Vinologenboek Wijnlanden buiten Europa by De Wijnacademie

WIJNACA OG DE LO

wijnacademie sinds 1974

Wijnlanden buiten Europa

IE M

VIN O

Vinologenopleiding Boek 6

LEESOPTIES Kies in de menubalk van Acrobat voor twee pagina’s of voor één pagina.

Interactieve inhoud: snel naar het gewenste intem

6.3

Rijpingsprocessen van de druif ..................................................................127 Oogsten: met de hand of machinaal? ........................................................ 128 Transport naar de vinificatieruimte ............................................................130 Vinificatiefase 2: de omzetting van de druiven in most ........................130 Van druif naar most in zeven stappen .......................................................131 n Selectie van de druiven ..........................................................................131 n Kneuzen .................................................................................................131 n Ontstelen ...............................................................................................132 n Persen ...................................................................................................132 n Zwavelen van de oogst of most .............................................................132 n Koelen van de oogst of most .................................................................134 n Eerste klaring .........................................................................................134 Samenstelling van de most ........................................................................134 Correctie van de most ...............................................................................136 n Verhogen van het suikergehalte .............................................................136 n Concentreren van de most .....................................................................137 n Corrigeren van een hoog zuurgehalte.................................................... 138 n Corrigeren van een laag zuurgehalte .....................................................139 n Corrigeren van een hoog suikergehalte .................................................139 n Corrigeren van onvoldoende kleur ......................................................... 139

Redactiecommissie:

Chris Alblas, Gerhard Horstink, Magda van der Rijst, Joep Speet

Grafische vormgeving:

Teo van Gerwen Boekproducties, Eindhoven

Omslag:

M68 Creatieve Communicatie, Amsterdam

Productiebegeleiding:

M68 Creatieve Communicatie, Amsterdam

Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, hetzij mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever Stichting Wijnacademie. Deze uitgave is niet in de handel en is uitsluitend bedoeld voor persoonlijk gebruik.

INHOUD BOEK 6 2022-2023

31 Verenigde Staten

31.1 Inleiding................................................................................................. 13 31.2 Historie .................................................................................................. 14 31.3 Bodem ................................................................................................... 16 31.4 Klimaat.................................................................................................. 16 31.5 Druivenrassen......................................................................................... 17 Witte druivenrassen.................................................................................... 18  Chardonnay.......................................................................................... 18  Pinot gris.............................................................................................. 18  Colombard............................................................................................ 18  Riesling................................................................................................ 19  Andere witte variëteiten........................................................................... 20 Blauwe druivenrassen................................................................................. 20  Cabernet sauvignon................................................................................. 20  Pinot noir .............................................................................................. 21  Merlot................................................................................................... 21  Zinfandel............................................................................................... 21  Syrah en andere Rhône-variëteiten............................................................. 22 31.6 Wijnbouw............................................................................................... 23 31.7 Vinificatie............................................................................................... 24 31.8 Wijnwetgeving....................................................................................... 24 AVA ........................................................................................................ 25 Etikettering ............................................................................................... 25 Three-tier system en internet ....................................................................... 26 31.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen ................................................. 27 Californië ................................................................................................. 27 Historie Californië....................................................................................... 27 Klimaat Californië....................................................................................... 30

Inhoud Boek 1 (2022-2023)

Druivenrassen Californië............................................................................. 31 Vinificatie Californië.................................................................................... 31 Wijngebieden Californië............................................................................... 31 North Coast.............................................................................................. 31  Napa Valley ........................................................................................... 33 Napa Valley Vintners................................................................................... 34 AVA’s in Napa Valley .................................................................................. 35  Sonoma County ..................................................................................... 36 AVA’s in Sonoma County............................................................................. 37  Los Carneros ......................................................................................... 38  Lake County .......................................................................................... 38  Mendocino County .................................................................................. 38 Central Coast ........................................................................................... 39  Livermore Valley ..................................................................................... 40  Santa Clara Valley .................................................................................. 40  Santa Cruz Mountains ............................................................................. 40  Monterey en Santa Lucia Highlands ........................................................... 40  San Luis Obispo ..................................................................................... 41  Santa Barbara County: Santa Maria, Santa Ynez, Los Alamos Valleys ............... 42 Inland Valleys ........................................................................................... 43  Lodi ..................................................................................................... 43 Sierra Foothills .......................................................................................... 44 Southern California ..........................................................................................44 Washington ........................................................................................... 44 Historie .................................................................................................... 44 Klimaat..................................................................................................... 44 Bodem .................................................................................................... 45 AVA’s in Washington .................................................................................. 45  Columbia Valley ..................................................................................... 46  Yakima Valley ........................................................................................ 46  Walla Walla Valley .................................................................................. 47  Horse Heaven Hills ................................................................................. 48  Wahluke Slope ....................................................................................... 48  Ancient Lakes ........................................................................................ 48  Columbia Gorge ..................................................................................... 48  Puget Sound ......................................................................................... 48 Oregon................................................................................................... 49 Historie.................................................................................................... 49 Klimaat..................................................................................................... 49 AVA’s in Oregon......................................................................................... 50  Willamette Valley.................................................................................... 51  Southern Oregon .................................................................................... 51  Columbia Gorge ..................................................................................... 52  Walla Walla / Columbia Valley................................................................... 53

Inhoud Boek 1 (2022-2023)

 Snake River Valley .................................................................................. 53 New York State ...................................................................................... 54 AVA’s in New York State............................................................................... 54 Overige gebieden in de Verenigde Staten.......................................................... 55  Southwest ............................................................................................. 56  Oostkust ............................................................................................... 56  Rocky Mountains .................................................................................... 57  Midwest................................................................................................ 57  Great Lakes .......................................................................................... 57

32 Canada

32.1 Inleiding ................................................................................................. 59 32.2 Historie .................................................................................................. 60 32.3 Bodem ................................................................................................... 60 32.4 Klimaat.................................................................................................. 60 32.5 Druivenrassen ........................................................................................ 60 32.6 Wijnbouw .............................................................................................. 62 32.7 Vinificatie .............................................................................................. 62 Icewine en Eiswein.................................................................................... 62 32.8 Wijnwetgeving ....................................................................................... 63 32.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen .................................................. 64 Ontario .................................................................................................. 64 Klimaat en wijnbouw .................................................................................. 64 Druivenrassen .......................................................................................... 65 Wijngebieden............................................................................................ 65  Niagara Peninsula .................................................................................. 65  Lake Erie .............................................................................................. 65  Prince Edward County ............................................................................. 66 British Columbia ..................................................................................... 67 Druivenrassen .......................................................................................... 68 Wijngebieden ............................................................................................ 68  Okanagan Valley .................................................................................... 68  Similkameen Valley ................................................................................. 69  Vancouver, Gulf en Fraser ........................................................................ 69 Québec en Nova Scotia .......................................................................... 69

33 Chili

33.1 Inleiding ................................................................................................. 71 33.2 Historie.................................................................................................. 72 33.3 Bodem ................................................................................................... 75 33.4 Klimaat .................................................................................................. 76 33.5 Druivenrassen........................................................................................ 77  Cabernet sauvignon ................................................................................ 78

Inhoud Boek 1 (2022-2023)

 Carmenère ............................................................................................ 78  País ..................................................................................................... 80 33.6 Wijnbouw.............................................................................................. 80 Irrigatie.................................................................................................... 81 Snoeiwijzen .............................................................................................. 81 33.7 Vinificatie .............................................................................................. 81 Oud en opnieuw........................................................................................ 82 Chileense Icon wines................................................................................. 82 33.8 Wijnwetgeving ....................................................................................... 84 33.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen.................................................. 86 Huasco Valley ........................................................................................... 86 Elquí Valley .............................................................................................. 88 Limarí Valley ............................................................................................. 88 Aconcagua Valley ...................................................................................... 88 Casablanca Valley...................................................................................... 89 San Antonio Valley en Leyda Valley ............................................................... 90 Maipo Valley ............................................................................................. 90 Cachapoal Valley ....................................................................................... 90 Colchagua Valley ....................................................................................... 91 Curicó Valley............................................................................................ 92 Maule Valley ............................................................................................. 93 Itata Valley............................................................................................... 94 Bío-Bío Valley............................................................................................ 95 Malleco Valley en zuidelijkere gebieden .......................................................... 96

34 Argentinië

34.1 Inleiding................................................................................................. 97 34.2 Historie .................................................................................................. 98 34.3 Bodem ................................................................................................... 99 34.4 Klimaat................................................................................................ 100 34.5 Druivenrassen...................................................................................... 102  Malbec ............................................................................................... 103  Torrontés ............................................................................................ 103 34.6 Wijnbouw ............................................................................................ 104 Snoei- en geleidingsmethoden ................................................................... 106 Irrigatie .................................................................................................. 106 34.7 Vinificatie ............................................................................................ 107 34.8 Wijnwetgeving, kwaliteitsindeling en etikettering ................................ 108 Herkomstaanduidingen ............................................................................. 109 34.9 Wijngebieden .......................................................................................111 Regio Noord ..........................................................................................111  Jujuy ...................................................................................................111  Salta .................................................................................................. 112

Inhoud Boek 1 (2022-2023)

 Tucuman ............................................................................................ 113  Catamarca .......................................................................................... 113 Regio Cuyo............................................................................................ 113  La Rioja .............................................................................................. 113  Cordoba & San Luis .............................................................................. 114  San Juan ............................................................................................ 115  Mendoza met o.a. Uco ........................................................................... 115 Regio Patagonië .................................................................................. 119  La Pampa ........................................................................................... 119  Neuquén ............................................................................................. 119  Río Negro ........................................................................................... 120  Chubut ............................................................................................... 120 Regio Atlantisch................................................................................... 121  Buenos Aires ....................................................................................... 121

35 Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika

35.1 Inleiding ............................................................................................... 123 35.2 Brazilië ................................................................................................ 124 Historie .................................................................................................. 124 Bodem, klimaat, druivenrassen en vinificatie................................................. 125 Wijngebieden .......................................................................................... 126  Vale do São Francisco............................................................................ 126  Planalto Catarinense.............................................................................. 126  Campos de Cima da Serra ..................................................................... 127  Serra Gaúcha...................................................................................... 127  Serra do Sudeste ................................................................................. 128  Campanha .......................................................................................... 128 35.3 Uruguay.............................................................................................. 129 Historie .................................................................................................. 129 Bodem en klimaat..................................................................................... 129 Druivenrasssen, wijnbouw en vinificatie....................................................... 130 Wijnwetgeving........................................................................................ 131 Wijngebieden .......................................................................................... 131  Zuiden: Canelones, Montevideo, San José ................................................ 131  Oosten: Maldonado ............................................................................... 132  Zuidwesten: Colonia, Carmelo ..............................................................................133  Centraal: Durazno, Rivera....................................................................... 133  Westelijke rivieroever: Paysandú, Salto ..................................................... 133 35.4 Bolivia ................................................................................................. 133 Historie................................................................................................. 133 Bodem, klimaat en wijnbouw ...................................................................... 134 Druivenrassen ........................................................................................ 135 Wijngebieden .......................................................................................... 135

Inhoud Boek 1 (2022-2023)

 Tarija .................................................................................................. 135  Cinti-vallei en Santa Cruz ....................................................................... 135 35.5 Peru ..................................................................................................... 136 Historie .................................................................................................. 136 Klimaat en wijnbouw................................................................................ 137 Druivenrassen......................................................................................... 137 35.6 Mexico................................................................................................. 137 Historie .................................................................................................. 137 Druivenrassen ........................................................................................ 139 Wijngebieden .......................................................................................... 139  Baja California ..................................................................................... 140

36 Australië

36.1 Inleiding ............................................................................................... 141 36.2 Historie ................................................................................................ 142 36.3 Bodem ................................................................................................. 144 36.4 Klimaat................................................................................................. 144 36.5 Druivenrassen ...................................................................................... 146  Chardonnay ........................................................................................ 146  Sauvignon blanc ................................................................................... 146  Semillon............................................................................................. 147  Riesling .............................................................................................. 147  Overige witte druivenrassen .................................................................... 148  Syrah/shiraz ........................................................................................ 148  Cabernet sauvignon .............................................................................. 148  Merlot ................................................................................................ 148  Pinot noir ............................................................................................ 149  Grenache ............................................................................................ 149 36.6 Wijnbouw ............................................................................................ 150 36.7 Vinificatie ............................................................................................ 151 36.8 Wijnwetgeving en etikettering ............................................................. 151 Etiket .................................................................................................... 153 36.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen ................................................ 153 Western Australia (staat) ........................................................................... 153 South West Australia (zone) ....................................................................... 153  Margaret River ..................................................................................... 153  Geographe .......................................................................................... 154  Great Southern .................................................................................... 154 Greater Perth (zone) ................................................................................ 155  Swan District ....................................................................................... 155 South Australia (staat) ........................................................................... 156 Mount Lofty Ranges (zone) ........................................................................ 156  Adelaide Hills ....................................................................................... 156  Clare Valley ......................................................................................... 156

Inhoud Boek 1 (2022-2023)

