Literacki Sopot 2023_Katalog

Spis treści Contents

List prezydenta Sopotu Jacka Karnowskiego

Letter from Mayor of Sopot Jacek Karnowski

To nie będzie łatwa rozmowa

It’s not an easy conversation to have Joanna Cichocka-Gula, dyrektorka festiwalu/festival director

To nie będzie łatwa rozmowa

It’s not an easy conversation to have [Jovana Reisinger, Erica Fischer, Antje Rávik Strubel, Zsuzsa Bánk, Arne Jysch, Harald Jähner]

To nie będzie łatwa rozmowa: debaty

It’s not an easy conversation to have: discussions

(Nie)pamięć (Un)consciousness

[Bernadetta Darska, Piotr Korczyński, Małgorzata Łukasiewicz, Katarzyna Kończal, Agnieszka Dauksza, Zuzanna Hertzberg, Joanna Ostrowska]

Nagroda Historyczna „Polityki”

Historical Award from Polityka weekly [Jakub Gałęziowski]

My Us [Anna Goc, Szymon Opryszek, Mikołaj Grynberg, Katarzyna Michalczak]

Nogaś w parku

Nogaś in the Park

[Filip Springer, Magdalena Parys, Ishbel Szatrawska, Edward Pasewicz]

Powroty Returns

[Krzysztof Varga, Dyba i Adam Lachowie, Włodzimierz Nowak, Barbara Piórkowska]

Debiuty Debuts

[Małgorzata Żarów, Dawid Iwaniec, Natalia Szostak, Aleksandra Tarnowska]

Wokół fantastyki About fantasy

Varia Miscellanea

Literacka gra miejska Literary urban game

Sztuka na Literackim Art

[Alicja Karska, Aleksandra Went, SAVVY Contemporary]

Literacki

Literacki 2024: Region bałtycki

Sopot by the Book 2024: Baltic Sea Region

Wydarzenia towarzyszące

Accompanying events

Koalicja Letnich Festiwali Literackich The Coalition of Summer Literary Festivals

Godzina czytania Hour of reading

Uczestnicy Targów Książki Participants of the Book Fair

Ptasie radio Bird Radio

Zdarzyło się przed festiwalem

Before the festival

Program w pigułce In a nutshell

Na deser

Archiwum zdjęciowe Literacki Sopot 2022

Photo archive Sopot by the Book 2022

A w tej waszej płaczliwej historii w ogóle jesteście identyczni. Wy i Niemcy. Wydaje się wam, że jesteście zupełnie inni, ale to nieprawda. Przeżywacie bardzo te różnice: Polakom wydają się Niemcy wyniośli, agresywni, wrodzy, ale też porządni i solidni, lubią przecież Polacy niemieckie samochody, to strach wymieszany z nienawiścią i podziwem.

Polacy zaś Niemcom wydają się brudni, niezorganizowani, skłonni do szaleństwa, to pogarda wymieszana z odrazą i jednocześnie podziwem, jak u tego smutnego niemieckiego żołnierza, który, tłumiąc warszawską poruchawkę, powiedział z zadumą: też mógłbym być partyzantem, pięknie jest być partyzantem, gdybym tylko był Polakiem...

And in this tearful history of yours you are absolutely identical. You and the Germans. You think you are completely different, but this is not true. You feel these differences very much: Germans appear to Poles as haughty, aggressive and hostile, but also as orderly and reliable, and Poles do like German cars; it’s fear mixed with hatred and admiration.

To Germans, Poles seem dirty, disorganised, prone to madness; it’s contempt mixed with disgust and, at the same time, admiration, as in the case of that sad German soldier who, suppressing a Warsaw riot, said thoughtfully: I could have been a partisan too, it is beautiful to be a partisan, if only I were Polish....

 Szczepan Twardoch, Wieczny Grunwald

Szanowni Państwo,

z prawdziwą przyjemnością zapraszam Państwa na kolejną edycję festiwalu Literacki Sopot. Przez minionych 11 lat festiwal zapracował na miano jednego z czołowych wydarzeń kulturalnych w naszym mieście, jednocześnie lokując się wśród najważniejszych i najbardziej lubianych festiwali literatury w Polsce. Potwierdzają to liczne przyznane wyróżnienia, znakomici autorzy i autorki, którzy chętnie przyjeżdżają do Sopotu, a przede wszystkim rzesze czytelników i czytelniczek każdego roku odwiedzających wydarzenia festiwalowe.

W tym roku Literacki Sopot przybliży nam kulturę i literaturę Niemiec, dając niejedną okazję do dyskusji i wymiany zdań z pisarzami i pisarkami zza Odry. Jestem przekonany, że udział w debatach, spotkaniach autorskich, projekcjach i targach książki będzie dla Państwa przyjemnością i prawdziwą intelektualną przygodą, a sam festiwal zachętą do poznawania i odkrywania kolejnych obszarów literatury europejskiej. Bardzo Państwa do tego namawiam i zapraszam na 12. edycję sopockiego święta literatury!

Ladies and Gentlemen,

it is with real pleasure that I welcome you to the next edition of the Sopot by the Book festival. Over the past 11 years, the festival has earned its reputation as one of the leading cultural events in our city, at the same time ranking among the most important and best-loved literature festivals in Poland. This is confirmed by the numerous awards it has received, the excellent authors who are happy to come to Sopot and, above all, the crowds of readers who visit festival events every year.

This year, Sopot by the Book will introduce us to the culture and literature of Germany, providing ample opportunity for discussion and exchange with writers from across the Oder. I am convinced that participating in debates, meetings with authors, screenings and book fairs will be a pleasure and a true intellectual adventure for you, and that the festival itself will be an incentive to learn about and discover more of European literature. I strongly encourage you to do so and warmly welcome you to the 12th edition of the Sopot by the Book Festival!

 Jacek Karnowski Prezydent Miasta Sopotu

 Jacek Karnowski Mayor of the City of Sopot

fot. Szymon Szcześniak

To nie jest łatwa rozmowa

Od trzech lat Literacki Sopot ma swój stały dom w willi Junckego przy ulicy Goyki 3 w Sopocie. Podczas remontu willi konserwatorzy z dużą pieczołowitością wykonali serię odkrywek, których celem było dotarcie do kolejnych warstw farby, tynku, ustalenie chronologii powstawania polichromii, drewnianych podłóg czy pięknych kafli naściennych. Ten swoisty palimpsest pozwolił nam zbliżyć się do pierwszych mieszkańców i mieszkanek domu i przypomniał o niemieckiej historii miasta (w międzywojniu w Sopocie mieszkało 8% Polaków), zanim po wojnie ściągnęli do niego przybysze z całej Polski. Willa Junckego to kwintesencja tego, co uważamy za wspólne polsko-niemieckie dziedzictwo.

Nie ukrywam, że tegoroczna, dwunasta edycja festiwalu Literacki Sopot stała się dla nas prawdziwym wyzwaniem. Jak bowiem odnieść się do trudnych, naznaczonych okrucieństwem II wojny światowej, relacji pomiędzy Polakami i Niemcami? Jak uniknąć patosu czy żalu, jak wreszcie „przeczytać” współczesne Niemcy? Kiedy w polskiej przestrzeni publicznej zaczęło się pojawiać coraz więcej przepełnionych nienawiścią i nawołujących do rozliczeń komunikatów polskich polityków, zrozumiałyśmy, że niemiecka edycja jest potrzebna, aby wznieść się ponad i w spokoju porozmawiać.

W zeszłym roku, analizując sytuację polskiego rynku wydawniczego, doszłyśmy do dwóch wniosków. Po pierwsze w Polsce wydaje się stosunkowo niewiele książek niemieckich autorów i autorek. Po drugie w polskiej literaturze pojawił się ważny nurt publikacji nawiązujących do wspólnej polsko-niemieckiej historii, opisujących doświadczenia mieszkańców i mieszkanek Górnego i Dolnego Śląska, Warmii i Mazur czy Pomorza Zachodniego. To dzięki literaturze zaczynamy rozumieć lepiej, na czym bycie „obok” polegało, jak rodziło się „sąsiedztwo” i jak wiele jest do omówienia.

Dlatego też zapraszamy na niemiecką edycję festiwalu Literacki Sopot. Spotkajmy się, aby w spokoju porozmawiać nie tylko o polskich sprawach.

 Joanna Cichocka-Gula dyrektorka festiwalu

fot. Konrad Kulczyński

It’s not an easy conversation to have

For the past three years, Sopot by the Book has had its permanent home in the Juncke villa at 3 Goyki Street in Sopot. During the renovation of the villa, the restorers took great care to carry out a series of uncoverings with the aim of reaching successive layers of paint and plaster, and establishing the chronology of the creation of polychromes, wooden floors or beautiful wall tiles. This peculiar palimpsest allowed us to get closer to the first inhabitants of the house and reminded us of the city's German history ( in the interwar period, Poles constituted 8% of the population in Sopot), before newcomers from all over Poland were attracted to the city after the war. The Juncke villa is the very essence of what we consider to be a shared Polish-German heritage.

It is no secret that this year's 12th edition of the Sopot by the Book festival has become a real challenge to us. How to address the difficult relations between Poles and Germans, marked by the cruelty of World War II? How to avoid pathos or regret, how to finally ‘read’ contemporary Germany? When more and more hate-filled messages from Polish politicians wanting war reparations began to appear in Polish public space, we realised that a German edition was needed to rise above it and talk in peace.

Last year, while analysing the situation of the Polish publishing market, we came to two conclusions. Firstly, relatively few books by German authors are published in Poland. Secondly, an important trend has emerged in Polish literature towards publications dealing with common German-Polish history and describing the experiences of the inhabitants of Upper and Lower Silesia, Warmia and Masuria, or West Pomerania. It is thanks to literature that we are beginning to understand better what being ‘next door’ was all about, how ‘neighbourliness’ was born and how much there is to discuss.

We warmly welcome you to the German edition of the Sopot by the Book festival. Let's get together to talk about more than just Polish issues in peace.

 Joanna Cichocka-Gula Festival Director

The real writers are pangs of conscience of mankind.

 Ludwig Feuerbach

To nie jest

łatwa rozmowa

It’s

not an easy conversation to have

Literacki Sopot 2023 poświęcamy literaturze i kulturze

Niemiec, zdając sobie sprawę, że zapraszamy do niełatwej rozmowy. Skomplikowana historia naszego sąsiedztwa do dziś budzi wiele emocji i kontrowersji.

Liczymy jednak na to, że dobra literatura pomoże spojrzeć na polsko-niemieckie relacje z większym

dystansem i zrozumieniem.

We dedicate Sopot by the Book 2023 to German literature and culture, realising that we are inviting a conversation that is not easy. The complicated history of our neighbourhood still arouses many emotions and controversies today. However, we hope that good literature will help to look at Polish-German relations with greater distance and understanding.

Pa ń stwowa Galeria

Sztuki, Plac Zdrojowy 2

w Sopocie

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 15.30

17 August 2023 (Thursday), 3.30 pm

Z Jovaną Reisinger rozmawia Natalia Prüfer

Natalia Prüfer talks to Jovana Reisinger

Jovana Reisinger

Urodziła się w 1989 roku w Monachium, gdzie mieszka do dziś; dorastała w Austrii. Jest pisarką, felietonistką, filmowczynią i artystką wizualną. Jej filmy krótkometrażowe były pokazywane na licznych festiwalach w Niemczech oraz m.in. w Pekinie. Jest laureatką nagrody Bayern 2-Wortspiele za debiutancką powieść Still halten (Tylko spokojnie, 2017). Za powieść Czempionki (Wydawnictwo Marpress, tłum. Zofia Sucharska) otrzymała nominację do Bawarskiej Nagrody Literackiej (2021).

Born in 1989 in Munich, where she still lives today, Jovana Reisinger grew up in Austria. She is a writer, columnist, filmmaker and visual artist. Her short films have been screened at numerous festivals in Germany, as well as Beijing and other places. She is the winner of the Bayern 2-Wortspiele award for her debut novel Still halten (2017). She was nominated for the Bayerischer Buchpreis Award (2021) for her novel Spitzenreiterinnen (translated into Polish by Zofia Sucharska).

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 15.30

Pa ń stwowa Galeria

Sztuki, Plac Zdrojowy 2

w Sopocie

18 August 2023 (Friday), 3.30 pm

Z Eriką Fischer rozmawia Aleksandra Zbroja

Aleksandra Zbroja talks to Erica Fischer

Erica Fischer

Urodziła się w 1943 roku w St. Albans pod Londynem, gdzie jej rodzice byli uchodźcami. Jej matka była polską Żydówką i musiała uciekać, gdy nazistowskie Niemcy zajęły Austrię w 1938 roku. Po dziesięciu latach na wygnaniu jej rodzice wrócili do Austrii z dwójką dzieci. Erica Fischer dorastała w Wiedniu, studiowała tłumaczenia pisemne i ustne na Uniwersytecie Wiedeńskim, a w 1972 roku została jedną z założycielek austriackiego ruchu kobiet. Oprócz pracy dziennikarskiej, przez wiele lat była zaangażowana w ruch feministyczny jako aktywistka, organizatorka, pisarka i mówczyni publiczna. Napisała ponad dwadzieścia książek, z których większość skupia się na problemach kobiet. W 1994 roku opublikowała książkę Aimée & Jaguar opartą na prawdziwej historii miłosnej dwóch kobiet, z których jedna – Felice Schragenheim – była Żydówką ukrywającą się w Berlinie, a druga – Elisabeth Wust – początkowo popierała reżim nazistowski. Książka została przetłumaczona na 20 języków, a w 1999 roku na jej podstawie nakręcono fi lm. Przekład na język polski autorstwa Katarzyny Weintraub ukazał się nakładem Wydawnictwa Czarne w 2008 roku. Dwie inne książki autorki zostały przetłumaczone na język polski: Droga do nieba (2009) i Wybrałam wolność. Historia pewnej afgańskiej rodziny

fot. Tanja Kernweiß

fot. z archiwum autorki

(2010). W 2022 roku opublikowała autobiografię Spät lieben gelernt. Mein Leben, a w 2023 Die Welt vor Suzie Wong, książkę non-fiction opowiadającą skomplikowaną historię austriacko-koreańskiej rodziny. W 1988 roku Erica Fischer przeprowadziła się do Niemiec i od prawie trzydziestu lat mieszka w Berlinie. Jest żoną Włocha Massima Cortiniego. She was born in 1943 in St Albans, near London, where her parents were refugees. Her mother was a Polish Jew and had to flee when Nazi Germany occupied Austria in 1938. After ten years in exile, her parents returned to Austria with their two children. Erica Fischer grew up in Vienna, studied translation and interpreting at the University of Vienna, and in 1972 became one of the founders of the Austrian women's movement. In addition to her work as a journalist, she was involved in the feminist movement for many years as an activist, organiser, writer and public speaker. She has written more than twenty books, most of which deal with women's issues. In 1994, she published Aimée & Jaguar, based on a true love story of two women, one of whom, Felice Schragenheim, was a Jewish woman in hiding in Berlin and the other, Elisabeth Wust, initially supported the Nazi regime. The book has been translated into 20 languages and a film was made based on it in 1999. The Polish translation by Katarzyna Weintraub was published by Czarne publishing house in 2008. Two other books by the author were translated into Polish: Himmelstrasse (2009) and Ich wählte die Freiheit, Geschichte einer afghanischen Familie (2010). In 2022, she published the autobiography Spät lieben gelernt. Mein Leben; and in 2023, Die Welt vor Suzie Wong, a non-fiction book telling the complicated story of an Austrian-Korean family. Erica Fischer moved to Germany in 1988 and has lived in Berlin for almost thirty years. She is married to an Italian, Massimo Cortini.

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 17.00

18 August 2023 (Friday), 5.00 pm

Z Antje Rávik Strubel rozmawia Magdalena Kicińska Magdalena Kicińska talks to Antje Rávik Strubel

Antje Rávik Strubel

Urodzona w 1974 roku, jest niemiecką pisarką mieszkającą obecnie w Poczdamie. Debiutowała w 2001 roku powieściami Offene Blende (dtv) i Unter Schnee (dtv). Od tamtej pory publikowała regularnie co kilka lat, wiele razy była nominowana do niemieckich nagród i nagradzana, a w 2021 roku zdobyła najważniejszą z nich, Deutscher Buchpreis, za powieść Blaue Frau (S. Fischer). Poza powieściami pisze także eseje, opowiadania i teksty non-fiction m.in. wydała książkę o Szwecji. Należy do pokolenia niemieckich pisarzy i pisarek, którzy urodzili się w NRD, ale zaczęli publikować po upadku Muru Berlińskiego. W swojej twórczości często porusza wątki z historii najnowszej oraz tematy związane z tożsamością i życiem osób LGBT. Strubel pracuje też jako tłumaczka – przekłada literaturę z angielskiego i szwedzkiego (tłumaczyła na niemiecki m.in. Joan Didion, Lenę Andersson, Monikę Fagerholm, Lusię

Pa ń stwowa Galeria

Sztuki, Plac Zdrojowy 2 w Sopocie

fot. Zaia Alexander

Berlin i Virginię Woolf). Jej powieść W lasach ludzkiego serca ukazała się na początku sierpnia tego roku nakładem Wydawnictwa Pauza w tłumaczeniu Agaty Teperek.

A German writer currently living in Potsdam, Antje Rávik Strubel made her debut in 2001 with the novels Offene Blende (dtv) and Snowed Under (dtv). Since then she has published regularly every few years, has been nominated for and awarded multiple German prizes, and in 2021 won the most prestigious German Book Prize for her novel Blaue Frau (S. Fischer). In addition to novels, she also writes essays, short stories and non-fiction texts and has published a book on Sweden. She belongs to a generation of German writers and novelists who were born in the East Germany, but started publishing after the fall of the Berlin Wall. Her work often explores themes from recent history and topics related to LGBT identity and life. Strubel also works as a literary translator from English and Swedish (she has translated Joan Didion, Lena Andersson, Monika Fagerholm, Lusia Berlin and Virginia Woolf, and many others, into German). Her novel Into the Woods of the Human Heart was published in Polish in August this year by Pauza publishing house, translated by Agata Teperek.

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 15.30

19 August 2023 (Saturday), 3.30 pm

Z Zsuzsą Bánk rozmawia Marcin Wilk

Marcin Wilk talks to Zsuzsa Bánk

Zsuzsa Bánk

Urodziła się w 1965 roku we Frankfurcie nad Menem. Jest powieściopisarką i dziennikarką. W Polsce ukazały się jej książki: Pływak, Jasne dni, Najgorętsze lato (wyd. Czarne, tłum. Elżbieta Kalinowska). Za swoją twórczość otrzymała wiele prestiżowych nagród, m.in. Niemiecką Nagrodę Książkową, Nagrodę im. Bettiny von Arnim, Nagrodę im. Mary Cassens oraz Nagrodę im. Adalberta von Chamisso. Na początku sierpnia nakładem Wydawnictwa Czarne i w tłumaczeniu Elżbiety Kalinowskiej ukazał się polski przekład jej ostatniej powieści Śmierć przychodzi nawet latem

Zsuza Bánk was born in 1965 in Frankfurt am Main. She is a novelist and a journalist. Some of her novels have been published in Poland: The Swimmer, Die hellen Tage, Heißester Sommer (published by Czarne publishing house, translated by Elżbieta Kalinowska). She has received many prestigious awards for her work: the German Book Prize, the Bettina von Arnim Prize, the Mary Cassens Prize and the Adalbert von Chamisso Prize. At the beginning of August, the Polish translation of her latest novel, Sterben im Sommer, was published by Czarne publishing house and translated by Elżbieta Kalinowska.

Pa ń stwowa Galeria Sztuki, Plac Zdrojowy 2 w Sopocie

fot. Gaby Gerster

Pa ń stwowa Galeria

Sztuki, Plac Zdrojowy 2 w Sopocie

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 17.00

19 August 2023 (Saturday), 5.00 pm

Wokół komiksu: Z Arne Jyschem rozmawia Łukasz Wojtusik

About comics: Łukasz Wojtusik talks to Arne Jysch

Arne Jysch

Urodził się w 1973 roku i studiował projektowanie i animację w Hamburgu i Poczdamie. Mieszka w Berlinie. Pracuje jako storyboardzista i autor komiksów. Jest również wykładowcą na Uniwersytecie Filmowym Babelsberg, gdzie uczy tworzenia storyboardów. Jego druga powieść graficzna Der nasse Fisch (Złoty Berlin, tłum. Anna Kierejewska, wyd. Marginesy) oparta na powieści kryminalnej Volkera Kutschera stała się bestsellerem. W ostatnich latach rysował storyboardy do takich filmów jak Medicus , Królewska gra i Tár W przygotowaniu jest komiksowy sequel Złotego Berlina

Arne Jysch, born in 1973, studied communication design and animation in Hamburg and Potsdam. Based in Berlin, he works as a storyboard artist, comic artist and as lecturer for storyboard at the Film University Babelsberg. He has produced an award-winning short film, Der Beste. His second graphic novel Babylon Berlin based on the crime novel by Volker Kutscher became a bestseller. In recent years, he storyboarded for movies like The Physician, Chess Story and Tár. The comic book sequel to Babylon Berlin is in preparation.

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 14.30

20 August 2023 (Sunday), 2.30 pm

Pa ń stwowa Galeria

Sztuki, Plac Zdrojowy 2 w Sopocie

Z Haraldem Jähnerem rozmawia Agata Passent

Agata Passent talks to Harald Jähner

Harald Jähner

Niemiecki dziennikarz i pisarz, studiował literaturę, historię i historię sztuki we Fryburgu, a doktorat ukończył w Berlinie. Przez wiele lat pracował jako niezależny dziennikarz i krytyk literacki dla „Frankfurter Allgemeine Zeitung”, następnie redaktor w „Berliner Zeitung”. W latach 2011–2021 pełnił funkcję honorowego profesora dziennikarstwa na Uniwersytecie Sztuk Pięknych w Berlinie. W 2019 roku zdobył nagrodę Targów Książki w Lipsku za książkę Czas wilka. Powojenne losy Niemców, która w Polsce ukazała się w tłumaczeniu Arkadiusza Żychlińskiego (Wydawnictwo Poznańskie). Pod koniec sierpnia 2023 roku ukaże się polski przekład Höhenrausch. Das kurze Leben zwischen den Kriegen (Rausz. Niemcy między wojnami, tłum. Monika Kilis, Wydawnictwo Poznańskie), w której pisze o czasach Republiki Weimarskiej. A German journalist and writer, Harald Jähner studied literature, history and art history in Freiburg and completed his doctorate in Berlin. For many years he worked as a freelance journalist and literary critic for the Frankfurter Allgemeine Zeitung, then as editor at the Berliner Zeitung. From 2011 to 2021, he served as honorary professor of journalism at the Berlin University of the

fot. Rainer Jysch

fot. Barbara Dietl

Arts. In 2019, he won the Leipzig Book Fair Prize for his book Aftermath. Life in the Fallout of the Third Reich, 1945–1955, which was published in Poland in a translation by Arkadiusz Żychliński (Poznańskie publishing house). A Polish translation of Höhenrausch. Das kurze Leben zwischen den Kriegen, in which he writes about the time of the Weimar Republic, will be published in August 2023 (translated by Monika Kilis, Poznań publishing house).

Dopiero dużo później zdałam sobie sprawę, że człowieka podejście do bólu więcej mówi o jego przyszłości niż każda inna rzecz.

Much later I realized that a person's attitude to pain reveals more about his future than almost any other sign I know.

 Christa Wolf

To nie jest łatwa

rozmowa: debaty It’s not an easy conversation to have: discussions

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 18.30

17 August 2023 (Thursday), 6.30 pm

Sąsiedztwo znaczeń

Neighbouring Meanings

Rozmowa z udziałem Katarzyny Kotyńskiej, Martyny Lemańczyk i Małgorzaty Łukasiewicz.

Prowadzenie: Dagny Kurdwanowska

A discussion with the participation of Katarzyna Kotyńska, Martyna Lemańczyk, Małgorzata Łukasiewicz; hosted by Dagny Kurdwanowska

Pa ń stwowa Galeria Sztuki, Plac Zdrojowy 2 w Sopocie

„Albo tłumacz pozostawi, na ile to możliwe, w spokoju autora i poprowadzi ku niemu czytelnika, albo pozostawi, w miarę możliwości, w spokoju czytelnika, by poprowadzić ku niemu autora” – pisał Friedrich Schleiermacher w O różnych metodach tłumaczenia. Czy łatwiej zbliżyć obu – i czytelnika, i autora – gdy mamy do czynienia z kulturowym sąsiedztwem? O tym porozmawiamy z trzema znakomitymi tłumaczkami: Małgorzatą Łukasiewicz, Katarzyną Kotyńską i Martyną Lemańczyk.

„Bliskość [języka – przyp. DK] ukraińskiego i polskiego pod wieloma względami jest dużo większa niż ta mityzowana często ukraińskiego i rosyjskiego. Czy to pomaga tłumaczowi? Oczywiście. Czy to przeszkadza? Ależ oczywiście, że przeszkadza” – mówi przewrotnie w rozmowie dla portalu Culture.pl Katarzyna Kotyńska, ukrainistka i tłumaczka z języka ukraińskiego. To właśnie ten paradoks, w którym pojawia się bliskość związana z sąsiedztwem i wspólnotą niektórych doświadczeń na styku historii, kultury i polityki, wymieszana z obcością, która wynika z (mimo wszystko) odrębnego języka i doświadczenia, stał się punktem wyjścia do debaty Sąsiedztwo znaczeń. W trakcie rozmowy spojrzymy z perspektywy tłumaczek na punkty styku w literaturze polskiej, ukraińskiej, niemieckiej i czeskiej. Co wiemy o literackich sąsiadach? Jakie stereotypy mamy na ich temat? Na ile klarowne są konteksty i to, co pisarze mówią między słowami?

Małgorzata Łukasiewicz, wybitna tłumaczka z języka niemieckiego (tłumaczyła m.in. Maxa Frischa, Hermana Hessego, G. W. Sebalda i Theodora Adorno), uważa, że decydujące nie są wyłącznie kwestie właściwości i różnic między językami. „Zadanie do wykonania polega raczej na tym, żeby zorientować się, jakim językiem operuje autor albo dana książka. Gdzie leży ironia, czy autor przykłada wagę do rytmu, czy kolokwialny zwrot jest przypadkiem, czy świadomym chwytem itd. Trzeba rozpoznać to, co jest właściwością pisarskiej osobowości, która się przejawia w sposobie mówienia i pisania” – wyjaśniała w rozmowie dla Dwutygodnika.

Z kolei Katarzyna Kotyńska (laureatka nagrody

‘Either the translator leaves the writer alone as much as possible and moves the reader toward the writer, or he leaves the reader alone as much as possible and moves the writer toward the reader,’ wrote Friedrich Schleiermacher in On the Different Methods of Translating. Is it easier to bring the two – reader and author – closer together when there is cultural proximity? This is what we are going to discuss with three eminent translators: Małgorzata Łukasiewicz, Katarzyna Kotyńska and Martyna Lemańczyk.

‘The proximity of the Ukrainian and Polish [language – note DK] is in many ways much greater than the often mythicised one of Ukrainian and Russian. Does this help the translator? Of course. Does it interfere? Of course it gets in the way,’ says ironically Katarzyna Kotyńska, a Ukrainianist and translator from Ukrainian, in an interview for Culture.pl. It is this paradox, in which there is a closeness associated with being neighbours and with certain shared experiences at the intersection of history, culture and politics, mixed with a strangeness that stems from a language and experience that is nevertheless separate, that has become the starting point for the Neighbouring Meanings debate. During the discussion, we will take a look at the points of interconnection in Polish, Ukrainian, German and Czech literature from the perspective of translators. What do we know about our literary neighbours? What stereotypes do we have about them? How clear are the contexts and what the writers say between words?

Małgorzata Łukasiewicz, an eminent translator from the German language (she has translated Max Frisch, Herman Hesse, G. W. Sebald and Theodor Adorno, among others), believes that the decisive issues are not just those of properties and differences between languages. ‘Rather, the task at hand is to figure out what kind of language the author or the book in question operates. Where the irony lies, whether the author pays attention to rhythm, whether a colloquial turn of phrase is an accident or a conscious ploy, and so on. You have to recognise what is a characteristic of the writer’s

ANGELUS za przekład powieści Oksany Zabużko Muzeum porzuconych sekretów) wskazuje, jak bliskość kultury i wspólnota znaczeń pomagają wejść w świat pisarza: „Polskiemu odbiorcy ukraińskiej literatury trzeba wyjaśniać dużo mniej, a jak już trzeba, to o wiele łatwiej to zrobić niż na przykład odbiorcy anglojęzycznemu. Polakowi nie trzeba na przykład tłumaczyć, co to jest romantyzm w wydaniu słowiańskim”.

Gdy mowa o stereotypach i oczekiwaniach, te często kształtowane są pod wpływem historii – oczekujemy, że literatura sąsiadów da odpowiedzi na pytania o winę, karę, odpowiedzialność, zadośćuczynienie. „I literatura, i recepcja podlegają ciśnieniu historii. W stosunku do literatury niemieckojęzycznej do dziś mamy niefortunne oczekiwanie: ciągle szukamy w niej tylko jednego, mianowicie usłyszeć odpowiedź na pytanie, jak doszło do Hitlera i do III Rzeszy. To absurd. Po pierwsze należy sobie zdać sprawę, że nigdy nie nadejdzie odpowiedź do końca nas satysfakcjonująca. Poza tym nie można tego zadania zwalać wyłącznie na literaturę” – podkreśla Małgorzata Łukasiewicz.

