξερχομένας ἐν νυκτί πρός ὕδρευσιν, τάς μαίας. Ἰδού τινες διηγήσεις· «Ἑνοῦ Κωλοβελόνη ἡ γυναῖκα ἐκοιλοπόνα. Ἐπῆγε λοιπόν στό σπῆτι μιᾶς μαμῆς καί ἐχτύπησε τήν πόρτα· βγαίνει ἡ μαμή καί τοῦ λέγει τί θέλεις; ἔλα, τῆς λέει, καί κοιλοπονάει ἡ γυναῖκά μου· ἡ μαμή δέν τόν ἐγνώρισε, γιατί κι᾽ αὐτοί φαίνονται σάν ἄνθρωποι. Πᾶνε, πᾶνε, πᾶνε, ὄξω ἀπό τή χώρα· τότες τῆς λέει τῆς μαμῆς· ἐγώ εἶμαι Κωλοβελόνης· πάω καί σά γυρίσω, θέλω νά μοῦ ἔχει ἡ γυναῖκά μου γεννημένο παιδί ἀρσενικό, γιατί ἀλλοιῶς θά σέ φάω. Ἡ καϋμένη ἡ μαμή τά χρειάστηκε· ἔφυγ᾽ ὁ Κωλοβελόνης, γεννάει ἡ Κωλοβελόνησσα κορίτσι· τί νά κάνῃ, τί νά κάνῃ· ἐσκέφθηκε καί παίρνει ᾽λίγο κερί καί φιάνει τό κορίτσι ἀρσενικό· καί εὐτύς τό κόβει λάσπη· πάει πίσω στό σπῆτί του ὁ Κωλοβελόνης, κυττάζει τό παιδί του ἀρσενικό· τό παίρνει τό λοιπόν νά τό ζεστάνῃ στή φωτιά καί τότε φάνηκε κορίτσι· τρέχει λοιπόν στῆς μαμῆς· πάει στή πόρτα, βλέπει τό σταυρό, πάει στή καμινάδα, βλέπει τό στύλο κ᾽ ἔκαιε· ἐστάθηκε λοιπόν ἀπ᾽ ὄξω ἀπό τό σπῆτί της καί τῆς ἔλεγε· κυρά μαμή, τό παιδί ποῦ μοῦ γεννήθηκε ἔγινε κορίτσι· μά ᾽κείνη, μωρέ ᾽μμάτια μου, ἤτανε κουκουλωμένη μέ δεκαπέντε

12 | ΕΣΤΙΑζω

παπλώματα, ὡς ποῦ ἐξημέρωσε καί ἔφυγ᾽ ὁ Κωλοβελόνης». Ἄλλο διήγημα εἶναι καί τό ἑξῆς: «Μιά γυναῖκα σηκώθηκε τή νύχτα νά πάῃ στό μύλο· ἐκεῖ ὁ μυλωνᾶς ἤτανε Κωλοβελόνης· τήν ἀγάπησε καί ἤθελε νά τήν πάρῃ· μά ᾽κεῖ πάει κ᾽ ἕνας ἄλλος χωριάτης γιά ν᾽ ἀλέσῃ· τοῦ λέει λοιπόν ἐκείνη «τό καί τό: μόνε νά μέ γλυτώσῃς· νά φορτώσῃς στό γαϊδοῦρί μου τά τσουβάλια, μέσα ᾽κεῖ βαίνεις καί μένα καί μ᾽ ἀφίνεις καί τό γαϊδοῦρί μου ξέρει τό σπῆτι» τήν ἐφόρτωσε τό λοιπόν μαζύ μέ τά τσουβάλια καί πάει στό σπῆτί της. Κατεβαίνει ἀπό τό μύλο ἀπάνω ὁ Κωλοβελόνης καί γυρεύει ποὖναι ἡ Μάρω, ποῦ ἡ Μάρω· τρέχει στό δρόμο, προφταίνει τό γαϊδοῦρι· κυττάζει, δέν ἔβλεπε τή Μάρω· ἐγύριζε γύρω γύρω τό γαϊδοῦρι καί ἔλεγε· πάνω γόμι, κάτω γόμι καί ἡ Μάρω ποῦ εἶναι; ὡς ποῦ ἔφτασε τό γαϊδοῦρι στό σπῆτι καί ἔφυγεν ὁ Κωλοβελόνης καί ἔτσι ἐγλύτωσε ἡ κακομοίρα ἡ Μάρω». Ὁ πρῶτος τῶν Κωλοβελόνιδων ἔρχεται εἰς τήν πόλιν τήν παραμονήν τῶν Χριστουγέννων, οἱ δέ λοιποί πάντες τήν ἑπομένην νύκτα· φεύγουσι δέ τήν πρωΐαν τῆς παραμονῆς τῶν Φώτων· διότι, ὡς εἴπομεν, φοβοῦνται πολύ τήν θρησκείαν, ὁ δέ σταυρός καί ὁ ἁγιασμός τῆς παραμονῆς τῶν Φώτων διώκει αὐτούς τῶν πόλεων· ἐπί τούτοις διηγοῦνται, ὅτι δύο γείτονες γυναῖκες εἶχον συμφωνήσει νά ἐγερθῶσι τήν νύκτα νά ζυμώσωσιν ἄρτους· τοῦτο μαθόντες οἱ Κωλοβελόνιδες, πολύ πρό τοῦ μεσονυκτίου ἐπορεύθησαν εἰς τήν οἰκίαν τῆς μιᾶς τῶν γυναικῶν καί κρούσαντες τήν θύραν της, γειτόνισσα, εἶπον, σήκω νά ζυμώσῃς· μετά τινα ὥραν κρούσαντες πάλιν παρέλαβον αὐτήν φέρουσαν ἐπ᾽ ὤμου τούς ἄρτους· πολλήν βαδίσαντες ὁδόν λέγουσιν εἰς αὐτήν «τώρα θά σέ φᾶμε»· σταθῆτε, τούς λέει ἐκείνη, νά σᾶς πῶ ἕνα παραμύθι· ἅμα λοιπόν τούς ἔλεγε τό παραμύθι ἐφώναξεν ὁ πρῶτος ἀλώχτερας· μαῦρος εἶσαι, λένε οἱ Κωλοβελόνιδες, καί δέ σέ φοβόμαστε (δῆλον ὅτι νύξ εἶναι εἰσέτι)· ὕστερα ἀπό ᾽λίγο ἐφώναξε ὁ δεύτερος ἀλώχτερας· κόκκινος εἶσαι τοῦ λένε καί δέ σέ φοβόμαστε (τουτέστι λυκαυγές)· στά τελευταῖα ἐφώναξεν ὁ τελευταῖος ἀλώχτερας· ἄσπρος εἶναι λένε (ἡμέρα)·

Ἀντῆστε νά πηγαίνουμε γιατ᾽ ἔρχετ᾽ ὁ ζουρλόπαπας μέ τήν ἁγιαστοῦρά του καί μέ τή βρεχτοῦρά του.

ΕΣΤΙΑζω | 13

«Ρόδια». Ελαιογραφία Γ. Ιακωβίδη (1853-1932).

Το ρόδι και η πλούσια σημασία του στη λαογραφία και την ιστορία μας Το πρωτοχρονιάτικο σπάσιμο στο σπίτι και η ευτυχία του πολύσπορου καρπού

ο πρωτοχρονιάτικο ρόδι έχει απωλέσει την κατακόκκινα, χωρίς κουκούτσια, εύχυμα και γλυκά ή αίγλη που διαδραμάτιζε κάποτε στα λαϊκά υπόξινα, διότι τα πολύ ξινά ρόδια δεν τους ευχαριστούσαν. Ακόμη και ένα είδος κρασιού, το οποίο μάλιστα έχαιρε έθιμα και τις δοξασίες. Και ήταν πολλές στα μεγάλης υπολήψεως, παρασκευαζόταν από ρόδια. παλαιότερα χρόνια. Προσφερόταν σε ένδειξη Εξάλλου, ο Δημόκριτος αναφέρει πως η ροδιά και η αφοσίωσης προς τη μνηστή και τη νύφη. Ρόδι έσπαγε ο μυρτιά προκόβουν αδελφωμένες αν σμίξουν οι ρίζες πατέρας μπροστά στα πόδια της νεόνυμφης κόρης του για τους. Και στους ελληνικούς κήπους, μέχρι και τα να την γεμίσει ευχές για πλούτο και αγαθές απολαύσεις. προπολεμικά χρόνια συμβίωναν οι μυρτιές και οι ροδιές, Το ρόδι διατηρούνταν κρεμασμένο στο σπίτι έως την λες και συνέχιζαν την παράδοση. Της ροδιάς το κλαδί, άνοιξη. Συνόδευε τις αγροτικές ευωχίες του χειμώνα αλλά υποστήριζαν οι αγρότες ότι εμποδίζει τα ζωύφια, πως είναι και τις αποκριάτικες διασκεδάσεις στα χωρικά σπίτια. καλός φύλακας και προστατεύει από τους ψύλλους. Ήταν άλλοτε καρπός σπουδαίας σημασίας και ιερός, και Σε πολλά κλαδιά απέδιδαν και υπερφυσικές δυνάμεις. φυλασσόταν μαζί με τους ξηρούς καρπούς, τα σύκα, τα Ένα κλαδάκι ροδιάς έλεγαν πως αμύγδαλα, τα καρύδια, τις σταφίδες και αν έμπαινε σε ένα βάζο με κρέας τα διατηρημένα χλωρά σταφύλια. Ένα κλαδάκι ροδιάς Σταδιακά, όμως, το ρόδι έχασε το μετέτρεπε σε τρυφερό και έλεγαν πως αν έμπαινε τη σημασία του και άλλοι καρποί εύπεπτο. Ήταν μια παράδοση και αυτή της ελληνικής κουζίνας που βρέθηκαν να πρωταγωνιστούν στην σε ένα βάζο με κρέας το δεν περιλαμβανόταν στους οδηγούς καθημερινή ζωή. Η γκρεναντίνα, το μετέτρεπε σε τρυφερό μαγειρικής. Υπήρχαν και μέθοδοι δροσιστικό σιρόπι ροδιού, το οποίο ως για να αποφεύγεται το σκάσιμο ποτό και αναψυκτικό προσφερόταν και εύπεπτο. Ήταν μια του ροδιού και να καρποφορεί στις κοσμικές συγκεντρώσεις του 18ου παράδοση και αυτή της πολύ το δένδρο. Ενδιαφέρουσα και 19ου αιώνα, αντικαταστάθηκε από είναι, επίσης, η πληροφορία που τα σύγχρονα οινοπνευματώδη ποτά. ελληνικής κουζίνας που από βυζαντινούς Ήταν μία παράδοση που κρατούσε δεν περιλαμβανόταν στους παραδίδεται για τον τρόπο που μπορούν να από τα βυζαντινά χρόνια, όταν το ρόδι μετριούνται τα σπυριά του ροδιού. γνώριζε μεγάλες δόξες. Με πολλές και οδηγούς μαγειρικής Διότι, όπως υποστήριζαν, τα ρόδια ποικίλες μεθόδους έκαναν τα ρόδια

14 | ΕΣΤΙΑζω

του ίδιου δένδρου έχουν τον ίδιο αριθμό σπυριών! Κάποτε το ρόδι μετατράπηκε και σε λαϊκό φρούτο. Τα σκασμένα τρώγονταν αμέσως και τα γερά κρεμιόνταν για τον χειμώνα και πωλούνταν ακριβότερα. Κύριος σκοπός των ροδιών που φυλάσσονταν τον χειμώνα ήταν για να στολίσουν τα κόλλυβα των μνημόσυνων. Εξάλλου εξαφανίστηκε και ο λαϊκός τύπος που φορούσε τα γιορτινά του και περνούσε κάτω από το παραθύρι της πιστής ή άπιστης φίλης του κρατώντας και παίζοντας στην παλάμη του ένα ρόδι (φλογοφόρος ροιά). Αν ήταν δυσαρεστημένος την... κεραυνοβολούσε ή εκδήλωνε τον ενθουσιασμό του και αποκάλυπτε τη φλόγα που τον έκαιγε. Τα τελευταία χρόνια που αποκαλύφθηκε η χρησιμότητά τους στην ανθρώπινη υγεία, τα ρόδια επανήλθαν στην επικαιρότητα. Είτε ως χυμός είτε με ειδική επεξεργασία κατέλαβαν εκ νέου τη θέση τους στη διατροφή μας. Ωστόσο, η φτωχή ροδιά εκτοπίσθηκε με το πέρασμα των ετών και με τη συστηματική δενδροκομία των εσπεριδοειδών, των διαφόρων πυρηνοφόρων (ροδακινιάς, βερικοκιάς, δαμασκηνιάς), την ανάπτυξη και διάδοση της κερασιάς, της βυσσινιάς, της αχλαδιάς, της μηλιάς και άλλων δένδρων. Δεν βρίσκεται πλέον το ρόδι στο χέρι των νέων με τις διάφορες σημασίες του ούτε σπάζει στο πάτωμα για να σκορπιστούν οι σπόροι του την Πρωτοχρονιά, για να χαρίσει στην οικογένεια την ευτυχία που εγκλείει ο πολύσπορος αυτός καρπός.

ΕΣΤΙΑζω | 15

Η χρυσή εποχή των δεξαμενόπλοιων και οι μεγαλύτεροι Έλληνες κερδισμένοι Σε δυσθεώρητα επίπεδα παραμένουν τα ημερήσια έσοδα των πολύ μεγάλων δεξαμενόπλοιων, των Very Large Crude Carriers, παρά το γεγονός ότι έχουν υποδιπλασιαστεί από τα ψηλά των 320 χιλιάδων δολαρίων ημερησίως του πρώτου δεκαημέρου του Οκτωβρίου. Ακόμα και έτσι παραμένουν πολλαπλάσια του μέσου λειτουργικού τους κόστους.

ε δεδομένο πως το ένα τέταρτο της παγκόσμιας μεταφορικής δυναμικότητας αργού πετρελαίου ανήκει σε ελληνικά συμφέροντα, είναι αυτονόητο πως η ναυτιλία των Ελλήνων είναι από τους μεγάλους κερδισμένους του ράλι των τιμών. Όχι μόνον διότι αυξάνονται τα λειτουργικά έσοδα αλλά και επειδή συμπαρασύρουν ανοδικά τις αξίες των πλοίων. Ονόματα όπως του Γιάννη και της Άννας Αγγελικούση, του Γιώργου Προκοπίου, της οικογενείας Μαρτίνου, του Γιώργου Οικονόμου, του Διαμαντή Διαμαντίδη, του Νικόλα Τσάκου, της οικογενείας Πολέμη, της οικογενείας Αλαφούζου, του ομίλου Φωστηρόπουλου, του ομίλου Λυκιαρδόπουλου, του Ιδρύματος Ωνάση, του Κρίτωνα Λεντούδη και της Αγγελικής Φράγκου βρίσκονται στην κορυφή των Ελλήνων πλοιοκτητών, με τους μεγαλύτερους και υψηλότερης αξίας στόλους μεγάλων δεξαμενόπλοιων και συγκεκριμένα VLCC και Suezmax. Εποχικότητα και γεωπολιτικές παράμετροι συντηρούν το ράλι, αλλά μπορεί να προσελκύσουν και νέους επενδυτές, μεταβάλλοντας, σε μία τέτοια προοπτική, αρνητικά τις προοπτικές της προσφερόμενης μεταφορικής δυναμικότητας και πιέζοντας χαμηλότερα τους ναύλους. Η ανάπτυξη του στόλου των VLCCs βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο για έξι χρόνια, αν και αναμένεται πτώση των παραδόσεων νεότευκτων κατά τα επόμενα δύο χρόνια. Μέχρι στιγμής φέτος, ο συνολικός στόλος των VLCCs έχει επεκταθεί κατά 5,1% ή 19,78 εκατ. dwt. Τα στοιχεία για τα δύο αμέσως μικρότερα μεγέθη δεξαμενόπλοιων, τα Suezmaxes και τα Aframaxes, είναι 3,3% και 2,2% αντίστοιχα. Σύμφωνα με την Bimco, η προσφορά αυξάνεται σημαντικά. Τα στοιχεία της Bimco λένε ότι η παραδοθείσα μεταφορική ικανότητα δεξαμενόπλοιων αργού πετρελαίου αυξήθηκε κατά 37% το εννεάμηνο του τρέχοντος έτους. Την ίδια στιγμή, η συνολική διαλυθείσα μεταφορική ικανότητα όλου του στόλου (και των δεξαμενόπλοιων) βρέθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας, σημειώνοντας μείωση κατά 52% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Επίσης, οι νέες παραγγελίες παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα κατά τη διάρκεια του έτους, με τα νέα συμβόλαια για το 2019 να δείχνουν μείωση κατά 48% σε σχέση με πέρυσι.

16 | ΕΣΤΙΑζω

ΕΣΤΙΑζω | 17

Με τα ναύλα των πολύ μεγάλων δεξαμενόπλοιων (VLCCs), πάντως, να φτάνουν τον Οκτώβριο έως τα 320.000 δολάρια την ημέρα, πολλά τέτοιου τύπου πλοία που ήταν έτοιμα να δεξαμενιστούν για συντηρήσεις και άλλες εργασίες, ξαναμπήκαν στην αγορά για να επωφεληθούν από το πρωτοφανές στην πρόσφατη ιστορία ράλι της σποτ αγοράς. Ακόμα και οι παλαιότεροι δεν θυμούνται πότε είχαν φθάσει τόσο ψηλά οι ναύλοι. « Ίσως πριν το 1973, όταν τα μεταφορικά από τη Μέση Ανατολή κόστιζαν περισσότερο από το ίδιο το φορτίο» διηγείται βετεράνος της αγοράς. Και καθώς όλη η ναυλαγορά οδηγείται από τα μεγάλα πλοία, και οι ναύλοι στα μικρότερου μεγέθους Suezmaxes και Aframaxes ακολουθούν ανοδικά. Είναι, όμως, διατηρήσιμα αυτά τα επίπεδα και πώς φτάσαμε ώς εδώ; Η νέα επίθεση σε ιρανικό αυτή τη φορά δεξαμενόπλοιο στις αρχές Οκτωβρίου, σε συνδυασμό με τις αμερικανικές κυρώσεις σε ένα μεγάλο μέρος του κινεζικού τονάζ, λόγω συνεργασιών με την Τεχεράνη, αλλά και η εποχικά υψηλή ζήτηση για καύσιμα λόγω χειμώνα συντηρεί τα υψηλά ναύλα. Είναι άγνωστο επί του παρόντος πού θα ισορροπήσει η αγορά και για πόσο καιρό, αλλά για την ώρα όλα δείχνουν πως όσοι είναι στη σποτ αγορά των VLCCs, μπορούν να κερδίζουν εκατοντάδες χιλιάδες πάνω από το breakeven επίπεδο των 25-35 χιλιάδων ευρώ, ανάλογα με το δεξαμενόπλοιο, ημερησίως. Δεν υπάρχει ένας μοναδικός λόγος για τον οποίο η ναυλαγορά των πολύ μεγάλων δεξαμενόπλοιων «έτρεξε» τόσο γρήγορα. Πολλοί διαφορετικοί παράγοντες συνέβαλαν και ενισχύουν ο ένας τον άλλον. Πρώτα απ’ όλα, «μετά από αρκετά χρόνια άθλιων κερδών, η αγορά ήταν πιθανώς πιο ισορροπημένη από ό,τι περίμενε», αναφέρει η Poten & Partners, που ειδικεύεται στο τμήμα αυτό της αγοράς. Η μείωση των εξαγωγών από τον ΟΠΕΚ αντικαταστάθηκε από μακρινές μεταφορές από τις Η.Π.Α. Επιπλέον, οι κυρώσεις για το Ιράν και τη Βενεζουέλα έχουν αφαιρέσει πολλά πλοία, περί του 20% του συνόλου, από τα διαθέσιμα προς ναύλωση. Η Braemar υπολογίζει πως οι αμερικανικές κυρώσεις προς το Ιράν και τη Βενεζουέλα

18 | ΕΣΤΙΑζω

Πολλά διυλιστήρια επεξεργασίας πετρελαίου λειτουργούν χωρίς να παράγουν συμμορφούμενα καύσιμα και ορισμένοι ιδιοκτήτες δεξαμενόπλοιων προγραμματίζουν να εγκαταστήσουν πλυντηρίδες καυσαερίων

έχουν βγάλει εκτός αγοράς περί τα 156 από τα συνολικά 800 περίπου Very Large Crude Carriers. Σημειώνεται, επίσης, πως τόσο η βιομηχανία διύλισης όσο και η βιομηχανία δεξαμενόπλοιων έχουν αρχίσει να προετοιμάζονται για τους κανονισμούς καυσίμων χαμηλού θείου του IMO 2020 για τα καύσιμα. Πολλά διυλιστήρια επεξεργασίας πετρελαίου λειτουργούν χωρίς να παράγουν συμμορφούμενα καύσιμα και ορισμένοι ιδιοκτήτες δεξαμενόπλοιων προγραμματίζουν να εγκαταστήσουν πλυντηρίδες καυσαερίων. Εκτός από αυτούς τους παράγοντες που επηρεάζουν την προσφορά και τη ζήτηση μεταφορικού έργου, έχουμε δει μία γρήγορη διαδοχή απρόβλεπτων περιστατικών, που έχουν ωθήσει την αγορά προς τα πάνω. Οι επιθέσεις στα σαουδαραβικά διυλιστήρια Abqaiq και οι κυρώσεις κατά της COSCO ακολουθήθηκαν από την ανακοίνωση ότι πολλοί ναυλωτές, προεξάρχουσας της Exxon, αποφεύγουν δεξαμενόπλοια που δούλεψαν με τη Βενεζουέλα τους τελευταίους μήνες. Αυτό δημιούργησε πρόσθετη αβεβαιότητα, σε μία ήδη στενή αγορά. Όπως και η διακοπή εξαγωγών από τον Ισημερινό. «Η αγορά θα πάρει μια αναπνοή αργά ή γρήγορα» λέει η Poten & Partners. «Η ιστορία μάς διδάσκει, επίσης, ότι τα κέρδη μπορούν να πέσουν τόσο γρήγορα όσο ανεβαίνουν» συμπληρώνει. Ενώ υπάρχουν σχεδόν 800 VLCCs στον κόσμο, οι ναύλοι αυτών των δεξαμενόπλοιων καθοδηγούνται από τα σύγχρονα σκάφη στη spot αγορά, που είναι λιγότερο από το 50% του συνολικού στόλου. «Αναμένουμε ότι η αγορά θα παραμείνει ισχυρή, αν και ασταθής» εκτιμά η Poten & Partners.

Οι 10 ελληνικές ναυτιλιακές με τα περισσότερα VLCCs (σε αξία) Ναυτιλιακή Αριθμός πλοίων Αξία στόλου σε εκατ. δολ. 1. Maran Tankers

$2.470

2. Olympic Shipping & Management

$963

3. Navios Maritime Acquisition

$810

4. Dynacom Tankers

$734

5. Pantheon Tankers

$593

6. Thenamaris

$464

7. Neda Maritime

$425

8. Evalend Shipping

$401

9. Enesel SA

$380

Πηγή: Vesselsvalue

Οι 10 ελληνικές ναυτιλιακές με τα περισσότερα Suezmax (σε αξία) Ναυτιλιακή Αριθμός πλοίων Αξία στόλου σε εκατ. δολ. 10. Dynacom Tankers

$1.179

11. Maran Tankers

$746

12. Delta Tankers

$735

13. TMS Tankers

$597

14. Tsakos Energy Navigation

$585

15. Nereus Shipping

$504

16. Polembros Shipping

$482

17. Kyklades Maritime

$396

18. Almi Tankers

$392

19. Enesel SA

$384

Πηγή: Vesselsvalue

ΕΣΤΙΑζω | 19

Από τον Μάο στην Cosco! Η πορεία των σχέσεων Ελλάδας – Κίνας Tου Δημήτρη Καπράνου

Το πρώτο «άνοιγμα» προς τον «κόκκινο δράκο» το έκανε η πλέον... αντικομμουνιστική κυβέρνηση του τόπου, αυτή των συνταγματαρχών.

20 | ΕΣΤΙΑζω

ιαβάζουμε κάθε τόσο για τις σχέσεις Ελλάδας Ρουμανία του Τσαουσέσκου, τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο και  Κίνας, για την εκτίμηση και την αγάπη των τη Βουλγαρία του Ζίβκωφ, αλλά και με τη μακρινή Κίνα του Κινέζων προς την Ελλάδα, για τις επενδύσεις των Μάο! Ακόμη και με την Αλβανία του Χότζα αποκατέστησαν τις Κινέζων στη χώρα μας και για την ελπίδα ότι θα διπλωματικές σχέσεις! ακολουθήσουν κι άλλες. Η αποκατάσταση των σχέσεων με την Αλβανία, που τότε ήταν Έχοντας επισκεφθεί αρκετές φορές τη μεγάλη αυτή χώρα, ο «δορυφόρος» της Κίνας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, άνοιξε και σήμερα τεράστια παγκόσμια δύναμη, μπορώ να βεβαιώσω τον δρόμο για επαφές Ελλήνων και Κινέζων διπλωματών (1971) ότι, πράγματι, οι Κινέζοι έχουν την καλύτερη άποψη για στην Ελβετία και το Παρίσι. Ακολούθησαν κάποιοι σωστοί την Ελλάδα, είναι γνώστες της ιστορίας μας, θαυμαστές του χειρισμοί και ψηφοφορίες στον ΟΗΕ, στις οποίες η Ελλάς μεγάλου πολιτισμού των αρχαίων προγόνων μας. Πάνω απ’ «σιγοντάρισε» τους Κινέζους, και στα τέλη του 1971 άρχισαν οι όλα, όμως, γνωρίζουν πολύ καλά την εξαιρετική γεωγραφική επαφές για τη σύναψη διπλωματικών σχέσεων με την Κίνα, θέση της χώρας μας και είχαν, από πολλά χρόνια πριν, προσέξει στα Τίρανα (!), μεταξύ των πρεσβευτών της Ελλάδας και της πολύ τις σχέσεις με την Ελλάδα. Κίνας, Διονυσίου Καραγιάννη και Λιου Τσεν Χουά! Και δεν είναι υπόθεση των τελευταίων ετών αυτή η σχέση. Όσο Οι σχέσεις «έτρεξαν» αμέσως μετά το ταξίδι του τότε προέδρου κι αν πολλοί δεν το γνωρίζουν, το «άνοιγμα» προς την Κίνα το των ΗΠΑ Ρ. Νίξον στην Κίνα (με τη γνωστή διπλωματία του έκανε η πλέον... αντικομμουνιστική ελληνική κυβέρνηση, η πινγκ-πονγκ) και στις 19 Μαΐου 1972 η Ελλάς είπε «αντίο» κυβέρνηση των συνταγματαρχών! στις σχέσεις με τη Φορμόζα και συνήψε Μου το θύμισε Κινέζος αξιωματούχος όταν διπλωματικές σχέσεις με τη Λαϊκή Δημοκρατία Από τα τέλη του το 2005 βρέθηκα στην Κίνα ως διοίκηση του της Κίνας! Και καθώς τότε οι σχέσεις Κίνας  «Ελληνικού Φεστιβάλ», με τον υπουργό τότε ’70 μέχρι σήμερα, ΕΣΣΔ βρίσκονταν στο χειρότερο σημείο, η Κίνα Τουρισμού Δημ. Αβραμόπουλο. είδε με ανακούφιση έναν νέο συνομιλητή, που οι Έλληνες Οι συνταγματάρχες λοιπόν, κατά την επταετή είχε σύνορα με το «μαλακό υπογάστριο» του εφοπλιστές διακυβέρνηση της χώρας από την ομάδα τους, ανατολικού μπλοκ! παρά τις συνεχείς αντικομμουνιστικές κορώνες Από ελληνικής πλευράς, τότε (το 1972) υπήρχαν επένδυσαν και την απηνή δίωξη των κομμουνιστών στην διπλωμάτες που υποστήριζαν ότι η Κίνα στην Κίνα 64 Ελλάδα, είχαν αναπτύξει πολύ καλές σχέσεις με αποτελούσε ήδη την εξελισσόμενη υπερδύναμη! τις κομμουνιστικές χώρες! Υπάρχουν, δε, επίσημα έγγραφα στο Υπουργείο δισεκατομμύρια των Εξωτερικών που δείχνουν ότι Έλληνες Προσηλωμένοι στο ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, διπλωμάτες υποστήριζαν από τότε ότι η Κίνα ανέπτυξαν παράλληλα καλές σχέσεις με την ΕΣΣΔ δολάρια! αποτελούσε ήδη «οικουμενική δύναμη»! αλλά και τις γύρω κομμουνιστικές χώρες. Με τη

Να μην ξεχάσουμε, δε, ότι το 1970 τα ελληνικά πλοία και οι Έλληνες εφοπλιστές είχαν ήδη βρεθεί στην Κίνα και τα ελληνικά πλοία μετέφεραν τα περισσότερα φορτία από και προς τη χώρα του Μάο! Από την πλευρά της, η κινεζική ηγεσία εξακολουθούσε να εφαρμόζει την πολιτική διπλωματικής απομόνωσης της Ταϊβάν, ενώ θεωρούσε ότι είχε πλέον σημαντικά συμφέροντα στην περιοχή των Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου. Ένα άλλο κίνητρο υπήρξε η κινεζική επιθυμία περαιτέρω ανάπτυξης του υπερπόντιου εμπορίου της μητροπολιτικής Κίνας, μέσω και της ακόμα μεγαλύτερης δραστηριοποίησης των Ελλήνων εφοπλιστών (οι τελευταίοι, αψηφώντας τις προηγούμενες απαγορεύσεις των ελληνικών κυβερνήσεων, είχαν από καιρό επεκτείνει την επιχειρηματική δράση τους στην Κίνα). Ήδη πριν από το 1972, τα υπό ελληνική σημαία πλοία έρχονταν πρώτα στον αριθμό των σκαφών που ναυλώνονταν από την Κίνα και το 1973 τοποθετήθηκε στο Πεκίνο ο πρώτος Έλληνας πρεσβευτής, Νίκος Καταπόδης, για να πραγματοποιηθεί, τον Μάιο του 1973, το πρώτο ταξίδι Έλληνα επισήμου στο Πεκίνο! Ήταν ο αντιπρόεδρος της τότε κυβερνήσεως, συνταγματάρχης Νικόλαος Μακαρέζος, που ήταν υπεύθυνος για τη χάραξη της οικονομικής πολιτικής της κυβερνήσεως των συνταγματαρχών, ο οποίος υπέγραψε τρεις διμερείς συμφωνίες, μία εμπορική, μία ναυτιλιακή και μία αεροπορικής σύνδεσης. Τον τότε αντιπρόεδρο συνόδευε και μία μεγάλη ομάδα Ελλήνων δημοσιογράφων, μεταξύ των οποίων και ο τότε

1. Το 2006 ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής υποδέχτηκε στο Πέραμα το πλοίο «Cosco Hellas». 2. Ο Νίξον στην Κίνα, το 1972. 3. Μακαρέζος και Τσου Εν Λάι

διπλωματικός συντάκτης του «Βήματος» Σταύρος Ψυχάρης. Από τότε, οι σχέσεις Ελλάδας  Κίνας υπήρξαν σχεδόν αδιατάρακτες, με τους Έλληνες εφοπλιστές να πηγαίνουν κάθε τόσο στις μεγάλες κινεζικές πόλεις, καθώς τα ελληνικά και ελληνόκτητα πλοία είχαν τον πρώτο λόγο στις κινεζικές μεταφορές. Άρχισαν επίσης δειλά-δειλά και οι εμπορικές σχέσεις, ενώ είδαμε και τους πρώτους Κινέζους φοιτητές να φοιτούν σε ελληνικά πανεπιστήμια. Από τότε κύλησε πολύ νερό στο αυλάκι, η κυβέρνηση του Κων. Καραμανλή συνέχισε στο ίδιο μοτίβο, αλλά τα αιματηρά γεγονότα της πλατείας Τιεν-Αν-Μεν έφεραν κάποιο «πάγωμα». Οι σχέσεις, όμως, ήταν πλέον δυνατές. Από τα τέλη του ’70 μέχρι σήμερα, οι Έλληνες εφοπλιστές επένδυσαν στην Κίνα 64 δισεκατομμύρια δολάρια! Και με αυτή την «προίκα», το 2006 ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, μαζί με τον αείμνηστο καπετάν Βασίλη Κωνσταντακόπουλο, υποδεχόταν στο Πέραμα το πλοίο «Cosco Hellas», ανοίγοντας νέους δρόμους συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας  Κίνας και υπογράφοντας στην ουσία την παραχώρηση του λιμανιού του Πειραιά στον κινεζικό κρατικό ναυτιλιακόλιμενικό κολοσσό! Κι όπως είπε προχθές στη Ναυτιλιακή Λέσχη ο υπουργός Ναυτιλίας Ιω. Πλακιωτάκης, η κυβέρνηση του Κυρ. Μητσοτάκη οικοδομεί τη νέα σχέση με την Κίνα επάνω στην αρχική συμφωνία την οποία υπέγραψε ο Κώστας Καραμανλής. Μία σχέση η οποία κατά δήλωση Πλακιωτάκη γίνεται πλέον «win-win», δηλαδή με κέρδη και για τις δύο συμβαλλόμενες πλευρές. Μακάρι!

ΕΣΤΙΑζω | 21

Νέες ισορροπίες μεταξύ Πεκίνου και Αθήνας με αιχμή το μεγάλο λιμάνι Η ΟΛΠ Α.Ε. ανακοίνωσε στα μέσα Νοεμβρίου πως διακινήθηκε το εμπορευματοκιβώτιο με αριθμό CSUN7025891, που εκφορτώθηκε από το πλοίο Cosco Shipping Capricorn, με το οποίο η συνολική διακίνηση στο λιμάνι του Πειραιά έφτασε τα 5.000.000 TEU για το τρέχον έτος.

22 | ΕΣΤΙΑζω

ο γεγονός ότι το όριο αυτό ξεπεράστηκε ήδη από τον Νοέμβριο φέρνει πιο κοντά το λιμάνι του Πειραιά στην πρώτη θέση στη Μεσόγειο και πιθανότατα ανάμεσα στα 4 πρώτα λιμάνια της Ευρώπης. Σημειώνεται πως η πρόβλεψη για ολόκληρο το έτος παραμένει στα επίπεδα των 5.500.000 TEU. Πώς, όμως, θα φτάσει ο Πειραιάς να γίνει το μεγαλύτερο λιμάνι στην Ευρώπη όταν δεν χωράνε πολλά περισσότερα εμπορευματοκιβώτια; Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Η Ελλάδα ενέκρινε το επενδυτικό σχέδιο της κινεζικής COSCO για το λιμάνι του Πειραιά. Η Επιτροπή Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (Ε.Σ.Α.Λ.), που ελέγχεται από την κυβέρνηση, έχει εγκρίνει χρηματοδότηση από την κινεζική εταιρεία ύψους 673,3 εκατ. δολαρίων (612 εκατ. ευρώ). Σύμφωνα με τους αξιωματούχους της COSCO, το έργο αυτό αποτελεί μέρος του ευρύτερου σχεδίου τους για τον Πειραιά, που γίνεται «το πιο σημαντικό λιμάνι στη Μεσόγειο». Ωστόσο, οι προτεινόμενες

πρωτοβουλίες χρηματοδότησης της COSCO με επιπλέον 335 εκατ. δολάρια (300 εκατομμύρια ευρώ) για την ανάπτυξη τέταρτου τερματικού εμπορευματοκιβωτίων στο λιμάνι έχουν σταματήσει για τώρα. Πεκίνο και COSCO εμφανίζονται να μην θέλουν να κλιμακώσουν την κατάσταση μετά τον αιφνιδιασμό τους από την απόφαση της κυβέρνησης να παγώσει αυτή την επένδυση των 300 εκατομμυρίων για τον τέταρτο προβλήτα εμπορευματοκιβωτίων. Οι επενδύσεις της COSCO αποτελούν εμβληματικό κεφάλαιο στις σχέσεις των δύο χωρών και κομβικό σημείο της πολιτικής «Μια Ζώνη- Ένας Δρόμος», την οποία προωθεί το Πεκίνο ως προβολή της οικονομικής ισχύος της Κίνας διεθνώς. Έτσι, αν και οι δύο πλευρές, Αθήνα και Πεκίνο, εμφανίζονται να ομονοούν πως τα σχέδια επέκτασης του σταθμού εμπορευματοκιβωτίων θα προχωρήσουν σε δεύτερο χρόνο, στην πραγματικότητα έχει ενσκήψει νευρικότητα. Ο εκτελεστικός πρόεδρος της ΟΛΠ Α.Ε. Yu Zenggang δήλωσε πρόσφατα πως «ύστερα από μεγάλο χρονικό διάστημα αναμονής,

λάβαμε την έγκριση να προχωρήσουμε στην υλοποίηση σημαντικών επενδύσεων, που θα καταστήσουν τον Πειραιά το σημαντικότερο λιμάνι της Μεσογείου και θα δημιουργήσουν ακόμη περισσότερες νέες θέσεις εργασίας. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι οι αρμόδιες αρχές θα επανεξετάσουν σύντομα και την επέκταση του Σταθμού Εμπορευματοκιβωτίων ως μία μεγάλη επένδυση, που θα εδραιώσει το λιμάνι του Πειραιά στα κορυφαία container terminals της Ευρώπης». Η Ε.Σ.Α.Λ., που υπάγεται στο Υπουργείο Ναυτιλίας και πήρε τις σχετικές αποφάσεις, ανακοίνωσε σχετικά με την επέκταση του container terminal, «ότι οι συνθήκες στην παρούσα φάση δεν είναι ώριμες για την υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου», συμπληρώνοντας πως με την απόφασή της «ολοκληρώνεται η διαδικασία έγκρισης του master plan της ΟΛΠ Α.Ε. και ανοίγει ο δρόμος για την πραγματοποίηση μιας εμβληματικής επένδυσης ύψους 611,8 εκατ. ευρώ, που θα δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας και θα συμβάλει καθοριστικά στην ανάπτυξη». Στη συνάντηση στα κεντρικά γραφεία της COSCO στη Σαγκάη, επιφυλάχτηκε θερμή υποδοχή στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη από τον πρόεδρό της Χου Λιρόγκ και τα στελέχη του ναυτιλιακού κολοσσού. Από ελληνικής πλευράς, ήταν μεταξύ άλλων παρόντες ο υπουργός Ναυτιλίας Γιάννης Πλακιωτάκης, ο υφυπουργός Εξωτερικών, αρμόδιος για θέματα επενδύσεων, Κωνσταντίνος Φραγκογιάννης, ο δήμαρχος Πειραιά Γιάννης Μόραλης, ο περιφερειάρχης Αττικής Γιώργος Πατούλης και ο εκπρόσωπος του Ελληνικού Δημοσίου στο διοικητικό συμβούλιο του ΟΛΠ και σύμβουλος διοίκησης του Οργανισμού Αθανάσιος Λιάγκος. Από την πλευρά του, ο πρόεδρος της COSCO, Xu

Οι επενδύσεις της COSCO αποτελούν εμβληματικό κεφάλαιο στις σχέσεις των δύο χωρών και κομβικό σημείο της πολιτικής «Μια Ζώνη-Ένας Δρόμος», την οποία προωθεί το Πεκίνο ως προβολή της οικονομικής ισχύος της Κίνας διεθνώς

Lirong, ευχαρίστησε τον πρωθυπουργό για την ταχεία έγκριση του σχεδίου των νέων επενδύσεων και οι δύο άνδρες συμφώνησαν ότι κοινός στόχος των δύο πλευρών είναι να γίνει ο Πειραιάς το πρώτο λιμάνι στην Ευρώπη. Ο Έλληνας πρωθυπουργός σημείωσε ότι με τις νέες υποδομές και τα νέα ξενοδοχεία ο στόχος είναι πλέον ο Πειραιάς να γίνει κέντρο παγκόσμιας εμβέλειας στην κρουαζιέρα. Παράλληλα, χαιρέτισε το κινεζικό ενδιαφέρον για τη στήριξη της ναυπηγοεπισκευαστικής δραστηριότητας στο Πέραμα και πρότεινε στην κινεζική πλευρά τη συμμετοχή της στο φιλόδοξο εγχείρημα της δημιουργίας Μουσείου Εναλίων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά. Ο Κ. Μητσοτάκης επεσήμανε πως αποδίδει μεγάλη σημασία στις νέες υποδομές που θα δημιουργηθούν στον Πειραιά, στα καινούργια ξενοδοχεία, αλλά κυρίως στην ανάδειξη του Πειραιά ως κέντρου παγκόσμιας εμβέλειας ως προς την κρουαζιέρα. «Εκεί πιστεύουμε ότι έχουμε πάρα πολύ σημαντικές προοπτικές» ανέφερε χαρακτηριστικά. Χαιρέτισε, επίσης, το κινεζικό ενδιαφέρον για τη ναυπηγοεπισκευαστική, τονίζοντας ότι είναι σημαντικό να εκδηλωθεί και να στηριχθεί στην πολύ σημαντική εγχώρια τέτοια δραστηριότητα που υπάρχει στο Πέραμα. Για τον προβλήτα ΙV, όπως προαναφέρθηκε, δήλωσε ότι «είναι ένα σημείο που είναι προς συζήτηση. Η ελληνική κυβέρνηση είναι εξαρχής πολύ θετική, με την προϋπόθεση ότι θα μπορέσουμε να πείσουμε και την τοπική κοινωνία −ενδεχομένως μέσα από μία σειρά από αντισταθμιστικά οφέλη− ότι αυτή η επένδυση θα είναι συνολικά προς όφελός της και δεν θα υποβαθμίσει την ποιότητα του περιβάλλοντος». Προσέθεσε, δε, πως «η επιθυμία μας, όμως, είναι κοινή: Να μετατρέψουμε

ΕΣΤΙΑζω | 23

Το επιχειρηματικό σχέδιο για το car terminal που είχε εγκρίνει η προηγούμενη κυβέρνηση, προέβλεπε δύο πολυώροφα κτίρια-γκαράζ. Μετά την εισαγωγή του νέου προβλήτα εμπορευματοκιβωτίων, η χωροθέτησή τους άλλαξε και τώρα έμεινε έωλη η κατασκευή του ενός από τα δύο τον Πειραιά στο μεγαλύτερο λιμάνι της Ευρώπης». Γιατί είναι σημαντική η επένδυση αυτή στον 4ο προβλήτα, που «κόπηκε»; Μα γιατί αφήνει ένα κενό στα σχέδια ανάπτυξης της COSCO από τα μέσα του 2021 και μετά. Με τους ρυθμούς που αναπτύσσεται η διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων στον Πειραιά, κάπου στα μέσα του 2021 θα έχει αγγίξει το 100% της δυναμικότητάς του και, απλά, δεν θα μπορεί να δεχτεί άλλα εμπορευματοκιβώτια, με ό,τι αυτό σημαίνει για τα έσοδα και την κερδοφορία του ΟΛΠ. Σημειώνεται πως ο ΟΛΠ σχεδίαζε έναν ακόμα μεγάλο προβλήτα εμπορευματοκιβωτίων δυναμικότητας 2,8 εκατ. εμπορευματοκιβωτίων (TEU), που χωροθετήθηκε ανατολικά του προβλήτα Ι, στην περιοχή που ονομάζεται Γ2. Στόχος ήταν η αύξηση της ετήσιας δυναμικότητας πάνω από τα 10 εκατ. TEU από 7 εκατ. TEU που θα είναι σύντομα, μετά και την επισκευή του Προβλήτα Ι. Αυτά τα 7 εκατ. TEU αναμένεται να έχουν προσεγγισθεί το 2021, αφού ήδη φέτος αναμένεται να ξεπεράσουν τα 5,5 εκατ. Ο προβλήτας ΙV, προϋπολογισμού 300 εκατομμυρίων ευρώ, που εξαιρέθηκε από την έγκριση του master plan, συνολικού προϋπολογισμού 800 εκατομμυρίων, από την Επιτροπή Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Λιμένων (Ε.Σ.Α.Λ.), αποτελεί προσθήκη στο επενδυτικό πλάνο που έγινε πριν τέσσερις μήνες. Πριν βάλει τον νέο προβλήτα στο master plan, είχε σχεδιάσει την ανάπτυξη στον ίδιο χώρο ενός ναυπηγείου για mega yachts. Δραστηριότητα με πολύ υψηλότερα περιθώρια κέρδους, η οποία όμως απορρίφτηκε την άνοιξη από την προηγούμενη κυβέρνηση ύστερα από πιέσεις

24 | ΕΣΤΙΑζω

ναυπηγοεπισκευαστικών συμφερόντων της περιοχής. Η αμέσως επόμενη πιο κερδοφόρα δραστηριότητα είναι η διακίνηση εμπορευματοκιβωτίων και με αυτή επέλεξαν να προχωρήσουν. Όμως όταν εισήχθηκε ο νέος προβλήτας, έγινε και επαναχωροθέτηση του car terminal, δηλαδή του σταθμού υποδοχής καινούργιων αυτοκινήτων που προορίζονται είτε για επαναπροώθηση σε άλλες χώρες είτε για εισαγωγή στην Ελλάδα. Και το επιχειρηματικό σχέδιο για το car terminal που είχε εγκρίνει η προηγούμενη κυβέρνηση, προέβλεπε δύο πολυώροφα κτίρια-γκαράζ. Μετά την εισαγωγή του νέου προβλήτα εμπορευματοκιβωτίων, η χωροθέτησή τους άλλαξε και τώρα έμεινε έωλη η κατασκευή του

ενός από τα δύο. Τόσο η COSCO, πάντως, όσο και το Υπουργείο Ναυτιλίας, που προΐσταται της Ε.Σ.Α.Λ., δεν θεωρούν πως το σχέδιο για τον νέο προβλήτα ΙV είναι νεκρό: αναμένεται να έρθει εκ νέου για έγκριση κάποια στιγμή τους επόμενους μήνες. Οι υπόλοιπες επενδύσεις που εγκρίθηκαν, αφορούν σε νέο λιμένα κρουαζιέρας, 4 ξενοδοχεία, car terminal, νέες αποθήκες και logistics, βελτίωση και συντήρηση λιμενικών υποδομών, προμήθεια εξοπλισμού και μέσων, βελτίωση υποδομών ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης, οικολογικά λεωφορεία κ.ά. και ανέρχονται στα 612 εκατομμύρια (μερικές εκ των οποίων έχουν ήδη υλοποιηθεί, όπως η νέα πλωτή δεξαμενή, επισκευές κ.λπ.).