Barossa (zone) ....................................................................................... 157  Barossa Valley ..................................................................................... 157  Eden Valley ......................................................................................... 158 Fleurieu (zone) ........................................................................................ 160  McLaren Vale ....................................................................................... 160  Langhorne Creek................................................................................. 161 Limestone Coast (zone) ............................................................................ 162  Coonawarra ........................................................................................ 162 Lower Murray (zone) ................................................................................ 163  Riverland ............................................................................................ 163 Victoria (staat) ......................................................................................... 163 Port Phillip (zone) .................................................................................... 163  Yarra Valley......................................................................................... 164  Mornington Peninsula ............................................................................ 164  Geelong ............................................................................................. 165 Central Victoria (zone) .............................................................................. 165  Heathcote............................................................................................ 166  Bendigo.............................................................................................. 166 North East Victoria ................................................................................... 166  Beechworth......................................................................................... 167  Rutherglen.......................................................................................... 167  Glenrowan .......................................................................................... 168 Western Victoria (zone)............................................................................ 168  Grampians .......................................................................................... 168  Pyrenees ............................................................................................ 169 North West Victoria (zone)......................................................................... 170  Murray Darling ..................................................................................... 170 Tasmania (staat) .................................................................................... 170 New South Wales (staat) ........................................................................ 171 Hunter Valley (zone).................................................................................. 171  Hunter ................................................................................................ 172 Central Ranges (zone) .............................................................................. 173  Mudgee .............................................................................................. 173  Orange ............................................................................................... 174  Cowra ................................................................................................ 174 Southern New South Wales (zone) .............................................................. 175  Canberra District .................................................................................. 175  Tumbarumba ....................................................................................... 176 Big Rivers (zone)..................................................................................... 176  Riverina .............................................................................................. 176 South Coast (zone) .................................................................................. 177 Queensland (staat)................................................................................ 177 Schema van Australische wijngebieden ........................................................ 178

Inhoud Boek 1 (2022-2023)

37 Nieuw-Zeeland

37.1 Inleiding ............................................................................................... 181 37.2 Historie ................................................................................................ 182 37.3 Bodem ................................................................................................. 183 37.4 Klimaat................................................................................................ 184 37.5 Druivenrassen ...................................................................................... 185 Witte druivenrassen ................................................................................. 185 Blauwe druivenrassen .............................................................................. 185 37.6 Wijnbouw ............................................................................................ 186 37.7 Vinificatie ............................................................................................ 187 37.8 Wijnwetgeving, kwaliteitsindeling en etikettering ................................ 188 37.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen................................................ 190 Auckland............................................................................................... 190 Gisborne............................................................................................... 191 Hawke’s Bay .......................................................................................... 191  Gimblett Gravels .................................................................................. 192  Central Hawke’s Bay en Mangatahi Terraces.............................................. 192 Wairarapa .............................................................................................. 193 Nelson.................................................................................................. 194 Marlborough........................................................................................... 194  Wairau Valley...................................................................................... 195  Southern Valleys.................................................................................. 195  Awatere Valley...................................................................................... 195 Canterbury.............................................................................................. 196 Central Otago ......................................................................................... 197

38 Azië

38.1 Inleiding .............................................................................................. 199 38.2 China ................................................................................................... 201 Historie .................................................................................................. 202 Druivenrassen ........................................................................................ 202 Wijnbouw ............................................................................................... 204 Wijnwetgeving ........................................................................................ 205 Wijngebieden .......................................................................................... 205  Shandong ........................................................................................... 205  Xinjiang, Ningxia, Shanxi ........................................................................ 205 38.3 Japan .................................................................................................. 206 Historie .................................................................................................. 206 Bodem en klimaat .................................................................................... 206 Druivenrassen ........................................................................................ 207 Wijnbouw ............................................................................................... 207 38.4 India .................................................................................................... 208 Historie .................................................................................................. 208

Inhoud Boek 1 (2022-2023)

Wijnbouw ............................................................................................... 208 38.5 Thailand .............................................................................................. 210 Drijvende wijngaarden .............................................................................. 210 38.6 Vietnam ............................................................................................... 211

39 Noord-Afrika en het oostelijk Middellandse Zeegebied

39.1 Inleiding ............................................................................................... 213 39.2 Noord-Afrika ........................................................................................ 215 39.3 Marokko .............................................................................................. 215 Bodem en klimaat .................................................................................... 215 Druivenrassen ........................................................................................ 216 Wijnwetgeving ........................................................................................ 216 Wijngebieden .......................................................................................... 216  Meknes-Fes........................................................................................ 216  Casablanca en Rabat............................................................................ 216 39.4 Algerije ................................................................................................ 217 Klimaat, druivenrassen, wijnbouw en vinificatie .............................................. 217 Wijnwetgeving en herkomstbenamingen ....................................................... 218 39.5 Tunesië ................................................................................................ 218 Druivenrassen ........................................................................................ 219 Wijnwetgeving en herkomstbenamingen...................................................... 219 39.6 Oostelijk Middellandse Zeegebied....................................................... 219 39.7 Turkije .................................................................................................. 219 Bodem en klimaat .................................................................................... 220 Druivenrassen ........................................................................................ 220 Wijngebieden .......................................................................................... 220  Marmara ............................................................................................. 221  Egeïsche gebied .................................................................................. 221  Anatolië .............................................................................................. 221 39.8 Libanon ............................................................................................... 222 Bodem en klimaat .................................................................................... 223 Druivenrassen ........................................................................................ 223 Wijnwetgeving en wijngebieden................................................................... 225  Beka-vallei .......................................................................................... 225 39.9 Israël ................................................................................................... 225 Bodem, klimaat en druivenrassen ............................................................... 225 Wijngebieden......................................................................................... 226  Galilea (Galil) ....................................................................................... 226  Samaria (Shomron) ............................................................................... 226  Samson (Shimshon) .............................................................................. 227  Judese heuvels (Harey Yehuda) .............................................................. 227  Negev-woestijn (Hanegev) ..................................................................... 227 39.10 Cyprus ................................................................................................. 228

Inhoud Boek 1 (2022-2023)

Bodem, klimaat, wijnbouw en druivenrassen ................................................. 229 Wijnwetgeving en herkomstbenamingen ....................................................... 230

40 Zuid-Afrika

40.1 Inleiding ............................................................................................... 231 40.2 Historie ................................................................................................ 233 Apartheid ............................................................................................... 235 40.3 Bodem ................................................................................................. 236 40.4 Klimaat ......................................................................................................... 237 40.5 Druivenrassen ...................................................................................... 239  Chenin blanc ....................................................................................... 240  Pinotage ............................................................................................. 241 40.6 Wijnbouw ............................................................................................ 243 Droogte en irrigatie .................................................................................. 245 Groeiseizoen .......................................................................................... 245 40.7 Vinificatie ............................................................................................ 246 40.8 Wijnwetgeving en etikettering ............................................................. 247 Wine of origin .......................................................................................... 248 40.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen ................................................ 249 Western Cape (GU) en Coastal Region (regio) ........................................ 249  Cape Town .......................................................................................... 250  Stellenbosch ........................................................................................ 250  Franschhoek....................................................................................... 251  Paarl .................................................................................................. 252  Swartland ........................................................................................... 252  Tulbagh .............................................................................................. 253  Wellington ........................................................................................... 253 Cape South Coast (regio) ....................................................................... 254  Elgin .................................................................................................. 254  Walker Bay .......................................................................................... 254  Elim ................................................................................................... 254 Breede River Valley (regio) ..................................................................... 255  Breedekloof ......................................................................................... 255  Robertson ........................................................................................... 256  Worcester ........................................................................................... 256 Olifantsrivier (regio) .............................................................................. 257 Klein Karoo (regio) ................................................................................. 257 Overige gebieden .................................................................................... 257

Inhoud Boek 1 (2022-2023)

Verenigde Staten

31.1 Inleiding In alle vijftig staten van Amerika worden druiven verbouwd, zelfs in Alaska, maar daar gebeurt dat in een kas. Als het om wijnproductie gaat, staat het land op de vierde plaats, na Italië, Frankrijk en Spanje (OIV, 2020). De staat Californië loopt aan kop, goed voor circa 95 procent van de totale productie van het land en maar liefst 95 procent van de export. Verbouw- en productieregels zijn er minstens zo streng als in Europa, maar een wijnbouwer in de VS is van oudsher minder aan traditionele regels gebonden. Er heerst een vrijere geest, wat tot een enorme variatie aan druivenrassen en wijnstijlen leidt. De wijnindustrie is er natuurlijk al lang niet meer nieuw; wijnbouwers in de VS hebben met grote tegenslagen te maken gehad: druivenziektes, oorlogen en vooral de drooglegging (Engels: prohibition) aan het begin van de 20e eeuw. De moderne wijnindustrie nam vanaf de tweede helft van de 20e eeuw echt serieuze vormen aan. Amerikaanse producenten kregen vanaf toen ook internationale erkenning in de vorm van hoge puntenscores en medailles. In Noord-Amerika wordt elf liter wijn per persoon per jaar gedronken. Qua volume is het land de grootste wijnconsument, maar per hoofd van de bevolking is de consumptie lager dan in veel andere Westerse landen. In Nederland kwam de import van Californische wijnen in de jaren 80  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Een panoramabeeld van wijngaarden in Napa Valley

van de 20e eeuw goed op gang. Wijnen uit de meeste andere staten zijn bij ons beperkt of helemaal niet verkrijgbaar.

Verenigde Staten 25-48° NB

± 360.000 ha wijngaarden

± 25 miljoen hl per jaar

waarvan ± 22 miljoen in Californië

31.2 Historie Toen de eerste kolonisten aan de Amerikaanse oostkust arriveerden, vonden ze wel druivenranken, maar geen enkele leverde goede wijn op. De inheemse Noord-Amerikaanse soorten, zoals Vitis labrusca, Vitis riparia en Vitis rotundifolia gaven onplezierig smakende wijnen. Vroege pogingen tot wijnbouw met geïmporteerde Vitis vinifera-rassen in de 16e en 17e eeuw liepen op niets uit, want het oosten van Amerika had niet het juiste klimaat; hybriden brachten er later uitkomst. Het geschikte klimaat was er wel aan de westkust. Daar waren het de franciscaner monniken, die de eerste wijnranken vanuit Mexico noordwaarts brachten, naar San Diego in Alta TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

California. De monnik Junipero Serra liet er in 1779 een wijngaard aanplanten met de missiondruif. Dit bleef het dominante ras van Californië, tot andere Europese rassen er in de tweede helft van de 19e eeuw werden geïntroduceerd. De franciscanen stichtten uiteindelijk 21 missieposten, de laatste in Sonoma in 1823, en overal namen ze de druivenranken met zich mee. Er bestond lange tijd onduidelijkheid over de oorsprong van deze ‘missiedruif’, die nu is geïdentificeerd als listán prieto, een oud Spaans druivenras (zie ook 28.5, blz. 10). De eerste wijnhausse De eerste commerciële wijngaard die niet bij de missieposten hoorde, werd in 1836 gesticht door de Fransman Jean Louis Vignes in Los Angeles. Hij was ontevreden over de kwaliteit van de missionwijnen en liet Vitis vinifera-rassen vanuit Frankrijk komen. Wijnbouw kwam pas op grote schaal naar noordelijk Californië toen de goudkoorts uitbrak in 1848. Tussen 1848 en 1855 trokken 80.000 immigranten uit Europa en Azië naar dit gebied, inmiddels toegevoegd aan de Verenigde Staten, om er hun geluk te beproeven. De mijnwerkers hadden dorst, wat gunstig was voor de wijngaarden die al voorzichtig in opkomst waren rond San Francisco. Veel immigranten hadden vlot in de gaten dat de gouden bergen niet zomaar voor hen waren weggelegd en gingen doen wat ze van huis uit hadden meegekregen: het verbouwen van druiven en het maken van wijn. Vinifera-druiven werden aangeplant en de kwaliteit van de wijnbouw in Californië kreeg een boost. Tegen de eeuwwisseling bloeide de wijnindustrie en werden de wijnen naar alle werelddelen geëxporteerd. Dit ondanks zware tegenslagen als de grote druifluisplaag (Phylloxera vastatrix) en aardbevingen, maar als de grootste tegenslag van allemaal geldt de Prohibition, de drooglegging. Prohibition In de Verenigde Staten was vanaf 1920 de productie, verkoop of transport van alle dranken met een alcoholgehalte boven de 0,5 procent verboden, een periode die bekend staat als de Prohibition (drooglegging). De prohibitionisten probeerden zelfs alle vermeldingen van wijn uit (school) boeken te verwijderen, inclusief de klassieke Griekse en Romeinse literatuur. Ze wilden ook bewijzen dat in de Bijbel niet gesproken wordt van wijn, maar van ongegist druivensap. Op hun beurt produceerden boeren druivensap met het label: “Waarschuwing: dit sap vergist en verandert in wijn.” Vervolgens vermeldde het label alle omstandigheden waaronder dat ‘per ongeluk’ zou kunnen gebeuren. Thuisproductie bleef toegestaan en druivensap en -concentraat werden gewilder dan ooit. Ook was het toegestaan om wijn voor de heilige mis en als medicijn, met een recept van de arts, te gebruiken. Om te overleven vervingen boeren op grote schaal hun nobele druivenrassen door druiven die goed vervoerd konden worden. Op 5 december 1938 werd de drooglegging officieel beëindigd. Het was midden in de grote recessie van de jaren 40, waarvan de effecten pas na de Tweede Wereldoorlog voorbij waren. Opleving Na de Tweede Wereldoorlog krabbelde de wijnindustrie op. In de jaren 50 van de 20e eeuw waren zoete en versterkte wijnen de dominante wijnstijlen; pas in 1963 was de productie van droge, stille wijnen weer groter. Tegen die tijd begon de wijnindustrie flink te veranderen, wat al was ingezet door een aantal pioniers in Napa en Sonoma: de focus kwam te liggen op kwaliteit. Hoe Californië uitgroeide tot wereldspeler, wordt verder beschreven bij Californië.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Politieagenten dumpen liters wijn

31.3 Bodem Een groot land als de Verenigde Staten kent een veelheid aan bodems: zand, klei, leem, vulkanisch en kiezels. In Napa Valley alleen zijn al honderd verschillende bodemvariaties bekend. Het terroir of de specifieke herkomst van wijnen is in de Verenigde Staten lang van ondergeschikt belang geweest aan het druivenras en de vinificatietechnieken. Sinds de jaren 80 van de 20e eeuw is langzaam het bewustzijn gegroeid dat de kwaliteit van een wijn vooral in de wijngaard wordt bepaald. Naar specifieke bodems wordt veel onderzoek gedaan. De groei van AVA’s, de Amerikaanse herkomstbenamingen die gebaseerd zijn op een uniek en eenduidig terroir, is er een uitvloeisel van. De bodemsoorten worden verder per gebied behandeld.