W rozmowie o sąsiedztwie znaczeń i kontekstów nie mogło zabraknąć perspektywy czeskiej. Opowie o niej Martyna Lemańczyk, tłumaczka z języka czeskiego i francuskiego. Ma na swoim koncie tłumaczenia prozy, poezji, dramatów, tekstów naukowych i popularnonaukowych oraz komiksów. Wspólnie zastanowimy się, w jaki sposób język kreuje, a w jaki oddaje rzeczywistość, zaś tłumacze i tłumaczki pełnią role tych, którzy literaturę obcą zmieniają w literaturę bliską.

personality, which manifests itself in the way they speak and write,’ she explained in an interview for Dwutygodnik.com. In turn, Katarzyna Kotyńska (winner of the ANGELUS award for her translation of Oksana Zabuzhko’s novel The Museum of Abandoned Secrets) points out how the proximity of culture and the community of meanings help to enter the writer’s world: ‘A Polish audience of Ukrainian literature needs to be explained much less, and when it does need to be explained, it is much easier to do so than, for example, to an English-speaking audience. A Pole, for example, does not need to be told what Slavic Romanticism is.’

When it comes to stereotypes and expectations, these are often shaped by history – we expect the literature of our neighbours to provide answers to questions of guilt, punishment, responsibility, reparation. ‘Both literature and reception are subject to the pressure of history. In relation to German-language literature, we still have an unfortunate expectation today: we are still looking for only one thing in it; namely, to hear the answer to the question of how Hitler and the Third Reich came about. This is absurd. First of all, it must be realised that an answer that fully satisfies us will never actually come. Besides, we cannot lay this task solely on literature’ – emphasises Małgorzata Łukasiewicz.

The conversation about neighbouring meanings and contexts could not lack a Czech perspective. Martyna Lemańczyk, translator from Czech and French, is going to talk about it. She has translated prose, poetry, dramas, scientific and popular science texts and comics. Together, we are going to discuss how language creates reality and also how it reflects it, and how translators and interpreters play the role of those who turn foreign literature into familiar literature.

[Dagny Kurdwanowska]

[Dagny Kurdwanowska]

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 18.30

18 August 2023 (Friday), 6.30 pm

Odzyskać oddech i wzrok. Rasizm i antysemityzm w Polsce i w Niemczech Reclaiming breath and sight. Racism and antisemitism in Poland and Germany

Rozmowa z udziałem Michała Bilewicza, Agnieszki Jabłońskiej i Andreasa Zicka. Prowadzenie: Monika Płatek A discussion with the participation of Michał Bilewicz, Agnieszka Jabłońska, Andreas Zick; hosted by Monika Płatek

Tytuł debaty ma źródło w doświadczeniu rasizmu i antysemityzmu.

Oddech. „Nie mogę oddychać” – to słowa George’a Floyda, czarnego Amerykanina zamordowanego przez białych policjantów. To w USA. Nas to nie dotyczy?

Maxwell Itoya, czarny polski Nigeryjczyk zginął w 2010 roku w trakcie policyjnej interwencji. Stracił oddech i życie.

Don’t call me „Murzyn”, rzecz o polskim języku i zwyczajach rodem z pustyni i puszczy. Jest i granica polsko-białoruska. Systemowy rasizm nas nie dotyczy?

Wzrok? Bywamy dotknięci niedowidzeniem. Jest związek między kukłą Żyda spalonego na wrocławskim rynku, ustawami zakazującymi prawdy, że bywaliśmy także oprawcami, i tym, co trwa na granicy polsko-białoruskiej. Tam wciąż giną ludzie, a większość z nas oblewa egzamin z dojrzałości. Tymczasem z tablicy na Uniwersytecie Warszawskim przypominającej o getcie ławkowym z 1937 roku usuwamy słowa o rasistowskiej segregacji.

Słowa „rasizm” i „antysemityzm” osłonięte są duszną, niechętną ciszą. Czas odzyskać i oddech, i wzrok. Ofiarując wiedzę, przywracając macewy, wsparci literaturą – może to jest sposób, by radzić

The title of the debate is rooted in the experience of racism and anti-Semitism.

Breath. ‘I can’t breathe’ are the words of George Floyd, a black American murdered by white police officers. This is in the USA. Doesn’t it apply to us?

Maxwell Itoya, a black Polish Nigerian, was killed in 2010 during a police intervention. He lost his breath and his life.

Don’t call me ‘Negro’, a thing about Polish language and customs straight from the novel In Desert and Wilderness by Henryk Sienkiewicz. There is also the Polish-Belarusian border. Does systemic racism not apply to us?

Sight? We are sometimes affected by blindness. There is a connection between the effigy of a Jew burnt in the market square in Wrocław, the laws prohibiting the truth that we have also happend to be the executioners, and what is going on at the Polish-Belarusian border. People are still dying there, and most of us are failing our maturity exam. Meanwhile, words about racist segregation are being removed from a plaque at Warsaw University recalling the 1937 ghetto benches.

The words ‘racism’ and ‘anti-Semitism’ are shielded by a suffocating, reluctant silence. It is time to regain both breath and sight. Offering knowledge,

Pa ń stwowa Galeria Sztuki, Plac Zdrojowy 2 w Sopocie

sobie z rasizmem i antysemityzmem wokół i w nas. Może to jest droga, by runęły mury te realne, na granicy, i te budowane w naszych sercach wobec sąsiadów?

Czym więc są w swej istocie rasizm i antysemityzm? Rasy nie istnieją, ale rasizm jest realny. Żydowscy Polacy w większości zostali zgładzeni, ale antysemityzm, jego czkawki i nawroty są obecne. Tylko w Polsce czy także w Niemczech? Co łączy oba te zjawiska i co różni? Jak różne są jego przejawy i sposób ich rozumienia w Niemczech i w Polsce?

Niemcy zdają się być świadomi. Przez pamięć zbrodni światowych wojen społeczeństwo niemieckie zostało uwrażliwione na ich zło i zagrożenia. Czy tak jednak jest na pewno? Czy można raz na zawsze pozbyć się wirusa niechęci, strachu, pokusy odczłowieczania „innego”? A jeśli tak, to jak się to robi? Jeśli nie, to na co trzeba się uczulić, by przeciwdziałać? Czy w Niemczech jest równie silna świadomość ich kolonialnej przeszłości?

Jak o rasizmie mówić w Polsce, kraju białych ludzi, który nie dostrzega losu Romów, czarnych Polek i Polaków, Łemków, Kaszubów, Ślązaków i Tatarów? Rasizm to nie nasz problem, bo nie mieliśmy kolonii i targów niewolników, a pańszczyzna to jednak coś innego? To nas napadnięto, to nam odbierano wolność? Jak więc radzimy sobie z własnymi uprzedzeniami? Kojarzymy je z antysemityzmem, z rasizmem? Jak pamięć o przeszłości – ta wzięta z macew przywróconych przez społeczników – może, na podobieństwo potykaczy, przywrócić w miejskiej przestrzeni wiedzę i wrażliwość?

Jaką rolę (last but not least), ujawniając jądro ciemności zakorzenione i w nas, odgrywa literatura piękna? Czy może przywrócić widzenie i tym sposobem wyrobić w nas niezgodę na rasizm i antysemityzm? Jak się to robi w Niemczech? Jak w Polsce? Trzeba nam bowiem niezgody jednostkowej i systemowej. I musi ta jednostkowa osiągnąć masę krytyczną, by przeciwstawić się systemowej, gdy ta się rozpycha i trwa.

restoring matzevahs, being supported by literature – maybe this is the way to deal with racism and anti-Semitism around and within us. Maybe this is the way to bring down the walls that are real, the ones at the border, and those built in our hearts against our neighbours?

So what are racism and anti-Semitism in their essence? Race does not exist, but racism is real. Jewish Poles have mostly been exterminated, but anti-Semitism, its hiccups and recurrences are present. Is it only in Poland or also in Germany? What do the two phenomena have in common and what is different? How different are its manifestations and the way they are understood in Germany and Poland?

Germans seem to be aware. Through the memory of the crimes of the world wars, German society has been sensitised to their evils and dangers. But is this really the case? Is it possible to get rid of the virus of resentment, fear, the temptation to dehumanise the ‘other’ once and for all? And if so, how is it done? If not, what needs to be sensitised to counteract this? Do Germans have an equally strong awareness of their colonial past?

How can we talk about racism in Poland, a country of white people, which does not see the fate of the Romani, black Poles, Lemkos, Kashubians, Silesians and Tatars? Racism is not our problem, because we did not have colonies and slave markets, but is serfdom something else after all? Was it us who were attacked, was it us who had our freedom taken away? So how do we deal with our own prejudices? Do we associate them with anti-Semitism, with racism? How can the memory of the past – the one taken from the matzevahs restored by community activists – bring knowledge and sensitivity back into the urban space like people stoppers do?

What role (last but not least), revealing the heart of darkness rooted in and within us, does fiction play? Can it restore vision and thereby foster in us a disagreement with racism and anti-Semitism?

W dyskusji udział wezmą: prof. Michał Bilewicz z Centrum Badań nad Uprzedzeniami Wydziału Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego, Agnieszka Jabłońska z wrocławskiej Fundacji Urban Memory oraz prof. Andreas Zick, dyrektor Interdyscyplinarnego Instytutu Badania Konfliktu i Przemocy Universität Bielefeld, a spotkanie poprowadzi Monika Płatek, prawniczka i wykładowczyni Uniwersytetu Warszawskiego.

[Monika Płatek]

Partnerami wydarzenia są Parlament Europejski i Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce.

 Bertolt Brecht

How is this done in Germany? How is it done in Poland? For we need individual and systemic dissent. And this individual dissent must reach a critical mass in order to oppose the systemic dissent as it pushes forward and persists.

The discussion will be attended by Prof. Michał Bilewicz from the Centre for Research on Prejudice at the Faculty of Psychology of the University of Warsaw, Agnieszka Jabłońska from the Urban Memory Foundation in Wrocław and Prof. Andreas Zick, Director of the Institute for Interdisciplinary Research on Conflict and Violence at Universität Bielefeld, and the meeting will be hosted by Monika Płatek, lawyer and lecturer at the University of Warsaw.

Płatek]

Partners of the event are the European Parliament and European Commission Representation in Poland.

[Monika

człowieku, sięgnij po książkę: to jest broń.

Hungry man, reach for the book: it is a weapon.

Pa ń stwowa Galeria Sztuki, Plac Zdrojowy 2 w Sopocie

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 18.30

19 August 2023 (Saturday), 6.30 pm

Przedmioty jako wehikuły czasu

Objects as time machines

Rozmowa z udziałem Karoliny Ćwiek-Rogalskiej, Dariusza Brzostka i Stefana Chwina

Prowadzenie: Beata Maciejewska

A discussion with the participation of Karolina Ćwiek-Rogalska, Dariusz Brzostek, Stefan Chwin; hosted by Beata Maciejewska

We wrocławskim Pałacu Królewskim na wystawie 1000 lat Wrocławia pokazano dwa bilety: jeden uprawniał do podróży słynnym sterowcem Graf Zeppelin, a drugi był przepustką na Wystawę Ziem Odzyskanych. Ich wartość materialna jest niewielka, ale są bezcenne jako wehikuły czasu. Opowiadają jednocześnie historię prywatną i uruchamiają obrazy wielkich procesów dziejowych, są wspornikami pamięci, a nawet prowadzą same ze sobą historyczny dialog.

Bilet na sterowiec kupił nadburmistrz Wrocławia, Otto Wagner. Wybrał się 9 września 1930 roku z lotniska na Gądowie do Friedrichshafen przez Wiedeń i Monachium. Cel był turystyczny, magistrat za to nie płacił. Trzy lata później Wagner został przez nazistów usunięty z urzędu, wyjechał do Jeny i zabrał ze sobą bilet. Przechował go troskliwie przez lata wojny, żeby pod koniec życia przekazać wnukowi, a ten z kolei dał go wrocławskiemu muzeum.

Bilet na Wystawę Ziem Odzyskanych zachował Kazimierz Kuligowski, pierwszy polski wiceprezydent Wrocławia. Nie był mu do niczego potrzebny, jako przedstawiciel władz miasta wchodził na wystawę bez biletu, ale zachował go jako pamiątkę socjalistycznej mission: impossible (przygotowano ją w cztery miesiące, co dla zrujnowanego miasta było ogromnym obciążeniem), niezwykłej operacji propagandowej, której celem było pokazanie, że Ziemie Zachodnie zawsze były polskie, a dzięki

Two tickets were on display at Wrocław’s Royal Palace at the exhibition 1000 years of Wrocław: one entitled the holder to travel on the famous Graf Zeppelin airship and the other one was a pass to the Exhibition of the Regained Territories. Their material value is small, but they are priceless as time machines. At the same time, they tell a private story and trigger images of great historical processes, they are supports of memory and even conduct a historical dialogue with each other.

The ticket for the airship was bought by the Lord Mayor of Wrocław, Otto Wagner. On 9 September 1930, he travelled from Gądów airport to Friedrichshafen via Vienna and Munich. The purpose was purely tourist – the magistrate did not pay for it. Three years later, Wagner was removed from office by the Nazis, left for Jena and took his ticket with him. He stored it carefully through the war years to pass it on, at the end of his life, to his grandson, who in turn gave it to the Wrocław museum.

The ticket to the Exhibition of Regained Territories was kept by Kazimierz Kuligowski, the first Polish deputy mayor of Wrocław. He did not need it for anything, as a representative of the city authorities he entered the exhibition without a ticket, but he kept it as a souvenir of the socialist mission impossible (it was prepared in four months, which was a huge burden on the ruined city). This extraordinary propaganda operation was to show that the

władzy ludowej stały się krainą mlekiem i miodem płynącą.

Te dwa bilety są przykładem na to, że przedmioty mogą wystąpić w roli medium między pamięcią a przyszłością. Zapisują wiele opowieści, mają często swoje biografie, które splatają się z biografiami ludzi. Związane ze swoją epoką i jej warunkami społeczno-politycznymi, komunikują się ze sobą, odsyłają do siebie albo nawzajem się unieważniają. Historie ludzi i historie rzeczy toczą się równolegle i nieustannie wzajemnie uzupełniają. Znaczenie przedmiotów jako materialnego nośnika historii politycznej i społecznej, manipulacji propagandowych oraz indywidualnych biografii ludzkich widać szczególnie na tzw. Ziemiach Odzyskanych, jak przywykliśmy nazywać ponad sto tysięcy kilometrów kwadratowych, które po II wojnie światowej zostały przyznane Polsce. Niemal jedna trzecia polskich obywateli żyje na „poniemieckim”, a „odzyskiwanie” tych terenów znaczy budowanie tożsamości, mozolne odkrywanie prawdziwej historii i tworzenie połączenia z tymi, którzy byli przed nami. W tym procesie, często bolesnym, przedmioty odegrały ogromną rolę.

„W niektórych mieszkaniach wszystko było tak pozostawione, jak gdyby lokatorzy wyjechali na kilkudniową wycieczkę. W szafach wisiały ubrania i palta, w bieliźniarkach leżały starannie poukładane piękne obrusy i ręczniki, w spiżarniach półki zastawione były dziesiątkami słoików, pełnych kompotów, konfitur i jarzyn. O opuszczeniu świadczyły tylko zamarłe zegary, których nikt nie nakręcał, i gromadzące się z wolna warstwy kurzu” – wspominał Ryszard Janusz Szyndler, który po wojnie trafił do Białogardu i Koszalina (Pamiętniki osadników Ziem Odzyskanych pod red. Z. Dulczewskiego i A. Kwileckiego). Miastom i wsiom zmieniono mieszkańców, zatarto po nich ślady. Już 6 września 1945 roku prezydent Wrocławia nakazał właścicielom nieruchomości usunięcie wszystkich niemieckich napisów, i to pod odpowiedzialnością karną. Mieli to zrobić w ciągu tygodnia. Termin był nierealny, choć sprawa priorytetowa. Nawet ulicom nie udało się szybko nadać polskich nazw i w latach

Western Territories had always been Polish, and thanks to the people’s rule they became a land flowing with milk and honey.

These two tickets are an example of how objects can act as a medium between memory and the future. They record many stories and often have their own biographies, which are intertwined with the biographies of people. Related to their era and its socio-political conditions, they communicate with each other, refer back to each other or cancel each other out. The histories of people and the histories of things run parallel and constantly complement each other. The importance of objects as a material carrier of political and social history, of propaganda manipulations and of individual human biographies can be seen particularly in the so-called Regained Territories, as we call the more than one hundred thousand square kilometres that were granted to Poland after the Second World War. Almost a third of Polish citizens live in the ‘post-German’ lands, and ‘reclaiming’ these territories means building an identity, painstakingly discovering the true history and creating a connection with those who came before us. In this process, often painful, objects have played a huge role.

‘In some flats, everything was as left as if the tenants had gone away on a few days trip. Clothes and overcoats hung in wardrobes, beautiful tablecloths and towels lay neatly arranged in linen wardrobes, pantry shelves were piled with dozens of jars full of compotes, preserves and vegetables. The only signs of abandonment were the dead clocks, which nobody turned, and the slowly accumulating layers of dust,’ recalled Ryszard Janusz Szyndler, who ended up in Białogard and Koszalin after the war ( Pamiętniki osadników Ziem Odzyskanych edited by Z. Dulczewski and A. Kwilecki). Cities and villages had their inhabitants changed and their traces erased. As early as 6 September 1945, the mayor of Wrocław ordered property owners to remove all German inscriptions, and to do so under criminal liability. They were to do it within a week. The deadline was unrealistic, although a matter of priority. Even the streets could not be renamed

1945–1946 nagminnie używano niemieckich. Prasa, która czuwała bacznie nad odniemczaniem miasta, wytykała władzom pozostawienie cokołów niemieckich pomników, a nawet niemieckich nalepek na butelkach piwa.

W domach władza oficjalnej lustracji nie przeprowadzała, a przecież dawni mieszkańcy zostawili rzeczy, które przez lata o nich przypominały. Na strychach leżały albumy ze zdjęciami obcych ludzi, w piwnicach stały pudła z porcelanową zastawą ukrytą przed bombardowaniem, na skrzynkach pocztowych i wizytówkach widniały obco brzmiące nazwiska. „Pochłonięci trudem odgruzowania wrocławianie nie chcieli zastanawiać się nad przeszłością. Świadomość historii wystawili za drzwi. Niemieckie napisy na żeliwnych płytach kanalizacyjnych, codziennie odkręcane w łazience kurki z literami K (kalt) i W (warm) stały się znakami bez treści, abstrakcyjnymi ornamentami” – pisał Włodzimierz Kalicki, autor reportażu Dom Pawła, dom Małgorzaty (GW 8.09.1995).

Musiały minąć długie lata (według socjologów trzy pokolenia), żeby te niepotrzebne właściwie przedmioty stały się inspiracją do zbadania przeszłości własnej ulicy, domu, mieszkania. Żeby mieszkańcy Ziem Odzyskanych zaczęli być nimi na tyle zaintrygowani, by zacząć wyciągać nadpisane na przestrzeni lat komunikaty.

W dyskusji wezmą udział: Karolina Ćwiek-Rogalska – antropolożka, etnografka i bohemistka z Instytutu Slawistyki PAN w Warszawie, Dariusz Brzostek – kulturoznawca, teoretyk literatury, dyrektor Instytutu Nauk o Kulturze Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz Stefan Chwin, pisarz, eseista, historyk literatury, profesor zwyczajny Uniwersytetu Gdańskiego. Spotkanie poprowadzi Beata Maciejewska, historyczka, dziennikarka „Gazety Wyborczej”, autorka wielu książek popularyzujących historię.

[Beata Maciejewska]

quickly enough with Polish names and, between 1945 and 1946, German names were used habitually. The press, which kept a close watch on the city’s de-Germanisation, reproached the authorities for leaving the plinths of German monuments and even German stickers on beer bottles.

There was no official vetting by the authorities in the houses, yet the former inhabitants had left behind things that reminded of them over the years. Albums with photographs of strangers lay in attics, boxes with porcelain crockery hidden from the bombing sat in cellars, mailboxes and business cards bore foreign-sounding names. ‘Absorbed in the effort to clear the city of rubble, the people of Wrocław did not want to reflect on the past. They put their awareness of history out of doors. German inscriptions on cast-iron sewerage plates, taps with the letters K (kalt) and W (warm) unscrewed daily in the bathroom became signs without content, abstract ornaments,’ wrote Włodzimierz Kalicki, author of the report Dom Pawła, dom Małgorzaty (GW 8.09.1995).

It took many years (according to sociologists, three generations) for these virtually useless objects to become an inspiration to investigate the past of one’s own street, home or flat. For the inhabitants of the Regained Territories to become intrigued enough by them to start extracting the messages that appeared over the years.

The discussion will be attended by: Karolina Ćwiek-Rogalska – anthropologist, ethnographer and Bohemist from the Institute of Slavic Studies of the Polish Academy of Sciences in Warsaw; Dariusz Brzostek – cultural studies expert, theoretician of literature, director of the Institute of Cultural Studies at the Nicolaus Copernicus University in Toruń; and Stefan Chwin – writer, essayist, literary historian, full professor at the University of Gdańsk. The meeting will be hosted by Beata Maciejewska – historian, journalist for Gazeta Wyborcza, author of many books popularising history.

[Beata Maciejewska]

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 17.00

20 August 2023 (Sunday), 5.00 pm

Sąsiad czy wróg?

Polacy i Niemcy we wzajemnym zwierciadle Neighbour or enemy? Poles and Germans through each other’s eyes

Debata z udziałem Roberta Traby, Kornelii Ćwiklak i Susann Worschech. Prowadzenie: Anna Dudzińska

A discussion with the participation of Robert Traba, Kornelia Ćwiklak, Susann Worschech; hosted by Anna Dudzińska

Polska i Niemcy prowadziły jeden z najbardziej wzorcowych procesów pojednania na świecie. Od wdrukowanej w pamięć frazy „przebaczamy i prosimy o przebaczenie” z listu biskupów polskich do niemieckich i spotkania Helmuta Kohla i Tadeusza Mazowieckiego w Krzyżowej, przez poparcie idei zjednoczenia Niemiec, po wspólne programy naukowe, oświatowe, kulturalne aż do powołania instytutów historycznych w Berlinie i Warszawie oraz bezprecedensowej liczby tłumaczeń literackich na polski i niemiecki. Ponad pół wieku temu pod patronatem UNESCO powstała także Wspólna Polsko-Niemiecka Komisja Podręcznikowa Historyków i Geografów. Po dekadach konsultacji i uzgodnień przez dwanaście lat tworzono podręcznik do nauki historii – drugi po francusko-niemieckim zredagowany z dwóch perspektyw podręcznik historii na świecie. Symboliczne cztery tomy pisane były w świadomości, że nie ma alternatywy: albo zbudujemy przyszłość wspólnie, albo tej przyszłości po prostu nie będzie. Wszystkie te inicjatywy dawały nadzieje na dialog i wzajemne zrozumienie bez jednoczesnego usprawiedliwiania krzywd.

Ten rodzaj porozumienia okazał się kruchy jak lód na Odrze w czasie coraz cieplejszych zim. Politycy po jednej i drugiej stronie zagwarantowali instytucjonalne przyzwolenie na akty resentymentów i agresywnej narracji. Najpierw roszczeniowość Związku Wypędzonych, a potem upominanie się o reparacje za zniszczenia wojenne doprowadziły

Poland and Germany have led one of the most exemplary reconciliation processes in the world. From the memorable phrase ‘we forgive and ask forgiveness’ from the letter of the Polish bishops to the German bishops and the meeting between Helmut Kohl and Tadeusz Mazowiecki in Krzyżowa, through support for German reunification, joint scientific, educational and cultural programmes, to the establishment of historical institutes in Berlin and Warsaw and an unprecedented number of literary translations into Polish and German. More than half a century ago, the Joint Polish-German Textbook Committee for Historians and Geographers was also established under the auspices of UNESCO. After decades of consultations and agreements, a history textbook was in the making for twelve years – the second history textbook in the world edited taking into account two perspectives after the Franco-German one. The symbolic four volumes were written with the awareness that there was no alternative: either we build a future together, or that future will simply not exist. All these initiatives offered hope for dialogue and mutual understanding without simultaneously justifying wrongs.

This kind of agreement has proved as fragile as the ice on the Oder during the increasingly warm winters. Politicians on both sides ensured that acts of resentment and aggressive narrative were institutionally condoned. First, the claims of the Fed-

Pa ń stwowa Galeria Sztuki, Plac Zdrojowy 2 w Sopocie

do wzmocnienia wzajemnej niechęci. I chociaż udało się zabliźnić rany u dużej części przedstawicieli starszego pokolenia, które pamięta jeszcze wojnę, to dla wielu młodych konfrontacja z niemieckim sąsiadem stała się sposobem na wyrzucenie z siebie agresji i znalezienie figury nazywanej w historii kozłem ofiarnym.

W tej sytuacji warto zadać sobie pytanie, czy dialogiczne negocjowanie pamięci między Polską a Niemcami jest jeszcze w ogóle możliwe? Czy można porzucić upraszczające mity narodowe, a relacje z sąsiadami opierać na wzajemnym słuchaniu i przekonaniu, że prawda jednego niekoniecznie musi być zgodna z prawdą drugiego?

Te pytania wybrzmią szczególnie mocno w Sopocie, w połowie umownej drogi między pejzażem kulturowym dawnego niemieckiego Gdańska i polskiej Gdyni. W tym zróżnicowaniu architektonicznym, między spadzistymi dachami i ceglanymi elewacjami Gdańska a płaskimi pokryciami modernistycznych budynków Gdyni, można ustawić symboliczne lustro pamięci. Jedno zerknięcie wystarczy, by przekonać się, że polifonia architektury jest symbolicznym dowodem na polifonię pamięci. To współistnienie jest możliwe, warto je po prostu zaakceptować.

O polsko-niemieckim sąsiedztwie mówić będą: dr Susann Worschech z Uniwersytetu Europejskiego Viadrina we Frankfurcie nad Odrą, prof. Kornelia Ćwiklak – literaturoznawczyni z Wydziału Pedagogiczno-Artystycznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i prof. Robert Traba, historyk, profesor w Instytucie Studiów Politycznych PAN.

[Anna Dudzińska]

Partnerami wydarzenia

są Parlament Europejski i Przedstawicielstwo

Komisji Europejskiej w Polsce.

eration of Expellees and then, the insistence on reparations for war damages led to the strengthening of mutual resentment. And although it was possible to heal the wounds of a large part of the representatives of the older generation, who still remember the war, for many young people the confrontation with the German neighbour became a way of venting their aggression and finding a figure which history calls a scapegoat.

In this situation it is worth asking ourselves whether a dialogical negotiation of memory between Poland and Germany is still possible at all? Is it possible to abandon simplistic national myths and base relations with neighbours on mutual listening and the conviction that the truth of one is not necessarily compatible with the truth of the other?

These questions will resonate particularly strongly in Sopot, halfway between the cultural landscape of the former German Danzig and Polish Gdynia. In this architectural diversity, between the sloping roofs and brick facades of Gdańsk and the flat coverings of Gdynia’s modernist buildings, a symbolic mirror of memory can be set up. One glance is enough to see that the polyphony of architecture is a symbolic evidence of the polyphony of memory. This coexistence is possible, it is worth accepting it.

Dr Susann Worschech from the European University Viadrina in Frankfurt (Oder), Prof. Kornelia Ćwiklak, a literary scholar from the Faculty of Fine Arts and Pedagogy at the Adam Mickiewicz University in Poznań, and Prof. Robert Traba, a historian and professor at the Institute of Political Studies of the Polish Academy of Sciences, will speak about the Polish-German neighbourhood.

Partners of the event are the European Parliament and European Commission Representation in Poland.

[Anna Dudzińska]

Pisanie jest pokonywaniem drogi do granicy otaczającej najgłębiej ukrytą tajemnicę, której przekroczenie oznaczałoby samozniszczenie. Ale pisanie jest też respektowaniem granicy tylko wokół tej najgłębszej tajemnicy i po trochu uwalnianiem tabu wokół tego rdzenia, nieważne, jak to jest trudne, z więzienia niewypowiadalności. Nie samozniszczenie, ale samoodkupienie. Bez lęku przed nieuniknionym cierpieniem.

Now writing is just working your way toward the border that the innermost secret draws around itself, and to cross that line would mean self-destruction. But writing is also an attempt to respect the borderline only for the truly innermost secret, and bit by bit to free the taboos around that core, difficult to admit as they are, from their prison of unspeakability. Not self-destruction but self-redemption. Not being afraid of unavoidable suffering.

 Christa Wolf

(Nie)pamięć (Un)consciousness

Specjalne pasmo Literackiego Sopotu poświęcone

książkom zajmującym się tematem pamięci i zapominania w kontekście indywidualnym i społecznym.

The special series of the Sopot by the Book dedicated to books on how we remember and forget as individuals and as a society.