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΤΡΑΔΗΣ High Performance Ropes

Δένουμε γερά σε όλο τον κόσμο! Με τα υψηλής αντοχής σχοινιά πρόσδεσης, αγκυροβολίας και ρυμουλκήσεως.

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΚΑΤΡΑΔΗΣ Κάβοι και Σχοινιά Προσδέσεως, Αγκυροβολίας και Ρυμουλκήσεως (Υπερ-υψηλού Μοριακού Βάρους Πολυαιθυλενίου, Αραμιδικά, Πολυμερών Υγρών Κρυστάλλων και Μικτά Πολυεστέρα-Πολυπροπυλενίου), Συρματόσχοινα, Ανόδια Καθοδικής Προστασίας, Αλυσίδες, Άγκυρες, Εξοπλισμός Λιμένων και Καταστρώματος Πλοίων

Ψαρών 11, 18648, Πειραιάς, T: +30 2104060300 - F: +30 2104626268 E: info@katradis.com - www.katradis.com

Σε πλήρη εξέλιξη η αναδιάρθρωση της ελληνικής ναυπηγικής βιοµηχανίας

Έκλεισε η διαδικασία στο Νεώριο, Μπορεί η εξυγίανση των Ναυπηγείων Σύρου να ολοκληρώνεται αλλά δεν συµβαίνει το ίδιο µε τα Ναυπηγεία Σκαραµαγκά και Ελευσίνας.

ο επενδυτικό ενδιαφέρον και για τα δύο, από τον Θεόφιλο Πριόβολο για τον Σκαραμαγκά και από τον Πάνο Ξενοκώστα για το Νεώριο της Ελευσίνας, δημιουργεί προσδοκίες πως εφόσον υπερκεραστούν οι νομικές και άλλες εκκρεμότητες, ενδέχεται να πάρουν τον δρόμο της αναδιάρθρωσης εντός του 2020. Η ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών, που ουσιαστικά διαχειρίζεται το θέμα των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά, τα οποία και έχει θέσει σε διαδικασία ειδικής διαχείρισης ήδη από την προηγούμενη κυβέρνηση, αν και από άλλο Υπουργείο (Οικονομίας), πρέπει να προχωρήσει στις απαραίτητες για τη διεξαγωγή του διαγωνισμού πώλησης του Ναυπηγείου νομοθετικές ρυθμίσεις, με σημαντικότερη τη διάταξη που ρυθμίζει το ζήτημα παραχώρησης της χρήσης του αιγιαλού, προκειμένου τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά να έχουν πρόσβαση στη θάλασσα. Χωρίς τη συγκεκριμένη νομοθετική ρύθμιση είναι αδύνατο να προχωρήσει ο προγραμματισμένος για τους πρώτους

μήνες του 2020 διαγωνισμός, καθώς θεωρείται εξαιρετικά δύσκολο να προσελκύσει το επενδυτικό ενδιαφέρον η πώληση μίας ναυπηγικής επιχείρησης που δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τον θαλάσσιο χώρο μπροστά στις εγκαταστάσεις της. Οι συγκεκριμένες διατάξεις είναι απαραίτητες διότι θέτουν ξανά σε ισχύ την παραχώρηση της χρήσης του αιγιαλού που είχε κάνει το Ελληνικό Δημόσιο στα μέσα της δεκαετίας του 1950, προκειμένου να κατασκευάσει ο Σταύρος Νιάρχος τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Η παραχώρηση έπαυσε να ισχύει λόγω των διοικητικών πράξεων που εκδόθηκαν μετά το 2014 και την τοποθέτηση ειδικού διαχειριστή στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά. Το ειδικό καθεστώς διαχείρισης των ΕΝΑΕ λήγει τον Μάρτιο του 2020. Σε αυτό το πλαίσιο, προωθεί μέσω του ειδικού διαχειριστή τη διεξαγωγή πλειοδοτικού διαγωνισμού για το μεγαλύτερο ναυπηγείο της χώρας. Μετά, τα πράγματα αναμένεται να τρέξουν με βάση τη

Για να περιοριστεί το φαινόµενο, ελληνικά πλοία να διασχίζουν τις θάλασσες του κόσµου µε πληρώµατα ξένης εθνικότητας, πρέπει να διαµορφώσουµε υψηλού επιπέδου και άρτια εκπαιδευµένα ναυτιλιακά στελέχη 26 | ΕΣΤΙΑζω

συμφωνία με την εταιρεία Mediterranean Shipping Company (MSC), συμφερόντων του Ιταλού μεγιστάνα Τζιανλουΐτζι Απόντε (η δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο μετά την Maersk), και τη γερμανική διαχειρίστρια ναυπηγείων Blohm+Voss (B+V), για τη ναυπήγηση στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στα, υπό ειδική διαχείριση, Ναυπηγεία Σκαραμαγκά των βασικών δομικών μερών (κύτος και υπερκατασκευές) κρουαζιερόπλοιων, τα οποία θα εξοπλίζονται και θα φινίρονται στην Ιταλία, που έχει επιτύχει ο Έλληνας εφοπλιστής Θεόφιλος Πριόβολος. Το σχήμα του αναμένεται να είναι και ο επικρατέστερος υποψήφιος στον διαγωνισμό για τον Σκαραμαγκά. Στη Σύρο, προ ολίγων ημερών, ο υπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Άδωνις Γεωργιάδης, και ο υφυπουργός Νίκος Παπαθανάσης συναντήθηκαν, παρουσία του επιτετραμμένου της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Ελλάδα κ. Ντέιβιντ Μπέργκερ, με τον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο της ONEX Shipyards, ιδιοκτήτριας των Ναυπηγείων Νεωρίου Σύρου, κ. Πάνο Ξενοκώστα. Ενημερώθηκαν για την επιτυχή κατάληξη του σχεδίου εξυγίανσης του Ναυπηγείου Νεωρίου Σύρου, έλαβαν την ευχαριστήρια

ακολουθούν Ελευσίνα και Σκαραµαγκάς επιστολή των εργαζομένων και εξέφρασαν τη χαρά τους γι’ αυτήν τη θετική εξέλιξη. Μετά τη συνάντηση, ο κ. Γεωργιάδης δήλωσε: «Με μεγάλη χαρά και ικανοποίηση το Υπουργείο Ανάπτυξης & Επενδύσεων καλωσορίζει το ορόσημο στη διαδικασία του σχεδίου εξυγίανσης των Ναυπηγείων Νεωρίου Σύρου υπό τον κ. Π. Ξενοκώστα, διότι, όπως πληροφορηθήκαμε, σήμερα ξεκίνησε η διαδικασία αποπληρωμής των δεδουλευμένων των εργαζομένων, τα οποία εκκρεμούν σε βάθος έως πέντε ετών. Η ανάπτυξη των Ναυπηγείων Νεωρίου Σύρου τους τελευταίους πέντε μήνες αποτελεί ένα πολύ θετικό βήμα για την πρόοδο της ελληνικής οικονομίας. Καλωσορίζουμε αυτήν την επιτυχία και ευχαριστώ ιδιαίτερα για τη συμβολή τους τον υφυπουργό Ανάπτυξης & Επενδύσεων κ. Νίκο Παπαθανάση και τον πρέσβη των ΗΠΑ στην Ελλάδα κ. Τζέφρι Πάιατ, οι οποίοι πράγματι έπαιξαν κομβικό και πρωταγωνιστικό ρόλο σ’ αυτήν την επιτυχία». Από την πλευρά του, ο κ. Π. Ξενοκώστας σημείωσε: «Μια πολύπλοκη και πρωτόγνωρη διαδικασία εξυγίανσης μέσω του άρθρου 106, με εμπλεκόμενους πιστωτές το Δημόσιο και τους εργαζόμενους, σ’ έναν κομβικό κλάδο όπως αυτός της ναυπηγικής, ολοκληρώθηκε σήμερα μ’ αυτό το βασικό ορόσημο. Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Ανάπτυξης & Επενδύσεων, τον υπουργό κ. Άδωνι Γεωργιάδη και

τον συνεργάτη του, υφυπουργό κ. Νίκο Παπαθανάση, καθώς η συμβολή τους ήταν καθοριστική για την ολοκλήρωση. Σήμερα είναι ημέρα χαράς, που όλους μάς γεμίζει ευτυχία. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον κ. Γεωργιάδη». Η ολοκλήρωση της εξυγίανσης του Νεωρίου αποτελεί και πρόκριμα για την αντίστοιχη διαδικασία στα Ναυπηγεία Ελευσίνας. Η αμερικανική επενδυτική τράπεζα Chatsworth Securities LLC συμφώνησε με την Onex Elefsis Shipyards LLC να συμμετάσχει στην υλοποίηση επένδυσης έως και 400 εκατομμυρίων δολαρίων στα Ναυπηγεία της Ελευσίνας στο πλαίσιο της εν εξελίξει επιχείρησης διάσωσής τους. Η Onex Elefsis Shipyards έχει

συμφωνήσει με την ιδιοκτησία του δεύτερου μεγαλύτερου ναυπηγείου στην Ελλάδα να αναλάβει ως στρατηγικός επενδυτής το 100% των Ναυπηγείων Ελευσίνας, μέσω του ελληνικού Πτωχευτικού Δικαίου και ειδικότερα διά υποβολής σχεδίου εξυγίανσης προς έγκριση από τα ελληνικά δικαστήρια σε ορίζοντα 3 έως 6 μηνών. Προκειμένου να υλοποιηθεί η συμφωνία μεταξύ του βασικού μετόχου της Ελευσίνας, Νίκου Ταβουλάρη, με τον ισχυρό άνδρα της ONEX, Πάνο Ξενοκώστα, πρέπει πρώτα να συμφωνηθεί η ρύθμιση των χρεών των ναυπηγείων προς το δημόσιο και τα ασφαλιστικά ταμεία. Οι δύο επιχειρηματίες έχουν ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για την εξαγορά των

Ναυπηγείων Ελευσίνας από τον όμιλο ONEX, που εξαγόρασε πέρυσι και τα ναυπηγεία της Νεώριον στη Σύρο μέσω του προπτωχευτικού δικαίου. Με βάση τη μεταξύ τους συμφωνία, η ONEX προτίθεται να ρυθμίσει σε δόσεις και να καλύψει υποχρεώσεις των Ναυπηγείων Ελευσίνας προς εργαζομένους, προμηθευτές, τράπεζες και δημόσιο μέσω ολοκληρωμένης συμφωνίας στο πλαίσιο του άρθρου 106 β και 106 δ, που θα επικυρωθεί από το αρμόδιο Πρωτοδικείο. Η ONEΧ πραγματοποιεί επαφές με την ελληνική κυβέρνηση και τους πιστωτές των ναυπηγείων για εναλλακτικές λύσεις, ώστε να επανεκκινήσουν το ναυπηγείο. Το ίδιο μοντέλο εφάρμοσε η μητρική ONEX στην περίπτωση του Ναυπηγείου του Νεωρίου Σύρου. Η όλη συμφωνία υπολογίζεται ότι θα ξεπεράσει τα 400 εκατομμύρια δολάρια μέσα στα επόμενα 15 χρόνια και θα καταστεί έτσι η μεγαλύτερη διάσωση επιχείρησης στην ιστορία των ελληνικών ναυπηγείων και μία από τις μεγαλύτερες στην ευρωπαϊκή ιστορία. Οι ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις των Ναυπηγείων Ελευσίνας σε προμηθευτές, φορολογική αρχή, ασφαλιστικούς οργανισμούς και αμοιβές προσωπικού ανέρχονταν στο ποσό των 95,87 εκατ. ευρώ στα τέλη του 2017. Το δε σύνολο των υποχρεώσεων των Ναυπηγείων Ελευσίνας στα τέλη του 2017 ανερχόταν στα 256,115 εκατ. και οι πωλήσεις του ίδιου έτους ήταν στα 28,8 εκατ., ενώ οι ζημίες σε επίπεδο EBITDA στα 27,3 εκατ. ευρώ.

ΕΣΤΙΑζω | 27

Ξεπέρασαν τα 6,5 δισεκατοµµύρια δολάρια στο δεκάµηνο οι επενδύσεις των Ελλήνων εφοπλιστών φέτος Ακολουθούν κατά πόδας οι Κινέζοι, τα µερίδια των οποίων στον παγκόσµιο στόλο αυξάνονται.

Η Ακόµα ισχυρότερος εµφανίζεται ο ελληνόκτητος εµπορικός στόλος, σύµφωνα µε την ετήσια έκθεση «Review of Maritime Transport 2019» της UN Conference on Trade and Development (UNCTAD) 28 | ΕΣΤΙΑζω

μεταφορική δυναμικότητά του έφτασε στις αρχές του 2019 στα 349,195 εκατ. dwt αποτελώντας το 17,79% του παγκόσμιου στόλου έναντι 330,176 εκατ. dwt και 17,28% μεριδίου έναν χρόνο νωρίτερα. Ο στόλος αριθμεί 4.536 πλοία έναντι 4.371 το 2018. Ο ελληνικών συμφερόντων στόλος, όμως, συνεχίζει να μεγαλώνει: σύμφωνα με τα στοιχεία της VesselsValue, ελληνικά συμφέροντα είχαν υπογράψει μέχρι το τέλος Οκτωβρίου του τρέχοντος έτους συνολικά 57 παραγγελίες για νέα πλοία αξίας 4,05 δισ. δολαρίων, ενώ η Κίνα ακολουθεί από κοντά. Η Ελλάδα κατέχει για μία ακόμη χρονιά την πρώτη θέση. Οι πέντε μεγαλύτερες ναυτιλιακές χώρες, δηλαδή η Ελλάδα, η Ιαπωνία, η Κίνα, η Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ, αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% της παγκόσμιας μεταφορικής ικανότητας. Εκτός από την Ελλάδα πάντως, και η Κίνα και η Σιγκαπούρη αυξάνουν τα μερίδιά τους, ενώ αντιθέτως η Ιαπωνία, η Γερμανία, η Κορέα και το Χονγκ Κονγκ χάνουν έδαφος.

Όσον αφορά στις τρέχουσες ναυπηγήσεις, οι Έλληνες έχουν σημαντική παρουσία στα δεξαμενόπλοια, στα πλοία μεταφοράς ξηρού φορτίου και στα δεξαμενόπλοια μεταφοράς LNG, ενώ η Ιαπωνία και η Κίνα προηγούνται στα φορτηγά χύδην ξηρού φορτίου και η Γερμανία στα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων. Ελληνικών συμφερόντων ναυτιλιακές με 239 πλοία συνολικά έχουν επενδύσει, στο δεκάμηνο, σε αγορές και παραγγελίες νεότευκτων 6,623 δισεκατομμύρια δολάρια (293 πλοία), ενώ η Κίνα έχει επενδύσει 6,47 δισ. δολάρια (271 πλοία). Οι Έλληνες, όμως, απέχουν από τις παραγγελίες νέων φορτηγών, ενώ οι Κινέζοι κυριαρχούν. Αντίστροφη είναι η εικόνα στις παραγγελίες δεξαμενόπλοιων, με τους Έλληνες πλοιοκτήτες πρώτους με 43 παραγγελίες αντί 2 δισ. δολαρίων και τους Κινέζους μόλις στην πέμπτη θέση με 15 δεξαμενόπλοια αξίας 541 εκατ. δολαρίων. Ίδια η εικόνα και στις παραγγελίες LNG carriers, όπου οι ελληνικές ναυτιλιακές κυριαρχούν με

παραγγελίες αξίας 2 δισ. δολαρίων και οι κινεζικές είναι στην τέταρτη θέση με μόλις 4 παραγγελίες αξίας 885 εκατ. δολαρίων. Στα μεταχειρισμένα, τόσο οι Έλληνες όσο και οι Κινέζοι πάνε δίπλα-δίπλα τόσο στα φορτηγά όσο και στα δεξαμενόπλοια και τα container ships, με βάση τα δεδομένα της VesselsValue, η οποία όμως δείχνει πως δυναμικά έχουν εισέλθει στη δευτερογενή αγορά και οι νοτιοκορεάτες. Τι γίνεται όμως με τα μεγάλα δεξαμενόπλοια (VLCCs ), που συνήθως αποτελούν βαρόμετρο για την αγορά των ναυπηγείων; Παραδόξως, ενώ οι τρέχοντες ναύλοι στα VLCCs προσφέρουν υψηλότατες αποδόσεις, οι ναυτιλιακές εταιρείες εν γένει παρήγγειλαν κατά μέσον όρο μόνον ένα VLCC ανά μήνα από τον Ιανουάριο, λιγότερο από τον μέσο όρο των περίπου τεσσάρων μηνιαίως, σύμφωνα με την Deutsche Bank. Ανάλογη εικόνα περιγράφουν, όπως είναι αναμενόμενο, και τα δεδομένα του ναυλομεσιτικού οίκου Golden Destiny που αφορούν τις νέες παραγγελίες.

ΕΣΤΙΑζω | 29

Όταν έπεσε

το «Τείχος του Αίσχους» Ήταν 9 Νοεμβρίου του 1989 όταν σε απ' ευθείας μετάδοση από την τηλεόραση παρακολουθούσαμε έκθαμβοι την πτώση του συμβόλου του διχασμού στο Βερολίνο. Tου Δημήτρη Καπράνου

ο σύμβολο του χωρισμού του κόσμου σε «Ανατολή και Δύση» έπεφτε, υπό το βάρος της λαϊκής αμφισβήτησης ενός καθεστώτος που ποτέ δεν μπόρεσε να πείσει για τις αξίες τις οποίες –υποτίθεται ότι– πρέσβευε... Και για εμάς, που ζυγώναμε τότε τα σαράντα, που είχαμε περάσει από την αμφισβήτηση και την έκρηξη των νεανικών μας χρόνων στην περισυλλογή και τα ερωτήματα, ήταν σαν να έφευγε από επάνω μας ένα βάρος, ένα τεράστιο άγχος που μας είχαν κληροδοτήσει οι παλαιότεροι και που σε εμάς δεν έλεγε τίποτα παραπάνω από μία περίοδο

30 | ΕΣΤΙΑζω

υστερίας που είχε καταλάβει την ανθρωπότητα. Στη χώρα μας φυσούσε, επίσης, ένας άνεμος αλλαγής, καθώς το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου έχανε την εξουσία (προσωρινά, απ’ ό,τι φάνηκε στη συνέχεια) και η Νέα Δημοκρατία του Κώστα Μητσοτάκη βρισκόταν σε συνεννόηση με την αριστερά, για να σχηματιστεί αργότερα εκείνη η κυβέρνηση Τζαννετάκη, την οποία ο ελληνικός λαός αντί να χαιρετίσει ως μέγα πολιτικό επίτευγμα και να την ενθαρρύνει, την άφησε πολύ γρήγορα πίσω του... Ήταν μια από τις πλέον συγκλονιστικές στιγμές της μεταπολεμικής περιόδου. Η πτώση του κομμουνισμού άφηνε τεράστια περιθώρια αισιοδοξίας, αλλά η συνέχεια απέδειξε ότι η «Ενωμένη Ευρώπη» ήταν πολύ πιο... ενωμένη πριν ενωθούν οι δύο Γερμανίες! Το «Τείχος του Βερολίνου» (Berliner Mauer στα γερμανικά) ήταν ένας τοίχος ύψους δύο μέτρων, που χώριζε το Βερολίνο σε Ανατολικό και Δυτικό, ένας ψυχρός φράχτης, που οι δυτικοί ονόμασαν «Τείχος του Αίσχους!»... Το τείχος χτίστηκε το 1961 από τις Αρχές της Ανατολικής Γερμανίας, καθώς πλήθαιναν οι Ανατολικογερμανοί που «το έσκαγαν» προς τη Δύση. Ήταν μια έμπνευση ενός αυταρχικού καθεστώτος, το οποίο, τελικά, κατέρρευσε το 1989 μαζί με τον δήθεν «υπαρκτό σοσιαλισμό»...

Όταν τέλειωσε ο Πόλεμος τον οποίο προκάλεσε η Ναζιστική Γερμανία, η ηττημένη χώρα τεμαχίστηκε σε τέσσερις ζώνες κατοχής, τη διοίκηση των οποίων ανέλαβαν οι νικήτριες δυνάμεις: ΗΠΑ, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία και ΕΣΣΔ. Το Βερολίνο βρισκόταν στη ζώνη επιρροής της ΕΣΣΔ και αυτό δημιούργησε πολλά προβλήματα. Τον Μάρτιο του 1948, οι Δυτικοί αποφάσισαν να ενώσουν τους τομείς που ήλεγχαν και δημιουργήθηκε η Δυτική Γερμανία. Το ίδιο έγινε και με το Βερολίνο. Οι Σοβιετικοί αντέδρασαν και απέκλεισαν τους δυτικούς τομείς του Βερολίνου στις 24 Ιουνίου του 1948 και οι Σύμμαχοι άρχισαν να εφοδιάζουν το Δυτικό Βερολίνο μόνο από αέρος, με τις περίφημες αερογέφυρες. Στις 30 Νοεμβρίου του 1948 εγκαταστάθηκε στο Ανατολικό Βερολίνο ξεχωριστή δημοτική αρχή, με αποτέλεσμα τον ολοκληρωτικό χωρισμό του Βερολίνου σε Ανατολικό και Δυτικό. Το 1949 τα γερμανικά εδάφη που κατείχε η ΕΣΣΔ έγιναν «Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας» (Ανατολική Γερμανία) και το Βερολίνο σύμβολο της ύπαρξης «δύο κόσμων». Το 1953 σημειώνεται εξέγερση των εργαζομένων στο Ανατολικό Βερολίνο, αλλά το σιδερένιο χέρι του «Κόκκινου Στρατού» την συντρίβει και, σταδιακά, αρχίζει να παρατηρείται κύμα φυγής των Ανατολικογερμανών προς τη Δύση. Κι έτσι, οι Αρχές της Ανατολικής Γερμανίας με τη σύμφωνη γνώμη των Σοβιετικών αποφάσισαν την ανέγερση του «φράχτη» από συρματόπλεγμα, που άρχισε να στήνεται τη νύχτα της 12ης προς τη 13η Αυγούστου του 1961... Ο «ψυχρός πόλεμος» όμως, που εντάθηκε, έφερε την αντικατάσταση του φράχτη με έναν τοίχο από μπετόν, ύψους 2 μέτρων, με συρματόπλεγμα στην κορυφή του και μήκος 45 χιλιόμετρα! Οι «δύο κόσμοι» ήταν πλέον... μπετόν, γαρνιρισμένο με ηλεκτροφόρα καλώδια και προβολείς που σάρωναν τα βράδια κάθε σπιθαμή του γυμνού εδάφους! Στις 26 Ιουνίου 1963 ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζων Κέννεντυ επισκέπτεται το Βερολίνο και αρχίζει την ομιλία του με την περίφημη φράση: «Ich bin ein Berliner (Είμαι κι εγώ Βερολινέζος)»... Τα χρόνια περνούν και κάθε τόσο διαβάζουμε στις εφημερίδες

Στα 28 χρόνια που «έζησε» το τείχος, τουλάχιστον 136 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διαφύγουν στη Δύση. Πρώτο θύμα η 58χρονη νοσοκόμα Ίντα Ζίκμαν ειδήσεις που αφορούν σε ηρωικούς Ανατολικογερμανούς που διαφεύγουν στη Δύση περνώντας το τείχος! Αλλά ποτέ δεν μαθαίνουμε για τους άλλους, που δεν πρόλαβαν να φθάσουν στην ελεύθερη Ευρώπη και έπεσαν γαζωμένοι από τις σφαίρες των στρατιωτών. Το 1989 η ηγεσία του Γκορμπατσώφ στην ΕΣΣΔ αλλάζει τα πάντα! Το κομμουνιστικό καθεστώς καταρρέει εκ των έσω και η «περεστρόικα» και η «γκλάσνοστ» ανοίγουν τα σύνορα των άλλων σοσιαλιστικών χωρών

προς τη Δύση και ένα μεγάλο κύμα Ανατολικογερμανών περνά στη Δυτική Γερμανία μέσω της Ουγγαρίας και της Τσεχοσλοβακίας. Η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας, που καταλαβαίνει ότι το παιγνίδι έχει χαθεί, ανοίγει τα σύνορα προς τη Δύση και στις 9 Νοεμβρίου του 1989 το τείχος πέφτει, για να ενωθούν, έναν χρόνο αργότερα, οι «δύο Γερμανίες»! Στα 28 χρόνια που «έζησε» το τείχος, τουλάχιστον 136 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να διαφύγουν

στη Δύση. Πρώτο θύμα η 58χρονη νοσοκόμα Ίντα Ζίκμαν, η οποία σκοτώθηκε στις 22 Αυγούστου 1961 στην προσπάθειά της να διαφύγει στο Δυτικό Βερολίνο, όπου ζούσε η αδελφή της. Τελευταίο θύμα του ολοκληρωτισμού ήταν ο 33χρονος άνεργος ηλεκτρολόγος Βίνφριντ Φρόιντενμπεργκ, ο οποίος πέρασε πάνω από το τείχος με ένα αυτοσχέδιο αερόστατο, αλλά για κακή του τύχη, το αερόστατο κατέπεσε και ο ίδιος βρήκε ακαριαίο θάνατο στις 29 Αυγούστου του 1989.

ΕΣΤΙΑζω | 31

Το πραξικόπημα της 25ης Νοεμβρίου 1973 Όταν ο Ιωαννίδης ανέτρεψε τον Παπαδόπουλο και τον Μαρκεζίνη γιατί διαφωνούσε με τα «φιλελεύθερα» ανοίγματα και πίστευε ότι ο ελληνικός λαός χρειαζόταν καμιά δεκαριά ακόμη χρόνια γύψο... Tου Δημήτρη Καπράνου

ι γίνεται, Δημητράκη; Τον Καμπαφλή ακούω πάλι στο ραδιόφωνο!» μου λέει ο πατέρας εκείνο το πρωί της 25ης Νοεμβρίου του 1973. «Για βάλε τηλεόραση» του λέω. Κι εκεί, όμως, εμβατήρια έπαιζε, με το σήμα της ΥΕΝΕΔ στο μαυρόασπρο φόντο. Σηκώνω το τηλέφωνο. Δουλεύει. «Αφού δεν μας έχουν κόψει το τηλέφωνο, δύσκολο να έγινε πραξικόπημα» σκέφτομαι και τηλεφωνώ στον Γιάννη Παπαγεωργίου, τον εκδότη του περιοδικού που εργαζόμουν (και της «Αθηναϊκής» μέχρι να κλείσει) τότε. -Τι γίνεται; Εμβατήρια και Καμπαφλή ακούω! του λέω. -Τι να γίνεται; Έχουνε ανατρέψει τον Παπαδόπουλο οι δικοί του, πάει ο Μαρκεζίνης, κι έχουνε βγει πάλι τα τανκς στον δρόμο! Ανέβα Αθήνα αν μπορείς να κάνουμε ρεπορτάζ! μου λέει. Παίρνω το αυτοκίνητο του πατέρα μου, ένα Simca Étoile, και ξεκινώ για την οδό Βησσαρίωνος, εκεί που ήταν τα γραφεία του περιοδικού «Τραστ». Στην Πειραιώς, στο ύψος της Αγίας Τριάδας, με σταματάει ένα περίπολο του «Μικτού». Βγάζω και δείχνω ταυτότητα. «Δημοσιογράφος, πάω στο γραφείο μου» λέω, αλλά τα παιδιά απαντούν με ευγένεια. «Δεν περνάς, φίλε. Έχουμε εντολή. Απαγορεύεται!». «Να παρκάρω Ασωμάτων και να το κόψω με το πόδι;» λέω και περνάω. Παρκάρω στην Ασωμάτων και περπατώ προς την Αθηνάς. Νέκρα, τοπίο του Αγγελόπουλου! Είναι και πρωί, νωρίς, περπατάω, πεινάω αλλά στην Ομόνοια ούτε κουλουράς! Μπαίνω στο γαλατάδικο, άδειο σχεδόν, κάτι ξενύχτηδες που έχουν απομείνει από κάνα πάρτι, πίνω ζεστό γάλα και ψωμί-βούτυρο-μέλι, και το κόβω με το πόδι. Με σταματάνε σε πέντε-έξι γωνίες περίπολα, «πάω μέχρι Βησσαρίωνος, στο σπίτι» λέω και περνάω. Ο Παπαγεωργίου, όπως πάντα, έχει ρεπορτάζ. Πού τα μάθαινε όλα ο μπάρμπα-Γιάννης, ποτέ δεν μου είπε! -Οι Αμερικάνοι ανέτρεψαν τον Παπαδόπουλο. Το Πολυτεχνείο ήταν μια καλή αφορμή! Τώρα κουμάντο είναι ο Ιωαννίδης, ο αρχηγός της ΕΣΑ, τσιράκι των Αμερικάνων. Ο Παπαδόπουλος είναι υπό περιορισμό, του δώσανε να υπογράψει μία παραίτηση-πατσαβούρα για να μην τον συλλάβουνε. -Και τώρα είναι ο Ιωαννίδης πρωθυπουργός; ρωτάω, νεοσσός και «στραβάδι» στη δημοσιογραφία ακόμη. - Όχι, δεν νομίζω να βγει αυτός μπροστά. Ψάχνουνε να βρούνε Πρόεδρο Δημοκρατίας και Πρωθυπουργό. Εν τω μεταξύ, η τηλεόραση μεταδίδει ανακοινωθέντα. «Αποφασίζομεν και διατάσσομεν» λέει η φωνή και το ανακοινωθέν κλείνει με το «Στρατηγός Ζαγοριανάκος». - Όπως κατάλαβες, έχουμε πραξικόπημα κατά των πραξικοπηματιών! λέει ο Παπαγεωργίου και γελάει... Αργότερα έρχεται το ρεπορτάζ: «Στον ύπνο πιάστηκε ο Γ. Παπαδόπουλος».

32 | ΕΣΤΙΑζω

1. Δημήτριος Ιωαννίδης. 2. Φαίδων Γκιζίκης, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Δημήτριος Ιωαννίδης προτού αρχίσουν να ρίχνουν ο ένας τον άλλον. 3. Σπ. Μαρκεζίνης

«Υπογράψτε την παραίτησή σας και θα διαφυλαχθεί η υστεροφημία σας» του λένε οι αξιωματικοί, που του χτύπησαν την πόρτα χωρίς να είναι ο γαλατάς! Ο Στ. Παττακός ήταν ήδη ξύπνιος όταν τον πληροφόρησαν ότι «ἡ κατάστασις εὑρίσκεται καί πάλιν εἰς χεῖρας τοῦ Στρατοῦ». Τα ίδια είχαν ήδη πει στον ολίγων ημερών πρωθυπουργό Σπύρο Μαρκεζίνη, που είχε ορκισθεί μόλις στις 8 Οκτωβρίου 1973, αλλά και στους στενούς συνεργάτες του Γ. Παπαδόπουλου, οι οποίοι μπορεί να μην μετείχαν στην πολιτική κυβέρνηση αλλά «είχαν λόγο» στα πράγματα. Να θυμίσουμε ότι ο Γ. Παπαδόπουλος αποφάσισε να παραχωρήσει την εξουσία στους πολιτικούς και ετοίμαζε εκλογές με συμμετοχή, φυσικά, των «εκλεκτών» του και απομόνωση των «παλαιών προσώπων»...

Η κυβέρνηση των 45 ημερών

Πληροφορίες από αμερικανικές υπηρεσίες αναφέρουν ότι ο Ιωαννίδης και μία ομάδα αξιωματικών την οποία είχε υπό τον έλεγχό του, απεργάζονταν από καιρό την «αντικατάσταση» του Παπαδόπουλου

Ας θυμηθούμε και την «Πολιτική Κυβέρνηση Μαρκεζίνη», που διήρκεσε από τις 8 Οκτωβρίου μέχρι τις 25 Νοεμβρίου 1973. Σπυρίδων Μαρκεζίνης, Πρωθυπουργός. Χαρίλαος Μητρέλιας, Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως. Αθανάσιος Καψάλης, Υπουργός Συντονισμού και Προγραμματισμού. Λάμπρος Ευταξίας, Υπουργός Αναπληρωτής Συντονισμού και Προγραμματισμού. Ιωάννης Αγαθαγγέλου, Υπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ και προσωρινώς Εσωτερικών. Χρήστος Ξανθόπουλος-Παλαμάς, Υπουργός Εξωτερικών. Νικόλαος Εφέσιος, Υπουργός Εθνικής Αμύνης. Κωνσταντίνος Χρηστόπουλος, Υπουργός Δικαιοσύνης. Παναγιώτης Θεράπος, Υπουργός Δημοσίας Τάξεως. Κωνσταντίνος Παναγιωτάκης, Υπουργός Πολιτισμού και Επιστημών. Παναγιώτης Σιφναίος, Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Ιωάννης Κούλης, Υπουργός Οικονομικών. Γεώργιος Κουτσουμάρης, Υπουργός Γεωργίας. Νικόλαος Μομφεράτος, Υπουργός Βιομηχανίας. Νικόλαος Γρηγοριάδης, Υπουργός Εμπορίου. Απόστολος Παπαγεωργίου, Υπουργός Ενεργείας. Γεώργιος Αλεξιάδης, Υπουργός Απασχολήσεως. Χαράλαμπος Παναγιωτόπουλος, Υπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών. Κωνσταντίνος Παπαδημητρίου, Υπουργός Δημοσίων Έργων. Ορέστης Γιάκας, Υπουργός Μεταφορών και Επικοινωνιών. Αλέξανδρος-Κωνσταντίνος Βούλτζος, Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας. Κωνσταντίνος Θάνος, Υφυπουργός Συντονισμού και Προγραμματισμού. Ιερώνυμος Δελένδας, Υφυπουργός Συντονισμού και Προγραμματισμού. Κωνσταντίνος Μιχαλόπουλος, Υφυπουργός Εξωτερικών. Διομήδης Αγγελόπουλος, Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ. Σπυρίδων Ζουρνατζής, Υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ (Τύπου). Στυλιανός Σκανδάλης, Υφυπουργός Εσωτερικών. Αντώνιος Χωριατόπουλος, Υφυπουργός Εσωτερικών, Περιφερειακός Διοικητής Αττικής και Νήσων. Θεόδωρος Σαράντης, Υφυπουργός Εσωτερικών, Περιφερειακός Διοικητής Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας. Αλέξανδρος Παπακωνσταντίνου, Υφυπουργός

Εσωτερικών, Περιφερειακός Διοικητής Πελοποννήσου και Δυτικής Στερεάς Ελλάδος. Χρήστος Μίχαλος, Υφυπουργός Εσωτερικών, Περιφερειακός Διοικητής Κεντρικής Ελλάδος. Κωνσταντίνος Μπράβος, Υφυπουργός Εσωτερικών, Περιφερειακός Διοικητής Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Παύλος Φακιολάκης, Υφυπουργός Εσωτερικών, Περιφερειακός Διοικητής Κρήτης. Αλέξανδρος Παπαδόπουλος, Υφυπουργός Εσωτερικών, Περιφερειακός Διοικητής Ηπείρου. Αθανάσιος Στεργιόπουλος, Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Στυλιανός Κορρές, Υφυπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Ιωάννης Τράκας, Υφυπουργός Οικονομικών. Σπυρίδων Βλαχάκης, Υφυπουργός Εμπορίου. Αναστάσιος Σαμαράς, Υφυπουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών. Θεμιστοκλής Μιχαλόπουλος, Υφυπουργός Δημοσίων Έργων. Στις 24 Νοεμβρίου παραιτήθηκε (λόγω Πολυτεχνείου) ο Υπουργός Δημοσίας Τάξεως Θεράπος και ανέλαβε ο Βασίλειος Τσούμπας, ο οποίος την επομένη... καταργήθηκε! Να σημειώσουμε εδώ ότι ο Ιωαννίδης και οι γύρω του διαφωνούσαν με τα «φιλελεύθερα» ανοίγματα του Παπαδόπουλου και πίστευαν ότι ο ελληνικός λαός χρειαζόταν καμιά δεκαριά ακόμη χρόνια στον γύψο για... να ωριμάσει! Και μόνο στο άκουσμα της απόφασης του Παπαδόπουλου να προχωρήσει σε εκλογές τον Φεβρουάριο του 1974 με κυβέρνηση Μαρκεζίνη, ο Ιωαννίδης φέρεται να είπε στους «δικούς του» ότι «ο κύκλος του Παπαδόπουλου έκλεισε και η κατάσταση αυτή δεν πάει άλλο». Πληροφορίες από αμερικανικές υπηρεσίες αναφέρουν ότι ο Ιωαννίδης και μία ομάδα αξιωματικών την οποία είχε υπό τον έλεγχό του, απεργάζονταν από καιρό την «αντικατάσταση» του Παπαδόπουλου. Τα γεγονότα του Πολυτεχνείου ήταν –κατά τον Ιωαννίδη– «απόδειξη εκφυλισμού του καθεστώτος» και αποφάσισε να ενεργήσει γρηγορότερα από ό,τι σχεδίαζε. Την ίδια μέρα του «κινήματος» ορκίστηκε Πρόεδρος Δημοκρατίας ο στρατηγός Φαίδων Γκιζίκης και πρωθυπουργός ορίσθηκε ο Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος, οικονομολόγος. Άλλαξαν και οι αρχηγοί των Σωμάτων των Ενόπλων Δυνάμεων και η χώρα κυβερνήθηκε με «σιδηρά πυγμή» με τα γνωστά αποτελέσματα. Οργάνωσε, με την ανοχή των «συμμάχων», το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου, τον Ιούλιο του 1974, και άνοιξε τον δρόμο για την εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο και την κατοχή του βορείου μέρους του νησιού, η οποία εξακολουθεί μέχρι και σήμερα!! Στον Τύπο επέβαλε πάλι στυγνή λογοκρισία και οι διώξεις κατά δημοσιογράφων επανήλθαν στο προσκήνιο. Ο Ιωαννίδης καταδικάστηκε σε ισόβια επί κυβερνήσεως Κων. Καραμανλή και πέθανε στο Νοσοκομείο Νίκαιας, όπου μεταφέρθηκε από τις Φυλακές Κορυδαλλού.

ΕΣΤΙΑζω | 33

ΣΤΈΦΑΝΟΣ ΤΣΙΤΣΙΠΆΣ

Ένας προσγειωμένος σούπερ σταρ Ποιος είναι ο 21χρονος αθλητής που σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα έβαλε το τένις στο σαλόνι μας και στις καρδιές μας. Της Κέλλυ Φαναριώτη

34 | ΕΣΤΙΑζω

το πάνθεον του ελληνικού αθλητισμού, ως ένας άλλος Ηρακλής που αναζητά την κορυφή του Ολύμπου, ανέβηκε πριν από μία εβδομάδα ο 21χρονος Στέφανος Τσιτσιπάς, κάνοντας έναν ολόκληρο πλανήτη να ανατριχιάσει και να υποκλιθεί στο ταλέντο του. Ο Έλληνας τενίστας, που συμμετείχε στο τουρνουά των οκτώ κορυφαίων του κόσμου, κατέκτησε το πολυπόθητο τρόπαιο και έζησε αναμφίβολα τη μεγαλύτερη στιγμή της έως τώρα καριέρας του. Στον νικητήριο πόντο, ο νεαρός αθλητής γονάτισε συγκινημένος στο παρκέ, ενώ την ίδια ώρα οι πανηγυρισμοί στη χώρα του θύμισαν τις ένδοξες μέρες του Euro 2004. « Ήταν όνειρο ζωής και μόνο το γεγονός ότι έλαβα μέρος σε αυτό το τουρνουά και έπαιζα με όλους αυτούς τους κορυφαίους αθλητές. Το ότι έφυγα με το τρόπαιο μού έδωσε μεγάλη συγκίνηση» δήλωσε λίγες ώρες μετά τη σπουδαία επιτυχία του.

Παιδικά χρόνια

Ποιος είναι, όμως, αυτός ο νεαρός αθλητής που σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα έμαθε τους Έλληνες να αγαπούν το τένις, ώθησε αρκετά νέα παιδιά στην ενασχόληση με τον αθλητισμό και γέμισε υπερηφάνεια ένα ολόκληρο έθνος; Ένα αυγουστιάτικο πρωί του 1998 αντίκρισε στην Καρδίτσα πρώτη φορά το φως του ήλιου ένα αγόρι που το βάφτισαν Στέφανο και το οποίο 21 χρόνια μετά έμελλε να γίνει ο πιο κοσμαγάπητος Στέφανος της Ελλάδας. Στα πρώτα χρόνια της ζωής του κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τη θεαματική εξέλιξη που θα είχε αυτό το ζωηρό παιδί που ασχολούνταν ταυτόχρονα με διάφορα αθλήματα. Ο πατέρας του, Απόστολος, εργαζόταν ως δάσκαλος του τένις στο ξενοδοχείο «Αστήρ Παλάς» στη Βουλιαγμένη, ενώ η μητέρα του, Τζούλια, ήταν Νο 1 στο τένις στην κατηγορία Νέων και εντός των κορυφαίων 200 παγκοσμίως, εκπροσωπώντας τη Σοβιετική Ένωση. Μεγαλώνοντας λοιπόν σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η ενασχόλησή του με το τένις ίσως ήταν μονόδρομος. Έπιασε την πρώτη του ρακέτα σε ηλικία μόλις τριών ετών, ενώ στα έξι του άρχισε τα μαθήματα αντισφαίρισης. «Με τη νίκη του πρώτου Τουρνουά Παίδων στη Νορμανδία, στα εννιά μου χρόνια, τρελάθηκα και είπα στον πατέρα μου να με ξεγράψει από τα υπόλοιπα αθλήματα. Ένιωσα πόσο ωραίο είναι το συναίσθημα να κερδίζεις κάτι μόνος σου, με την αξία σου, χωρίς να

έχεις κάποια ομάδα. Αυτό το συναίσθημα με εξέπληξε και κατάλαβα πως στο μέλλον ήθελα να ασχοληθώ με ατομικό άθλημα» αναφέρει σήμερα ενθυμούμενος τα χρόνια που το «θαύμα» συντελέστηκε μέσα του και τον οδήγησε στην κορυφή του κόσμου. Ως έφηβος δεν έβγαινε με τις παρέες του ούτε ένιωσε τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα όπως όλα τα παιδιά της ηλικίας του. Κι αυτό όχι γιατί ήταν μοναχικός ή είχε προβληματική συμπεριφορά, αλλά εξαιτίας των ταξιδιών ανά τον κόσμο που έκανε με τον πατέρα του προκειμένου να συμμετάσχει σε διάφορα τουρνουά. Όπως παραδέχτηκε λίγα χρόνια αργότερα, ως παιδί δεν ζήλεψε ποτέ τους συμμαθητές του, που ζούσαν μια ξέγνοιαστη και ανέμελη ζωή, καθώς ο ίδιος ταξίδευε ανά τον κόσμο κάνοντας μάλιστα αυτό που αγαπά με πάθος. Αρκετές φορές κινδύνεψε να μείνει στην ίδια τάξη όσο καιρό φοιτούσε στο γυμνάσιο λόγω πολλών απουσιών για τουρνουά σε διάφορες χώρες του κόσμου. Τελικά, αποφοίτησε με μεγάλη δυσκολία, όμως το λύκειο το έβγαλε διαδικτυακά μέσω ενός αμερικανικού προγράμματος.

Φύλακες άγγελοι ο πατέρας του και ο γιατρός του

Μία από τις πιο δύσκολες αναμνήσεις της περιόδου εκείνης είναι όταν στα 15 του χρόνια και ενώ είχε ήδη αποφασίσει ότι θέλει να ασχοληθεί με το τένις, είχε ένα σερί αποτυχημένων αγώνων. Απογοητευμένος από τις απανωτές ήττες, θυμάται να γυρίζει στο σπίτι του και να λέει ότι τελικά δεν κάνει γι’ αυτό το άθλημα. Τότε ο πατέρας του, ο φύλακας άγγελος του Στέφανου, που ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την επιτυχία του γιου του, τον πήρε από το χέρι και τον οδήγησε ξανά στο γήπεδο, το οποίο έκτοτε δεν σκέφτηκε να εγκαταλείψει ποτέ ξανά. Την απέραντη στήριξη και την ανεκτίμητη βοήθεια που του πρόσφερε ο πατέρας του, δεν τις θεώρησε ποτέ δεδομένες, αλλά σε κάθε ευκαιρία φρόντιζε να τον ευχαριστεί δημόσια για όσα απλόχερα του έμαθε. Ενδεικτική είναι η στιγμή που νίκησε στην Αυστραλία τον περασμένο Ιανουάριο και ανεβαίνοντας στο βάθρο σύστησε στον κόσμο τους γονείς του και τη μικρότερη αδελφή του, Ελισάβετ, και τους ευχαρίστησε δημόσια. « Ένιωσα την ανάγκη να τους ευχαριστήσω μόνο και μόνο επειδή ήταν εκεί. Νιώθω ευγνώμων που βρέθηκαν στον αγώνα κάνοντας ένα τόσο μακρινό ταξίδι όπως είναι αυτό για την Αυστραλία. Τη στιγμή αυτή δεν θα την ξεχάσω ποτέ» είπε σε τηλεοπτική συνέντευξή του, αποδεικνύοντας ακόμη μια φορά

ΕΣΤΙΑζω | 35

Ο πλανήτης υποκλίνεται στον Έλληνα που νίκησε τους καλύτερους

αυτό που πολλάκις έχει δηλώσει: «Η υγεία και η οικογένεια είναι πάνω απ’ όλα». Απέραντη ευγνωμοσύνη, όμως, νιώθει και για τον αποθανόντα γιατρό του, Θωμά Χρηστίδη, ο οποίος βρισκόταν στο πλευρό του νεαρού τενίστα από τα πρώτα χρόνια της καριέρας του, δείχνοντάς του τον δρόμο της εναλλακτικής ιατρικής, της σωστής διατροφής και της καλής υγείας, που συντέλεσαν τα μέγιστα στις έως τώρα επιδόσεις του. Ο θάνατός του τον σημάδεψε, και μετά τη μεγαλειώδη νίκη του στην Αμβέρσα, την οποία αφιέρωσε στον αγαπημένο του γιατρό και φίλο, μέσα από το προφίλ του στο facebook τον «αποχαιρέτησε», αποδεικνύοντας ακόμη μια φορά την έμφυτη σεμνότητά του. «Θέλω να κάνω ένα διάλειμμα και να αφιερώσω την πορεία μου στο European Open στον αγαπημένο μου γιατρό, φίλο και υποστηρικτή Θωμά Χρηστίδη, ο οποίος απεβίωσε πριν από λίγες μέρες. Στ’ αλήθεια, θα ήθελα όλοι οι γιατροί του κόσμου να είχαν τις ίδιες ιατρικές γνώσεις που είχε ο Θωμάς, όταν θεράπευε ανθρώπους με ύπουλες ασθένειες και συνθήκες. Σε ευχαριστώ, Θωμά, για όλες αυτές τις υπέροχες αναμνήσεις που είχαμε μαζί. Θα έχεις μια πολύ ιδιαίτερη θέση στην καρδιά μου» έγραψε μεταξύ άλλων.