36.4 Klimaat De Verenigde Staten heeft veel verschillende klimaten die sterk worden beïnvloed door de Atlantische en Grote Oceaan, de verschillende meren en de rivieren. Specifieke klimaatomstandigheden worden bij de verschillende wijngebieden besproken. De klimaten van Californië werden ooit gedefinieerd voor grote gebieden, maar tegenwoordig zijn er veel meer weerstations waardoor microklimaten beter gemeten kunnen worden. Volgens de TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Klimaatzones volgens Winkler De Winkler Index (WI) classificeert klimaatzones naar groeidagen. Het systeem werd in de jaren 40 van de 20e eeuw ontwikkeld door A.J. Winkler en Maynard Amerine van de Universiteit van Californië (Davis). Tegenwoordig wordt hij door de wijnbouwers minder toegepast, maar hij geeft toch een indicatie van de verschillende klimaatzones. De index deelt wijnbouwgebieden in vijf klimaatzones in, gebaseerd op de temperatuursom: de optelling vanaf 1 april tot en met 1 oktober (het groeiseizoen) van alle gemiddelde maandtemperaturen boven 10 °C maal het aantal dagen van de betreffende maanden. Voor Californië zijn de zones I en II het meest geschikt voor de productie van elegante tot middelzware wijnen met een goede balans. In zone III worden volle, zware droge wijnen, zoete wijnen en een lichtere stijl versterkte wijnen geproduceerd. Zone IV levert vooral dessertwijnen en versterkte wijnen op. Zone V, waarin wijngaarden volledig worden geïrrigeerd, is vooral bestemd voor de productie van tafeldruiven of gedroogde druiven (krenten, rozijnen). Ga voor meer informatie over de Winkler Index naar het boek van module 1, hoofdstuk 3 Klimaat, blz. 11-12. Hier volgt een aantal voorbeelden van wijnregio’s in de verschillende klimaatzones: Zone Ia: Puget Sound (Washington), Nova Scotia (Canada), maar ook Valais en Limburg. Zone Ib: Central Coast (Californië), Willamette Valley (Oregon), maar ook Champagne, de Moezel en de Loirevallei. Zone II: Napa Valley, Columbia Valley (Washington), maar ook koelere delen van Bordeaux en Coonawarra. Zone III: Mendocino, Napa Valley en Sonoma Valley (Californië), maar ook Rioja, Umbrië en de noordelijke Rhône. Zone IV: Delen van Napa Valley en Sacramento (California), maar ook de Provence en Zuid-Italië. Zone V: Central Valley (Californië), maar ook Hunter Valley (Australië) en Málaga.

WI is Napa Valley een zone-II-regio, maar met preciezere data blijkt dat de vallei ook klimaten heeft die in zone III en zone IV vallen.

31.5 Druivenrassen Er staat ongeveer 408.000 hectare druiven aangeplant in de Verenigde Staten, waaronder wijndruiven en tafeldruiven, die ook voor de productie van sap en jam worden gebruikt. Er is geen exacte verdeling bekend, maar de huidige omvang druivenaanplant voor wijnproductie wordt rond de 360.000 hectare geschat. Bovenaan de lijst prijkt al decennialang chardonnay, ook al is de druif aan populariteit iets aan het inleveren. Dat geldt niet voor nummer twee: cabernet sauvignon. Pinot noir komt inmiddels op de derde plaats, gevolgd door merlot en zinfandel. Syrah is in opkomst, net als in andere delen van de wereld. Ook pinot gris wint terrein.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

In Napa Valley heerst een mediterraan klimaat

Witte druivenrassen  Chardonnay In Californië produceerde het wijnhuis Wente in 1936 als eerste een Chardonnay van de ‘Wentekloon’ die het goed doet in de warme gebieden langs de westkust. In Oregon doet een speciale Dijon-kloon (76, 95 en 96) het beter. Ook in Washington staat naast rising star riesling veel chardonnay; hier behoudt de druif opmerkelijk goede zuren. De chardonnaydruiven uit de warmste delen van de Central Valley in Californië hebben geen tijd om veel smaak te ontwikkelen, maar uit de koelere zones komen fabelachtige, verfijnde Chardonnays met complexiteit. Voorheen was de stijl van Chardonnay rijp, rijk en aan de zoete kant. Die wijnen zijn er ook nog, maar de stijl is tegenwoordig veel droger en strakker.  Pinot gris Net zoals elders in de wereld is Pinot Gris (Pinot Grigio) ook in Californië een populaire wijn. De meeste Amerikaanse Pinot Gris wordt gemaakt in een tamelijk rijke Elzas-stijl. De pinot-grisdruif is een van de paradepaardjes van Oregon en doet het ook goed in Washington.  Colombard Colombard staat wel bekend als West’s white prolific, vernoemd naar pionier George West, die druiven verbouwde in San Joaquin County. In de jaren 80 van de 20e eeuw werd veel colombard TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Trossen chardonnaydruiven in Californië

Druivenras

Aanplant in hectaren

Percentage van totale aanplant

(= 408.000 ha, incl. tafeldruiven) Chardonnay

43.000

9,7%

Cabernet sauvignon

41.000

9,3%

Pinot noir

25.000

5,6%

Merlot

21.000

4,7%

Zinfandel

19.000

4,3%

Syrah

9.000

Pinot gris

8.000

1,8%

Colombard

8.000

1,8%

Tabel 31.1 Meest aangeplante druivenrassen in de Verenigde Staten in 2017 (bron: OIV)

gerooid, maar bij de witte druiven staat hij nog steeds op de derde plaats. Het is een ras dat zelden als varietal wine op de markt komt, maar vrijwel altijd in een blend.  Riesling Riesling werd als een van de eerste druiven in Washington aangeplant, omdat men dacht dat  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Rijpende pinot-noirdruiven in Oregon

deze cool climate-druif het er goed zou doen. Washington blijkt echter relatief warm, maar desondanks wordt er van riesling een wijn met een unieke stijl geproduceerd. De druif rijpt er goed, ontwikkelt rijke aroma’s en behoudt voldoende zuren dankzij de koelere nachten.  Andere witte variëteiten Sauvignon blanc, viognier, marsanne en roussanne hebben ook een interessant aandeel in de markt. De diversiteit in de VS is groot. De druivenrassen worden verder bij de wijngebieden besproken. Blauwe druivenrassen  Cabernet sauvignon Cabernet Sauvignon staat vrijwel overal aangeplant, maar vooral in Californië. Hier neemt hij de koppositie in. Vooral de zonnige maar verkoelende klimaten van Napa Valley, Alexander Valley en Sonoma Valley zijn er perfect voor. In vergelijking tot de Bordeaux, met zijn strengere Cabernets, wordt de druif in warmere regio’s als Californië en Washington fenolisch veel rijper. Blenden met merlot voor meer rondeur, zoals in de Bordeaux gebeurt, is dan meestal niet nodig. Ook Washington staat bekend om big reds die gemaakt zijn van cabernet-sauvignondruiven. Ze zijn over het algemeen iets minder fruitig en zacht dan die uit Californië en bevatten meer zuren door de grote verschillen tussen dag en nacht tijdens het groeiseizoen.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Het Sideways-effect De film Sideways uit 2004, naar het gelijknamige boek, heeft een enorme impact gehad op de Californische wijnwereld. De film bejubelde pinot noir, destijds geen bekende of groots aangeplante druif. Vijftien jaar later is hij dat wél: naar schatting is sinds de film de productie van Pinot Noir in Californië alleen al met 170 procent omhooggegaan. Wijnmakers spreken van het Sideways-effect. De film zou ook een negatief effect gehad hebben op de verkoop van de varietal wine Merlot, die al jaren daalt. Anderen zeggen dat die daling al eerder in gang gezet is. Al in de jaren 90 van de 20e eeuw liep de reputatie van de merlotdruif een deuk op, omdat er veel te veel middelmatige wijn van werd gemaakt.

 Pinot noir De zogenaamde lean style rode wijn is op het moment populair: elegante wijnen met een gemiddeld alcoholgehalte en verfijnde, frisse zuren. Pinot noir is er geknipt voor. In de door mist gekoelde delen van Californië is de druif op zijn best, zoals in Sonoma Coast, Russian River Valley en Anderson Valley in Mendocino County. Oregon, de koele staat waar de Dijon-kloon van deze druif goed gedijt, is bijna synoniem geworden met pinot noir. In Washington is het te warm voor pinot noir, behalve in het vochtigere en nattere Puget Sound.

Meritage: Bordeaux-blend uit Amerika Meritage verscheen voor het eerst in de jaren 80 op de markt nadat een groep Californische wijnbouwers een prijsvraag hadden uitgeschreven met als doel een goed Amerikaans woord voor Bordeaux-blend te vinden. Het winnende woord werd uit 6.000 inzendingen geselecteerd. Het is samengesteld uit ‘merit’, wat verdienste en waarde betekent, en ‘heritage’ wat voor erfgoed, herkomst en achtergrond staat. Om Meritage op het label te mogen vermelden moet de wijn aan diverse criteria voldoen. Meer informatie op meritagealliance.com.

 Merlot Merlot komt als varietal wine en in de blend voor. Gevaar bij merlot, zeker in warme zones als Central Valley, is overrijpheid en een gebrek aan zuren. Maar er zijn gebieden waar merlot prachtige resultaten geeft. Hij komt onder andere voor in de kwaliteitswijnen van Napa en Sonoma. Als Bordeaux-blend worden deze in de markt gezet als ‘Meritage’, een stijl die een georganiseerde groep wijnmakers achter zich heeft, de Meritage Alliance. In Washington heeft merlot minder last van overrijpheid en wordt hij voor blends en cépagewijn gebruikt. Ook in de staat New York staat merlot aangeplant, vooral in het mediterrane klimaat van Long Island.  Zinfandel Hét paradepaardje van Californië is zinfandel, waarvan unieke, eigenzinnige rode wijnen worden gemaakt. Lange tijd bestond er onduidelijkheid over de herkomst van deze druif. Het is nu duidelijk dat hij in de 19e eeuw naamloos is meegekomen met een collectie druiven vanuit het keizerrijk Oostenrijk. Pas in 1967 werd de herkomst bekend, toen een Amerikaanse wetenschapper wijn  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

van de primitivodruif proefde in Zuid-Italië. Hij herkende zinfandel erin. Uit DNA-onderzoek is gebleken dat het inderdaad dezelfde druif is, net als het Kroatische ras tribidrag. Zinfandel werd halverwege de 19e eeuw aangeplant in Californië in Oak Knoll en tegen het einde van die eeuw was hij het meest aangeplante druivenras. In Californië wordt veel halfzoete White Zin van zinfandel gemaakt: een heel lichtroze wijn, die de reputatie van de druif niet altijd ten goede komt. Rode Zin (die dan overigens gewoon Zin heet) kan ook een overrijpe fruitbom zijn, maar in goede handen geeft zinfandel een indrukwekkende, unieke, kruidige, intens gekleurde wijn met bessenaroma’s en een structuur die varieert van strak tot jamachtig. Wijnmakers en druiventelers, verenigd in de Zinfandel Advocates and Producers (ZAP), promoten de druif als de American Heritage Grape.

