INTERVIEW IWAN BAAN
Wat zie je als je al twintig jaar de hele wereld over reist? Een telefoongesprek met gelauwerd fotograaf Iwan Baan vanuit Massachusetts.
‘HET ENE MOMENT sta ik in een waanzinnig penthouse ergens op Fifth Avenue in New York, het volgende in een in elkaar geflanst drijvend hutje in Afrika. Mijn vak biedt me de kans om eindeloos veel te reizen en te zien hoe iedereen op aarde een thuis voor zichzelf probeert te maken. Fotografie is een middel om op plekken te komen waar je niet helemaal thuishoort, je neus in andermans zaken te steken en daar een alibi voor te hebben.’ Architecten laten wereldwijd hun project heel graag door Iwan Baan fotograferen, je bent bijna een keurmerk. Hoe komt dat? ‘Die architectuur is ongepland in mijn leven gekomen. Ik heb fotografie op de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag gestudeerd, werkte met een uitgever in New York waar ik van alles voor deed, documentairefotografie en zo, toen ik in 2005 bij toeval in contact kwam met Rem Koolhaas. Vier van zijn grote projecten waren net klaar, waaronder de ambassade in Berlijn en Casa da Música in Porto. Ga maar foto’s maken, werd me gezegd. Ik had werkelijk geen idee wat ik aan het doen was, zeker niet op het gebied van de architectuur, maar ik kon er wel meteen mijn ei in kwijt. Architectenbureau OMA, opgericht door Koolhaas, was in die tijd ook begonnen met de bouw van CCTV in Beijing en ik stelde voor het gehele bouwproces te documenteren. Ik wilde niet alleen de bouw van dat iconische gebouw vastleggen, maar vooral ook de gemeenschap en omgeving in beeld brengen. Ik kreeg opnieuw een go. Er werkten daar 10.000 bouwvakkers die de kolossale constructie ongeveer met de hand in elkaar aan het zetten waren en die met zijn allen op de bouwplaats woonden. Overigens ben ik het nog altijd aan het volgen, want na de verwoestende brand in 2009, is CCTV eigenlijk nog altijd in aanbouw.’ Waaraan herken je een ‘Iwan Baan’? ‘Mijn werk is misschien vooral bekend door de iconische gebouwen die ik vastleg, maar dat komt
omdat mijn opdrachtgevers, zoals Jean Nouvel en Herzog de Meuron, vaak alleen de foto’s van hun gebouw selecteren als persmateriaal. Maar ik wil juist het hele verhaal vertellen: hoe en uit welke materialen het is opgetrokken, hoe het zich voegt in de stedelijke context of het landschap, waarom het daar staat en niet ergens anders, maar vooral hoe het zich verhoudt tot de mensen die er wonen. In mijn foto’s zijn die iconische gebouwen niet meer dan een decor of achtergrond waartegen zich die levensverhalen afspelen. Ik zal niet zo snel een opdracht aannemen voor een generiek kantoorgebouw dat overal neergezet zou kunnen worden juist omdat ik het specifieke en uitzonderlijke wil vastleggen. Daarbij zoom ik sterk in en uit. Ik wil dicht op de huid van de mensen of een gebouw zitten en afstand nemen om het geheel te kunnen overzien. Vandaar dat luchtfotografie een essentieel onderdeel is in mijn werk.’ Ben je meer een antropoloog dan een fotograaf? ‘De manier waarop ik werk is niet zo wetenschappelijk, maar meer intuïtief – ik reageer op plekken, verbind me ermee en leg ze vast.’ Je hebt na twintig jaar reizen een vogelvluchtperspectief van de wereld. Wat brengt je dat? ‘Ik zit om de twee, drie dagen in het vliegtuig. Soms word ik wakker en heb ik geen flauw idee waar ik ben. En toch is voor mij juist dit de manier om alles een plek te geven, want door dat constante reizen stap ik elke keer weer met open ogen in een nieuwe situatie waardoor me dingen opvallen waar ik overheen zou kijken als ik ze elke dag zou zien. Wel is mijn werkmethode altijd hetzelfde en benader ik alles en iedereen gelijkwaardig, of ik nou een miljoenenproject fotografeer of een hutje in een sloppenwijk. Wat me opvalt en fascineert is dat overal waar ik word uitgenodigd, iedereen even enthousiast en trots is om me alles te laten zien. Mensen worden er blijkbaar gelukkig van om iets moois te maken, om ruimte te creëren en een plek met weinig materiaal leef- en
- 87 - See All This
tekst NICOLE EX fotografie IWAN BAAN