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 16.00

17 August 2023 (Thursday), 4.00 pm

Z Bernadettą Darską, autorką książki Berlinowanie. Zapiski z doświadczania miasta, rozmawia Marcin Wilk

Marcin Wilk talks to Bernadetta Darska

Bernadetta Darska

Profesor Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, dr hab., krytyczka literacka, literaturoznawczyni. Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UWM. Wykładała m.in. w Collegium Civitas i na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 2002–2009 redaktor naczelna pisma literacko-kulturalnego „Portret”. Laureatka PIK-owego Lauru, nagrody Polskiej Izby Książki za najciekawszą prezentację książki i promocję czytania w internecie (2019). Autorka dziesięciu książek m.in. o współczesnym reportażu. Prowadzi blog: Nowości książkowe: www.bernadettadarska.blogspot.com Professor at the University of Warmia and Mazury (UWM), PhD, literary critic, literary scholar. She works at the Institute of Journalism and Social Communication at UWM. She has lectured, among others, at Collegium Civitas and the University of Warsaw. In 2002–2009, she was editor-in-chief of the literary and cultural magazine Portret. She is the laureate of the PIK Laurel, an award of the Polish Chamber of Books for the most interesting presentation of books and promotion of reading on the Internet (2019). Author

Kościół ewangelicki Zbawiciela, ul. Parkowa 5 w Sopocie

fot. z archiwum autorki

Kościół ewangelicki Zbawiciela, ul. Parkowa 5 w Sopocie

of ten books including contemporary reportage. She runs a blog Nowości książkowe: www.bernadettadarska.blogspot.com. Last year her book Berlinowanie. Zapiski z doświadczania miasta was published.

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 16.00

18 August 2023 (Friday), 4.00 pm

Z Piotrem Korczyńskim o książce Piętnaście sekund. Żołnierze polscy na froncie wschodnim rozmawia Dorota Karaś

Dorota Karaś talks to Piotr Korczyński

Piotr Korczyński

Historyk, publicysta, grafik, zastępca redaktora naczelnego kwartalnika „Polska Zbrojna. Historia”, autor książek Dawno temu na Dzikim Zachodzie, Dla ojczyzny ratowania: szubienica, pal i kula. Dyscyplina w dawnym Wojsku Polskim, Śladami Szeli, czyli diabły polskie, Przeżyłem wojnę... Ostatni żołnierze Walczącej Polski; Zapomniani. Chłopi w Wojsku Polskim, Piętnaście sekund. Żołnierze polscy na froncie wschodnim i innych. Współautor tomów Europejskie kino gatunków i 1000 filmów, które tworzą historię kina

Historian, publicist, graphic artist, deputy editor-in-chief of the quarterly Polska Zbrojna. Historia, author of the books: Dawno temu na Dzikim Zachodzie; Dla ojczyzny ratowania: szubienica, pal i kula. Dyscyplina w dawnym Wojsku Polskim; Śladami Szeli, czyli diabły polskie; Przeżyłem wojnę ... Ostatni Żołnierze Walczącej Polski, Zapomniani. Chłopi w Wojsku Polskim; Piętnaście sekund. Żołnierze polscy na froncie wschodnim, and many others. Co-author of the volumes Europejskie kino gatunków and 1000 filmów, które tworzą historię kina.

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 16.00

Scena Kameralna Teatru Wybrzeże, ul. Bohaterów Monte Cassino 30 w Sopocie

19 August 2023 (Saturday), 4.00 pm

Odczytywanie pamięci własnej i historycznej w twórczości W.G. Sebalda

Reading personal and historical memory in the work of W.G. Sebald

Rozmowa z udziałem Małgorzaty Łukasiewicz i Katarzyny Kończal. Prowadzenie: Juliusz Kurkiewicz

A discussion with the participation of Małgorzata Łukasiewicz, Katarzyna Kończal, hosted by Juliusz Kurkiewicz

Małgorzata Łukasiewicz

Studiowała języki obce i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1976–1989 uczestniczyła w działaniach opozycji demokratycznej. Jako

fot. z archiwum autora

tłumaczka i krytyczka literacka współpracuje z wieloma wydawnictwami i instytucjami kultury. Tłumaczyła m.in. M. Frischa, H. Hessego, Chr. Lavanta, J. Rotha, G. W. Sebalda, P. Süskinda, R. Walsera, U. Zürna, Th. W. Adorna, J. Habermasa, F. Nietzschego, G. Simmla. Opublikowała książki eseistyczne: Robert Walser (Czytelnik 1990), Rubryka pod różą (Znak 2007), Jak być artystą. Na przykładzie Thomasa Manna (Więź 2011), Dziwna rzecz – pisanie (Więź 2012), Pięć razy o przekładzie (Karakter 2017), My, czytelnicy (Więź 2021). Laureatka nagrody „Literatury na Świecie”, nagrody PEN-Clubu, przyznawanej przez „Zeszyty Literackie” nagrody Pawła Hertza, Nagrody Hermanna Hessego, Nagrody Polsko-Niemieckiej, Nagrody Kazimierza Wyki, Nagrody Boya-Żeleńskiego. Born in 1948 in Warsaw. She studied foreign languages and philosophy at the University of Warsaw. In the years 1976-1989, she participated in the activities of the democratic opposition. As a translator and literary critic, she collaborates with many publishing houses and cultural institutions. Her translation work includes M. Frisch, H. Hesse, Chr. Lavant, J. Roth, G. W. Sebald, P. Süskind, R. Walser, U. Zürn, Th. W. Adorno, J. Habermas, F. Nietzsche, G. Simmel. She has published books of essays: Robert Walser (Czytelnik 1990), Rubryka pod różą (Znak 2007), Jak być artystą. Na przykładzie Thomasa Manna (Więź 2011), Dziwna rzecz – pisanie (Więź 2012), Pięć razy o przekładzie (Karakter 2017), My, czytelnicy (Więź 2021). She is the winner of the Literatura na Świecie award, the PEN-Club award, the Paweł Hertz Award granted by the Zeszyty Literackie journal, The Calw Hermann Hesse Prize, the Polish-German Award, the Kazimierz Wyka Award, and the Boy-Żeleński Translation Work Award.

Katarzyna Kończal

Literaturoznawczyni, tłumaczka, doktorka nauk humanistycznych, autorka książki Sygnatury Sebalda. Zwierzęta, widma, ruiny (Wyd. Ossolineum, 2022). Ukończyła filologię germańską oraz filologię polską na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; doktorat poświęciła twórczości W.G. Sebalda. Zajmowała się powojenną literaturą polską i niemieckojęzyczną, m.in. pisarstwem Jeana Améry’ego oraz Bogdana Wojdowskiego, kulturą żydowską, a także związkami literatury i fotografii. Zawodowo związana z branżą wydawniczą i promocją literatury.

Literary scholar, translator, and a PhD holder in humanities, she is the author of Sygnatury Sebalda. Zwierzęta, widma, ruiny (Ossolineum publishing house, 2022). She holds a degree in German and Polish studies from the Adam Mickiewicz University in Poznań. She devoted her PhD thesis to the works of W.G. Sebald. She has researched post-war Polish and German-language literature, including the writings of Jean Améry and Bogdan Wojdowski, as well as Jewish culture and the relationship between literature and pho -

fot. z archiwum autorki

Wybrzeże, ul. Bohaterów Monte Cassino 30 w Sopocie

tography. Professionally, she is involved in the publishing industry and the promotion of literature.

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 18.00

20 August 2023 (Sunday), 6.00 pm

Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego

A question of character. Women fighters from the Warsaw Ghetto

Rozmowa z udziałem Agnieszki Daukszy, Zuzanny Hertzberg i Joanny Ostrowskiej. Prowadzenie: Magdalena Kicińska

A discussion with the participation of Agnieszka Dauksza, Zuzanna Hertzberg, Joanna Ostrowska, hosted by Magdalena Kicińska

Agnieszka Dauksza

Literaturoznawczyni, doktor na Uniwersytecie Jagiellońskim, autorka książek: Jaremianka. Biografia (2019), Klub Auschwitz i inne kluby. Rwane opowieści przeżywców (2016, 2021). Laureatka m.in. Górnośląskiej Nagrody Literackiej Juliusz, Nagrody Literackiej Gryfia, Nagrody „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej, Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej START, Nagrody im. Adama Włodka, Nagrody Naukowej „Polityki”, Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO, Stypendium Twórczego Miasta Gdańska; finalistka Nagrody Literackiej Nike. She is a literary scholar, and author of books: Jaremianka Biografia (2019), Klub Auschwitz i inne kluby. Rwane opowieści przeżywców (2016, 2021). She has a PhD and works at the Jagiellonian University in Kraków. She has won numerous awards, including the Upper Silesian Juliusz Literary Award, Gryfia Literary Award, Teresa Torańska Newsweek Award, START Award by the Foundation for Polish Science, Adam Włodek Award, Polityka Scientific Award, the Kraków UNESCO City of Literature Prize, Creative Scholarship of the City of Gdańsk, and she is also the finalist of the Nike Literary Award.

Zuzanna Hertzberg

Artystka interdyscyplinarna, artywistka i badaczka. Na jej praktykę artystyczną składają się malarstwo, tkanina oraz działania w przestrzeni publicznej. Jest autorką instalacji i kolaży wykorzystujących zasoby archiwalne, którym towarzyszą performansy mówione. Jest zaangażowana w indywidualne i kolektywne praktyki przeciwdziałające dyskryminacji oraz przemocy wobec osób i grup marginalizowanych. W 2018 roku otrzymała stopień doktory na Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (Przestrzenie niewiedzy, 2018). Uczestniczyła w wielu wystawach w kraju i za granicą, m.in. jej oparty na badaniach projekt artystyczno-aktywistyczny Mechica. Indywidualny i zbiorowy opór kobiet podczas Zagłady był wystawiany w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie (2019), Still Present! 12. Biennale Sztuki

Scena Kameralna Teatru

fot. Jakub Włodek

fot. Mikołaj Tym

Współczesnej w Berlinie (2022) oraz w Center for Jewish History w Nowym Jorku (2022/23). Obecnie kontynuuje badania i realizuje projekt artystyczny o żydowskich anarchistkach. Jej prace znajdują się w kolekcjach prywatnych i instytucjonalnych. Jest wsp ó łzało ż ycielką Żydowskiego Bloku Antyfaszystowskiego oraz członkinią zarządu Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Zuzanna Hertzberg is an interdisciplinary artist, art activist and researcher. Her artistic practice consists of painting, textiles and performances in public space. She is the author of installations and collages using archival resources and accompanied by spoken performances. She is involved in individual and collective practices addressing discrimination and violence against marginalised individuals and groups. In 2018, she received her PhD from the Faculty of Graphic Arts at the Academy of Fine Arts in Warsaw (Spaces of Ignorance, 2018). She has participated in numerous exhibitions at home and abroad. Her research-based art-activist project Mechitza. Individual and Collective Resistance of Women during the Shoah was exhibited at the POLIN Museum of the History of Polish Jews in Warsaw (2019), the 12 th Berlin Biennale for Contemporary Art: Still Present! (2022), and at the Center for Jewish History in New York (2022/23). She is currently pursuing research and an art project about Jewish anarchists. Her works are in private and institutional collections. She is a co-founder of the Jewish Anti-Fascist Bloc and a board member of the Association of the Jewish Historical Institute of Poland.

Joanna Ostrowska

Doktor nauk humanistycznych w zakresie historii, studiowała również w Instytucie Sztuk Audiowizualnych UJ, Katedrze Judaistyki UJ, Gender Studies UW, Zakładzie Hebraistyki UW i PWSFTviT w Łodzi. Wykładowczyni akademicka, krytyczka filmowa, dramaturżka. Zajmuje się tematyką związaną z przemocą seksualną w czasie II wojny światowej i zapomnianymi ofiarami nazizmu. Autorka głośnej książki Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej (2018), za którą otrzymała prestiżową nagrodę Mauthausen-Memorial-Forschungspreis oraz książki Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej, za którą została nagrodzona Nike Czytelniczek i Czytelników 2022.

With a PhD in history, Joanna Ostrowska also studied at the Institute of Audiovisual Arts and the Institute of Jewish Studies at the Jagiellonian University, at the University of Warsaw (Gender Studies and the Hebrew Philology), and in Lodz Film School. An academic lecturer, a film critic, and a playwright, she focuses on themes of sexual violence during World War II and the forgotten victims of Nazism. The author of the famous Przemilczane. Seksualna praca przymusowa w czasie II wojny światowej (2018), for which she received the prestigious Mauthausen-Memorial-Forschungspreis award. In April, she published her latest book Oni. Homoseksualiści w czasie II wojny światowej

fot.Jakub Szafrański

„Polityki” Historical Award from Polityka weekly

Co roku spotykamy się z laureatami i laureatkami

Nagrody Historycznej tygodnika „Polityka” dla najlepszych książek o najnowszych dziejach Polski.

Each year, we talk to the laureates of the Historical Award from the Polityka weekly for the best books about Polish modern history.

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 17.30

19 August 2023 (Saturday), 5.30 pm

Z Jakubem Gałęziowskim rozmawia Wiesław Władyka

Wiesław Władyka talks to Jakub Gałęziowski

Jakub Gałęziowski

Doktor historii Uniwersytetu w Augsburgu i Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się historią mówioną i badaniami biografi cznymi. Interesuje się aspektami etycznymi i rolą emocji w badaniach naukowych. Brał udział w kilkunastu projektach dokumentacyjnych, w tym kilku międzynarodowych. Nagrał przeszło dwieście autobiograficznych wywiadów narracyjnych. Jest autorem książek opartych na źródłach mówionych oraz artykułów w czasopismach naukowych i opracowaniach zbiorowych. Współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej (PTHM) i obecnie jego prezes. Członek zespołu redakcyjnego „Wrocławskiego Rocznika Historii Mówionej” (WRHM). Laureat Nagrody Historycznej „Polityki” za książkę Niedopowiedziane biografie.

Polskie dzieci urodzone z powodu wojny.

With a PhD in history from the University of Augsburg and the University of Warsaw, Jakub Gałęziowski specialises in oral history and biographical

Teatr BOTO, ul. Bohaterów Monte

Cassino 54B w Sopocie

fot. z archiwum autora

research. He is interested in ethical aspects and the role of emotions in research. He has participated in more than a dozen documentation projects, including several international ones. He has recorded more than two hundred autobiographical narrative interviews. He is the author of books based on oral sources and of articles in academic journals and collective studies. He is also the co-founder of the Polish Oral History Association (PTHM) and currently its president, as well as the member of the editorial team of the academic journal Wrocławski Rocznik Historii Mówionej (WRHM).

Literatura rozmawia z każdym człowiekiem osobno –jest własnością prywatną, która pozostaje w głowie. Nikt nie rozmawia z nami tak wnikliwie jak książka. I niczego w zamian nie oczekując, poza tym, żebyśmy myśleli i czuli.

Literature speaks with everyone individually – It is personal property that stays inside our heads. And nothing speaks to us as forcefully as a book, which expects nothing in return other than that we think and feel.

 Herta Müller

Porozmawiajmy o nas. Przyjrzyjmy się, z czym się mierzymy, co nam dolega, co porusza, co trudno nam nawet nazwać, a co dopiero wytłumaczyć. My jako społeczność, zbiór pojedynczym jednostek umieszczonych w konkretnych granicach. Co mamy wspólnego?

Let’s talk about us. Let’s look at what we face, what ails us, what moves us, what we find difficult to even name, let alone explain. Us as a community, a collection of single individuals placed within specific boundaries. What do we have in common?

Kościół ewangelicki Zbawiciela, ul. Parkowa 5 w Sopocie

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 14.00

17 August 2023 (Thursday), 2.00 pm

Z Anną Goc rozmawia Iwona Krawczuk

Iwona Krawczuk talks to Anna Goc

Anna Goc

Reporterka, współpracowała z krakowską redakcją „Gazety Wyborczej”, obecnie redaktorka „Tygodnika Powszechnego”. Laureatka VI edycji Konkursu Stypendialnego im. Ryszarda Kapuścińskiego, Grand Prix Nagrody Dziennikarzy Małopolski oraz Nagrody Krakowa Miasta Literatury UNESCO. Trzykrotnie nominowana do Nagrody Grand Press w kategorii Reportaż prasowy. W 2022 roku wyróżniona przez Amnesty International Polska za reportaże o prawach osób g/Głuchych. Autorka książki reporterskiej Głusza (wyd. Dowody), która otrzymała Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego 2023, a także znalazła się wśród książek nominowanych do nagrody Odkrycia Empiku 2022 w kategorii

fot. Adam Golec

Literatura i w finale Konkursu „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej w kategorii Najlepsza książka wydana w 2022 roku.

A reporter, cooperated with the Krakow editorial office of Gazeta Wyborcza, currently editor of Tygodnik Powszechny. Winner of the 6th edition of the Ryszard Kapuściński Scholarship Competition, Grand Prix of the Małopolska Journalists’ Prize and the Kraków UNESCO City of Literature Prize. Three-time nominee for the Grand Press Award in the Press Reportage category. Awarded a distinction by Amnesty International Poland in 2022 for her reportage on the rights of d/Deaf people. Author of the reporter’s book Głusza (Dowody publishing house), which won the Ryszard Kapuściński Award 2023, and was also among the books nominated for the Empik’s Discoveries 2022 Award in the Literature category and in the final of the Teresa Torańska Newsweek Award in the Best Book Published in 2022 category.

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 14.00

18 August 2023 (Friday), 2.00 pm

Z Szymonem Opryszkiem rozmawia Paulina Małochleb

Paulina Małochleb talks to Szymon Opryszek

Szymon Opryszek

Reporter związany z OKO.press, absolwent Polskiej Szkoły Reportażu i pierwszej edycji Szkoły Ekopoetyki, w swojej twórczości podejmuje tematy praw człowieka, kryzysu klimatycznego i migracji. Zdobywca prestiżowej nagrody Pióro Nadziei Amnesty International 2021 za cykl reportaży Moja zbrodnia to mój paszport o drodze śladami migrantów z Bliskiego Wschodu, przez Białoruś aż do Polski. Za ten sam cykl został nagrodzony przez jury konkursu festiwalu literackiego im. Jana Śpiewaka i Anny Kamieńskiej w Świdwinie oraz nominowany m.in. do nagród Grand Press, nagrody im. Bolesława Prusa oraz konkursu reporterskiego Festiwalu Wrażliwego. Jako reporter pracował w Afryce, Ameryce Łacińskiej i na Kaukazie. Finalista Konkursu Stypendialnego im. Ryszarda Kapuścińskiego Fundacji „Herodot” (2017) i nominowany do stypendium dziennikarskiego przyznawanego przez jury Nagrody „Newsweeka” im. Teresy Torańskiej (2015). Wspólnie z Marią Hawranek wydał książki Tańczymy już tylko w Zaduszki (Wydawnictwo Znak, 2016, wyróżnienie w kategorii „książka reportażowa” w konkursie na najlepsze publikacje turystyczne) oraz Wyhoduj sobie wolność (Wydawnictwo Czarne, 2018). W maju 2023 roku ukazała się jego najnowsza książka o kryzysie wodnym Woda. Historia pewnego porwania nakładem Wydawnictwa Poznańskiego.

Reporter affiliated with OKO.press, author of the series Moja zbrodnia to mój paszport nominated for the Grand Press Award and awarded with Amnesty International’s Pen of Hope. His latest book Woda. Historia pewnego porwania was published in May 2023. He is a graduate of the first edition of the School of Ecopoetics, and a co-author of the books Tańczymy już tylko w Zaduszki and Wyhoduj sobie wolność

Kościół ewangelicki Zbawiciela, ul. Parkowa 5 w Sopocie

fot. z archiwum autora

Scena Kameralna Teatru Wybrzeże, ul. Bohaterów Monte Cassino 30 w Sopocie

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 14.00

19 August 2023 (Saturday), 2.00 pm

Z Mikołajem Grynbergiem rozmawia

Marta Perchuć-Burzyńska

Marta Perchuć-Burzyńska talks to Mikołaj Grynberg

Mikołaj Grynberg

Pisarz i fotograf, z wykształcenia psycholog. Autor albumów Dużo kobiet (2009) i Auschwitz – co ja tu robię? (2010). Jego zdjęcia były prezentowane niemal na całym świecie. Wydał zbiory rozmów Ocaleni z XX wieku (2012), Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne (2014) i Księga wyjścia (2018) oraz dwa tomy opowiadań: Rejwach (2017), który był nominowany do Nagrody Literackiej Nike i Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus, a jego amerykańskie wydanie w przekładzie Seana Gaspera Bye znalazło się w finale National Jewish Book Awards 2022 oraz jest nominowane do The Sami Rohr Prize for Jewish Literature, oraz Poufne (2020). W 2021 roku zadebiutował jako reżyser filmem dokumentalnym Dowód tożsamości wyprodukowanym przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Od lat zajmuje się problematyką i historią polskich Żydów w XX wieku, zadając sobie i swoim rozmówcom pytania o to, jak to jest być Żydem w Polsce i co to tak naprawdę znaczy. Od kilku lat prowadzi warsztaty pisania historii osobistych. W lipcu ukazał się zbiór rozmów Jezus umarł w Polsce (wyd. Agora) z osobami działającymi na granicy polsko-białoruskiej.

A trained psychologist, Mikołaj Grynberg is also a writer and photographer. He is the author of the albums Many Women (2009) and Auschwitz. What am I doing here? (2010). His photographs have been exhibited almost all over the world. He has published collections of interviews Ocaleni z XX wieku (2012), Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne (2014), and Księga wyjścia (2018). He is also the author of two volumes of short stories: Poufne (2020), and I’d Like to Say Sorry, but There’s No One to Say Sorry To (2017) nominated for the Nike Literary Award and the Angelus Central European Literary Award, its American edition, translated by Sean Gasper Bye, was shortlisted for the National Jewish Book Awards 2022 and was the finalist for The Sami Rohr Prize for Jewish Literature. In 2021, he made his directorial debut with the documentary film Proof of Identity produced by the POLIN Museum of the History of Polish Jews. For years, he has been researching the issues and history of Polish Jews in the 20th century, asking himself and his interlocutors questions about what it is like to be a Jew in Poland and what it really means. He has been teaching personal history writing workshops for several years.

In July, Agora Publishing House published Jezus umarł w Polsce, a collection of his interviews with activists helping migrants near the border of Poland and Belarus.

fot. Jacek Poremba

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 16.00

20 August 2023 (Sunday), 4.00 pm

Z Katarzyną Michalczak rozmawia Dorota Karaś

Dorota Karaś talks to Katarzyna Michalczak

Katarzyna Michalczak

Poetka, autorka książek z wierszami: Pamięć przyjęć (Nagroda im. Bierezina 2017, Złoty Środek Poezji 2018) i Tysiąc saun (nominowana do nagrody KOS 2021); pisarka, autorka tomów opowiadań: Klub snów (nominowany do Nagrody Literackiej Gdynia 2020) oraz Mam na imię nie mam (do niczego nienominowany, ale przez nią ukochany). Socjolożka, doktorka nauk humanistycznych. Jej najnowsza książka prozatorska, Synu, jesteś kotem, opowiada o relacji z dzieckiem w spektrum autyzmu i syn również zabiera w niej głos. Jesienią 2022 roku odbyła trzymiesięczną rezydencję literacką Visehrad w Pradze. Obecnie pracuje nad esejoidalnymi tekstami o uciekaniu. Jej trzecia książka poetycka wkrótce się ukaże.

Poet, author of books of poems: Pamięć przyjęć (Jacek Bierezin Prize 2017, Golden Mean of Poetry 2018) and Tysiąc saun (nominated for the Kazimierz Hoffman KOS 2021 Poetry Prize). She is also a writer and author of volumes of short stories: Klub snów (nominated for the 2020 Gdynia Literary Award) and Mam na imię nie mam (not nominated for anything, but beloved by the author). She is a sociologist and holds a PhD in the humanities. Her latest prose book Synu, jesteś kotem is about her relationship with a child on the autism spectrum and her son also has his voice in the book. In autumn 2022, she did a three-month Visehrad literary residency in Prague, Czech Republic. She is currently working on essayoid texts about escape. Her third book of poetry will soon be published.

Teatr BOTO, ul. Bohaterów Monte Cassino 54B w Sopocie

Jeśli sztuka jest „apolityczna”, to tylko znaczy, że przemawia głosem rządzących.

For art to be 'unpolitical' means only to ally itself with the 'ruling' group.

 Bertolt Brecht

fot. z archiwum autorki

Nogaś w parku Nogaś in the Park

Tym razem nie na plaży, a w pięknym parku na Goyki spotkamy się z Michałem Nogasiem i osobami, które zaprosił do rozmowy. Zapewniamy, że miłośnicy i miłośniczki naturalnej scenografii będą zadowolone. This time not on the beach but in the beautiful park at 3 Goyki Street, we will meet Michał Nogaś and his guests. We can assure you that natural scenery lovers will be pleased.

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 15.00

17 August 2023 (Thursday), 3.00 pm

Z Filipem Springerem rozmawia Michał Nogaś Michał Nogaś talks to Filip Springer

Filip Springer

Pisarz i fotograf. Autor wielu cykli reporterskich oraz książek, m.in. Miedzianka. Historia znikania, Wanna z kolumnadą, 13 pięter, Miasto Archipelag, Źle urodzone. Stypendysta Narodowego Centrum Kultury, Fundacji Herodot im. Ryszarda Kapuścińskiego i Miasta Stołecznego Warszawy. Nominowany do najważniejszych nagród literackich w Polsce. Jego książki tłumaczone są na angielski, niemiecki, rosyjski, czeski i węgierski, w przygotowaniu jest także tłumaczenie na chiński. Współpracuje z Instytutem Reportażu w Warszawie, współtwórca festiwalu literackiego MiedziankaFest i Miedzianka po drodze. W marcu nakładem wydawnictwa Karakter ukazała się jego najnowsza książka Mein Gott, jak pięknie.

A writer and a photographer, Filip Springer is the author of many reportage series and books, including Miedzianka. The Story of Disappearance, A Bathtub With a Colonnade, 13 pięter, Archipelago City, Ill-Born. Polish Post-war Modernist Architecture . A holder of scholarships of the National Centre for Culture Poland, the Ryszard Kapuściński ‘Herodot’ Foundation and the

fot. Adam Lach

Capital City of Warsaw. Nominated for the most important literary awards in Poland. His books have been translated into English, German, Russian, Czech and Hungarian, and a translation into Chinese is in preparation. He is an associate of the Institute of Reportage in Warsaw and a co-founder of the MiedziankaFest and Miedzianka po drodze literary festival. His latest book, Mein Gott, jak pięknie, was published by Karakter in March.

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 15.00

18 August 2023 (Friday), 3.00 pm

Z Magdaleną Parys rozmawia Michał Nogaś

Michał Nogaś talks to Magdalena Parys

Magdalena Parys

Pisarka. Urodziła się w Gdańsku, ale jako dziecko wyemigrowała z rodziną do Berlina Zachodniego. Ukończyła polonistykę i pedagogikę na Uniwersytecie Humboldtów w Berlinie. Zadebiutowała w 2011 roku powieścią Tunel, uznaną przez culture.pl za najważniejszy debiut tego roku, powieść uhonorowano polonijną nagrodą Złotej Sowy i Literacką Nagrodą Miasta Quimper we Francji. Laureatka Europejskiej Nagrody Literackiej za powieść Magik. W 2016 roku opublikowała Białą Rikę. Ostatnia jej powieść to Książę, drugi tom trylogii berlińskiej, zapoczątkowany powieścią Magik. Pisze dla prasy polskiej, niemieckiej i francuskiej. Felietonistka „Gazety Wyborczej”. Jej książki tłumaczone są na języki francuski, hiszpański, niemiecki, włoski, węgierski, chorwacki i wiele innych. W czasie festiwalu Literacki Sopot premierę będzie miało wznowienie Białej Riki. Żeliwne ptaki poszerzone o nowe rozdziały, rysunki i zdjęcia. A Polish writer living in Berlin, she made her debut in 2011 with the novel Tunel, and, in 2015, won the European Prize for Literature for her novel Magik, which has been translated into more than a dozen languages. In 2016, she published Biała Rika. Her latest novel Książę, the second volume of the Berlin trilogy initiated with Magik, has recently been published.

fot. Anna Powałowska-Górska

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 15.00

19 August 2023 (Saturday), 3.00 pm

Z Ishbel Szatrawską rozmawia Michał Nogaś

Michał Nogaś talks to Ishbel Szatrawska

Ishbel Szatrawska

Autorka dramatów, w tym nagradzanego Żywotu i śmierci pana Hersha Libkina z Sacramento w stanie Kalifornia (Wydawnictwo Cyranka). Debiutowała w e-antologii dramatów wydanych przez Narodowy Stary Teatr w Krakowie. Toń jest jej pierwszą powieścią.

Ishbel Szatrawska is a playwright and the author of Żywot i śmierć pana Hersha Libkina z Sacramento w stanie Kalifornia (Cyranka Publishing House, 2022), which was nominated for the Paszporty Polityki Award. She made her debut in 2019 in the e-anthology published by the National Stary Theatre in Krakow. Toń is her first novel.

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 15.00

20 August 2023 (Sunday), 3.00 pm

Z Edwardem Pasewiczem rozmawia Michał Nogaś

Michał Nogaś talks to Edward Pasewicz

Edward Pasewicz

Poeta, pisarz, dramaturg i kompozytor. Za swoją twórczość poetycką, m.in. za tomiki Drobne! Drobne! i Pałacyk Bertolta Brechta, wielokrotnie nominowany do głównych nagród literackich. Jego wiersze były tłumaczone na 11 języków. Za powieść Pulverkopf otrzymał Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus. Edward Pasewicz is a poet, writer, playwright and composer. For his poetic work, including the volumes Drobne! Drobne! and Pałacyk Bertolta Brechta, he has been repeatedly nominated for major literary prizes. His poems have been translated into 11 languages. He received the Angelus Literary Award for his novel Pulverkopf

fot. Izabella Górska

fot. Agnieszka Braun

Powroty Returns

Nowe pasmo rozmów z autorami i autorkami książek wydanych jakiś czas temu, do których chcielibyśmy wrócić. Czasem ze względu na to, że wyjątkowo rezonują z dzisiejszą rzeczywistością, a czasem dlatego, że w nagromadzeniu ukazujących się licznie nowych tytułów nie otrzymały wcześniej takiej uwagi, na jaką zasługują.