Ο δύσκολος δρόμος προς την κορυφή και τους 11 τίτλους

Τα δάκρυα χαράς, οι έντονες συγκινήσεις και το θερμό χειροκρότημα είναι μόνο ένα μέρος από τη σκληρή προσπάθεια που καταβάλλει τα τελευταία χρόνια. Όπως άλλωστε έχει παραδεχτεί, ο πόνος και η κόπωση είναι τα κύρια χαρακτηριστικά του πρωταθλητισμού και ο ίδιος έχει συμβιβαστεί από πολύ μικρή ηλικία με την ιδέα αυτή. «Η προπόνησή μου είναι πολύ σκληρή και η ζωή μου πολύ διαφορετική από οποιονδήποτε άλλον καθημερινό άνθρωπο, καθώς πρέπει να είμαι πολύ πειθαρχημένος» είχε πει αναφερόμενος στο στρατιωτικό σχεδόν πρόγραμμά του. Σύμφωνα με τον αθλητικό ψυχολόγο του, Κώστα Περγαντή, ο οποίος είναι στο πλευρό του τα τελευταία εννιά χρόνια, ο 21χρονος πρωταθλητής έχει μια σπάνια ικανότητα να είναι 100% παρών, να μη σκέφτεται το παρελθόν ούτε το μέλλον. «Πρόκειται για μια ικανότητα που δεν μπορεί να δημιουργηθεί από το μηδέν» είχε δηλώσει ο κ. Περγαντής, τονίζοντας παράλληλα πόσο τελειομανής είναι ο νεαρός αθλητής. Η προσήλωσή του στον στόχο που έθεσε από παιδί,

36 | ΕΣΤΙΑζω

τον οδήγησε σήμερα στην έκτη θέση της παγκόσμιας κατάταξης, ενώ είναι ο πρώτος Έλληνας που έχει μπει στους 100 καλύτερους τενίστες του κόσμου και ο μοναδικός που κατέκτησε τον τίτλο Γκραν Σλαμ της περιόδου Open στην κατηγορία Εφήβων. Σε ηλικία μόλις 21 ετών έχει στο «παλμαρέ» του συνολικά πέντε τίτλους ATP Singles Futures, καθώς και έξι ATP τίτλους Futures στο διπλό.

Οι κοινωνικές ανησυχίες και η κινητοποίηση για το Μάτι

Εκτός από το ταλέντο στο τένις, που κληρονόμησε από τους γονείς του και το εξέλιξε στον μέγιστο βαθμό, στην επιτυχία του αναμφίβολα συνέβαλε και το ήθος του. Πάντα σεμνός, ταπεινός και προσιτός σε όλους, δεν ξέφυγε με βαρύγδουπες δηλώσεις στις κάμερες, έμεινε μακριά από τις σειρήνες των μίντια και ο μόνος λόγος που «χρησιμοποίησε» τη δημοτικότητά του ήταν για κοινωνική προσφορά. Χαρακτηριστική ήταν η κινητοποίησή του για τους πυρόπληκτους της φονικής πυρκαγιάς στο Μάτι. Μέσα από τους λογαριασμούς του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου τον ακολουθούν χιλιάδες άνθρωποι από κάθε γωνιά του πλανήτη, περιέγραψε την καταστροφή που σημειώθηκε στην ανατολική Αττική και απηύθυνε κάλεσμα για οικονομική ενίσχυση, δίνοντας πρώτος το παράδειγμα με 5.000 δολάρια.

Λίγο μετά τη σπουδαία νίκη του επί του Νόβακ Τζόκοβιτς, πήρε την κάμερα που κάλυπτε τη μετάδοση του αγώνα και έγραψε με κόκκινα γράμματα στον φακό της «Pray for Greece», θέλοντας με τον τρόπο αυτόν να αποτίσει φόρο τιμής στα θύματα της 23ης Ιουλίου. Όλα τα παραπάνω συνέβαλαν στη νίκη της 17ης Νοεμβρίου, μιας μέρας που ο Στέφανος Τσιτσιπάς δεν είχε τολμήσει καν να φανταστεί όταν στα πρώτα του βήματα στο τένις είχε ως ίνδαλμά του τον Ρότζερ Φέντερερ, τον κορυφαίο αθλητή του είδους, τον οποίο τελικά κατάφερε να κερδίσει, αποδεικνύοντας πως το ταβάνι του είναι ο ουρανός. Κι αν όλοι περίμεναν πως ο θρίαμβος του ATP στο Λονδίνο ήταν το τέλος, ο 21χρονος τενίστας απέδειξε πως ήταν απλά η αρχή μιας τεράστιας καριέρας...

Το 24ωρο του πρωταθλητή

Το ημερήσιο πρόγραμμα κατά την περίοδο των αγώνων 08:30 Πρωινό ξύπνημα 09:30 Πρωινό γεύμα 10:30 Προπόνηση 13:00 Μεσημεριανό γεύμα 14:30 Γυμναστήριο 17:00 Αποθεραπεία 19:00 Βραδινό γεύμα 22:00 Ύπνος

ΕΣΤΙΑζω | 37

Ρεβεγιόν

πολλών αστέρων Τα κορυφαία ξενοδοχεία της Αθήνας στρώνουν μεγαλόπρεπα εορταστικά τραπέζια και διακεκριμένοι chefs ετοιμάζουν εντυπωσιακά μενού. 38 | ΕΣΤΙΑζω

DIVANI CARAVEL

ο κινηματογραφικό εστιατόριο στο ισόγειο του ξενοδοχείου Divani Caravel προτείνει δύο ευφάνταστα μενού για την Παραμονή Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς. Ο βραβευμένος σεφ του εστιατορίου Σάββας Ληχανίδης σχεδίασε πάντα με γνώμονα τη δημιουργικότητα και τη γεύση τα δύο ξεχωριστά μενού και σας προσκαλεί να τα δοκιμάσετε.

Παραμονή Χριστουγέννων στο JuJu Bar & Restaurant

Στο μενού περιλαμβάνονται: •Κ αλωσόρισμα του chef με king crab salad σε ρολάκι από φύλλο ρυζιού με μους αβοκάντο και σάλτσα σόγιας •Β ελουτέ παστινάκι με μοσχοκάρυδο, φλέικς τρούφας και αρώματα από βούτυρο κακάο •Κ αρπάτσιο σολομού με σαλάτα από αγγούρι, ακτινίδιο και μάνγκο, yuzu gel, ξινόμηλο και λάδι άνηθου •Φ ιλέτο πάπιας «Challans» με καπνιστή σάλτσα πορτοκαλιού, πουρές πατζαριού με φιστικοβούτυρο, dumplings ζυμαρικών με γλυκοπατάτα και λαχανικά •Χ ριστουγεννιάτικος κορμός πικρής σοκολάτας με ελαφρά αλατισμένη καραμέλα €100 ανά άτομο & €130 ανά άτομο με wine pairing

Παραμονή Πρωτοχρονιάς στο JuJu Bar & Restaurant

Στο μενού περιλαμβάνονται: •Κ αλωσόρισμα του chef με surreal λουκουμά φουά γκρα και μαρμελάδα σύκου •Μ πισκ καραβίδας με chorizo, πέρλες ταπιόκα, αφρό καρύδας και πράσινο λάδι μυρωδικών •Ψ ητή γαρίδα jumbo με yuzu, σάλτσα γλυκού τσίλι, αρωματική σαλάτα, πίκλες φινόκιο και gel εσπεριδοειδών •Φ ιλέτο μόσχου «Black Angus» σχάρας με πουρέ αγκινάρας Ιερουσαλήμ, σάλτσα από αποξηραμένα σύκα, χώμα μαύρης τρούφας και μανιτάρια yellow foot •Π αγωτό Αλάσκα Τιμή: €120 ανά άτομο & €150 ανά άτομο με wine pairing Οι λάτρεις των cocktails θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν μέσα από μία πλούσια ποικιλία εμπνευσμένων Christmas cocktails & να τα συνοδεύσουν με νόστιμες γεύσεις στον χώρο του μπαρ.

Πληροφορίες

Juju Bar & Restaurant: Divani Caravel, Λ. Βασιλέως Αλεξάνδρου 2, Αθήνα Τηλέφωνο κρατήσεων: 210-7207000 Instagram: @jujubarrestaurant Facebook: @Juju Bar Restaurant

THE MARGI HOTEL

ο πολυτελές boutique ξενοδοχείο και μέλος της SLH βρίσκεται σε ένα από τα ομορφότερα προάστια της Αθήνας, τη Βουλιαγμένη. Σε ιδανική τοποθεσία, βρίσκεται λίγα μόλις βήματα από όμορφες αμμώδεις παραλίες αλλά και αρκετά κοντά στα ιστορικά αξιοθέατα της Αθήνας. Η μοναδική ατμόσφαιρα του Margi, που περιλαμβάνει έναν συνδυασμό έθνικ και μεσογειακών επιρροών, χαρίζει στη διαμονή σας αίσθημα άνεσης και χαλάρωσης. Το Margi είναι το μοναδικό ξενοδοχείο στην Αθήνα που διαθέτει τη δική του βιολογική φάρμα και προμηθεύει καθημερινά φρέσκα φρούτα και λαχανικά στα εστιατόριά του, ξεκινώντας από το πρωινό σε μπουφέ, τους χυμούς στην πισίνα και όλη την ημέρα και τη νύχτα. Εδώ και 50 χρόνια, στο The Margi φιλοξενούνται τα πιο αξέχαστα events της Αθήνας, με συνέπεια στην ποιότητα και την κομψότητα.

Christmas Eve Gala Dinner

Στο μενού περιλαμβάνονται: •Σ ούπα από σελινόριζα και κάστανο, φιλετάκια κόκορα κονφί και foie gras •Κ αραβίδα πάνω σε ravioli γεμιστό με σπανάκι και bisque καραβίδας •Π εσκανδρίτσα με γαρίδες, μύδια και σάλτσα από εσπεριδοειδή και καπνιστή πάπρικα •Κ όκορας «Wellington» με λαχανικά εποχής και σάλτσα από κόκκινο κρασί •Λ ευκή σοκολάτα με κάστανο και sorbet μανταρίνι Τιμή: 105 ευρώ

New Year’s Eve Gala

Στο μενού περιλαμβάνονται: •C arpaccio αστακού με αρωματική σαλάτα και πατάτες maxim •C appuccino γλυκοπατάτας με φρέσκια τρούφα εποχής •Γ λώσσα πάνω σε πράσο γλασέ και σάλτσα bordelaise •Φ ιλέτο από μοσχάρι γάλακτος με σελινόριζα, κάστανο και σάλτσα foie gras •Σ οκολάτα bitter, φουντούκι, τσουρέκι και παγωτό με αλμυρή καραμέλα Τιμή: 175 ευρώ - Στην τιμή συμπεριλαμβάνεται η είσοδος στο New Year’s Party Ειδικές τιμές στα menu με 50% έκπτωση για παιδιά 2-12 χρονών

40 | ΕΣΤΙΑζω

Πληροφορίες

Λητούς 11, Βουλιαγμένη, ΤΚ 16671 Βουλιαγμένη, Ελλάδα Τηλέφωνο: +30 210 8929000 Εmail: themargi@themargi.gr Site: www.themargi.gr FB page : @TheMargiHotel IG page : @themargihotel

ΕΣΤΙΑζω | 41

HOTEL GRANDE BRETAGNE & KING GEORGE, ATHENS

πισκεφθείτε το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία και το King George και ζήστε μια μοναδική εμπειρία μέσα από μία συλλογή από εξαιρετικές υπηρεσίες και αυθεντικές στιγμές. Η μυθική θέα και η ιστορία της αρχαιότερης πρωτεύουσας της Ευρώπης υπόσχονται ένα αξεπέραστο ταξίδι μέσα από μοναδικές γεύσεις. Απολαύστε τη γιορτινή θέα της Αθήνας από το εστιατόριο GB Roof Garden του ξενοδοχείου Μεγάλη Βρετανία ή από το εστιατόριο Tudor Hall του King George. Από τις 30 Νοεμβρίου 2019 έως τις 7 Ιανουαρίου 2020, στο Winter Garden της Μεγάλης Βρετανίας μπορείτε να απολαύσετε ζωντανή μουσική με πιάνο και επιλογές χριστουγεννιάτικων γλυκισμάτων απ’ όλο τον κόσμο, κάθε απόγευμα από τις 16:00 έως τις 22:00.

Παραμονή Χριστουγέννων στο GB ROOF GARDEN

Στο μενού περιλαμβάνονται: •Κ αρπάτσιο άγριου σολομού, σορμπέ πιπεριάς Φλωρίνης και τσίλι, λάδι μαστίχας και αχινός •Κ απνιστό στήθος πάπιας «Challans», ψητό φουά γκρα, μανιτάρια «cepes», γκρανόλα και κονσομέ κρεμμυδιού •Χ ριστόψαρο με πράσα μπρεζέ, πουρές καπνιστής σελινόριζας και λάχανο «Savoy» γεμιστό με κόκκινη γαρίδα •Σ ορμπέ «Aperol» με πορτοκάλι και σαφράν Επιλογή από:

42 | ΕΣΤΙΑζω

• Παραδοσιακή γαλοπούλα ελευθέρας βοσκής γεμιστή με κάστανα, κουκουνάρι και ξερά φρούτα, πουρές γλυκοπατάτας και αυθεντικό «gravy» ή Καρδιά από φιλέτο μόσχου, πουρές πατάτας, μαύρη τρούφα, ζυμαρικά γκρατινέ με σπανάκι και κατσικίσιο τυρί • Χριστουγεννιάτικη μπάλα πικρής σοκολάτας με σαντιγί καραμελωμένης λευκής σοκολάτας και τραγανά μπισκότα «diamants» Τιμή ανά άτομο | Price per person €260

Παραμονή Πρωτοχρονιάς στο GB ROOF GARDEN

Στο μενού περιλαμβάνονται: • Βασιλικό καβούρι με χαβιάρι «Oscietra», μαγιονέζα οστρακοειδών, κρέμα από κουνουπίδι και «yuzu» • Αστακός Βρετάνης με το χαβιάρι του, κολοκύθα αρωματισμένη με σπόρους κακάο, αφρός από σαγκουΐνι και σάλτσα «bisque» με πράσινο πιπέρι • Χειροποίητο ραβιόλι γεμιστό με ζαρκάδι, ψητό φουά γκρα, σελινόριζα, μύρτιλα και σμέουρα • Σορμπέ ροζέ σαμπάνιας με βατόμουρο • Φιλέτο από μοσχάρι «Wagyu», ριζότο αγκινάρας Ιερουσαλήμ με λευκή τρούφα από την Alba, κάστανα και σάλτσα «bordelaise» • Καραμελωμένη σφολιάτα βουτύρου, «compote cassis», σαντιγί με «mascarpone» και κρέμα κάστανο Τιμή ανά άτομο | Price per person €490

Πληροφορίες

Κρατήσεις στο 210 3330766 ή στο grande.bretagne@luxurycollection.com Hotel King George, Athens Πλ. Συντάγματος – 10564 – Αθήνα T: 210 32 22 210 | F: 210 32 28 034 kinggeorgeathens.gr

Παραμονή Χριστουγέννων στο TUDOR HALL, KING GEORGE

Στο μενού περιλαμβάνονται: •Μ αριναρισμένο λαβράκι σε ζωμό «calamansi» με «shiso», βασιλικό, πιπέρι «Espelette» και αυγοτάραχο •Κ ρέμα χειμωνιάτικης κολοκύθας και γλυκοπατάτας με νιόκι παρμεζάνας και φουντούκια •Χ ειροποίητα ζυμαρικά γεμιστά με πατάτα και τρούφα σε ζωμό μανιταριών •Σ ορμπέ «Aperol» με πορτοκάλι και σαφράν Επιλογή από: •Π ατροπαράδοτη γεμιστή γαλοπούλα με ξερά φρούτα, κουκουνάρι και σάλτσα «cranberry» ή Μοσχαρίσιο φιλέτο «Βlack Angus» με ρίζες μαϊντανού, μανιτάρια «porcini», σπανάκι βουτύρου και σάλτσα από πράσινο πιπέρι Μαδαγασκάρης •Χ ριστουγεννιάτικη μπάλα πικρής σοκολάτας με σαντιγί καραμελωμένης λευκής σοκολάτας και τραγανά μπισκότα «diamants» Τιμή ανά άτομο | Price per person €240

Παραμονή Πρωτοχρονιάς στο ROYAL ROOM, KING GEORGE

Στο μενού περιλαμβάνονται: •Κ ανελόνι καπνιστού σολομού, χαβιάρι «Oscietra» και γεμιστές μαργαρίτες λαχανικών με βασιλικό καβούρι •Χ τένια ψητά με σάλτσα χειμωνιάτικης τρούφας, επεξεργασία από ρίζες, πραλίνα φουντουκιού και εσπεριδοειδή •Γ λώσσα «poêle», ριζότο από λευκά σπαράγγια αρωματισμένο με γλυκάνισο, αυγοτάραχο και σάλτσα σαμπάνιας •Σ ορμπέ ροζέ σαμπάνιας με βατόμουρο •Φ ιλέτο μόσχου «Black Angus» με φουά γκρα, «chutney» μήλου, μανιτάρια του δάσους στην κοκοτιέρα με κάστανα και σάλτσα «armagnac» •Κ αραμελωμένη σφολιάτα βουτύρου, «compote cassis», σαντιγί με «mascarpone» και κρέμα κάστανο Τιμή ανά άτομο | Price per person €285

Πληροφορίες

ΕΣΤΙΑζω | 43

NEW HOTEL

ροσφέροντας μια εντελώς «νέα» προσέγγιση στη φιλοξενία μέσα από το φρέσκο interior design του, τη ζωντανή εμπειρία διαμονής και τις ελκυστικές υπηρεσίες, πάντα με κέντρο τον φιλοξενούμενο, το New Hotel στο κέντρο της Αθήνας είναι το πρώτο ξενοδοχειακό project του βραβευμένου σχεδιαστικού διδύμου, Fernando και Humberto Campana. Όλοι οι εσωτερικοί χώροι είναι πραγματικά έξοχοι, υπόδειγμα σχεδιαστικής δεινότητας, ενώ τα ιδιαίτερα custom-made έπιπλα και τα χειροποίητα φωτιστικά και αντικείμενα δίνουν την αίσθηση στον επισκέπτη πως βρίσκεται μέσα σε ένα τεράστιο art installation, σε ένα διαδραστικό εικαστικό έργο, το οποίο όμως χαρακτηρίζεται πρωτίστως από μία διάχυτη αίσθηση πολυτέλειας στο κέντρο της πόλης.

Παραμονή Χριστουγέννων

Στο μενού περιλαμβάνονται: • Βελουτέ από κολοκύθα με τυρί mascarpone • Χτένια σωτέ με ταραμά από κοράλλια & αφρό φουντουκιού • Ριζότο με βασιλική καραβίδα, ψητό φιστίκι, εστραγκόν &

αυγά σολομού • Black Angus Chateaubriand, πουρές πατάτας, σπανάκι & σάλτσα τρούφας • Μους σοκολάτας με καραμέλα crémeux σοκολάτας, crumble αμυγδάλου με καφέ & ρόδι • Café & mignardises Τιμή: €130 ανά άτομο

Παραμονή Πρωτοχρονιάς

Στο μενού περιλαμβάνονται: • Βελουτέ από μανιτάρια με καπνιστό κατσικίσιο τυρί • Carpaccio από μοσχαρίσιο φιλέτο με ρόκα, τυρί comte & Worcestershire sauce • Ψητός αστακός με ραγού άγριων μανιταριών & σάλτσα οστρακοειδών με κάρυ • Μοσχαρίσιο φιλέτο γάλακτος σωτέ με κρέμα πολέντας, conﬁt πορτοκαλιού & σάλτσα εσπεριδοειδών με κρασί Σάμος • Mont blanc • Café & mignardises Τιμή: €150 ανά άτομο

Πληροφορίες

Φιλελλήνων 16 & Nαυάρχου Nικοδήμου 1, 10557 Σύνταγμα, Αθήνα, Ελλάδα T: +30 210 3273000 F: +30 210 3273100 info@newhotel.gr

CMY

TITANIA HOTEL

ο ξενοδοχείο Titania, λειτουργώντας εδώ και 35 χρόνια στην καρδιά του ιστορικού και εμπορικού κέντρου της Αθήνας, δημιουργεί τη δική του «σελίδα» στην ιστορία της φιλοξενίας. Ο εντυπωσιακός χώρος της υποδοχής, διακοσμημένος με το παγκοσμίου φήμης πεντελικό μάρμαρο και με εξαιρετικά ψηφιδωτά που αναπαριστούν σκηνές από την αρχαία ελληνική ιστορία, το εξαιρετικό εστιατόριο «La Brasserie», όπως επίσης το πολυβραβευμένο εστιατόριο «Olive Garden» στο Roof Garden, όλα αυτά καθιστούν το TITANIA ένα μοναδικό ξενοδοχείο στην Αθήνα, που εγγυάται στους επισκέπτες του μια αξέχαστη διαμονή.

Παραμονή Χριστουγέννων

Στο μενού περιλαμβάνονται: • Cocktail με καλωσόρισμα • Ζωμός άγριων μανιταριών, καπνιστό ορτύκι, άρωμα εσπεριδοειδών, λικέρ πικραμύγδαλου • Ριζότο με κρέμα κόκκινου λάχανου, καραβίδες, χτένια, πράσινο μήλο, βλαστοί νεροκάρδαμου • Γλώσσα Dover, μουσελίν παντζαριού, πράσινα σπαράγγια, σάλτσα Hollandaise, πούδρα αυγοτάραχου • Sorbet με φρούτα του δάσους, κρέμα φιστικιού Αιγίνης, σιρόπι με ελιξίριο και κανέλα • Χήνα με παραδοσιακή γέμιση, ζαχαρωμένη γλυκοπατάτα με τρούφα, γλασαρισμένα κάστανα, κυδωνόπαστο, σάλτσα Vinsanto • Fourme d’ Ambert σε μπισκότο μπαχαρικών, σύκα ποσέ,

44 | ΕΣΤΙΑζω

σάλτσα μανταρίνι • Χριστουγεννιάτικος κορμός μους Valrhona, sponge cake σοκολάτας με τραγανή βάση, compote από φρούτα του δάσους Τιμή: 110€/άτομο, με απεριόριστη κατανάλωση κρασιού, συλλογή Μωραΐτη από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας, μπύρες και αναψυκτικά. Παιδιά 5-12 ετών 50% έκπτωση. Κάτω των 5 ετών δωρεάν.

Παραμονή Πρωτοχρονιάς

Στο μενού περιλαμβάνονται: • Cocktail με καλωσόρισμα • Κρέμα γλυκιάς καραβίδας, γλυκάδια, πέρλες λαχανικών, άρωμα Remy Martin • Γεμιστό ορτύκι, ζεστή σαλάτα με βιολογική κινόα, βινεγκρέτ με blueberries, βλαστοί κάρδαμου • Ψητή πεσκανδρίτσα, Jamón Ibérico, πουρές κυδωνιού, πράσινα σπαράγγια, σάλτσα Moët με σαγκουΐνι • Sorbet παντζαριού, πράσινο μήλο, σιρόπι σφενδάμου • Rib Eye Angus, πουρές γλυκοπατάτας, καραμελωμένα κάστανα, κόκκινο λάχανο, σάλτσα Merlot με cranberries • Vol-au-Vent, Reblochon de Savoie, κουλί παπάγιας, φύλλα λυκοτρίβολου • Σφαίρα Valrhona, μους φουντουκιού, κρέμα mascarpone με πραλίνα, καραμελωμένοι ξηροί καρποί, raspberry sorbet Τιμή: 140€/άτομο, με απεριόριστη κατανάλωση κρασιού, συλλογή Μωραΐτη από σταφύλια βιολογικής καλλιέργειας, μπύρες και αναψυκτικά. Παιδιά 5-12 ετών 50% έκπτωση. Κάτω των 5 ετών δωρεάν.

Πληροφορίες

Πληροφορίες: https://www.facebook.com/ titaniahotelathens https://www.titania.gr https://www.instagram.com/ titaniahotelathens

ΕΣΤΙΑζω | 45

Τα δώρα και η σηµασία τους Η περίοδος των Χριστουγέννων είναι συνυφασµένη µε την ανταλλαγή δώρων, µε πράξεις αγάπης που προσφέρουν ψυχική ανάταση και ευεξία.

46 | ΕΣΤΙΑζω

ταν δίνουμε ή δεχόμαστε ένα δώρο, νιώθουμε χαρά και ικανοποίηση. Πρόκειται για έναν μη λεκτικό τρόπο επικοινωνίας, που έχει μεγάλη αξία για την ψυχολογία, σύμφωνα με τους ειδικούς. Αμερικανική μελέτη έχει δείξει ότι η ανταλλαγή δώρων βοηθά στην αντιμετώπιση του άγχους, του εργασιακού στρες και των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων. «Τα δώρα είναι χαρά. Σημαίνουν αγάπη, φροντίδα και νοιάξιμο. Είτε τα προσφέρεις είτε τα λαμβάνεις, είναι μια διαδικασία που σου φτιάχνει την ψυχολογία. Όμως, η οικονομική κρίση μάς έχει αναγκάσει να μικρύνουμε τη λίστα των ανθρώπων στους οποίους θα χαρίσουμε δώρα, περιορίζοντάς τα στους πολύ κοντινούς» αναφέρει χαρακτηριστικά η ψυχολόγος Μαρίνα Κόντζηλα. Αναμφισβήτητα, η ανταλλαγή δώρων είναι μεγάλης σημασίας για την έκβαση μιας σχέσης, νέας ή παλιάς, ερωτικής, φιλικής ή τυπικής. Το δώρο μπορεί να φτιάξει

ή να χαλάσει τη σχέση με τον παραλήπτη του, ανάλογα με την ποιότητα της σχέσης, τη στιγμή της προσφοράς του δώρου, είτε αφορά γονείς με παιδιά είτε φίλους ή συζύγους.

Η «αξία» τους και η τιµή τους

Οι επιστήμονες διευκρινίζουν ότι «δεν θα πρέπει να δίνουμε σημασία στη χρηματική αξία του δώρου, αλλά στη συναισθηματική. Πρέπει να το βλέπουμε σαν μια πράξη αγάπης και προσφοράς από αυτόν που το προσφέρει». Τα δώρα δεν πρέπει να είναι πάντα υλικά αγαθά. Μπορεί να είναι πράξεις ή ακόμα και νέες εμπειρίες. « Ένα άψυχο αντικείμενο δεν έχει την ίδια αξία με ένα φιλί ή με μια αγκαλιά. Μπορεί επίσης κάποιος να κάνει δώρο ένα εισιτήριο για θέατρο, ένα ταξίδι ή ακόμα και μια έκπληξη, πηγαίνοντας στο σπίτι του αγαπημένου του προσώπου και ετοιμάζοντας ένα ωραίο γιορτινό τραπέζι» επισημαίνει η κυρία

Κόντζηλα και καταλήγει: «Μεγαλύτερη αξία έχουν οι διαπροσωπικές σχέσεις και οι συναισθηματικές ανάγκες, γι’ αυτό κάντε δώρο τώρα τις γιορτές πράξεις αγάπης, έντονα και βαθιά συναισθήματα και όχι κρύα, άψυχα αντικείμενα».

Κάνει καλό να κάνεις το καλό

Η προσφορά δώρου είναι ένας τρόπος για να εκφράσουμε τα συναισθήματα και το ενδιαφέρον μας και η διαδικασία αναζήτησης δώρου για ένα αγαπημένο πρόσωπο προσφέρει χαρά και ικανοποίηση. Το να κάνεις ένα δώρο είναι για πολλούς μια καλή πράξη και οι ειδικοί εξηγούν ότι σου κάνει καλό να κάνεις το καλό. «Η αναζήτηση δώρου δεν είναι μια τυπική διαδικασία, αλλά μια διαδικασία που απαιτεί χρόνο για να βρεις το κατάλληλο δώρο για τον φίλο, για τον συγγενή ή για όποιο άλλο αγαπημένο πρόσωπο» επισημαίνει η κυρία Κόντζηλα. «Ακόμα και η βόλτα

στα μαγαζιά λειτουργεί θεραπευτικά ως ένα μέσο εκτόνωσης στο πλαίσιο του λεγόμενου shopping therapy». «Η βόλτα στα μαγαζιά την περίοδο των εορτών, που είναι όλα στολισμένα, μας γεμίζει ενέργεια. Μας βοηθά να αντιμετωπίσουμε το άγχος της καθημερινότητας, τις αρνητικές σκέψεις και μας προσφέρει μια νότα αισιοδοξίας, ψυχική ανάταση και ευεξία» αναφέρει χαρακτηριστικά η ίδια. Τα δώρα καλύπτουν μια εσωτερική ανάγκη μας και είναι ένδειξη ενδιαφέροντος. Μας φτιάχνουν το κέφι όταν τα προσφέρουμε και, φυσικά, όταν μας τα προσφέρουν. «Τα δώρα μάς ανεβάζουν ψυχολογικά. Όταν έχουμε εκφράσει ένα “θέλω” ή μια ανάγκη σε έναν φίλο και μας φέρει το δώρο της αρεσκείας μας, τότε ανεβαίνει η αυτοεκτίμηση και η αυτοπεποίθησή μας. Νιώθουμε αγαπητοί, περήφανοι, αποδεκτοί, ότι ο άλλος μας σκέφτεται και ότι είμαστε σημαντικοί γι’ αυτόν» τονίζει η κυρία Κόντζηλα.

ΕΣΤΙΑζω | 47

Ηµέρα του αλεξανδρινού Ο διπλωµάτης της καρδιάς − Στις 12 ∆εκεµβρίου χαρίστε στα αγαπηµένα σας πρόσωπα ένα αλεξανδρινό

48 | ΕΣΤΙΑζω

τις 12 Δεκεμβρίου είναι η ημέρα του αλεξανδρινού. Αυτή η ημέρα είναι αφιερωμένη στο πιο εορταστικό λουλούδι για περισσότερο από 150 χρόνια. Δείξτε την αγάπη ή τη φιλία σας, πείτε συγγνώμη, ευχηθείτε περαστικά, υπάρχουν τόσοι πολλοί λόγοι για να προσφέρετε στα αγαπημένα σας πρόσωπα ένα εντυπωσιακό αλεξανδρινό αυτή την ημέρα.

Φωτογραφικό υλικό «Stars for Europe»

Γιατί 12 ∆εκεµβρίου;

Πρόκειται για μία ημερομηνία που αποτυπώνεται εύκολα στη μνήμη, ωστόσο δεν είναι αυτός ο λόγος που η 12η Δεκεμβρίου έχει καθοριστεί ως η ημέρα του αλεξανδρινού. Η ημερομηνία συνδέεται περισσότερο με τον άνθρωπο που αναγνώρισε για πρώτη φορά τη διακοσμητική αξία του όμορφου αυτού λουλουδιού, τον Joel Roberts Poinsett. Πρόκειται για τον πρώτο Αμερικανό διπλωμάτη που υπηρέτησε στο Μεξικό, ο οποίος επιστρέφοντας στις Ηνωμένες Πολιτείες έφερε μαζί του το αλεξανδρινό, περίπου 200 χρόνια πριν. Ο Poinsett πέθανε στις 12 Δεκεμβρίου 1851 και έναν χρόνο αργότερα καθιερώθηκε από το Κογκρέσο ο εορτασμός της ημέρας του αλεξανδρινού την επέτειο του θανάτου του.

Τι να προσφέρετε;

Την ημέρα του αλεξανδρινού όλα γυρίζουν γύρω από το πανέμορφο φυτό. Το αλεξανδρινό, με τα έντονα χρώματά του και το αστεροειδές σχήμα των ανθέων του, είναι ένα πολύ όμορφο δώρο για τα αγαπημένα σας πρόσωπα, είτε επιλέξετε να το προσφέρετε αυτούσιο είτε σε μία εορταστικά διακοσμημένη γλάστρα. Σε ανθοδέσμες και όμορφες συνθέσεις, το αλεξανδρινό φέρνει χαρά σε κάθε παραλήπτη. Φυσικά, ο εγκάρδιος και προσωπικός χαιρετισμός που έρχεται μαζί με το αλεξανδρινό, είναι πιο σημαντικός από κάθε στολίδι.

Σε ποιον να το προσφέρετε;

Το αλεξανδρινό εγγυάται να φέρει χαρά σε κάθε αγαπημένο σας πρόσωπο. Είτε πρόκειται για μια χειρονομία αγάπης ή φιλίας, μια συγγνώμη, μια ευχή για περαστικά ή ακόμη και αν δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος, η επιλογή να προσφέρετε αλεξανδρινό στους αγαπημένους σας στις 12/12 θα τους γεμίσει σίγουρα με χαρά. Με την κατάλληλη διακόσμηση ανάλογα με την περίσταση, είναι βέβαιο ότι ο παραλήπτης θα λάβει το μήνυμά σας με τον πιο όμορφο τρόπο.

ΕΣΤΙΑζω | 49

Χριστουγεννιάτικο τραπέζι Συμβουλές για να γίνει πιο υγιεινό Η περίοδος των Χριστουγέννων είναι στο μυαλό μας συνυφασμένη με το φαγητό. Μελέτες έχουν δείξει ότι αυτές τις μέρες παίρνουμε κατά μέσο όρο 0,5-2,5 κιλά.

ο χριστουγεννιάτικο που χρησιμοποιούνται για τη γέμιση τραπέζι είναι της γαλοπούλας με λαχανικά, όπως γεμάτο γευστικούς καρότο, κολοκύθι και μπρόκολο. Τα πειρασμούς, στους αποξηραμένα φρούτα μπορεί να δώσουν οποίους κάποιος επιπλέον γεύση στη γέμιση και να την δύσκολα μπορεί να κάνουν πιο ζουμερή. αντισταθεί. Ωστόσο, Η κλασική γέμιση με κιμά έχει 252 μπορεί να γίνει θερμίδες ανά 100 γραμμάρια, ενώ πιο υγιεινό και λιγότερο παχυντικό. η γέμιση λαχανικών έχει μόλις 160 Η διαιτολόγος – διατροφολόγος Εύα θερμίδες ανά 100 γραμμάρια. Τσάκου μας δίνει χρήσιμες συμβουλές Οι σαλάτες θα πρέπει να είναι όσο για να το απολαύσουμε χωρίς τύψεις. γίνεται πιο απλές. Να περιέχουν πολλά Η γαλοπούλα είναι μια καλή πηγή λαχανικά τα οποία μπορούν εύκολα πρωτεϊνών και έχει βιταμίνες του να συνδυαστούν με τυρί, παξιμάδια ή συμπλέγματος Β. Το κρέας της έχει ξηρούς καρπούς. χαμηλή περιεκτικότητα σε λιπαρά. Για παράδειγμα, μία επιλογή μπορεί να Το δέρμα της έχει το μεγαλύτερο είναι η ρόκα παρμεζάνα ή μία άλλη μια ποσοστό λίπους. Εάν αφαιρέσουμε σαλάτα με λαχανικά, καρύδια και ρόδι. την πέτσα, εξοικονομούμε Επίσης, η σάλτσα της περίπου 40 θερμίδες ανά σαλάτας θα πρέπει Για να επιτύχουμε μερίδα. Το χοιρινό είναι πιο να είναι ελαφριά με λιπαρό κρέας από αυτό της βάση το ελαιόλαδο, τη μια πιο υγιεινή γαλοπούλας, αλλά έχει το μουστάρδα ή το ξίδι, διατροφή στις πλεονέκτημα ότι το λίπος και να αποφεύγονται του είναι ορατό και μπορεί να ημέρες των η μαγιονέζα ή η κρέμα αφαιρεθεί, καθιστώντας το μπαλσάμικο, που γιορτών θα πρέπει μια σχετικά υγιεινή επιλογή. έχουν περισσότερα Το συνοδευτικό είναι λιπαρά και θερμίδες. να έχουμε κατά προτιμότερο να είναι ρύζι Όσον αφορά στα νου ότι δεν είναι και όχι τηγανητές πατάτες, ορεκτικά, καλό θα ενώ εάν συνοδεύσουμε το είναι να αποφεύγονται μόνο η ποιότητα κρέας με πατάτες φούρνου, τα τηγανητά και οι ή η ποσότητα του καλό είναι να τις κόψουμε σε πολύ λιπαρές σάλτσες. μεγαλύτερα κομμάτια, καθώς φαγητού που θα Τα ψητά λαχανικά έτσι απορροφούν λιγότερο με σάλτσα γιαούρτι ή καταναλώσουμε, λίπος. μια παντζαροσαλάτα Επίσης, μπορούμε να που έχει ως βάση αλλά και ο τρόπος αντικαταστήσουμε το γιαούρτι, είναι που αυτό θα γίνει το κρέας, τα εντόσθια νόστιμες και υγιεινές πουλιών ή τα αλλαντικά επιλογές.

50 | ΕΣΤΙΑζω

Το αλκοόλ

Το αλκοόλ έχει θέση στο τραπέζι αλλά θα πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο. Δύο ποτήρια μπύρα ή κρασί, που έχουν λιγότερη περιεκτικότητα σε αλκοόλη, είναι η καλύτερη επιλογή, επισημαίνει η κα Τσάκου και μας δίνει μια πολύ χρήσιμη συμβουλή: να έχουμε μπροστά στο πιάτο μας ένα ποτήρι με νερό, γιατί πολλές φορές πίνουμε αλκοόλ, ασυναίσθητα, επειδή διψάμε, με αποτέλεσμα να καταναλώνουμε μεγάλη ποσότητα, παρασυρόμενοι και από την παρέα.

Τα γλυκά

Βέβαια, γιορτινό τραπέζι χωρίς γλυκά δεν γίνεται. Καλό είναι μόλις βγουν τα γλυκά, να κάτσουμε για μερικά δευτερόλεπτα και να τα παρατηρήσουμε, έτσι ώστε να επιλέξουμε αυτό που πραγματικά επιθυμούμε και θέλουμε να φάμε. Έτσι δεν θα δοκιμάσουμε από όλα. Μια λύση που αποδίδει, είναι να μοιραστούμε το γλυκό με κάποιον άλλον στο τραπέζι ή ακόμα καλύτερα να επιλέξουμε ένα μικρό γλυκό, όπως ο κουραμπιές ή ένα μελομακάρονο, που έχει λιγότερες θερμίδες.

Θέλει τρόπο

Η διαιτολόγος – διατροφολόγος Εύα Τσάκου εξηγεί ότι «γιορτές δεν σημαίνει φαγητό, παρόλο που είναι η πρώτη σκέψη που μας έρχεται στο μυαλό. Σημαίνει ξεκούραση και χαλάρωση. Για αυτό θα πρέπει να θέσουμε μικρούς στόχους για φέτος και να τους πραγματοποιήσουμε, όπως για

παράδειγμα να πούμε στον εαυτό μας ότι φέτος θα περιορίσουμε τα γλυκά σε σχέση με πέρυσι». Όπως τονίζει η ίδια, για να επιτύχουμε μια πιο υγιεινή διατροφή στις ημέρες των γιορτών θα πρέπει να έχουμε κατά νου ότι δεν είναι μόνο η ποιότητα ή η ποσότητα του φαγητού που θα καταναλώσουμε, αλλά και ο τρόπος που αυτό θα γίνει. Η ίδια εξηγεί πως όταν καθόμαστε στο τραπέζι και βλέπουμε μπροστά μας πολλά φαγητά, αγχωνόμαστε και μας πιάνει μανία να τα δοκιμάσουμε όλα. Τότε είναι η κατάλληλη στιγμή να πάρουμε μία ανάσα, να χαλαρώσουμε στην καρέκλα μας, να αφήσουμε τους άλλους να επιλέξουν και να παρατηρήσουμε τα φαγητά, για να δούμε τι θέλουμε να καταναλώσουμε και μετά να το βάλουμε στο πιάτο μας. Η επιλογή και η διαχείριση του πιάτου είναι πολύ σημαντική. «Το μάτι μας θέλει να το δει γεμάτο. Οπότε καλό είναι να προτιμάμε ένα πιάτο 25 εκατοστών, παρά τα μοντέρνα πιάτα που είναι πολύ μεγαλύτερα και τα γεμίζουμε με περισσότερο φαγητό» προσθέτει η ίδια. Επίσης, καλό θα ήταν να οριοθετούμε το πιάτο μας, γιατί με τον τρόπο αυτό ουσιαστικά οριοθετούμε τι θα φάμε. Στο μισό πιάτο βάζουμε τη σαλάτα και προσπαθούμε να γεμίσουμε το υπόλοιπο πιάτο με τα φαγητά που υπάρχουν στο τραπέζι. Επίσης, πολύ βοηθητικό είναι να τρώμε αργά. Ένας έξυπνος τρόπος για να το πετύχουμε αυτό, είναι να αφήνουμε το πιρούνι μετά από κάθε μπουκιά. Μόνο έτσι θα φτάσει γρηγορότερα το αίσθημα του κορεσμού στον εγκέφαλο και επίσης θα διευκολυνθεί η διαδικασία της πέψης.

ΕΣΤΙΑζω | 51

Κείμενα - Συγγραφή: Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς Έρευνα - Εικαστικό Υλικό: Βασιλική Αθ. Μαντζώρου, Κωνσταντίνος Ελ. Σκιαδάς, Αναστασία Ιορδάνη

«Αρχοντική απλότητα, γαλήνιο μεγαλείο» Johann Joachim Winckelmann (1717-1768)

Ελαιογραφία Σπύρου Βασιλείου

52 | ΕΣΤΙΑζω

1. Σπάνια λήψη του Μεγάρου Παππούδωφ όταν στέγαζε τη Διεύθυνση Αστυνομίας Πόλεων και υποκατάστημα της Εμπορικής Τραπέζης της Ελλάδος. 2. Το μέγαρο τη δεκαετία 1950. 3. Αριστείδης Παππούδωφ

Ο Αριστείδης Παππούδωφ και το νεοκλασικό μέγαρό του απέναντι από τη Βουλή των Ελλήνων Παντρεύτηκε την εγγονή του μεγάλου ευεργέτη Ι. Βαρβάκη

οιος ήταν τελικά ο Αριστείδης Παππούδωφ, που ανήγειρε το μέγαρό του απέναντι από τη Βουλή των Ελλήνων, στη συμβολή των οδών Βασιλίσσης Σοφίας (τότε ονομαζόταν Κωνσταντίνου του Διαδόχου) και Πανεπιστημίου; Το μόνο στοιχείο που είναι μέχρι σήμερα γνωστό, είναι ότι ήταν Πρόεδρος της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας! Η απουσία στοιχείων οφείλεται στον τρόπο ζωής, τη μετριοπάθεια, τον ευγενή χαρακτήρα της εύπορης οικογένειας που εγκαταστάθηκε στην Αθήνα στα χρόνια του Χαρίλαου Τρικούπη, όταν η περιοχή γύρω από το Παλάτι κατακλύσθηκε από μέγαρα πλουσίων ομογενών. Μαζί με τον Ανδρέα Συγγρό, τον Στέφανο Σκουλούδη και τους άλλους Κωνσταντινουπολίτες φθάνει στην Αθήνα και ο Αρ. Παππούδωφ, ο οποίος έλκει την καταγωγή του από οικογένεια Κουτσόβλαχων των Ιωαννίνων. Είναι ίσως χαρακτηριστική περίπτωση οικογένειας Ηπειρωτών που απλώνει τις οικονομικές δραστηριότητές της στα μεγάλα οικονομικά κέντρα της Μεσογείου. Μέλη της οικογένειας εντοπίζονται να δραστηριοποιούνται στην Οδησσό, εμπορεύονται στη Μαύρη Θάλασσα και απλώνονται στο Λιβόρνο, στη Μασσαλία

Παππούδωφ, που εγκαθίσταται στην και στην Κωνσταντινούπολη, όπου διακρίνονται τα αδέλφια Θεοδόσιος και Αθήνα, αναμειγνύεται στα τραπεζιτικά Φώτιος Χατζηφωτίου, όπως φαίνεται πράγματα της εποχής, την κρίσιμη ότι ήταν το πραγματικό τους όνομα. Ο περίοδο των αρχών της δεκαετίας του Ανδρέας Συγγρός, Κωνσταντινουπολίτης 1870 και σε συνεργασία με τον Ανδρέα κι αυτός, που γνώριζε την οικογένεια, μας Συγγρό. Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο το δίνει την πληροφορία πως ένας τρίτος γεγονός ότι τα μέγαρά τους απείχαν αδελφός, ο Γεώργιος, ήταν στην Οδησσό μόλις μερικές δεκάδες μέτρα το ένα από και άλλαξε το όνομά του σε Παππούδωφ, το άλλο και πως και τα δύο «έβλεπαν» προσαρμόζοντάς το στις τοπικές το Παλάτι. Ωστόσο, φαίνεται πως ο Αρ. συνθήκες. Έτσι, υιοθέτησε το επώνυμο Παππούδωφ, αντίθετα με τους συγγενείς και ο Αριστείδης, γιος του Θεοδόσιου του που επέλεγαν να αποκτήσουν τίτλους Χατζηφωτίου. Η οικογένεια συνδέεται ευγενείας στο Λιβόρνο, ακολουθεί μια με τους πανίσχυρους και πάμπλουτους ήπια κοσμική ζωή και Χιώτες Ροδοκανάκηδες επιδίδεται σε πνευματικές και επικρατεί στο Αναπτύσσουν δραστηριότητες. Παραμένει εξαιρετικά αποδοτικό άγνωστο μέχρι σήμερα εφοπλιστικές εμπόριο σιτηρών. πως παντρεύτηκε την Ο εμπορικός οίκος των δραστηριότητες Αλεξάνδρα, εγγονή του Παππούδωφ εξαπλώνεται Ιωάννη Βαρβάκη, με την και επεκτείνουν γρήγορα και σε άλλους οποία έζησε αρμονικά αλλά τομείς. Αναπτύσσουν τις επιχειρήσεις δεν απέκτησαν παιδιά. εφοπλιστικές Στο μέγαρο που ανήγειρε, τους στους τομείς δραστηριότητες με τις αδελφές των τραπεζιτικών, κατοικούσε και επεκτείνουν τις του, Μαρία, Αλεξάνδρα επιχειρήσεις τους στους των ασφαλιστικών και Πολυξένη, η οποία τομείς των τραπεζιτικών, και χρηματιστικών παντρεύτηκε τον στρατηγό των ασφαλιστικών Αντώνιο Μαυρομιχάλη. και χρηματιστικών εργασιών Στο μέγαρο εκείνο επί εργασιών. Έτσι και ο Αρ. πολλά χρόνια μαζευόταν η

αθηναϊκή κοινωνία, ενώ με πρωτοβουλία της Αλεξάνδρας εκεί δόθηκαν και τα πρώτα φιλανθρωπικά γκαλά. Ο Αριστείδης Παππούδωφ έφυγε από τη ζωή παραμονή Χριστουγέννων, στις 23 Δεκεμβρίου 1913, και κηδεύθηκε δύο ημέρες αργότερα. Το μέγαρο πέρασε στα χέρια του εκκεντρικού εφοπλιστή Γαβριήλ Αθανασούλη, για τον οποίο γράψαμε άλλοτε. Προπολεμικά θα στεγαστούν εκεί το Υπουργείο Πρόνοιας και στο ισόγειο το Ζαχαροπλαστείο Γιαννάκη. Το 1961 με διυπουργική απόφαση θα ξεκινήσουν οι διαδικασίες απαλλοτρίωσης υπέρ του «Ταμείου Συντάξεων – Προνοίας Προσωπικού Αγροτικής Τραπέζης της Ελλάδος», με σκοπό να επεκταθεί το παρακείμενο ξενοδοχείο «Βασιλέων Μέλαθρον». Θα ακολουθήσουν πολυετείς δικαστικές περιπέτειες, αφού θα εμπλακούν δώδεκα κληρονόμοι, νομικά και φυσικά πρόσωπα. Εν τω μεταξύ, πολλές υπηρεσίες θα στεγαστούν στους ορόφους του, μέχρι που κατεδαφίζεται το κτίριο στις αρχές της δεκαετίας 1970. Λόγω των αντιρρήσεων που προέβαλε ο Δήμος Αθηναίων δεν ανηγέρθη ξενοδοχείο αλλά το κτίριο που στεγάζει υπηρεσίες και δεν συνάδει με τον χαρακτήρα των υπολοίπων κτιρίων της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας.