Zinfandel Heritage Vineyard Project Het Zinfandel Heritage Vineyard Project is een verzameling van zeldzame en beroemde zinfandelstokken. De collectie werd in 1995 aangelegd bij het Oakville Research Station in Napa Valley, gesticht door UC Davis, de Universiteit van Californië. Destijds was er een opleving van de belangstelling voor zinfandel, maar wijnboeren klaagden dat er te weinig varianten van de druif commercieel beschikbaar waren. Om meer diversiteit en kwaliteit te genereren, werden 90 selecties van 50 wijngaarden uit 14 landen aangeplant en werden de meest historische, best producerende zinfandelstokken geïdentificeerd.

 Syrah en andere Rhône-variëteiten Dezelfde gezamenlijke promotie als zinfandel krijgen Rhônedruiven door de Rhone Rangers, een initiatief uit de jaren 80 van de 20e eeuw van wijnmakers uit West-Californië. Als ze varietals of blends maken van één of meer van de 22 toegestane druiven uit de Franse Côtes du Rhône – zoals carignan, cinsault, grenache, mourvèdre, marsanne, rousanne en viognier – dan kunnen ze zich aansluiten bij deze non-profitorganisatie. Ook de druif petite sirah komt hier voor; deze druif heet durif in het zuidwesten van Frankrijk. Durif blijkt een kruising tussen peloursin en syrah te zijn, en daarom is petite sirah ook toegestaan als Rhone Rangers-ras. Petite sirah wordt meestal in de blend gebruikt vanwege zijn kleur en krachtige aroma’s, maar komt ook als varietal wine voor. Syrah, de bekendste Rhône-druif, houdt van een beetje hitte, maar in het warme Californië staat hij niet massaal aangeplant. In Washington is syrah wel helemaal ‘hot’; hij past goed bij de fruitige wijnstijl van deze staat.

Varietals: duidelijkheid voorop Amerika was het eerste land dat inzette op druivenras als marketinginstrument. Wijnmakers produceerden wijnen van één druivenras (minimaal 75 procent, met uitzondering van Oregon waar een minimum van 90 procent geldt)) met duidelijke vermelding van dat druivenras op het label. Deze zogenaamde varietal wines werden vooral in de jaren 70 van de 20e eeuw in Californië populair.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Zinfandel heeft vaak grote en compacte trossen

31.6 Wijnbouw In bijna alle staten van de VS komt wijnbouw voor. Zo zijn er in Colorado 140 wineries, in Virginia 260 en in Ohio bijna 200. Maar de westkust, en met name Californië, is verreweg het belangrijkst voor de wijnbouw. Wijnbouw wordt verder, waar relevant, per gebied behandeld. Staat

Productie in hectoliter

Californië

25.751.115 hl

Washington

1.542.448 hl

New York

1.058.753 hl

Pennsylvania*

469.587 hl

Oregon*

447.548 hl

Ohio

224.805 hl

Michigan

97.521 hl

Kentucky

82.372 hl

Vermont

82.239 hl

Virginia

81.666 hl

Totaal

40.527.373 hl

Tabel 31.2 Top 10 wijn producerende staten in Noord-Amerika in 2016 (bron: TTB.gov) *De productie in Pennsylvania en Oregon ligt gemiddeld ongeveer gelijk; soms produceert Pennsylvania meer, soms Oregon. (bron: worldpopulationreview.com/state-rankings/wine-production-by-state 2021)

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

31.7 Vinificatie In de Verenigde Staten komen alle mogelijke wijnstijlen voor. Het Alcohol and Tobacco Tax and Trade Bureau (TTB) van het U.S. Department of the Treasury (ministerie van Financiën) definieert Table Wine (tafelwijn) als wijn die gemaakt is van druiven met een maximaal alcoholpercentage van 14 procent. Wijnen met 14 tot 24 procent alcohol zijn geclassificeerd als dessertwijnen. De aanduiding Table Wine mag op het etiket ook worden aangevuld met termen als Red, White, Light of Sweet. Naast stille wijnen worden er ook wat mousserende wijnen gemaakt. Sommige producenten gebruiken nog het woord Champagne, een term die toegestaan is voor merken die vóór 2006 gelanceerd zijn, mits de herkomst van de wijn ook vermeld wordt. Traditioneel worden de druiven chardonnay, pinot noir en pinot blanc gebruikt. Zoete wijnen dateren van het begin van de Amerikaanse wijnproductie, maar zijn nu niet meer vergelijkbaar met de wijnen uit de jaren 60 van de 20e eeuw. Ze worden van veel verschillende druivenrassen gemaakt in diverse stijlen: late harvest, met en zonder botrytis, versterkt en in port- of sherrystijl.

UC Davis Vanaf de jaren 70 van de 20e eeuw spelen Californische wijnbedrijven een belangrijke rol in innovaties in de wijngaard en wijnkelder, ondersteund door de twee grote universiteiten waar oenologie en wijnbouw wordt onderwezen: de California State University in Fresno en met name de University of California (UC) Davis. ‘Davis’ had aan het eind van de 19e eeuw ook al een belangrijke bijdrage aan de wijnbouw geleverd: professor Hilgard en collega’s ontdekten dat Vitis vinifera-stokken het best op hybride onderstokken kunnen worden geënt, zodat phylloxera geen kans krijgt. Hij deed ook onderzoek naar bodems en de daarvoor geschikte druivenrassen. Veel beroemde wijnmakers in Californië en daarbuiten legden bij UC Davis de basis voor hun carrière en er wordt nog steeds veel onderzoek gedaan dat de wijnbouw over de hele wereld ten goede komt.

31.8 Wijnwetgeving Het Alcohol and Tobacco Tax and Trade Bureau (TTB) onderscheidt, in een volgorde van steeds preciezere afbakening, diverse herkomstgebieden voor Amerikaanse wijn: • de Verenigde Staten; • twee of drie staten die alle aan elkaar grenzen; • één staat; • twee of drie counties in dezelfde staat (counties zijn heel grote gemeenten, c.q. kleine provincies); • één county; • een American Viticultural Area, AVA, een specifiek wijnbouwgebied. TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Californië heeft meer dan 80 producenten van mousserende wijn; de meeste gebruiken de ‘méthode traditionnelle’

AVA In 1978 begon het TTB met het systeem van afgebakende AVA’s, wijngebieden met kenmerkende eigenschappen, duidelijk geografisch begrensd. Bodem, klimaat en ligging zijn daarbij doorslaggevend. Vóór dit systeem waren alleen staats- of county-grenzen bepalend voor de herkomstbenaming. Soms gaan AVA’s over staatsgrenzen heen en soms zijn ze piepklein. De eerste AVA, Augusta in Missouri, dateert van 1980 en werd gevolgd door Napa Valley in 1981. Meer recent worden grote AVA’s opgedeeld in kleinere regio’s, met meer aandacht voor de specifieke kenmerken van elk gebied. In theorie is de AVA bedacht om de consument houvast over de herkomst te geven, maar in de praktijk liggen aan de oprichting van een AVA vaak ook politieke, marketingtechnische of andere argumenten ten grondslag die voor de wijnbouw niet relevant zijn. Producenten zijn voor een AVA niet specifiek aan druivenrassen gebonden en mogen, in tegenstelling tot de Franse AOP-regelgeving, ook opbrengsten en vinificatiemethoden zelf bepalen. De AVA geeft geen indicatie van wijnstijl of kwaliteit van de wijn, wel van de herkomst. In mei 2022 waren er 262 AVA’s, waarvan 144 in Californië. Etikettering Verplichte aanduidingen op het wijnetiket in de VS zijn: • alcoholgehalte; • waarschuwing voor gebruik van alcohol; • aanwezigheid van sulfiet en/of andere allergenen; • inhoudsmaat van de fles; • land van herkomst; • naam van de producent; • lotnummer (partijnummer).  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Bij vermelding van extra aanduidingen gelden de volgende regels: • Oogstjaar: minstens 95 procent van de wijn is afkomstig uit het vermelde jaar. • Varietal wine: bevat minstens 75 procent van het vermelde druivenras. Dit geldt voor de hele VS behalve in Oregon: hier is dat percentage 90 procent. Wijnen die naar de EU worden geëxporteerd, moeten voor 85 procent uit het vermelde druivenras bestaan. • AVA: minstens 85 procent van de wijn is uit het genoemde herkomstgebied. • Wijngaard: minstens 95 procent van de wijn komt van de betreffende wijngaard. • Estate Bottled: zowel de winery als de wijngaard(en) moeten binnen de grenzen van de vermelde AVA liggen. Bovendien moet de winery die de wijn heeft geproduceerd de wijngaard(en) in bezit of in volledig beheer hebben. Termen als reserve, special selection, private reserve, barrel select, vintners reserve en classic hebben geen wettelijke grondslag. Wijnbedrijven gebruiken ze om hun betere wijnen aan te duiden, maar een winery kan zo’n term ook aan een goedkopere wijn geven als dat marketingtechnisch beter uitkomt. Three-tier system en internet Sinds het eind van de drooglegging is de verkoop van alcohol in de VS gereguleerd in het three-tier system. De drie lagen van dit systeem in het geval van wijn zijn: 1. Producenten: druiventelers en wijnmakers. 2. Onafhankelijke groothandelaren: importeurs en distributeurs. 3. Verkopers: winkels en restaurants. Het systeem is erop gebaseerd dat één groep uitsluitend aan de volgende groep mag doorverkopen. In sommige staten met een strengere wetgeving is de staat verantwoordelijk voor de distributie en soms ook voor de verkoop. Dit systeem dat onder andere door online verkopen en mazen in de wet duidelijk aan het veranderen is, leidt tot onnodig hoge prijzen voor de consument, zo luidt de kritiek, omdat elke ‘laag’ een bepaald percentage opslag rekent. Inmiddels hanteren nog slechts enkele staten het oorspronkelijke three-tier-systeem. In Californië is cellar doorverkoop een begrip; consumenten gaan naar het wijnhuis en kopen daar rechtstreeks hun wijn. Wijnclubs met directe verkoop aan consumenten zijn ook populair. populair en komen ook in staten buiten Californië voor.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

31.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen Californië

Californië

± 226.600 ha producerende

± 25,8 miljoen

rood 42%

37-39° NB

wijngaarden

hl per jaar

wit 41%

totale aanplant ± 242.406 ha (2017)

rosé/blush 17%

De meeste wijndrinkers denken bij Amerikaanse wijn meteen aan Californië, de ‘Golden State’. Dat is ook niet vreemd, aangezien circa 90 procent van de Amerikaanse wijn uit deze staat komt. Als het een apart land was, zou Californië dus óók de op vier na grootste producent ter wereld zijn. Vóór 1970 waren er maar een paar dozijn wineries in Californië, tegenwoordig zijn er 5.900 druiventelers en meer dan 4.000 wineries actief. Daaronder een dozijn giganten, zoals het bedrijf Gallo (goed voor een op de vier wijnverkopen in het land), maar voornamelijk kleinere familiebedrijven met meerdere generaties. Met ruim 23,6 miljoen bezoekers per jaar zijn de Californische wijngebieden ook erg in trek bij toeristen. In 2020 telde Californië 141 AVA’s en dit aantal neemt nog steeds toe. Daartoe behoren heel specifiek gedefinieerde en afgebakende productiegebieden, maar er zijn ook AVA’s die een hele regio omvatten. De AVA’s North Coast en Central Coast zijn zo groot en zo algemeen gedefinieerd, dat ze eigenlijk zonder betekenis zijn. Historie Californië In de tweede helft van de 19e eeuw groeide de Californische wijnindustrie snel. Het centrum van de Californische wijnbouw was toen al tot boven de San Francisco Bay te vinden. Sonoma County was aan het eind van de 19e eeuw hét middelpunt, Napa Valley volgde op geringe afstand. De eerste commerciële winery in Napa Valley komt op het conto van pionier Charles Krug in 1861. Mede door zijn succes kwamen er nieuwe bedrijven bij zoals Schramsberg (1862), Beringer (1876) en Inglenook (1879). Na de klappen van een grote phylloxeraplaag en wat later de drooglegging

Agoston Haraszthy de Mokesa Eerder werden Junipero Serra en Jean-Louis Vignes genoemd als stichters van de wijnbouw in Californië, maar ook Agoston Haraszthy de Mokesa wordt vaak beschouwd als een van de grondleggers. In 1857 stichtte de Hongaar in Sonoma de Buena Vista Winery, de oudste premium winery van de staat. Hij bevorderde de aanplant op hellingen door heel Noord-Californië en liet kelders graven om wijn in te bewaren. Hij reisde naar de beste wijngaarden van Europa en bracht in totaal 400 druivenrassen mee voor een experimentele wijngaard, maar de ranken werden al snel bruin en gingen dood, geteisterd door de eerste druifluisplaag in de VS.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

werd aan bedrijven nieuw leven ingeblazen, bijvoorbeeld Beaulieu Vineyards (BV) van George de Latour, die de Franse wijnmaker André Tchelistcheff inhuurde. Deze laatste werd een belangrijke mentor voor veel Californische wijnmakers. Tchelistcheff introduceerde nieuwe technieken zoals rijping in barriques en pionierde met gekoelde fermentatie en gecontroleerde malolactische fermentatie, technieken die tegenwoordig gangbaar zijn over de hele wereld. De Charles Krug Winery kwam weer tot bloei in handen van de familie van Robert Mondavi. In de jaren 80 en 90 werd de Californische wijnbouw vooral in Napa en Sonoma opnieuw flink getroffen door de druifluis, een nieuwe variant die vrij spel kreeg omdat de verkeerde onderstokken stonden aangeplant, nota bene op advies van de Universiteit van Californië Davis. Veel wijnboeren werden gedwongen om op grote schaal nieuwe geënte stokken te planten. Het voordeel was dat ze alles wat ze in de tussentijd geleerd hadden, konden toepassen bij de nieuwe aanplant: nieuwe inzichten over gebruik onderstok in combinatie met bodem en druivenras, plantdichtheid, snoeien geleidingswijzen en de beste wijngaardoriëntatie. Er kwam ook meer oog voor het specifieke terroir dan ooit tevoren. Pierce’s disease, een bacteriële ziekte die wordt overgedragen door de glassy-winged sharpshooter, heeft ook veel schade aangericht. In de tweede helft van de 20e eeuw hebben veel buitenlandse investeerders en/of Europese producenten zich in Californië en in Napa County gevestigd. Daaronder waren Chandon in de Napa Valley (1973), Roederer in de Anderson Valley in Mendocino (1982) en Marimar Torres in Sonoma (1986). Opus One, een van Californië’s cultwijnen, is een joint venture uit 1980 tussen Baron Philippe de Rothschild van Château Mouton Rothschild en Robert Mondavi. In 2013 werd de beroemde Eisele Vineyard in Napa Valley verkocht aan François Pinault, de eigenaar van onder andere Château Latour.