A new series of conversations with authors of books published some time ago that we would like to go back to. Sometimes because they resonate with today’s reality, and sometimes because, in the accumulation of new titles appearing in large numbers, they have not previously received the attention they deserve.

Kościół

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 18.00

17 August 2023 (Thursday), 6.00 pm

Z Krzysztofem Vargą o jego powieści Nagrobek z lastryko

rozmawia Łukasz Wojtusik

Łukasz Wojtusik talks to Krzysztof Varga about his novel Nagrobek z lastryko

Krzysztof Varga

Pisarz, felietonista, diarysta. Absolwent męskiego liceum katolickiego oraz polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Autor m.in. powieści Nagrobek z lastryko, Trociny, Masakra, Sonnenberg, zbiorów opowiadań, a także trylogii podróżniczo-eseistycznej o Węgrzech: Gulasz z turula, Czardasz z mangalicą i Langosz w jurcie. Napisał także książkę o Edmundzie Niziurskim, by oddać hołd ulubionemu autorowi swojej młodości, dzięki któremu postanowił kiedyś sam zacząć pisać. Ostatnią jego książką jest Dziennik hipopotama, zapis dwuletnich walk z kulturą i sztuką oraz z życiem i bezsensem życia. Przez ponad ćwierć wieku redaktor i recenzent „Gazety Wyborczej”, a także autor felietonów publikowanych w „Dużym Formacie”. Od końca 2020 roku etatowy felietonista tygodnika „Newsweek Polska”. Obecnie pracuje nad opowieścią podróżniczo-historyczną o Normandii i Bretanii. Mieszka w Warszawie. A writer, columnist, and diarist, Krzysztof Varga is a graduate of a male Catholic secondary school and Polish Studies at the University of Warsaw. Author of many novels, including Nagrobek z lastryko, Trociny, Masakra, Sonnenberg, as well as of collections of short stories, and a travel-essay trilogy about Hungary composed of Gulasz z turula, Czardasz z mangalicą and Langosz w jurcie. He also wrote a book about Edmund Niziurski, a favourite author of his youth, thanks to whom he decided to start writing himself. His last book is Dziennik hipopotama, a record of his two-year struggle with culture and art, and life and its lack of meaning. For more than a quarter of a century, he was an editor and reviewer for Gazeta Wyborcza, as well as a columnist for the Duży Format magazine. Since the end of 2020, he has been a full-time columnist for the Newsweek Polska weekly He is currently working on a travel-historical book about Normandy and Brittany. He lives in Warsaw.

ewangelicki Zbawiciela, ul. Parkowa 5 w Sopocie fot. Mikołaj Starzyński

Kościół ewangelicki Zbawiciela, ul. Parkowa 5 w Sopocie

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 18.00

18 August 2023 (Friday), 6.00 pm

Z Dybą i Adamem Lachami o ich książce fotograficznej

Rewizje rozmawia Aleksander Hudzik

Aleksander Hudzik talks to Dyba Lach and Adam Lach about their photography book How to Rejuvenate an Eagle

Dyba Lach

Dokumentalistka, autorka transmedialna. Reżyseruje i koordynuje wydarzenia artystyczne, spektakle, koncerty, projekty kulturalne, filmy. Absolwentka

PWSFTiT w Łodzi na Wydziale Organizacji Sztuki Filmowej oraz Fotografii Prasowej w Instytucie Dziennikarstwa UW. Współautorka książek fotograficznych: Stigma, nagrodzonej w konkursie International Photography Awards i wybranej publikacją roku 2014 w Konkursie im. Beaty Pawlak Fundacji Batorego oraz Rewizje, nominowanej do książki roku 2020 przez Aperture Foundantion i Paris Photo. Słuchaczka Szkoły Ekopoetyki Julii Fiedorczuk i Filipa Springera.

A documentary filmmaker and transmedia author, Dyba Lach directs and coordinates artistic events, performances, concerts, cultural projects and films. She’s a graduate of Lodz Film School (PWSFTiT) at the Faculty of Film

Art Organisation Production and of Press Photography at the Institute of Journalism of the University of Warsaw. Co-author of photography books: Stigma , awarded in the International Photography Awards and selected publication of the year 2014 in the Beata Pawlak Competition of the Batory Foundation; How to Rejuvenate an Eagle, nominated for book of the year 2020 by Aperture Foundantion and Paris Photo. A student of Julia Fiedorczuk and Filip Springer’s School of Ecopoetics.

Adam Lach

Dokumentalista, twórca wizualny. Publikuje w „New York Times”, „Le Monde”, „The Guardian”, „GEO”, „Newsweeku”. Laureat wielu konkursów fotografii, w tym POYi, IPA, Grand Press Photo. Autor książek fotograficznych: Stigma, nagrodzonej w konkursie IPA; Neverland, wybranej do autorskiej kolekcji photobooków Martina Parra prezentowanych w Tate Gallery oraz Rewizje, nominowanej do książki roku 2020 przez Aperture Foundantion i Paris Photo. Jego fotografi a zatytułowana Wolność została ogłoszona Ikoną Trzydziestolecia w międzynarodowym konkursie Press Club Polska. Jego prace prezentowano m.in. w Paryżu na festiwalu La Quatrième Image, na Biennale w Pradze, na Uniwersytecie Harvarda w Cambridge.

A documentary filmmaker and a visual artist, Adam Lach has been published in The New York Times, Le Monde, The Guardian, GEO, Newsweek. Winner of many photography competitions, including POYi, IPA, Grand Press Photo. Author of photography books: Stigma , awarded in the IPA competition; Neverland, selected for Martin Parr’s photobook collection presented at the Tate Gallery; and How to Rejuvenate an Eagle, nominated for book of the

fot. Łukasz Saturczak

year 2020 by Aperture Foundantion and Paris Photo. His photograph entitled ‘Freedom’ won Press Club Polska’s Icon of 30 Years: Freedom and Solidarity competition. His work has been exhibited in Paris at the La Quatrième Image festival, at the Prague Biennale, and at Harvard University in Cambridge.

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 18.00

19 August 2023 (Saturday), 6.00 pm

Z Włodzimierzem Nowakiem o jego zbiorze reportaży Obwód głowy rozmawia Paulina Małochleb

Paulina Małochleb talks to Włodzimierz Nowak about his collection of reportages Obwód głowy

Włodzimierz Nowak

Reporter, kulturoznawca, prowadzi Studium Reportażu przy Teatrze Jaracza w Olsztynie. Współtwórca działu reportażu w OKO.Press. Kierował magazynem reporterów „Duży Format”. Wykładał w Polskiej Szkole Reportażu i Europejskim Centrum Solidarności w ramach warsztatów reporterskich Metafora faktu. Autor Studia DF – cyklu rozmów wideo z reporterami. Finalista Nike. Laureat niemieckiej Polsko-Niemieckiej Nagrody Dziennikarskiej 2009 i Nagrody SDP im. Kazimierza Dziewanowskiego (2005) za cykl reportaży z Białorusi. Jego Obwód głowy, zbiór tekstów o trudnym polsko-niemieckim sąsiedztwie, zaliczany jest do kanonu klasyki polskiego reportażu. Książka znalazła się w finale Nagrody Literackiej Nike 2008, a jej niemieckie wydanie (Die Nacht von Wildenhagen) zdobyło Nagrodę Kulturalną im. George Dehio (2010). Na podstawie Obwodu głowy powstał w Teatrze Nowym w Poznaniu spektakl (reżyseria Zbigniew Brzoza, premiera 2014). Druga książka reporterska Serce narodu koło przystanku opowiada o polskiej transformacji i jej ofiarach (finał nagrody im. R. Kapuścińskiego 2009). Niemiec. Wszystkie ucieczki Zygfryda (nominacja do Nike 2017) to książka, która mierzy się z pytaniem, czy w życiu można uciec. Czy ucieczka w ogóle jest możliwa? Obowiązkowa lektura dla tych, którzy uważają, że nie dość uważnie przerobiliśmy lekcję PRL. Książka dla wszystkich, szczególnie tych, którzy urodzili się na Ziemiach Zachodnich. Współautor, w partnerstwie z Violettą Szostak, dwóch wywiadów-rzek: Dżej Dżej. Rozmowy z Jackiem Jaśkowiakiem, prezydentem Poznania i Onyszkiewicz. Bywały szczęśliwe powroty

A reporter and culture expert, Włodzimierz Nowak runs Studium Reportażu (a reportage workshop) at the Jaracz Theatre in Olsztyn. He is a co-founder of the reportage department at OKO.Press and he was the head of Duży Format, a reporter’s magazine. He lectured at the Polish School of Reportage and the European Solidarity Centre as part of the ‘Metafora faktu’ reporter’s workshop. He is the author of Studio DF – a series of video interviews with reporters. He is also a Nike finalist and the winner of the German-Polish Journalism Prize (2009) and the Kazimierz Dziewanowski Award of the Polish Association of Journalists (SDP) (2005) for a series of reportages from Belarus. His Obwód głowy, a collection of texts about the difficult Polish-German neighbourhood,

Kościół ewangelicki Zbawiciela, ul. Parkowa 5 w Sopocie

fot. Albert Zawada

is counted among the classics of Polish reportage. The book reached the fi nal of the 2008 Nike Literary Award, and its German edition ( Die Nacht von Wildenhagen) won the Georg Dehio Cultural Prize (2010). A play based on Obwód głowy was produced at the Tadeusz Łomnicki Nowy Theatre in Poznań (directed by Zbigniew Brzoza, premiered in 2014). His second book of reportage, Serce narodu koło przystanku, tells the story of the Polish transformation and its victims (finalist of the Ryszard Kapuściński Award 2009). Niemiec. Wszystkie ucieczki Zygfryda (Nike nomination, 2017) is a book that tackles the question of whether it is possible to escape in life. Is escape even possible? A must-read for those who feel that we have not studied the lessons of the People’s Republic of Poland carefully enough. A book for everyone, especially those who were born in the Western Territories. He is a co-author, in partnership with Violetta Szostak, of two interviews: Dżej Dżej. Rozmowy z Jackiem Jaśkowiakiem, prezydentem Poznania and Onyszkiewicz. Bywały szczęśliwe powroty

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 14.00 20 August 2023 (Sunday), 2.00 pm

Z Barbarą Piórkowską o powieści Kraboszki rozmawia Marta Perchuć-Burzyńska

Marta Perchuć-Burzyńska talks to Barbara Piórkowska about her novel Kraboszki

Barbara Piórkowska

Pisarka, poetka, felietonistka portalu miastoliteratury.com. Autorka powieści Szklanka na pająki (2010/2018), prozy Utkanki (2014), powieści Kraboszki (2020) oraz czterech tomów poetyckich (ostatni Syberia (2016)). W 2022 roku według Kraboszek powstał spektakl Rodzanice (Teatr Gdynia Główna, Akademia Głosów Tradycji, reż. Ewa Ignaczak). Trenerka warsztatów twórczego pisania m.in. na ogólnopolskim festiwalu rozwojowym dla kobiet Progressteron oraz w Pałacu Młodzieży w Gdańsku (2002–2018). Nominowana do Nagrody Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury Splendor Gedanensis za rok 2010. Laureatka Nagrody Gdańskich Bibliotekarzy Pro Libro Legendo za rok 2010, zdobywczyni I nagrody w Konkursie Literatury Pomorskiej i Kaszubskiej 2021 Costerina (kategoria proza). Od kilku lat prowadzi spacery zielarsko- i roślinno-literackie oraz z twórczym pisaniem. Stypendystka Miasta Gdańska i Marszałka Województwa Pomorskiego. W 2023 roku wyjdą jej powieść Gaja i zielony przewodnik literacki po Gdańsku (Wydawnictwo Marpress).

A writer, poet and columnist for miastoliteratury.com., Barbara Piórkowska is the author of the novel Szklanka na pająki (2010/2018), the prose Utkanki (2014), the novel Kraboszki (2020) and four poetry volumes – the latest is Syberia (2016). In 2022, the play Rodzanice (Gdynia Główna Theatre, Academy of Voices of Tradition, directed by Ewa Ignaczak) was created based on Kraboszki. She is a trainer of creative writing workshops at Progressteron, the national personal development festival for women, and at the Youth Palace in Gdańsk

Teatr BOTO, ul. Bohaterów Monte Cassino 54B w Sopocie

fot. Lena Pelowska

(2002–2018). She was nominated for the City of Gdańsk Splendor Gedanensis Award in the field of culture for 2010. She is the winner of the Pro Libro Legendo Award of Gdansk Librarians for 2010, as well as of the first prize in the Costerina Competition of Pomeranian and Kashubian Literature 2021 (in the prose category). For several years, she has been organising herbal and plant literary walks and creative writing workshops. She is the scholarship holder of the City of Gdańsk and the Marshal of the Pomeranian Voivodeship. Her novel Gaja and a green literary guide to Gdańsk (Marpress) will be out in 2023.

Nieznośnie jest żyć w kraju, w którym nie ma poczucia humoru, ale jeszcze nieznośniej jest tam, gdzie poczucie humoru jest do życia niezbędne.

To live in a country where there is no humor is unbearable, but it is even more unbearable to live in a country where humor is necessary.

 Bertolt Brecht

Debiuty Debuts

Księgarnia Smak Słowa, ul. Bohaterów Monte

Cassino 6A w Sopocie

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 16.30

17 August 2023 (Thursday), 4.30 pm

Z Małgorzatą Żarów rozmawia Zuzanna Kowalczyk

Zuzanna Kowalczyk talks to Małgorzata Żarów

Małgorzata Żarów

Pracowała jako lektorka języka angielskiego i analityczka do spraw przeciwdziałania praniu pieniędzy. Mieszka w Warszawie. Jej debiutancka powieść Zaklinanie węży w gorące wieczory otrzymała nominację do międzynarodowej nagrody Prix Grand Continent 2022, Nagrody Literackiej Nike i Nagrody Literackiej Gdynia.

She has worked as an English teacher and anti-money laundering analyst and lives in Warsaw. Her debut novel Zaklinanie węży w gorące wieczory was nominated for the International Prix Grand Continent 2022, Nike Literary Award and Gdynia Literary Award.

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 16.30

Księgarnia Smak Słowa, ul. Bohaterów Monte

Cassino 6A w Sopocie

18 August 2023 (Friday), 4.30 pm

Z Dawidem Iwańcem rozmawia Tymur Liash

Tymur Liash talks to Dawid Iwaniec

Dawid Iwaniec

Absolwent Polskiej Szkoły Reportażu współpracujący m.in. z „Gazetą Wyborczą” i „Forbesem”, a także z portalami Polityka.pl i Vogue.pl. Przez cztery lata pracował jako lokalny dziennikarz w Krośnie. Z wykształcenia archeolog, dlatego w pracy reporterskiej tak samo dobrze czuje się zarówno w terenie, jak i w archiwach. Ogień wyszedł z lasu to jego książkowy debiut.

A graduate of Polska Szkoła Reportażu, a postgraduate course in reportage writing, he has been a contributor to Gazeta Wyborcza and Forbes, as well as Polityka.pl and Vogue.pl. He worked as a local journalist in Krosno for four years. He is an archaeologist by training, which is why in his work as a reporter he feels equally at home in the field and in the archives. Ogień wyszedł z lasu is his book debut.

fot. Klaudia Kudas

fot. z archiwum autora

Cassino

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 16.30

19 August 2023 (Saturday), 4.30 pm

Z Natalią Szostak rozmawia Małgorzata Muraszko

Małgorzata Muraszko talks to Natalia Szostak

Natalia Szostak

Dziennikarka kulturalna, felietonistka „Książek. Magazynu do czytania”. Przeprowadziła wywiady m.in. z Annie Ernaux czy Margaret Atwood. Zguba to jej literacki debiut.

Cultural journalist, columnist for Książki. Magazyn do czytania . She has interviewed Annie Ernaux or Margaret Atwood, among others. Zguba is her literary debut.

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 16.30

20 August 2023 (Sunday), 4.30 pm

Z Aleksandrą Tarnowską rozmawia Przemysław Rydzewski

Przemysław Rydzewski talks to Aleksandra Tarnowska

Aleksandra Tarnowska

Absolwentka polonistyki na Uniwersytecie Warszawskim. Urodziła się w 1990 roku w Staszowie i dorastała w małym mieście, za którym niezmiennie tęskni i gdzie spędza przynajmniej kilka miesięcy każdego roku. Mieszka w Turcji, w Gaziantepie. Próbuje swoich sił w redakcji magazynu literackiego „Szorty”, publikowała opowiadania m.in. w „Drobiazgach”, „Malkontentach” i „Helikopterze”. Kocha przesłodzoną herbatę i teatr radiowy. Wniebogłos jest jej powieściowym debiutem.

Polish Studies graduate from the University of Warsaw. She was born in 1990 in Staszów and grew up in a small town, which she invariably misses and where she spends at least a few months each year. She lives in Turkey, in Gaziantep. She has been trying her hand at editing the literary magazine Szorty, and has published short stories in Drobiazgi, Malkontenci and Helikopter, among others. She loves over-sweetened tea and radio theatre. Wniebogłos is her first novel.

Księgarnia Smak Słowa, ul. Bohaterów Monte

6A w Sopocie

Księgarnia Smak Słowa, ul. Bohaterów Monte

Cassino 6A w Sopocie

fot. Julia Knap

fot. z archiwum autorki

Wokół fantastyki About fantasy

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 19.00

17 August 2023 (Thursday), 7.00 pm

Z Gają Grzegorzewską rozmawia Weronika Morawiec

Weronika Morawiec talks to Gaja Grzegorzewska

Gaja Grzegorzewska

Filmoznawczyni, jedna z najpopularniejszych pisarek kryminalnych. Wydała siedem powieści. Cztery kryminały o prywatnej detektyw Julii Dobrowolskiej. Za trzecią powieść cyklu – Topielicę – otrzymała nagrodę Wielkiego Kalibru dla najlepszej kryminalnej powieści roku. Betonowym pałacem, który ukazał się nakładem Wydawnictwa Literackiego, otworzyła nowy cykl thrillerów z pogranicza urban fantasy z Krakowem w roli głównej. Drugi tom cyklu to Kamienna noc. Pracuje nad częścią trzecią trylogii. Jest również współautorką, wraz z Irkiem Grinem i Marcinem Świetlickim, powieści Orchidea, będącej pastiszem gatunku kryminalnego. W marcu 2022 ukazała się jej pierwsza powieść SF pod tytułem Selkis będąca nieczystym gatunkowo miksem fantastyki, kryminału i romansu. Zajmuje się także scenariopisarstwem. Jest jedną ze scenarzystek filmu Erotica 2022 i jedną ze scenarzystek serialu Krakowskie potwory, który można już oglądać na platformie Netflix. Obecnie pracuje nad kolejnymi scenariuszami do dwóch filmów i serialu, a także nad dwoma powieściami, prequelem oraz kontynuacją Selkis. Jest autorką wielu opowiadań, zajmowała się też dziennikarstwem. Pisała do „Portalu kryminalnego”, „Polityki”, „Wprost”, „Gazety Wyborczej”, „Bluszczu”, „Chimery”, „Pisma”, „Książek” i „Men’s Health”. Nałogowo ogląda space opery i chciałaby zamieszkać na statku kosmicznym.

Born in 1980, she is a film scholar and one of the most popular crime writers. She has published eight books, including a series of four crime novels about a private investigator, Julia Dobrowolska. For the third novel of the series –Topielica – she received the High Calibre Award for the best crime novel of the year. With Betonowy pałac, which was published by Literackie publishing house, she opened a new series of thrillers bordering on urban fantasy with Krakow in the lead role. The second volume of the series is Kamienna noc She is working on part three of the trilogy. She is also co-author, together with Irek Grin and Marcin Świetlicki, of the novel Orchidea – a pastiche of the crime genre. March 2022 saw the publication of her first SF novel, entitled Selkis, which is a genre-defying mix of fantasy, crime fiction and romance. She is also involved in screenwriting. She is one of the screenwriters of the film Erotica 2022 and one of the screenwriters of the series Cracow Monsters,

Księgarnia Smak Słowa, ul. Bohaterów Monte

Cassino 6A w Sopocie

fot. Ewelina Słowińska

which can be watched on Netflix. She is currently working on further scripts for two films and a TV series, as well as two novels – a prequel and a sequel to Selkis. She has written many short stories and has also been involved in journalism. She has written for Portal kryminalny, Polityka, Wprost, Gazeta Wyborcza, Bluszcz, Chimera, Pismo, Ksiażki and Men’s Health. She is addicted to watching space operas and would like to live on a spaceship.

Nie ma nic zabawniejszego niż poważny pisarz.

There is nothing funnier than a serious writer.

 Sybille Berg

AiR Goyki 3

Od 2020 roku Goyki 3 Art Inkubator organizuje program rezydencji artystycznych skierowany przede wszystkim do artystów i artystek wizualnych i osób pracujących z literaturą. W AiR Goyki 3 jesteśmy skupieni na procesie twórczym i dialogu z artystami i artystkami. Tworzymy miejsce, które sprzyja pracy nad projektami oraz spotkaniom z innymi artystami i artystkami oraz specjalistami i specjalistkami w danych dziedzinach. Nie określamy rezultatu końcowego, nie narzucamy tematu rezydencji ani projektów. Wspieramy działania przemyślane, projekty bazujące na researchu, które biorą pod uwagę miejsce swojej realizacji, czyli miasto Sopot oraz przestrzeń Goyki 3 Art Inkubatora. Ważne jest dla nas również budowanie relacji z ludźmi i otoczeniem. Zyta Rudzka była uczestniczką programu w 2021 roku.

Since 2020, Goyki 3 Art Inkubator has been organising an artist residency programme dedicated to a wide group of artists – creators of visual art, writers, performance artists and individuals involved in the popularisation of science. At AiR Goyki 3 we focus on the creative process and dialogue with artists. We provide a place to work on

projects and meet with other artists and professionals in the respective fields. We do not determine the end result and we do not set the theme of the residency or the projects. We support well thought-out and researchbased projects which take into consideration the place of their implementation, i.e. the city of Sopot and the space of Goyki 3 Art Inkubator. Building relationships with people and the environment is equally important to us.

Writer Zyta Rudzka took part in the 2021 edition of the programme.

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 17.30

18 August 2023 (Friday), 5.30 pm

Z Zytą Rudzką rozmawia Przemysław Rydzewski

Przemysław Rydzewski talks to Zyta Rudzka

Zyta Rudzka

Pisarka, dramatopisarka. Autorka sztuk teatralnych wyróżnionych m.in. Gdyńską Nagrodą Dramaturgiczną (2011) oraz Gold Remi na Worldfest Independent Film Festival w Huston (2016). W 2019 otrzymała Nagrodę Literacką Gdynia za książkę Krótka wymiana ognia . Powieść znalazła się również w finale Nagrody Literackiej Nike (2019) oraz została uznana za jedną z dziesięciu najlepszych polskich powieści dekady według tygodnika „Polityka”. W 2020 za tryptyk powieściowy Ślicznotka doktora Josefa, Krótka wymiana ognia i Tkanki miękkie otrzymała Nagrodę „Odry”. W 2021 roku otrzymała Nagrodę Literacką m.st. Warszawy oraz Nagrodę Literacką dla Autorki Gryfia za powieść Tkanki miękkie. W 2022 roku ukazała się jej powieść Ten się śmieje, kto ma zęby (W.A.B), za którą otrzymała Poznańską Nagrodę Literacką 2023 – Nagrodę im. Adama Mickiewicza oraz Nagrodę Literacką m.st. Warszawy 2023 w kategorii „proza”.

A writer and playwright, she is the author of plays honoured with, in particular, the GDYNIA Drama Award (2011) and a Gold Remi at the Worldfest Independent Film Festival in Houston (2016). In 2019, she received the Gdynia Literary Prize for her book Krótka wymiana ognia. The novel also reached the final of the Nike Literary Award (2019) and was named one of the ten best Polish novels

Park na Goyki, ul. Goyki 3 w Sopocie

fot. z archiwum autorki

of the decade by the Polityka weekly. In 2020, she received the Odra Monthly Prize for the triptych Ślicznotka doktora Josefa, Krótka wymiana ognia and Tkanki miękkie. In 2021, she received the Literary Award of the Capital City of Warsaw and the Gryfia Literary Award for Female Authors for her novel Tkanki miękkie. In 2022, her novel Ten się śmieje, kto ma zęby was published.

Niemieckojęzyczni autorzy są uważani za nudnych, więc zagraniczni czytelnicy ich nie tykają.

The reputation is that Germanlanguage authors are quite boring. So audiences abroad don't touch them.

 Sybille Berg

Varia Miscellanea

Klubokawiarnia

3Siostry, Powstańców

Warszawy 6 w Sopocie

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 20.30

17 August 2023 (Thursday), 8.30 pm

Literacki quiz

Literary Quiz

Prowadzenie/hosted by: Małgorzata Muraszko

Festiwal literacki to nie tylko spotkania z pisarzami i pisarkami czy rozmowy o książkach. Festiwal to też zabawa. A jak zabawa to literacki quiz! Może być świetną okazją do sprawdzenia swojej wiedzy literackiej, ale przede wszystkim pozwoli wczuć się w klimat Literackiego Sopotu!

A literary festival is not just about meeting writers or talking about books. Any festival is also about having fun. And if we know a thing or two about fun, it’s that it means a literary quiz! It can be a great opportunity to test your knowledge of literature, but above all it will help you soak up the atmosphere of Sopot by the Book!

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 16.00

Teatr BOTO, ul. Bohaterow Monte

Cassino 54B w Sopocie

18 August 2023 (Friday), 4.00 pm

Jak się dziś czyta Biblię?

How do you read the Bible today?

Z Kaliną Wojciechowską rozmawia Katarzyna Sroczyńska

Katarzyna Sroczyńska talks to Kalina Wojciechowska

Rozmowa z prof. Kaliną Wojciechowską, teolożką i biblistką ewangelicką, o tym, jak zmienia się sposób, w jaki czytamy i rozumiemy Biblię wraz z poszerzaniem się wiedzy na temat kultury, w jakiej powstawała, i literatury, z jaką wchodziła w kontakt.

A conversation with Professor Kalina Wojciechowska, a theologian and evangelical biblical scholar, about how the way we read and understand the Bible is changing as our knowledge of the culture in which it was written and the literature with which it came into contact expands.

Kalina Wojciechowska

Absolwentka Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej; studiowała również w Instytucie Filologii Klasycznej Uniwersytetu Warszawskiego oraz na Ewangelickim Fakultecie Teologicznym (Evangelisch-Theologische Fakultät) Uniwersytetu Fryderyka Wilhelma w Bonn. W 1999 roku obroniła w ChAT pracę doktorską z zakresu biblistyki, a w 2008 uzyskała stopień doktora habilitowanego nauk teologicznych w zakresie teologii biblijnej. Profesor w Katedrze Wiedzy Nowotestamentowej i Języka Greckiego ChAT; wykładowczyni Ewangelikalnej Wyższej Szkoły Teologicznej we Wrocławiu i Kolegium Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. Od 2011 roku członkini Komitetu Nauk Teologicznych PAN; w kadencji 2015–2018 i 2019–2023 zastępczyni przewodniczącego KNT PAN. Od 2012 członkini Zespołu Języka Religijnego Rady Języka Polskiego przy Prezydium PAN.

Graduate of the Christian Theological Academy (ChAT); Kalina Wojciechowska also studied at the Institute of Classical Philology at the University of Warsaw and at the Evangelical Theological Faculty of the Friedrich Wilhelm University of Bonn. In 1999, she defended her PhD thesis in biblical studies at ChAT and, in 2008, she was awarded the degree of doctor habilitatus of theological sciences in biblical theology. Professor in the Department of New Testament Knowledge and Greek Language at ChAT; lecturer at the Evangelical School of Theology in Wrocław and the Collegium Artes Liberales of the University of Warsaw. Since 2011, member of the Theological Sciences Committee of the Polish Academy of Sciences; deputy chair of the Theological Sciences Committee for the terms of office 2015–2018 and 2019–2023. Since 2012, member of the Religious Language Team of the Polish Language Council at the Presidium of the Polish Academy of Sciences.

Kto nie zna prawdy, ten jest tylko głupcem. Ale kto ją zna i nazywa kłamstwem, ten jest zbrodniarzem.

A man who doesn't know the truth is just an idiot, but a man who knows the truth and calls it a lie is a crook.

 Bertolt Brecht

Literacka gra miejska Literary urban game

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 10.00–17.00

Start: Park na Goyki

19 August 2023 (Saturday), 10.00 am–5.00 pm

Sopot braci Grimm | literacka gra miejska

Brothers Grimm’s Sopot | literary urban game

Jeśli zastanawialiście się kiedyś, jak wyglądałby baśniowy świat w naszej rzeczywistości, będziecie mogli doświadczyć tego w Sopocie. Podczas gry przygotowanej specjalnie na niemiecką edycję Literackiego Sopotu będzie można spotkać Czerwonego Kapturka, zaopiekować się Jasiem i Małgosią, przymierzyć znaleziony pantofelek i zbratać się z krasnoludkami, oczywiście jeśli przedtem nie zje was wilk ani nie złapie zła czarownica!