ΕΣΤΙΑζω | 53

Οδός Σωκράτους: Το κτίριο που κάποτε ήταν µνηµείο ευζωίας και καλαισθησίας! Η ανήσυχη γαλαζοαίµατη «Κοντέσσα Θεοτόκη», που… τάραξε την Αθήνα την εποχή του Όθωνα 54 | ΕΣΤΙΑζω

1 2

1. To Μέγαρο της «Κοντέσσας Θεοτόκη». 2. Το ξενοδοχείο Ambassadeurs. 3. Σκίτσο Κ. Δημητριάδη. 4. «Κοντέσσα Θεοτόκη»

την οδό Σωκράτους 65 παραμένει να ανεγερθούν τα Ανάκτορα. Δηλαδή στην σιωπηλό ένα πολυώροφο κτίριο. Οι οδό Σωκράτους και χρησιμοποιώντας ως παλαιότεροι το γνώρισαν ως ξενοδοχείο αρχιτέκτονα τον Κλεάνθη. Ambassadeurs. Σχεδίασε, λοιπόν, με μεράκι Οι νεότεροι ως Εφετείο το αρχοντικό στο οποίο θα Αθηνών και η τελευταία στέγαζαν τον έρωτά τους γενιά το προσπερνά ο Σπύρος Θεοτόκης και η αδιάφορα. Ελάχιστοι κοντέσα του. Θεωρείτο, δε, ανατρέχουν στην ιστορία «χάρμα κομψότητος μέ τήν του, που συνδέθηκε δαντελλωτή ἐξωτερική του άρρηκτα με τη νεότερη ἐμφάνισι, τά πλούσια δένδρα ιστορία της πρωτεύουσας. καί τίς πρασινάδες του, τίς Εκεί ανήγειρε πρώτη το ἀπέραντες καί μεγαλοπρεπεῖς αρχοντικό της μια ανήσυχη αἴθουσές του». Και όπως Αγγλίδα γαλαζοαίματη, ήταν αναμενόμενο, έγινε που τάραξε τη ζωή της γρήγορα κοσμικό κέντρο της μικρής ακόμη πόλης του αριστοκρατίας. Στον όμορφο Όθωνα. Ήταν η «Κοντέσσα κήπο του εντυπωσίαζαν οι Θεοτόκη», δηλαδή η χουρμαδιές και οι μανταρινιές. Τζαίην Ελισάβετ Ντίγκμπυ Το τι ακολούθησε δύσκολα (1807-1881), με τη φρενήρη περιγράφεται. και περιπετειώδη ερωτική Στις αδυναμίες της 4 ζωή. Χήρα από 23 ετών και «Κοντέσσας» καταγράφονται εύπορη δεν άφηνε τίποτε ο βασιλιάς Όθων, ο στο πέρασμά της. πρεσβευτής της Γαλλίας Το σύνολο του κτιρίου, Ξετρέλανε τον Λουδοβίκο Θεοβάλδος Πισκατόρυ το αρχιτεκτονικό του Α΄, πατέρα του Όθωνα. και εντέλει ο γηραιός, Παντρεύτηκε έναν σχέδιο, η διακοσμητική αλλά θαλερός, αγωνιστής νεότερό της Βαυαρό Επανάστασης επιμέλεια που διέκρινε της βαρόνο. Μόλις απέκτησε Χριστόδουλος Χατζηπέτρος. την κατασκευή του, παιδί τον εγκατέλειψε, Δικαιολογημένα, λοιπόν, για να ακολουθήσει στην κυκλοφορούσε η φήμη οι λεύκες και τ’ άλλα Ελλάδα τον τυχοδιωκτικού πως στο μέγαρο συνέβαιναν δένδρα που σχημάτιζαν «τρομερά πράγματα». Την χαρακτήρα φουστανελοφόρο υπαξιωματικό Σπυρίδωνα ωραιότερη περιγραφή έκανε, ένα μικρό δασάκι στο Θεοτόκη. Στην Αθήνα με κομψό τρόπο, η ευγενής πίσω μέρος του σπιτιού, Μαρία Καρατζά, γράφοντας επέλεξε να ανεγείρει το αρχοντικό της σε μια περιοχή ότι «η Τζαίην Ντίγκμπυ όλα διατηρούσαν στην οποία όλοι οι επιφανείς να αλλάζει φίλους ζωντανά τα χρώματα της συνήθιζε ήθελαν να δημιουργήσουν όπως άλλαζε γάντια, και όταν τις επαύλεις τους. Κοντά βαριόταν έναν άνδρα, ζητούσε εποχής του Όθωνα κάποιο άλλο παιχνίδι για την εκεί όπου προβλεπόταν

καρδιά της»! Αυτά μάθαινε η βασίλισσα Αμαλία και γινόταν έξω φρενών! Εν πάση περιπτώσει, οι περιπέτειες της «Κοντέσσας» συνεχίστηκαν στη Συρία. Επισκέφθηκε την Αθήνα το 1856 για να τακτοποιήσει τα κληρονομικά της, μεταβιβάζοντας το ακίνητο στον αγαπημένο της Χατζηπέτρο. Ο τελευταίος το πώλησε στον καθηγητή πανεπιστημίου Περικλή Αργυρόπουλο. Κατοικήθηκε από την κόρη του, σύζυγο του Χρ. Δαλλαπόρτα, υπασπιστή του βασιλέως Κωνσταντίνου. Τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα μετατρέπεται σε Γυναικολογική Κλινική και λειτουργεί κάτω από διάφορες διευθύνσεις. Μέχρι τα τελευταία προπολεμικά χρόνια, το κτίριο γύρω-γύρω ήταν προστατευμένο με ψηλά σιδερένια κάγκελα, από τα οποία εξείχαν μερικά φύλλα μυτερών φοινικοειδών. Οι τοίχοι, με σκούρες δουλεμένες πέτρες, δεν πρόδιδαν καθόλου την ηλικία του. Αλλά το σύνολο του κτιρίου, το αρχιτεκτονικό του σχέδιο, η διακοσμητική επιμέλεια που διέκρινε την κατασκευή του, οι λεύκες και τ’ άλλα δένδρα που σχημάτιζαν ένα μικρό δασάκι στο πίσω μέρος του σπιτιού, όλα διατηρούσαν ζωντανά τα χρώματα της εποχής του Όθωνα. Το μέγαρο πουλήθηκε και κατεδαφίστηκε το 1856. Στη θέση του ανηγέρθη το ξενοδοχείο Ambassadeurs, σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα και πολεοδόμο Σπύρο Στάικο. Το 1981 θα εγκατασταθεί σε αυτό το Εφετείο Αθηνών, αφού το κτίριο όπου στεγαζόταν (Αρσάκειο) πλήγηκε από τον σεισμό. Αλλά ο επόμενος σεισμός (1989) έπληξε και το κτίριο της οδού Σωκράτους. Το Εφετείο μετακινήθηκε στο μέγαρο της λεωφόρου Αλεξάνδρας. Το ακίνητο της οδού Σωκράτους, κτίριο που εκφράζει τη μορφολογία ενός μοντέρνου και εμβληματικού κλασικισμού, παρέμεινε ανενεργό και τίποτε δεν θυμίζει στους περαστικούς την ιστορία του.

ΕΣΤΙΑζω | 55

Ο ευεργέτης Γεράσιμος Κούππας και το μέγαρό του Το νεοκλασικού χαρακτήρος Μέγαρο Γεράσιμου Κούππα είναι από τα πλέον κεντρικά και γνωστά των Αθηνών. Το συναντούν όλοι όσοι εισέρχονται από το Σύνταγμα στη λεωφόρο Πανεπιστημίου. Καλύπτει την πρόσοψη (προς τη λεωφόρο) του τετραγώνου που περικλείεται από τις οδούς Κριεζώτου και Βουκουρεστίου και κάποτε, μεταξύ άλλων, στέγασε και τη Στρατιωτική Λέσχη.

προσφορά του Γερ. Κούππα στην πατρίδα είναι σημαντική και ο βίος του αψεγάδιαστος και δημιουργικός. Ελάχιστοι, όμως, γνωρίζουν την οικογένεια Κούππα και την ιστορία της, η οποία χάνεται στα χρόνια της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως. Έδωσε στην Ελλάδα άνδρες και γυναίκες που συνέβαλαν τα μέγιστα στην απελευθέρωση της χώρας από τους Τούρκους αλλά και στην οικονομική και πνευματική ανάπτυξή της.

Η οικογένεια

Μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, τρία αδέλφια της οικογενείας Κώπα, όπως ήταν το αρχικό επώνυμό της, σκορπίσθηκαν στην Ιταλία, στη Ζάκυνθο και στην Κεφαλονιά. Από τον κλάδο της τελευταίας προήρχετο το πιο διάσημο ίσως μέλος της οικογενείας, ο ανήσυχος και δημιουργικός Γεράσιμος Ιακώβου Κώπας (1778-1832). Άνθρωπος πολυμαθής και πολυγραφότατος. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και όταν ξέσπασε η Επανάσταση αγόρασε πλοίο και ρίχθηκε στις μάχες αγωνιζόμενος στο πλάι του

56 | ΕΣΤΙΑζω

Ναυάρχου Αποστόλη. Διετέλεσε Γενικός Γραμματεύς της Τριμελούς Επιτροπής η οποία διοικούσε τις ναυτικές υποθέσεις. Ο Αναστάσιος Γούδας έχει βιογραφήσει τον άνδρα.

Γεράσιμος Κούππας

Ένας από τους ανεψιούς του, ο συνονόματός του Γεράσιμος Κούππας (1814-1901), δραστηριοποιείτο στη Νότιο Ρωσία. Περισσότερο στη Βαρδένσκα, η οποία τη δεκαετία 1890 είχε πληθυσμό 35.000 κατοίκους και ανάμεσά τους πολλούς Έλληνες που κατήγοντο από την Κεφαλονιά, τη Μύκονο, τη Θήρα και τη Χίο. Εκεί είχε αναπτύξει επιτυχημένες εμπορικές δραστηριότητες ο Γ. Κούππας, ο οποίος ήταν γνωστός για τον ενθουσιασμό με τον οποίο μιλούσε για την πατρίδα. «Εἶμαι Ἕλλην καί ἀνήκω εἰς τό εὐγενέστατον Ἔθνος τῆς ὑφηλίου. Εἰς τήν Ἑλλάδα θ’ ἀποκαταστήσω τά τέκνα μου, ἐκεῖ θ’ ἀφήσω τά ὀστᾶ μου», έλεγε και ξανάλεγε ο Γερ. Κούππας, ο οποίος διέθετε σεβαστή περιουσία. Αυτό ήταν το όνειρό του και κατόρθωσε να το

πραγματοποιήσει το 1894. Ήταν, όμως, από χρόνια σε επαφή με τα ανίψια του, από τον κλάδο του αγωνιστού της Επαναστάσεως, που είχαν εγκατασταθεί στην Αθήνα. Υπήρξε βασικός χρηματοδότης των δραστηριοτήτων τους αλλά και της ανεγέρσεως του μεγαλοπρεπούς μεγάρου της λεωφόρου Πανεπιστημίου. Εξάλλου, γι’ αυτό ονομάσθηκε Μέγαρο Γεράσιμου Κούππα. Χρηματοδοτούσε ταυτοχρόνως διάφορες δραστηριότητες και ανταπεκρίνετο σε όλα τα αιτήματα που έφθαναν υπ’ όψιν του είτε από Έλληνες του κέντρου είτε από Έλληνες της διασποράς. Οι περισσότερες από τις δωρεές του παραμένουν άγνωστες, όπως ο ίδιος επιθυμούσε και επέβαλλε. Αθορύβως, όμως, διέθεσε τεράστια ποσά σε όλες τις εθνικές κινήσεις που πραγματοποιήθηκαν στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνος.

«Πικρή» εμπειρία

Από τις πλέον αρνητικές εμπειρίες που έζησε ο Γεράσιμος Κούππας ήταν το 1878, όταν από κοινού με τους ανεψιούς του Οράτιο και Νικόλαο απεφάσισαν να εξοπλίσουν την

1. Το Μέγαρο Κούππα στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Κριεζώτου (1912). 2. και 5. Το Μέγαρο Κούππα, σήμερα. 3. Προτομή Γεράσιμου Κούππα, έργο Δ. Φιλιππότη 4. Οικία Κούππα, σχέδιο Ερν. Τσίλλερ.

υπό ανέγερση τότε Βιβλιοθήκη της (Παλαιάς) Βουλής. Να προσφέρουν τον απαιτούμενο αριθμό βιβλίων, τεραστίας οικονομικής αξίας, ώστε να είναι πλήρης. Την προσφορά είχε προκαλέσει ο δημοσιογράφος − εκδότης της εφημερίδος «Αιών» Τιμολέων Φιλήμων, ο οποίος ήταν βουλευτής Αττικής, διατελώντας ταυτοχρόνως και Έφορος της Βιβλιοθήκης. Παρέλαβε τη Βιβλιοθήκη με 5.000 τόμους και την παρέδωσε με 120.000 τόμους! Συγκινημένος λοιπόν από τη δωρεά, ο Τ. Φιλήμων ανέβηκε στο βήμα της Βουλής και ανεκοίνωσε προς το Σώμα την ιδιαιτέρως σημαντική από απόψεως κόστους προσφορά. Συμπλήρωσε την ανακοίνωση λέγοντας πως ο δωρητής είχε διευκρινίσει ότι δεν επρόκειτο να δεχθεί οιαδήποτε διάκριση ή παράσημο για την προσφορά του. Πρότεινε, ωστόσο, να ονομασθεί «Αίθουσα Κούππα» η μεγάλη αίθουσα της νέας Βιβλιοθήκης και να εκφράσει η Βουλή τις ειλικρινείς ευχαριστίες της. Περίμενε, δε, ο Τ. Φιλήμων ότι η πρότασή του θα γινόταν ομοθύμως και ενθουσιωδώς αποδεκτή.

Απλές… ευχαριστίες

Παραδόξως όμως, προεκλήθησαν ατέρμονες συζητήσεις και σχολαστικές αντιρρήσεις, που προκάλεσαν αλλεπάλληλες και αμφίρροπες ψηφοφορίες. Ακόμη και ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κουμουνδούρος έλαβε μέρος στη συζήτηση και τους διαξιφισμούς, επισημαίνοντας πως ο Κούππας δεν ήταν ο μόνος δωρητής προς το κράτος. Έκπληκτος ο σεμνός και ευγενής Τ. Φιλήμων παρακολουθούσε πως για ένα απλούστατο θέμα είχαν προκληθεί απροσδόκητες λογομαχίες. Μεταξύ άλλων προσέβαλλαν και διαπόμπευαν τον δωρητή, ο οποίος προκαταβολικώς είχε αξιώσει να μη γίνει θόρυβος γύρω από το όνομά του. Ο Τ. Φιλήμων, με την καλοπροαίρετη πρότασή του, έγινε ο ακούσιος δημιουργός του ζητήματος. Αγανακτισμένος και αηδιασμένος υπέβαλε την παραίτησή του από το

αξίωμα του Εφόρου της Βιβλιοθήκης της Βουλής. Σημειωτέον ότι αντικείμενο βυζαντινολογίας απετέλεσε το γεγονός εάν η Βουλή θα εξέφραζε προς τον δωρητή Κούππα «εἰλικρινεῖς εὐχαριστίες», σύμφωνα με την πρόταση Τ. Φιλήμονα, ή απλές «εὐχαριστίες»! Το γεγονός πίκρανε τον άδολο ευεργέτη, ο οποίος έκτοτε φρόντισε οι προσφορές του να μην κατευθύνονται προς το δημόσιο και να παραμένουν μακριά από τα φώτα της δημοσιότητος.

«Μέγαρο» και οικογένεια

Στην αρχική του μορφή το μέγαρο δεν ήταν όπως σήμερα και δεν λειτουργούσαν καταστήματα στο ισόγειό του. Η ανέγερση του μεγάρου ήταν μέρος του ονείρου του Γερ. Κούππα, ο οποίος μαζί με την οικογένειά του έμελλε να το απολαύσει τα τελευταία επτά χρόνια της ζωής του

Το μέγαρο, όπως αναφέραμε, ανηγέρθη το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνος από τον Γεράσιμο Κούππα και τους ανιψιούς του Οράτιο και Νικόλαο. Μέχρι τώρα καταγράφεται ως έργο του Ερνέστου Τσίλλερ και υπήρξε ένα από τα μεγαλύτερα και πολυτελέστερα κτίρια της εποχής. Ωστόσο, πληροφορία δημοσιευμένη στην «Εστία» (29 Μαΐου 1968) αναφέρει πως ο Γερ. Κούππας ήταν γαμπρός του στρατηγού Γεράσιμου Μεταξά, ανεψιού του αγωνιστού του 1821 και στη συνέχεια πρωθυπουργού, Γεράσιμου Μεταξά. Συμφώνως προς το υπό τον τίτλο «Τό Μέγαρον Κούππα» δημοσίευμα αυτό, το οποίο αντιμετωπίζουμε με ιδιαίτερη επιφυλακτικότητα, ο Γερ. Μεταξάς «ὑπηρετῶν εἰς τό Σῶμα τοῦ Μηχανικοῦ ἦτο καί ἀρχιτέκτων, ὡς τοιοῦτος δέ ἐξεπόνησε τά σχέδια τοῦ μεγάρου τοῦ γαμβροῦ του».

Πηγή της πληροφορίας, την οποία αναφέρει το δημοσίευμα, φέρεται να είναι ο υιός του στρατηγού και επίσης αρχιτέκτων Αναστάσιος Μεταξάς, γεγονός το οποίο πρέπει πλέον να απασχολήσει τους ειδικούς ερευνητές. Πάντως, στην αρχική του μορφή το μέγαρο δεν ήταν όπως σήμερα και δεν λειτουργούσαν καταστήματα στο ισόγειό του. Η ανέγερση του μεγάρου ήταν μέρος του ονείρου του Γερ. Κούππα, ο οποίος μαζί με την οικογένειά του έμελλε να το απολαύσει τα τελευταία επτά χρόνια της ζωής του.

Τύπος της εποχής

Απέριττος, εύθυμος, πράος και ευφυής, απεχθάνετο τις κοσμικότητες και τις επιδείξεις και κατέκρινε τη διαφθορά στο δημόσιο. Με άσπρα μακριά μαλλιά, ψηλό καπέλο και ρεντιγκότα, ήταν ένας από τους γνωστούς τύπους της εποχής. Έφυγε από τη ζωή στις 4 Μαΐου 1901 αφήνοντας πίσω τη γυναίκα του, Βιολέττα, και τα τέσσερα παιδιά τους, τον Αντώνιο, την Αριάδνη, σύζυγο Λέανδρου Μεταξά, τον Αναστάσιο και την Ελένη, η οποία ήταν η δεύτερη σύζυγος του Ναύαρχου και Προέδρου Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη. Έναν χρόνο πριν φύγει από τη ζωή, είχε χάσει έναν γιο, τον Κωνσταντίνο, ο οποίος δραστηριοποιείτο στη Μασσαλία. Την επιχειρηματική δραστηριότητα της οικογενείας συνέχισε ο αξιομνημόνευτος βιομήχανος Αχιλλεύς Κούππας (1852-1937), στον οποίο περιήλθε και το μέγαρο, πριν περάσει στην ιδιοκτησία ιδρυμάτων και ιδιωτών. Ήταν εκ των ιδρυτών βιομηχανίας που μεγαλούργησε στον Πειραιά επί έναν περίπου αιώνα (1882-1987).

ΕΣΤΙΑζω | 57

ΙΩΣΉΦ ΓΚΏΓΚΟΣ

Ο Έλληνας καθηγητής του Κολούμπια που νίκησε τη σχιζοφρένεια Από τα γραφικά σοκάκια της Κομοτηνής στο Χάρβαρντ, και πλέον ο κορυφαίος στη Φυσιολογία και Νευροεπιστήμη στην Αμερική. Της Κέλλυ Φαναριώτη

ταν ακόμη παιδί όταν στα γραφικά σοκάκια της Κομοτηνής, όπου περνούσε το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας με τους συνομηλίκους του, ρίζωσε μέσα του η ιδέα της ιατρικής. Παρόλο που στο ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον δεν υπήρχε κάποιος γιατρός, η ανάγκη του να βοηθά τον κόσμο γύρω του τον οδήγησε στην Ιατρική Σχολή Αθηνών και εν συνεχεία στο περιβόητο Χάρβαρντ. Ο λόγος για τον διακεκριμένο πλέον καθηγητή Φυσιολογίας και Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια Ιωσήφ Γκώγκο, ο οποίος δίνει τη δυνατότητα σε εκατομμύρια πάσχοντες από σχιζοφρένεια να ονειρευτούν ξανά μια ζωή λειτουργική, αποκαθιστώντας τη δυνατότητά τους στη σκέψη και την εργασία. Κι αυτό διότι πριν από λίγο καιρό ο ομογενής ερευνητής κατάφερε να αποκαταστήσει σε τρωκτικά τη διαταραχή της λεγόμενης εργαζόμενης μνήμης, ένα από τα

58 | ΕΣΤΙΑζω

βασικότερα συμπτώματα της νόσου και υπεύθυνο για την αδυναμία των σχιζοφρενών να ανακαλούν άμεσα στο μυαλό τους χρήσιμες πληροφορίες. Πρόκειται για μια δυσλειτουργία που έχει υπάρξει αδύνατο να θεραπευτεί με τα υπάρχοντα φάρμακα, τα οποία είναι σε θέση μόνο να ελέγχουν κάποιες ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες. Όπως εξηγεί ο ίδιος, με τον τρόπο αυτό οι πάσχοντες θα μπορούν να σκέφτονται, να αντιλαμβάνονται και να αποφασίζουν ορθότερα, γεγονός που θα έχει αντίκτυπο σε καθημερινές εργασίες αλλά και στην ανάπτυξη των διαπροσωπικών τους σχέσεων. «Από τη στιγμή που γίνεται διάγνωση της σχιζοφρένειας, η κύρια αντιμετώπισή της είναι τα αντιψυχωσικά φάρμακα, τα οποία ανακαλύφθηκαν τυχαία κατά τη δεκαετία του ’50, αρχικά σαν καταπραϋντικά για προεγχειρητικούς ασθενείς. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα για την ασθένεια, είναι παραλλαγές αυτών των αρχικών, τα

οποία όμως δυστυχώς δεν μπορούν να αποκαταστήσουν τη μνήμη και κατά συνέπεια να καταστήσουν τον ασθενή λειτουργικό» δηλώνει χαρακτηριστικά ο Έλληνας επιστήμονας, προσθέτοντας ότι τα σκευάσματα που κυκλοφορούν στην αγορά έχουν πολλές παρενέργειες, με αποτέλεσμα αρκετοί ασθενείς να διακόπτουν την αγωγή. Έχοντας ασχοληθεί επί δύο δεκαετίες με το αντικείμενο, αισθάνεται ιδιαίτερα δικαιωμένος για τη δουλειά του και ευτυχής για την ανακάλυψη στην οποία προχώρησε με την ερευνητική ομάδα του. «Είμαι αισιόδοξος πως σε λίγα χρόνια η θεραπεία που εφαρμόσαμε στα τρωκτικά, καταφέροντας να αποκαταστήσουμε τη μνήμη τους, θα βοηθήσει και τους ανθρώπους» λέει, διευκρινίζοντας πως το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα θα ξεκινήσουν οι κλινικές δοκιμές κατά τις οποίες η αγωγή θα δοκιμαστεί σε έναν συγκεκριμένο αριθμό εθελοντών προκειμένου να προσδιοριστεί σε πρώτη φάση η τοξικότητά της. «Οι κλινικές αυτές δοκιμές είναι μακροχρόνιες και

δαπανηρές. Θα χρειαστούμε, δηλαδή, από πέντε έως δέκα χρόνια, αλλά θα σημειωθεί μεγάλη πρόοδος ως προς την κατανόηση των μηχανισμών της σχιζοφρένειας, που θα οδηγήσει με τη σειρά της στην ανακάλυψη νέων θεραπευτικών μεθόδων».

«Μπορούμε να προβλέψουμε τη νόσο»

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός πως οι επιστήμονες πλέον είναι σε θέση να διαπιστώσουν ήδη σε προγεννητικό στάδιο εάν ένας ανθρώπινος οργανισμός ενδέχεται στη διάρκεια της ζωής του να εμφανίσει σχιζοφρένεια. Ήδη στην Αμερική αρκετές μητέρες προχωρούν σε διακοπή της κύησης μόλις μαθαίνουν πως το έμβρυο έχει πιθανότητες είτε να γεννηθεί είτε να παρουσιάσει μετέπειτα τη νόσο. Βέβαια, όπως εξηγεί ο Έλληνας ερευνητής, η εμφάνιση ή μη της σχιζοφρένειας δεν μπορεί να προβλεφθεί εκατό τοις εκατό. «Μπορούμε μέσω του προγεννητικού ελέγχου να ανακαλύψουμε τις πιθανότητες που έχει ένα παιδί να εμφανίσει σε κάποια φάση της ζωής του την ψυχιατρική αυτή νόσο. Είναι μια κατεξοχήν γενετική ασθένεια και μπορεί κάποιο ζευγάρι να μην έχει στο ευρύτερο οικογενειακό του περιβάλλον κάποιον σχιζοφρενή, ωστόσο να παρουσιαστούν μεταλλαγές στα γενετικά κύτταρα και το παιδί να γεννηθεί άρρωστο».

«Ένας ασθενής δεν είναι ούτε τρελός ούτε επικίνδυνος»

1. Ο Ιωσήφ Γκώγκος, καθηγητής Φυσιολογίας και Νευροεπιστήμης στο Πανεπιστήμιο Columbia. 2. Μία γυναίκα τρόφιμος του Δρομοκαΐτειου προσπάθησε να αποτυπώσει στον πίνακα το πώς ένιωθε η ίδια ως σχιζοφρενής. Ο πίνακας εκτίθεται σήμερα στο μουσείο του ψυχιατρικού νοσοκομείου. 3. Ο Ουκρανός ζωγράφος Βαλεντίνο Ίλβες φαντάστηκε τον εαυτό του και τον φιλοτέχνησε να βγάζει φτερά και να δραπετεύει αναγεννημένος από το Δρομοκαΐτειο, όπου νοσηλεύθηκε για επτά χρόνια με σχιζοφρένεια

Σύμφωνα με τον δρα Γκώγκο, οι ασθενείς με τη συγκεκριμένη ψυχιατρική νόσο δεν είναι βίαιοι και κατ’ επέκταση επικίνδυνοι για τους γύρω τους παρά μόνο για τον εαυτό τους, γι’ αυτό, άλλωστε, και ένα μεγάλο ποσοστό πασχόντων αυτοκτονεί. Τι είναι, Δίνει πίσω τη ζωή όμως, αυτό που προκαλεί τρόμο στους περισσότερους ανθρώπους στο άκουσμα σε εκατομμύρια και μόνο της λέξης «σχιζοφρένεια»; πάσχοντες, « Ένας σχιζοφρενής δεν είναι ούτε τρελός ούτε επικίνδυνος. Η δαιμονοποίηση αποκαθιστώντας της νόσου οφείλεται πρωτίστως στην τη δυνατότητά έλλειψη ενημέρωσης αλλά σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τον κινηματογράφο, τους στη σκέψη όπου συχνά βλέπουμε πρωταγωνιστές και την εργασία με σχιζοφρένεια να παρουσιάζονται ως “τέρατα” που σκοτώνουν διαρκώς

ΕΣΤΙΑζω | 59

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός πως οι επιστήμονες πλέον είναι σε θέση να διαπιστώσουν ήδη σε προγεννητικό στάδιο εάν ένας ανθρώπινος οργανισμός ενδέχεται στη διάρκεια της ζωής του να εμφανίσει σχιζοφρένεια ανθρώπους. Αυτή είναι μια εντελώς λανθασμένη προσέγγιση της νόσου, η οποία απλά ενισχύει το στίγμα και τα στερεότυπα σε βάρος των πασχόντων» διευκρινίζει, επισημαίνοντας ωστόσο πως ένα εξαιρετικά μικρό ποσοστό ασθενών μπορεί να αναπτύξει επιθετική συμπεριφορά, επειδή ακούει φωνές που του

60 | ΕΣΤΙΑζω

επιτάσσουν να κάνει κάτι βίαιο. «Δυστυχώς, όμως, αυτές είναι οι περιπτώσεις που ακούμε ή διαβάζουμε, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η λανθασμένη εντύπωση που έχει σήμερα ο περισσότερος κόσμος για τη σχιζοφρένεια» συμπληρώνει. Εκείνο που κατά τον ίδιο θα έπρεπε να προκαλεί τρόμο,

είναι το γεγονός πως πρόκειται για μια ασθένεια που αρχίζει εντελώς ξαφνικά, χωρίς καμιά προειδοποίηση, στο τέλος της εφηβείας στους άνδρες και λίγο μετά την ηλικία των 25 στις γυναίκες. «Κόβει τα φτερά των νέων ανθρώπων ακριβώς τη στιγμή που είναι έτοιμοι να απογειωθούν, να ξεκινήσουν δηλαδή μια ανεξάρτητη ζωή και να κάνουν τη δική τους οικογένεια».

«Σε καμία περίπτωση δεν θα επέστρεφα στην Ελλάδα» Ο 56χρονος σήμερα επιστήμονας έφυγε από τη χώρα μας μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του στην Ιατρική Αθηνών και έκτοτε επιστρέφει μόνο για διακοπές. Όπως λέει, πρόκειται για μια πάρα πολύ σωστή απόφαση, η οποία τον εξέλιξε και τον οδήγησε σε επαγγελματικά μονοπάτια που δεν φανταζόταν καν ότι υπήρχαν. Όσο για το αν σκέφτεται να γυρίσει μόνιμα πίσω στην πατρίδα του, η απάντησή του είναι κατηγορηματική: «Σε καμία περίπτωση δεν θα επέστρεφα στην Ελλάδα και οι λόγοι σχετίζονται καθαρά με την επιστήμη μου. Ασχολήθηκα με τη σχιζοφρένεια, καθώς, κατά την άποψή μου, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αντικείμενα στις νευροεπιστήμες αυτή τη στιγμή είναι οι ψυχιατρικές ασθένειες και στην Αμερική μού δίνεται η δυνατότητα να συμμετέχω σε έρευνες και να ανακαλύπτω διαρκώς νέα δεδομένα γύρω από τη νόσο. Κάτι δηλαδή που στην Ελλάδα δεν θα μπορούσα σε καμία περίπτωση να κάνω». Εκείνο που όλοι οι ασθενείς με σχιζοφρένεια που συνάντησε στη ζωή του τού είπαν, είναι πως υποφέρουν. Κι αυτός ακριβώς είναι ο σκοπός του δρος Γκώγκου. Να βάλει, δηλαδή, τέλος στον εφιάλτη τους με την ανακάλυψη νέων θεραπειών. « Όπως και με τον καρκίνο, είναι απίθανο να βρούμε μια πανάκεια, ένα φάρμακο δηλαδή για όλους τους ασθενείς με σχιζοφρένεια. Το πιο πιθανό είναι ότι θα χρειαστούν περισσότερα από ένα φάρμακα που θα στοχοποιούν ομάδες από ασθενείς, ίσως ανάλογα με τις γενετικές μεταλλαγές που φέρουν στο DNA τους ή τον ακριβή τρόπο δυσλειτουργίας του εγκεφάλου τους» καταλήγει.

CMY

ΕΣΤΙΑζω | 61

Ο ήλιος σώζει το περιβάλλον

ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Heliogen Mπιλ Γκρος. Η Heliogen, η οποία υποστηρίζεται επίσης από τον δισεκατομμυριούχο ιδιοκτήτη των «Los Angeles Times» Πάτρικ Σουν Σιονγκ, πιστεύει ότι η κατοχυρωμένη με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τεχνολογία θα είναι σε θέση να μειώσει δραματικά τις εκπομπές αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. «Σήμερα οι βιομηχανικές διαδικασίες, όπως αυτές για την παραγωγή τσιμέντου, χάλυβα και άλλων υλικών, είναι υπεύθυνες για πάνω από το 1/5 όλων των ρύπων» δήλωσε ο Μπιλ Γκέιτς. «Αυτά τα υλικά είναι παντού στις ζωές μας, αλλά δεν έχουμε επιβεβαιωμένα επιτεύγματα που θα μας παρέχουν εκδόσεις μηδενικών ρύπων… Χαίρομαι που ήμουν από τους πρώτους υποστηρικτές της πρωτοποριακής ηλιακής τεχνολογίας συμπύκνωσης του Μπιλ Γκρος» συμπλήρωσε.

Μια νέα τεχνολογία που εφαρμόζει εταιρεία start-up την οποία χρηματοδοτεί ο Μπιλ Γκέιτς, αντικαθιστά τα ορυκτά καύσιμα με τη συσσωρευμένη θερμότητα άνω των 1.000 βαθμών Κελσίου.

Πώς θα μπορούσε να ωφεληθεί σημαντικά και η Ελλάδα

Οι εγκαταστάσεις της Heliogen στην Καλιφόρνια. Δεξιά: Ο Μπιλ Γκέιτς

κλιματική αλλαγή είναι εδώ. Κοστίζει χιλιάδες ζωές και δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Ποιος θα σώσει τον πλανήτη; Οι διακηρυγμένοι στόχοι, οι ακαδημαϊκοί και τα μοντέλα πρόβλεψης δεν φαίνεται να είναι ικανά να σώσουν την κατάσταση. Επιστήμονες αλλά και κροίσοι, όπως ο Μπιλ Γκέιτς, αναζητούν τις απαντήσεις αλλού, σε συστήματα και συνδυασμούς που μέχρι σήμερα αποτελούσαν terra incognita για την επιστήμη. Πέρα από τους διακηρυγμένους στόχους των περισσοτέρων κρατών για μείωση των αερίων ρύπων που δημιουργούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ένας απροσδόκητος σύμμαχος της ανθρωπότητας στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά και το ίδιο το Διάστημα… Οι ανακοινώσεις της Heliogen, μίας start-up που χρηματοδοτεί ο Μπιλ Γκέιτς, φέρνουν πιο κοντά στον στόχο τούς επιστήμονες: να μηδενίσουν το κοντέρ των ρύπων και να σώσουν τον πλανήτη από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η Heliogen ανακοίνωσε πως κατάφερε πρώτη φορά τη «συμπύκνωση» ηλιακής ενέργειας σε βαθμό που να επιτρέπει να επιτευχθούν θερμοκρασίες άνω των 1.000 βαθμών Κελσίου, δημιουργώντας έναν «ηλιακό φούρνο» ικανό να φτάσει σε θερμοκρασίες που αντιστοιχούν περίπου στο 1/4 των θερμοκρασιών που συναντά κανείς στην επιφάνεια του ήλιου. Σε αυτό το επίπεδο θερμοκρασίας, η

62 | ΕΣΤΙΑζω

είναι τεράστιες. «Με θερμοκρασίες Heliogen είναι σε θέση να αντικαταστήσει από τη θερμική τεχνολογία ηλιακής τα ορυκτά καύσιμα σε κρίσιμης συμπύκνωσης να υπερβαίνουν τους σημασίας βιομηχανικές διαδικασίες, 1.000 βαθμούς Κελσίου, η Heliogen όπως η παραγωγή τσιμέντου, χάλυβα θα είναι σε θέση να αντικαταστήσει και πετροχημικών – με αποτέλεσμα τη τα καύσιμα που παράγουν εκπομπές σημαντική μείωση των ρύπων. Το εν λόγω αερίων θερμοκηπίου από βιομηχανικές επίτευγμα επετεύχθη στις εγκαταστάσεις διαδικασίες με ηλιακή ενέργεια για πρώτη της Heliogen στο Λάνκαστερ της φορά. Για παράδειγμα, η παραγωγή Καλιφόρνια. Όπως υπογραμμίζει η τσιμέντου –μία από τις βιομηχανικές εταιρεία, στόχος της είναι η δημιουργία της δραστηριότητες για τις οποίες ενδείκνυται πρώτης τεχνολογίας που θα μπορέσει να περισσότερο η τεχνολογία της Heliogen– αντικαταστήσει χωρίς ρύπους διοξειδίου από μόνη της αντιστοιχεί σε άνω του 7% του άνθρακα, σε επίπεδο εμπορικής των παγκοσμίων εκπομπών διοξειδίου εκμετάλλευσης/δραστηριότητας, τα ορυκτά του άνθρακα» υποστηρίζει η εταιρεία. καύσιμα με εξαιρετικά μεγάλη θερμότητα Τα σχέδια της Heliogen περιλαμβάνουν από τον ήλιο και η «μετατροπή ηλιακού θερμοκρασίες έως 1.500 βαθμούς φωτός σε καύσιμα σε κλίμακα», ένα Κελσίου, όπου μπορεί να επιτευχθεί σημαντικό βήμα για την αντιμετώπιση της διάσπαση διοξειδίου του άνθρακα και κλιματικής αλλαγής. νερού για την παραγωγή «καυσίμων Η τεχνολογία αυτή αποτελεί σημαντική 100% ελεύθερων από ορυκτά». Η εταιρεία εξέλιξη στον κλάδο της συμπυκνωμένης χρησιμοποιεί προηγμένο ηλιακής ενέργειας, ο λογισμικό computer vision, οποίος υπάρχει εδώ και Θα εφαρμοστεί που επιτρέπει σε μεγάλο αριθμό καιρό επιτρέποντας την στην παραγωγή πάνελ να εστιάζουν το φως του παραγωγή ενέργειας, αλλά δεν πετύχαινε τόσο χάλυβα, τσιμέντου ήλιου σε ένα σημείο. Ιδρυτής διευθύνων σύμβουλος είναι υψηλές θερμοκρασίες – και πετροχημικών, και ο Μπιλ Γκρος, ενώ η ομάδα οπότε δεν ενδεικνυόταν της Heliogen περιλαμβάνει για πολλές βιομηχανικές ενώ θα μειωθούν επιστήμονες και μηχανικούς εφαρμογές, όπου οι ρύποι που από το Caltech, το ΜΙΤ και παραδοσιακά προκαλούν το άλλα κορυφαία πανεπιστήμια. χρησιμοποιούνται «Αναπτύσσουμε τεχνολογία ορυκτά καύσιμα. φαινόμενο του που μπορεί να νικήσει τους Σύμφωνα με την θερμοκηπίου ρύπους των ορυκτών καυσίμων» εταιρεία, οι δυνατότητες δήλωσε στο CNN Business ο της τεχνολογίας αυτής

Η νέα επαναστατική τεχνολογία χαρακτηρίστηκε «το Άγιο Δισκοπότηρο της ενέργειας», καθώς υπόσχεται μείωση των ρύπων χωρίς να επηρεάζεται η βιομηχανική παραγωγή. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Πάτρικ Σουν Σιονγκ, που χρηματοδοτεί μαζί με τον Μπιλ Γκέιτς την προσπάθεια της Heliogen, σύμφωνα με τον οποίο «οι δυνατότητες για την ανθρωπότητα είναι τεράστιες... Για τις επιχειρήσεις, αδιανόητες». Τι θα μπορούσε να σημαίνει η χρήση της νέας τεχνολογίας για μια χώρα σαν την Ελλάδα, που από τη μια εξαρτάται σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό από τα ορυκτά καύσιμα και από την άλλη έχει ήλιο σχεδόν όλο τον χρόνο; Σύμφωνα με τους ειδικούς, η νέα τεχνολογία θα μπορούσε να βοηθήσει τη χώρα μας σε πολλούς τομείς. Πρώτον, στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα σε κάποιες βιομηχανικές διαδικασίες (π.χ. στην παραγωγή τσιμέντου, η οποία είναι μεγάλη στην Ελλάδα), οι οποίες αποτελούν σημαντική πηγή παραγωγής ρύπων. Δεύτερον, στην τόνωση της οικονομίας καθώς –με δεδομένο ότι η Ελλάδα έχει πολύ ήλιο– η νέα τεχνολογία θα είναι φθηνότερη από τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Ωστόσο, σύμφωνα πάντα με τους ειδικούς, η εφαρμογή της νέας τεχνολογίας παρουσιάζει και ορισμένα προβλήματα που συνδέονται με τη χρήση γης. Τα συγκεντρωτικά ηλιακά συστήματα απαιτούν μεγάλες επιφάνειες γης και αυτό είναι ένα σημαντικό εμπόδιο ευρείας εφαρμογής π.χ για την ηλεκτροπαραγωγή. Ωστόσο, υπάρχουν δυνατότητες για επιμέρους εφαρμογές στον βιομηχανικό και τον τριτογενή τομέα.

Η ElvalHalcor υποστηρίζει τους στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης Η ElvalHalcor επενδύει σταθερά στη Βιώσιμη Ανάπτυξη και επιδιώκει τη συνεχή υπεύθυνη ανάπτυξή της, εφαρμόζοντας πρακτικές υγιούς επιχειρηματικότητας.

ταυτότητα της ElvalHalcor συνδυάζει δυναμικά την επιχειρηματική ανάπτυξη με την προσφορά και την υπεύθυνη στάση απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Στο πλαίσιο αυτό βρίσκεται στο πλευρό της τοπικής κοινωνίας, ανταποκρινόμενη στις προσδοκίες και ανάγκες της, στηρίζοντας προγράμματα και φορείς που συμβάλλουν στη βιώσιμη ανάπτυξή της. Η εταιρεία δίνει μεγάλη έμφαση στους ανθρώπους της, φροντίζει για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία, εφαρμόζοντας πιστοποιημένα συστήματα διαχείρισης. Με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος, υλοποιεί σημαντικές επενδύσεις σε έργα περιβαλλοντικής προστασίας, ακολουθεί βέλτιστες διαθέσιμες πρακτικές και προγράμματα που συμβάλλουν στη συνεχή βελτίωση της περιβαλλοντικής της επίδοσης. Δίνει, ακόμα, ιδιαίτερη έμφαση σε πρακτικές ανακύκλωσης του αλουμινίου και του χαλκού. Με σκοπό την αλλαγή νοοτροπίας και την αύξηση του χαμηλού ποσοστού ανακύκλωσης αλουμινίου στην Ελλάδα, η εταιρεία δημιούργησε και λειτουργεί από το 2003 το Κέντρο Ανακύκλωσης Κουτιών Αλουμινίου (ΚΑΝΑΛ). Όπως αποτυπώνεται και στον πρόσφατο Απολογισμό Βιώσιμης Ανάπτυξης (2018) της εταιρείας (https://www.elvalhalcor.com/el/sustainability/ reporting/overview/), η ElvalHalcor δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη δράσεων με στόχο τη συμβολή της στην επίτευξη των παγκόσμιων στόχων του ΟΗΕ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη. Μέσω των δραστηριοτήτων και των πρακτικών που εφαρμόζει και σύμφωνα με την αξιολόγηση των ουσιωδών θεμάτων της, η ElvalHalcor συνεισφέρει στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων και στην επίτευξη, μεταξύ άλλων, των παρακάτω στόχων: Η εταιρεία έχει επιλέξει να στηρίζει τους νέους ανθρώπους. Με το πρόγραμμα «Boost your career» και το μεγάλο πρόγραμμα πρακτικής άσκησης, προσφέρει στους νέους γνώσεις και τεχνογνωσία από τον πραγματικό επαγγελματικό κόσμο και ιδιαίτερα τη

βιομηχανία. Καθώς η νέα γενιά αποτελεί τους μελλοντικούς πολίτες της κοινωνίας μας, έχει επιλέξει να βρίσκεται στο πλευρό τους και να έχει ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση της αντίληψής τους για την εργασία στον χώρο της βιομηχανίας. Όλες οι διαδικασίες και οι πρακτικές που εφαρμόζει η ElvalHalcor στα θέματα διοίκησης και διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού, διέπονται από την αρχή της μη διάκρισης και ακολουθούν πλήρως τη σχετική εθνική νομοθεσία. Η στρατηγική προσέγγιση που ακολουθεί η ElvalHalcor, περιλαμβάνει ίσες ευκαιρίες ανάπτυξης και αξιοκρατική εξέλιξη για όλους τους εργαζομένους. Παράλληλα, διαθέτει και εφαρμόζει στην πράξη εταιρικό κώδικα ∆εοντολογίας και Επιχειρηµατικής Ηθικής. Η ElvalHalcor επενδύει σταθερά στο ανθρώπινο δυναμικό της, δίνοντας έμφαση στη συνεχή εξέλιξη των εργαζομένων της, ενθαρρύνοντας την ανάληψη πρωτοβουλιών για συνεργασία. Πρωταρχικός στόχος της είναι να διατηρεί σχέσεις εμπιστοσύνης με όλους τους εργαζομένους, φροντίζοντας παράλληλα για τη διατήρηση ενός ασφαλούς και χωρίς διακρίσεις εργασιακού περιβάλλοντος, το οποίο χαρακτηρίζεται από ευκαιρίες κατάρτισης και δίκαιες αμοιβές σε συνεχή βάση. Η ElvalHalcor, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην καινοτομία και στη βιομηχανική τεχνολογία, διαθέτει εξειδικευμένα τμήματα Έρευνας, Ανάπτυξης και Τεχνολογίας (Κέντρο Τεχνολογίας Elval, εργαστήριο θερμικής απόδοσης-Heat Lab Halcor) και είναι σε θέση να αναπτύσσει μοναδικές λύσεις και προϊόντα υψηλής τεχνολογίας αλουμινίου και χαλκού προστιθέμενης αξίας για τους πελάτες της. Παράλληλα, συνεργάζεται στενά με το Ελκεμέ (Ελληνικό Κέντρο Ερεύνης Μετάλλων).

