Eervol ontslagen Door Sofie Wiersma
A
fgelopen november startte de serie “Waarom werken vrouwen niet?” en kwam de discussie over dit vraagstuk weer fel op gang. Internetfora stroomden vol met reacties, kranten vulden zich met columns en de vinger die naar de schuldige wees veranderde vaak van richting. De serie beschreef onder andere hoe het vaak de vrouwen zijn die worden aangewezen als bron van het probleem. Ze kiezen er toch zelf voor? Balanstrutjes, deeltijd-diva’s en parttime-prinsesjes zijn het. Als ze fulltime willen werken, moeten ze er maar gewoon voor kiezen. Doen de mannen toch ook?
‘‘ Balanstrutjes, deeltijd-diva’s en parttime-prinsesjes Dit berust op het idee dat vrouwen volledige keuzevrijheid hebben wat betreft hun baan. Maar is daar wel sprake van als de ongelijke positie van vrouwen en mannen op de werkvloer geïnstitutionaliseerd is? Tijdens de master Arbeidssociologie werd het ons wederom pijnlijk duidelijk gemaakt dat Nederland hopeloos achterloopt als we kijken naar bijvoorbeeld het vaderschapsverlof. Zoals Mark van Ostaijen in zijn column in de Volkskrant schreef (2020) naar aanleiding van “Waarom werken vrouwen niet?”: wij zijn eindelijk, na lange discussie, naar vijf weken vaderschapsverlof gegaan. Maar Scandinavische collega’s lachen de Nederlandse man uit om die vijf weken. Zij hebben tussen de twaalf en veertien maanden ouderschapsverlof te verdelen. Er valt nog veel terrein te winnen, maar dat geldt ook voor onze kennis over de oorzaak van deze aanhoudende ongelijkheid tussen mannen en vrouwen op de Nederlandse arbeidsmarkt. Hoe zat het met de vrouwen van de generaties voor ons?
’’
het juist deze vrouwvriendelijke rechten die na de val van het communisme zorgden voor enorme werkloosheid onder vrouwen. Regels tegen discriminatie op basis van geslacht waren er niet, werkgevers schroomden niet om nu expliciet naar mannen te vragen in hun vacatures. Die waren nou eenmaal economisch veel aantrekkelijker. In de politiek verschenen de christen-nationalisten die propageren dat de vrouwen toch echt terug naar het huishouden horen te gaan. Dan daalt het aantal werkzoekende vrouwen vanzelf wel. Rechtshistoricus en mediacriticus Madeleijn van den Nieuwenhuizen schreef in een column van de Vogue over haar Nederlandse oma. Zij kocht haar vrijheid door boodschappenzegels van de Albert Heijn in een boekje te plakken. Een vol boekje betekende 52 guldens die ze vrij mocht besteden. ‘Vrij’ betekent hier zonder toestemming van haar man - pas in 1956 werd de ‘Wet handelingsonbekwaamheid’ afgeschaft. De wet schreef voor dat een getrouwde vrouw onder andere geen verzekeringen kon afsluiten, geen geld bij de bank kon halen en geen boodschappen kon doen zonder goedkeuring van haar man. Als een vrouw een betaalde baan had, moest ze ontslag nemen. Alleen met goedkeuring van haar man mocht ze eventueel bij een bedrijf blijven werken. Wel het liefst een familiebedrijf. En het verdiende geld werd alsnog bezit van je man. Indien vrouwen werkten bij een overheidsinstantie werden ze automatisch ‘eervol’ ontslagen wanneer zij in het huwelijksbootje stapten. Dat klinkt toch net wat beter dan automatisch ‘gedwongen ontslagen’. Vanzelfsprekend waren er in de politiek nauwelijks vrouwen – ook dit was een beroep dat zij, indien gehuwd, niet mochten uitoefenen. Hoe moesten zij dan strijden tegen deze wet?
Zelf heb ik mijn Nederlandse oma helaas niet kunnen leren kennen. Ik ben opgegroeid met de verhalen van mijn Poolse oma, zij vertelde veel over haar werk bij de ijsfabriek. Het hebben van werk was een recht voor iedereen, vrouwvriendelijke maatregelen waren onder het communistische regime hartstikke normaal. Zo was er voldoende verlof om voor de kinderen te zorgen en een vroeg pensioen, zonder de angst om vanwege deze rechten ontslagen te worden omdat je een instabiele werknemer was. Voordat ze voor de liefde naar Nederland verhuisde, kende mijn moeder het fenomeen ‘huisvrouw’ niet. De moeders van haar vriendinnetjes werkten vroeger allemaal, net als de vaders. Iedereen werkte, men wist niet beter. Helaas zijn 24