Het Oordeel van Parijs Een belangrijk hoogtepunt voor de Californische wijnindustrie is de beroemde blindproeverij van mei 1976, ook wel bekend als de Judgement of Paris. Op uitnodiging van de Britse wijnkenner Steven Spurrier kwamen vooraanstaande Franse juryleden bijeen in de Franse hoofdstad om 20 topwijnen te proeven uit de Bordeaux, de Bourgogne én Californië. Bij zowel de witte als de rode wijnen kwam er een Californische winnaar uit de bus: de 1973 Chateau Montelena Chardonnay en de Cabernet Sauvignon 1973 S.L.V. van Stag’s Leap Wine Cellars, beide wijnbedrijven uit Napa. De Fransen waren verbijsterd, sommige zelfs furieus. Het resultaat werd wereldnieuws en zette Californië als serieus wijngebied op de kaart. Menig Frans producent had zijn twijfels bij deze eerste vergelijkende proeverij. Daarom werd hij drie jaar later nog eens overgedaan. Het was weer een Californiër die met de eer ging strijken, net als tijdens soortgelijke proeverijen later. Ook toen in 2006 de originele proeverij werd herhaald, bleek een Californische wijn de uiteindelijke favoriet, wat het potentieel van Californië opnieuw bevestigde.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

De Mondavi Winery in Oakville, Napa Valley

Ambassadeur van de Amerikaanse wijncultuur Robert Mondavi (1913-2008) had een grote ambitie: hij wilde in Californië wijnen maken die zich konden meten met de beroemdste ter wereld. Geen regelrechte imitaties, maar met eenzelfde focus op kwaliteit én met innovaties in de wijngaard en vinificatie. Daartoe liet hij in 1966 een hypermoderne wijnmakerij bij Oakville bouwen. Zijn Fumé Blanc was bijvoorbeeld gebaseerd op de droge Sauvignon Blanc-wijnen uit Pouilly-Fumé, maar mét houtrijping. Overal waar hij kwam, liet Mondavi zijn eigen wijnen proeven en hij werd een ambassadeur van de Californische wijncultuur in de hele wereld. De Robert Mondavi Winery in Oakville is tot op de dag van vandaag toonaangevend. Hun Opus One, ontstaan uit de samenwerking tussen de families Rothschild en Mondavi, is een van de beroemdste wijnen van Amerika.

California Sustainable Winegrowing Program Wijnbedrijven in Californië hebben duurzaamheid hoog in het vaandel staan en lopen er zelfs mee voorop in de wereld. Meer dan 2.000 wineries, die samen 80 procent van de Californische wijn maken, zijn aangesloten bij het California Sustainable Winegrowing Program. Hieronder vallen maatregelen rond wateren energiebesparing, een gezonde bodem, het beschermen van luchten waterkwaliteit, ziektepreventie, maar ook het onderhouden van goede relaties met de omlig TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Schapen in de wijngaard fungeren als natuurlijke grasmaaiers

gende gemeenschappen en werknemers én het behoud van lokale ecosystemen. Er is een vernuftig stappenplan ontwikkeld waarbij wijnhuizen stap voor stap een graad hoger komen in hun duurzame aanpak. Niet alles hoeft en kan in één keer, maar dankzij dit stappenplan is de haalbaarheid voor iedereen groter. Er wordt enorme vooruitgang geboekt. Klimaat Californië Californië staat bekend om z’n zonnige klimaat; het weer is er het hele jaar lang mooi. Uitbundige zonneschijn garandeert een consistent en lang groeiseizoen. De Grote Oceaan is koud. Daar waar hij samenkomt met de warme lucht van het Amerikaanse continent veroorzaakt dat ochtendmist. Terwijl landinwaarts het land ligt te bakken in de zon, is er in de gebieden niet te ver van de kust meer of minder ochtendmist. Daardoor wordt het daar niet snel te warm. Pas tegen de middag lost de mist op en stijgt de temperatuur. Ook profiteren gebieden als Napa, Sonoma en Carneros van verkoeling via de baai van San Pablo en San Francisco Bay. Die temperatuurverschillen zijn van essentieel belang. Hoe verder landinwaarts, hoe minder groot de invloed van de oceaan is. De temperaturen zijn daar hoger, zoals bijvoorbeeld in Central Valley. Daardoor is deze streek niet geschikt voor het produceren van kwaliteitswijnen. In bijvoorbeeld Napa, Sonoma, Mendocino of Santa Barbara kunnen wel grote wijnen worden geproduceerd, met druiven die een mooie balans hebben in suikers en zuren. Dat is het gevolg van de koele nachten door mist en zeewind, die de zomerse hitte temperen en het groeien rijpingsproces vertragen. Het Californische klimaat is stabiel, maar grote droogte kan wel een probleem vormen voor de Californische wijnboeren. Met druppelirrigatie kunnen ze de watertoevoer nauwkeurig beheersen. TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Druivenrassen Californië Op de 257.000 hectare wijngaarden staan meer dan 110 druivenrassen aangeplant; onderstaand de belangrijkste. Vinificatie Californië Waar in de oude wereld traditie en regelgeving nog (grotendeels) de wijnindustrie bepalen, is er in Californië altijd meer ruimte geweest voor innovatie en het experiment. Allerlei vinificatietechnieken komen er voor en werkwijzen worden aangepast als de voorkeur voor een wijnstijl verandert. Wijngebieden Californië Californië bestaat wat de wijnproductie betreft uit zes deelgebieden, de belangrijkste vijf zijn: 1. North Coast 2. Central Coast 3. Inland Valleys 4. Sierra Foothills 5. Southern California Daarbinnen liggen 144 AVA’s. Zie de overzichtskaart op pagina 34. 1. North Coast De North Coast is het meest prestigieuze wijngebied van Californië, vooral door de twee bekendste regio’s: Napa Valley en Sonoma County. Het zijn voor de Californische wijnbouw de belangrijkste regio’s, zeker voor de exportmarkt. Door hun bekendheid en de ligging nabij San Francisco is er veel wijntoerisme. Het totale North Coast-gebied vormt een soort rechthoek van 160 kilometer lang en 75 kilometer breed. De Mayacamas Mountains, met veel pieken boven de 1.250 meter, doorsnijden dit gebied en vormen ook een grens, enerzijds tussen Mendocino en Lake en anderzijds tussen Sonoma en Napa. Er zijn ook veel lagere bergruggen, alle in de noord-zuidlijn, waardoor het totale gebied talloze kleine valleien heeft.

Houtgebruik Tijdens de renaissance van de wijnbouw in Napa in de jaren 60 van de 20e eeuw werd rijping in (Franse) eiken vaten herontdekt als een techniek voor het verbeteren van de wijnkwaliteit. Het was het begin van een tijdperk waarin houtrijping veel werd ingezet, en niet altijd even subtiel. Lang was de dominante Chardonnay-stijl in Amerika een voluptueuze wijn vol tropische en boterige noten: California Chard. Deze Chardonnay werd vergist in eikenhouten vaten, met een malolactische fermentatie en rijping op de lie. De voorkeur voor dit type wijn werd ook beïnvloed door wijncritici als Robert Parker, die wijnen met veel alcohol, een laag zuurgehalte, veel houtrijping en zachte tannine de hoogste scores gaven. Inmiddels is er voor kwaliteitswijnen al lang een ontwikkeling naar meer elegantie en balans, en wordt hout op spaarzamer wijze toegepast.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Klimatologisch zijn er per district verschillen. Alle genieten van korte, zachte winters met een redelijke hoeveelheid regen en droge, warme, lange zomers. ’s Zomers zijn er ook altijd mistbanken, in het ene district meer dan in het andere. Die komen vanuit zee het land in drijven. Ze ontstaan op de Grote Oceaan als gevolg van het samenkomen van relatief warm water vlak onder de kust en de koude golfstroom wat verder uit de kust. De interactie tussen de mistbanken en de heuvels bepaalt per district in veel gevallen het microklimaat. De AVA’s Los Carneros, Russian River Valley en Anderson Valley zijn typische pinotnoirdomeinen. De mistdeken vult deze valleien eerder, omdat de heuvels er minder hoog zijn en dus onvoldoende een barrière kunnen opwerpen. Door de mist is het er koeler en geschikt voor

Chardonnay

36.843 ha

Colombard

7.629 ha

Pinot gris

5.906 ha

Sauvignon blanc

5.665 ha

Chenin blanc

1.916 ha

Muskaat van Alexandrië

1.869 ha

Riesling

1.552 ha

Muscat blanc

1.213 ha

Viognier

1.090 ha

Gewürztraminer

660 ha

Overige

4.828 ha

Totaal

69.170 ha

Tabel 31.3 Witte druivenrassen in Californië

Cabernet sauvignon

39.475 ha

Pinot noir

17.388 ha

Zinfandel

17.385 ha

Merlot

15.942 ha

Syrah

6.595 ha

Rubired

4.580 ha

Petite sirah

4.129 ha

Barbera

1.945 ha

Ruby cabernet

1.871 ha

Grenache

1.739 ha

Overige

11.167 ha

Totaal

117.161 ha

Tabel 31.4 Blauwe druivenrassen in Californië

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Door tijdens de nacht en vroege ochtend te oogsten, komt het fruit met koele temperaturen bij de winery aan

een ras als pinot noir. Veel van de andere AVA’s in het North Coast-gebied genieten van veel zon en grote warmte. De heuvels zijn er juist hoog genoeg om de mist uit het westen weg te houden.  Napa Valley Napa Valley ligt op ongeveer 90 minuten rijden in noordoostelijke richting van San Francisco. Grof gesteld is de vallei ontstaan doordat de Napa-rivier zich een weg baande tussen de Mayacamas Mountains in het westen en de Vaca Range aan de oostelijke kant. Napa is the hottest spot in de Amerikaanse wijnscene, ook al in de tijd voor de drooglegging. De meest prestigieuze wijnbedrijven en de duurste wijngaarden liggen in dit relatief kleine gebied van zo’n 48 kilometer lang. Napa Valley is een van de meest toeristische wijnbouwgebieden ter wereld. Vooral langs de weg door de vallei, Highway 29, is een complete infrastructuur voor de wijntoerist tot stand gekomen. Toch groeit er in Napa Valley slechts vier procent van alle druiven in Californië. Er opereren 600 bedrijven, waaronder een paar grote en veel kleinere boutique wineries. De beste Cabernets Sauvignons komen hiervandaan, vooral uit Oakville, St. Helena en Rutherford. Wijnen uit de AVA’s Stag’s Leap, Spring Mountain en Diamond Mountain bereikten ooit een ware cultstatus, waardoor verzamelaars er hoge prijzen voor willen betalen. Die wijnen vielen in de jaren 90 samen met de trend naar rijper fruit en vollere smaken.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Napa Valley Vintners Al in 1944 bedachten de eerste wijnmakers van Napa Valley dat ze samen succesvoller zouden worden dan ieder voor zich en vormden ze de Napa Valley Vintners, tegenwoordig met 550 leden. Lang voordat ‘groen en duurzaam’ trendy werd, hadden zij zich al strenge milieuregels opgelegd en tegenwoordig heeft het gebied uitgebreidere duurzaamheidsregels dan welk ander wijngebied ook. Zie ook www.napavintners.com.

CALIFORNIA’S WINEGROWING REGIONS

A numerical listing of AVAs* grouped by geographic region

FAR NORTH

Eureka

21. Mendocino Ridge 22. Pine Mountain-Cloverdale Peak (Also in Sonoma Co.) 23. Potter Valley 24. Redwood Valley 25. Yorkville Highlands

FAR NORTH HUMBOLDT COUNTY 1. Willow Creek (Also in Trinity Co.) SHASTA COUNTY 2. Inwood Valley 3. Manton Valley (Also in Tehama Co.)