If you have ever wondered what a fairytale world would look like in our reality, you will be able to experience it in Sopot. During the game, prepared especially for the German edition of Sopot by the Book, you will be able to meet Little Red Riding Hood, take care of Hansel and Gretel, try on a slipper you have found and make friends with dwarves – provided, of course, that you don’t get eaten by a wolf or caught by an evil witch beforehand!

Partnerami wydarzenia

są Parlament Europejski i Przedstawicielstwo

Komisji Europejskiej w Polsce.

Partners of the event are the European Parliament and European Commission Representation in Poland.

Sztuka na Literackim Art by the Book

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 17.30

Park na Goyki, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

17 August 2023 (Thursday), 5.30 pm

Prezentacja Colonial Neighbours – SAVVY Contemporary, Berlin

Colonial Neighbours presentation – SAVVY Contemporary, Berlin

Prowadzący prezentację/hosted by: Hubert Gromny, Lynhan Balatbat-Helbock, Meghna Singh

Kuratorka programu sztuk wizualnych Goyki 3 Art Inkubatora/ Visual art programme curator: Kasia Sobczak

SAVVY Contemporary osadza się na styku pojęć i konstruktów świata zachodniego i niezachodniego, przede wszystkim po to, aby je zrozumieć i podjąć dyskusję, a także, co oczywiste, aby poddać dekonstrukcji ideologie i konotacje związane z takimi konstruktami.

SAVVY Contemporary jest ważną platformą dla innowacyjnych programów wystawienniczych, sympozjów, performansów i innych powiązanych dziedzin sztuki w kontekście międzynarodowym, jak i lokalnym. SAVVY Contemporary jest przestrzenią interdyscyplinarną, która prezentuje obok siebie nazwiska znane na międzynarodowej scenie artystycznej, a członkowie i członkinie zespołu pochodzą z 12 krajów i 5 kontynentów i posiadają wykształcenie z zakresu biotechnologii, historii sztuki, teorii kultury, antropologii, projektowania i sztuki.

Projekt zainicjowany przez Goyki 3 i współtworzony z Colonial Neighbours, filarem SAVVY Contemporary, przybliży metodę badania kolonialnej historii Niemiec poprzez praktykę archiwalną skoncentrowaną na codziennych, osobistych i banalnych przedmiotach – ulotnych nośnikach wspomnień, które świadczą o ciągłej obecności przeszłości kolonialnej w codziennej rzeczywistości. Osoby uczestniczące w festiwalu Literacki Sopot zostaną zaproszone do udziału w dwóch wydarzeniach: otwartej prezentacji oraz warsztatach zatytułowanych Kolonialni sąsiedzi – opowieść o toksycznych archiwach i ich wieloramiennych ciałach. Podczas prezentacji przybliżone zostaną różnorodne formy działalności SAVVY Contemporary, natomiast

warsztat będzie zaproszeniem publiczności do zaangażowania się w jedną z nich – metodę partycypacyjnej archiwizacji historii kolonialnej.

SAVVY Contemporary situates itself at the threshold of notions and constructs of the West and non-West, primarily to understand and negotiate between, and obviously to deconstruct the ideologies and connotations eminent to such constructs.

SAVVY Contemporary is known as a major platform for innovative exhibition programs, symposiums, performances, and other related arts in the international as well as local context and has established itself as an interdisciplinary space, which presents side by side well-known names at the international art scene – with team members from 12 countries and 5 continents trained as biotechnologists, art historians, cultural theorists, anthropologists, designers, and artists.

The project initiated by Goyki 3 and co-created with Colonial Neighbours – pillar of SAVVY Contemporary – will introduce a method of researching colonial German history through an archival practice focused on the quotidian, personal and banal objects – volatile carriers of memories, which testify to a continuous presence of the colonial past within the lived reality of everyday. For the occasion of Sopot by the Book festival, attendees and visitors of Goyki 3 will be invited to participate in two activities: open presentation and a workshop titled Colonial Neighbours – A tale of toxic archives and its multilimbed bodies. The presentation will introduce a variety of SAVVY Contemporary practices, while the workshop will be an invitation for the audience to engage in one of them – a practice of participatory archiving of colonial history.

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 16.00–18.00

18 August 2023 (Friday), 4.00–6.00 pm

Opowieść o toksycznych

archiwach i ich wieloramiennych ciałach – warsztaty SAVVY Contemporary, Berlin

A tale of toxic archives and its multilimbed bodies –workshop by SAVVY Contemporary, Berlin

Prowadzenie/hosted by:

Hubert Gromny, Lynhan Balatbat-Helbock, Meghna Singh

Warsztaty będą prowadzone w języku angielskim. Workshops will be held in English.

Warsztaty SAVVY Contemporary mają na celu zaproszenie publiczności do zaangażowania się w jedną z metod pracy kolektywu – metodę partycypacyjnej archiwizacji historii kolonialnej. Warsztaty będą próbą osadzenia rozmowy

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

w lokalnym kontekście i refleksji nad pozycją Polski w dyskusji o kolonializmie. Z jednej strony Polska była miejscem, w którym Prusy i nazistowskie Niemcy realizowały politykę kolonialną, z drugiej strony dążenia polskiego państwa na początku XX wieku łączyły się z pragnieniem i ambicją zdobycia zamorskich kolonii i stania się jedną z europejskich potęg imperialnych. Warsztat będzie okazją do refleksji nad wielowarstwowością obu stron historii poprzez odniesienie ich do indywidualnych doświadczeń i złożonych, ukrytych powiązań.

SAVVY Contemporary invites the audience to engage with one of their practices – a practice of participatory archiving of colonial history. The workshop will be an attempt to ground the conversation in the local context and reflect on the situatedness of Poland within the discussion on colonialism. On the one hand,Poland signifies a space where colonial policies were implemented by Prussia and Nazi Germany, on the other, the consolidation of the Polish national state project at the beginning of the twentieth century included a desire and ambition to acquire overseas colonies and constitute itself as one of European imperial powers. The workshop will invite participants to reflect on multilayerdness of both sides of history by situating them within their individual experiences and lived complexities of these silent entanglements.

17–20 sierpnia 2023 (czwartek–niedziela), godz. 11.00–17.00

17–20 August 2023 (Thursday–Sunday), 11 am–5 pm

Pogorzelisko (2020, fotografia) Alicji Karskiej i Aleksandry

Went

Ashes (2020, photography) by Alicja Karska and Aleksandra Went

Praca przedstawiająca piętrzące się warstwy czarnego papieru z zanikającym czarnym tekstem nieznanych tytułów nieznanych autorów, zwęglone pozostałości po spalonych książkach i dokumentach, znalezione przypadkowo na pogorzelisku w Krems w Austrii.

Alicja Karska i Aleksandra Went pracują razem od czasu studiów, tworząc m.in. fotografie, instalacje, obiekty i rysunki. Wydobywają rzeczy i zjawiska niezauważalne, pomijane, zapomniane i kierują w ich stronę naszą uwagę.

The work depicts piled up layers of black paper with fading black text, unknown titles by unknown authors, charred remains of burnt books and documents found by chance on a site of a fire in Krems, Austria.

Alicja Karska and Aleksandra Went have been working together since they were students, creating, in particular, photographs, installations, objects and drawings. They capture unnoticed, overlooked and forgotten things and phenomena and turn our attention towards them.

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

Literacki filmowy Film by the Book

Współczesne migracje to temat pojawiający się w kinie niemieckim często i w różnych wariantach. Podejmują go zarówno reżyserzy filmów fabularnych, jak i dokumentaliści. Nie wszyscy pochodzą z Niemiec, niektórzy mają za sobą doświadczenie uchodźstwa albo są postmigrantami, czyli przedstawicielami drugiego pokolenia rodzin z historią migracyjną, którzy urodzili się w RFN lub przybyli do tego kraju jako dzieci.

Filmy, które będzie można obejrzeć w ramach tegorocznej edycji festiwalu Literacki Sopot, wydają się interesujące z kilku powodów. Przede wszystkim dotyczą różnych aspektów dzisiejszych migracji: tzw. kryzysu uchodźczego, życia w społeczeństwie transnarodowym, charakterystycznym dla współczesnych Niemiec – kraju, który jeszcze do niedawna nie uważał się za państwo imigracyjne, a także wędrówek „w drugą stronę”, czyli wyjazdów Niemców i Niemek za granicę. Wyłania się z nich obraz kondycji europejskiej, sposób oglądu dzisiejszego świata przez młodych twórców i twórczynie oraz rozmaitość kierunków estetycznych współczesnego kina.

Ich reżyserki i reżyserzy nie tylko mają dużo do (o)powiedzenia, lecz także potrafią to robić w sposób inspirujący i intrygujący – zarówno w sensie narracyjnym, jak i inscenizacyjnym. Produkcje te są zresztą bardzo różnorodne tematycznie i stylistycznie. Jest wśród nich uwspółcześniona adaptacja jednej z najsłynniejszych powieści modernizmu niemieckiego, dokument zrealizowany podczas ucieczki z Syrii do Europy przez Morze Śródziemne, surrealistyczny thriller o kłopotach z tożsamością oraz produkcja reprezentująca „szkołę berlińską”, nurt artystyczny nazywany niegdyś przez francuskich krytyków nową falą z Niemiec. Nie bez znaczenia pozostaje fakt, że Berlin Alexanderplatz,

Contemporary migration is a topic that appears in German cinema frequently and in different variants. It is taken up by both feature film directors and documentary filmmakers. Not all of them come from Germany: some have had refugee experiences or are post-migrants, i.e. second-generation representatives of families with a migration history who were born in Germany or came to this country as children.

The films to be screened as part of this year’s Sopot by the Book festival seem interesting for several reasons. First and foremost, they show various aspects of today’s migration: the so-called refugee crisis and life in a transnational society, both characteristic of contemporary Germany – a country that until recently did not consider itself an immigration state. They also deal with journeys ‘in the other direction’, i.e. the departures of German men and women abroad. What emerges is a picture of European condition, the way young filmmakers view today’s world and the variety of aesthetic trends in contemporary cinema.

Not only do the film directors have a lot to talk about, but they also know how to do it in an inspiring and intriguing way – both in terms of the narrative and staging. The productions are thematically and stylistically diverse. They include a modernised adaptation of one of the most famous novels of German modernism, a documentary made during a flight from Syria to Europe across the Mediterranean, a surreal thriller about identity problems, and a production representing the ‘Berlin School’, an artistic trend once referred to by French critics as the new wave from Germany. Not insignificantly, Berlin Alexanderplatz, Purple Sea, Western and Exile have

Purpurowe morze, Western i Wygnanie były pokazywane na wielu światowych festiwalach, gdzie zdobyły uznanie zarówno branży filmowej, jak i publiczności.

[Ewa

Fiuk]

Ewa Fiuk

been screened at numerous festivals worldwide, where they have won acclaim from both the film industry and the public.

[Ewa

Fiuk]

Filmoznawczyni, adiunktka w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. Autorka monografii Inicjacje, tożsamość, pamięć. Kino niemieckie na przełomie wieków (2012) i Obrazo-światy, dźwięko-przestrzenie. Kino Toma Tykwera (2016) oraz wielu publikacji, w tym także przekładów z języka niemieckiego, w tomach zbiorowych i czasopismach. Redaktorka „Kwartalnika Filmowego”. Zainteresowania naukowe: film niemiecki, transkulturowość i narracje mniejszościowe (ze szczególnym uwzględnieniem migracji) w kontekście twórczości filmowej.

Ewa Fiuk is a film scholar and an assistant professor at the Institute of Art of the Polish Academy of Sciences. The author of the monographs Inicjacje, tożsamość, pamięć. Kino niemieckie na przełomie wieków (2012), Obrazo-światy, dźwięko-przestrzenie. Kino Toma Tykwera (2016) and numerous publications, including translations from German, in collective volumes and journals. Editor of Kwartalnik Filmowy . Research interests: German film, transculturalism and minority narratives (with a particular focus on migration) in the context of filmmaking.

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 20.00

17 August 2023 (Thursday), 8.00 pm

Projekcja filmu Wygnanie

Exile (screening)

Reżyseria/directed by: Visar Morina

Niemcy/Germany 2020, 121 min.

Prelekcja/introduction: Ewa Fiuk

Xhafer pochodzi z Kosowa, pracuje w fi rmie farmaceutycznej, jego żona Nora jest Niemką i niedawno została po raz trzeci matką. Pomiędzy jednym a drugim karmieniem próbuje pisać pracę doktorską i wrócić do uniwersyteckiego życia. Nie może liczyć na pomoc rodziców, bo ci nie akceptują jej męża, cudzoziemca z Europy Wschodniej. Xhafer doświadcza niechęci teściów przy każdym spotkaniu i odczucie to przekłada się na jego relacje z innymi, w szczególności z kolegami w pracy. Uważa, że przy nowym projekcie został celowo usunięty z listy mailingowej, innym razem ktoś wprowadził go w błąd, aby nie mógł wygłosić przygotowanego referatu, ktoś inny z kolei

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

zablokował mu dostęp do danych badawczych. Wszystkie te przypadki są dowodem mobbingu, którego przyczyną, jak sądzi, jest jego pochodzenie. Kiedy pewnego dnia na bramie ogrodzenia swojego domu znajduje nieżywego szczura, postanawia działać.

Znakomity film Visara Moriny, który, podobnie jak jego bohater, pochodzi z Kosowa, to opowieść o doświadczeniu emigracji i uczuciach, jakie zwykle mu towarzyszą: stracie, odrzuceniu, braku bezpieczeństwa i społecznej akceptacji czy alienacji. Xhafer jest przeciwieństwem typowego emigranta: osiągnął sukces i stał się zasymilowanym członkiem nowego społeczeństwa. Jednak negatywne emocje ciągle towarzyszą mu w codziennym życiu. Twórcy filmu stawiają ważne pytanie o to, w jakim stopniu udana integracja zależy od warunków, jakie stwarza polityka społeczna danego państwa, a na ile od subiektywnych uczuć i wrażliwości imigranta.

Xhafer is from Kosovo, works for a pharmaceutical company, his wife, Nora, is German and has recently become a third-time mother. She is trying to write her PhD thesis and return to university life between one breastfeeding and the next. She cannot count on her parents’ help, as they do not accept her husband, a foreigner from Eastern Europe. Xhafer experiences the resentment of his in-laws every time he meets them and this feeling translates into his relationships with others, especially his colleagues at work. He believes that he was deliberately removed from the mailing list for a new project, another time someone mislead him so that he could not present a prepared paper, someone else blocked his access to research data. All these instances are evidence of bullying, the cause of which, he believes, is his parentage. One day, when he finds a dead rat on the gate of his house, he decides to act.

The brilliant film by Visar Morina, who, like his protagonist, comes from Kosovo, is a story about the experience of immigration and the feelings that usually accompany it: loss, rejection, insecurity, lack of social acceptance or alienation. Xhafer is the opposite of a typical immigrant – he has achieved success and become an assimilated member of his new society. However, negative emotions still accompany him in his daily life. The filmmakers pose the important question of to what extent successful integration depends on the conditions created by a country’s social policy and to what extent on the subjective feelings and sensitivity of the immigrant.

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 20.00

18 August 2023 (Friday), 8.00 pm

Projekcja filmu Berlin Alexanderplatz

Berlin Alexanderplatz (screening)

Reżyseria/directed by: Burhan Qurbani Niemcy/Germany 2020, 183 min.

Prelekcja/introduction: Ewa Fiuk

Hipnotyzująca, kryminalna ballada o nielegalnym imigrancie z Afryki, który przekracza kolejne kręgi przestępczego piekła stolicy Niemiec. Berlin Alexanderplatz to spektakularny powrót do legendarnej powieści Alfreda Döblina, a zarazem śmiały dialog z serialem Rainera Wernera Fassbindera pod tym samym tytułem. Reżyser filmu, Burhan Qurbani, przenosi akcję opowieści z międzywojnia w czasy współczesne, tworząc nocną miejską odyseję. Główny bohater, Francis, ma za sobą mroczną przeszłość i dotarłszy do Niemiec pragnie rozpocząć uczciwe życie. Ale na przybysza bez papierów czekają tylko robota na czarno i ciąg upokorzeń – chyba że ulegnie bezwstydnemu urokowi lokalnego półświatka.

A mesmerising crime ballad about an illegal African immigrant who cuts through the successive circles of the German capital’s criminal underworld. Berlin Alexanderplatz is a spectacular return to Alfred Döblin’s legendary novel and a bold dialogue with Rainer Werner Fassbinder’s series of the same title. The film’s director, Burhan Qurbani, moves the action of the story from the interwar period to the present day, creating a nocturnal urban odyssey. The main character, Francis, has a dark past and, having arrived in Germany, wants to make an honest start in life. But all that awaits the undocumented immigrant are illegal work and a string of humiliations – unless he succumbs to the shameless charms of the local demi-monde.

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 20.00

19 August 2023 (Saturday), 8.00 pm

Projekcja filmu Purpurowe morze

Purple Sea (screening)

Reżyseria/directed by: Amel Alzakout, Khaled Abdulwahed

Niemcy/Germany 2020, 67 min.

Prelekcja/introduction: Ewa Fiuk

Film dokumentalny wykorzystujący nagrania syryjskiej artystki Amel Alzakout po tym, jak łódź, którą uciekała z Syrii, zatonęła koło wyspy Lesbos.

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

Purpurowe morze pokazuje moment, kiedy reżyserka i inni pasażerowie łodzi unoszą się na wodzie w kamizelkach ratunkowych, czekając na pomoc. Temu wyjątkowo poruszającemu doświadczeniu towarzyszy komentarz artystki.

Made from images filmed by the Syrian artist Amel Alzakout after the boat on which she was fleeing Syria sank off the coast of Lesbos, Purple Sea reports on the moment in which the co-director and the other passengers are floating in the sea in their life-jackets, waiting to be rescued. Her voice-over accompanies this extremely poignant experience.

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 20.00 20 August 2023 (Sunday), 8.00 pm

Projekcja filmu Western Western (screening)

Reżyseria/directed by: Valeska Grisebach

Niemcy, Bułgaria, Austria/Germany, Bulgaria, Austria 2017, 121 min.

Prelekcja/introduction: Ewa Fiuk

Niemieccy robotnicy budują przy granicy bułgarsko-greckiej elektrownię. Potrzebne do tej inwestycji zasoby wodne są niewystarczające i deficyt ten jest dużym problemem oraz powodem konfliktu z mieszkańcami pobliskiej wioski. Gdy robotnicy mają wody pod dostatkiem, to krany tubylców są suche. Bułgarska prowincja mocno odstaje od niemieckich standardów i większość z przybyłych tu do pracy patrzy na swoich sąsiadów z góry, a kontakty z nimi – poza prostackimi zaczepkami miejscowych kobiet – ograniczają do koniecznego minimum. Z jednym wyjątkiem: Meinhard jest tym, który chodzi własnymi ścieżkami, próbuje, z sukcesem, nawiązać kontakt z mieszkańcami wioski, poznać ich i pomimo językowej bariery szuka porozumienia. Główny bohater filmu Valeski Grisebach jest ciekawy ludzi i ich historii, wolny od uprzedzeń i otwarty na innych. Ale taka postawa wiąże się z konsekwen-

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

cjami: koledzy stają się wobec niego podejrzliwi, a lokalna społeczność też nie traktuje go jak przyjaciela.

Reżyserka, przewrotnie wykorzystując konwencje westernu: konfrontację pomiędzy cywilizacją i osadnictwem na rubieżach, tubylcami i przybyszami, samotnym bohaterem i obcą społecznością, opowiada o dzisiejszych konfliktach, często wyimaginowanych uprzedzeniach i o trudnościach, jakie towarzyszą ich przełamywaniu. Film stara się – jak napisali krytycy tegorocznego festiwalu Nowe Horyzonty we Wrocławiu, przyznając mu główną nagrodę – „opisać współczesny świat, naznaczony lękiem przed obcymi oraz zderzeniami kultur; świat, w którym komunikacja międzyludzka jest szorstka, a jednak osiągalna”.

German workers are building a power plant near the Bulgarian-Greek border. The water resources needed for this investment are insufficient and this deficit is a major problem and a cause of conflict with the inhabitants of a nearby village. When the workers have water in abundance, the taps of the locals are dry. The Bulgarian province is a far cry from German standards and most of those who come to work here look down on their neighbours and keep contact with them – apart from crude propositioning of local women –to a necessary minimum. With one exception: Meinhard who is his own man, tries successfully to make contact with the villagers, to get to know them and, despite the language barrier, seeks understanding. The main character in Valeska Grisebach’s film is curious about people and their stories, free of prejudice and open to others. But this attitude comes with consequences: his colleagues become suspicious of him and the local community does not treat him as a friend either.

Using Western conventions in a somewhat perverse way – the confrontation between civilisation and frontier settlements, natives and newcomers, a lone protagonist and an unfamiliar community – the director talks about present day conflicts, often imaginary prejudices and the difficulties in overcoming them. The film tries – as the critics of this year’s New Horizons Festival in Wrocław wrote in awarding it the main prize – ‘to describe the contemporary world, marked by fear of strangers and clashes of cultures; a world in which communication between people is rough, yet achievable.’

Literacki teatralny Theatre by the Book

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 17.00

19 August 2023 (Saturday), 5.00 pm

Premiera słuchowiska Głosy szumiącego potoku inspirowanego historią willi Junckego w reż. Piotra Skotnickiego oraz spotkanie z reżyserem Premiere of a radio play Głosy szumiącego potoku inspired by the history of Friedrich Wilhelm Jüncke villa directed by Piotr Skotnicki and meeting with the director

Prowadzenie/hosted by: Joanna Cichocka-Gula

Obsada/cast:

Karolina Gruszka (Else), Włodzimierz Press (Stefan), Monika Obara (Irine), Wojciech Zieliński (Hans), Karolina Michalik (Zuza), Krzysztof Szczepaniak (Vittorio), Tomasz Borkowski (Komisarz), Wojciech Żołądkowicz (Jan), Paweł Paprocki (Sałdat), Łukasz Borkowski (Tadeusz), Bartosz Obuchowicz (Milicjant), Dominik Piotrowski (Kelner), Antoni Domin (Stasio), Jakub Strach (Heinrich), Antonina Pach-Żbikowska (Jadzia), Robert Czebotar (Krupier)

Głosy szumiącego potoku to słuchowisko stworzone specjalnie dla festiwalu Literacki Sopot. Trzymająca w napięciu opowieść o tragicznych losach sopocian i sopocianek inspirowana autentycznymi, tajemniczymi wydarzeniami, jakie miały miejsce w willi przy ulicy Goyki 3 na przestrzeni lat 30. i 40. XX wieku. Jednak Piotr Skotnicki (autor, reżyser oraz kompozytor), nie chcąc ograniczać się jedynie do potwierdzonych faktów, stworzył coś w rodzaju własnej, alternatywnej wizji historii, która teoretycznie mogła się zdarzyć. Słuchowisko zrealizowano w konwencji teatru radiowego, przy udziale znakomitej obsady aktorskiej. Oryginalnej muzyce towarzyszą dźwięki atmosfery sopockiego kurortu, w tym owej tajemniczej willi, nagrane specjalnie na potrzeby spektaklu.

Głosy szumiącego potoku is a radio play created especially for the Sopot by the Book festival. A gripping tale of the tragic fate of Sopot residents inspired by the authentic, mysterious events that took place in the villa at 3 Goyki Street in the 1930s and 1940s. However, Piotr Skotnicki (author, director and composer), not wanting to limit himself only to confirmed facts, created a certain kind of his own alternative vision of history, which theoretically

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

Scena Kameralna

Teatru Wybrzeże, ul. Bohaterów Monte Cassino 30 w Sopocie

could have taken place. The radio play was produced in the convention of radio theatre, with the participation of an excellent cast of actors. The original music is accompanied by the sounds of the Sopot resort, including this mysterious villa, recorded especially for the performance.

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 15.00 20 August 2023 (Sunday), 3.00 pm

Czytanie Terroru Ferdinanda von Schiracha (tłum. Anna Kierejewska) w reż. Adama Nalepy oraz dyskusja

Reading of Terror by Ferdinand von Schirach (translated by Anna Kierejewska) directed by Adam Nalepa and a discussion

Prowadzenie/hosted by: Joanna Cichocka-Gula

Obsada/cast: Justyna Bartoszewicz, Sylwia Góra, Maciej Konopiński, Jan Napieralski, Robert Ninkiewicz, Magdalena Smuk

W kameralnym dramacie Terror Ferdinanda von Schiracha autor zadaje pytanie o cenę naszej wolności i bezpieczeństwa. Stajemy wobec dylematu, czy uratować 164 pasażerów porwanego przez terrorystę samolotu, czy też zestrzeliwując go, uniknąć śmierci ludzi zgromadzonych na stadionie będącym celem terrorysty. Interaktywne zakończenie sztuki angażuje publiczność, stawiając ją w roli ławy przysięgłych.

In Ferdinand von Schirach’s intimate drama Terror, the author asks himself and us viewers about the price of our freedom and security. We are faced with the dilemma of whether to save the 164 passengers of a terrorist-hijacked plane or, by shooting it down, to avoid the deaths of the people gathered in the stadium targeted by the terrorist. The play’s interactive ending engages the audience, putting them in the role of the jury.

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 15.30

20 August 2023 (Sunday), 3.30 pm

Słuchowisko Głosy szumiącego potoku inspirowane historią willi Junckego w reż. Piotra Skotnickiego Radio play Głosy szumiącego potoku inspired by the history of Friedrich Wilhelm Jüncke villa directed by Piotr Skotnicki

dla dzieci Sopot by the Book for kids

Wszystkie wydarzenia pasma Literacki dla dzieci

odbędą się w parku na Goyki w Sopocie. All the events of Sopot by the Book for kids will take place in the park near Goyki street in Sopot.

Zaskakujący bracia Grimm

The surprising Brothers Grimm

Kuratorka programu/programme curator: Agnieszka Kochanowska (kierowniczka literacka Teatru Miniatura, autorka sztuk i książek dla dzieci/Literary Manager at the Miniatura Theatre, author of plays and books for children)

Na baśniach braci Grimm wychowują się kolejne pokolenia. Czy coś jeszcze może nas w nich zaskoczyć? Wybraliśmy dla was cztery mniej znane baśnie, które z różnych powodów nie są takie oczywiste, a zinterpretujecie je razem z psycholożką Joanną Trzaską i pedagożką Martą Jankowską podczas warsztatów dla dzieci i dorosłych.

Generations are being raised on the fairy tales of the Brothers Grimm. Can anything else surprise us in them? We have selected four lesser-known fairy tales for you, which for various reasons are not so obvious, and will interpret them together with psychologist Joanna Trzaska and educator Marta Jankowska in workshops for children and adults.

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 11.00

17 August 2023 (Thursday), 11.00 am

Złoty ptak, czyli o tym, że nie musimy być najmądrzejsi Golden Bird, or Why We Don’t Have to Be the Smartest

Rodzinne czytanie baśni Złoty ptak braci Grimm połączone z warsztatami

Family reading of the Grimm fairy tale The Golden Bird combined with a workshop

Prowadzenie/hosted by: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika)

Dlaczego czasem tak trudno słuchać nam cudzych rad? Czy w życiu ważne są porażki i jak możemy sobie z nimi radzić? Prowadząca warsztaty wraz z uczestniczkami i uczestnikami wyruszy na twórcze i pełne wyzwań poszukiwanie odpowiedzi na te i inne pytania, a towarzyszyć im będą baśniowi bohaterowie: młody książę, lis i złota królewna. Wydarzenie poprowadzi Marta Jankowska – wyjątkowa nauczycielka, jedna z liderek gdańskiego programu Kreatywna Pedagogika, który zrzesza nauczycieli poszukujących innowacyjnych rozwiązań.

Why do we sometimes find it so difficult to listen to other people’s advice? Are failures important in life and how can we cope with them? The workshop host will embark on a creative and challenging quest to find answers to these and other questions in the company of fairy-tale characters: a young prince, a fox and a golden princess. The event will be hosted by Marta Jankowska –an exceptional teacher, one of the leaders of the Gdansk Creative Pedagogy programme, which brings together teachers who seek innovative solutions.

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 11.00

18 August 2023 (Friday), 11.00 am

O myszce, ptaszku i kiełbasie, czyli o tym, że warto stawiać na swoje talenty

The Mouse, the Bird and the Sausage, or the Value of Betting on Your Talents

Rodzinne czytanie baśni O myszce, ptaszku i kiełbasie braci Grimm połączone z warsztatami

Family reading of the Grimm fairy tale The Mouse, the Bird and the Sausage combined with a workshop

Prowadzenie/hosted by: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika)

Co to jest talent? Czy każdy jakiś ma? Co zrobić, by go odkryć i dobrze wykorzystać? Przydatne warsztaty, podczas których dzięki inspiracji płynącej z baśni sprzed ponad dwustu lat odkryjemy to, co wyjątkowo ważne dla nas tu i teraz. Uczestnicy i uczestniczki warsztatów wcielą się w role tropicieli talentów. Wydarzenie poprowadzi Marta Jankowska – wyjątkowa nauczycielka, jedna z liderek gdańskiego programu Kreatywna Pedagogika, który zrzesza nauczycieli poszukujących innowacyjnych rozwiązań.

What is talent? Does everyone have one? What can be done to discover it and make good use of it? A useful workshop during which, inspired by fairy tales from over two hundred years ago, we will discover what is uniquely important to us here and now. Workshop participants will take on the role of talent trackers. The event will be led by Marta Jankowska – an exceptional teacher, one of the leaders of the Gdańsk-based Creative Pedagogy programme, which brings together teachers seeking innovative solutions.