Η εταιρεία δίνει μεγάλη έμφαση σε πρακτικές ανακύκλωσης μετάλλων (αλουμινίου και χαλκού) και επιδιώκει να εφαρμόζει προγράμματα κυκλικής οικονομίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα κυκλικής οικονομίας στη διαχείριση πλαστικών αποβλήτων (σκραπ), που σχεδιάστηκε και εφαρμόζεται στον τομέα σωλήνων χαλκού της ElvalHalcor. Ως αποτέλεσμα του προγράμματος, κατά το 2018, στον τομέα σωλήνων χαλκού, επαναχρησιμοποιήθηκαν 11.665 kg πλαστικού PE. Η ElvalHalcor, μέσω των δράσεων που αναπτύσσει στον τομέα της περιβαλλοντικής διαχείρισης, συμβάλλει στην επίτευξη του παγκόσμιου στόχου για το κλίμα, για τη συνεχή μείωση του περιβαλλοντικού της αποτυπώματος, εφαρμόζει πιστοποιημένα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης (ISO 14001:2015) και συστήματα διαχείρισης ενέργειας (ISO 50001:2011). Παράλληλα, υλοποιεί σημαντικές επενδύσεις σε έργα περιβαλλοντικής προστασίας, ακολουθεί βέλτιστες διαθέσιμες πρακτικές και προγράμματα που συμβάλλουν στη συνεχή βελτίωση της περιβαλλοντικής της επίδοσης. Στο πλαίσιο της γενικότερης στρατηγικής της για την προώθηση της ανακύκλωσης του αλουμινίου στην Ελλάδα, με δική της πρωτοβουλία δημιούργησε και λειτουργεί το Κέντρο Ανακύκλωσης Κουτιών Αλουμινίου (ΚΑΝΑΛ) στο Μαρούσι. Το ΚΑΝΑΛ αριθμεί ήδη 16 έτη λειτουργίας και προσφοράς στον τομέα της ανακύκλωσης αλουμινίου. Αποτελεί ένα πρότυπο Κέντρο Ανακύκλωσης, μοναδικό στην Ελλάδα, καθώς συνδυάζει την ανακύκλωση αλουμινίου με την περιβαλλοντική ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση των μαθητών, καθώς και του ευρύτερου κοινού σε συνεργασία με άλλον φορέα, πάνω σε σημαντικά θέματα περιβαλλοντικού χαρακτήρα (www.canal.gr).

ΕΣΤΙΑζω | 63

ι τελευταίες παγκόσμιες κοινωνικοοικονομικές αλλαγές έχουν συντελέσει στον μετασχηματισμό του τρόπου λειτουργίας των επιχειρήσεων. Οι εταιρείες και οι επιχειρήσεις, αποτελώντας κρίσιμους παράγοντες ώθησης των σταθερών οικονομιών και της βιώσιμης ανάπτυξης, οφείλουν να εντάξουν στις λειτουργίες τους προγράμματα Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης (ΕΚΕ) που να ανταποκρίνονται στις διεθνείς και ευρωπαϊκές εξελίξεις για τις ΕΚΕ, σύμφωνα με το υπό διαμόρφωση όραμα της Ευρώπης για το 2020. Οι δράσεις και οι ενέργειες ΕΚΕ των επιχειρήσεων συμβάλλουν στην αντιμετώπιση κοινωνικών και περιβαλλοντικών ζητημάτων. Οι επιχειρήσεις είναι ένα κομμάτι της κοινωνίας και η πορεία τους εξαρτάται από το ίδιο το κοινωνικό σύνολο. Αυτή η αμφίδρομη σχέση επιχείρησης και κοινωνικού συνόλου προσδιορίζεται και καθορίζεται μέσα από τις συντεταγμένες κάθε εποχής και σε συνδυασμό με τον επιχειρηματικό τομέα στον οποίο δραστηριοποιείται η επιχείρηση.

Ενταγμένα στο πλαίσιο των αναπτυξιακών προγραμμάτων που προωθεί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή «Ευρώπη 2020» και «Επιχείρηση 2020» για τις επιχειρήσεις του 2020, τα νέα προγράμματα ΕΚΕ μπορούν να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνίας και στη σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα ως μονόδρομος για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν από τη σημερινή συγκυρία. Βασιζόμενα στη σύμπραξη αυτή, τα προγράμματα ΕΚΕ των επιχειρήσεων αποτελούν μια αρχή που ταιριάζει στο σύγχρονο ελληνικό κοινωνικοοικονομικό σύστημα. Βαδίζοντας με το «η ισχύς εν τη ενώσει», σε κάθε δράση ΕΚΕ θα πρέπει να εμπλέκονται διάφορα μέρη, π.χ. η επιχείρηση, ο δήμος ή ο φορέας στον οποίο δραστηριοποιείται, οι κοινωνικές ομάδες που ενεργούν μέσα σ’ αυτόν. Κάθε εμπλεκόμενο μέρος επιζητεί κάλυψη αναγκών, η οποία επέρχεται με διαφορετικό τρόπο: π.χ. η επιχείρηση διαφημίζει στην ομάδα-στόχο προϊόντα ή υπηρεσίες (με άμεσο ή και έμμεσο τρόπο), ο δήμος ή φορέας προβάλλεται και επιδεικνύει έργο, οι

Η ΕΚΕ ενταγμένη

στο κοινωνικό οικοδόμημα Τα νέα προγράμματα μπορούν να διαδραματίσουν καταλυτικό ρόλο στην ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνίας και στη σύμπραξη ιδιωτικού και δημόσιου τομέα ως μονόδρομος για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν από τη σημερινή συγκυρία.

64 | ΕΣΤΙΑζω

ΕΣΤΙΑζω | 65

Η ΕΚΕ της νέας δεκαετίας χαρακτηρίζεται από οργανωµένες και κυρίως διαχρονικές ενέργειες προς την κοινωνία, τον πολιτισµό, το περιβάλλον, το καταναλωτικό κοινό, τους µετόχους, τους εργαζοµένους, τη λειτουργία της επιχείρησης, την Πολιτεία, µε στόχο την προστιθέµενη αξία τόσο στην ίδια την εταιρεία όσο και στους αποδέκτες στους οποίους απευθύνονται αυτές οι δράσεις

ομάδες εκφράζονται, δημιουργούν και ψυχαγωγούνται. Η συνέργεια των δύο αυτών μερών κρίνεται αναγκαία για την επίτευξη των στόχων που περιλαμβάνει το Εθνικό Μεταρρυθμιστικό Σχέδιο, όχι μόνο γιατί οι δημόσιοι πόροι είναι περιορισμένοι αλλά και διότι ο ιδιωτικός τομέας, μεταλαμπαδεύοντας την τεχνογνωσία του – ιδιαίτερα σε δράσεις ΕΚΕ, μπορεί να προάγει την κοινωνική ευημερία, να συμβάλει στην καταπολέμηση των κοινωνικών προβλημάτων και στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής. Ειδικότερα, η ΕΚΕ μπορεί να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα καταπολέμησης της παιδικής φτώχειας, και προετοιμασίας, υποστήριξης και κατάρτισης των νέων για την αποτελεσματική ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Για την επίτευξη των στόχων αυτών, απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ενσωμάτωση των δράσεων ΕΚΕ στις διοικητικές δομές και η προηγούμενη αποσαφήνισή τους, προκειμένου να μη συγχέονται με άλλου είδους δράσεις, όπως οι ad hoc πρωτοβουλίες, οι δημόσιες σχέσεις και η φιλανθρωπία. Δεδομένου ότι η οικονομική κρίση έχει πάνω απ’ όλα σοβαρές ψυχολογικές συνέπειες, στόχος των προγραμμάτων ΕΚΕ είναι η κάλυψη συναισθηματικών αναγκών, καθώς όλα από εκεί ξεκινούν. Οι κοινωνικές ομάδες έχουν ανάγκη από φροντίδα και υποστήριξη, τώρα περισσότερο από ποτέ άλλοτε, και εδώ είναι απαραίτητο η επιχείρηση να την προσφέρει με το πρόγραμμα Κοινωνικής Ευθύνης που έχει καταρτίσει. Το κενό που αισθάνεται κάθε άτομο ή κοινωνική ομάδα λόγω της υπάρχουσας πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης είναι απαραίτητο να καλυφθεί, σε σημαντικό βαθμό, με δράσεις ΕΚΕ, με τέτοιον τρόπο ώστε ο ρόλος των επιχειρήσεων απέναντι στην κοινωνία να είναι εκείνος του συμπαραστάτη, του συνοδοιπόρου και του συνανθρώπου. Η στρατηγική ενός προγράμματος ΕΚΕ είναι ανάγκη πλέον να δομείται με βάση τον συνδυασμό των χαρακτηριστικών και ειδικότερα των κοινωνικών αναπαραστάσεων που έχει κάθε κοινωνική ομάδα. Σε κάθε περίπτωση, η ΕΚΕ επιλέγει ως στόχους

66 | ΕΣΤΙΑζω

συγκεκριμένες ομάδες (μία ή περισσότερες). Για να λειτουργήσει αποδοτικά ένα πρόγραμμα ΕΚΕ και να ικανοποιηθεί μια κοινωνική ομάδα, οφείλει να σεβαστεί τις ιδιαιτερότητές της και να προσαρμόσει τις δράσεις της με βάση τα χαρακτηριστικά της. Έτσι, η αποτελεσματικότητα της ΕΚΕ μπορεί να συμβάλει στην ανάδειξη του «ανθρώπινου προσώπου» των επιχειρήσεων, επιτρέποντάς τους να ανταποκρίνονται με ταχύτητα στις επερχόμενες αλλαγές, αλλά και να διασφαλίζουν την οικονομική επιτυχία. Η ΕΚΕ αποτελεί αναγκαιότητα για τα νέα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα, ώστε να λειτουργεί ως βασικό μέσο εταιρικής στρατηγικής στα επιχειρησιακά σχέδια των επιχειρήσεων. Παρόλο που η περικοπή των δαπανών είναι η πολιτική που ακολουθούν πολλές επιχειρήσεις στο πλαίσιο της διαγραφόμενης οικονομικής συγκυρίας, η Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη, σε όλες τις προαναφερόμενες εκφάνσεις της, είναι απαραίτητο να ενταχθεί στο εταιρικό DNA,

ακόμη και όταν απαιτείται ο επαναπροσδιορισμός του διαφημιστικού budget. Η ΕΚΕ της νέας δεκαετίας χαρακτηρίζεται από οργανωμένες και κυρίως διαχρονικές ενέργειες προς την κοινωνία, τον πολιτισμό, το περιβάλλον, το καταναλωτικό κοινό, τους μετόχους, τους εργαζομένους, τη λειτουργία της επιχείρησης, την Πολιτεία, με στόχο την προστιθέμενη αξία τόσο στην ίδια την εταιρεία όσο και στους αποδέκτες στους οποίους απευθύνονται αυτές οι δράσεις. Η σύγχρονη ΕΚΕ είναι επένδυση με απτά αποτελέσματα και όχι απλά ένα οικονομικό έξοδο. Σημαντικοί παράγοντες στην ανάπτυξη της ΕΚΕ είναι η κρατική υπευθυνότητα, οι εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες –κρατικές και ευρωπαϊκές– για τις επόμενες γενιές, η υιοθέτηση των αρχών για υπεύθυνες επενδύσεις και χρηματοδοτικά προγράμματα ΕΚΕ για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και, τέλος, η δημιουργία μιας εθνικής στρατηγικής για την ΕΚΕ. Η έννοια της ΕΚΕ εξελίσσεται διαρκώς, με τρόπο ώστε να συμπεριλαμβάνει και τη συνεργασία μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών για τη θέσπιση προτύπων, τη συστηματική παρακολούθηση, τον έλεγχο και την πιστοποίηση των διαδικασιών κοινωνικού ελέγχου που χρησιμοποιούνται από τις επιχειρήσεις. Σταδιακά προκύπτουν ολοένα περισσότερες διεθνείς πρωτοβουλίες για την προώθηση, ανάπτυξη και συστηματοποίηση της ΕΚΕ. Ενδεικτικά αναφέρονται τα εθνικά και υπερεθνικά δίκτυα συνεργασίας επιχειρήσεων και επιχειρηματικών ενώσεων, τα διεθνή πρότυπα διαχείρισης της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης, το κίνημα για τις ηθικές επενδύσεις και οι αντίστοιχοι δείκτες κοινωνικά υπεύθυνων επιχειρήσεων και οι πρωτοβουλίες της Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΟΗΕ. Τα νέα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα καθιστούν ολοένα πιο επιτακτική την ανάγκη ανάδειξης του ρόλου των επιχειρήσεων ως αναπόσπαστων μερών του κοινωνικού οικοδομήματος, συμβαδίζοντας παράλληλα με τις παγκόσμιες εξελίξεις. Η ΕΚΕ, ενταγμένη στο αξιακό σύστημα των επιχειρήσεων, έρχεται να αποτελέσει το βασικό εργαλείο τους στην ουσιαστική εφαρμογή του κοινωνικού τους ρόλου.

ΕΣΤΙΑζω | 67

68 | ΕΣΤΙΑζω

ΠΟΛΙΤΙΣTIKA ΔΡΩΜΕΝΑ Το πρόγραμμα της καλλιτεχνικής περιόδου 2019-2020 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών περιλαμβάνει εκδηλώσεις που καλύπτουν το θέατρο, το μπαλέτο, τον σύγχρονο χορό και όλες τις μουσικές του κόσμου. Με διεθνείς συνεργασίες και συμπαραγωγές, νέες παραγωγές όπερας και μπαλέτου, μιούζικαλ, οπερέτα ξεκινάει δυναμικά τη νέα χρονιά η Εθνική Λυρική Σκηνή. Παραστάσεις με έργα κλασικά, σύγχρονα – ελληνικά και ξένα, αλλά και δραματοποιημένη λογοτεχνία, πειραματικές παραστάσεις και σκηνικές συνθέσεις. Εξαιρετικές εκθέσεις ετοιμάζονται να υποδεχτούν το φιλότεχνο κοινό της πόλης, με ορισμένες να έχουν ήδη ανοίξει τις πύλες τους και να διαρκούν έως την άνοιξη. Παγκόσμιες πρεμιέρες, διεθνείς συμπαραγωγές και ενδιαφέρουσες συνεργασίες συνθέτουν το πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση.

20 20 ΕΣΤΙΑζω | 69

To Mέγαρο Μουσικής υποδέχεται τα Χριστούγεννα και το Νέον Έτος Στα γιορτινά έχει ντυθεί το Μέγαρο Μουσικής και είναι έτοιμο να υποδεχτεί τα Χριστούγεννα και τον καινούργιο χρόνο με κλασικές μελωδίες, λυρικό τραγούδι, χορό, θέατρο σκιών αλλά και ένα μουσικό παραμύθι. Tης Φαίδρας Βασιλάκη

«Μαγικός Αυλός» του Μότσαρτ, μεταμορφωμένος σε μια ονειρική χορογραφία από τον Μωρίς Μπεζάρ, εμβληματική προσωπικότητα του χορού στον 20ό αιώνα, την οποία ερμηνεύουν οι έξοχοι χορευτές του Béjart Ballet Lausanne, θα παρουσιαστεί στην «Αίθουσα Αλεξάνδρα Τριάντη» από τις 20 έως τις 30/12/2019, σε συμπαραγωγή Gr Entertainment World Ltd − ΜΜΑ. «Μα πότε θα φτάσει επιτέλους αυτός ο μάγος;» είναι ο τίτλος του μουσικού παραμυθιού που συνέθεσε ο Γιώργος Κουρουπός και θα ανεβεί στις 28 και 29/12. Μιλά για τις περιπέτειες του Αβασάλ, του τέταρτου μάγου των Χριστουγέννων, που όλο κάτι του τύχαινε κι όλο καθυστερούσε να φτάσει στη Φάτνη! Το κείμενο υπογράφει η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, η οποία και αφηγείται˙ τραγουδούν οι Σπύρος Σακκάς και Δάφνη Πανουργιά. Η ζωγραφική είναι του Γιάννη Κόττη. Οι εορταστικές μουσικές προτάσεις του Μεγάρου περιλαμβάνουν, επίσης, το ρεσιτάλ εκκλησιαστικού οργάνου της Ουρανίας Γκάσιου (22/12), τις συναυλίες με τίτλο «Christmas in Athens» του Μάριου Φραγκούλη (27 & 28/12), σε συμπαραγωγή Αrietta – ΜΜΑ, καθώς και το πρωτοχρονιάτικο γκαλά με την Κρατική

70 | ΕΣΤΙΑζω

Ορχήστρα Αθηνών (30/12), με τη σοπράνο Βασιλική Καραγιάννη, τη μετζοσοπράνο Ειρήνη Καράγιαννη, τον τενόρο Δημήτρη Πακσόγλου και τον μπάσο Αλέξανδρο Σταυρακάκη. Μία βραδιά γεμάτη λάμψη, με ορχηστρικά αποσπάσματα, άριες και ντουέτα από όπερες των Βέρντι, Τσιλέα, Πουτσίνι και άλλων συνθετών. Στο πόντιουμ, ο Αναστάσιος Συμεωνίδης. Τέλος, για έβδομη χρονιά, ο γνωστός σκιοπαίχτης Ηλίας Καρελλάς θα παρουσιάσει (20-30/12) μια νέα παραγωγή, «Τα Χριστούγεννα του Καραγκιόζη στον βυθό», μία υποθαλάσσια μουσική περιπέτεια με τη συμμετοχή της μπάντας πνευστών Dirty Athens Brass Band και της Γεωργίας Νταγάκη (φωνή, λύρα). Το 2020, το Μέγαρο Μουσικής θα φιλοξενήσει μεταξύ άλλων τις καλύτερες ορχήστρες και χορωδίες διεθνώς, διάσημους σολίστ, επετειακές εκδηλώσεις για τον Μπετόβεν. Στις 25/1, ο διάσημος Τούρκος πιανίστας και συνθέτης Φάζελ Σάυ διευθύνει την Ακαδημία του Αγίου Μαρτίνου των Αγρών, μία από τις καλύτερες ορχήστρες

1. Ο «Μαγικός Αυλός» σε χορογραφία Μωρίς Μπεζάρ. 2. «Μα πότε θα φτάσει επιτέλους αυτός ο μάγος;». 3. Ο καταξιωμένος Μάριος Φραγκούλης. 4. O Καραγκιόζης του Hλία Καρελλά. 5. Η Χορωδία και Ορχήστρα Balthasar Neumann. 6. Η μεγάλη κυρία του πιάνου Ελίζαμπετ Λεόνσκαγια. 7. Ο διάσημος Τούρκος πιανίστας και συνθέτης Φάζελ Σάυ

δωματίου σε όλο τον κόσμο, η οποία θα ερμηνεύσει το Κοντσέρτο για πιάνο αρ. 12 του Μότσαρτ αλλά και το έργο του «Τhe Moving Mansion» σε μεταγραφή για πιάνο και ορχήστρα δωματίου.

Εστράδα, αναδεικνύει τον λυρισμό αλλά 7 και τη δραματικότητα του Κοντσέρτου σε ρε μείζονα του Μπραμς, ενός από τα δημοφιλέστερα του ρομαντικού ρεπερτορίου (21/3). Στις 14/2, 17/2 και 11/3 ολοκληρώνεται από τη μεγάλη κυρία του πιάνου Eλίζαμπετ Λεόνσκαγια η σειρά ρεσιτάλ με όλες τις σονάτες του Σούμπερτ.

Αγαπημένος μαέστρος του ελληνικού κοινού, με ερμηνείες αναφοράς στις μεγάλες συνθέσεις του μπαρόκ και κλασικού ρεπερτορίου, ο Τόμας Χένγκελμπροκ, επικεφαλής της περίφημης Χορωδίας και Ορχήστρας Balthasar Neumann, αποδίδει τον δικό του φόρο τιμής (12/2) Στο πλαίσιο του κύκλου στο έτος Μπετόβεν – με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 250 ετών το 2020 από τη «Η λύρα στους αιώνες», γέννηση του σπουδαίου μουσουργού, με στις 8/2, θα δώσουν μία συναυλία αφιερωμένη εξολοκλήρου στον «πατέρα» του Κλασικισμού. συναυλία ο Σωκράτης Θα ακουστούν η Ποιμενική και η Σινόπουλος και το μπαρόκ αριστουργηματική Λειτουργία σε ντο μείζονα. ensemble και σύνολο Ένας από τους πλέον λαμπερούς βιολονίστες της εποχής μας, ο Τζόσουα Μπελ, πλαισιωμένος από τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας της Φρανκφούρτης υπό τον Αντρές Ορόσκο

βιόλας ντα γκάμπα L’ Achéron με το έργο «Επτά δάκρυα»

Στο πλαίσιο του κύκλου «Η λύρα στους αιώνες», στις 8/2, θα δώσουν συναυλία ο Σωκράτης Σινόπουλος και το μπαρόκ ensemble και σύνολο βιόλας ντα γκάμπα L’ Achéron με το έργο «Επτά δάκρυα» του Άγγλου συνθέτη Τζον Ντόουλαντ. Συμμετέχουν οι Φρανσουά Ζουμπέρ-Καγιέ (σοπράνο βιόλα ντα γκάμπα), Λουσίλ Μπουλανζέ και Ανδρέας Λινός (τενόρο βιόλα ντα γκάμπα), Σάρα φαν Ούντενχοφε (μπάσο βιόλα ντα γκάμπα).

Το φετινό αφιέρωμα στον μεγάλη συνθέτη Μπετόβεν εμπλουτίζεται με εκδηλώσεις στο πλαίσιο των κύκλων Κυριακή πρωί στο Μέγαρο και With a Twist, αλλά και με συναυλίες μουσικής δωματίου. Στις 30/1, ο πιανίστας Ούβε Μάτσκε παρουσιάζει τρίο του Μπετόβεν και συμπράττει με τους Δανάη Παπαματθαίου-Μάτσκε (βιολί) και Μπένεντικτ Κλαίκνερ (τσέλο). Στις 4/3, το Κουαρτέτο Εγχόρδων Αθηνών παντρεύει στο πρόγραμμά του έργα Γ. Σ. Μπαχ, Σνίτκε και Μπετόβεν, ενώ στη συναυλία του Quatuor van Kuijk (17/3), ο Μπετόβεν συνδιαλέγεται με τον Μπάρτοκ και τον Ριμ. Στις 16/2 έχουν προγραμματιστεί ένα σεμινάριο και μία συναυλία μουσικού πριονιού και θέρεμιν («From Classical to Nowhere – Ιδιόφωνες και αιθερόφωνες άριες»), με βασικούς παρουσιαστές και ερμηνευτές αντίστοιχα τους σολίστ Νίκο Γιούσεφ και Παμίλια Στίκνυ (Kέρστιν). Συμμετέχει η Ειρήνη Τηνιακού (πιάνο, el. organ, μουσικολογική εισήγηση). Ακολουθούν η συναυλία «Beethoven with a twist για κοντραμπάσο» (19/2) με έργα Μπετόβεν, Ροσίνι και Ντραγκονέττι, που θα ερμηνεύσουν ο Νίκος Τσουκαλάς (κοντραμπάσο), ο Αστέριος Πούφτης (τσέλο) και η Άι Μοτοχάσι (πιάνο), και το μουσικό ταξίδι σκιών και λαϊκής ορχήστρας «Αβάντι,

ΕΣΤΙΑζω | 71

μαέστρο… ρεμπέτικα» (19 & 26/2), μία νέα παραγωγή (Τέχνης Πολιτεία – ΜΜΑ) με τη σκηνοθετική υπογραφή του Ηλία Καρελλά και τη συμμετοχή του Αγάθωνα, της Κατερίνας Τσιρίδου καθώς και δεξιοτεχνών του είδους. Σε δύο αισθαντικές βραδιές (15 & 16/1), στις οποίες το λυρικό ηχόχρωμα της Θεοδώρας Μπάκα συναντά τη δωρική φωνή του Μανώλη Μητσιά, οι φίλοι της ελληνικής μουσικής θα γνωρίσουν την άλλη όψη των τραγουδιών του Ηλία Ανδριόπουλου με τη λιτή συνοδεία του πιάνου, του τσέλου και του μαντολίνου. Το Μέγαρο τιμά τη μνήμη και το έργο του ρηξικέλευθου δημιουργού της σύγχρονης μουσικής Γιάννη Χρήστου, με αφορμή τα 50 χρόνια από τον αδόκητο χαμό του. Στις 17/1 η μεσόφωνος Ειρήνη Τσιρακίδου και η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών θα ερμηνεύσουν ορχηστρικές και φωνητικές του συνθέσεις. Στο πόντιουμ, ο Μίλτος Λογιάδης. Με αφορμή τα 85 χρόνια από τη γέννηση και τον έναν χρόνο από τον θάνατο του Θόδωρου Αντωνίου, το Μέγαρο αποδίδει τον δικό του φόρο τιμής στον κορυφαίο συνθέτη, μαέστρο και ακαδημαϊκό, με δύο συναυλιακά αφιερώματα στις 4 και 10/2. Το πρώτο περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, έργα για ορχήστρα εγχόρδων του Αντωνίου. Συμμετέχουν η Ορχήστρα Εγχόρδων Academica, υπό τη διεύθυνση του Νίκου Αθηναίου, και ο πιανίστας Θοδωρής Τζοβανάκης. Στο δεύτερο, το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής θα ερμηνεύσει ορχηστρικές συνθέσεις του Αντωνίου. Διευθύνει ο Ιάκωβος Κονιτόπουλος. Συμμετέχει η Νεανική και Παιδική Χορωδία Rosarte, σε διδασκαλία-διεύθυνση της Ρόζης Μαστροσάββα). Τα Μουσικά Πορτρέτα κλείνουν στις 14/3 με τη live cinematic συναυλία «No Man’s Land» του διεθνώς

αναγνωρισμένου John Psathas. O ελληνικής καταγωγής Νεοζηλανδός συνθέτης παρουσιάζει ένα μοναδικό έργο, που συνδυάζει ένα εικονικό διεθνές ensemble από 150 μουσικούς (μέσω κινηματογραφικής οθόνης) με 7 σολίστ που παίζουν ζωντανά. Το καινοτόμο έργο αποτελεί έναν σύγχρονο ύμνο για την ειρήνη και γράφτηκε με την ευκαιρία των επετειακών εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ερμηνεύουν οι Στρατής Ψαραδέλλης (κεμεντζέ, λύρα, σαζ), Σοφία Λαμπροπούλου (κανονάκι), Κέιλεμπ Ρόμπινσον (μπάσο), Βαγγέλης Καρύπης (κρουστά), Γιολάντα Κοσσακόφσκα (φωνή, βιολί), Τζο Κόλγουντ (κιθάρες), Τζέιμς Ίλλινγκγουορθ (πλήκτρα). Ο ηχητικός σχεδιασμός είναι του Γιώργου Καρυώτη. Στις 18/1 θα δοθεί η συναυλία «Πέρα από τα σύνορα» με

γνώριμα ακούσματα από την παράδοση της Ανατολικής Μεσογείου. Στις 14 και 15/2, η Δήμητρα Γαλάνη θα παρουσιάσει ένα αφιέρωμα στο ερωτικό τραγούδι, μία συμπαραγωγή της Prospero-ΜΜΑ. Στις 21 και 22/2, μέσα από τη «Milonga», θα αποκαλυφθεί η διαχρονική δύναμη του τάνγκο. Στις 4 και 5/3, θα δοθεί η συναυλία «Splendissima Gemma-Recomposing Hildegard» με φωνητική μουσική του Μεσαίωνα, της Αναγέννησης και του Μπαρόκ. Στις 18/3, η μουσικοχορευτική παράσταση «Οι λύρες της στεριάς και της θάλασσας – Μια δοξαριά Ελλάδα» είναι αφιερωμένη στις παραδόσεις της λύρας σε διάφορες περιοχές του Ελληνισμού. Η έρευνα κι η καλλιτεχνική επιμέλεια είναι του Λάμπρου Λιάβα, ο οποίος και παρουσιάζει.

12 11

8. Ο λυράρης Σωκράτης Σινόπουλος. 9. Η λυρική ερμηνεύτρια Θεοδώρα Μπάκα. 10. Τα ερωτικά της Δήμητρας Γαλάνη. 11. Η δημοφιλής Άλκηστις Πρωτοψάλτη. 12. Ο δημοφιλής Μανώλης Μητσιάς.

72 | ΕΣΤΙΑζω

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει, επίσης, το ρεσιτάλ της Ντόρας Μπακοπούλου με εκλεκτούς φίλους (20/1), τη βραδιά «Παιδικό δωμάτιο» με τραγούδια της λόγιας μουσικής για φωνή και πιάνο, που ερμηνεύουν η μεσόφωνος Έλενα Μαραγκού και ο πιανίστας Τομπίας Κράμπεν (22/1), την προβολή της βωβής ταινίας «Το φάντασμα της όπερας» με live αυτοσχεδιαστική μουσική για εκκλησιαστικό όργανο από τον διακεκριμένο σολίστ Μάρτιν Μπέικερ (9/2), το ρεσιτάλ με τίτλο «Spectrum» του σολίστ των κρουστών Δημήτρη Δεσύλλα (27/2), τις συναυλίες της Άλκηστης Πρωτοψάλτη (6 & 7/3) και του ανδρικού φωνητικού συνόλου ΜεIΖοΝ με έργα a cappella από το σύγχρονο διεθνές ρεπερτόριο (9/3). Τέλος, συνεχίζονται οι δορυφορικές μεταδόσεις Met HD Live, οπερατικά blockbusters από τη Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης, η πετυχημένη σειρά μεταδόσεων Bolshoi Live from Moscow στο πλαίσιο της συνεργασίας του ΜΜΑ με το Θέατρο Μπολσόι και την Pathé Live και το National Theatre Live, η κοσμαγάπητη σειρά δορυφορικών προβολών του Εθνικού Θεάτρου της Αγγλίας με εξαιρετικά έργα του κλασικού αλλά και του σύγχρονου δραματολογίου, σε συνεργασία με τη Βρετανική Πρεσβεία και το Βρετανικό Συμβούλιο, καθώς και οι διαλέξεις του Megaron Plus και το Μέγαρο των παιδιών.

ΕΣΤΙΑζω | 73

Ελεάνα Ανδρεούδη

Η τέχνη μπορεί να σώ σ

74 | ΕΣΤΙΑζω

ώ σει τον κόσμο!

Η πρίµα µπαλαρίνα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της Αρένα ντι Βερόνα µάς µιλά για τη µεγάλη της αγάπη για τον χορό, εξηγεί πώς ένα κορίτσι που ξεκίνησε από τη Λάρισα κατάφερε να γίνει µία από τις κορυφαίες χορεύτριες και δηλώνει πως της αρέσει να κάνει ιστιοσανίδα και να παρακολουθεί αγώνες ποδοσφαίρου! Του Σωτήρη Λέτσιου

τις κινήσεις του σώματος και στο ηχόχρωμα της φωνής της αποτυπώνονται η αρτιότητα της χορευτικής τέχνης και το έμφυτο ταλέντο, που επιτρέπουν σε κάθε λέξη να ισορροπεί αθόρυβα και τρυφερά μέσα στην ευθραυστότητα και την ένταση των πραγμάτων. Όλα τα παραπάνω γνωρίσματα γίνονται αμέσως αντιληπτά στην προσωπικότητα της Ελεάνας Ανδρεούδη, α΄ χορεύτριας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (ΕΛΣ) και της Αρένα ντι Βερόνα. Γεννήθηκε στη Λάρισα. Σπούδασε με υποτροφία στην Ακαδημία Μονάχου Heinz-Bosl-Stiftung, ενώ παράλληλα είχε προσκλήσεις από την Αμερικανική Ακαδημία Χορού, την Κρατική Σχολή Χορού της Όπερας της Βιέννης και την Ακαδημία Χορού των Καννών «Rosella Hightower». Το 2018 άρχισε διεθνή σταδιοδρομία, ενώ εμφανίστηκε ως α΄ χορεύτρια στο διεθνές φεστιβάλ στην Αρένα ντι Βερόνα με την παραγωγή «Αΐντα» (σε σκηνοθεσία Φράνκο Τζεφιρέλι και χορογραφία Βλαντιμίρ Βασίλιεφ [2018] και Σουζάνα Έγκρι [2019]) και «Τραβιάτα» (σε σκηνοθεσία Φράνκο Τζεφιρέλι και χορογραφία Τζουζέπε Πικόνε [2019]), αποσπώντας εξαιρετικές κριτικές από τα ιταλικά, ισπανικά και διεθνή μέσα. Συμμετέχει σε διεθνή γκαλά και παραστάσεις ανά τον κόσμο. Υπήρξε υπότροφος του ιδρύματος «Αλέξανδρος Ωνάσης», ενώ έλαβε δίπλωμα καθηγήτριας χορού με «άριστα». Εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 11η Eurovision Νέων Χορευτών στη Βαρσοβία και κατατάχθηκε στους 10 καλύτερους νεαρούς χορευτές της Ευρώπης (2005). Έχει βραβευτεί με διεθνή πρώτα βραβεία σε Grand Prix και τιμητικές διακρίσεις. Το 2012 έγινε μέλος του Μπαλέτου της ΕΛΣ, το 2014 κορυφαία, το 2015 σολίστ και το 2017 α΄ χορεύτρια. Η Ελεάνα Ανδρεούδη θα συμμετάσχει ως πρώτη χορεύτρια στη δημοφιλή «Λίμνη των Κύκνων» (όπου θα υποδύεται τον λευκό και τον μαύρο κύκνο) του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, που μετά τις δέκα sold out παραστάσεις τής προηγούμενης σεζόν, επιστρέφει για έξι παραστάσεις μέσα στα Χριστούγεννα (22, 24, 26, 27, 29, 31/12), ενώ στη συνέχεια ακολουθεί ο «Δον Κιχώτης».

ΕΣΤΙΑζω | 75

Τι ήταν αυτό που σας παρακίνησε να στραφείτε και να αποφασίσετε να ασχοληθείτε με το κλασικό μπαλέτο; Στην παιδική μου ηλικία ήμουν ντροπαλή. Είχα θάρρος μόνο στη σκηνή. Κι εκεί πάνω ήταν σαν να έβγαζα τον εαυτό μου. Μιλούσα με το σώμα μου χωρίς να χρειαστεί να μιλήσω! Ενστικτωδώς και μέσα μου ένιωθα ότι ήθελα να ασχοληθώ μόνο με αυτό. Ένας σωστός, όμως, γονιός δεν πρέπει να αφήσει το παιδί να σκεφτεί ότι τώρα ασχολείται μόνο με αυτό και τα υπόλοιπα τα αφήνει σε δεύτερη μοίρα. Πιστεύω, όμως, ότι η μητέρα μου δεν θα με άφηνε να συνεχίσω σε έναν τομέα, εάν δεν έβλεπε ότι ήμουν σε αυτό καλή. Η μητέρα μου με παρακολουθούσε και συγχρόνως με παιδαγωγικό τρόπο με προειδοποιούσε ότι θα με σταματούσε από το μπαλέτο εάν δεν είχα καλές επιδόσεις στα μαθήματα του σχολείου. Κι εγώ από την πλευρά μου φρόντιζα να διαβάζω ως αργά τη νύχτα! Πιστεύω ότι, εάν ένας χορευτής ή μία χορεύτρια έχει και την ανάλογη παιδεία, τότε θα έχει τη δυνατότητα να συμμετέχει π.χ. σε μια γενικότερη συζήτηση και να εκφράζει την άποψή του. Ένας άνθρωπος οφείλει να έχει γενικότερη παιδεία, έτσι ώστε να είναι ολοκληρωμένη προσωπικότητα και να σέβεται συγχρόνως και όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους. Από τις έως τώρα παραστάσεις σας ποιες ήταν αυτές οι οποίες σας έκαναν να νιώσετε τα πιο έντονα συναισθήματα; Μια χορεύτρια μπαλέτου πρέπει καθημερινά να ξεπερνά τον εαυτό της. Επειδή όλο αυτό είναι σε συνεχή εξέλιξη, δεν προλαβαίνεις να το χαρείς, αφού πάντα κάτι άλλο έχεις να κάνεις και πρέπει να ξεπεράσεις τον εαυτό σου. Ωστόσο, οι πιο ωραίες στιγμές ήταν όταν με δέχτηκαν στο φυτώριο της σχολής ούσα μικρή, όπως και όταν αναδείχθηκα πρώτη στην Ελλάδα και την εκπροσώπησα το 2005 στη Eurovision Νέων Χορευτών στη Βαρσοβία. Εκεί, μάλιστα, γνώρισα και τη Μάγια Πλισέτσκαγια. Ένα όνομα θρύλος στον χορό, η οποία μάλιστα μου χάρισε και το μαντίλι της. Φυσικά, μεγάλη ικανοποίηση ένιωσα και όταν κέρδισα τις υποτροφίες – και κυρίως αυτή της Νέας Υόρκης στο American Ballet Theatre! Μεγάλη χαρά, φυσικά, έλαβα όταν ξεκίνησα τη σταδιοδρομία μου στη Λυρική και όταν ακολούθησε κατόπιν η συνεργασία με την Αρένα ντι Βερόνα...

76 | ΕΣΤΙΑζω

Πέραν του κλασικού μπαλέτου θεωρείτε ότι είναι δυνατόν να συνδυάσετε και άλλα είδη χορού δεχόμενη τις επιρροές από αυτά; Ο κλασικός χορός είναι η βάση για όλα τα υπόλοιπα. Είναι το μοναδικό είδος χορού που απαιτεί την απόλυτη προσήλωση και πολύ περισσότερα χρόνια ενασχόλησης, προκειμένου να πετύχεις κάποια πράγματα σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο είδος. Όταν έχεις επενδύσει πάρα πολύ σε κάτι τέτοιο, κινείσαι γύρω από αυτό χωρίς να φοράς παρωπίδες. Μπορούμε πολύ εύκολα να ξεχωρίσουμε κάποιον που κάνει σύγχρονο ή νεοκλασικό χορό. Αν διαθέτει κλασική παιδεία ή όχι.

Ο κλασικός χορός είναι η βάση για όλα τα υπόλοιπα. Είναι το μοναδικό είδος χορού που απαιτεί την απόλυτη προσήλωση και πολύ περισσότερα χρόνια ενασχόλησης, προκειμένου να πετύχεις κάποια πράγματα σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο είδος

Υπάρχουν κάποια έργα στα οποία σας δίνεται η ευκαιρία να εκφράσετε τον χαρακτήρα σας και να αναδείξετε τον εαυτό σας δίπλα στην αρτιότητα μιας χορογραφίας; Ένας καλλιτέχνης πρέπει να έχει τη δυνατότητα να αλλάζει ρόλους. Σίγουρα υπάρχουν έργα που μας ταιριάζουν περισσότερο και άλλα λιγότερο. Αυτό έχει να κάνει, βέβαια, και με την ωριμότητα. Άλλα έργα ζητάς σε μικρότερη ηλικία και άλλα σε μεγαλύτερη. Δεν μπορώ να βάλω τον εαυτό μου σε ένα έργο, επειδή όλα αυτά έχουν ανατροπές στην υπόθεσή τους. Εάν βάλω τον εαυτό μου μέσα στις ανατροπές, τότε βγαίνω επί της ουσίας ένας ανισόρροπος άνθρωπος! Επειδή το έργο είναι έργο· π.χ. στο έργο «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» υπάρχουν τα συναισθήματα της Ιουλιέτας, τα κλάματά της, ο θάνατός της. Σίγουρα δεν θα ταυτιζόμουν στη ζωή μου με αυτόν τον ρόλο, όπως και με εκείνον της Ζιζέλ. Ωστόσο, μου αρέσει τρομερά η εναλλαγή στους χαρακτήρες. Σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια –όταν μου άρεσαν πιο πολύ τα αβανταδόρικα κομμάτια– σήμερα βρίσκω περισσότερο ενδιαφέρουσες τις σκηνές εκείνες οι οποίες

έχουν περισσότερα στοιχεία ηθοποιίας και ρόλους περισσότερο καλλιτεχνικούς. Η ζωή μιας χορεύτριας απαιτεί την τήρηση ενός αυστηρά σκληρού προγράμματος όμοιου με εκείνο ενός αθλητή... Ο χορός είναι πλέον τρόπος ζωής. Ήταν κάτι που το ήθελα πάρα πολύ από μικρή ηλικία και με γέμιζε ψυχικά, δεν το έβλεπα σαν θυσία. Δεν θεωρώ ότι έχω στερηθεί κάτι και τότε και τώρα! Η ανταπόκριση του κόσμου τι είδους απήχηση έχει στον ψυχισμό σας; Όταν χορεύεις επί της σκηνής, έχεις άμεση σχέση με το κοινό. Αισθάνεσαι την ενέργειά του. Τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία είναι φανταστικό. Στο θέατρο της Βερόνας μού έκανε εντύπωση ότι δεν είχα καθόλου άγχος, ενώ ένιωθα ότι η ενέργεια του κόσμου έφτανε σε εμένα διάχυτη! Και όχι μόνο όταν περίμενες το χειροκρότημα, αλλά και την ώρα που χόρευες. Ποια είναι τα πρότυπά σας στον κλασικό χορό; Η Μάγια Πλισέτσκαγια, την οποία έχω γνωρίσει, η Κάρλα Φράτσι, της οποίας το αυθεντικό κουστούμι είχα την τιμή να φορέσω στην παράσταση της «Αΐντα» στην Πάρμα, η Μαριανέλα Νούνες και, φυσικά, ο Μιχαήλ Μπαρίσνικοφ: ο παιδικός μου έρωτας!

Πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να σώσει τον κόσμο! Εμπεριέχει σεβασμό και πειθαρχία και ίσως απαλύνει κάπως την ψυχή! Βοηθά τον άνθρωπο να εμβαθύνει στην πολυπλοκότητα της ύπαρξής του και να αναρωτηθεί ποιος είναι

Έχετε νιώσει την ανάγκη να ενσωματώσετε από καθέναν από αυτούς κάποια δημιουργικά στοιχεία στην τεχνοτροπία σας; Οι ποιότητες που μπορείς να πάρεις από κάθε χορευτή είναι κάτι διαφορετικό από το να μιμηθείς. Δεν είμαι καθόλου υπέρ της μίμησης! Επειδή πιστεύω στη μοναδικότητα. Όλοι έχουμε πολύ διαφορετικό ψυχισμό, αλλά σίγουρα παίρνεις τα καλά στοιχεία από καθέναν...

Τελικά, η σταδιοδρομία στον δικό σας χώρο κατά πόσο επηρεάζει τον κύκλο της φυσιολογικής εξέλιξης στη ζωή; Π.χ., μπορεί να σταθεί εμπόδιο σε μια εγκυμοσύνη; Δεν επηρεάζει, και ως προς αυτά έχουμε πολλά παραδείγματα μεγάλων χορευτριών ανά τον κόσμο να αναφέρουμε. Παράλληλα, μπορούν αυτές να κάνουν τα μαθήματά τους μέχρι κάποιον μήνα. Αυτό θα εξαρτηθεί ασφαλώς από τις ιατρικές οδηγίες. Όποια, όμως, θέλει να είναι ενεργή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μπορεί να το κάνει! Και από εκεί και πέρα μία γυναίκα μπορεί να επανέλθει στη φόρμα που ήταν πιο πριν. Οι περισσότερες μπαλαρίνες έχουν παιδιά! Είναι στα σχέδιά σας η μετακίνησή σας και η μόνιμη εγκατάσταση σε κάποια χώρα του εξωτερικού; Όλα μέσα στο παιχνίδι είναι! Προς το παρόν μού αρέσει το γεγονός ότι είμαι εδώ και παράλληλα μπορώ και να συνεργάζομαι με άλλα θέατρα, αφού έτσι αποκτώ εμπειρίες και ελπίζω ότι επιστρέφω καλύτερη. Εάν, όμως, θα ήθελα να δοκιμάσω κάτι, αυτό θα ήταν στις ΗΠΑ. Πιστεύω ότι, εάν είναι να γίνει κάτι και δουλεύεις, αυτό θα γίνει. Τίποτα δεν θα έρθει ουρανοκατέβατο! Στον ελεύθερο χρόνο σας έχετε κάποιες δραστηριότητες; Κάποιες φορές κάνω στη θάλασσα windsurfing. Επίσης, μου αρέσει να παρακολουθώ αγώνες ποδοσφαίρου. Ο Ντοστογιέφσκι είχε γράψει ότι «η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο!» Εσείς έχετε νιώσει ότι είστε μία πρέσβειρα της ομορφιάς, που με την παρουσία σας συμβάλλετε στο να μυήσετε τον κόσμο στις δημιουργίες του παγκόσμιου πολιτισμού; Πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να σώσει τον κόσμο! Κάθε είδους τέχνη, εφόσον γίνεται σωστά. Την τέχνη δεν μπορείς να την κρίνεις. Υπάρχουν και ακραία πράγματα για τα οποία δεν είμαι υπέρ και δημιουργούν ένα αρνητικό συναίσθημα στην πλειονότητα των ανθρώπων. Είμαι, όμως, υπέρ του να τολμάς να κάνεις πράγματα. Η τέχνη εμπεριέχει σεβασμό και πειθαρχία και ίσως απαλύνει κάπως την ψυχή! Βοηθά τον άνθρωπο να εμβαθύνει στην πολυπλοκότητα της ύπαρξής του και να αναρωτηθεί ποιος είναι.

