khả năng làm thay đổi tín hiệu dưới nhiều hình thức phức tạp như sự “ngưng trệ”, “tiếp diễn” do “điện thế tiếp diễn” trong xinap của các chuỗi thần kinh hay hiện tượng được gọi là “tập cộng thời gian” và “ tập cộng không gian”. Khi số lượng xinap trong cung phản xạ tăng lên thì các tập tính cũng trở nên phức tạp. Bởi vậy, khi tăng cường kích thích, các vùng tham gia vào phản ứng được mở rộng (hiện tượng khuếch tầng), nhưng trong các phản xạ phức tạp xảy ra đó lại xuất hiện sự điều hòa nhờ các “mối liên hệ ngược”. Chẳng hạn, một người lạ xuất hiện, chó sẽ nhảy bổ vào để sủa, cắn. Nếu người lạ mặt càng “trêu tức” chó càng điên cuồng, nhưng nếu người là xuất hiện nhiều lần với những hành động lặp lại như thế, chó chẳng thèm để ý đến nữa, “ngán ngẩm” mà bỏ đi. Những hoạt động “kích thích – phản ứng” đòi hỏi cả một chuỗi noron và sự tác động nối tiếp nhau của các kích thích, do vậy, còn mang tính chất giới hạn. Bản năng của con vật thực chất được hình thành dựa trên cơ sở một chuỗi các phản xạ không điều kiện và có điều kiện nối tiếp nhau mang tính “rập khuông”, ví dụ toàn bộ các phản ứng liên quan đến chu kỳ hoạt động sinh sản ở tò vò, chim, cá: sự giao phối, làm tổ, đẻ trứng, ấp trứng, tìm mồi nuôi con. Bản năng đương nhiên, cũng được cũng cố trong quá trình phát triển của cá thể và chủng loại. 2.6.5. Tập tính tập nhiễm (hay sự học tập). Tập tính tập nhiễm hay học tập thường được xem như sự biến đổi của tập tính và được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, liên quan đến các cơ chế khác nhau. Tập tính tập nhiễm được thể hiện dưới các dạng: thói quen (Tập quán), sự tập luyện kinh điển (hay thành lập các phản xạ có điều kiện) và sự học tập bằng cách thử nghiệm và sai lầm. Thói quen là sự mất những phản ứng đã được hình thành trước đây chứ không chỉ là sự thành lập các phản ứng mới. Ví như, sự thuần dưỡng động vật. khi con vật đã được thuần dưỡng, nó quen với người, đồng thời mất đi nhiều phản ứng cũ (mất tiếng kêu báo động, mất khả năng tự săn mồi,…), tuy nhiên trở lại điều kiện cũ, những tập tính cũ, vốn có dần dần được khôi phục trở lại, nhưng tốc độ nhanh hay chậm phụ thuộc vào quá trình mà con vật được thuần hóa dài hay ngắn. Dạng học tập đơn giản nhất là sự thành lập các phản xạ có điều kiện kinh điển. dạng học tập khác có tính chất liên hợp là sự luyện tập dụng cụ (thành lập các phản xạ có điều kiện loại 2) hay học tập bằng cách thử nghiệm và sai lầm. Bài giảng Sinh thái học đại cương
Trang 67