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 11.00

19 August 2023 (Saturday), 11.00 am

Weszka i pchełka, czyli o tym, że emocje warto mieć pod kontrolą

The Louse and the Flea, or How Emotions Are Worth Keeping Under Control

Baśń Weszka i pchełka braci Grimm przeczyta Magdalena Bednarek, aktorka Teatru Miniatura. Po czytaniu odbędą się warsztaty inspirowane przesłaniem baśni.

The Grimm brothers’ fairy tale The Louse and the Flea will be read by Magdalena Bednarek, an actress from the Miniatura Theatre. The reading will be followed by workshops inspired by the fairy tale’s message.

Jak pomagać dzieciom regulować emocje – warsztaty dla dorosłych How to help children regulate their emotions – workshop for adults

Prowadzenie/hosted by: Joanna Trzaska (psycholożka/psychologist, psychoterapeutka/psychotherapist)

Emocje to nic groźnego – warsztaty dla dzieci Emotions are nothing dangerous – workshop for children

Prowadzenie/hosted by: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika)

Z doświadczenia wiemy, że emocje mogą nas ponieść daleko i nie zawsze tam, gdzie byśmy chcieli czy chciały. Dlatego bywają emocje, których się boimy albo nie chcemy czuć. Joanna Trzaska i Marta Jankowska wraz z uczestnikami

i uczestniczkami warsztatów pozastanawiają się nad tym, jak okiełznać emocje, do czego mogą się przydać i jak z nich skorzystać, tak by stały się naszymi sprzymierzeńcami.

We know from experience that emotions can carry us far and not always where we want or need them to. Therefore, there are emotions that we are afraid of or do not want to feel. Together with workshop participants, the hosts Joanna Trzaska and Marta Jankowska will discuss how to harness emotions, what they can be useful for and how to use them to make them our allies.

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 11.00

20 August 2023 (Sunday), 11.00 am

Trzy prządki, czyli o tym, dlaczego kłamiemy

The Three Spinners, or Why We Lie

Baśń Trzy prządki braci Grimm przeczyta Magdalena Bednarek, aktorka Teatru Miniatura. Po czytaniu odbędą się warsztaty inspirowane przesłaniem baśni.

The Brothers Grimm fairy tale The Three Spinners will be read by Magdalena Bednarek, an actress from the Miniatura Theatre. The reading will be followed by workshops inspired by the fairy tale’s message.

Dlaczego dzieci kłamią i co możemy z tym zrobić

– warsztaty dla dorosłych

Why children lie and what we can do about it – workshops for adults

Prowadzenie/hosted by: Joanna Trzaska (psycholożka, psychoterapeutka psychologist, psychotherapist)

Kłamstwo, krótkie nogi i bycie sobą – warsztaty dla dzieci Lying, no legs and being yourself – workshops for children

Prowadzenie/hosted by: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika)

Dlaczego kłamiemy? Ile nas to kosztuje? A może opłaca się kłamać? Joanna Trzaska i Marta Jankowska wraz z uczestnikami i uczestniczkami poszukają odpowiedzi na te pytania, ale przede wszystkim zastanowią się, jak radzić sobie z kłamstwem – u innych i u siebie.

Why do we lie? How much does it cost us? Or does it pay to lie? Together with the participants, the hosts Joanna Trzaska and Marta Jankowska will look for answers to these questions, but, above all, they are going to think about how to deal with lying – in others and in ourselves.

Warsztaty Miniteki, filii Biblioteki Sopockiej

Workshops with Miniteka

Prowadzenie/hosts: Joanna Kujawska-Frejlich, Agata Walińska (pracowniczki Miniteki, uczestniczki wielu kursów i warsztatów poświęconych prowadzeniu kreatywnych zajęć dla dzieci, animatorki kultury z wieloletnim stażem/ Joanna and Agata work at Miniteka, they have participated in many courses dedicated to leading creative workshops for children, they are both cultural activists with extensive experience)

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 13.00

17 August 2023 (Thursday), 1.00 pm

Wędrujemy z kulawą kaczką i ślepą kurą

A Journey with a Duck with a Wonky Leg and a Blind Chicken

Podczas warsztatów poznamy bliżej pierzaste bohaterki książki Ulricha Huba z ilustracjami Jurga Muhla oraz porozmawiamy o tym, czym jest przyjaźń. Uruchomimy naszą wyobraźnię i jak na taśmie filmowej klatka po klatce namalujemy drogę, którą pokonały przyjaciółki.

During the workshop, we will get to know better the feathered heroines of Ulrich Hub’s book, illustrated by Jurg Muhl, and talk about what friendship is. We will set our imagination in motion and, like on a film reel, frame by frame, we will paint the road the friends have travelled.

18 sierpnia 2023 (piątek), godz. 13.00

18 August 2023 (Friday), 1.00 pm

Niedźwiedź w wielkim mieście

Bear in the City

Zapraszamy na warsztaty inspirowane książką Katji Gehrmann. Wysłuchamy opowieści o tym, jak dzikie zwierzęta zadomowiły się w mieście i czy pewien niedźwiedź sprostał temu zadaniu. Następnie przygotujemy sobie misiowe przebrania i sprawdzimy, czy łatwo jest być niezauważalnym.

Join us for a workshop inspired by Katja Gehrmann’s book. We will listen to the story of how wild animals made their home in the city and whether a certain bear was up to the task. We will then make our own bear disguises and see if it is easy to be unnoticeable.

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 13.00

19 August 2023 (Saturday), 1.00 pm

Czy czarownica może być dobra? Can a Witch be Good?

W setną rocznicę urodzin Otfrieda Preusslera zapraszamy do wysłuchania opowieści o malutkiej czarownicy. Po czytaniu odbędą się warsztaty, podczas których powstaną czarownice z drewnianych łyżek i kolorowych materiałów. Otfried Preussler to autor kilkudziesięciu powieści dla dzieci, które znalazły uznanie na całym świecie.

On the centenary of Otfried Preussler’s birth, we would like you to listen to the story of a tiny witch. The reading will be followed by a workshop to create witches from wooden spoons and colourful materials. Otfried Preussler is the author of dozens of children’s novels that have found worldwide acclaim.

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 13.00

20 August 2023 (Sunday), 1.00 pm

Spotkanie z Ulrichem Hubem Meeting with Ulrich Hub

Prowadzenie/hosted

by: Agnieszka Kochanowska

Dlaczego bohaterami i bohaterkami jego książek są zawsze zwierzęta? Czy ma dzieci, którym pierwszym czyta swoje opowieści? Czy lubi się wygłupiać i odgrywać wymyślone przez siebie postaci? I jakie to uczucie, kiedy widzi je na scenie w teatrze? To tylko kilka pytań, które przychodzą do głowy, kiedy myśli się o Ulrichu Hubie – liczymy, że przyniesiecie ich jeszcze więcej na spotkanie z tym pisarzem, który uwielbia żarty słowne i zaskakujące sytuacje.

Why are animals always the characters of his books? Does he have children to whom he reads his stories first? Does he like to mess around and play the characters he invents? And what does it feel like when he sees them on stage in the theatre? These are just a few of the questions that come to mind when you think of Urlich Hub – we hope you will bring even more of them to your meeting with this writer who loves puns and surprising situations.

Ulrich Hub

Nagradzany niemiecki dramaturg, reżyser i autor książek. Studiował aktorstwo na akademii w Hamburgu. Przez kilka lat był aktorem w różnych teatrach. Od 1993 roku pracuje jako reżyser i pisze sztuki teatralne oraz książki dla dzieci. W Polsce nakładem wydawnictwa Dwie Siostry ukazały się m.in. Kulawa kaczka i ślepa kura (tłum. Eliza Pieciul-Karmińska) czy O ósmej na arce (tłum. Anna Gamroth), którą przetłumaczono na 30 języków.

Ulrich Hub is an award-winning German playwright, director and book author. He studied acting at the academy in Hamburg. He was an actor in various theatres for several years. Since 1993, he has been working as a director and writing plays and children’s books. His books published in Poland by the Dwie Siostry publishing house include: Duck’s Backyard (translated by Eliza Pieciul-Karmińska), and Meet at the Arc at Eight (translated by Anna Gamroth), which has been translated into 30 languages.

fot. z archiwum autora

Literacki warsztatowy Workshops by the Book

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 10.00–15.30

19 August 2023 (Saturday), 10.00–3.30 pm

Moje życie jest jak powieść

My Life is Like a Novel

Prowadzenie/hosted by: Aleksandra Zbroja

Warsztaty dla tych, którzy chcieliby coś o swoim życiu napisać, ale nie wiedzą, jak się do tego zabrać. Jak zrobić, żeby tekst miał ręce i nogi (albo raczej początek, środek i koniec)? Będziemy ćwiczyć budowę zdań, akapitów, całości. Przyjrzymy się metaforom i porównaniom. Zastanowimy się, jak z nimi nie przedobrzyć. Pogadamy, czym jest pisanie autobiograficzne, jakie ryzyko się z nim wiąże.

A workshop for those who would like to write something about their life but do not know how to go about it. How to write a text which makes sense and is well structured with a beginning, middle and end. We are going to practise the construction of sentences, paragraphs and entire texts. We are going to look at metaphors and comparisons. We will consider how not to overdo them. We are going to talk about what autobiographical writing is and the risks it involves.

Aleksandra Zbroja

Redaktorka „Dużego Formatu”, autorka m.in. książki Mireczek. Patoopowieść o moim ojcu, zdobywczyni nagrody Odkrycie Empiku, nominowana do Nagrody Literackiej Nike i Nagrody Gombrowicza. An editor at Duży Format (Gazeta Wyborcza), author, among others, of the book Mireczek. Patoopowieść o moim ojcu, awarded with Odkrycie Empiku award, was nominated for Nike Literary Award and Gombrowicz Award.

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

fot. Mateusz Skwarczek, Agencja Gazeta

Region bałtycki Sopot by the Book 2024: Baltic Sea Region

17 sierpnia 2023 (czwartek), godz. 17.00 17 August 2023 (Thursday), 5.00 pm

Z Niną Wähä rozmawia Aleksander Hudzik Aleksander Hudzik talks to Nina Wähä

Nina Wähä

Pisarka, aktorka i piosenkarka. Zadebiutowała w 2007 roku powieścią S som i syster. Trzy lata później ukazała się jej kolejna książka Titta inte bakåt!. Była główną wokalistką w indiepopowym zespole muzycznym Lacrosse. Wähä uczy kreatywnego pisania i jest zatrudniona jako niezależna redaktorka. Jej trzecia powieść Testament (tłum. Justyna Czechowska, Wydawnictwo Poznańskie) stała się bestsellerem w Szwecji. Była nominowana do wielu nagród, w tym m.in. August Prize, Norrland’s Literature Prize czy Swedish Radio’s Literature Prize. W lipcu ukazała się po polsku jej kolejna powieść Babetta (tłum. Justyna Kwiatkowska, Wydawnictwo Poznańskie).

Nina Wähä saw her major breakthrough in 2019 with third novel, Testamente It has sold more than 120.000 copies to date and was shortlisted for a string of literary awards, such as the August Prize, Norrland’s Literature Prize, Tidningen Vi:s Literature Prize, and was awarded Swedish Radio’s Literature Prize. In addition to being an author, Wähä also teaches Creative Writing and is employed as a freelance editor. She has previously worked as an actress and been a lead singer of indie band Lacrosse. In July 2023, her next novel, after Testamente (translated by Justyna Czechowska, Poznan Publishing House), Babetta (translated by Justyna Kwiatkowska, Wydawnictwo Poznańskie) was published in Polish.

Pa ń stwowa Galeria Sztuki, Plac Zdrojowy 2 w Sopocie

fot. Kajsa Göransson

Wydarzenia towarzyszące Accompanying events

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 11.00–17.00

19 August 2023 (Saturday), 11.00 am–5.00 pm

Dyżury tłumaczy i tłumaczek

Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury

Translators on duty

Polish Literary Translators Association

Tłumaczki i tłumacze ze Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury będą dyżurować w Goyki 3 Art Inkubatorze. Podczas dyżurów chętnie podzielą się wiedzą na temat swoich przekładów lub złożą autografy na ich wydaniach.

Translators and interpreters from the Polish Literary Translators Association (STL) will be on duty at the Goyki 3 Art Inkubator. During the duty hours, they will be happy to share their knowledge about their translations or autograph their editions.

11.00–12.00

12.00–13.00

13.00–14.00

14.00–15.00

15.00–16.00

16.00–17.00

Joanna Bernat, Agata Teperek

Joanna Bernat, Zuzanna Zywert, Agata Teperek

Maciej Studencki, Ula Pacanowska-Skogqvist

Maria Borzobohata, Agnieszka Myśliwy, Martyna Tomczak

Martyna Tomczak, Martyna Lemańczyk

Martyna Lemańczyk, Maciej Studencki

w Sopocie

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

19 i 20 sierpnia 2023 (sobota i niedziela), godz. 15.00–17.00

19 and 20 August 2023 (Saturday and Sunday), 3.00–5.00 pm

Pokaz wideo Krystyny Piotrowskiej Lekcja polskiego (2007) Polish Joke (2007) – a video-performance

by Krystyna Piotrowska

Słuchanie polskich tekstów czytanych przez osoby nieznające języka polskiego nie jest łatwe. Początkowo nie rozumiemy, co to za język i o co chodzi. Potem śmieszą językowe przeinaczenia, problemy z wymową, dziwne brzmienia. Śmieszą, póki nie zaczynamy rozumieć, że to nasz ojczysty język. A czytane z takim trudem teksty to dostępne w internecie dowcipy o Holokauście.

Listening to Polish texts read by people who do not speak Polish is not easy. At first we don’t understand what the language is about or even what is meant. Then you laugh at all the slip-ups in language, pronunciation problems, strange sounds. They are funny until we start to understand that it is our mother tongue. And the texts we read with such difficulty are the Holocaust jokes available on the Internet.

Krystyna Piotrowska

Studiowała na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – Wydział Architektury Wnętrz (1966–1972), w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu – Wydział Grafiki i Malarstwa (1972–1975) oraz w Grafikskolan Forum w Malmö (1985–1990). Tworzy prace łączące fotografię, techniki graficzne i malarstwo. Jest autorką instalacji i wideo. Jej twórczość dotyka głównie tematu identyfikacji i pamięci. W latach 2006–2012 roku była autorką i kuratorką wystawy Projekt Próżna, w 2014 kuratorką wystawy Adoracja słodyczy w Zachęcie, w 2017 wystawy Złe kobiety w Centrum Kultury Zamek w Poznaniu. Wielokrotnie prowadziła warsztaty z grafiki na Summer Academy of Art w Salzburgu. Miała wiele wystaw indywidualnych w Polsce i zagranicą, brała udział w wielu wystawach zbiorowych. Jest laureatką wielu nagród. She studied at the Academy of Fine Arts in Kracow – Faculty of Interior Design (1966–1972), at the State Higher School of Fine Arts in Poznań - Faculty of Graphics and Painting (1972–1975) and at Grafikskolan Forum in Malmö (1985–1990). She creates works that combine photography, graphic techniques and painting. She is also the author of installations and videos. Her work mainly touches on the subject of identification and memory. In the years 2006–2012, she was the author and curator of the Projekt Próżna exhibition. In 2014, she was the curator of the Adoracja Słodyczy exhibition at Zachęta. In 2017, she was the curator of the Złe kobiety exhibition at the Zamek Cultural Center in Poznań. She has conducted graphics workshops many times at the Summer Academy of Art in Salzburg. She has had many individual exhibitions in Poland and abroad, and also participated in many collective exhibitions. She is the winner of many awards.

Cassino

19 sierpnia 2023 (sobota), godz. 19.00

19 August 2023 (Saturday), 7.00 pm

Wernisaż jednego obrazu: Käthe Kollwitz

Single-painting exhibition: Käthe Kollwitz

Prowadzenie/hosted by: Anna Świtajska

Wernisaż jednego obrazu to cykl prezentujący sylwetki wielkich polskich i zagranicznych malarek. Kobiety w sztuce wciąż nie są wystarczająco eksponowane, a wręcz z niej często wymazywane. Niewiele zmieniło się od czasów założenia w 1768 roku Brytyjskiej Akademii Królewskiej, do której należały wprawdzie dwie malarki – Angelika Kauffman i Mary Moser, ale ani jedna, ani druga nie znalazły się na zbiorowym portrecie członków Akademii Królewskiej autorstwa Johanna Zoffany’ego obok innych członków-założycieli. Wykluczanie, jakiemu podlegały artystki przez stulecia, wpłynęło na postrzeganie sztuki z męskiej perspektywy. Chcemy przywrócić znaczenie i należne im miejsce utalentowanym kobietom, które z powodów uprzedzeń społecznych są wciąż mało znane i nierozpoznawalne.

Single-painting exhibition is a series presenting the profiles of great Polish and foreign women painters. Women in art are still not given enough prominence, and indeed are often erased from it. Little has changed since the founding of the British Royal Academy in 1768, which did include two female painters, Angelika Kauffman and Mary Moser, but neither one of them is in the collective portrait of the members of the Royal Academy by Johann Zoffany alongside the other founding members. The exclusion to which female artists have been subjected for centuries has caused art to be perceived from a male perspective. We want to restore the importance and rightful place of talented women who are still little known and unrecognised due to social prejudices.

Käthe Kollwitz (1867–1945)

Niemiecka graficzka i rzeźbiarka, związana z nurtem ekspresjonizmu. Była pierwszą kobietą przyjętą w poczet członków pruskiej Królewskiej Akademii Sztuk i najważniejszą niemiecką graficzką XX wieku. Socjalistka, feministka (założycielka Artystycznego Związku Kobiet w Berlinie w 1913 roku) i pacyfistka. Głównymi tematami swej dojrzałej twórczości uczyniła wojnę, nienawiść, biedę, miłość, smutek, śmierć i walkę.

Käthe Kollwitz was a German printmaker and sculptor associated with the expressionist movement. She was the first woman admitted as a member of the Prussian Royal Academy of Arts and the most important German printmaker of the 20th century. A socialist, feminist (she founded the Association of Women Artists in Berlin in 1913) and pacifist. She made war, hatred, poverty, love, sadness, death and struggle the main themes of her mature work.

Księgarnia Smak Słowa, ul. Bohaterów Monte

6A w Sopocie

punkt startowy: Pomnik Sportowców

przed Stadionem

Lekkoatletycznym

starting point: Athletes Memorial in front of Athletics Stadium in Sopot

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 11.00

20 August 2023 (Sunday), 11.00 pm

Spacer z Tomaszem Słomczyńskim, autorem Sopotów

A walk with Tomasz Słomczyński, author of Sopoty

Tomasz Słomczyński

W latach 2009–2015 był dziennikarzem, a później również publicystą „Dziennika Bałtyckiego”, obecnie jest reporterem tvn24.pl, w przeszłości pisał dla: „Gazety Wyborczej”, „Rzeczpospolitej”, Wirtualnej Polski, „Uważam Rze”, „Tygodnika Powszechnego”, „Focus Historia”. W 2009 roku otrzymał nagrodę Grand Prix w konkursie im. Maćka Szumowskiego. W latach 2010 i 2011 otrzymał tytuł Dziennikarza Roku Tygodnika Angora i nagrodę im. Piotra Różyckiego. W 2013 roku wygrał konkurs na opowiadanie kryminalne organizowany w ramach Festiwalu Literacki Sopot. Opowiadanie ukazało się w antologii Sopot, czwarta rano. Jest autorem kilku książek, m.in. Kaszëbë (Wyd. Czarne, Wołowiec, 2021), Sopoty (Wyd. Czarne, Wołowiec 2023). From 2009 to 2015, Tomasz Słomczyński was a journalist and later also a publicist for Dziennik Bałtycki, he is currently a reporter for tvn24.pl. In the past, he wrote for: Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Wirtualna Polska, Uważam Rze, Tygodnik Powszechny, Focus Historia. In 2009, he received the Grand Prix of the Maciej Szumowski Award. In 2010 and 2011, he was awarded the title of the Journalist of the Year by the Angora weekly, as well as the Piotr Różycki Award. In 2013, he won the competition for a detective story organised as part of the Sopot by the Book Festival. The short story was published in the Sopot, czwarta rano anthology. He is the author of several books, including Kaszëbë (Czarne publishing house, Wołowiec, 2021), Sopoty (Czarne publishing house, Wołowiec 2023).

20 sierpnia 2023 (niedziela), godz. 17.30

Goyki 3 Art Inkubator, ul. Jakuba Goyki 3 w Sopocie

20 August 2023 (Sunday), 5.30 pm

Projekcja filmu Blisko / Close (screening)

Reżyseria/directed by: Lukas Dhont Belgia, Francja, Holandia/Belgium, France, Netherlands 2022, 104 min.

Bliska przyjacielska więź między dwoma trzynastoletnimi chłopcami zostaje nagle zerwana. Próbując zrozumieć, co się stało, Léo nawiązuje kontakt z matką Rémiego. Blisko to piękne studium przyjaźni i odpowiedzialności. Jest drugim filmem pełnometrażowym belgijskiego scenarzysty i reżysera filmowego Lukasa Dhonta. Miał premierę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes w 2022 roku, gdzie ex aequo z Gwiazdami w południe Claire Denis otrzymał Grand Prix. 27 czerwca zdobył Nagrodę Publiczności LUX 2023 dla najlepszego filmu. Nagroda, organizowana przez Parlament

Partnerami wydarzenia

są Parlament Europejski i Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej w Polsce.

Partners of the event are the European Parliament and European Commission Representation in Poland.

Europejski i Europejską Akademię Filmową we współpracy z Komisją Europejską i Europa Cinema, jest wręczana raz do roku.

The intense friendship between two thirteen-year old boys Léo and Rémi suddenly gets disrupted. Struggling to understand what has happened, Léo approaches Sophie, Rémi's mother. Close is a beautiful study of friendship and responsibility. It is a second feature film of Belgian film director and screenwriter Lukas Dhont. It premiered at the 2022 Cannes Film Festival, where he shared the Grand Prix with Claire Denis' Stars at Noon. On 27 June it was announced as the winner of the 2023 LUX Audience Award. The LUX Audience Award is an annual project of the European Parliament and the European Film Academy, in partnership with the European Commission and Europa Cinemas.

Talent jest niczym, a wszystkim jest doświadczenie, które zdobywa się skromnością i pracą.

Talent means nothing, while experience, acquired in humility and with hard work, means everything.

 Patrick Süskind

Koalicja Letnich Festiwali Literackich The Coalition of Summer Literary Festivals

Koalicja Letnich Festiwali Literackich to inicjatywa organizatorów kameralnych festiwali z całej Polski, zawiązana wiosną 2019 roku celem wymiany doświadczeń i bieżącej współpracy przy organizacji wydarzeń.

Regularność spotkań – 2 razy do roku weekend pogłębionych warsztatów, rotacyjnie organizowany w miastach poszczególnych festiwali, a także praca organiczna na co dzień – ma doprowadzić do wypracowania modeli współpracy na poziomie lokalnym i ogólnopolskim. Podstawą jest najlepsze wykorzystanie potencjału wspólnoty, z poszanowaniem odrębności i specyfiki każdego z festiwali. Koalicja docelowo ma stać się liczącym partnerem w rozmowach z innymi graczami na rynku książki w Polsce, takimi jak pisarze, wydawnictwa, media, agenci literaccy i inni, a także poprzez swoją siłę wpływać na zmiany legislacyjne czy uwarunkowania rozwoju branży wydawniczej w Polsce.

W skład Koalicji w 2023 roku wchodzą: Granatowe Góry, Izabelińskie Spotkania z Książką, Radomska Wiosna Literacka, Literacki Świdwin, Festiwal Dzieje się, Non-Fiction Festiwal Kraków, Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie, Zakopiański Festiwal Literacki, Patrząc na Wschód w Budzie Ruskiej, Miedzianka Po Drodze oraz Literacki Sopot, który jest liderem tej inicjatywy.

The Coalition of Summer Literary Festivals is an initiative undertaken in the spring of 2019 by eight small Polish festivals and aimed at sharing experiences and organising events together.

The regular meetings – biannual weekend workshops in each of the cities organising the festivals – and the grassroots work are aimed to help work out cooperation models at the local and national levels. The basis here is making best possible use of our community’s resources and respecting the specific character of each of the festivals. The coalition’s long-time goal is to become an important partner for other stakeholders in the publishing

market – writers, publishing houses, media, literary agents, etc. – and be involved in the legislative processes in Poland, as well as influencing the conditions in which the publishing sector is developing.

The coalition in 2023 includes the following literary festivals: Granatowe Góry, Izabelińskie Spotkania z Książką, Radomska Wiosna Literacka, Literacki Świdwin, Festiwal Dzieje się, Non-Fiction Festiwal Kraków, Stolica Języka Polskiego w Szczebrzeszynie, Zakopiański Festiwal Literacki, Patrząc na Wschód w Budzie Ruskiej, Miedzianka Po Drodze, and the leader of the initiative, Sopot by the Book.

Gdyby tylko odpowiednia osoba musiała wyjechać, cała reszta mogłaby zostać w kraju.

If only the right person would have to leave, everyone else would be able to stay in the country.

 Herta Müller

Godzina czytania Hour of reading

Czy zwróciłeś/aś uwagę, że na festiwalach literackich nie ma czasu na czytanie? Specjalnie dla Ciebie #KoalicjaLetnichFestiwaliLiterackich daje uczestnikom poszczególnych festiwali czas wolny. Pomiędzy spotkaniami autorskimi weź własną książkę lub kup nową na targach festiwalowych, usiądź i zanurz się w lekturze.

Have you ever noticed that during literary festivals you have no time to actually read? With that in mind, the #KoalicjaLetnichFestiwaliLiterackich gives the participants some free time. When not in a meeting, grab a book or buy one here, sit back, and read.

Uczestnicy Targów Książki Participants of the Book Fair

Biblioteka Sopocka

Centrala – mądre komiksy

Copernicus Center Press

CZUCZU

Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

Goyki 3 Art Inkubator

Grupa Wydawnicza Foksal

Książkowe Klimaty :: krainaksiazek.pl :: Terra Librorum

Muzeum Sopotu

Marginesy i Kropka

Nadbałtyckie Centrum Kultury

słowo/obraz terytoria

Świadomi Wydawcy

timof comics

Tu się czyta: Albus, Buka, Druganoga, Format, Tako

WIELKA LITERA

Wydawnictwo Afera

Wydawnictwo Agora

Wydawnictwo Akapit Press

Wydawnictwo Amaltea

Wydawnictwo BOSZ

Wydawnictwo Czarne

Wydawnictwo DRZAZGI

Wydawnictwo Dwie Siostry

Wydawnictwo Kameleon

Wydawnictwo Karakter

Wydawnictwo Krytyka Polityczna

Wydawnictwo Literackie i Noir Sur Blanc

Wydawnictwo Marpress

Wydawnictwo Pauza

Wydawnictwo Poznańskie

Wydawnictwo Relacja

Wydawnictwo Smak Słowa

Wydawnictwo Sonia Draga/Debit

Wydawnictwo Znak

Ptasie radio Bird Radio

W tym roku również mamy na festiwalu internetowe radio! Codziennie w godzinach 9.00–12.00 z tarasu willi na Goyki 3 będą nadawać, dzieląc się festiwalowymi dniami w kolejności: Zuzanna Kowalczyk i Natalia Prüfer („Pismo”/ Buch, czyli książka), Michał Nogaś (Gazeta Wyborcza/Radio Nowy Świat), Łukasz Wojtusik (RMF Classic/ Alfabet Wojtusika ) oraz Weronika Wawrzkowicz (Radio Nowy Świat/Rozmawiam, bo lubię). Możecie słuchać na żywo na tarasie Goyki 3 Art Inkubatora, na www.literackisopot.pl oraz jako podcasty na Spotify Goyki 3 on air. W programie: rozmowy o literaturze, czytania fragmentów utworów literackich, dużo dobrej muzyki i nie tylko!

This year once again we’ll have an internet radio station! From 9.00 am to 12.00, on the respective days of the festival: Zuzanna Kowalczyk i Natalia Prüfer (Pismo/Buch, czyli książka), Michał Nogaś (Gazeta Wyborcza/Radio Nowy Świat), Łukasz Wojtusik (RMF Classic/Alfabet Wojtusika) oraz Weronika Wawrzkowicz (Radio Nowy Świat/Rozmawiam, bo lubię). You can listen to us live at www.literackisopot.pl and as podcasts on Spotify Goyki 3 on air We will talk about literature, read excerpts from literary works, play lots of good music, and more!

Partnerami wydarzenia

są Parlament Europejski i Przedstawicielstwo

Komisji Europejskiej w Polsce.

Partners of the event are the European Parliament and European Commission Representation in Poland.

Zdarzyło się przed festiwalem Before the festival

13 maja 2023

13 May 2023

Literacki Sopot

na Millennium Docs Against Gravity Gdynia Sopot by the Book at Millennium Docs Against Gravity Gdynia

Pokaz filmu Werner Herzog: Radykalny marzyciel w reżyserii Thomasa von Steinaeckera oraz rozmowa filmoznawczyni Małgorzaty Jakubowskiej z Joanną Cichocką-Gulą, dyrektorką Goyki 3 Art Inkubatora

Screening of a documentary Werner Herzog – Radical Dreamer directed by Thomas von Steinaecker and a conversation between Małgorzata Jakubowska, a film expert, and Joanna Cichocka-Gula, Goyki 3 Art Inkubator director.