ΕΣΤΙΑζω | 77

Η Eθνική Λυρική Σκηνή συνεχίζει δυναμικά

Με διεθνείς συνεργασίες και συμπαραγωγές, νέες παραγωγές όπερας και μπαλέτου, μιούζικαλ, οπερέτα ξεκινάει δυναμικά τη νέα χρονιά η Εθνική Λυρική Σκηνή. Tης Φαίδρας Βασιλάκη

την κεντρική σκηνή-«Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος» ανεβαίνει (8, 13, 15, 19, 21, 28/12/2019 και 2, 5/1/2020), στο πλαίσιο του Κύκλου Ιταλική Όπερα, η όπερα «Ντον Κάρλο», μία από τις σημαντικότερες όπερες της ωριμότητας του Τζουζέππε Βέρντι. Είναι βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό του Φρήντριχ Σίλλερ και θα παρουσιαστεί στην ιταλική πεντάπρακτη εκδοχή (Μόντενα, 1886), σε νέα παραγωγή με μουσική διεύθυνση Φιλίπ Ωγκέν και σε σκηνοθεσία του σπουδαίου σκηνοθέτη της όπερας Γκρέιαμ Βικ. Πρόκειται για μία μεγαλοπρεπή όπερα γεμάτη εντυπωσιακές άριες, ντουέτα και επιβλητικά σύνολα, ταυτόχρονα όμως και για ένα έργο με βαθιά ανθρώπινους χαρακτήρες, οι οποίοι αγωνίζονται να ισορροπήσουν ανάμεσα στα συναισθήματά τους και στο καθήκον. Η πολυεπίπεδη πολιτική διάσταση, με τη σύγκρουση ανάμεσα στην κοσμική εξουσία και την εκκλησία, ανάμεσα στον φιλελευθερισμό και την απολυταρχία, ενδιέφερε ιδιαίτερα τον Βέρντι, ειδικά στη χρονική συγκυρία συγκρότησης. Ερμηνεύουν οι Αλεξάντερ Βινογκράντοφ, Μπράιαν Ύμελ, Τάσης Χριστογιαννόπουλος/Δημήτρης Πλατανιάς, Ράφαλ Σίβεκ, Μπάρμπαρα Φρίττολι/Τσέλια Κοστέα, Εκατερίνα Γκουμπάνοβα.

78 | ΕΣΤΙΑζω

Η μεγάλη επιτυχία του Μπαλέτου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, η δημοφιλής «Λίμνη των Κύκνων» του Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, μετά τις δέκα sold out παραστάσεις της προηγούμενης σεζόν, επιστρέφει για έξι παραστάσεις μέσα στα Χριστούγεννα (22, 24, 26, 27, 29, 31/12). Ο Κωνσταντίνος Ρήγος (χορογραφία, σκηνοθεσία, σκηνικά), στην πρώτη του χορογραφία μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως Διευθυντής Μπαλέτου της ΕΛΣ, δημιούργησε μια νέα ανάγνωση της «Λίμνης των Κύκνων», στην οποία αποσπάσματα της κλασικής χορογραφίας των Πετιπά/Ιβάνοφ «συνομιλούν» με τη δική του νέα χορογραφία, η οποία στηρίζεται σε μια νεοκλασική αντίληψη. Ο Ρήγος μετέφερε το έργο στο περιβάλλον μιας αποξηραμένης λίμνης με έντονα τα σημάδια μιας περιβαλλοντικής καταστροφής, προτείνοντας μια μετακλασική ανάγνωση. Τα εντυπωσιακά κοστούμια του Γιώργου Σεγρεδάκη και οι υποβλητικοί φωτισμοί του Χρήστου Τζιόγκα συμβάλλουν στη δημιουργία μιας απόκοσμης ατμόσφαιρας. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο Δημήτρης Μποτίνης, την πρωτότυπη μουσική σύνθεση υπογράφει

ο Θοδωρής Ρέγκλης. Με τους Α΄ Χορευτές, τους Σολίστ, τους Κορυφαίους και το Corps de Ballet της ΕΛΣ. H όπερα «Βότσεκ» του Άλμπαν Μπεργκ παρουσιάζεται για πρώτη φορά από την ΕΛΣ σε νέα παραγωγή, στο πλαίσιο του κύκλου 20ός αιώνας, στις 19, 23, 26, 31/1 και 2/2/2020. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο Βασίλης Χριστόπουλος, τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Γάλλος Ολιβιέ Πυ, στους βασικούς ρόλους οι Τάσης Χριστογιαννόπουλος (Βότσεκ) και Ναντίνε Λένερ (Μαρί). Ο «Βότσεκ», μία από τις πρώτες εκτενείς όπερες του 20ού αιώνα, γραμμένη σε ατονικό ιδίωμα με χρήση τραγουδιού ομιλίας – Sprechgesang, βασίζεται στο ομότιτλο θεατρικό έργο του Γκέοργκ Μπύχνερ που έμεινε ημιτελές και εκδόθηκε το 1879, περισσότερο από σαράντα χρόνια μετά τον θάνατο του συγγραφέα. Αφηγείται σκηνές από τη μίζερη ζωή του στρατιώτη Βότσεκ σε ένα χωριό. Όταν η γυναίκα του τον απατά, ο Βότσεκ τη σκοτώνει και στη συνέχεια, προσπαθώντας

1. «Ωραία μου κυρία». 2. Εθνική Λυρική Σκηνή-«Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος». 3. Βαγγέλης Μπίκος και Ελεάνα Ανδρεούδη στη «Λίμνη των Κύκνων». 4. «Οι Απάχηδες των Αθηνών», ταινία του 1930. 5. «Ντον Κάρλο» του Τζουζέππε Βέρντι

Σταύρος Νιάρχος» στις 15/2/2020, χάρη στη δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος και υπό την αιγίδα του Κώστα Γαβρά, μέσα από τη συνέργεια της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, της Γαλλικής Ταινιοθήκης και της ΕΛΣ. «Οι Απάχηδες των Αθηνών» (πρεμιέρα Αθήνα, 1930) των αδελφών Γαζιάδη βασίζονται στη θρυλική ομότιτλη οπερέτα των Νίκου Χατζηαποστόλου και Γιάννη Πρινέα (1921) και αποτελούν μία απόπειρα για τη δημιουργία της πρώτης «ηχητικής και άδουσας» ταινίας ελληνικής παραγωγής. Η ταινία, στην οποία πρωταγωνιστούν ορισμένες θρυλικές μορφές της ελληνικής σκηνής, όπως οι Πέτρος Κυριακός, Μαίρη Σαγιάνου, Πέτρος Επιτροπάκης, Γιάννης Πρινέας κ.ά., αποτελεί έναν σημαντικό, χαμένο μέχρι σήμερα, κρίκο στην ιστορία του πρώιμου ελληνικού κινηματογράφου. Θα παρουσιαστεί με ζωντανή μουσική από ενόργανο σύνολο και Μονωδούς της ΕΛΣ, σε μια προσπάθεια να αποκατασταθεί η αρχική –οριστικά χαμένη– ηχητική μπάντα του έργου. μέσα στην τρέλα του να σβήσει τα ίχνη του, πνίγεται σε μια λίμνη. Τα σκηνικά και τα κοστούμια φέρουν την υπογραφή του Πιερ-Αντρέ Βάιτς. Με τη Χορωδία και τους Μονωδούς της ΕΛΣ. Με την οπερέτα του Γιόχαν Στράους του νεότερου «Η νυχτερίδα» θα εορταστεί η επέτειος της συμπλήρωσης των 80 χρόνων λειτουργίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, καθώς η διάσημη οπερέτα είναι το πρώτο έργο με το οποίο ξεκίνησε τις δραστηριότητές της η ΕΛΣ στη σκηνή του Εθνικού Θεάτρου στις 5 Μαρτίου 1940. Η παραγωγή, που πρωτοπαρουσιάστηκε το 2014 στο Ολύμπια, σε σκηνοθεσία του Αλέξανδρου Ευκλείδη, μεταφέρει τη δράση του έργου στα αστικά σαλόνια της Αθήνας και στις καμπάνες του Αστέρα Βουλιαγμένης, κατά τη δεκαετία του ’60. Θα ανεβεί στις 7, 8, 9, 16, 19, 22, 23/2 και 5/3/2020, σε μουσική διεύθυνση Γιώργου Ζιάβρα, μετάφραση ποιητικού κειμένου Δημήτρη Δημόπουλου, με σκηνικά Σωτήρη Στέλιου, κοστούμια Αλεξίας Θεοδωράκη, χορογραφία Μαρίας Κουσουνή, φωτισμούς Μελίνας Μάσχα. Με την Ορχήστρα, τη Χορωδία και Μονωδούς της ΕΛΣ. Πρόκειται για ένα έργο που βρίσκεται στον γενετικό κώδικα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, το οποίο έχουν ερμηνεύσει μερικοί από τους σημαντικότερους πρωταγωνιστές της και το έχει αγαπήσει διαχρονικά το κοινό της. Ένα έργο που έχει «ελληνοποιηθεί» μέσα από την τόσο στενή ταύτισή του με τη μουσικοθεατρική ζωή της μεταπολεμικής Ελλάδας και ιδιαίτερα με εκείνη της Λυρικής Σκηνής. Μάλιστα, το πάρτι του Σοβιετικού πρέσβη Ορλόφσκι λαμβάνει χώρα το βράδυ της 20ής Απριλίου 1967, παραμονή του στρατιωτικού πραξικοπήματος, ενώ το ξημέρωμα της επομένης βρίσκει τους ήρωές μας στα κρατητήρια. Οι προσκεκλημένοι στο πάρτι του πρίγκιπα Ορλόφσκι κατά την εορταστική παράσταση της 5ης Μαρτίου

2020, ημέρα συμπλήρωσης των 80 ετών της ΕΛΣ, θα αποτελέσουν ξεχωριστή έκπληξη. Μία ιστορική ελληνική ταινία του 1930, «Οι Απάχηδες των Αθηνών», η οποία για πολλές δεκαετίες θεωρείτο χαμένη, βρέθηκε στα αρχεία της Γαλλικής Ταινιοθήκης και επανέρχεται στη «μεγάλη οθόνη» της «Αίθουσας

ΕΣΤΙΑζω | 79

Ωστόσο, η κύρια δύναμη της κινηματογραφημένης αυτής οπερέτας έγκειται στην υψηλή αισθητική της κινηματογράφησης, η οποία καταγράφει έξοχα ορισμένα από τα σημαντικότερα τοπόσημα της Αθήνας και των περιχώρων, αλλά και συλλαμβάνει την καθημερινότητα του 1930 στην Πλάκα, στου Ψυρρή, στην Αγορά, στο Θησείο, στο Γκάζι, στα Χαυτεία, στην πλατεία Συντάγματος, στην Ομόνοια, στην οδό Σταδίου, στην Πανεπιστημίου, αλλά ακόμη και στα Ανάκτορα του Τατοΐου. Η αποκατεστημένη κόπια μετά την πρώτη της παρουσίαση στην Εθνική Λυρική Σκηνή θα ταξιδέψει σε σημαντικά φεστιβάλ πρώιμου κινηματογράφου ανά τον κόσμο. Στο πλαίσιο του κύκλου ελληνικής μουσικής, θα παρουσιαστεί στις 8, 15 και 22/3/2020, σε πρώτη παγκόσμια παρουσίαση, η όπερα του Γιώργου Βασιλαντωνάκη «Η Πάπισσα Ιωάννα», μία παραγγελία της ΕΛΣ για τα 80χρονά της. Το ποιητικό κείμενο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη είναι βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Εμμανουήλ Ροΐδη (1866), το οποίο κατακρίθηκε σφόδρα στην εποχή του λόγω της δριμείας κριτικής που ασκούσε στους εκπροσώπους και τις πρακτικές της εκκλησίας. Η νέα όπερα, την οποία ο Βασιλαντωνάκης συνέθεσε μέσα σε διάστημα περίπου δύο ετών, είναι δίπρακτη και χωρίζεται σε 15 σκηνές. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο Στάθης Σούλης, τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Δημήτρης Καραντζάς, τα σκηνικά η Εύα Μανιδάκη, τα κοστούμια η Ιωάννα Τσάμη, την κίνηση επιμελήθηκε ο Τάσος Καραχάλιος, τους φωτισμούς ο Αλέκος Αναστασίου. Στους βασικούς ρόλους οι Χρύσα Μαλιαμάνη και Διονύσης Σούρμπης. Συμμετέχουν η Χορωδία και Μονωδοί της ΕΛΣ. Το Μπαλέτο της Εθνικής Λυρικής Σκηνής παρουσιάζει στις 20, 21, 26, 29/3, 5, 11, 26/4/2020 την κλασική χορογραφία του Μαριύς Πετιπά για τον «Δον Κιχώτη» του Μίνκους, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε το 1869 στο Μπολσόι της Μόσχας και η αναθεωρημένη μορφή

της το 1871 στο Μαριίνσκι της Αγίας Πετρούπολης. Η υπόθεση αντλεί κυρίως υλικό από τον δεύτερο τόμο του Δον Κιχώτη του Θερβάντες και επικεντρώνεται στον έρωτα ανάμεσα στην Κιτέρια (Κίτρι στο μπαλέτο) και στον κουρέα Μπαζίλιο. Στον «Δον Κιχώτη» του ο Πετιπά επιχειρεί να μεταφέρει τις εικόνες και τα χρώματα της Ισπανίας, αποδίδοντας εξαιρετικά τη χορευτική της παράδοση μέσα από τη χορογραφία του. Τα σκηνικά είναι του Γιώργου Σουγλίδη, τα κοστούμια της Μαίρης Κατράντζου. Ερμηνεύουν οι Α΄ Χορευτές, οι Σολίστ, οι Κορυφαίοι και το Corps de Βallet της ΕΛΣ. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο Στάθης Σούλης.

Στην Εναλλακτική Σκηνή συνεχίζεται έως τις 31 Δεκεμβρίου το μιούζικαλ «Ωραία μου κυρία» των Άλαν Τζέυ Λέρνερ και Φρέντερικ Λόου, μεταφορά του θεατρικού έργου του Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω «Πυγμαλίων». Η σκηνοθεσία και μετάφραση πρόζας είναι του Γιάννου Περλέγκα (ο οποίος κρατάει και τον ρόλο του καθηγητή Χίγκινς), η 8 μουσική διεύθυνση του Στάθη Σούλη. Ερμηνεύουν, επίσης, οι Χριστίνα Ασημακοπούλου, Βάσια Ζαχαροπούλου, 6. Η εορταστική «Νυχτερίδα». 7. Ο σκηνοθέτης Μιχάλης Τιτόπουλος, Νικόλας Δημήτρης Καραντζάς. 8. Ο συνθέτης Γιώργος Μαραζιώτης, Βασίλης Κουρουπός. 9. Ο μαέστρος Στάθης Σούλης Δημακόπουλος, Ιωάννης Κοντέλλης, Αντώνης 9 Αντωνιάδης, Νικόλας Ντούρος, Έλλη Δαδήρα, Ιωάννα Φόρτη, Μαρία Αλεξάνδρου, Μαρία Γράμψα, Αθηνά Δημητρακοπούλου. Στο πιάνο οι Στάθης Σούλης, Βικτωρία-Φιοράλμπα Κιαζίμη. Θα ακολουθήσει στις 11, 12, 17, 18, 25, 26/1/2020, σε πρώτη παρουσίαση, η όπερα

80 | ΕΣΤΙΑζω

του Γιώργου Κουρουπού «Λεπορέλλα ή Πίσω απ’ τον τοίχο», μία παραγγελία της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ. Το λιμπρέτο, το οποίο είναι βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ, υπογράφει η Ιουλίτα Ηλιοπούλου. Την Ορχήστρα της ΕΛΣ διευθύνει ο Νίκος Βασιλείου. Η σκηνοθεσία, τα σκηνικά και τα κοστούμια είναι του Πάρι Μέξη, τους φωτισμούς επιμελήθηκε ο Γιώργος Τέλλος, ερμηνεύουν οι Ειρήνη Καράγιαννη, Άρτεμις Μπόγρη, Τάσος Αποστόλου, Μυρσίνη Μαργαρίτη, Νίκη Χαζιράκη, Εβίτα Χιώτη, Βάσια Ζαχαροπούλου. Συμμετέχει ενδεκαμελές ενόργανο σύνολο. Η Λεπορέλλα, μία αδρή γυναίκα από το Τιρόλο, φτάνει στη Βιέννη για να εργαστεί σ’ ένα σπίτι βαρόνων. Ο στρυφνός χαρακτήρας της βαρόνης, η ελαφρότητα του βαρόνου, η ταραχώδης σχέση του ζεύγους διαμορφώνουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο η Λεπορέλλα θα παίξει έναν καταλυτικό ρόλο. Στην αρχή αρκείται στα καθήκοντά της, όταν όμως η βαρόνη πρόσκαιρα απομακρυνθεί από το σπίτι, εκείνη θα αφοσιωθεί δουλικά στον βαρόνο διευκολύνοντας τις ερωτικές του δραστηριότητες. Η αφύπνιση του δικού της ερωτισμού, που γίνεται ολοένα και πιο ανεξέλεγκτος, την οδηγεί στη σχεδιασμένη «αυτοκτονία» της βαρόνης, γεγονός που θα επιφέρει αργότερα και το δικό της τραγικό τέλος. Το έργο ακολουθεί την ψυχαναλυτική εξέλιξη της φαινομενικά αντιηρωίδας, που μέσα από υποσυνείδητες μεταθέσεις και προβολές ονειρεύεται και ζει μόνη «πίσω απ’ τον τοίχο», ενώ παράλληλα φωτίζει το δίκαιο και το άδικο των δύο άλλων προσώπων. Στις 30, 31/1, 1 και 2/2/2020 θα παρουσιαστεί η μουσική παράσταση «Ο κόσμος είναι ένας». Μία ζωντανή εγκατάσταση με πρωτότυπη μουσική του Κωνσταντίνου Βήτα και βίντεο του Νίκου Πατρελάκη, που αποδίδουν το ταξίδι στην ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Στη ροή του έργου παρουσιάζονται ποιήματα από όλο το φάσμα του μεγάλου μας ποιητή, με απαγγελία από τον ίδιο τον Κωνσταντίνο Βήτα και τη συνοδεία τριμελούς μουσικού συνόλου. Το κλασικό και πολυβραβευμένο μιούζικαλ «Into the woods» των Στήβεν Σόντχαϊμ (μουσική) και Τζέιμς Λαπίν (λιμπρέτο) θα ανεβεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα στις 8, 9, 12, 13, 14, 15, 16/2, 13, 14, 15, 16, 17/5/2020, σε σκηνοθεσία-απόδοση του Δημήτρη

Μπογδάνου και με πρωταγωνίστρια τη Νάντια Κοντογεώργη. Αγαπημένα παραμύθια του Σαρλ Περρώ και των αδελφών Γκριμ συναντώνται με τις μοναδικές συνθέσεις του Στήβεν Σόντχαϊμ σε ένα ανατρεπτικό μιούζικαλ υψηλής καλλιτεχνικής αξίας, που θριάμβευσε στο Μπρόντγουεϊ και εξακολουθεί να μαγεύει και να συγκινεί μικρούς και μεγάλους. Η Κοκκινοσκουφίτσα, η Σταχτοπούτα, ο Τζακ και η φασολιά του, η Ραπουνζέλ, μπλέκονται σε μια σκοτεινή, σπονδυλωτή ιστορία που ανατρέπει τις γνωστές διαδρομές τους και εξελίσσεται απρόβλεπτα, ακριβώς όπως και η ζωή. Στις 27, 28 και 29/2/2020 θα ανεβεί η όπερα «Χοντορκόφσκι» του διακεκριμένου συνθέτη και καθηγητή του Μουσικού Πανεπιστημίου Βιέννης Περικλή Λιακάκη, μία συμπαραγωγή με το αυστριακό Sirene Operntheater. Την ορχήστρα διευθύνει ο Γιούρι Έβερχαρτς, το κείμενο και τη σκηνοθεσία υπογράφει η Κριστίνε Τόρνκβιστ, τα σκηνικά φιλοτέχνησε ο Αντρέα Καίλτρινγκερ. Ερμηνεύουν οι Κλέμενς Καιλμπλ, Αλεξάντερ Μάυρ, Ίνγκριντ Χάμπερμαν, Σεμπαστιάν Σουλές και Λίζα Ρόμπαχ, συμμετέχει δεκατριμελές μουσικό σύνολο. Η όπερα αναφέρεται στην άνοδο και την πτώση του Ρώσου ολιγάρχη Μιχαήλ Χοντορκόφσκι, ο οποίος στάθηκε στο αντίπαλο στρατόπεδο του Βλαντιμίρ Πούτιν τη δεκαετία του ’90. Με αφορμή τον εορτασμό των 80 χρόνων από την ίδρυση της ΕΛΣ, η Εναλλακτική Σκηνή παρουσιάζει στις 5, 6 και 7/3/2020 την εμβληματική μετα-όπερα του πάπα της αβανγκάρντ Τζων Κέιτζ «Europeras 1 & 2». Γραμμένο την περίοδο 1985-1987, μετά από παραγγελία της όπερας της Φρανκφούρτης, το έργο συνιστά μια δοξαστική όσο και βιτριολική ματιά στο ρεπερτόριο της όπερας του 18ου και 19ου αιώνα. Στην παράσταση της Εναλλακτικής Σκηνής, που συνυπογράφουν η σκηνοθέτρια και χορογράφος Ζωή Χατζηαντωνίου και ο εικαστικός Πέτρος Τουλούδης, τα υλικά που χρησιμοποιεί αποσπασματικά και με τυχαία σειρά ο συνθέτης ανασύρονται από το ιστορικό απόθεμα

10. Ο μαέστρος Βασίλης Χριστόπουλος. 11. Κωνσταντίνος Βήτα και Νίκος Πατρελάκης. 12. Η ηθοποιός Νάντια Κοντογεώργη. 13. Η όπερα «Χοντορκόφσκι». 14. Η μετα-όπερα «Europeras 1 & 2»

των ογδόντα χρόνων λειτουργίας της ΕΛΣ: κοστούμια, αντικείμενα, πρόσωπα, ήχοι και εικόνες συντίθενται σε ένα καταιγιστικό παιχνίδι μνήμης. Συμμετέχει η Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα Νέων (ΑΣΟΝ) υπό τη διεύθυνση του Μιχάλη Παπαπέτρου. Με τη συνεργασία των «Νέων της Όπερας».

και µεταδραµατική προσέγγιση της περφόρμανς αρτ, ο ζωντανός θεατρικός χώρος με ένα ποστίντερνετ πολυµεσικό ψηφιακό πλέγμα και οι πληθωρικές οπτασίες των θεϊκών χαρακτήρων του μύθου με τις σύγχρονες θεότητες της κουήρ DIY 13 πανκ μόδας. Η όπερα θα παρουσιαστεί στις 14, 15, 21, 22, 28 και 29/3/2020, σε σκηνοθεσία Φιλ Ιερόπουλου και μουσική διεύθυνση Ιάσoνα Μαρμαρά. Το λιμπρέτο Το εννοιολογικό ντουέτο ΦΥΤΑ διασκευάζει την είναι της Αντριάνας Μίνου, η σύνθεση-μεταγραφή του όπερα «Ορφέας» του Κλαούντιο Μοντεβέρντι για Αλέξανδρου Δρόσου, τα σκηνικά του Νέιτ Γκίμπσον, την Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Η διασκευή το βίντεο επιμελήθηκε η Μαργαρίτα Αθανασίου, ακολουθεί δομικά αφηγηματικά στοιχεία του αυθεντικού τα κοστούμα η Daglara. Στον ρόλο της Λογικής το κειμένου, αλλά τοποθετεί τη δράση στο κοντινό μέλλον ολόγραμμα της Έλενας Ακρίτα. μιας χώρας σαν την Ελλάδα, ανοίγοντας θέματα όπως οι ριζοσπαστικές πολιτικές και η έννοια της Η αριστουργηματική ταινία «Europa» (1991) «επανάστασης» στον ύστερο καπιταλισμό, η σχέση του εκκεντρικού Δανού σκηνοθέτη Λαρς φον «ανατολής» και «δύσης», οι μύθοι του ελληνισμού, Τρίερ ζωντανεύει στη σκηνή μέσα από τη ματιά του καθώς και οι τρόποι που νεοσυντηρητικές πολιτικές Κώστα Παπακωστόπουλου (σύλληψη-σκηνοθεσία), μπορούν να οικειοποιηθούν δικαιωματικούς λόγους διακεκριμένου σκηνοθέτη, ιδρυτή και καλλιτεχνικού των ΛΟΑΤΚΙ κοινοτήτων. Ο μπαρόκ ήχος ενώνεται διευθυντή του Ελληνογερμανικού Θεάτρου, το οποίο με ρετρό-φουτουριστικά συνθεσάιζερ των ’80s, η γιορτάζει 30 χρόνια ζωής. Τοποθετημένη χρονικά οπερετική εκφορά του λόγου με την αυτοαναφορική στα ερείπια της κατεστραμμένης Γερμανίας του Β΄ 14

Παγκοσμίου Πολέμου, στη λεγόμενη Stunde Null, η ταινία παρουσιάζει μέσα από ένα αλληγορικό ταξίδι τις επίπονες προσπάθειες για την ανοικοδόμηση μιας νέας Ευρώπης πάνω στις στάχτες που άφησε το βίαιο παρελθόν της. Στη θεατρική μεταφορά της ταινίας, ένας σημερινός πολίτης κάνοντας το ίδιο ταξίδι φτάνει στη μεταπολεμική Γερμανία εκείνης της εποχής. Απροσδόκητες συναντήσεις τον γοητεύουν, επώδυνες μνήμες τον τυραννούν, που στο τέλος θα θέσουν σε δοκιμασία και τελικά σε απόρριψη τις αξίες του. Η μουσική του Χέρμπερτ Μίτσκε και τα ασπρόμαυρα βίντεο του Τζων Σάιντλερ υποβάλλουν την καφκική ατμόσφαιρα σε αυτό το ταξίδι-εφιάλτη στην ιστορία της Ευρώπης. Σε μια εποχή ολοένα αυξανόμενων διαφωνιών, αντιπαραθέσεων αλλά και αμφισβητήσεων σχετικά με το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο σκηνοθέτης δανείζεται τα μοτίβα του Λαρς φον Τρίερ για να αναδείξει μέσα από το βίαιο παρελθόν της Ευρώπης τους κινδύνους που ελλοχεύουν για το μέλλον της. Η παράσταση είναι μία συμπαραγωγή με το Ελληνογερμανικό Θέατρο Κολωνίας και θα ανεβεί στις 19 και 20/3/2020. Ερμηνεύουν οι Τόμας Φράνκε, Φλόριαν Γκήρλιχς, Νίκος Γουδανάκης, Στέφαν Κλάινερτ, Λίζα Ζοφί Κους, Αντώνης Μιχαλόπουλος, Μπόντο Πρίμους. Τα σκηνικά-κοστούμια είναι του Ζέζο Ντινέκοφ, το βίντεο επιμελήθηκε ο Τζων Σάιντλερ, τους φωτισμούς η Τζούλια Κάιντλ, τη δραματουργία η Κριστίνα Ριπεάνου.

ΕΣΤΙΑζω | 81

H θεατρική κίνηση Εν μέσω της θεατρικής σεζόν συνεχίζονται οι πρεμιέρες στις μεγάλες σκηνές αλλά και στις πιο μικρές, τις πειραματικές και ερευνητικές σκηνές. Παραστάσεις με έργα κλασικά, σύγχρονα – ελληνικά και ξένα, αλλά και δραματοποιημένη λογοτεχνία, πειραματικές παραστάσεις και σκηνικές συνθέσεις. Ξεχωρίσαμε κάποιες από αυτές. Tης Φαίδρας Βασιλάκη

την κεντρική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου θα κάνει πρεμιέρα (7/2) ο «Μάκβεθ», το περίφημο «καταραμένο» έργο του Ουΐλλιαμ Σαίξπηρ, σε συμπαραγωγή με το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Ένα «παραμύθι» για τη βία, για την ηδονή, για την εξουσία, για την τρέλα. Παίζουν οι Βασίλης Καραμπούλας, Μαρία Κίτσου, Ελισάβετ Κωνσταντινίδου, Δημήτρης Λιγνάδης, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Γιώργος Μπινιάρης, Ράνια Οικονομίδου, Ορέστης Τζιόβας κ.ά. Θα ακολουθήσει (21/3) η πνευματώδης σάτιρα του Ζωρζ Φεντώ «Η κυρία του Μαξίμ», σε μετάφραση-σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου. Πρωταγωνιστούν οι Θανάσης Αλευράς, Αφροδίτη Αντωνάκη, Κωνσταντίνος Αρνόκουρος, Ηλιάνα Γαϊτάνη, Μάνος Γαλάνης, Ευαγγελία Καρακατσάνη, Έμιλυ Κολιανδρή, Αυγουστίνος Κούμουλος, Πέλλα Μακροδημήτρη, Θέμης Πάνου, Άννα Πατητή, Πέτρος Σκαρμέας, Μαρία Τζάνη, Κώστας Φιλίππογλου, Γιάννης Φιλίππου, Γαλήνη Χατζηπασχάλη, Αλέξανδρος Χρυσανθόπουλος. Στη σκηνή «Νίκος Κούρκουλος» θα ανεβεί

82 | ΕΣΤΙΑζω

(16/1) το νέο έργο «Hotel Éternité» του Γιάννη Καλαβριανού (κείμενο-σκηνοθεσία) ύστερα από ανάθεση του Εθνικού Θεάτρου. Βασικοί ήρωές του είναι οκτώ εργαζόμενοι σε ένα ξενοδοχείο, όπου τίποτε δεν επιτρέπεται να παλιώσει. Πρωταγωνιστούν οι Δέσποινα Γιαννοπούλου, Γιώργος Γλάστρας, Μαρία Κατσιαδάκη, Χρήστος Κραγιόπουλος, Νίκος Λεκάκης, Χριστίνα Μαξούρη, Αλεξία Μπεζίκη, Αργύρης Ξάφης.

Στο θέατρο Rex-Σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη» θα ανεβεί (20/2) το νέο έργο των Μιχάλη Ρέππα – Θανάση Παπαθανασίου (κείμενο-σκηνοθεσία) «Φεγγάρι από χαρτί» ύστερα από ανάθεση του Εθνικού Θεάτρου, σε μουσική του Νίκου Κυπουργού και στίχους της Αφροδίτης Μάνου. Ένα μουσικό έργο για όλα όσα βρίσκονται πέρα από αυτά που μπορούν να περιγράψουν οι λέξεις και να κατανοήσει το μυαλό. Παίζουν οι Κωνσταντίνος Γαβαλάς, Τζόυς Ευείδη, Αναστασία Ζάχου, Σταύρος Καραγιάννης, 2 Ελίτα Κουνάδη, Σπύρος Κυριακός, Λάμπρος Κωνσταντέας, Εριέτα Μανούρη, Χρύσα Μιχαλοπούλου, Μάξιμος Μουμούρης, Δανάη Μπάρκα, Γιάννης Μπουραζάνας, Τζώρτζης Παπαδόπουλος, Τζίνη Παπαδοπούλου, Άρης Πλασκασοβίτης,

1. Το Εθνικό Θέατρο. 2. Μιχάλης Ρέππας και Θανάσης Παπαθανασίου. 3. «Προεόρτια» από τον Βασίλη Παπαβασιλείου. 4. «Τα κόκκινα τετράδια» της Ελεάνας Γεωργούλη. 5. «Δόξα κοινή. Από την οδό των Φιλελλήνων».

Μαριαλένα Ροζάκη, Εύα Σιμάτου, Πάνος Σταθακόπουλος, Γιώργος Τσούρμας. Στο θέατρο Rex-Σκηνή «Κατίνα Παξινού» θα κάνει πρεμιέρα (24/1) το έργο της Σιμπίλε Μπεργκ «Και τώρα ο κόσμος ή αυτό που αποκαλούμε “Εξω κόσμος”, δε σημαίνει τίποτα για μένα», ένας πολυφωνικός μονόλογος για τις γυναίκες και το «τίποτα» του σύγχρονου καπιταλιστικού κόσμου. Τη σκηνοθεσία υπογράφει η Ελένη Ευθυμίου, η οποία πρωταγωνιστεί μαζί με τις Στέλλα Νούλη, Κίττυ Παϊταζόγλου, Κατερίνα Παπανδρέου, Νάνσυ Σιδέρη, Καλλιόπη Σίμου, Νατάσα Σφενδυλάκη, Αναστασία Χατζάρα. Συμμετέχει ο μουσικός Βασίλειος Παναγιωτόπουλος (κρουστά). Θα ακολουθήσει (13/3) η μαύρη κωμωδία των αδελφών Πρεσνιακόφ «Παίζοντας το θύμα», σε πανελλήνια πρώτη. Η σκηνοθεσία, μετάφραση και διασκευή είναι του Γιώργου Κουτλή, παίζουν οι Μικές Γλύκας, Ελένη Κουτσιούμπα, Βασίλης Μαγουλιώτης, Λαέρτης Μαλκότσης, Ερρίκος Μηλιάρης, Κώστας Μπερικόπουλος, Εύη Σαουλίδου, Ηλίας Χατζηγεωργίου. Επίσης, τον Φεβρουάριο έρχονται στο Εθνικό Θέατρο τα «Mαθήματα Πολέμου III». 5 Αποτελούν το τρίτο έργο της δραματικής τριλογίας «Μαθήματα Πολέμου», που έχει ως περιεχόμενο την αρχαία ελληνική ιστορία και θέμα τον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Ενώ στα δύο πρώτα η δραματοποίηση περιλαμβάνει αυτοτελή επεισόδια από το ιστορικό έργο του Θουκυδίδη, τα Μαθήματα Πολέμου III δραματοποιούν επεισόδια από τα «Ελληνικά» του Ξενοφώντα. Η μετάφραση-επιμέλεια κειμένου είναι του Γιάννη Λιγνάδη, η σκηνοθεσία του Γιωργή Τσουρή. Στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης ανεβαίνει (30/1) το έργο του Ντέιβιντ Μάμετ «Εντμόντ», σε μετάφρασησκηνοθεσία Μαριάννας Κάλμπαρη. Παίζουν οι Γιάννος Περλέγκας, Δημήτρης Πασσάς, Μανώλης Αφολαγιάν, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Δημήτρης Μαγγίνας, Μαριλένα Μόσχου. Το νέο έργο του Βασίλη Παπαβασιλείου (κείμενο-σκηνοθεσία-ερμηνεία) «Προεόρτια» θα κάνει πρεμιέρα (14/12) στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου. Θα ακολουθήσει (23/1) η «Ηλέκτρα. Μια σύγχρονη τραγωδία» του Σοφοκλή σε δραματουργίασκηνοθεσία Άρη Μπινιάρη και πρωταγωνιστές τους

Ελεάνας Γεωργούλη (κείμενο-σκηνοθεσία), ο «Ερωτόκριτος Travel/Στη γη της ομοιοκαταληξίας» από την ομάδα bijoux de kant, σε σκηνοθεσία Γιάννη Σκουρλέτη (10/2), και «Απόσταση αναπνοής» του Τάσου Γουδέλη, σε σκηνοθεσία Μαρίας Αιγινίτου (10/2).

Εβελίνα Παπούλια, Ελένη Μπούκλη, Λένα Μποζάκη, Δημήτρη Μανδρινό, Νίκο Τσολερίδη, Τάσο Κορκό, Λεωνή Ξεροβάσιλα, Δώρα Ξαγοράρη, Κατερίνα Δημάτη, Άρη Μπινιάρη. Συμμετέχει ο μουσικός Χρήστος Γεωργόπουλος. Στις 24/2 θα ανεβεί «Το χρονικό του χρόνου» του Στήβεν Χόκινγκ, σε σκηνοθεσία της Νατάσας Τριανταφύλλη και πρωταγωνιστές τους Ηλία Μελέτη, Δημήτρη Πασσά. Στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, η ομάδα 4Frontal θα ανεβάσει (17/1) το έργο του Θανάση Βαλτινού «Φτερά μπεκάτσας», σε σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη. Θα ακολουθήσουν το έργο του Τεννεσσή Ουΐλλιαμς «Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι» από την Goo Τheater Company, σε σκηνοθεσία Γιώργου Παπαγεωργίου, το «Αφρική ή Πώς να φυτέψετε τον νεκρό αδελφό σας» από την Ομάδα Fem Tettix, σε σκηνοθεσία Κατερίνας Αγγελίτσα, Αγγελικής Γρηγοροπούλου, Ίριδος Κατσούλα (3/2), «Τα κόκκινα τετράδια» (7/2) της

Η παράσταση «Δόξα κοινή. Από την οδό των Φιλελλήνων» θα κάνει πρεμιέρα (27/1) στο θέατρο «Πορεία» σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου. Ο σκηνοθέτης εμπνέεται από το ποίημα του Ανδρέα Εμπειρίκου «Εἰς τήν Ὁδό τῶν Φιλελλήνων» και προτείνει μια παράσταση όπου η ποίηση μετατρέπεται σε δράση, ο θάνατος σε ηδονή και το σκοτάδι διαλύεται κάτω από το υπέρλαμπρο ελληνικό φως. Ο Στρατής Πασχάλης που υπογράφει το κείμενο, ενώνει την ποίηση με το θέατρο. Παίζουν οι Αλέξανδρος Βαμβούκος, Λήδα Μανιατάκου, Ηλιάνα Μαυρομάτη, Άρης Μπαλής, Γιάννης Νταλιάνης, Διονύσης Πιφέας, Θάλεια, συμμετέχει ο μουσικός Μάριος Παπούλιας. Το Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, πιστό στην προσπάθειά του για την ανάδειξη του νεοελληνικού έργου αλλά και την ανάδειξη της ιστορικότητας της ελληνικής ταυτότητας, παρουσιάζει (24/1) την παράσταση «7 Αναζητήσεις - Η ιστορία της Ελλάδας μέσα από τις ραδιοφωνικές αναζητήσεις του Ερυθρού Σταυρού». Με πρωτοβουλία του καλλιτεχνικού διευθυντή Νίκου Διαμαντή ανατέθηκε σε 7 σημαντικούς Έλληνες θεατρικούς συγγραφείς (Ρούλα Γεωργακοπούλου, Στέφανο Δάνδολο, Άκη Δήμου, Γιώργο Σκαμπαρδώνη, Γιάννη Τσίρο, Μάκη Τσίτα, Θανάση Χειμωνά) να γράψουν κείμενα εμπνευσμένα από τις συγκλονιστικές ραδιοφωνικές αναζητήσεις του Ερυθρού Σταυρού και έτσι συνομιλούν με 7 σκηνοθέτες (Προμηθέα Αλειφερόπουλο, Θοδωρή Γκόνη, Αλίκη

ΕΣΤΙΑζω | 83

6. Ραδιοφωνικές αναζητήσεις του Ερυθρού Σταυρού. 7. Η Ιωάννα Παππά «Έντα Γκάμπλερ». 8. Διασκευασμένη «Ιστορία χωρίς όνομα». 9. Το διεθνώς πετυχημένο μιούζικαλ «The Phantom of the Opera/ To φάντασμα της Όπερας»

Δανέζη-Knutsen, Ηλέκτρα Ελληνικιώτη, Νάνσυ Μπούκλη, Χάρη Πεχλιβανίδη, Θάνο Τοκάκη). Ερμηνεύουν οι Μάνος Βακούσης, Λεωνίδας Κακούρης, Ρηνιώ Κυριαζή, Ηρώ Μπέζου, Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Άννα Φόνσου. Το θέατρο «Άλμα» υποδέχεται τα Χριστούγεννα με τον «Χορό των Χριστουγέννων» για μικρούς και μεγάλους, σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη και κείμενα δικά του και της Μαρούσκας Παναγιωτοπούλου. Στις 15/1 κάνει πρεμιέρα η μαύρη κωμωδία «Μάντεψε» του νέου συγγραφέως Στρατή Μπέη, σε σκηνοθεσία Μαριάννας Κοντούλη, από 1/2 η Ιωάννα Παππά υποδύεται την « Έντα Γκάμπλερ» σε μια σύγχρονη παράσταση που υπογράφει ο Θέμης Μουμουλίδης (διασκευή-σκηνοθεσία) και συμπρωταγωνιστούν οι Μιχάλης Μαρίνος, Χάρης Τζωρτζάκης κ.ά. Ακολουθεί (2/3) η σκηνική ανάγνωση του αριστουργηματικού «Μυθιστορήματος» του Γιώργου Χειμωνά, σε σκηνοθεσία Παναγιώτη Εξαρχέα και πρωταγωνιστές τους Κωνσταντίνο Γώγουλο, Ελίζα Ρίζου. Στις 5/3 ανεβαίνει ο «Συλλέκτης» του Τζων Ρόμπερτ Φώουλς, σε μετάφραση-σκηνοθεσία Αλεξάνδρου Κοέν και διασκευή Μαρκ Χήλυ. Παίζουν οι Αργύρης

84 | ΕΣΤΙΑζω

Πηνελόπης Δέλτα θα μεταφέρει στη σκηνή του θεάτρου του Ιδρύματος «Μιχάλης Κακογιάννης» ο Κώστας Γάκης, σε μία θεατρική διασκευή του βραβευμένου βιβλίου του Στέφανου Δάνδολου «Ιστορία χωρίς όνομα» (17/1). Ερμηνεύουν οι Τάσος Νούσιας, Μπέτυ Λιβανού, Μαρία Παπαφωτίου, Στάθης Μαντζώρος, Αργύρης Γκαγκάνης, Στέλιος Γιαννακός, Ανθή Φουντά.

Αγγέλου και Ιωάννα Πηλιχού. Η «Αλίκη» της Δήμητρας Στάικου, έργο βασισμένο στην «Αλίκη» του Λούϊς Κάρολ, θα ανεβεί (7/3) σε σκηνοθεσία Δήμητρας Στάικου και με πρωταγωνιστές τους Βάνα Πεφάνη, Βασίλη Ευταξόπουλο, Ηρακλή Κωστάκη, Αγγελική Παντελάκου, Κατερίνα Χόλη. Το μυθιστόρημα του Νίκου Σκορίνη «Ακύμαντοι» ανεβαίνει (10/3) σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη και Μαρούσκας Παναγιωτοπούλου. Ένα πολιτικό θρίλερ, το οποίο εκτυλίσσεται στην Ελλάδα της νέας εποχής, λίγο πριν την καινούργια πραγματικότητα της οικονομικής κρίσεως. Τον θυελλώδη έρωτα του Ίωνα Δραγούμη και της

Το γνωστό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη «Ο δρόμος περνά από μέσα» θα κάνει πρεμιέρα στις 15/1, στο Από Μηχανής Θέατρο, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μυλωνά και με πρωταγωνιστές τους Ρούλα Πατεράκη, Γιώργο Κέντρο, Πάρη Θωμόπουλο, Κωνσταντίνα Κλαψινού, Αλέξανδρο Βάρθη. Θα ακολουθήσει (1/2) η «Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα, σε σκηνοθεσία Τάσου Σαγρή και παραγωγή του Ινστιτούτου Πειραματικών Τεχνών. Με τους Σίσσυ Δουτσίου, Καλλιόπη Τζερμάνη, Μάνο Τσίζεκ, Κορίνα Μούντρου Dullaart, Ζήση Παπαϊωάννου. Το διάσημο μιούζικαλ του Άντριου Λόυντ Βέμπερ «The Phantom of the Opera» έρχεται στην Ελλάδα, στη Θεσσαλονίκη (Μέγαρο Μουσικής, 8-12/1) και στην Αθήνα (Christmas Theater, από 1/2). Με τους αυθεντικούς πρωταγωνιστές του West End του Λονδίνου. To αγαπημένο μιούζικαλ «Αnnie» θα παρουσιασθεί στο TΑΕ ΚΒΟ ΝΤΟ (13-19/12), σε σκηνοθεσίααπόδοση κειμένου και στίχων Θέμιδος Μαρσέλλου. Πρωταγωνιστούν οι Μίρκα Παπακωνσταντίνου, Αλέξανδρος Μπουρδούμης, Νάντια Μπουλέ, Αργύρης Αγγέλου/Άρης Πλασκασοβίτης, Κατερίνα Στικούδη και οι μικρές Πέγκυ Μανωλά/Δανάη Τσούμου.

ΕΣΤΙΑζω | 85

Όταν ο Μάνος Χατζιδάκις «τρέλανε» το Χόλιγουντ...