Mendocino

Chico

SISKIYOU COUNTY 4. Seiad Valley

INLAND VALLEYS

TRINITY COUNTY 5. Trinity Lakes

NORTH COAST SACRAMENTO VALLEY

6. North Coast

LAKE COUNTY 7. Benmore Valley 8. Big Valley District-Lake County 9. Clear Lake 10. Guenoc Valley 11. High Valley 12. Kelsey Bench-Lake County 13. Red Hills Lake County

Truckee 123

NORTH COAST

Sacramento Sonoma

Napa

MENDOCINO COUNTY 14. Anderson Valley 15. Cole Ranch 16. Covelo 17. Dos Rios 18. Eagle Peak Mendocino County 19. McDowell Valley 20. Mendocino

Lodi

San Francisco Livermore

SIERRA FOOTHILLS

Modesto

Santa Cruz 110

Madera

Monterey Fresno

108

SAN JOAQUIN VALLEY

CENTRAL COAST

Paso Robles

NAPA COUNTY 26. Napa Valley (Includes 27-42) 27. Atlas Peak 28. Calistoga 29. Chiles Valley District 30. Coombsville 31. Diamond Mountain District 32. Howell Mountain 33. Los Carneros (Also in Sonoma Co.) 34. Mount Veeder 35. Oak Knoll District of Napa Valley 36. Oakville 37. Rutherford 38. Spring Mountain District 39. St. Helena 40. Stags Leap District 41. Wild Horse Valley (Also in Solano Co.) 42. Yountville SOLANO COUNTY 43. Solano County Green Valley 44. Suisun Valley SONOMA COUNTY 45. Alexander Valley 46. Bennett Valley 47. Chalk Hill 48. Dry Creek Valley 49. Fort Ross-Seaview 50. Fountaingrove District 51. Green Valley of Russian River Valley 52. Knights Valley 53. Moon Mountain District Sonoma County 54. Northern Sonoma (Includes 45, 47-48, 51-52, 57 and part of 22 and 56) 55. Petaluma Gap (Also in Marin County) 56. Rockpile 57. Russian River Valley 58. Sonoma Coast (Includes 49 and 61) 59. Sonoma Mountain 60. Sonoma Valley 61. West Sonoma Coast

ALAMEDA COUNTY 63. Livermore Valley (Also in Contra Costa Co.) 64. San Francisco Bay (Includes all or portions of Contra Costa, San Benito, San Mateo, Santa Clara, Santa Cruz, San Francisco and Solano counties) CONTRA COSTA COUNTY 65. Lamorinda MONTEREY COUNTY 66. Arroyo Seco 67. Carmel Valley 68. Chalone (Also in San Benito Co.) 69. Hames Valley 70. Monterey 71. San Antonio Valley 72. San Bernabe 73. San Lucas 74. Santa Lucia Highlands SAN BENITO COUNTY 75. Cienega Valley 76. Lime Kiln Valley 77. Mt. Harlan 78. Pacheco Pass (Also in Santa Clara Co.) 79. Paicines 80. San Benito SAN LUIS OBISPO 81. Adelaida District 82. Arroyo Grande Valley 83. Creston District 84. Edna Valley 85. El Pomar District 86. Paso Robles (Incl. 81, 83, 85, 87-93, 95) 87. Paso Robles Estrella District 88. Paso Robles Geneseo District 89. Paso Robles Highlands District 90. Paso Robles Willow Creek District 91. San Juan Creek 92. San Miguel District 93. Santa Margarita Ranch 94. SLO Coast 95. Templeton Gap District 96. York Mountain SANTA BARBARA COUNTY 97. Alisos Canyon 98. Ballard Canyon 99. Happy Canyon of Santa Barbara 100. Los Olivos District 101. Santa Maria Valley (Also in San Luis Obispo Co.) 102. Santa Ynez Valley 103. Sta. Rita Hills

San Luis Obispo Bakersfield

109

Santa Barbara

CENTRAL COAST 62. Central Coast

SANTA CLARA COUNTY 104. San Ysidro District 105. Santa Clara Valley (Also in Alameda, San Benito and San Mateo counties)

134

SANTA CRUZ COUNTY 106. Ben Lomond Mountain 107. Santa Cruz Mountains (Also in San Mateo and Santa Clara counties. This AVA is not part of the San Francisco Bay AVA or Central Coast AVA)

136 137

Malibu Los Angeles

141

133

INLAND VALLEYS FRESNO COUNTY 108. Squaw Valley-Miramonte KERN COUNTY 109. Tehachapi Mountains MADERA COUNTY 110. Madera (Also in Fresno Co.) SACRAMENTO COUNTY 111. Alta Mesa 112. Borden Ranch (Also in San Joaquin Co.) 113. Cosumnes River 114. Sloughhouse SAN JOAQUIN COUNTY 115. Clements Hills 116. Jahant (Also in Sacramento Co.) 117. Lodi (Also in Sacramento Co. Includes 111-116 and 118) 118. Mokelumne River 119. River Junction 120. Tracy Hills (Also in Stanislaus Co.) STANISLAUS COUNTY 121. Diablo Grande 122. Salado Creek YOLO COUNTY 123. Capay Valley 124. Clarksburg (Also in Sacramento and Solano counties) 125. Dunnigan Hills 126. Merritt Island

SIERRA FOOTHILLS 127. Sierra Foothills

AMADOR COUNTY 128. California Shenandoah Valley (Also in El Dorado Co.) 129. Fiddletown EL DORADO COUNTY 130. El Dorado 131. Fair Play YUBA COUNTY 132. North Yuba

SOUTHERN CALIFORNIA 133. South Coast

LOS ANGELES COUNTY 134. Antelope Valley of the California High Desert (Also in Kern Co.) 135. Leona Valley 136. Malibu Coast (Also in Ventura Co.) 137. Malibu-Newton Canyon 138. Saddle Rock-Malibu 139. Palos Verdes Peninsula 140. Sierra Pelona Valley SAN BERNADINO COUNTY 141. Cucamonga Valley (Also in Riverside Co.) RIVERSIDE COUNTY 142. Temecula Valley SAN DIEGO 143. Ramona Valley 144. San Pasqual Valley

Palm Springs 142

SOUTHERN CALIFORNIA

Temecula

*WHAT’S AN AVA?

144

The geographic origins of California winegrapes are identified either by political boundaries, such as county names, or by federally-recognized growing regions, called American Viticultural Areas (AVAs). For a wine to carry an AVA on its label, at least 85% of the grapes must be grown in that AVA; for county names that number is 75%. Wine with “California” or any California AVA on the label means that 100% of the grapes are grown in the Golden State.

143

San Diego

Visit DiscoverCaliforniaWines.com TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Dit bord aan Highway 29 bij Oakville is populair bij toeristen

AVA’s in Napa Valley Binnen de Napa Valley AVA liggen 16 AVA’s, samen met Napa Valley zelf maakt dat 17 AVA’s voor Napa in totaal. Van het noorden naar het zuiden zijn dat: • Calistoga (2010) • Diamond Mountain District (2001) • Howell Mountain (1984) • Spring Mountain District (1993) • Chiles Valley (1999) • St. Helena (1995) • Rutherford (1993) • Oakville (1993) • Mount Veeder (1990) • Yountville (1999) • Stag’s Leap District (1989) • Atlas Peak (1992) • Oak Knoll District (2004) • Coombsville (2012) • Wild Horse Valley (1988), deels in Napa, deels in Solano • Los Carneros (1983), deels in Napa County, deels in Sonoma County  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Napa Valley (circa 18.600 ha) wordt gekenmerkt door een stabiel mediterraan klimaat met diverse meso- en microklimaten. Van noord naar zuid is er sprake van een zeer warme, minder warme en gematigd warme zone. In het zuiden van de vallei is de invloed van de San Pablo Bay, een noordelijke uitloper van de San Francisco Bay, namelijk aanzienlijk groter dan in het noorden van de vallei. Vanuit de San Pablo Bay probeert de ochtendmist in de zomer zo ver mogelijk de vallei binnen te dringen. In het noorden, bij Calistoga, is er hoogst zelden mist. Het temperatuurverschil tussen St. Helena net ten zuiden van Calistoga en Napa in de zuidelijke zone van de vallei kan groter zijn dan dat tussen Pauillac en Beaune in Frankrijk. Napa kent meer dan tien verschillende bodemtypes. Sommige bodems in Napa Valley’s hoger gelegen gebieden zijn vulkanisch, zoals de rode basaltbodems van Atlas Peak AVA. De meeste wijngaarden liggen onder in het dal met alluviale bodems die uit een losse mix van klei, silt, zand en grind bestaan. Dit bodemtype komt veel voor in de lagere delen van Napa Valley, zoals Rutherford en Yountville. Deze bodems zijn diep met een goede drainage en heel geschikt voor de productie van intens geconcentreerde Cabernets Sauvignons. Bodems met zand en leem komen ook veel voor. Het zand houdt de bodem arm genoeg om kwaliteitsdruiven te produceren. Met zoveel variatie in bodem en klimaat is het onmogelijk over één wijnstijl te spreken. Zoals gezegd is Napa beroemd vanwege de rijke Cabernet Sauvignon-wijnen, vooral die uit het centrale deel met een kiezelachtige bodem die aan de Médoc doet denken. Maar ook van zinfandel, merlot, pinot noir, chardonnay en sauvignon blanc worden in Napa prachtige wijnen gemaakt, dankzij de diversiteit in klimaat en bodemtypes.

Wijnbedrijven & boutique wineries Bekende wijnbedrijven in Napa Valley zijn Robert Mondavi, Beringer Vineyards, Beaulieu Vineyard, Caymus Vineyards, Clos du Val, Chateau Montelena, Rubicon Estate, Stag’s Leap Wine Cellars en Trefethen Family Vineyards. Tot de categorie boutique wineries behoren onder andere Screaming Eagle, Montelena, Shafer, Stag’s Leap Wine Cellars, Araujo Estates, Promontory, Schrader Cellars, Corison Winery, Continuum Estate, Bryant Family Vineyard, Colgin Cellars, Harlan Estate enzovoort, huizen waarvan de wijnen erg kostbaar zijn.

 Sonoma County Sonoma County ligt ten westen van de Mayacamas. Het is de bakermat van de Noord-Californische wijnbouw, die toch lange tijd in de schaduw heeft gestaan van Napa. In de jaren 70, toen Napa snel aan bekendheid won, was Sonoma grotendeels nog een woest gebied met wijngaarden vol carignan en colombard. Later dan in Napa zijn hier in grote aantallen cabernet sauvignon en chardonnay aangeplant. Nu is Sonoma County met een wijngaardareaal van ruim 25.000 hectare Napa County de baas, met een even groot kwaliteitspotentieel. Waar Napa een zekere glamour heeft, is de sfeer meer down to earth in Sonoma. Veel producenten hebben zich er de laatste 25 jaar gevestigd. Van de ruim 425 bedrijven produceert een groot aantal hier prachtige wijnen, die variëren van elegant en verfijnd tot vol en krachtig. Sonoma is een heel gevarieerd gebied, geologisch en klimatologisch. De Grote Oceaan ligt op 20 tot 50 kilometer afstand en de invloed ervan is aanzienlijk. Tot het kustgebergte horen vele TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

hogere en minder hoge bergruggen. Er zijn daarom meer diepe kloven en valleien dan in Napa en Mendocino, die bijna alle van noordwest naar zuidoost lopen. In principe heerst in Sonoma een weertype zoals elders in North Coast, namelijk met natte, koele winters en droge, warme tot hete zomers. Alleen de directe kuststrook kent ’s zomers de dagelijkse en moeilijk te verdrijven mistbanken. Daar bevinden zich bijna geen wijngaarden. Op andere plaatsen is de aanwezigheid van zomermist heel wisselend. Er is een permanent spel tussen de mist, de bergruggen en de valleien. Meer landinwaarts wordt de rol van de mist steeds geringer. Door de vele bergruggen, bergruggetjes en valleien zijn er talrijke meso- en microklimaten en uiteenlopende bodems, met daardoor tal van onderscheiden AVA’s. De bekendste zijn Sonoma Coast, Sonoma Valley, Sonoma Mountain, Russian River Valley, Dry Creek Valley en Alexander Valley. AVA’s in Sonoma County In Sonoma County liggen 19 AVA’s, samen met Sonoma County zelf maakt dat 20 AVA’s voor Sonoma County in totaal. Het zijn: • North Coast (1983), met delen in Sonoma County en Napa Valley • Northern Sonoma (1986) met daarbinnen: West Sonoma Coast (2022) Alexander Valley (1984) Pine Mountain-Cloverdale Peak (2011), deels in Mendocino Dry Creek Valley (1983) Russian River Valley met daarbinnen: Chalk Hill (1983) Green Valley of Russian River Valley (2007) Knights Valley (1983) Rockpile (2002) Sonoma Coast (1987) met daarbinnen: Petaluma Gap (2017), deels in Marin County Fort Ross-Seaview (2015) Sonoma Valley (1982) Fountaingrove District (2015) Bennett Valley (1983) Sonoma Mountain (1985) Moon Mountain District Sonoma County (2013) Los Carneros (1983), deels in Napa Uit Sonoma komen genereuze en krachtige wijnen van bijvoorbeeld zinfandel, maar ook elegante en zelfs delicate wijnen van bijvoorbeeld chardonnay en pinot noir, ondere andere uit Russian River Valley AVA. Verder staat er nog merlot, sauvignon blanc, syrah, sangiovese, viognier, colombard en een aantal andere rassen aangeplant. Sonoma-producenten Kwaliteitsproducenten uit Sonoma zijn onder meer Arrowood, Benziger, Chateau St. Jean, Kistler, Landmark Vineyards, Laurel Glen Vineyard, Matanzas Creek Winery, Ridge Vineyards, Ravens TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