17 maja 2023

Instytutu Goethego w Warszawie

Goethe Institute in Warsaw

17 May 2023

Czy Chiny zdominują świat?

Will China take over the world?

Z Kaiem Strittmatterem rozmawiała Sylwia Czubkowska Sylwia Czubkowska talked to Kai Strittmatter

Fot. Anna Rezulak / Millennium Docs Against Gravity Fot. Maja Hylewicz

9.00–12.00

11.00–17.00

11.00–20.00

11.00–12.00

Ptasie radio | Zuzanna Kowalczyk i Natalia Prüfer

„Pismo”/ Buch, czyli książka | Goyki 3 Art Inkubator

Pogorzelisko (2020, fotografia) | Alicja Karska, Aleksandra Went | Goyki 3 Art Inkubator

Targi Książki | Plac Przyjaciół Sopotu

Godzina czytania

14.00 Anna Goc | Głusza | prowadzenie: Iwona Krawczuk | Kościół ewangelicki Zbawiciela

15.00

15.30

16.00

16.30

Filip Springer | Mein Gott, jak pięknie | prowadzenie: Michał Nogaś | Park na Goyki

Jovana Reisinger | Czempionki, tłum. Zofia Sucharska |

prowadzenie: Natalia Prüfer | Państwowa Galeria Sztuki

Bernadetta Darska | Berlinowanie. Zapiski z doświadczania miasta | prowadzenie: Marcin Wilk | Kościół ewangelicki Zbawiciela

Małgorzata Żarów | Zaklinanie węży w gorące wieczory | prowadzenie: Zuzanna Kowalczyk | Księgarnia Smak Słowa

17.00 Nina Wähä | Babetta, tłum. Justyna Kwiatkowska | prowadzenie: Aleksander Hudzik | Państwowa Galeria Sztuki

17.30

18.00

18.30

Prezentacja Colonial Neighbours / SAVVY Contemporary, Berlin | Park na Goyki

Krzysztof Varga | Nagrobek z lastryko | prowadzenie: Łukasz Wojtusik | Kościół ewangelicki Zbawiciela POWROTY

DEBATY

/ TO

20.30

WOKÓŁ FANTASTYKI

LITERACKI FILMOWY

Literacki quiz | prowadzenie: Małgorzata Muraszko | Klubokawiarnia 3siostry od 1.08

tłumaczenie na język migowy tłumaczenie symultaniczne zapisy

Organizator zastrzega sobie prawo do zmian w programie.

Program w pigułce

9.0012.00

11.00–17.00

Ptasie radio: Michał Nogaś, „Gazeta Wyborcza”/Radio Nowy Świat | Goyki 3 Art Inkubator

Pogorzelisko (2020, fotografia) | Alicja Karska, Aleksandra Went | Goyki 3 Art Inkubator

11.00–20.00 Targi Książki | Plac Przyjaciół Sopotu

11.00–12.00

Godzina czytania

14.00 Szymon Opryszek | Woda. Historia pewnego porwania | prowadzenie: Paulina Małochleb | Kościół ewangelicki Zbawiciela

15.00

Magdalena Parys | Biała Rika. Żeliwne ptaki | prowadzenie: Michał Nogaś | Park na Goyki

15.30 Erica Fischer | Aimée & Jaguar, tłum. Katarzyna Weintraub | prowadzenie: Aleksandra Zbroja | Państwowa Galeria Sztuki

16.00 Jak się dziś czyta Biblię | Kalina Wojciechowska | prowadzenie: Katarzyna Sroczyńska | Teatr BOTO

16.00

Piotr Korczyński | Piętnaście sekund. Żołnierze polscy na froncie wschodnim | prowadzenie: Dorota Karaś | Kościół ewangelicki Zbawiciela

16.30 Dawid Iwaniec | Ogień wyszedł z lasu | prowadzenie: Tymur Liash | Księgarnia Smak Słowa

17.00 Antje Rávik Strubel | W lasach ludzkiego serca, tłum. Agata Teperek | prowadzenie: Magdalena Kicińska | Państwowa Galeria Sztuki

17.30 Zyta Rudzka | Ten się śmieje, kto ma zęby | prowadzenie: Przemysław Rydzewski | Park na Goyki

18.00 Dyba i Adam Lachowie | Rewizje | prowadzenie: Aleksander Hudzik | Kościół ewangelicki Zbawiciela

18.30

20.00

Odzyskać oddech i wzrok. Rasizm i antysemityzm w Polsce i w Niemczech | Michał Bilewicz, Agnieszka Jabłońska, Andreas Zick | prowadzenie: Monika Płatek | Państwowa Galeria Sztuki

Berlin Alexanderplatz w reż. Burhana Qurbaniego | prelekcja: Ewa Fiuk | Goyki 3 Art Inkubator

LITERACKI WARSZTATOWY / SZTUKA NA LITERACKIM

AIR GOYKI 3

POWROTY

DEBATY / TO NIE JEST ŁATWA ROZMOWA

16.00–

18.00

Opowieść o toksycznych archiwach i ich wieloramiennych ciałach |

prowadzenie: Hubert Gromny, Lynhan Balatbat-Helbock, Meghna Singh (SAVVY Contemporary) | Goyki 3 Art Inkubator

LITERACKI FILMOWY

od 20.07

warsztaty w języku angielskim TO NIE JEST ŁATWA ROZMOWA

TO NIE JEST ŁATWA ROZMOWA

TO NIE JEST ŁATWA ROZMOWA

Organizator zastrzega sobie prawo do zmian w programie. tłumaczenie na język migowy tłumaczenie symultaniczne zapisy

9.0012.00

11.00–17.00

Ptasie Radio: Łukasz Wojtusik, RMF Classic, Alfabet Wojtusika |

Goyki 3 Art Inkubator

Pogorzelisko (2020, fotografia) | Alicja Karska, Aleksandra Went |

Goyki 3 Art Inkubator

11.0020.00

Godzina czytania

Targi Książki | Plac Przyjaciół Sopotu 11.0012.00

11.0017.00

14.00

15.0017.00

15.00

15.30

Dyżury tłumaczy i tłumaczek | Stowarzyszenie Tłumaczy Literatury | Goyki 3 Art Inkubator

Mikołaj Grynberg | Jezus umarł w Polsce | prowadzenie: Marta Perchuć-Burzyńska | Scena Kameralna Teatru Wybrzeże

Pokaz wideo Krystyny Piotrowskiej Lekcja polskiego (2007) | Goyki 3 Art Inkubator

Ishbel Szatrawska | Toń | prowadzenie: Michał Nogaś | Park na Goyki

Zsuzsa Bánk | Śmierć przychodzi nawet latem, tłum. Elżbieta Kalinowska | prowadzenie: Marcin Wilk | Państwowa Galeria Sztuki

16.00 Odczytywanie pamięci własnej i historycznej w twórczości W.G. Sebalda | Małgorzata Łukasiewicz, Katarzyna Kończal | prowadzenie: Juliusz Kurkiewicz | Scena Kameralna Teatru Wybrzeże

16.30 Natalia Szostak | Zguba | prowadzenie: Małgorzata Muraszko | Księgarnia Smak Słowa

17.00 Premiera słuchowiska Głosy szumiącego potoku inspirowanego historią willi Junckego w reż. Piotra Skotnickiego oraz spotkanie z reżyserem | prowadzenie: Joanna Cichocka-Gula | Goyki 3 Art Inkubator

17.00

17.30

18.00

18.30

Arne Jysch | Złoty Berlin, tłum. Anna Kierejewska | prowadzenie: Łukasz Wojtusik | Państwowa Galeria Sztuki

Jakub Gałęziowski | Niedopowiedziane historie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny | prowadzenie: Wiesław Władyka | Teatr BOTO

Włodzimierz Nowak | Obwód głowy | prowadzenie: Paulina Małochleb | Scena Kameralna Teatru Wybrzeże

Przedmioty jako wehikuły czasu | Karolina Ćwiek-Rogalska, Dariusz Brzostek, Stefan Chwin | prowadzenie: Beata Maciejewska | Państwowa Galeria Sztuki

19.00

20.00

Wernisaż jednego obrazu: Käthe Kollwitz | prowadzenie: Anna Świtajska | Księgarnia Smak Słowa

Purpurowe morze w reż. Amel Alzakout i Khaleda Abdulwaheda | prelekcja: Ewa Fiuk | Goyki 3 Art Inkubator

LITERACKA GRA

WOKÓŁ KOMIKSU / TO NIE JEST ŁATWA ROZMOWA

NAGRODA HISTORYCZNA „POLITYKI”

POWROTY

DEBATY / TO NIE JEST ŁATWA ROZMOWA

WYDARZENIE TOWARZYSZĄCE

LITERACKI FILMOWY

10.00–17.00

10.00–15.30

Sopot braci Grimm | punkt startowy: Park na Goyki od 1.08

LITERACKI

WARSZTATOWY

Moje życie jest jak powieść | prowadzenie: Aleksandra Zbroja | Goyki 3 Art Inkubator od 17.07, płatne

9.00–12.00

11.00–17.00

Ptasie radio: Weronika Wawrzkowicz, Radio Nowy Świat/Rozmawiam, bo lubię | Goyki 3 Art Inkubator

Pogorzelisko (2020, fotografia) | Alicja Karska, Aleksandra Went | Goyki 3 Art Inkubator

11.00–18.00 Targi Książki | Plac Przyjaciół Sopotu

11.00–12.00 Godzina czytania

11.00 Spacer z Tomaszem Słomczyńskim, autorem Sopotów | punkt startowy: Pomnik Sportowców przed Stadionem Lekkoatletycznym

14.00 Barbara Piórkowska | Kraboszki | prowadzenie: Marta Perchuć-Burzyńska | Teatr BOTO

14.30 Harald Jähner | Rausz. Niemcy między wojnami, tłum. Monika Kilis | prowadzenie: Agata Passent | Państwowa Galeria Sztuki

15.0017.00

Pokaz wideo Krystyny Piotrowskiej Lekcja polskiego (2007) | Goyki 3 Art Inkubator

15.00 Edward Pasewicz | Pulverkopf | prowadzenie: Michał Nogaś | Park na Goyki

15.00

Czytanie Terroru Ferdinanda von Schiracha (tłum. Anna Kierejewska) w reż. Adama Nalepy + dyskusja | prowadzenie: Joanna Cichocka-Gula | Scena Kameralna Teatru Wybrzeże

15.30

16.00

16.30

17.00

Słuchowisko Głosy szumiącego potoku inspirowane historią willi Junckego w reż. Piotra Skotnickiego | Goyki 3 Art Inkubator

Katarzyna Michalczak | Synu, jesteś kotem | prowadzenie: Dorota Karaś | Teatr BOTO

Aleksandra Tarnowska | Wniebogłos | prowadzenie: Przemysław Rydzewski | Księgarnia Smak Słowa

Sąsiad czy wróg? Polacy i Niemcy we wzajemnym zwierciadle | Robert Traba, Kornelia Ćwiklak, Susann Worschech | prowadzenie: Anna Dudzińska | Państwowa Galeria Sztuki

17.30

18.00

Pokaz filmu Blisko w reż. Lukasa Dhonta | Nagroda Publiczności

LUX 2023 | Goyki 3 Art Inkubator

Agnieszka Dauksza, Zuzanna Hertzberg, Joanna Ostrowska | Kwestia charakteru. Bojowniczki z getta warszawskiego | prowadzenie: Magdalena Kicińska | Scena Kameralna Teatru Wybrzeże

20.00

Western w reż. Valeski Grisebach | prelekcja: Ewa Fiuk | Goyki 3 Art Inkubator

DEBIUTY

DEBATY / TO NIE JEST ŁATWA ROZMOWA

WYDARZENIE TOWARZYSZĄCE

(NIE)PAMIĘĆ

LITERACKI FILMOWY

Organizator zastrzega sobie prawo do zmian w programie. tłumaczenie na język migowy tłumaczenie symultaniczne zapisy

17 SIERPNIA CZWARTEK

18 SIERPNIA PIĄTEK

11.00 Złoty ptak, czyli o tym, że nie musimy być najmądrzejsi | rodzinne czytanie baśni Złoty ptak braci Grimm połączone z warsztatami |

prowadzenie: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika) | Park na Goyki

13.00

Warsztaty z Miniteką: Wędrujemy z kulawą kaczką i ślepą kurą |

prowadzenie: Joanna Kujawska-Frejlich, Agata Walińska | Park na Goyki

11.00 O myszce, ptaszku i kiełbasie, czyli o tym, że warto stawiać na swoje talenty | rodzinne czytanie baśni O myszce, ptaszku i kiełbasie braci Grimm połączone z warsztatami |

13.00

11.00

prowadzenie: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika) | Park na Goyki

Warsztaty z Miniteką: Niedźwiedź w wielkim mieście | prowadzenie: Joanna Kujawska-Frejlich, Agata Walińska | Park na Goyki

Weszka i pchełka, czyli o tym, że emocje warto mieć pod kontrolą Baśń Weszka i pchełka braci Grimm przeczyta Magdalena Bednarek, aktorka Teatru Miniatura.

19 SIERPNIA SOBOTA

Po czytaniu odbędą się warsztaty inspirowane przesłaniem baśni. Jak pomagać dzieciom regulować emocje – warsztaty dla dorosłych | prowadzenie: Joanna Trzaska (psycholożka, psychoterapeutka) Emocje to nic groźnego – warsztaty dla dzieci | prowadzenie: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika) | Park na Goyki

13.00 Warsztaty z Miniteką: Czy czarownica może być dobra? | prowadzenie: Joanna Kujawska-Frejlich, Agata Walińska | Park na Goyki

20 SIERPNIA NIEDZIELA

11.00 Trzy prządki, czyli o tym, dlaczego kłamiemy Baśń Trzy prządki braci Grimm przeczyta Magdalena Bednarek, aktorka Teatru Miniatura. Po czytaniu odbędą się warsztaty inspirowane przesłaniem baśni. Dlaczego dzieci kłamią i co możemy z tym zrobić – warsztaty dla dorosłych | prowadzenie: Joanna Trzaska (psycholożka, psychoterapeutka) Kłamstwo, krótkie nogi i bycie sobą – warsztaty dla dzieci | prowadzenie: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika) | Park na Goyki

13.00 Spotkanie z autorem książek dla dzieci Ulrichem Hubem (Kulawa kaczka i ślepa kura, Lisy nie kłamią, tłum. Eliza Pieciul-Karmińska) | prowadzenie: Agnieszka Kochanowska | Park na Goyki

tłumaczenie na polski język migowy

In a Nutshell

9.00–12.00

11.00–5.00

Bird Radio | Zuzanna Kowalczyk and Natalia Prüfer, Pismo/Buch, czyli książka | Goyki 3 Art Inkubator

Ashes (2020, photography) | by Alicja Karska and Aleksandra Went ART BY THE BOOK

11.00–8.00

Reading Hour

Book Fair | Sopot Friends Square 11.00–12.00

2.00 Anna Goc | Głusza | host: Iwona Krawczuk | Evangelical Lutheran Church of the Savior in Sopot

3.00 Filip Springer | Mein Gott, jak pięknie | host: Michał Nogaś | Goyki Park NOGAŚ IN THE PARK

3.30

Jovana Reisinger | Spitzenreiterinnen, translated by Zofia Sucharska | host: Natalia Prüfer | National Gallery of Art in Sopot

IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

4.00

4.30

Bernadetta Darska | Berlinowanie. Zapiski z doświadczania miasta | host: Marcin Wilk | Evangelical Lutheran Church of the Savior in Sopot

Małgorzata Żarów | Zaklinanie węży w gorące wieczory | host: Zuzanna Kowalczyk | Smak Słowa bookshop

5.00 Nina Wähä | Babetta, tranlated by Justyna Kwiatkowska | host: Aleksander Hudzik | National Gallery of Art in Sopot

5.30

6.00

6.30

Colonial Neighbours presentation / SAVVY Contemporary, Berlin | Goyki Park

SOPOT BY THE BOOK 2024

ART BY THE BOOK

Krzysztof Varga | Nagrobek z lastryko | host: Łukasz Wojtusik | Evangelical Lutheran Church of the Savior in Sopot RETURNS

Neighbouring Meanings | Katarzyna Kotyńska, Martyna Lemańczyk, Małgorzata Łukasiewicz | host: Dagny Kurdwanowska | National Gallery of Art in Sopot

DISCUSSIONS / IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

7.00 Gaja Grzegorzewska | Selkis | host: Weronika Morawiec | Smak Słowa bookshop ABOUT SF/FANTASY

8.00 Exhile directed by Visar Morina | speaker: Ewa Fiuk | Goyki 3 Art Inkubator

FILM BY THE BOOK

8.30 Quiz by the Book | host: Małgorzata Muraszko | Klubokawiarnia 3siostry from 1.08

sign language interpreting simultaneous interpreting sign-ups

9.0012.00

11.00–

5.00

11.00–

8.00

11.00–12.00

2.00

3.00

Bird Radio: Michał Nogaś, Gazeta Wyborcza/Radio Nowy Świat

Ashes (2020, photography) | by Alicja Karska and Aleksandra Went

Book Fair | Sopot Friends Square

Reading Hour

Szymon Opryszek | Woda. Historia pewnego porwania | host: Paulina Małochleb | Evangelical Lutheran Church of the Savior in Sopot

Magdalena Parys | Biała Rika | host: Michał Nogaś | Goyki Park NOGAŚ IN THE PARK

3.30 Erica Fischer | Aimée & Jaguar, translated by Katarzyna Weintraub | host: Aleksandra Zbroja | National Gallery of Art in Sopot

4.00

How do you read the Bible today? | Kalina Wojciechowska | host: Katarzyna Sroczyńska | BOTO Theatre

4.00 Piotr Korczyński | Piętnaście sekund. Żołnierze polscy na froncie wschodnim | host: Dorota Karaś | Evangelical Lutheran Church of the Savior in Sopot

4.30

5.00

Dawid Iwaniec | Ogień wyszedł z lasu | host: Tymur Liash | Smak Słowa bookshop

Antje Rávik Strubel | In den Wäldern des menschlichen Herzens, translated by Agata Teperek | host: Magdalena Kicińska | National Gallery of Art in Sopot

5.30

6.00

6.30

8.00

Zyta Rudzka | Ten się śmieje, kto ma zęby | host: Przemysław Rydzewski | Goyki Park

Dyba & Adam Lach | How to Rejuvenate an Eagle | host: Aleksander Hudzik | Evangelical Lutheran Church of the Savior in Sopot

Reclaiming breath and sight. Racism and antisemitism in Poland and Germany | Michał Bilewicz, Agnieszka Jabłońska, Andreas Zick | host: Monika Płatek | National Gallery of Art in Sopot

Berlin Alexanderplatz directed by Burhan Qurbani | speaker: Ewa Fiuk | Goyki 3 Art Inkubator

WORKSHOPS BY THE BOOK / ART BY THE BOOK

IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

4.00–

6.00

A tale of toxic archives and its multilimbed bodies | hosts: Hubert Gromny, Lynhan Balatbat-Helbock, Meghna Singh (SAVVY Contemporary) | Goyki 3 Art Inkubator

IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

AIR GOYKI 3

RETURNS

DISCUSSIONS / IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

FILM BY THE BOOK

from 20.07 workshops in English

IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

9.0012.00

11.00–5.00

11.008.00

11.0012.00

11.005.00

2.00

3.005.00

3.00

3.30

Bird Radio: Łukasz Wojtusik, RMF Classic, Wojtusik’s Alphabet

Ashes (2020, photography) | by Alicja Karska and Aleksandra Went

Book Fair | Sopot Friends Square

Reading Hour

Translators on duty | Polish Literary Translators Association | Goyki 3 Art Inkubator

Mikołaj Grynberg | Jezus umarł w Polsce | host: Marta Perchuć-Burzyńska | Scena Kameralna at Wybrzeże Theatre

Polish Joke (2007) – a video-performance by Krystyna Piotrowska | Goyki 3 Art Inkubator

OF SUMMER

Ishbel Szatrawska | Toń | host: Michał Nogaś | Goyki Park NOGAŚ IN THE PARK

Zsuzsa Bánk | Sterben im Sommer, translated by Elżbieta Kalinowska | host: Marcin Wilk | National Gallery of Art in Sopot

4.00 Reading personal and historical memory in the work of W.G. Sebald | Małgorzata Łukasiewicz, Katarzyna Kończal | host: Juliusz Kurkiewicz | Scena Kameralna at Wybrzeże Theatre

IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

4.30 Natalia Szostak | Zguba | host: Małgorzata Muraszko | Smak Słowa bookshop DEBUTS

5.00 Premiere of a radio play Głosy szumiącego potoku inspired by the history of Friedrich Wilhelm Jüncke villa directed by Piotr Skotnicki and meeting with the director | host: Joanna Cichocka-Gula | Goyki 3 Art Inkubator

5.00 Arne Jysch | Babylon Berlin, translated by Anna Kierejewska | host: Łukasz Wojtusik | National Gallery of Art in Sopot

5.30 Jakub Gałęziowski | Niedopowiedziane historie. Polskie dzieci urodzone z powodu wojny | host: Wiesław Władyka | BOTO Theatre

6.00 Włodzimierz Nowak | Obwód głowy | host: Paulina Małochleb | Scena Kameralna at Wybrzeże Theatre

6.30 Objects as time machines | Karolina Ćwiek-Rogalska, Dariusz Brzostek, Stefan Chwin | host: Beata Maciejewska | National Gallery of Art in Sopot

7.00 Single-painting exhibition: Käthe Kollwitz | host: Anna Świtajska | Smak Słowa bookshop

8.00 Purple Sea directed by Amel Alzakout and Khaled Abdulwahed | speaker: Ewa Fiuk | Goyki 3 Art Inkubator

LITERARY GAME

THEATRE BY THE BOOK

10.00–5.00

10.00–3.30

ABOUT COMICS / IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

HISTORICAL AWARD BY POLITYKA WEEKLY

RETURNS

DISCUSSIONS / IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

ADDITIONAL EVENT

FILM BY THE BOOK

Brothers Grimm’s Sopot | starting point: Goyki Park from 1.08

WORKSHOPS BY THE BOOK

My Life is Like a Novel | host: Aleksandra Zbroja | Goyki 3 Art Inkubator from 17.07, fee

9.00–12.00

11.00–5.00

11.00–6.00

11.00–12.00

Bird Radio: Weronika Wawrzkowicz, Radio Nowy Świat/ Rozmawiam, bo lubię

Ashes (2020, photography) | by Alicja Karska and Aleksandra Went ART BY THE BOOK

Book Fair | Sopot Friends Square

Reading Hour

11.00 A walk with Tomasz Słomczyński, author of Sopoty | starting point: Athletes Memorial in front of Athletics Stadium in Sopot

2.00 Barbara Piórkowska | Kraboszki | host: Marta Perchuć-Burzyńska | BOTO Theatre

2.30

Harald Jähner | Höhenrausch. Das kurze Leben zwischen den Kriegen, translated by Monika Kilis | host: Agata Passent | National Gallery of Art in Sopot

3.005.00

3.00

3.00

3.30

4.00

4.30

5.00

IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

Polish Joke (2007) – a video-performance by Krystyna Piotrowska | Goyki 3 Art Inkubator ADDITIONAL EVENT

Edward Pasewicz | Pulverkopf | host: Michał Nogaś | Goyki Park

Reading of Terror by Ferdinand von Schirach (translated by Anna Kierejewska) directed by Adam Nalepa and a discussion | host: Joanna Cichocka-Gula | Scena Kameralna at Wybrzeże Theatre

Radio play Głosy szumiącego potoku inspired by the history of Friedrich Wilhelm Jüncke villa directed by Piotr Skotnicki | Goyki 3 Art Inkubator

Katarzyna Michalczak | Synu, jesteś kotem | host: Dorota Karaś | BOTO Theatre

NOGAŚ IN THE PARK

THEATRE BY THE BOOK

5.30

6.00

8.00

THEATRE BY THE BOOK

Aleksandra Tarnowska | Wniebogłos | host: Przemysław Rydzewski | Smak Słowa bookshop DEBUTS

Neighbour or enemy? Poles and Germans through each other’s eyes | Robert Traba, Kornelia Ćwiklak, Susann Worschech | host: Anna Dudzińska | National Gallery of Art in Sopot

Screening of Close directed by Lukas Dhont, 2023 LUX European Audience Film Award | Goyki 3 Art Inkubator

Agnieszka Dauksza, Zuzanna Hertzberg, Joanna Ostrowska | A question of character. Women fighters from the Warsaw Ghetto | host: Magdalena Kicińska | Scena Kameralna at Wybrzeże Theatre

Western directed by Valeska Grisebach | speaker: Ewa Fiuk | Goyki 3 Art Inkubato

DISCUSSIONS / IT’S NOT AN EASY CONVERSATION TO HAVE

ADDITIONAL EVENT

FILM BY THE BOOK

11.00 Golden Bird, or Why We Don’t Have to Be the Smartest | Family reading of the Grimm fairy tale The Golden Bird combined with a workshop | hosted by: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika) | Park na Goyki

11.00

The Mouse, the Bird and the Sausage, or the Value of Betting on Your Talents | Family reading of the Grimm fairy tale The Mouse, the Bird and the Sausage combined with a workshop | hosted by: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika) | Park na Goyki

1.00 Workshops with Miniteka: A Journey with a Duck with a Wonky Leg and a Blind Chicken | hosted by: Joanna Kujawska-Frejlich, Agata Walińska | Park na Goyki 18 AUGUST FRIDAY

1.00 Workshops with Miniteka: Bear in the City | hosted by: Joanna Kujawska-Frejlich, Agata Walińska | Park na Goyki

11.00

The Louse and the Flea, or How Emotions Are Worth Keeping Under Control. The Brothers Grimm fairy tale The Louse and the Flea will be read by Magdalena Bednarek, an actress from the Miniatura Theatre. The reading will be followed by workshops inspired by the fairy tale’s message.

19 AUGUST SATURDAY

How to help children regulate their emotions – workshop for adults | hosted by: Joanna Trzaska (psychologist, psychotherapist)

Emotions are nothing dangerous – workshop for children | hosted by: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika) | Park na Goyki

1.00 Workshops with Miniteka: Can a Witch be Good? | hosted by: Joanna Kujawska-Frejlich, Agata Walińska | Park na Goyki

11.00 The Three Spinners, or Why We Lie

The Brothers Grimm fairy tale The Three Spinners will be read by Magdalena Bednarek, an actress from the Miniatura Theatre. The reading will be followed by workshops inspired by the fairy tale’s message.

20 AUGUST SUNDAY

Why children lie and what we can do about it – workshops for adults | hosted by: Joanna Trzaska (psychologist, psychotherapist) Lying, no legs and being yourself – workshops for children | hosted by: Marta Jankowska (Kreatywna Pedagogika) | Park na Goyki

1.00 Meeting with Ulrich Hub | hosted by: Agnieszka Kochanowska | Park na Goyki

tłumaczenie na polski język migowy

Park na Goyki Jakuba Goyki

Scena Kameralna Teatru Wybrzeże Bohaterów Monte Cassino 30

Na deser

Zsuzsa Bánk Śmierć przychodzi nawet latem tłum. Elżbieta Kalinowska

Wydawnictwo Czarne

Od pierwszego listopada palę świecę, czerwony znicz pośrodku pokoju. Zapalam go, gdy wczesnym rankiem podnoszą się mgły. Gaszę krótko przed północą, gdy wokół jest cicho i ciemno. Przy stole mówimy: tu siedzi dziadek, zostawiamy to miejsce dla dziadka, tam siedzi. Tego roku dużo mówimy o zmarłych. Zawsze rozmawialiśmy o naszych zmarłych, ale teraz rozmawiamy częściej, zawsze są z nami. Siedzą przy stole, matka i ja poświęcamy im nasze popołudnia, wieczory i noce. Życie z nimi nie może ustać tylko dlatego, że umarli. Listopad to ich miesiąc. Pierwszy raz dla mnie, mnie ma na myśli, pierwszy raz należę do tej grupy, pierwszy raz ciemności zapadają wczesnym wieczorem dla mnie. Ten listopad jest dla nas. Ten listopad jest naszym miesiącem zmarłych.

Muszę się jeszcze nauczyć, jak sobie wytłumaczyć, że ta rzeczywistość istnieje. Zrozum to w końcu, przestań się wzbraniać, przestań jej zaprzeczać, schroniwszy się w ostatnim bastionie, przestań udawać że. Że co? Że wszystko jest tak jak rok temu? Pięć lat temu? Dziesięć? Całe nasze życie urządzamy tak, żeby wykluczyć śmierć, trzymać ją na dystans. Każdego ranka patrzymy w lustro, nie myśląc o śmierci, każdego wieczoru kładziemy się do łóżka pewni, że rankiem się obudzimy. Krążymy wokół życia, myślimy o życiu, które toczy się z dnia na dzień, i nie musimy nic więcej robić, niczego pilnować. A potem, pewnego dnia, mamy nagle uznać śmierć? Są dowody, fakty, których w ostatnich tygodniach nie chciałam zbierać, a jednak zbierałam, wbrew swojej woli, po prostu dlatego, że jestem rozsądna i dorosła i życie tego ode mnie wymaga, małe prawdy i świadectwa, których nie chcę przyjąć, ale przyjąć muszę, które dowodzą tego, w co tak głęboko nie chcę wierzyć: mój ojciec nie żyje.