Είκοσι χρόνια έχουν περάσει από τον θάνατο του Μάνου Χατζιδάκι, του δηµιουργού που σφράγισε µε τη µουσική του µια ολόκληρη εποχή, η οποία συνδέεται µε τις καλύτερες αναµνήσεις της γενιάς του ’60, και όρθωσε τολµηρό πολιτικό λόγο µέσα από τον πολιτισµό, τον οποίο υπηρέτησε κατά τον καλύτερο τρόπο. Tου ∆ηµήτρη Καπράνου

άτρης, φίλος και ταγός της μουσικής του Χατζιδάκι, παρακολουθώ οτιδήποτε δημοσιεύεται γύρω από τη ζωή και τη δράση του. Και με ιδιαίτερο ενδιαφέρον μελέτησα στοιχεία που παρέχει ο Ηλίας Χρυσοχοΐδης, ιστορικός ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Stanford, γύρω από την πρώτη επαφή του Μάνου Χατζιδάκι με την Αμερική.

για τις λεπτομέρειες. Ο Χατζιδάκις ζητεί αναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας (συγκριτικά, η Καλογεροπούλου έλαβε 5.000, ενώ η Συνοδινού 8.000, συν 1.000 για οδοντοκοσμητικές εργασίες). Στις 15 Δεκεμβρίου προτείνει 7.500 αντί για 5.000 δολάρια για τους «300», αλλά ο Σκούρας είναι ανένδοτος. Στα τέλη Ιανουαρίου ο Σκούρας ζητεί από τον Χατζιδάκι να αρχίσει με τους «300», συνθέτοντας Μία από τις προβληματικές πλευρές του συνθέτη, επίσης δύο τρία εμπορικά τραγούδια. Οι παραγωγοί την αναβλητικότητα, τεκμηριώνουν δύο φάκελοι στο ελπίζουν να έχουν τη μουσική έτοιμη μέσα στον αρχείο του Σπύρου Π. Σκούρα (Stanford University) Μάρτιο, αλλά ο Χατζιδάκις υπόσχεται να αρχίσει τον για τη μουσική επένδυση δύο παραγωγών της 20th Μάιο λόγω ανειλημμένων υποχρεώσεων. Στις 10 Century Fox (Fox). Μαΐου, ωστόσο, ζητεί παράταση για τις 20 Ιουνίου. Το 1960 ο Σκούρας αποφάσισε να γυρίσει δύο ταινίες Παρά τις ενστάσεις της Fox για επιβάρυνση στην Ελλάδα με θέμα τη μάχη των Θερμοπυλών 2.500 δολαρίων, ο Σκούρας εγκρίνει το ποσό και («Οι 300 της Σπάρτης») και τη νίκη δικαιολογεί την καλλιτεχνική του Σπύρου Λούη στην παρθενική ιδιοσυγκρασία του Μάνου. Στις Στα τέλη Ιανουαρίου Ολυμπιάδα του 1896 («Συνέβη στην 23 ο Σπύρος ανακοινώνει ότι ο Σκούρας ζητεί από τον Αθήνα»). Ο Σκούρας απαίτησε οι η μουσική για τους «300» θα κύριοι ρόλοι να δοθούν σε Eλληνίδες Χατζιδάκι να αρχίσει με τελειώσει στις 3 Ιουνίου και για ηθοποιούς (Άννα Συνοδινού το «Συνέβη» στις 5-8 Ιουλίου. τους «300», συνθέτοντας και Ξένια Καλογεροπούλου) και Η ηχογράφηση για τους «300» καθυστερεί και οι τεχνικοί μετέτρεψε τους αρχικούς τίτλους σε επίσης δύο τρία εμπορικά κάθονται με σταυρωμένα τα κινηματογραφικό παιάνα για την τραγούδια χέρια. Έχει φήμη στρυφνού αρχαιότητα. Ο Σκούρας φεύγει και ατόμου και με προβλήματα στην αφήνει στην Αθήνα τον ανιψιό του

86 | ΕΣΤΙΑζω

1. O Σκούρας συστήνει τη Μέριλιν στον Παύλο και τη Φρειδερίκη. 2. Το σήµα της Fox. 3. Σπάνια ταυτότητα του Χατζιδάκι. 4. Ο Μάνος Χατζιδάκις στη Νέα Υόρκη στις αρχές της δεκαετίας του ’60. 5. Ο Σπ. Σκούρας

ηχογράφησης του «Συνέβη» ολοκλήρωση μεγάλων ταινιών. Προτείνεται να στρατολογήσουν έως τις 15 Οκτωβρίου. Όταν Προτείνεται να στρατολογήσουν έμπειρο χολιγουντιανό συνθέτη έπειτα από αναζήτηση έμπειρο χολιγουντιανό συνθέτη για ημερών ο παραγωγός της Fox να έχουν τη μουσική σε έναν μήνα. για να έχουν τη μουσική σε στην Αθήνα τον συναντά, Ο Σκούρας τούς καθησυχάζει: έναν μήνα. Ο Σκούρας τούς μαθαίνει ότι δεν υπάρχει «Τα ίδια έκανε και στο “Ποτέ την ούτε μία σελίδα παρτιτούρας. Κυριακή”, αλλά δείτε τι μουσική καθησυχάζει: «Τα ίδια έκανε και «Η μουσική είναι όλη εδώ» έγραψε». στο “Ποτέ την Κυριακή”, αλλά δηλώνει αφοπλιστικά ο Όταν, όμως, η Fox παραλαμβάνει συνθέτης, δείχνοντας τον την επενδυμένη ταινία στα δείτε τι μουσική έγραψε» κρόταφό του. Πανικόβλητος, μέσα Ιουλίου, ο Σκούρας ο παραγωγός τηλεγραφεί απογοητεύεται. Ζητεί από τον στη Fox. Ο Σκούρας πάλι Χατζιδάκι ένα τραγούδι που «θα καλύπτει τον Μάνο, αλλά σφυρίζει ο κόσμος βγαίνοντας στις 18 Οκτωβρίου εκμυστηρεύεται στον Σπύρο ότι από το σινεμά». Προετοιμαζόμενος για το Φεστιβάλ οι συνεχείς αναβολές τον εκθέτουν προσωπικά στο Αθηνών, εκείνος τον αγνοεί. Νέο κυνηγητό αρχίζει διοικητικό συμβούλιο της εταιρείας. Είναι η εποχή που στην Αθήνα και ύστερα από πολλές απόπειρες ο τα ατέλειωτα γυρίσματα της «Κλεοπάτρας» πριονίζουν Σπύρος τον βάζει να ξαναδεί τους «300» στις 12 Αυγούστου. Στις 17 τηλεγραφεί: «Μετά από ατέλειωτες την καρέκλα του. συζητήσεις ο Χατζιδάκις επιβεβαιώνει ότι θα επενδύσει «Επιμένει να καλέσει μια τραγουδίστρια... από τη Βιέννη, που θα μας κοστίσει σχεδόν άλλα χίλια δολάρια. το “Συνέβη” οπωσδήποτε στις 26-28 Σεπτεμβρίου». Απειλεί να αποχωρήσει αμέσως αν δεν δεχθούμε» Στις 30 Αυγούστου ο Χατζιδάκις γράφει στον Σκούρα τηλεγραφεί ο ανιψιός. Η Fox ενδίδει και πάλι. ότι «κάθε αλλαγή (στους “300”) θα βλάψει αντί να Στις 13 Νοεμβρίου ο Χατζιδάκις ισχυρίζεται ότι ωφελήσει» και αποδίδει τις καθυστερήσεις του στο έχει άδεια από τον Σκούρα να επιφέρει αλλαγές «αίσθημα της ευθύνης από τη μία και της τελειότητας για την ανάδειξη της μουσικής του. Οι στίχοι των που επεδίωκα από την άλλη». νέων τραγουδιών που καταθέτει για τους «300» 9 Σεπτεμβρίου: Ο Χατζιδάκις ανακοινώνει αναβολή της

απορρίπτονται ως ερασιτεχνικοί. Στις 21 ο Σκούρας τον καλεί στο Παρίσι για τις τελικές αποφάσεις. Αρχές Δεκεμβρίου αρχίζει το μοντάζ του «Συνέβη». Ο Σκούρας εύχεται στον Μάνο το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα, «γιατί η ζωή μου εξαρτάται από τις δύο αυτές παραγωγές». Στο μεταξύ, 14 μήνες μετά τη συμφωνία τους, ο Χατζιδάκις δεν έχει ακόμα υπογράψει το συμβόλαιό του, αναγκάζοντας τη Fox να δεσμεύσει μέρος της αμοιβής του. Ο Σπύρος θα πει αργότερα ότι του βγήκε η πίστη για να τον πείσει να βάλει την υπογραφή του. Στις 2 Φεβρουαρίου 1962, ενώ οι «300» προβάλλονται δοκιμαστικά, ο Σκούρας απογοητεύεται με τα νέα τραγούδια του Χατζιδάκι και ξαναζητεί μια εμπορική επιτυχία όπως «Τα παιδιά του Πειραιά». Αν ο Μάνος τα καταφέρει, γράφει στον ανιψιό του, ο ίδιος θα μπορέσει να του κλείσει το Ράδιο Σίτι στη Νέα Υόρκη για συναυλίες: «Θα έχει μια εξαιρετική ευκαιρία για να καθιερωθεί ανάμεσα στους μεγάλους διεθνείς σύγχρονους συνθέτες». Ο Χατζιδάκις υπόσχεται ένα τραγούδι σε ορχηστρική μορφή σε μία εβδομάδα. Ως τις 17 Απριλίου, έναν μήνα πριν χάσει την προεδρία της Fox, ο Σκούρας δεν έχει λάβει τίποτε. Εδώ τελειώνει η καταγραφή των πηγών για μια ιστορική ευκαιρία της ελληνικής μουσικής. Χάρη στη γενναιοδωρία του Σκούρα ο Χατζιδάκις είχε το 1961 ανοιχτές τις πόρτες για μια σταδιοδρομία στο Χόλιγουντ.

ΕΣΤΙΑζω | 87

Εκθέσεις στους πολιτιστικούς φορείς της πόλης Σχέδια του Παπαλουκά, το τοπίο της Ανατολής, η συμβολή του Christian Zervos και ο θυμός ως πρωτογενής κραυγή είναι ορισμένες από τις θεματικές των εκθέσεων που ετοιμάζονται να υποδεχτούν το φιλότεχνο κοινό της πόλης, με ορισμένες να έχουν ήδη ανοίξει τις πύλες τους και να διαρκούν έως την άνοιξη. Της Νεκταρίας Μαραγιάννη

το Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς 138) εγκαινιάζεται (9 Δεκεμβρίου) η έκθεση «Christian Zervos & Cahiers d’ Art, Η Αρχαϊκή Στροφή», που είναι αφιερωμένη στον ελληνικής καταγωγής κριτικό τέχνης και εκδότη Christian Zervos. Η συμβολή του υπήρξε καθοριστική στη διαμόρφωση του πολιτιστικού κλίματος στο Παρίσι του Μεσοπολέμου και στη διάδοση της αρχαιοελληνικής τέχνης – ειδικότερα της προϊστορικής, όπως και στον επαναπροσδιορισμό των αρχαίων πολιτισμών και των αρχαϊκών μορφών, μέσα από το περιοδικό του Cahiers d’ Art (1926-1960). Η έκθεση θα διαρκέσει έως την 1η Μαρτίου 2020 και σε αυτήν παρουσιάζονται τεκμήρια από το Μουσείο Zervos και από αρχεία και βιβλιοθήκες της Ελλάδας και του Παρισιού που αποκαλύπτουν τη σημασία των εκδόσεων Cahiers d’ Αrt για την εξέλιξη της μοντέρνας τέχνης στο Παρίσι, περίπου 60 σπάνια και μοναδικά έργα μοντέρνας τέχνης των Ματίς, Μιρώ, Πικάσο, Καντίνσκυ, Γκίκα, Σκλάβου, Τζιακομέττι κ.ά. από την προσωπική συλλογή του Zervos, τα οποία ταξιδεύουν για πρώτη φορά εκτός του Vézelay. Στο Μουσείο Μπενάκη/Εργαστήριo Γιάννη Παππά φιλοξενείται έως τις 31 Μαΐου 2020 η έκθεση «Γιάννης Παππάς. Κατοχή», που είχε ενταχθεί στο πλαίσιο της διοργάνωσης «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα Ελεύθερη». Εκτίθενται έργα τα οποία ο Παππάς είχε φιλοτεχνήσει στο

88 | ΕΣΤΙΑζω

εργαστήριό του στου Ζωγράφου μετά την επιστροφή του από το μέτωπο και καθ’ όλη τη διάρκεια της Κατοχής. Η διαδικασία της δημιουργίας ήταν μία πράξη ελπίδας, ίσως και αντίστασης στην εξαθλίωση και την απώλεια. Κράτησε ζωντανές τις μνήμες της περιόδου εκείνης φιλοτεχνώντας πρόσωπα, εικόνες και τόπους της ελληνικής πρωτεύουσας σε γύψο, λάδι και κάρβουνο. Στο σύνολό τους, τα έργα μαρτυρούν το βίωμα και τις αντιθέσεις· οι σιωπηλές νεκρικές εικόνες των Παλαμά, Λαπαθιώτη και Μαλακάση έρχονται σε αντίστιξη με τα ηχηρά παιδικά πορτρέτα, η λαϊκή με την αστική τάξη, ο ιδιωτικός με τον δημόσιο χώρο. Η οδύνη και ο αγώνας είναι παρόντα στους δρόμους της πόλης, άλλοτε με σκίτσα, άλλοτε με την εικόνα μίας μικρής γειτονιάς να υπονοεί τη στήριξη μεταξύ των ανθρώπων.

1. Μαλβίνα Παναγιωτίδη «Wrong side of the bed» (2019) από την έκθεση «Gone Today, Here Tomorrow». 2. Ο Christian Zervos. 3. «Άνθρωποι ψάχνουν τροφή στα σκουπίδια» (1941) από την έκθεση «Γιάννης Παππάς. Κατοχή». 4. «Ακρόπολη» (1943) από την έκθεση «Γιάννης Παππάς. Κατοχή»

Δύο εκθέσεις παρουσιάζονται στο AnnexM του Μεγάρου Μουσικής.

Η έκθεση «Gone Today, Here Tomorrow» των Μαρίας Θεοδωράκη, Marcos Lutyens, Basim Magdy, Κοσμά Νικολάου και Μαλβίνας Παναγιωτίδη εξετάζει το ζήτημα της πρόσληψης μιας έκθεσης ως εφήμερου εικαστικού θεσμού και επανακαθορίζει τον ορίζοντα των προσδοκιών των θεατών. Το ζήτημα της θέασης με νέους όρους και μέσα από εργαλεία όπως η σωματικότητα του καλλιτέχνη,

Χειροποίητα χαλιά µε τέσσερα υλικά...

Μαλλί, µετάξι, βαµβάκι και αγάπη Η Μάρθα Γραµµενίδου της εταιρείας «FESSA» συγκεντρώνει από την Ανατολή και φέρνει στη Θεσσαλονίκη, στα δύο καταστήματά της, και σε όλη την Ελλάδα και τον κόσμο τα καλύτερα χαλιά στις καλύτερες τιμές. Οι φίλοι του χαλιού μπορούν να τα δουν, να τα αγγίξουν και να τα αποκτήσουν στις περιοδικές εκθέσεις που η εταιρεία διοργανώνει. Καλά Χριστούγεννα με ζεστασιά και θαλπωρή!

Μάρθα Γραμμενίδου μάς μεταφέρει στιγμές και συναισθήματα που γεννήθηκαν στην πορεία της αναζήτησης των χαλιών της. «Πάντα αναρωτιόμουν τι είναι εκείνο που κάνει τα χέρια των ταπητουργών να πετούν. Τι τα κάνει να χορεύουν; Τι τα μαγεύει και τα μεταμορφώνει σε ζωγράφους ταλαντούχους, δημιουργούς μοναδικούς και μοναχικούς; Ποιες μελωδίες και μουσικές οδηγούν τα δάχτυλα πάνω στα στημόνια και υφάδια, και δημιουργούνται τα μοναδικά αυτά χαλιά; Αχνίζουν τα καζάνια, γεμάτα χρώματα φυτικά, και βάφουν το μαλλί, το μετάξι και το βαμβάκι. Χύνονται τα χρώματα απ’ όλες τις παλέτες και φτιάχνουν έργα τέχνης λαμπρά. Οι ταπητουργοί τραγουδούν τα σχέδια σαν να ’ταν δημοτικά τραγούδια, τα μαθαίνει η μια γενιά στην άλλη και ο αργαλειός με τα νήματά του γίνεται πεντάγραμμο πάνω στο οποίο συνθέτει τη μουσική συμφωνία χρωμάτων και θεμάτων και σχεδίων ο ανώνυμος νομάδαςμαέστρος, δημιουργώντας κάθε φορά ένα καινούργιο, μοναδικό και νομαδικό παραμύθι. Τα τελευταία χρόνια σιγά-σιγά φτάνουμε στα contemporary art χαλιά. Modern εκδοχές, αφηρημένη τέχνη, δυνατή παλέτα χρωμάτων και εκρηκτικά σχέδια με σύγχρονη αισθητική. Το τμήμα του funky σχεδιασμού προκαλεί! Τα χαλιά όλων των συλλογών μπορούν να δουλευθούν και σε ειδικές παραγγελίες. Συνεργάτες εκτός από τους ιδιώτες πελάτες και τους συλλέκτες είναι και διεθνείς εταιρείες, μουσεία, αρχιτεκτονικά γραφεία και ξενοδοχειακές μονάδες στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο. Περπατήστε, λοιπόν, πάνω στην τέχνη των συλλογών FESSA και πετάξτε ψηλά με τα μαγικά μοντέρνα και κλασικά χαλιά των επιθυμιών σας!».

Από συνεργασία μας με το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στους χώρους του Παλαιού Χρηματιστηρίου Αθηνών

Φεβρουάριος

2020

ΕΣΤΙΑζω | 89

Ο τίτλος της έκθεσης «Τίποτα δεν είναι αληθινό παρά μόνο ο τρόπος που νιώθω...» αποτελεί στίχο («Nothing is real but the way that I feel») του τραγουδιού «Self-Portrait» (1975) των Rainbow και εδόθη για μία σειρά πορτρέτων που απεικονίζουν μία θυμωμένη δεκαεξάχρονη η ύπνωση, η φαντασιακή διάσταση του αρχείου, τίθεται μέσα από βίντεο και εγκαταστάσεις. Ξεκινώντας με τον καλλιτέχνη ως θεατή που εξερευνά σαν μία άσκηση τον εκθεσιακό χώρο με το σώμα του, τον λόγο ή και τη φαντασία του, η έκθεση συνεχίζει τον διάλογο με τον παρόντα θεατή της έκθεσης αφήνοντας ανοιχτά ερωτήματα. ( Έως 26/1/2020) 5

Η έκθεση «Τίποτα δεν είναι αληθινό παρά μόνο ο τρόπος που νιώθω...» του Νίκου Καναρέλη έχει ως θεματική της τον θυμό. Ο τίτλος της αποτελεί στίχο («Nothing is real but the way that I feel») του τραγουδιού «Self-Portrait» (1975) των Rainbow και εδόθη για μία σειρά πορτρέτων που απεικονίζουν μία θυμωμένη δεκαεξάχρονη. Ο Καναρέλης υποστηρίζει ότι ο θυμός σε μια ζωγραφική εικόνα πρέπει να θέτει ερωτήματα παρά να δίδει απαντήσεις. Στις προσωπογραφίες που εκτίθενται, απαθανατίζει κάτι πιο ουσιαστικό από τη στιγμιαία οργή της νεαρής, που είναι η πρωτογενής κραυγή της. Μάλιστα, στις συναντήσεις του με το μοντέλο του χρησιμοποίησε τη μέθοδο της εικαστικής ψυχοθεραπείας (art therapy), δηλαδή συζητούσε μαζί της για οτιδήποτε την θύμωνε και παράλληλα τραβούσε φωτογραφίες, από τις οποίες προέκυψαν οι προσωπογραφίες. ( Έως 19/1/2020)

5. Νίκος Καναρέλης «Angry» (2019) από την έκθεση «Τίποτα δεν είναι αληθινό παρά μόνο ο τρόπος που νιώθω...». 6. Έργο από την έκθεση «Qi Baishi: Η μυστηριώδης Ανατολή». 7. Σπύρος Παπαλουκάς «Άγιον Όρος. Μονή Παντοκράτορος» (19231924) από την έκθεση «Σχέδια και μελέτες από ιδιωτικές συλλογές». 8. Σπύρος Παπαλουκάς «Ύδρα» (1955-1956) από την έκθεση «Σχέδια και μελέτες από ιδιωτικές συλλογές»

Σχέδια και υδατογραφίες του Σπύρου Παπαλουκά, που καλύπτουν όλες σχεδόν τις περιόδους της καλλιτεχνικής του δημιουργίας, παρουσιάζονται στην έκθεση «Σχέδια και μελέτες από ιδιωτικές συλλογές», που διοργανώνει το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης στο Μέγαρο Εϋνάρδου. Έως τις 31 Ιανουαρίου 2020 το κοινό θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει περίπου 200 σχέδια και μελέτες από εννέα ιδιωτικές συλλογές, που έχουν φιλοτεχνηθεί με μολύβι, μελάνι, χρωματιστά μολύβια, όπως και υδατογραφίες και τέμπερες σε χαρτί, καθώς και μερικές ελαιογραφίες σε χαρτί και καμβά. Απεικονίζουν στιγμές των φοιτητικών σπουδών του, από τη διαμονή του στο Άγιον Όρος, θρησκευτικές συνθέσεις, τη Μικρασιατική Καταστροφή, νεκρές φύσεις, τοπία της Ύδρας, του Παρνασσού, της περιοχής Κυπριάδου. Τα περισσότερα από τα έργα παρουσιάζονται για πρώτη φορά και δίδουν στον επισκέπτη τη δυνατότητα να δει τον τρόπο της εικαστικής σκέψης του ζωγράφου, να γνωρίσει έργα που έμελλε να μείνουν ανολοκλήρωτα, όπως και άλλες ενασχολήσεις του, μεταξύ αυτών η εικονογράφηση βιβλίων, η κατασκευή σκηνικών και η διακόσμηση χώρων.

90 | ΕΣΤΙΑζω

Το Ίδρυμα Θεοχαράκη παρουσιάζει σε συνεργασία με την Ακαδημία Καλών Τεχνών του Πεκίνου και τον Ελληνοκινεζικό Σύνδεσμο Οικονομικής και Πολιτιστικής Ανάπτυξης, για πρώτη φορά στην Ευρώπη, έκθεση έργων του Κινέζου ζωγράφου Qi Baishi (1863-1957), ενός από τους τελευταίους μεγάλους παραδοσιακούς Κινέζους ζωγράφους. Η έκθεση τιτλοφορείται «Qi Baishi: Η μυστηριώδης Ανατολή» και σε αυτήν εκτίθενται 126 αντιπροσωπευτικοί του πίνακες, που απεικονίζουν την ομορφιά και το μυστήριο της ζωής, τα οποία ο Qi Baishi αναζητούσε ταξιδεύοντας και τα οποία, ακόμη και εάν βρίσκονται μπροστά μας, η ματιά μας τα προσπερνά. Τον καμβά του «ντύνουν» απλά ζωγραφικά θέματα, όπως γαρίδες και καβούρια, τριζόνια και λιβελούλες, λωτοί και ροδάκινα, τοπία με απέραντα βουνά και υπέροχους κήπους. Το έργο του εντάσσεται στη χιλιετή παραδοσιακή εικονογραφική τέχνη της χώρας του, που επιδιώκει να εκφράσει την ψυχή, την εσωτερική κίνηση των όντων και τη σχέση τους με το σύμπαν. ( Έως 12/1/2020)

Πέντε ελληνικά ντοκιµαντέρ µε διεθνείς διακρίσεις τον Δεκέµβριο στο COSMOTE HISTORY HD

έντε νέα ελληνικά ντοκιμαντέρ με διεθνείς διακρίσεις, όπου η COSMOTE TV έχει συμμετάσχει ως συμπαραγωγός, θα προβάλει τον Δεκέμβριο –σε πρώτη τηλεοπτική προβολή– το COSMOTE HISTORY HD. Μεταξύ άλλων θα προβληθούν το ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου « Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες», που αποτελεί την επίσημη πρόταση της Ελλάδας για τα OSCAR 2020 στην κατηγορία Διεθνούς Ταινίας Μεγάλου Μήκους, το βραβευμένο στη Νέα Υόρκη «Ρωμανιώτες» για την εβραϊκή κοινότητα των Ιωαννίνων, και τα «Λάφυρα: Άδεια και άρνηση» των πολυβραβευμένων Markell Brothers για το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα στη χώρα μας. Τα πέντε ντοκιμαντέρ θα προβάλλονται στο COSMOTE HISTORY HD κάθε Κυριακή του Δεκεμβρίου στις 21.00, ενώ μετά την προβολή τους θα είναι διαθέσιμα για δωρεάν on demand θέαση στην υπηρεσία COSMOTE TV PLUS. Το αφιέρωμα του Δεκεμβρίου στο COSMOTE HISTORY HD ξεκίνησε την Κυριακή 1/12 (21.00) με το βραβευμένο «Ρωμανιώτες», που έλαβε το Βραβείο Κοινού για το Καλύτερο Ελληνικό Ντοκιμαντέρ Μεγάλου Μήκους στο Νew York City Greek Film Festival (NYCGFF). Το ντοκιμαντέρ καταγράφει την ιστορία των Ρωμανιωτών, της ελληνόφωνης κοινότητας των Εβραίων, που από την εποχή του Βυζαντίου αποτέλεσε αναπόσπαστο κομμάτι του πολιτισμικού μωσαϊκού των Ιωαννίνων. Μέσα από το ντοκιμαντέρ αναδεικνύεται η αλληλεπίδραση των Ρωμανιωτών με τις άλλες κοινότητες της περιοχής, καθώς και οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, οπότε κινδύνεψαν με αφανισμό. Την Κυριακή 8/12 στις 21.00, κάνει πρεμιέρα το ντοκιμαντέρ «Λάφυρα: Άδεια και άρνηση», σε παραγωγή και σκηνοθεσία των πολυβραβευμένων Markell Brothers. Το ντοκιμαντέρ «ανοίγει» τη συζήτηση γύρω από το θέμα των Μαρμάρων του Παρθενώνα και της επιστροφής τους,

γεγονός που αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα πολιτιστικών αρχαιοτήτων που έχουν κλαπεί από τη χώρα καταγωγής τους. Η πραγματική ιστορία του υπεραθλητή Σπύρου Χρυσικόπουλου, ο οποίος τον Οκτώβριο του 2018 κατάφερε να διανύσει μία απόσταση 140 συνεχόμενων χιλιομέτρων κολύμβησης, από την Ρόδο στην Ακριτική Μεγίστη (Καστελλόριζο), βρίσκεται στο επίκεντρο του ντοκιμαντέρ «Άκρα», που θα προβληθεί την Κυριακή 15/12 (21.00) στο COSMOTE HISTORY HD. Η ταινία έχει παρουσιαστεί σε διαφορετικά ελληνικά και ξένα φεστιβάλ, όπως το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και το Διεθνές Φεστιβάλ Κίνας, ενώ η σκηνοθέτις Δήμητρα Μπαμπαδήμα απέσπασε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη στο Νew York City Greek Film Festival. Το «Crete Arising», το οποίο έκανε παγκόσμια κινηματογραφική πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, παρουσιάζει την προσπάθεια μίας ομάδας ορειβατών να οργανώσει τον πρώτο αγώνα ορειβατικού σκι στον εμβληματικό για την ιστορία του νησιού Ψηλορείτη, προκειμένου να αποδείξει ότι η Κρήτη δεν αποτελεί μόνο καλοκαιρινό τουριστικό προορισμό (Κυριακή 22/12, 21.00). Το μηνιαίο αφιέρωμα του COSMOTE HISTORY HD ολοκληρώνεται την Κυριακή 29/12 (21.00) με την πρώτη τηλεοπτική προβολή του ντοκιμαντέρ της Μαριάννας Οικονόμου « Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες», που διεκδικεί μία υποψηφιότητα στα βραβεία OSCAR του 2020. Η ταινία μάς μεταφέρει σε ένα χωριό του Θεσσαλικού Κάμπου, όπου δύο ξαδέλφια και πέντε γυναίκες, με τη βοήθεια της μουσικής του Βάγκνερ που παίζουν στα χωράφια τους, επιχειρούν να διεισδύσουν στην παγκόσμια αγορά με τη βιολογική καλλιέργεια ενός παλιού σπόρου ντομάτας. Το ντοκιμαντέρ έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βερολίνου (Φεβρουάριος 2019) και απέσπασε το Βραβείο Κριτικών Κινηματογράφου Fipresci στο 21ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Μεταξύ άλλων θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ «Όταν ο Βάγκνερ συνάντησε τις ντομάτες», σε συμπαραγωγή COSMOTE TV, που αποτελεί την επίσημη πρόταση της Ελλάδας για τα OSCAR® 2020

ΕΣΤΙΑζω | 91

Το άγνωστο προσκύνημα του Νίκου Καζαντζάκη στο Άγιον Όρος!

Έκθεση έφερε πρώτη φορά στο φως ημερολόγια και σημειώσεις του από την επίσκεψή του και ανέδειξε άγνωστες όψεις της σχέσης του με τον βυζαντινό κόσμο. Tης Τάνιας Χαροκόπου*

ριν από κάποιες ημέρες το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη, σε συνδιοργάνωση με το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, παρουσίασε στη Θεσσαλονίκη μία έκθεση με εκθέματα και τεκμήρια του συγγραφέα. Η ενδιαφέρουσα αυτή έκθεση αποτέλεσε το επιστέγασμα της συνεργασίας των δύο μουσείων και, μεταξύ άλλων, εκτέθηκαν στο κοινό πρώτη φορά τα ημερολόγια και οι σημειώσεις του Νίκου Καζαντζάκη από την επίσκεψη και το προσκύνημά του στο Άγιον Όρος, καθώς και κείμενα που προσεγγίζουν βυζαντινούς χαρακτήρες, όπως ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο Ιουλιανός ο Παραβάτης, ο Νικηφόρος Φωκάς κ.ά. Αυτές και άλλες άγνωστες όψεις του Νίκου Καζαντζάκη είχαν την ευκαιρία να θαυμάσουν όσοι κατάφεραν να την επισκεφθούν. Αυτή, λοιπόν, η έκθεση μού έδωσε την αφορμή να ασχοληθώ ακόμα μία φορά με την αξιόλογη παρουσία του Νίκου Καζαντζάκη στον χώρο της λογοτεχνίας. Με την τόσο έντονη προσωπικότητά του και με τον ανήσυχο γραπτό λόγο του επιβλήθηκε όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και διεθνώς, μιας και είναι ο πιο πολυμεταφρασμένος σύγχρονος Έλληνας συγγραφέας. Αφού παραθέσουμε ένα σύντομο βιογραφικό, θα σταθούμε στην πλευρά του χαρακτήρα του που άπτεται των δικών μας ενδιαφερόντων, εκείνη που αναφέρεται στον Θεό, στην ελευθερία, στις ανθρώπινες σχέσεις, στον εκκλησιαστικό τρόπο ζωής και σε διάφορα άλλα ζητήματα που τον προβλημάτισαν και τα ανέπτυξε στον δικό του πνευματικό ορίζοντα. Ο Καζαντζάκης γεννήθηκε στο Ηράκλειο της τουρκοκρατούμενης τότε Κρήτης στις 18 Φεβρουαρίου 1883. Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Παρίσι. Ταξίδεψε στο εξωτερικό ως ανταποκριτής εφημερίδων, διορίστηκε το 1919 γενικός διευθυντής στο Υπουργείο Περιθάλψεως και κατόπιν υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου. Υπήρξε σύμβουλος λογοτεχνίας της UNESCO και πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων

92 | ΕΣΤΙΑζω

«Με θεωρούν λόγιο, διανοούμενο, γραφιά. Θαρρώ πως δεν είμαι παρά τούτο: Μια απροσκύνητη ψυχή»

Συγγραφέων. Το 1956 τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης, ενώ προτάθηκε για το Νόμπελ Λογοτεχνίας πέντε (!) φορές. Θεωρούσε τον εαυτό του πρωτίστως ποιητή και κατόπιν συγγραφέα, δημοσιογράφο, μεταφραστή, πολιτικό, μουσικό και φιλόσοφο. Παντρεύτηκε δύο φορές, το 1910 τη Γαλάτεια Καζαντζάκη και το 1945 την Ελένη. Πέθανε από λευχαιμία στις 26 Οκτωβρίου 1957. Όσον αφορά το έργο του, θα αναφερθούμε στα σημαντικότερα, όπως «Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά», «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», «Ο καπετάν Μιχάλης», «Ο φτωχούλης του Θεού», η ποιητική συλλογή «Οδύσσεια» και τόσα άλλα... Ήταν πολυγραφότατος και ασχολήθηκε με κάθε είδος λόγου. Δεν υπάρχει άλλος συγγραφέας που να έχει τόσο πολύ κατηγορηθεί, συκοφαντηθεί, προπηλακιστεί για τα θέματα με τα οποία διαλέχθηκε. Θέματα και ζητήματα που αφορούν τον άνθρωπο. Γύρω από το όνομά του είχε δημιουργηθεί μια μυθολογία και ιθύνοντες νόες ασχολούνταν με το τι έκανε, τι δεν έπρεπε να κάνει, πώς έγραφε, πώς συμπεριφερόταν, ενώ έβαζαν στο μικροσκόπιο κάθε κίνησή του και με υπερβολική δόση κακίας πολεμούσαν το έργο του αλλά και τον ίδιο προσωπικά. Ο ίδιος δεν έβλαψε ποτέ κανέναν· ήταν απλοϊκός, καλοσυνάτος και πολύ αυστηρός με τον εαυτό του. Σε όλα τα έργα του ο Καζαντζάκης κάνει αναφορές στον Θεό ή, καλύτερα, στο θείο, στη θρησκεία. Εντυπωσιακό είναι πόσοι τίτλοι έργων του αφορούν τον χριστιανισμό: «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», «Ο φτωχούλης του Θεού», «Σωτήρας του Θεού», «Η ασκητική», «Ο τελευταίος πειρασμός» κ.ά. Είναι όλα έργα που αναφέρονται στην πίστη. Όμως, αυτές οι

αναφορές δεν περιορίζονται στον χριστιανισμό. Ο ίδιος έχει καταπιαστεί με διάφορες θρησκείες και τους «θεούς» τους. Γενικότερα, το έργο του χαρακτηρίζεται από μια θρησκευτική πολυμορφία. Οι μυθοπλασίες του. Δεν πίστεψε ποτέ πως όλοι αυτοί οι διάφοροι «θεοί» υπάρχουν, υφίστανται, είναι αληθινοί. Είχε κάποιους λόγους, που δεν έγιναν ποτέ γνωστοί, να θέλει να εγκωμιάζει και να υμνολογεί διαφορετικούς θεούς… Δεν είχε αυτό να κάνει με τη δική του πίστη. Δεν ομολόγησε όμως ποτέ, γραπτώς ή προφορικώς, ότι ο ίδιος πιστεύει στον χριστιανισμό. Στο έργο του «Ασκητική» αναφέρει: «Ερχόμαστε από μια σκοτεινή άβυσσο, καταλήγουμε σε μια σκοτεινή άβυσσο και το μεταξύ των φωτεινό διάστημα το λέμε ζωή…». Και κάπου αλλού σημειώνει: «Ο Θεός δεν μας σώζει, εμείς τον σώζουμε». Αυτές οι αράδες και κάποιες άλλες σχετικές αναφορές, πάντα όμως στο πλαίσιο της εξιστόρησης σε ένα έργο, έκαναν τον εκκλησιαστικό χώρο να τον κρίνει με καθόλου ευμενή σχόλια.

Ο αφορισμός και η απαγόρευση

Πιστεύεται ότι είχε υποστεί την ποινή του αφορισμού από την Ιερά Σύνοδο. Δεν είχε όμως συμβεί αυτό, γιατί η εξόδιος ακολουθία έγινε κανονικά στη γενέτειρά του, την Κρήτη. Το έργο του γενικότερα απασχόλησε πολύ τις εκκλησιαστικές αρχές. Πολλοί άνθρωποι, κληρικοί και λαϊκοί, είχαν ζητήσει επίμονα να απαγορευτεί η κυκλοφορία των βιβλίων του, με το σκεπτικό πως ήταν έργα-βλασφημίες. Το ίδιο έγινε και το 1970, όταν ξεκίνησε η τηλεοπτική προβολή της σειράς «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», βασισμένη στο ομώνυμο έργο

ΕΣΤΙΑζω | 93

Έχει μείνει στην ιστορία της σύγχρονης λογοτεχνίας και «αναμασάται» από όλους, ακόμα και σήμερα, η θρυλική φράση του η οποία είναι μέσα στο έργο του «Ασκητική» και υπάρχει ως επίγραμμα στο μνήμα του στο Ηράκλειο Κρήτης: «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι λεύτερος» του. Οι έντονες αντιδράσεις ήταν υπερβολικές. Όλες όμως οι αντιδράσεις καταλάγιασαν όταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας, σε μια επίσκεψή του στην Κρήτη, είχε ερωτηθεί από δημοσιογράφους για τον Καζαντζάκη και είχε απαντήσει: «Τα βιβλία του Νίκου Καζαντζάκη κοσμούν την πατριαρχική βιβλιοθήκη».

Το Νόμπελ Λογοτεχνίας που ποτέ δεν έλαβε και «Ο τελευταίος πειρασμός»

Ο ίδιος ο Καζαντζάκης έλεγε για τον λεκτικό φοβισμό που είχε υποστεί: «Στο δικαστήριό σου, Κύριε, κάνω έφεση». Σε σημειώσεις του, πάλι, αναφέρει: «Πέμπτη 19 Μαρτίου… Μεγάλη Πέμπτη. Μεγάλη η συγκίνηση στην εκκλησία. Ο Εσταυρωμένος μού φάνηκε δικός μου». Ή αλλού έγραφε: «Θε μου, σ’ ευχαριστώ γιατί με λύτρωσες από την Επιστήμη, την Τέχνη, το Καθήκον, κι από όλα τα ιδανικά. Σ’ ευχαριστώ γιατί μ’ έσωσες κι από τον θάνατο, που δεν μπορούσα να τον ανεχτώ…». Αυτά τα λόγια του δείχνουν πως ο ίδιος αναζητούσε μια στενή σχέση με την ορθόδοξη παράδοση. Εξηγούσε και στήριζε την άποψή του πως το έργο του δεν ήταν παρά μια κραυγή αγωνίας, μια πάλη για τις αντιξοότητες της ζωής και πως είχε καταπιαστεί τόσο με τον Χριστό όσο και με τον Βούδα, τον Οδυσσέα, τον ανατολίτικο μυστικισμό. Δεν είχε αποκλείσει ποτέ την ύπαρξη ενός Θεού, μιας ανωτέρας δύναμης, αλλά έλεγε πως δεν είχε επαρκή βεβαιότητα γι’ αυτή την ύπαρξη. Έλεγε μεν πως είναι άθεος, αλλά διατηρούσε και κάποιες επιφυλάξεις για την αθεΐα του. Ήταν μπερδεμένος και ο ίδιος. Στο βιβλίο του «Ταξιδεύοντας» γράφει: «Ο Θεός δεν είναι απροσδόκητο ουράνιο φαινόμενο. Οι ρίζες του είναι βαθιά μέσα στις μάζες». Ή, πάλι, έλεγε: «Χαιρετίσματα στον ουρανό, αντιμίλησα. Και πες στον Θεό, δεν φταίμε εμείς, φταίει αυτός που έκανε τον κόσμο τόσο ωραίο…». Γεγονός, όμως, είναι πως με τη χρήση του λόγου του έκανε πολλές αντιπάθειες. Οι αριστεροί διανοούμενοι τον απέρριπταν, οι δεξιοί τον θεωρούσαν κομμουνιστή, οι χριστιανοί τον έλεγαν άθεο, ανατροπέα κοινωνικών θεμελίων. Η κινητικότητα, όμως, αυτή γύρω από το όνομά του έκανε το έργο του αλλά και την προσωπικότητά του ακόμα πιο ενδιαφέροντα, ακόμα πιο δημοφιλή. Αυτός ο προβληματισμός, τα αμφιλεγόμενα,

94 | ΕΣΤΙΑζω

τα διφορούμενα λόγια του έκαναν πολλούς ειδήμονες να εξετάζουν ανελλιπώς το έργο του, να κάνουν διαρκώς αναφορές και να επιμένουν στο θέμα «Ο Καζαντζάκης και ο Θεός». Εκείνο, όμως, στο οποίο θα πρέπει να εστιάσουμε στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη είναι πως προβάλλει παγκοσμίως την ελληνικότητα. Ήταν ελληνότροπος, αλλά και παγκόσμιος. Κοσμοπολιτικός. Τα λόγια του διακρίνονται από βαθύ στοχασμό και μέσα από τα μυθιστορήματά του χαρακτηρίστηκε λογοτέχνης φιλόσοφος. Δεν είναι τυχαίο που τα έργα του έχουν μεταφραστεί σχεδόν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου και διδάσκονται σε διάφορα πανεπιστήμια της υφηλίου ως αντιπροσωπευτικό δείγμα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Ασχολήθηκε πολύ και με θέματα που άπτονται της πολιτικής, όπως ο κομμουνισμός, ο φιλελευθερισμός, ο καπιταλισμός, της φιλοσοφίας, με ζητήματα προκατάληψης, δεισιδαιμονίας, αλλά και με πολλά ιστορικά γεγονότα, με τους Παγκοσμίους Πολέμους, με τους εμφυλίους. Έχει γράψει με τον δικό του, ιδιόρρυθμο τρόπο για όλα τα θέματα που απασχολούν την ανθρωπότητα. Ο ίδιος, από ό,τι έλεγε, δεν ανήκε σε κάποια ιδεολογία, δεν συνέπραττε με κάποια πλευρά, δεν δικαιολογούσε τίποτε και κανέναν. Έχει μείνει στην ιστορία της σύγχρονης λογοτεχνίας και «αναμασάται» από όλους, ακόμα και σήμερα, η θρυλική φράση του η οποία είναι μέσα στο έργο του «Ασκητική» και υπάρχει ως επίγραμμα στο μνήμα του στο Ηράκλειο Κρήτης: «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβούμαι τίποτα, είμαι λεύτερος». Ο Καζαντζάκης είχε προταθεί για το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1952. Ωστόσο, η τότε κυβέρνηση με επιστολή της στα

μέλη της σουηδικής επιτροπής είχε επιδιώξει να μη γίνει αυτή η απονομή. Συγκεκριμένα, η επιστολή έλεγε να μη δοθεί κανένα βραβείο σε έναν «άθεο κομουνιστή, βλάστημο και αιρετικό». Ακόμα και η Φρειδερίκη έστειλε γράμμα στον βασιλιά της Σουηδίας, προτρέποντάς τον να μην επιτρέψει τη βράβευσή του. Τελικά, το Βραβείο Νόμπελ δόθηκε στον Ισπανό ποιητή Χιμένεθ. Με αυτή την πράξη επιβεβαιώνεται πλήρως αυτό που από αρχαιοτάτων χρόνων ομολογείται ως πικρή διαπίστωση, πως δηλαδή η Ελλάδα τρώει τα παιδιά της. Και, δυστυχώς, επαναλαμβάνουμε συνεχώς τα ίδια λάθη. Ακόμα ένα αξιοσημείωτο είναι πως τον κατηγόρησαν το 1953 για το έργο του «Ο τελευταίος πειρασμός», προφανώς χωρίς να το διαβάσουν, αφού το βιβλίο κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1956! Σίγουρα δεν χρειάζεται να αποκατασταθεί αυτή η θυελλώδης προσωπικότητα. Ούτε να δικαιολογηθεί η στάση του ή οι απόψεις του. Το έργο του και η αποδοχή των βιβλίων του σε ολόκληρο τον κόσμο ανατρέπουν όλα όσα με μίσος και μένος είχαν γραφτεί για τον ίδιο. Σήμερα, που όλο αυτό το μίσος έχει καταλαγιάσει, αν κάποιος μελετήσει με ουδέτερο πνεύμα το έργο τού Καζαντζάκη, θα διαπιστώσει πως συγκινεί, ενθουσιάζει, έλκει και προκαλεί τον θαυμασμό δεκάδων χιλιάδων αναγνωστών σε ολόκληρη την οικουμένη. Σίγουρα ήταν αυτό που λέμε ο ασυμβίβαστος, ο αλύγιστος, ο ανυποχώρητος, αυτός ο χαρακτήρας που ποτέ δεν μπαίνει σε καλούπια και κανόνες. Κλείνουμε αυτό το άρθρο με τα λόγια του ίδιου: «Με θεωρούν λόγιο, διανοούμενο, γραφιά. Και δεν είμαι τίποτα από αυτά. Τα δάκτυλά μου όταν γράφω, δεν μελανώνουνται, αλλά αιματώνουνται… Θαρρώ πως δεν είμαι παρά τούτο: Μια απροσκύνητη ψυχή…».