wood Winery (eigendom van Gallo), Rochioli Vineyard & Winery, Seghesio, Simi Winery en Williams-Selyem. Zeker ook moet Gallo Sonoma Vineyards & Winery worden genoemd, het wijndomein van gigant Ernest & Julio Gallo uit Central Valley. Gallo is een van de grootste wijnproducenten in Sonoma met inmiddels ongeveer 1.600 hectare wijngaarden in Alexander Valley, Dry Creek Valley, Russian River Valley en Sonoma Coast. Ook J.C. Boisset, onder andere DeLoach Vineyards en Kendall-Jackson, is een grote speler.  Los Carneros De zacht glooiende heuvels van Carneros grenzen aan de zuidzijde van Napa en Sonoma. Carneros was de eerste wijnregio die gebaseerd werd op klimaatgrenzen in plaats van politieke grenzen; de AVA valt in beide regio’s. Er zijn in Carneros ruim 40 wineries. Het is er winderig, mistig en koel door de directe en open ligging aan San Pablo Bay, een onderdeel van San Francisco Bay. De schrale bodem van Carneros is vooral van alluviale oorsprong. Door deze natuurlijke omstandigheden is Carneros vooral een gebied van chardonnay en pinot noir, beide veel gebruikt voor mousserende wijn.

Bekende namen Veel bedrijven die in Napa Valley of Sonoma County zijn gevestigd, hebben in Carneros ook wijngaarden, zoals Beaulieu, Buena Vista Winery, Clos du Val Winery, Ramey Wine Cellars en Shafer Vineyards. Domaine Chandon uit Yountville en Gloria Ferrer uit Sonoma kopen hier chardonnay en pinot noir voor hun mousserende wijnen. In Carneros gevestigd zijn onder meer Saintsbury, Schug en – bekend van hun mousserende wijnen – Domaine Carneros, Taittinger en Codorniu Napa (van Artesa).

 Lake County Lake County is Napa Valley’s noordelijke buurman. De wijngaarden liggen aan de oevers van Clear Lake, het grootste natuurlijke meer van Californië, dat de temperaturen tempert. Hier zijn de laatste jaren veel wijnbedrijven neergestreken. In Red Hills AVA, met zijn vulkanische bodem, is 400 hectare in ontwikkeling. Een vulkaan die 11.000 jaar geleden uitbarstte, heeft hier gezorgd voor een goed doorlatende bodem die rijk is aan zwart obsidiaan (vulkaanglas), kwartskristallen en vulkanisch, felrood grind. Cabernet sauvignon is de meest voorkomende druif, maar ook sauvignon blanc, merlot en zinfandel gedijen hier goed.  Mendocino County Het charmante Mendocino ligt direct ten noorden van Sonoma, op de uitlopers van het Sierragebergte, in de buurt van de Grote Oceaan. De goudkoorts van 1849 heeft er de wijnbouw gestimuleerd. Er wordt veel zinfandel verbouwd, de beroemdste druif van dit gebied. Hier vind je grote producenten die internationaal bekende wijnen maken zoals Kendall-Jackson en McDowell Valley Vineyards; voor mousserende wijnen zijn dat Scharffenberger, eigendom van Champagne Pommery, en Roederer Estate, eigendom van Champagne Roederer (in de Anderson Valley). De smalle Anderson Valley AVA in Mendocino heeft dankzij de coastal influence een perfect koel klimaat voor chardonnay, pinot noir, gewürztraminer en riesling, waarvan zowel stille als mousseTERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Russian River Valley staat bekend om ‘cool climate’ druivenrassen

rende wijnen worden gemaakt. Op de top van de hellingen langs Alexander Valley, hoog boven de mistgrens, liggen de meest spectaculaire wijngaarden van Mendocino. Pas kort hebben zij een eigen herkomstbenaming: de zeer kleine AVA Mendocino Ridge. In Redwood Valley AVA ligt Fetzer Vineyards, een van Californië’s grootste wineries met een biologische tak, Bonterra Vineyards. Dit deel van Mendocino staat het meest bekend om de syrah, petite sirah en zinfandel. 2. Central Coast De Central Coast wordt gevormd door de gebieden langs de lange, grillige en schitterende kustlijn tussen San Francisco en Los Angeles. Hier liggen de districten Livermore, Santa Clara, Santa Cruz Mountains, Monterey, Paso Robles, San Luis Obispo en Santa Barbara. Veel grondgebied van Central Coast heeft niets van doen met wijnbouw. Er zijn hier en daar kleinere en grotere ‘vlekken’ met wijnstokken. Het is een groot gebied met zeer wisselende bodemtypen, verschillende klimaten en microklimaten. De wijnbouwgebieden van Central Coast liggen als het ware langs El Camino Real (de koninklijke weg). Dit is de route waarlangs de franciscaner missionarissen tussen 1769 en 1840 vanuit San Diego naar het noorden trokken. Bij elke missiepost verrees een wijngaard. Ondanks deze geschiedenis is wijnbouw hier in het algemeen van recente datum. De uitbreiding van San Francisco en haar voorsteden heeft veel invloed gehad op de wijngaarden in de Livermore Valley en Santa Clara Valley; deze twee wijngebieden zijn flink ingekrompen.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

 Livermore Valley Livermore Valley ligt iets landinwaarts aan de zuidoostzijde van San Francisco Bay rond de stad Livermore. Sinds de jaren 80 van de 19e eeuw is hier wijnbouw. Wente, een van de oudere Californische wijnbedrijven, beheert sindsdien het grootste deel van het productieve wijngaardareaal. De vallei wordt omringd door bergen, waardoor verkoeling vanuit zee geen kans heeft. Het is er zonnig en warm. De wijngaarden liggen voor het grootste deel in de vlakte van de brede Livermore Valley. Oorspronkelijk was de vallei het domein van de sémillondruif. Wente bouwde met de Wente Dry Sémillon een goede reputatie op en bracht aan het begin van de vorige eeuw een chardonnay-kloon mee uit Bourgogne die als Wente Clone aan de basis staat van veel Californische Chardonnays. Nu vinden we er voornamelijk chardonnay, sauvignon blanc, cabernet sauvignon en merlot.  Santa Clara Valley Santa Clara Valley AVA ligt geografisch tussen Livermore Valley en de Santa Cruz Mountains in. De goede reputatie is voornamelijk op het verleden gebaseerd, hoewel er na de benoeming tot AVA in 1990 wel sprake is van een lichte opleving. De invloed van de oceaan is hier nog vrij sterk. De belangrijkste druivenrassen zijn chardonnay en cabernet sauvignon.  Santa Cruz Mountains Het kleine Santa Cruz Mountains behoort tot de Santa Clara Valley, maar is eigenlijk een apart gebied. Het is een ruig berglandschap met diepe valleien en steile hellingen met een adembenemende, wilde schoonheid, Het gebied ligt vrij geïsoleerd, maar bevindt zich in feite op slechts een uur rijden van San Francisco. Door de nabijheid van de oceaan wordt de warmte flink getemperd. De wijngaarden liggen hier minimaal op een hoogte van 400 meter boven zeeniveau en boven de mistlijn. De meeste wineries liggen aan de kant van de San Francisco Bay, inclusief bekende bedrijven als Ridge (met de Monte Bello-wijngaard), Mount Eden Vineyards en Bonny Doon (voorheen van Randall Graham).

Ridge Vineyards Hoog in de Santa Cruz Mountains ligt Ridge Vineyards, gestart door twee wijnminnende studenten van Stanford University. In 1969 werd Paul Draper er de wijnmaker. Het bedrijf richtte zich vanaf het begin op drie druivenrassen: chardonnay, cabernet sauvignon en zinfandel van de best gelegen wijngaarden, voor wijnen met rijpingspotentieel. Voor zijn Cabernet Sauvignon vond Draper kwaliteitsdruiven in de Monte Bello-wijngaard: deze wijn blijft prijzen winnen op internationale competities, waaronder een eerste plaats bij een herhaling van de beroemde Judgement of Paris in 2006.

 Monterey en Santa Lucia Highlands Monterey’s mogelijkheden voor wijnbouw zijn pas eind jaren 50 van de vorige eeuw ontdekt door wijnboeren die door verstedelijking nieuwe akkers zochten. Monterey County telt ruim 18.600 hectare aan wijngaarden en Monterey AVA maar liefst 16.185 hectare. Dat is grofweg hetzelfde TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Zonsondergang in de Santa Cruz Mountains

wijngaardareaal als Napa, maar er zijn slechts 60 wineries actief. Ook heeft Monterey niets van Napa’s allure voor toeristen. De druiven van de wijngaarden van het schiereiland van Monterey worden voor 80 procent door wineries verwerkt van buiten Monterey. Monterey kent koelere én warmere wijngebieden, zowel bergwijngaarden als wijngaarden in dalen, zoals in Salinas Valley. Het noordelijke deel is koel en winderig door invloeden van de Grote Oceaan. Zuidelijker en meer landinwaarts zijn er warme zomerdagen, maar koelere zomeravonden. Riesling, pinot noir en chardonnay doen het goed in het noorden, terwijl cabernet sauvignon, syrah en zinfandel het warmere zuiden prettiger vinden. In het directe achterland van de kust, in Carmel Valley, richtte de Nederlandse Ben Pon (overleden in 2019) zijn Bernardus Vineyards & Winery op. Nog meer landinwaarts ligt de Salinas Valley, met de hooggelegen wijngaarden van de Santa Lucia Highlands. Deze profiteren van koele wind vanaf de Monterey Bay. Het productieve gebied staat in de spotlight door de genereuze Pinots Noirs en goede Chardonnays die ervandaan komen. In Monterey ligt ook San Bernabe, een single vineyard AVA die in zijn geheel eigendom is van het grote wijnbedrijf Delicato Family Vineyards.  San Luis Obispo Nog zuidelijker wordt San Luis Obispo gekenmerkt door veel verschillende wijngebieden, zoals het warme en heuvelachtige Paso Robles. Dit is het centrum van de Central Coast, ongeveer midden tussen San Francisco en Los Angeles in. Het is er zonnig en droog, waardoor het vooral geschikt is voor de productie van rode wijn, met de rassen cabernet sauvignon, merlot, syrah en  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Constante zonneschijn en natuurlijke ‘airconditioning’ als mist en wind zorgen voor druiven van hoge kwaliteit

zinfandel voorop. Paso Robles is een van de snelst groeiende wijngebieden van Californië. Het koele San Luis Obispo Coast (SLO Coast, AVA sinds 2022) samen met Edna Valley ten zuiden van Paso Robles en nog zuidelijker de Arroyo Grande liggen aan de kust en worden getypeerd door pinot noir, chardonnay en Rhônedruiven. Sommige wijnboeren verbouwen hier riesling, pinot grigio en zinfandel.  Santa Barbara County: Santa Maria, Santa Ynez, Los Alamos Valleys In Santa Barbara County plantten de Spaanse missionarissen 200 jaar geleden hun eerste wijngaarden, maar de eerste grote winery, Firestone Vineyard, ging in 1975 open. Het gebied heeft zich in de jaren 80 en 90 van de 20e eeuw razendsnel ontwikkeld. In 1973 waren hier vijf wineries, anno 2018 zijn het er meer dan 200. De bekende film Sideways speelde zich hier af en nog steeds profiteert het gebied van de faam van die film. De drie dalen (Santa Maria, Santa Ynez en Los Alamos) lopen van oost naar west en staan dus open voor de verkoelende wind vanuit de Grote Oceaan. Het gebied ligt vrij zuidelijk, maar is door de wind toch redelijk koel. Ook zijn veel wijngaarden hooggelegen, perfect voor de productie van fijn geschakeerde wijnen van vooral pinot noir en chardonnay. Daarnaast staat er ook syrah, sauvignon blanc, cabernet sauvignon, grenache, merlot, riesling en zelfs viognier aangeplant. Sta. Rita Hills is de bekendste AVA in Santa Barbara. Producenten uit heel Californië kopen druiven of bezitten wijngaarden in Santa Barbara County. Daaronder zijn ook Mondavi, Beringer en KendallJackson. Ook cult-wijnhuis Sine Qua Non van Elaine en Manfred Krankl is hier gevestigd. TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Wijngaard in Santa Ynez, Santa Barbara County