Msza za zmarłych jest taką rzeczywistością, kolejną składową rozumienia, jeszcze jednym dowodem przedłożonym nam do podpisu, tu, proszę, podpis w tej linijce, proszę, długopis. Dzień Zaduszny, piątek wieczorem, drugiego listopada. Parafia wspomina zmarłych w tym roku. Jest ciemno, biją dzwony. Otwierają się bramy, zapinają kurtki, szale owijają ciaśniej szyje, zatrzaskują się drzwi samochodów, słychać rozgardiasz szeptów. Wąskimi uliczkami ludzie zdążają do kościoła, by się pożegnać, nie stracić okazji do pożegnania, nie dać jej przejść niewykorzystanej. Jesteśmy tylko gośćmi na ziemi, śpiewamy, wędrujemy bez wytchnienia. Stoję wśród obcych ludzi, ale nie jestem sama, wszyscy przeżyliśmy dni bólu, można je wyczytać z twarzy, dobrze widoczne, w ławkach płacz, ktoś rozdaje chusteczki, głowy skłaniają się ku sobie, śpiewamy, w tych szarych ulicach nikt nie chce być przy nas. Odczytywane są imiona zmarłych, wiele imion na każdy miesiąc mijającego roku, za każdym imieniem sylwetka, głos, który ktoś wspomina, życie, każde imię to puste miejsce, dziura, próżnia, strata, nic. Po każdym imieniu znad rzędów unosi się „Panie, zmiłuj się”.

Przejmuje mnie głupi strach, że imię ojca może zostać błędnie wypowiedziane albo, jeszcze gorzej, że ojciec może zostać zapomniany, pominięty

i „zmiłuj się” dla niego nie pojawi się, jakby akurat to miało być gwarancją, że wejdzie do tamtego świata, przepustką do unoszącej się gdzieś wieczności, jak zawsze ją sobie wyobrażamy, jak ja ją sobie wyobrażam. Ostatecznie niektóre rzeczy poszły w tym roku nie tak, kilka dużych rzeczy i kilka małych. Już widzę, jak składam kolejne zażalenie, ale wtedy słyszę jego imię. Proboszcz wypowiada je głośno i wyraźnie, a my śpiewamy: Gdy noc minie, słońce zaświeci.

Ulrich Hub

Kulawa kaczka i ślepa kura

z ilustracjami Jörga Mühlego tłum. Eliza

Pieciul-Karmińska

Wydawnictwo Dwie Siostry

– Uważaj! – woła nagle kaczka. – Stoisz nad samą przepaścią.

W tej samej chwili rzuca się na kurę i powala ją na ziemię z takim impetem, że obie się przewracają i robią kilka fikołków.

– I znowu miałyśmy szczęście! – dyszy kaczka. – Omal tam nie wpadłaś. Bo za twoimi plecami zieje przerażająca otchłań.

– Otchłań? – Kura jest zachwycona. – Czemu od razu nie powiedziałaś? To znaczy, że prawie jesteśmy na miejscu.

Kura podnosi się, otrzepuje kurz z piór i poprawia ciemne okulary.

– Musimy tylko szybko przefrunąć nad tą przerażającą otchłanią.

– To zbyt niebezpieczne. – Kaczka krzyżuje skrzydła na piersi. – W powietrzu wszystko może się zdarzyć. Kaczki co rusz spadają. Tylko nikt o tym nie mówi.

Kura powoli ma dość tych kulawych wymówek. Ta kaczka potrzebuje tylko trochę korepetycji. Na szczęście trafiła na dobrą nauczycielkę. Bo przecież nikt nie ma tyle doświadczenia i tak wielkiej cierpliwości jak ta oto ślepa kura.

– Pokażę ci zaraz, jak się to robi – wyjaśnia. – Latanie to żadna sztuka. Nie wolno ci tylko za dużo myśleć.

Staje przed kaczką na szeroko rozstawionych nogach i rozkłada skrzydła.

– Patrzysz?

– Tak – mówi kaczka i przygląda się, jak kura zaczyna trzepotać, sapać i coraz szybciej przeskakiwać przy tym z nogi na nogę.

– Na początku czujesz się jak rakieta kosmiczna, która ma lecieć na Księżyc!

– woła kura. – Najwięcej energii potrzeba, żeby wystartować…

Kura traci równowagę i przewraca się na ziemię.

– To był tylko lot próbny – mamrocze speszona.

Kaczka woli się nie odzywać. Kura szybko się podnosi, znów rozkłada skrzydła i każe kaczce patrzeć. A potem trzepocze, sapie, przeskakuje z nogi na nogę i woła:

– Czuję się jak rakieta kosmiczna tuż przed startem!

I znowu się przewraca. Tym razem kaczka nie może sobie odmówić zwięzłego komentarza.

– Najwyraźniej start znowu odwołano.

– Tylko dlatego, że na mnie patrzyłaś – mruczy kura. – Zaraz ci pokażę. Ale tym razem nie wolno ci patrzeć. Obiecujesz?

Kaczka daje najświętsze słowo honoru, grzecznie zaciska powieki i słyszy, jak kura trzepocze, sapie, przeskakuje z nogi na nogę i… A gdy otwiera oczy, kura leży plackiem na ziemi. Zupełnie wykończona.

– Coś takiego jeszcze nigdy mi się nie zdarzyło – mamrocze zakłopotana. –To wszystko twoja wina. Te przeklęte orzeszki ciążą mi na żołądku. Mam nadzieję, że nie utyłam od nich.

W skrytości ducha kaczka cieszy się, że póki co oszczędzono jej latania.

– Twoja figura jest bez zarzutu. Jesteś po prostu przemęczona długą podróżą. Prześpij się troszkę.

– Jestem rześka jak skowronek! – odpowiada na to kura i zaczyna marudzić. – To wszystko jest takie niesprawiedliwe… Najpierw zamiast psa przewodnika trafiła mi się kulawa kaczka, no naprawdę, chyba tylko na otarcie łez. Potem nic nie wyszło z rakietą na Księżyc, a na dodatek teraz mam iść spać, chociaż wcale nie jestem zmęczona. A przecież mam tylko jedno, jedyne marzenie, żeby… chcę tylko… – Kura nagle przerywa. – Jakie to ja właściwie miałam sekretne marzenie?

Harald Jähner

Rausz. Niemcy między wojnami

tłum. Monika Kilis Wydawnictwo Poznańskie

Bauhaus poważnie potraktował rewolucję i wprowadził ją do salonu. Dziś trudno sobie wyobrazić ogrom wyzwania, jakim dla ówczesnego człowieka było zredukowanie do minimum podstawowych form. Chodziło o coś więcej niż tylko o kwestie stylu, mianowicie o szansę skierowania ogólnego przełomu w sferę prywatną. W wielu kolorowych magazynach pod nagłówkiem Jak chcesz mieszkać? konfrontowano stare z nowym. Po lewej stronie zamieszczano zdjęcie znanego, tradycyjnego salonu: bujny gąszcz historyzującej mieszanki stylów, mroczny, wygodny, miękko tapicerowany. Po prawej spartańską nicość: surowe meble z rur stalowych w budynku będącym białą kostką Bauhausu. Na kilku następnych stronach prezentowano zewnętrzny wygląd domów, przedstawiając argumenty za i przeciw. Po lewej fantazyjna willa z czterospadowym dachem, lukarnami, wykuszami i okiennicami. Po prawej surowa biała bryła z płaskim dachem i dużymi oknami bez okiennic: minimalistyczny budynek mieszkalny nowych czasów. Zasadniczo stan surowy, jedynie wygładzony i pobielony.

Redukcja do elementarnych form prostokąta, trójkąta i koła była zapowiedzią walki ze wszystkim, co dotychczas kojarzyło się z udanym, wygodnym życiem. Plakat Werkbundu* z 1927 roku przedstawiał bogaty historyczny salon, który dla wielu Niemców nadal stanowił wzór. Na plakacie salon ten przekreślono czerwoną farbą. „Precz z tym!” – żądali przedstawiciele nowego projektowania. Mieli oczywiście przed sobą sporo pracy. Błędem byłoby bowiem wyobrażanie sobie wnętrz budynków mieszkalnych Republiki Weimarskiej jako umeblowanych przez Bauhaus. W 1925 roku większość mieszkań wyglądała jak w roku 1890, po cesarsku, królowały plusz i frędzle. Weźmy na przykład mieszkanie gwiazdy kina niemego Asty Nielsen przy berlińskiej Kaiserallee 203. Ci, którzy nie mieli szczęścia być tam zaproszeni, mogli zobaczyć sporo zdjęć jej mieszkania z 1924 roku w czasopiśmie „Die Dame”. Dawało to możliwość przekartkowania czegoś w rodzaju katalogu muzeum. Jakby przechadzki przez dziką, bogatą mieszankę stylów, dającą wrażenie kolejki górskiej upodobań właścicielki. Najbardziej surowe były w tym wszystkim średniowieczne drewniane rzeźby bogobojnych figur świętych, które na tle ozdób późniejszych wieków wyróżniały się zafrasowanymi obliczami. Szezlong w pokoju gościnnym pewnie przypadłby do gustu samej Madame Pompadour; z jego ukrytych zakątków wypełzały dzikie ornamenty. Drewno wyginało się jak muszla, a nogi mebla wybrzuszały pod stosami tapicerowanych poduszek. Niemal dawało się słyszeć jego mlaskanie, nawet taboret przypominał jakieś zwierzę.

Było to mieszkanie, od którego sama właścicielka od czasu do czasu musiała brać urlop. W każdym razie letni dom Asty Nielsen na wyspie Hiddensee był wzorem surowości, wytchnieniem dla jej zmęczonych zmysłów. W berlińskim domu aktorki wszystkie meble były cennymi oryginałami kupionymi za ogromne kwoty w sklepach z antykami. Ale większość społeczeństwa miała w swoich salonach sprzęty w podobnym guście, choćby tylko produkowane fabrycznie neobarokowe kopie. Nie było ważne, czy

drogo, czy tanio, dla większości ludzi około 1920 roku przytulność oznaczała otaczanie się historią, bezpieczne życie w tradycyjnych formach, bez względu na to, jak głośno propagatorzy stylu „Nowego Mieszkania”

nawoływali: „Śmierć stęchliźnie!”. Ale właśnie wtedy zaczęto się zastanawiać, czy w bujnych dekoracjach przeszłości naprawdę nadal było tak przytulnie, jak to się odczuwało przez dziesięciolecia? Wśród mieszkańców narastały wątpliwości.

Ludzie czuli się zawiedzeni przeszłością, rewolucja i szok inflacyjny zmieniły wszystko. To, co rzekomo cenne, zostało zniszczone. To, co wcześniej wyglądało aksamitnie, teraz wydawało się lekko stęchłe; to, co jeszcze przed chwilą było kosztowne, teraz wyglądało dziwnie. Powszechna mowa o duchowej bezdomności była czymś więcej niż frazesem. Wiele osób nie czuło się już komfortowo we własnym mieszkaniu, a czerwony X, którym Werkbund przekreślił salon na plakacie, trafiał im teraz do przekonania. Może to rzeczywiście tylko rupiecie? Głęboka zmiana gustów, która ostatecznie miała zachodzić przez dwa pokolenia, zaczęła ogarniać ludzi.

Erica Fischer

Aimée & Jaguar. Historia pewnej miłości, Berlin 1943

tłum. Katarzyna Weintraub

Wydawnictwo Czarne

Jest 1 października i Inge Wolf musi się pospieszyć ze znalezieniem odpowiedniego miejsca. Jeśli w najbliższym czasie nie rozpocznie pracy w ramach obowiązkowego roku, zostanie wcielona do Służby Pracy. Tego czwartkowego przedpołudnia Friedrichshaller Straße to już jej drugie podejście. Pod „Wust” drzwi otwiera szczupła ruda osoba w szkłach bez oprawy.

– Dzień dobry.

Inge Wolf oddycha z ulgą. Po pięciu odzianych w podomki gospodyniach domowych, wykrzykujących na powitanie „Heil Hitler” i „Ach, jak to dobrze, że pani jest”, o zwykłym „dzień dobry” nie śmiała już nawet marzyć. Ten natłok nazistek wynika prawdopodobnie z faktu, że dwudziestojednoletnia Inge jest zobowiązana odpracować rok w rodzinie co najmniej czterodzietnej. Gdyby miała 16 lat, uszłaby rodzina z jednym dzieckiem. I tak jest wystarczająco źle, że osoba jej pokroju, mająca w głowie naprawdę więcej niż tylko gotowanie i sprzątanie, musi zgłaszać się na posługi do innych, ale żeby służyć u nazistowskiej hołoty – tego już naprawdę za wiele. Jeśli taka jedna z drugą nawet we własnym domu wzywa Führera, łatwo można sobie wyobrazić, jak będzie dalej. „Ach, wie pani, jest taki duży wybór, muszę się najpierw rozejrzeć” – mówiła zawsze pospiesznie i brała nogi za pas.

Czy to ta stojąca przed drzwiami chuda jak pająk osóbka z odstającymi uszami i potarganymi, krótkimi włosami skłania przenikliwymi i taksującymi czarnymi oczami Elisabeth Wust do powiedzenia „dzień dobry”, czy też jest to pierwsza oznaka oczywistego zwątpienia w przekonania własnego małżonka? Od jakiegoś czasu Elisabeth Wust jest, nie wiedzieć czemu, niezadowolona. Konkretnych powodów do narzekań nie ma, jej synowie rozwijają się jak należy, któregoś dnia wstąpią do Napoli. 12 sierpnia została odznaczona Krzyżem Matki, przed rokiem urodziła czwartego syna. Günther Wust służy w Bernau pod Berlinem, dzięki Bogu, z dala od frontu. W cywilu jest urzędnikiem bankowym, o krok od awansu na prokurenta. Szykowny facet, wysoki, szczupły, ciemnowłosy, zawsze dbający o dobre maniery – mężczyzna, o jakim marzy każda dziewczyna. Kiedy Elisabeth Wust poznała go w domu wczasowym Deutsche Banku, natychmiast dała kosza poprzedniemu narzeczonemu.

Inge Wolf z westchnieniem ulgi wpycha do kieszeni kurtki plik kartek z adresami otrzymanych w Urzędzie Zatrudnienia i postanawia zakończyć poszukiwania. Przy wyszorowanym do białości kuchennym stole obie kobiety dopełniają formalności. Czas pracy od ósmej do piątej.

– Najpierw pokażę pani dom.

Przestronne czteropokojowe mieszkanie ze stiukami na sufitach ma jeden większy balkon, wychodzący na zacienioną Friedrichshaller Straße, i jeden mniejszy, od kuchni, z widokiem na dach oficyny w podwórzu. Zerkając do salonu przez szeroko otwarte dwuskrzydłowe drzwi, Inge Wolf natychmiast dostrzega swą fatalną pomyłkę: wypolerowana do połysku brązowa płaskorzeźba Führera! Co teraz? Na dobrą sprawę należałoby szybko wyrecytować starą formułkę i zwiać. Ale wypełnione formularze leżą na kuchennym stole, nagłe wycofanie się mogłoby wzbudzić nieufność. Akurat teraz do szczęścia brakuje jej jeszcze tylko denuncjacji! W obliczu nowego rozczarowania Inge ogarnia fala rezygnacji. Kto wie, jak długo jeszcze przyjdzie jej przemierzać Berlin wzdłuż i wszerz, zanim znajdzie rodzinę, która oparła się brunatnej zarazie? Czy po blisko dziesięciu latach hitlerowskiej dyktatury w ogóle jeszcze istnieje coś takiego?

Postanawia poddać się przykrej konieczności.

– Ale muszę panią od razu uprzedzić – podejmuje jeszcze ostatnią próbę odwrotu – w gospodarstwie domowym jestem absolutnym zerem. – Chociaż wprowadzony w 1938 obowiązek rocznej pracy w gospodarstwach na wsi i w mieście dla wszystkich niezamężnych kobiet poniżej 25. roku życia miał w nich „rozbudzić radość z pracy domowej i społecznej”, jak to niedawno przeczytała w gazecie, to ona, Inge, z całą pewnością nie zrobi Reichsfrauenführerin tej przyjemności.

Ale wobec coraz większych trudności ze zdobyciem pomocy domowej pani Wust nie daje tak łatwo za wygraną.

Jovana Reisinger Czempionki

tłum. Zofia Sucharska

Wydawnictwo Marpress

– Ach, dziecinko, nie ma pani pojęcia, jakim ja dopiero jestem zerem. Wspólnie jakoś damy sobie radę – grucha niskim gardłowym śmiechem i popycha Inge w kierunku drzwi.

– Do poniedziałku!

Czternasta trzydzieści. Na dziedzińcu pojawiają się mężczyźni. Nareszcie. Zaraz także i ich będzie miała z głowy. W życiu poradziła sobie już w tak wielu sytuacjach. Powinna potraktować to jako ćwiczenie fizyczne: wymaga wysiłku, ale poprawia kondycję. Należy wykonać wdech, wydech i przybrać wyraz twarzy kobiety, której naprawdę wszystko jest obojętne. Otwierają się stalowe drzwi. Wystarczy, że mężczyźni przekroczą próg i już się zaczyna.

Typ numer 1: – Ciao, bella!

Typ numer 2: – Masz coś dla nas?

Typ numer 1: – Joy, Joy, Joy! Nie skoczysz z nami na kawkę? W tak piękny wiosenny dzień?

Typ numer 2: – Mamy jeszcze chwilę.

Typ numer 1: – Szkoda by było przesiedzieć tu cały dzień.

Typ numer 3: – Mam lepszy pomysł. Może zrobisz nam kawę i przysiądziemy się do ciebie?

Typ numer 2: – Wyglądasz na taką, co robi naprawdę dobrą kawę.

Joy: – Tu są wasze przesyłki.

Typ numer 1: – Och, znów ugryzła ją osa.

Typ numer 2: – Znów popełniliśmy jakiś nietakt?

Joy: – Naprawdę bym chciała, ale muszę jeszcze popracować.

Typ numer 3:

– Też bym chciał mieć taką pracę. Zero stresu.

Typ numer 2:

– Musiałaś skończyć studia, żeby w pracy czytać książki?

Joy: – Tak.

Typ numer 3:

– Wyobraź sobie taki scenariusz: nasza sprzątaczka nagle przestaje przychodzić do pracy. Wiesz, ta z problemem alkoholowym. Skoro nie masz nic do roboty, mogłabyś zadbać o dobrą atmosferę w biurze. W końcu zarabiacie tyle samo.

Typ numer 2:

– Ale że jak, więcej niż ty?

Typ numer 1:

– Ha, ha, ha.

Typ numer 3:

– Taki żarcik. Joy na pewno zrozumiała, prawda?

Typ numer 2:

– Jasne, Joy to równa babka. Nie spina się tak jak pozostałe.

Typ numer 1:

– Ej, tylko nie próbuj podrywać mojej dziewczyny, okej? Żartowałem!

Typ numer 1, typ numer 2, typ numer 3:

– No dobra, Joy, to na razie. Do jutra.

Wolni od zmartwień mężczyźni, którzy nie muszą się nad niczym zastanawiać, z paczkami pod pachą ruszają przez salę wystawową, roztaczając aurę całkowitej beztroski. Jeden z nich przeciąga się, strzykają mu kręgi. Joy otwiera książkę. Zazdrości im pewności siebie. Wraz z trzaskiem zamykanych drzwi, które prowadzą z galerii na wyższe piętra, z serca spada jej kamień – czy też schodzi napięcie z ramion. Odhaczyła jeden z punktów z listy zadań. To miłe uczucie. Na dziś ma ich z głowy. Czas na kolejny punkt w programie dnia. Joy nie zabawi tu długo. To zajęcie tylko na jakiś czas. W kilku miejscach jest w trakcie rekrutacji, w innych miastach, w innych krajach; cechuje ją elastyczność, może wyjechać gdziekolwiek. Robi to, czego się od niej oczekuje; gdy pojawi się idealna oferta pracy, nie powstrzyma jej żadne zobowiązanie, żaden balast. Joy jest pełna nadziei i beznadziejnie

znudzona swoją pracą. Dziewięć godzin dziennie, dziesięć euro za godzinę, pięć dni w tygodniu i to w Monachium, które wcale nie jest tanie.

– Wiesz, kochanieńka – dodaje zwykle ciotka Bella – z każdej, nawet najgłupszej sytuacji można wynieść coś pozytywnego. Nigdy nie wiadomo, do czego przyda ci się to doświadczenie. Jeszcze sama zobaczysz. A gdy nadejdzie ten dzień, wspomnisz moje słowa. I stwierdzisz, że miałam rację.

Ciotka Bella często ma rację. Zna się na życiu i na ludziach. To kobieta, z którą wszyscy lubią rozmawiać. Bo ciotka potrafi słuchać, a to podstawa, gdy ktoś potrzebuje rady.

Antje Rávik Strubel

W lasach ludzkiego serca tłum. Agata Teperek Wydawnictwo Pauza

René chętnie chodziła z Katją na ryby. W zeszłym roku łowiły razem po raz pierwszy. W ciepły bezwietrzny poranek zarzuciły wędki z brzegu. Pnie

drzew wciąż były wilgotne po nocnych opadach. Katja miała postrzępione dżinsowe rybaczki, starą marynarkę z podwiniętymi rękawami i czerwone szelki. Jej platynowe włosy sterczały w nieładzie na wszystkie strony. Przyniosła imbirowe piwo i schłodziła w wodzie brązowe butelki. Nad jeziorem unosiła się poranna mgła.

Później ściągnęła kurtkę. Powiesiła ją na gałęzi i obracając się, musnęła twarz René. Dłoń Katji znalazła się pod jej brodą, po czym uniosła głowę René do siebie silnymi ciepłymi palcami. Katja stała tak blisko, że skóra René ocierała się o szorstki pasek jej szelek.

Katja była starsza. Kiedy René mieszkała jeszcze w Neuruppin i dopiero odkryła kilka filmowych klasyków: Pustynia serca, Dziewczęta w mundurkach, Sztuka wysublimowanej fotografii, Katja chodziła już po nocnych klubach w Berlinie. Nalewała piwo w Roses, Bierhimmel i Berghain, występowała w performance’ach na temat bezpiecznego seksu, na które dojeżdżała kremowym chromowanym chopperem, znała co do jednego wszystkich drag kingów i wszyscy drag kingowie znali ją, i właśnie tamtego ciepłego mglistego poranka przed rokiem wysoko zadarła głowę René.

Ta nawet się nie zorientowała, że przyszły tu, by się całować. Nie spodziewała się, że podbierak i przynęty w słoikach od weków, wiadro z wodą, kulki ołowiane i ustawione na mchu między wilgotnymi pniami stojaki na wędki będą stanowić scenerię romantycznego epizodu. Podczas pocałunku René aż się uśmiechnęła. Odsunęła się dopiero wtedy, gdy Katja dotknęła jej piersi, chcąc ją chwycić w mocnym uścisku. Piły wcześniej piwo imbirowe i patrzyły na wodę, aż okoń chwycił przynętę. I właśnie w momencie, gdy Katja stała na brzegu z wędką wygiętą w łuk, w czerwonych szelkach i takiej samej koszulce – bezrękawniku z kapturem – jak teraz, René się w niej zakochała. Podczas zabijania ryby odwróciła wzrok.

Wciąż łowiły ryby na środku jeziora. Nurt był słaby, a zza wierzchołków świerków raz jeszcze wyłoniło się słońce. Przygasając, padało na kanu i rozświetlało krótkie włosy Katji.

Robiło się chłodno.

Pod nimi poruszał się pod wodą jakiś cień, może ryba. O zmierzchu nie dało się tego rozpoznać, kiedy jednak Katja wyciągnęła z wody wędkę, przynęta była obgryziona. René patrzyła, jak Katja nabija na haczyk kolejną dżdżownicę. Wyjęła ją ze słoiczka, do którego wcześniej, kiedy jeszcze było widno, zebrały robaki.

– Żrą – zauważyła René.

– Ale nie biorą.

Kanu zakołysało, gdy Katja, mocno się zamachnąwszy, puściła swobodnie kołowrotek. Zarzucana wędka zaświszczała i ten świst na moment przeciął ryki zwierząt i śpiew kobiet. Potem linka zmieszała się z ciemnością. Widziały już tylko kołyszącą się czerwień błystka, która powoli przechodziła w szarość.

– Takie ogniska obozowe to genialna rzecz – oświadczyła René, przytrzymując łódkę na kursie. – Dają poczucie dzikości, ale sprawiają wrażenie cywilizowanych. Ledwie się jakieś rozpali, a już ludzie zaczynają śpiewać. A tekstów do śpiewania nigdy im nie brakuje.

– Śpiewają do upadłego – przyznała Katja. – Bez znaczenia, jak są zmęczeni. Jeśli mają w planie piętnaście kilometrów, to przepłyną piętnaście, po czym kompletnie skonani wtargają jeszcze tony prowiantu na tę głupią skałę, jakby mieli dostać za to medal...

– Też chciałaś przypłynąć na Trollön – odparła René. – Tak jak w zeszłym roku. Wtedy ci się podobało. Wiedziałaś, jak tu stromo.

René uważała, żeby wiosło nie zaplątało się w linkę. Kiedy wychyliła się nad krawędzią łodzi, nic nie udało się jej dostrzec. Za dnia było wyraźnie widać łebki tańczące na falach, teraz jednak nic nie spoglądało na nie w ciemności.

Na myśl nasunęły się jej słowa hymnu Niemiec: ojcowie i bracia, i słowa hymnu tych drugich Niemiec: ojcowie i bracia, i ruiny; wolała myśleć o książce. Nie rozważała tego, jak chce się do niej zabrać. Nie zastanawiała się nad jej budową ani tytułem, wyobrażała sobie jednak to, jak zareaguje Katja, kiedy pewnego dnia René napisze już tę książkę i znajdzie wydawcę. Zaimponuje jej to. Wsunie kciuki pod szelki. Uśmiechnie się sceptycznie. „To teraz staniemy się sławne?”.

Katja będzie chciała chodzić na rauty, wykłady i imprezy, które do tej pory były dla niej niedostępne. Stanie się częścią elity kulturalnej, śmietanki towarzyskiej Berlina, bo ona, René, wyrobi sobie nazwisko. Nazwisko, które będzie je chronić. Te dwie szczupłe kobiety w garniturach, z których jedna maluje sobie usta, a druga – ta, która stawia na żel krótkie platynowe włosy – nie, dwie kobiety, które się całują, dotykają i nawet nie próbują ukrywać wzajemnej fascynacji; są tacy, których to irytuje. René słyszała, jak nawet wykształceni ludzie pytali, czy stosunek seksualny, w ścisłym tego słowa znaczeniu, może dojść u nich w ogóle do skutku. Trzeba brać poprawkę na idiotów. Jednak lęk przed bliskością fizyczną wciąż się utrzymywał.

złoty berlin

NA PODSTAWIE POWIESCI VOLKERA KUTSCHERA

Mój ojciec uruchomił swoje koneksje. Chętnie robi z nich użytek…

I tak właśnie wysiadłem z pociągu w Berlinie w ten mroźny marcowy dzień 1929 roku…

to pewne jak w banku… pan kardakow był pisarzem. spokojny najemca, myślałam sobie. ależ byłam w błędzie! co i rusz urządzał jakieś nocne ekscesy.

już, gotowe.

wolę pruskich policjantów, takich jak pan.

Gere…

elisabeth.

NA PEWNO NiE Z POWROTEM DO PAKi!

O siódmej rano całą berlińską policję postawiono w stan najwyższej gotowości.

Wszyscy funkcjonariusze byli na służbie, dobrych 16 tysięcy chłopa. Ściągnięto posiłki z Poczdamu i Brandenburgii, a policja porządkowa skoncentrowała swoje siły we wszystkich znanych miejscach zgromadzeń w dzielnicach robotniczych.

W gotowości były radiowozy i jednostki specjalne. Na każdy karabin przypadało 60 sztuk amunicji.

Archiwum zdjęciowe Literacki Sopot 2022 Photo archive Sopot by the Book 2022

Organizacja i produkcja

Organisation and production

Goyki 3 Art Inkubator

biuro@goyki3.pl

Dyrektorka festiwalu

Festival Director

Joanna Cichocka-Gula

Koordynatorka festiwalu

Festival coordinator

Marta Czarnecka

Zespół festiwalu

Festival team

Kamil Antoniuk, Patryk Danielewicz, Joanna Fryda, Mateusz Gierc, Monika Górka, Monika Górska, Michał Jeziorski, Agnieszka Kochanowska, Aleksandra Książkiewicz, Marceli Kulesz, Barbara Lewinska, Weronika Morawiec, Małgorzata Muraszko, Joanna Nawrocka, Magdalena Pierzchała, Agnieszka Rek-Gornowicz, Antoni Siemiński, Katarzyna Sobczak, Marta Szadowiak

Wydawca katalogu

Published by Goyki 3 Art Inkubator

ISBN 978-83-957319-5-2

Redakcja i korekta

Editing and proofreading

Agnieszka Kochanowska

Tłumaczenie

Translation

Anna Zbróg

Fotografowie festiwalu

Festival photographers

Bogna Kociumbas-Kos, Michał Algebra

Projekt graficzny/skład

Design and typesetting

Anita Wasik

Sierpień

August 2023

www.literackisopot.pl

www.facebook.com/literackisopot

www.instagram.com/literackisopot.pl

Zajrzyj na nasz kanał YouTube, gdzie znajdziesz m.in. filmowe kroniki kolejnych edycji festiwalu. Visit our YouTube channel to watch interviews with the festival guests.

www.youtube.com/goyki3

Wydrukowano na papierze

Munken Polar 120 g/m2 firmy Arctic Paper.

#literackisopot

#literackisopot2023

#goyki3