ΕΣΤΙΑζω | 95

Στέγη του «Ιδρύματος Ωνάση» Παγκόσμιες πρεμιέρες, διεθνείς συμπαραγωγές και ενδιαφέρουσες συνεργασίες συνθέτουν το πρόγραμμα της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση. Πρόγραμμα τολμηρό, με θεατρικές και χορευτικές παραστάσεις, συναυλίες, εικαστικές εγκαταστάσεις, με άξονα την πόλη, τον κόσμο, τη ζωή. Θέτει ζητήματα όπως η δημοκρατία, η κοινωνική δικαιοσύνη, το περιβάλλον, η μνήμη και τα νοητά σύνορά μας. Από τη Νεκταρία Μαραγιάννη

την Κεντρική Σκηνή, ο βραβευμένος ιστορικός και συγγραφέας Δημοσθένης Παπαμάρκος και η σκηνοθέτις Γεωργία Μαυραγάνη παρουσιάζουν (16-19 & 22-26 Ιανουαρίου) την «Εξημέρωση», μία σύγχρονη παραβολή για το πώς ο ανθρώπινος λόγος εξημερώνει και υποτάσσει την πραγματικότητα, στην προκειμένη ο λόγος περί πένθους, και τι φανερώνει για τη φύση του ανθρώπου. Στην παράσταση «μπλέκονται» μύθοι και ιστορικά γεγονότα, όπως η «Οδύσσεια» του Ομήρου, η «Αινειάδα» του Βιργιλίου, ο Ηρόδοτος, ο λόγος της νεκρής Σίβυλλας προς τον Όντιν, μαρτυρίες σύγχρονων προσφύγων. Ο Kονγκολέζος χορογράφος Φωσταίν Λινυεκουλά παρουσιάζει (12-14 Φεβρουαρίου) την τελευταία του δουλειά, «Congo», με θέμα τη βίαιη αποικιοκρατία στο Κονγκό. Σε κείμενα του συγγραφέως και κινηματογραφιστή Éric Vuillard, ο Λινυεκουλά συνδυάζει την προφορική αφήγηση, τον χορό και το τραγούδι, ανακαλώντας επί σκηνής μνήμες και αλήθειες που αποσιωπήθηκαν για την αιματηρή αυτοκρατορία του Λεοπόλδου Β΄. Σε παγκόσμια πρεμιέρα ανεβαίνει (19-21 & 23-25 Φεβρουαρίου) η επικαιροποιημένη εκδοχή της παράστασης «Enter Achilles» του Λόιντ Νιούσον, σε συνεργασία με τις ομάδες χορού «Ballet Rambert» και «Sadler’s Wells». Η παράσταση πραγματεύεται την έννοια της αρρενωπότητας, μέσα από τις αστείες, προκλητικές και ενοχλητικές ενέργειες οκτώ ανδρών κατά τη διάρκεια ενός απογεύματος σε μία βρετανική παμπ. Μια σύγχρονη μελωδία της εξέγερσης παρουσιάζουν (29 Φεβρουαρίου) η συνθέτρια Μπριγκίτα Μούντεντορφ και ο σκηνοθέτης Μίκαελ Χέπνερ. Τιτλοφορείται «Songs of Rebellion (Τραγούδια της Εξέγερσης)» και σε αυτήν ερμηνεύονται αντιφατικά, αντιστασιακά, καταφατικά, παροδικά τραγούδια διαμαρτυρίας, που έχουν τη δύναμη να κινητοποιήσουν, να προκαλέσουν διέγερση, λατρεία, μυθοποίηση, οχλαγωγία ή στρατευμένη πολιτική. Από τις 13 έως τις 15 Μαρτίου ανεβαίνει το ροκ μιούζικαλ «The Sea Between My Soul (Η θάλασσα ανάμεσα στην

96 | ΕΣΤΙΑζω

ψυχή μου)» σε μουσική και στίχους Άλαν Μπίσοπ και σύλληψη-σκηνοθεσία Ράεντ Γιασίν. Τη σκηνή καταλαμβάνουν βαλσαμωμένα ζώα, που τραγουδούν για την πολυετή ιστορία θανάτων και φόνων στη Μεσόγειο Θάλασσα. Τα ζώα δρουν ως μάρτυρες του θανάτου τους, ως ενσαρκώσεις του ίδιου του θανάτου και ως αφηγητές της βίαιης πραγματικότητας, προοιωνίζοντας κάτι δραματικό για την περιοχή της Μεσογείου. Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών δίδει συναυλία (19 Μαρτίου) με έργα των Καλλιόπης Τσουπάκη, Χάια Τσέρνοβιν και Δημήτρη Σκύλλα, υπό τη μουσική διεύθυνση του Βλαδίμηρου Συμεωνίδη. Τα έργα των τριών δημιουργών αναδύονται από το βάθος του μουσικού χρόνου. Το «Salto di Sappho» (2018) της Καλλιόπης Τσουπάκη αναφέρεται στον μύθο σύμφωνα με τον οποίο η Σαπφώ αυτοκτονεί πηδώντας από ένα απόκρημνο ακρωτήριο της Λευκάδας, μύθο τον οποίο η συνθέτις συνδέει με προσωπικές αναμνήσεις από το πρώτο της ταξίδι στην Ολλανδία. Το «At the Fringe of our Gaze» (2012-13) της Χάια Τσέρνοβιν δημιουργεί συνεχείς εναλλαγές ανάμεσα σε ορχηστρικούς όγκους, συλλαμβάνοντας την κίνηση του ήχου στον χώρο, ενώ το σύγχρονο συμφωνικό «Kyrie Eleison» (2019) του Δημήτρη Σκύλλα είναι επηρεασμένο από τα Εγκώμια και τον Επιτάφιο, το ηπειρώτικο μοιρολόι και την αρχαία τραγωδία. «Χορεύω, άρα επικοινωνώ» είναι ο τίτλος της παράστασης που παρουσιάζεται στις 22 Μαρτίου, με τη συμμετοχή μαθητών 10 Γυμνασίων και 10 Λυκείων από την Αθήνα και την Καλαμάτα. Το δρώμενο πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας και τον Δήμο Καλαμάτας. Στη Μικρή Σκηνή, η Λενιώ Κακλέα παρουσιάζει (10-12 Ιανουαρίου) την περφόρμανς «Πρακτική Εγκυκλοπαίδεια, Αποκλίσεις». Η ιδέα «γεννήθηκε» το 2016, όταν η χορογράφος, πλαισιωμένη από συγγραφείς και αναλυτές, συνέλεξε αφηγήσεις σχετικά με τις συνήθειες και τα ήθη περίπου 600 ανθρώπων από τους οποίους πήρε συνέντευξη. Το σκηνικό έχει τη μορφή ηχητικής εγκατάστασηςαναγνωστηρίου, και εκεί η Κακλέα και τρεις ακόμη γυναίκες περφόρμερ ανιχνεύουν το σύγχρονο τοπίο της Ευρώπης μέσα

από τη διασπορά και διάδοση των χειρονομιών-σωματικών τεχνικών που υιοθετούνται από τους/τις πολίτες της. Μια παράσταση για το ελληνικό καλοκαίρι, την προσδοκία του έρωτα και την αγορά των αναμνήσεων μέσω των καρτ ποστάλ παρουσιάζεται (18-22, 25-29 Μαρτίου & 1-5 Απριλίου) σε κείμενο των Ανέστη Αζά και Λένας Κιτσοπούλου και σκηνοθεσία του πρώτου. Ο τίτλος της είναι «Ερωτικές καρτ ποστάλ από την Ελλάδα» και σε αυτήν συνδυάζονται το ντοκυμανταίρ και η μυθοπλασία.

1. «Songs of Rebellion (Τραγούδια της Εξέγερσης)». 2. «The Sea Between My Soul (Η θάλασσα ανάμεσα στην ψυχή μου)». 3. «Πρακτική Εγκυκλοπαίδεια, Αποκλίσεις». 4. «Enter Achilles». 5. «Cultural Exchange Rate»

Η Λιβανέζα live artist Τάνια Ελ Χούρυ επιστρέφει στη Στέγη (6-8 Μαρτίου, Εκθεσιακός Χώρος -1) και ερμηνεύει το «Cultural Exchange Rate», μία περφόρμανς στην οποία μοιράζεται τις αναμνήσεις της οικογένειάς της από ένα χωριό της πατρίδας της που βρίσκεται στην περιφέρεια του Άκαρ, στα σύνορα με τη Συρία. Στην περφόρμανς, η Ελ Χούρυ αφηγείται έναν αιώνα πολεμικών συγκρούσεων και μετανάστευσης, αντλώντας υλικό από τις ηχογραφημένες συνομιλίες με τη γιαγιά της, από μαρτυρίες της προφορικής παράδοσης του Άκαρ, αλλά και από την απροσδόκητη ανακάλυψη χαμένων συγγενών της στο Μεξικό.

πραγματοποιείται (26-29 Μαρτίου) αφιέρωμα (σεμινάρια, masterclass, συναυλίες) στον συνθέτη Γιώργο Απέργη.

Από το πρόγραμμα της Στέγης δεν θα απουσίαζαν φεστιβάλ, συνέδρια και εικαστική εγκατάσταση. Στο πλαίσιο του κύκλου «Λέξεις 3 & Σκέψεις» διεξάγεται (21-23 Φεβρουαρίου) σε χώρους εντός και εκτός της Στέγης το «Movement-ένα φεστιβάλ πέρα και ανάμεσα από σύνορα», όπου μέσα από μία σειρά διαλέξεων, συναυλιών, προβολών φιλμ και διαδικτυακού υλικού εξετάζεται η μετανάστευση πληθυσμών στη Μεσόγειο, από τον Μεσοπόλεμο έως τις ημέρες μας. Ακόμη, πραγματοποιείται (5 & 6 Μαρτίου, Μικρή Σκηνή & Φουαγιέ) Σε όλους τους χώρους της Στέγης πραγματοποιείται (16 το συνέδριο «Πολιτιστικές συνέργειες, δημιουργικότητα και Φεβρουαρίου) το open day «Μουσικές Οικολογίες», καινοτομία», στο οποίο διερευνάται ο τρόπος με τον οποίο κατά το οποίο δημιουργοί, εκτελεστές και ακροατές θα μπορούν να συμβάλουν οι συνεργασίες στην καινοτομία και επαναπροσδιορίσουν τους όρους «ήχος», «θόρυβος», στη δημιουργικότητα, στον τομέα του σύγχρονου πολιτισμού, «μουσική», ώστε να περιγράψουν την πολλαπλότητα της ώστε να ενισχυθεί η πρόσβαση σε πολιτιστικά και δημιουργικά μουσικής. έργα. Οι ιδέες αυτές αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια του τετραετούς προγράμματος συνεργασίας Interfaces, το οποίο Επίσης, το πρόγραμμα περιλαμβάνει συναυλίες σε χώρους συντόνισε η Στέγη με την υποστήριξη του προγράμματος εκτός της Στέγης. Στο Πάντειο Πανεπιστήμιο δίδονται «Δημιουργική Ευρώπη». Επί πλέον, εκτίθεται (26 Μαρτίου-8 πέντε συναυλίες στο πλαίσιο της συνεργασίας «Μια γέφυρα Απριλίου, Εκτός Στέγης) η πολυμεσική εγκατάσταση «Κήπος μουσικής πάνω από τη Συγγρού» μεταξύ της Στέγης και του δεδομένων» της Κυριακής Γονή, που θέτει το εξής ερώτημα: εκπαιδευτικού ιδρύματος. Στους χώρους του Πανεπιστημίου, πώς θα μπορούσε η ψηφιακή πληροφορία που παράγει η νέοι και παλαιότεροι δημιουργοί ερμηνεύουν (5-7 ανθρωπότητα να αποθηκευτεί και στον γενετικό κώδικα των Φεβρουαρίου) συνθέσεις και έργα-σταθμούς της σύγχρονης φυτών; Πρωταγωνιστής της εγκατάστασης είναι το φυτό μουσικής, όπως γερμανικά Lieder και αποσπάσματα από Μικρομέρια, που μεγαλώνει στον λόφο της Ακρόπολης. όπερες του Ligeti και της Unsuk Chin. Στο Ωδείο Αθηνών

ΕΣΤΙΑζω | 97

Προσωπική κάρτα µέλους για τους συνδροµητές της ΕΣΤΙΑΣ Ως αναγνώριση της εµπιστοσύνης που δείχνετε στην εγκυρότερη και ιστορικότερη εφηµερίδα γνώµης στη χώρα µας, είµαστε στην ευχάριστη θέση να σας ανακοινώσουµε τη δηµιουργία της κάρτας «Εστία Club». ΣΥΝΕΡΓΑΖΟΜΕΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ έκπτωση 20% (σε βιβλία, CD’s) Ομήρου 13, 10672 Αθήνα, τηλ.: 210 3220631 • email: vivliothiki@estiasnews.gr

TM. ΣΥΝΔΡΟΜΩΝ 1μήνα δωρεάν συνδρομή (για κάθε νέα συνδρομή, προτεινόμενη από ενεργό συνδρομητή) Eρατοσθένους 1 & Βασ. Κωνσταντίνου, 11635 Αθήνα, τηλ.: 213 0170670 email: syndromes@estianews.gr

ΣΥΚΑΡΑΣ έκπτωση10% (σε οπτικά) Golden Hall: Κηφισίας 37, τηλ.: 210 6835010, email: golden@eye-q.gr Κηφισιά: Λεβίδου 5, τηλ.: 210 6233326, email: kifisia@eye-q.gr Αθήνα: Σοφοκλέους 7, τηλ.: 210 3217768, email: sofokleous@eye-q.gr McArthurGlen Athens Designer Outlet: Γυαλού Σπάτα, τηλ.: 210 6835010 email: spata@eye-q.gr

IANOS έκπτωση από 10-30% • Ειδικές τιμές στα ξενόγλωσσα βιβλία (έως 30% ανάλογα με τον εκδότη) • Έως 30% έκπτωση σε όλα τα βιβλία (σχολικά βοηθήματα, λογοτεχνία, δοκίμια, παιδικά)* • 10% έκπτωση στα χαρτικά (γραφική ύλη, τετράδια, είδη καλλιτεχνικών) • 10% έκπτωση στα σχολικά βιβλία (Διόφαντος, βιβλία οργανισμού) • Έως 10% έκπτωση στα παιχνίδια, τα αντικείμενα τέχνης και τα μουσικά CD & DVD • 10% έκπτωση στο Cafe του Ιανού *εξαιρούνται τα βιβλία που εμπίπτουν στον Νόμο Ενιαίας Τιμής

ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ έκπτωση 20% (σε κοσμήματα) Βουκουρεστίου 4, 10564 Αθήνα, τηλ.: 210 3228103 email: xmariaelli@yahoo.com

ΦΕΣΣΑ – ΓΡΑΜΜΕΝΙΔΟΥ έκπτωση 50% (σε χειροποίητα χαλιά) FESSA – Μάρθα Γραμμενίδου: Πλουτάρχου 8, Πλ. Αριστοτέλους, 54623 Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310 222406 FESSA – TAPIS D’ ORIENT: Μητροπόλεως 89, 54622 Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310 240415 www.fessacarpets.gr, email: fessa@otenet.gr Facebook: www.facebook.com/fessacarpets

Με την επίδειξη της προσωπικής σας κάρτας μέλους, επωφελείστε των προσφορών και εκπτώσεων στις συνεργαζόμενες επιχειρήσεις που αναφέρονται παρακάτω:

GALLERY LEFAKIS έκπτωση 20% Τατοΐου 73, 15464 Κηφισιά, τηλ.: 210 7777807, 210 6251731, 6972252522, 6982832779, 6974322322, email: info@galerielefakis.com

NIRIIDES VILLAS έκπτωση 10% Γύθειο – Σελινίτσα – Λακωνία, 23200 Πελοπόννησος, τηλ.: 27330 24497 winter: 210 6811664, mob: 6980 375384, fax: 27330 24498, email: info@niriidesvillas.gr

ΧΡΙΣΤΑΚΗΣ 10% έκπτωση για ενδύματα που θα φτιάχνουμε επί παραγγελία (πουκάμισα, κοστούμια, σακάκια, παντελόνια, πυζάμες, ρόμπες κ.λπ.) και 20% για έτοιμα ενδύματα από τις συλλογές μας Κεντρικό κατάστημα – εργαστήριο: Κριεζώτου 5, 10671 Αθήνα Κατάστημα προαστίων: Κολοκοτρώνη 1, 1ος όροφος, 14562 Κηφισιά Tηλ.: 210 3613030 email: info@christakisathens.com • www.christakisathens.com

PGC 10% σε πελάτες μέσω ΕΟΠΠΥ, 20% σε πελάτες χωρίς ΕΟΠΠΥ PGC Medical Products Παναγιώτης Χριστόπουλος & ΣΙΑ ΕΕ, Κατσαντώνη 5, Αθήνα, Ναυαρίνου 6, Κολωνάκι, τηλ.: +30 210 6423502, φαξ:+30 210 6423532 e-mail: pgcmedic@otenet.gr, www.pgc.gr

AKOUSTICA MEDICA με την αγορά 2 ακουστικών έκπτωση 20% Πλ. Ομονοίας 12, 10564 Αθήνα, τηλ.: 210 3214463-8001165000, site: akousticamedica.gr, e-mail: info@akousticamedica.gr

CARNICERO (Κρέατα και είδη delicatessen) έκπτωση 10% Δ. Βασιλείου 18, Ν. Ψυχικό, τηλ.: 210 6770050 Λεωφ. Κηφισίας 322, Κηφισιά, τηλ.: 210 8015100

ΚΟΚΚΙΝΟ ΝΗΜΑ (πλέξιμο/κέντημα/ράψιμο) έκπτωση 10% Υμηττού 22, 155 61, Χολαργός. Τηλ.: 210 6510556, e-mail: gia@infolib.gr facebook: kokkinonima, Instagram: kokkino_nima

HANDIBRAND 10% έκπτωση Φιλαρέτου 70, Καλλιθέα, τηλ.: 212 1050952 Site: handibrand.gr • e-mail: info@handibrand.gr

ΞΕΝΩΝΑΣ ΒΑΤΕΡΗ (Vateri guest house) έκπτωση 25% Λίμνη Ευβοίας, 34005 Εύβοια, τηλ.: 22270 32493, www.xenonasvateri.com, e-mail: reservation@xenonasvateri.com, www.facebook.com/xenonas.vateri

Καθώς πρόκειται για μία διαρκώς εξελισσόμενη υπηρεσία, οι προσθήκες νέων επιχειρήσεων και προσφορών θα σας γνωστοποιούνται μέσω των σελίδων του ΕΣΤΙΑζω σε τακτά χρονικά διαστήματα. Το τμήμα συνδρομών είναι στη διάθεσή σας για κάθε πληροφορία και διευκρίνιση στο: 213 0170670 ή στην ηλεκτρονική διεύθυνση: syndromes@estianews.gr

Tod's

ss No Exce

i Kaz rita rga Ma

Voltaire Zadig &

Δώρα

Burberry

από τα πολυκαταστήµατα

ATTICA

Acqua Di Parma

John Varvatos

Γιατί τα αγαπηµένα σας πρόσωπα αξίζουν µόνο το καλύτερο

Synchronia

t Gan

Burberry

Lacoste

Boss

Hog an

Brooks Brothers

Boggi

Ma rga rita Kaz i Corneliani

Dou cal’s

Χειµερινές αποδράσεις Στα χρώµατα της φύσης

Burberry

Doucal’s

Bro ok sB rot her s

Gant

Brooks Brothers

Burberry

Moncler

Polo Ralph Lauren

Synchronia

s Bos

Γήινες

αποχρώσεις Μικρές πινελιές µεταµορφώνουν κάθε σας εµφάνιση Yves S aint L auren t

ier erc M ra Lau

Kurt Geiger

i Kaz rita rga Ma

r Tommy Hilﬁge

The Marc Jacobs

Karl Lagerfeld

i an rm A o rgi Gio

e Ėtoil rant l Ma Isabe

Μεταλλικές λάµψεις

Ted Baker

Frederic Malle

Συνδυασµοί που τραβούν τα βλέµµατα

Kurt Geiger

ian Kil

Red Valentino

Burberry

Margarita Kazi

i sk rov a Sw

Kurt Geiger

er eig G t r Ku

Max Mara Studio

Herve Leger

karl Lagerfeld

Olympia Le Tan

«Ἔμεινα ἐκεῖ ἐκτελῶν τό πρός τήν πατρίδα καθῆκον» Παύλος Μελάς Μπήκαμε για τα καλά στην περίοδο των εορτών, τόσο μια σειρά ονομαστικών εορτών όσο και των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, που πια επίκεινται. Και το βιβλίο –όπως και να το κάνουμε– παραμένει καλό και σχετικά φθηνό δώρο, καθώς τα οικονομικά όλων είναι τουλάχιστον «ζορισμένα». Της Χαρικλείας Γ. Δημακοπούλου

ν και το βιβλίο για το οποίο γίνεται εδώ λόγος έχει κυκλοφορήσει εδώ και αρκετόν καιρό, δεν έχει προσελκύσει την προσοχή του κοινού. Το διάβασα προσφάτως και το συνιστώ ανεπιφύλακτα. Θα σας προσφέρει ώρες ευχάριστης αναγνώσεως αλλά και πολλά καινούργια σχετικά με μια μορφή για την οποία λίγο-πολύ θεωρούμε ότι δεν υπάρχει πια κάτι νέο να λεχθεί. Πρόκειται για τη βιογραφία του Παύλου Μελά γραμμένη από τη Μίτση Σκ. Πικραμένου, «Ἔμεινα ἐκεῖ ἐκτελῶν τό πρός τήν πατρίδα καθῆκον!». Η βιογραφία του Παύλου Μελά (εκδ. Γιάννης Πικραμένος, σελ. 509, ευρώ 25). Το βιβλίο κυκλοφόρησε κατά το 2015 αλλά δεν έχει προσεχθεί επαρκώς. Η Μίτση Πικραμένου είναι συγγραφεύς και ερευνήτρια, κυρίως το δεύτερο. Σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Βιβλιοθηκονομία και υπηρέτησε επί χρόνια ως ερευνήτρια στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, ενώ συνεργάσθηκε και με τη Βουλή, το Μουσείο Μπενάκη, το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, την Εταιρεία Κερκυραϊκών Σπουδών και το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ), αλλά και με ιδιώτες. Το συγγραφικό έργο της είναι πλούσιο. Πολύ ενδιαφέρον είναι ένα πολύπτυχο βιογραφιών που έχει ήδη εκδώσει και αποκαλεί «Αλληλένδετες βιογραφίες». Σε αυτό περιλαμβάνονται οι βιογραφίες του Παύλου Μελά, του Ίωνα Δραγούμη, της Πηνελόπης Δέλτα και της Λουΐζας Ριανκούρ, και τώρα εργάζεται σε μία ιδιότυπη βιογραφία του Ελευθερίου Βενιζέλου. Τα

106 | ΕΣΤΙΑζω

δύο πραγματικά εξαντλητικά βιβλία για την Πηνελόπη Δέλτα έχουμε ήδη παρουσιάσει στην «Εστία» (3.11.2018). Σήμερα θα ασχοληθούμε με το βιβλίο για τον Παύλο Μελά. Η έρευνα της συγγραφέως υπήρξε πραγματικά εξαντλητική σε αρχειακές πηγές, βιβλιογραφία αλλά και σε επαφές με μέλη οικογενειών που είχαν σχέση με τον Μελά, κυρίως βεβαίως με μέλη των οικογενειών Μελά και Δραγούμη, αλλά και άλλων ακόμη συμμαχητών του Παύλου Μελά. Η εργασία αυτή ήταν απαραίτητη για τη διακρίβωση λεπτομερειών που το οξύ βλέμμα της είχε εντοπίσει στα αρχειακά κείμενα και απαιτούσαν διευκρινήσεις. Και θα εξηγηθούμε στη συνέχεια. Ιδιοτυπία της Μίτσης Πικραμένου είναι ότι γράφει μόνο γεγονότα που αποδεικνύονται από τα αρχειακά τεκμήρια, αλλά τα προσφέρει στον αναγνώστη στην πλέον «εύπεπτη» μορφή που είναι δυνατόν να υπάρξει. Αντί να συντάξει μια μονογραφία επιστημονικού ύφους και δύσκολη να προσεγγίσει το ευρύ κοινό, επιλέγει να ακολουθήσει την τεχνική της histoire romancée, δηλαδή ενός είδους ρομαντικής αποδόσεως της ιστορίας, που δεν είναι ιστορικό μυθιστόρημα αλλά ούτε και πραγματεία, μετέχει δε του πρώτου ως προς το ύφος και του δευτέρου ως προς την ακρίβεια των στοιχείων. Μόνον που η προσωπική ευαισθησία της συγγραφέως ξεπροβάλλει από τον τρόπο που φωτίζει τα πρόσωπα που μας παρουσιάζει. Εδώ επέλεξε την αφήγηση της ζωής του Μελά σε πρώτο πρόσωπο και με χρήση κυρίως των ημερολογίων και των επιστολών του. Μας παρουσιάζει

τον ωραίο και εύπορο νεαρό αξιωματικό που ξέρει να απολαμβάνει τη ζωή του, μέχρι τη στιγμή που μυείται στην Εθνική Εταιρεία και αρχίζει να εννοεί τα μεγάλα ζητήματα του αλυτρωτισμού της Ελλάδος με ουσιαστικό τρόπο και όχι απλώς με τον ρομαντισμό που κυριαρχούσε στην Αθήνα της Μπελ Επόκ. Μας περιγράφει τον έρωτα και τον γάμο του με τη Ναταλία Δραγούμη και τη φιλία του με τον γυναικάδελφό του, Ίωνα Δραγούμη, που σταδιακά τον εισήγαγε στους σχεδιασμούς για τη διάσωση της Μακεδονίας από τη βουλγαρική επιβουλή. Ο πόλεμος του 1897 στο θεσσαλικό μέτωπο βιώνεται από τον Μελά ως καταισχύνη και εθνική αμαύρωση, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί στην απόφαση να δραστηριοποιηθεί περισσότερο στα εθνικά θέματα και να κινηθεί πλέον για τον Μακεδονικό Αγώνα, που μέχρι τότε εδίδετο, όσο αυτό ήταν δυνατόν, από τους ιεράρχες της περιοχής, όπως ο Γερμανός Καραβαγγέλης στην Καστοριά. Η έξοδος προς τη Μακεδονία και η προσπάθεια προπαρασκευής του εδάφους για την αποστολή συγκροτημένων ενόπλων ομάδων που θα αντιμετώπιζαν τους Βουλγάρους κομιτατζήδες ήταν η αποστολή που έθεσε στον εαυτό του ο Παύλος Μελάς. Δεν ήθελε να σκοτώσει ούτε και τους εχθρούς της πατρίδος του. Ήθελε να τους τρομοκρατήσει και να τους απομακρύνει από τα διαφιλονικούμενα εδάφη, έτσι ώστε να ελευθερώσει τους Έλληνες κατοίκους από την απειλή χωρίς αιματοχυσίες. Αυτό αναδεικνύεται πολύ έντονα από τη Μίτση Πικραμένου, έστω και αν δεν είναι η κοινή προσλαμβάνουσα ιδέα μας για τον αγώνα του Μελά. Πρόκειται, όμως, για θέση που στηρίζεται στα γραπτά του ιδίου και τη συνεχή αγωνία του. Φυσικά, υπήρξαν και στιγμές που βρέθηκε σε ανάγκη να δώσει μάχες και να σκοτώσει εχθρούς, αλλά όταν συνελάμβανε κομιτατζήδες, προσπαθούσε να τους εκφοβίσει και να τους εξαναγκάσει να φύγουν προς τη Βουλγαρία ή αν επρόκειτο για εντοπίους να τους επαναφέρει στο ελληνικό και «πατριαρχικό» φρόνημά τους. Επίσης, κατέβαλε προσπάθεια να μην προκαλέσει αντιπαραθέσεις με τους Τούρκους καθόσον τούτο ήταν εφικτό. Το βιβλίο μάς παρέχει εκτενή στοιχεία για

τον θάνατο του Μελά. Δεν στοιχείται προς την καθιερωμένη αντίληψη περί ηρωικού θανάτου από σφαίρα Τούρκων, προς τους οποίους τον είχαν καταδώσει οι Βούλγαροι κομιτατζήδες. Παρουσιάζει εκτενώς όλες τις αντικρουόμενες μαρτυρίες που υπάρχουν από την πλευρά Τούρκων, Βουλγάρων, συμμαχητών του Μελά και άλλων ακόμη συγχρόνων του, κυρίως του αδελφού του Γεωργίου και της συζύγου του Παύλου, Ναταλίας Μελά, που συγκρούονται. Κατόπιν λεπτομερούς αναλύσεως όλων των στοιχείων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο Παύλος Μελάς τραυματίσθηκε βαριά από τυχαία εκπυρσοκρότηση του περιστρόφου του υπαρχηγού του Λάκη Πύρζα, ακολούθως δε επειδή το τραύμα ήταν βαρύ αλλά όχι άμεσα θανατηφόρο ο ευγενικός οπλαρχηγός επέλεξε να αυτοκτονήσει για να μη θέσει σε κίνδυνο τους συντρόφους του και να τους επιτρέψει να διαφύγουν. Το γεγονός της αυτοκτονίας συνάγεται ότι απεκρύβη τότε γιατί η εποχή και η Εκκλησία απεδοκίμαζαν την πράξη και θα απαγορευόταν η χριστιανική ταφή του ήρωα. Η συγγραφεύς χαιρετίζει την πράξη αυτήν ως ύστατη απόφαση αυταπαρνήσεως και ηρωισμού. Ένα ακόμη στοιχείο που αποκαλύπτει ανάγλυφα η υπ’ όψιν βιογραφία είναι ότι ο Παύλος Μελάς διατηρούσε μια έντονη συναισθηματική ερωτική σχέση

με την αδελφή της συζύγου του, Έφη Καλλέργη, το γένος Δραγούμη, σχέση όμως η οποία ποτέ δεν έλαβε διαστάσεις ερωτικού δεσμού μοιχείας. Επειδή όμως διατηρούσε την αλληλογραφία μαζί της μεταξύ των προσωπικών του εγγράφων, η σχέση αποκαλύφθηκε μετά τον θάνατό του, με αποτέλεσμα την αποξένωση των δύο αδελφών, Ναταλίας και Έφης. Κάθε ιστορία έχει και τις μικρές της αμαρτίες. Θα πρέπει να σημειωθεί για τον αναγνώστη ότι το βιβλίο διαβάζεται εύκολα, απνευστί θα έλεγα, ότι είναι ιδιαίτερα γλαφυρό αλλά και πολύ ακριβές σε όλα, γενικά και μεγάλα γεγονότα και μικρές λεπτομέρειες. Η συγγραφεύς με πολλή προσοχή ακολουθεί τη γλώσσα που χρησιμοποιούσε ο ίδιος ο Παύλος Μελάς και παραθέτει πολλά αποσπάσματα από την αλληλογραφία του.

μια ακόμη λογοτεχνική συμβολή, που αποτελεί μυθιστορηματική αφήγηση και ανάπλαση γεγονότων που κορυφώνονται στο τραγικό Ολοκαύτωμα των Σερβίων κατά την Κατοχή. Η ίδια μας βεβαιώνει ότι η ιστορία που αφηγείται είναι αληθινή και θα μπορούσε άνετα να είναι, καθώς ο τόπος και οι άνθρωποι της Βορείου Ελλάδος έχουν δώσει πολλά τέτοια γεγονότα. Ο ήρωάς της Στέργιος από το μικρό χωριό του, Πολύρραχο Κοζάνης, ξενιτεύεται σε ηλικία 10 ετών μαζί με τη μικρή αδελφή του όταν μένουν ορφανοί μετά τον διαδοχικό θάνατο των γονέων τους και φθάνουν στο Μοναστήρι του τέλους του 19ου ή των αρχών του 20ού αιώνος για να επιζήσουν. Εκεί, στο σπίτι της φιλόξενης χήρας θείας, γνωρίζουν το άσυλο των παιδικών τους χρόνων και σιγά-σιγά ο Στέργιος αρχίζει να εργάζεται, αρχικά κάνοντας θελήματα, εν συνεχεία σε αλευρόμυλο και μετά σε ένα κινηματοθέατρο, και καθώς μεγαλώνει και φθάνει στη Θεσσαλονίκη γίνεται μηχανικός των τραμ και των σιδηροδρόμων. Παντρεύεται, δημιουργεί οικογένεια, αποκαθιστά την αδελφή του, η οποία όμως ήταν άτυχη και μετά δύο χηρείες βρέθηκε η ίδια σύζυγος κάποιου απατεώνος και αναγκάσθηκε να χωρίσει. Παρά τον δύσκολο χαρακτήρα της μένει πάντοτε με τον αδελφό της και την οικογένειά του. Ο Στέργιος γνώρισε τέσσερις πολέμους: τους δύο Βαλκανικούς και τους δύο Παγκοσμίους. Συνέβαλε με τις εφηβικές δυνάμεις του στον Μακεδονικό Αγώνα, συνέδραμε τον Παύλο Μελά, προσέφερε στην πατρίδα κατά τις δυνάμεις του και εν τέλει, αφού είχε καταφύγει με την οικογένειά του στα Σέρβια από το φθινόπωρο του 1940, πριν

Καίτη Κάστρο-Λογοθέτη, Μακεδονικοί αντίλαλοι. Μια αληθινή ιστορία (εκδ. Μέθεξις, σελ. 120, ευρώ 9). Η γνωστή λογοτέχνις από τη Θεσσαλονίκη μάς προσφέρει

ΕΣΤΙΑζω | 107

από την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έζησε το Ολοκαύτωμα της πόλεως από τους Γερμανούς και επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη μέσα στην Κατοχή. Κατόρθωσε να επιβιώσει και να ζήσει με την οικογένειά του στον ελευθερωμένο τόπο με ειρήνη και να αναδημιουργήσει την περιουσία του που είχε χαθεί. Η ιστορία είναι απλή και προσφέρεται με τόσο άμεσο και ήρεμο τρόπο στον αναγνώστη ώστε φαίνεται σχεδόν σαν να μην υπήρξε μια σειρά από δραματικά γεγονότα που σφραγίζουν τη μοίρα της Μακεδονίας… Μαρία Σούμπερτ, Πριν το πέρασμα (εκδ. Διάπλαση, σελ. 280, ευρώ 14). Το μυθιστόρημα της Ελληνίδος –παρά το γερμανόηχο όνομα– συγγραφέως είναι ιδιαίτερα γοητευτικό. Αναφέρεται σε ένα σπίτι-ξενώνα στη μέση του πουθενά, όπου η οικοδέσποινα είναι πάντοτε γυναίκα, σε οικογενειακή συνέχεια. Είναι ένας τόπος σύντομων συναντήσεων και περασμάτων διαφόρων προσώπων, επισκεπτών που φθάνουν εκεί χωρίς να αποκαλύπτεται η αιτία του ταξιδιού τους και ο λόγος της αποχωρήσεώς τους, πλην του ότι πρέπει «να προχωρήσουν στη ζωή τους». Είναι ένα μυθιστόρημα για την ανθρώπινη περιπέτεια και τις δυσκολίες της, τον πόνο, τον έρωτα, τον φόβο της ζωής και τις χαρές της. Η ντουλάπα στη σοφίτα είναι το κλειδί της μνήμης και της λήθης. Όμως, οι επισκέπτες καλούνται να ζήσουν μόνο στο παρόν, να συμβιβασθούν με τα βασικά της ζωής, να συγκεντρώσουν δυνάμεις και να λάβουν αποφάσεις για το επόμενο βήμα τους. Ο ξενώνας μένει σταθερός ή σχεδόν σταθερός. Και η ηρωίδα Βενετία, με το όνομα που δηλώνει τη μοναξιά και την ιδιοτυπία της αλλά και την αντοχή της, μένει πίσω, με το αγρόκτημα και το σπίτι της, έχοντας αντιμετωπίσει πλέον το παρελθόν μετά το πολύ θερμό καλοκαίρι με τους πολλούς επισκέπτες, μόνη για να καλλιεργήσει τη γη και να μεγαλώσει τη νέα ζωή που έχει συλλάβει. Μοργκάν Σπορτές, Όλα, τώρα (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σελ. 398, ευρώ 25). Το βιβλίο έχει τιμηθεί με τα βραβεία Prix Interallié (2011) και Globes de Cristal (2012), ενώ μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον σκηνοθέτη Ρισάρ Μπερρύ κατά το

108 | ΕΣΤΙΑζω

2016. Αναφέρεται σε ένα πραγματικό γεγονός που συνέβη στο Παρίσι κατά τον Ιανουάριο 2006. Πρόκειται για την υπόθεση που στα γαλλικά δικαστικά χρονικά έμεινε γνωστή ως «υπόθεση της συμμορίας των βαρβάρων», δηλαδή για την απαγωγή του υπαλλήλου καταστήματος κινητής τηλεφωνίας Ιλάν Χαλιμί, Γάλλου μαροκηνής καταγωγής και εβραϊκής θρησκείας, από τη συμμορία του Γιουσούφ Φοφανά, Γάλλου υπηκόου υποσαχάριας καταγωγής από την Ακτή του Ελεφαντοστού και μουσουλμάνου. Η απαγωγή έγινε για την απόσπαση λύτρων και επειδή θεωρήθηκε ότι ο «Εβραίος» Χαλιμί κατ’ ανάγκην ήταν πλούσιος ως Εβραίος! Το θύμα βασανίσθηκε ανηλεώς από την πολυμελέστατη συμμορία του Φοφανά και όταν κατέστη βέβαιο ότι δεν υπήρχαν λύτρα (είχε ζητηθεί το ποσό των 500.000 ευρώ!) ο Χαλιμί, τραυματισμένος βαρύτατα από μαχαίρια και εξαντλημένος από την πείνα και τα μαρτύρια, εγκατελείφθη εντός αυτοκινήτου το οποίο πυρπολήθηκε. Το θύμα κατόρθωσε να συρθεί εκτός του αυτοκινήτου αλλά υπέκυψε λίγες ώρες αργότερα στο νοσοκομείο. Η δίκη που επηκολούθησε, συγκλόνισε τη Γαλλία, καθώς απέδειξε μια έκρηξη

αντισημιτισμού στις εργατουπόλεις (cités) που περιβάλλουν το Παρίσι. Τότε δεν ήταν κανείς σε θέση να διακρίνει αυτά που θα ακολουθούσαν, καθώς ο κύριος ένοχος, Φοφανά, απεδείχθη όχι μόνον βαθιά αντισημίτης αλλά και μέσα στη φυλακή επεδόθη σε συστηματικό ισλαμικό προσηλυτισμό! Σήμερα με την πείρα των ετών όμως, μπορούμε να πούμε ότι η υπόθεση αυτή ήταν στη βάση της στρατεύσεως δεκάδων νεαρών μουσουλμάνων παραβατικών Γάλλων υπηκόων στο ISIS και στη δραστηριότητα που κατέληξε σε επιθέσεις σαν αυτές στο Μπατακλάν και στο περιοδικό «Charlie Hebdo». Σήμερα εκτός του Φοφανά, οι περισσότεροι εκ των καταδικασθέντων έχουν εκτίσει τις ποινές τους και είναι ελεύθεροι. Toni Morrison, Αγαπημένη (μτφρ. Κατερίνα Σχινά, εκδ. Παπαδόπουλος, σελ. 432, ευρώ 18). Πρόκειται ίσως για το αριστούργημα, πάντως για το γνωστότερο μυθιστόρημα της Τόνι Μόρρισον (19312019), που απεβίωσε τον περασμένο Αύγουστο. Βραβεύθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας κατά το 1993 και έλαβε πολλά ακόμη βραβεία και διακρίσεις στην πορεία της λογοτεχνικής δημιουργίας της. Το μυθιστόρημα αυτό εγράφη κατά το 1987 και τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ κατά το 1988, ενώ δέκα χρόνια αργότερα έγινε και ταινία με την Όπρα Γουίνφρεϋ ως πρωταγωνίστρια. Η Μόρρισον ήταν Αφροαμερικανίδα

και στο έργο της ασχολήθηκε κυρίως με τα προβλήματα των Αφροαμερικανών και τα χρόνια της δουλείας τους. Το παρόν αναφέρεται στη Σηθ και την κόρη της Ντένβερ, που ζουν ελεύθερες σε ένα αγρόκτημα στο Οχάιο, αλλά η μητέρα δεν μπορεί να λησμονήσει τα χρόνια που έζησε στο «Φιλόξενο Αγρόκτημα» στο Σινσινάττι και από όπου δραπέτευσε γιατί εκεί υπήρχε ένα φάντασμα. Η Σηθ θεωρεί ότι πρόκειται για το φάντασμα της πρώτης κόρης της, την οποία σκότωσε η ίδια σε ηλικία δύο ετών σε κρίση πανικού, καθώς προσπαθούσε να διαφύγει από τον ιδιοκτήτη της και να σωθεί μαζί με τα παιδιά της. Το κοριτσάκι ετάφη στο «Φιλόξενο Αγρόκτημα» με μία ταφόπλακα που έγραφε μόνον «Αγαπημένη». Στην εξοχή του Οχάιο εμφανίζεται ξαφνικά μια κοπέλα που δηλώνει ότι λέγεται «Αγαπημένη» και η Σηθ από τύψεις αρχίζει να της προσφέρει ό,τι θέλει, με αποτέλεσμα όσο η κοπέλα παχαίνει και φθάνει να φαίνεται σαν έγκυος γυναίκα, η Σηθ να αδυνατίζει και να χάνεται, μέχρις ότου επεμβαίνει η Ντένβερ και οι γυναίκες του γειτονικού χωριού και σώζουν τη Σηθ από τον εφιάλτη. Το βιβλίο είναι μια σκληρή αφήγηση για τις ενοχές και τη σχέση μητέρας-κόρης, αλλά και για την τραγική μοίρα των γυναικών σε εποχές που δεν απέχουν πολύ από το σήμερα. Antonio Ferrari, Το μυστικό. Η αληθινή ιστορία της απαγωγής του Άλντο Μόρο (μτφρ. Δημήτρης Μαμαλούκας, εκδ. Κέδρος, σελ. 448, ευρώ 17,50). Το βιβλίο αναφέρεται στην πολύκροτη υπόθεση της απαγωγής και δολοφονίας του Ιταλού τέως πρωθυπουργού Άλντο Μόρο (19161978) από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες, σε ένα έγκλημα που συγκλόνισε την Ιταλία και προκάλεσε την παραίτηση του τότε υπουργού Εσωτερικών και επίσης πρώην πρωθυπουργού Φραντσέσκο Κοσσίγκα. Η υπόθεση έμεινε σκοτεινή και έχει υποστηριχθεί ότι υπήρξε ευθεία ανάμειξη των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, που παρέσυραν τις Ερυθρές Ταξιαρχίες σε αυτό το έγκλημα με στόχο τη ριζοσπαστικοποίηση της ιταλικής πολιτικής, επειδή ο Μόρο και ο Μπερλνιγκουέρ (επί κεφαλής του ΚΚ Ιταλίας) είχαν έλθει σε ιστορικό συμβιβασμό με αμοιβαίες υποχωρήσεις. Το βιβλίο του δημοσιογράφου Αντόνιο Φερράρι αποκαλύπτει όλο αυτό το μιαρό παρασκήνιο ενός εγκλήματος με διεθνείς διασυνδέσεις και σκοτεινούς στόχους. Είναι ένα βιβλίο που χρειάσθηκε περισσότερο από 30 χρόνια για να δει το φως της δημοσιότητος…

Σταδίου & Πεσμαζόγλου γωνία Ένας φωτεινός φάρος να μας οδηγεί σαν πυξίδα σε αχαρτογράφητα μέρη... Καλό καλοκαίρι!

Μόνο μισός αιώνας μας χωρίζει από το εορταστικό στιγμιότυπο της φωτογραφίας. Ελάχιστος χρόνος στο βάθος της ιστορίας. Και όμως, τα πάντα φαντάζουν γοητευτικά. Πλούσια φώτα, ο σκαραβαίος σε κίνηση, το αλήστου μνήμης κατάστημα «Κατράντζος–Σπορ» και η οδός Κοραή –στο βάθος αριστερά– ακόμη αυτοκινητόδρομος. Κανένα αυτοκίνητο εξ όσων εικονίζονται, δεν βρίσκεται πλέον σε κυκλοφορία. Εκτός αν κάποιο φιλοξενείται σε ιδιωτική συλλογή ως αντίκα. Πού να πήγαιναν άραγε, μέρες εορτών, οι επιβάτες των τροχοφόρων; Ίσως να δουν την Τζένη Καρέζη, που ανέβαζε στο Θέατρο «Διάνα» τη Θεοδώρα τη Μεγάλη του Γιώργου Ρούσου. Ή στο Θέατρο Αθηνών, όπου ο Μυράτ και η Ζουμπουλάκη έπαιζαν «Το Απαγορευμένο Τετράδιο». Ημέρες γιορτών, όλο και κάπου διασκέδαζε ο κόσμος. Στου Καλαμπόκα (τέρμα Πατησίων) με τον Όμηρο Αθηναίο, στο «Κάστρο Παπαχειμώνα» με τον Γιάννη Βογιατζή και τον «δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Στέλιο Βαμβακάρη» ή στο «Πλακιώτικο Σαλόνι» με τη Μαίρη Λίντα, τον Μπάμπη Τσετίνη και την Μπελίντα. Μόνον πενήντα χρόνια μας χωρίζουν από το φωτογραφικό στιγμιότυπο που λήφθηκε τον Δεκέμβριο 1969, για να μας θυμίζει την εορταστική κίνηση στην κεντρική οδό των Αθηνών. E.Γ.Σ.

110 | ΕΣΤΙΑζω

ΕΣΤΙΑζω 15

Articles inside

Το άγνωστο προσκύνηµα του Νίκου Καζαντζάκη στο Άγιον Όρος

Εκθέσεις στους πολιτιστικούς φορείς της πόλης

H θεατρική κίνηση

Ελεάνα Ανδρεούδη: Η τέχνη µπορεί να σώσει τον κόσµο

To Mέγαρο Μουσικής υποδέχεται τα Χριστούγεννα και το Νέον Έτος

Όταν ο Μάνος Χατζιδάκις «τρέλανε» το Χόλιγουντ

Πολιτισµός 2019-2020

Η ΕΚΕ ενταγµένη στο κοινωνικό οικοδόµηµα

σχιζοφρένεια Ο ήλιος σώζει το περιβάλλον

Αρχοντική απλότητα, γαλήνιο µεγαλείο», του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά

Ιωσήφ Γκώγκος: Ο Έλληνας καθηγητής του Κολούµπια που νίκησε τη

Χριστουγεννιάτικο τραπέζι: Συµβουλές για να γίνει πιο υγιεινό

Ηµέρα του αλεξανδρινού

Ρεβεγιόν πολλών αστέρων

Τα δώρα και η σηµασία τους

Στέφανος Τσιτσιπάς: Ένας προσγειωµένος σούπερ σταρ

Σε πλήρη εξέλιξη η αναδιάρθρωση της ελληνικής ναυπηγικής βιοµηχανίας

Όταν έπεσε το «Τείχος του Αίσχους

Η χρυσή εποχή των δεξαµενόπλοιων και οι µεγαλύτεροι Έλληνες

Το πραξικόπηµα της 25ης Νοεµβρίου 1973

Τα πατροπαράδοτα «∆ωδεκαήµερα», του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά

Νέες ισορροπίες µεταξύ Πεκίνου και Αθήνας µε αιχµή το µεγάλο λιµάνι

Ξεπέρασαν τα 6,5 δισεκατοµµύρια δολάρια στο δεκάµηνο οι

Το κρυφό χαρτί του Ελληνισµού, του Μανώλη Κοττάκη