3. Inland Valleys De wijnen uit de kustregio’s krijgen veel aandacht, maar de wijnindustrie draait mede heel goed door de landinwaartse gebieden in Centraal Californië. In de Central Valley, of eigenlijk de gigantische San Joaquin Valley, wordt 50 procent van de Californische wijn geproduceerd. De Big Valley, de wijnschuur van Amerika, loopt van Modesto in het noordwesten tot Fresno in het zuidoosten. Het is er warm en droog in de zomer en gematigd in de winter. Irrigatie is absoluut noodzakelijk. Hier worden voordelige bulkwijnen geproduceerd op de meest efficiënte wijze, mainstream maar heel toegankelijk. De grootste wijnbedrijven hebben hier hun grootste wineries, waaronder E. & J. Gallo Winery, Constellation Wines, Delicato Family Vineyards en Robert Mondavi-Woodbridge (deel van Constellation). Naast wijnbouw is hier akkerbouw en veeteelt. AVA Sacramento County ligt ook in Inland Valleys.  Lodi Lodi ligt tussen de San Francisco Bay Area en de Sierra Foothills. Het gebied is van oudsher beroemd vanwege zijn Old Vine Zinfandel. Ook groeit hier fruit voor veel merkwijnen, bijvoorbeeld de Woodbridge van Mondavi, Turning Leaf van Gallo en andere wijnen van Glen Ellen, Sutter Home, Beringer, Constellation en Fetzer. Lodi is in ontwikkeling en krijgt duidelijk een eigen gezicht, onder andere door de succesvolle experimenten met onverwachte druivenrassen als dornfelder en tempranilllo. Steeds meer boeren bottelen hun wijnen zelf. Samen brengen ze honderden wijnen op de markt die de aanduiding Lodi AVA (1986) dragen, waarbij ze gebruikmaken van de modernste vinificatietechnieken ter wereld.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

4. Sierra Foothills De Sierra Foothills, het ‘Toscane van Californië’, is een uitgestrekte regio ten oosten van Sacramento, de hoofdstad van Californië. Hier kunnen de zomers erg warm worden, maar veel wijngaarden liggen hoger, aan de voet van de hoge Sierra Nevada-bergen, waar de nachten koel zijn. De bodem bestaat uit graniet of verpulverd vulkanisch gesteente. Net na de goudkoorts in 1870 waren hier wel 100 wineries te vinden, meer dan in Napa en Sonoma bij elkaar. De zinfandeldruif domineert, maar er staat ook syrah, cabernet sauvignon, barbera, petite sirah en sauvignon blanc aangeplant. Bekende AVA’s zijn Amador County en El Dorado County. 5. Southern California In Southern California is de Californische wijnbouw ooit ontstaan, maar er is nu niet veel wijnbouw meer. De bevolking is er te hard gegroeid en de wijnboeren hebben ook andere, veel geschiktere regio’s gevonden om kwaliteitswijn te maken, het is er namelijk vaak veel te warm.

Washington

Washington 47° NB

± 24.400 ha wijngaarden

± 1,6 miljoen

rood 59%

hl per jaar

wit 41%

Historie Washington In minder dan één generatie is de staat Washington de tweede wijnproducent van de Verenigde Staten geworden. Het is een gebied vol contrasten: er opereren zowel reuzen die industrieel geproduceerde bulkwijn maken, als kleinschalige bedrijven waar de nadruk op kwaliteit ligt. Zo’n 80 procent van de wijn komt van 20 grote wijnbedrijven en honderden kleinere producenten leveren de rest. Er zijn rond de 1.050 wijnhuizen en circa 400 wijnboeren actief. Washington telt 19 AVA’s. Tot aan de jaren 60 werd algemeen aangenomen dat dit gebied niet geschikt was voor wijnbouw: de koude winters zouden de wijnstokken kunnen vernietigen. Washington werd pas een serieuze wijnstaat door een paar ondernemende pioniers. In 1954 kocht het bedrijf American Wine Growers een aantal kleine wijngaarden op; dit resulteerde in het bedrijf Ste. Michelle Wine Estates. Samen met wijnmaker André Tchelistcheff, beroemd geworden in Napa, produceerde het bedrijf in 1967 de eerste Cabernet Sauvignon. Ste. Michelle is nu de grootste producent in het noordwesten. In 1962 richtte een aantal amateurwijnmakers uit Seattle de Associated Vintners op, met als doel de beste Vitis vinifera-wijnen te maken. Tegenwoordig heet het bedrijf Columbia Winery en is het een van de belangrijkste producenten. Klimaat Washington De staat grenst, net als Oregon en Californië, aan de westzijde aan de Grote Oceaan. In het hart van Washington doemt het Cascade-gebergte op, dat doorloopt tot in Canada en door zijn noordzuidligging de staat in tweeën deelt. Door het regenachtige westen met jaarlijks 960 mm neerslag TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

krijgt Washington een ‘nat’ imago, maar verreweg de meeste wijn wordt geproduceerd in het overige twee derde deel van de staat, waar het overwegend droog is. Zelfs 99 procent van de druivenranken staat in de zanderige bodem van het stroomgebied van de rivier Columbia, arme grond in de droge regenschaduw van het Cascade-gebergte. Hier is irrigatie absoluut noodzakelijk, want de neerslag bedraagt gemiddeld slechts 200 mm per jaar. Bodem Washington Washington heeft een roerig geologisch verleden van vulkaanuitbarstingen, vloedgolven en bodemerosie. Dat heeft tot een diepe kiezelbodem geleid en een vrijwel phylloxeravrije bovenlaag. Overdag is het hier tijdens het groeiseizoen in de meeste delen erg heet en droog, maar ’s nachts koelt het flink af en in de winter vriest het stevig. Aanvankelijk lag ook in Washington de focus op krachtige, fruitige wijnen met houtopvoeding, gemaakt van de bekende internationale druiven. Cabernet sauvignon, merlot, chardonnay, riesling, sémillon en syrah domineren hier, maar er is ook een zekere vrijheid om te experimenteren met bijvoorbeeld malbec of petit verdot. Dat komt vooral omdat de kosten van landbouwgrond lager liggen dan in bijvoorbeeld Californië. Veel verschillende druivenrassen gedijen hier goed. De grote temperatuurverschillen leveren vol smakende, rijpe druiven op met voldoende aciditeit. Er zijn in de staat ruim 900 wineries actief. De meeste kopen hun druiven van een relatief klein aantal telers, zo’n 400, die veelal gevestigd zijn in afgelegen land waar ze veel controle hebben over de druiven. Ze maken gebruik van machines, maar dat betekent niet dat de druiven van mindere kwaliteit zijn. De telers hebben er baat bij om druiven van goede kwaliteit te produceren, juist omdat zoveel wijnmakers erop azen. Met voorzichtige irrigatie kunnen ze de kwaliteit van de druiven beïnvloeden. Tegenwoordig vormen extreem koude winters nauwelijks een probleem, door meer kennis en methodes om vorstschade tegen te gaan. AVA’s in Washington Er zijn 19 AVA’s in Washington. Uit Columbia Valley AVA komt de meeste wijn, maar Yakima Valley, Red Mountain en Walla Walla worden steeds bekender. De AVA’s zijn: • Columbia Valley (1984) met daarbinnen: Yakima Valley (1983) met daarbinnen: Red Mountain (2001) Snipes Mountain (2009) Rattlesnake Hills (2006) Candy Mountain (2020) Walla Walla (1984) Horse Heaven Hills (2005) Lake Chelan (2009) Naches Heights (2011) Wahluke Slope (2006) Ancient Lakes (2012) Royal Slope (2020) Lewis-Clark Valley (2016) Columbia Gorge (2004) Goose Gap (2021)  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

•

The Burn of Columbia Valley (2021) White Bluffs (2021) Puget Sound (1995)

 Columbia Valley Columbia Valley is een langgerekt gebied ten oosten van het Cascade-gebergte, dat deels in de staat Oregon ligt. Columbia Valley neemt ongeveer een derde van de hele staat in en is goed voor 99 procent van alle Vitis vinifera-druiven. Binnen dit gebied liggen bijna alle andere AVA’s, met enorm uiteenlopende mesoklimaten. De meeste wijngaarden zijn er op zuidelijke hellingen aan-gelegd. Cabernet sauvignon domineert, gevolgd door merlot, chardonnay, riesling en syrah. Columbia Valley ligt in de regenschaduw van het Cascade-gebergte. Het heeft een landklimaat en is relatief droog.  Yakima Valley Yakima Valley is de oudste AVA in Washington, waar meer dan 60 wineries actief zijn. Op de oostelijke uitlopers van het Cascade-gebergte liggen de wijngaarden aan weerszijden van de rivier Yakima, tot waar deze uitkomt in de rivier Columbia. In deze AVA staat meer dan een derde van alle druivenaanplant van Washington. Het gaat vooral om chardonnay, gevolgd door merlot en cabernet sauvignon, maar er staat ook riesling en steeds meer syrah.

American Riesling Revolution Riesling was een van de eerste druivenrassen in Washington State; in 1967 werd de eerste riesling in Yakima Valley geplant. Momenteel telt de staat ruim 2.400 hectare met riesling en is daarmee de grootste rieslingproducent in de VS. Dat riesling in het overwegend warme klimaat hier succesvol wordt verbouwd, heeft vooral met Chateau Ste. Michelle te maken, een bedrijf dat aanzienlijke hoeveelheden Riesling produceert. Vooral de lancering van Eroica in 1999, gemaakt in samenwerking met dr. Ernie Loosen uit de Moezel, luidde de zogenaamde American Riesling Revolution in. Dankzij de expertise van Ste. Michelle is bekend dat riesling vooral in de koelere delen van Columbia Valley goede wijnen kan leveren. Meer dan 75 wijnhuizen in Washington produceren Riesling, meestal in kleine hoeveelheden, van droog tot off-dry en zoet, met of zonder botrytis en ook icewine komt voor. De wijnmakers zien riesling, ondanks het niet-ideale klimaat, als een hippe en bijzondere druif om mee te werken.

Binnen Yakima Valley liggen de AVA’s Red Mountain, Snipes Mountain, Rattlesnake Hills en Candy Mountain. Red Mountain (ruim 1.640 hectare wijngaarden) is niet echt een berg, maar eerder een steile helling met een zuidwestelijke expositie. Red Mountain is een van de warmste gebieden in de staat, goed voor intense, krachtige rode wijnen die erg gewild en (daarom) prijzig zijn. Er staat vooral cabernet sauvignon, merlot, cabernet franc, syrah en sangiovese; ondanks de warmte doet sauvignon blanc het er ook goed. Noordelijk van de Yakima-rivier ligt Snipes Mountain, met 1.677 hectare, verdeeld over twee hellingen. De AVA is relatief nieuw, maar hier liggen de oudste wijngaarden van de staat, namelijk al uit 1917. Er groeien meer dan 40 druivenrassen TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Wijngaarden in Red Mountain, een van de warmste gebieden van Washington

die in zo’n 25 wineries gebruikt worden. Het is een uniek, hoger gelegen gebied met een arme kiezelbodem, dat wijnen met een rijke concentratie levert. Rattlesnake Hills, met ruim 1.800 hectare, ligt ten noorden van Snipes Mountain. Dit gebied heeft terrasvormige wijngaarden tussen de 260 en bijna 500 meter hoog. Ondanks de hoge ligging worden hier hogere temperaturen gemeten dan in Walla Walla en Red Mountain. Er wordt veel riesling geteeld. Candy Mountain is hier de kleinste AVA met 385 hectare wijngaarden.  Walla Walla Valley Langs en over de grens met Oregon, ten oosten van de rivier Columbia, ligt Walla Walla, een vallei met veel kleine wijnbedrijven, zogenaamde boutique wineries. Hier en in het nabijgelegen Red Mountain werden in de jaren 50 en 60 de eerste Vitis vinifera-druiven geplant. Eind jaren 70 werd hier het eerste moderne wijnbedrijf gesticht: Leonetti Cellars. Er ligt zo’n 500 hectare wijngaarden, maar dat areaal groeit snel. Walla Walla wordt door velen beschouwd als het beste wijnbouwgebied in Washington. Het gebied ligt iets hoger en kent zeer uiteenlopende bodemtypes. De focus ligt op rode wijn van cabernet sauvignon, merlot en syrah, maar ook witte druiven gedijen er goed, vooral chardonnay.  Horse Heaven Hills Dit gebied (ruim 240 hectare) vol glooiende heuvels ligt ten zuiden van Yakima Valley tot aan de grens met Oregon. In het gebied staat vaak behoorlijk wat wind, die druivenranken en druiven  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

klein houdt en tegen schimmels en rot beschermt. Hier komen vooral Bordeaux-blends, Rieslings en Chardonnays vandaan.  Wahluke Slope De Columbia-rivier in het westen en zuiden, de Saddle Mountains in het noorden en het Hanford Reach National Monument in het oosten vormen de natuurlijke grenzen van Wahluke Slope. Met 2.100 hectare aan wijngaarden is het een relatief groot gebied. Er zijn weliswaar meer dan twintig wijnboeren, maar er zijn maar drie bedrijven die zelf wijn bottelen, gemaakt van merlot, syrah, cabernet sauvignon, riesling, chardonnay en chenin blanc. In Wahluke Slope heerst een van de droogste en warmste klimaten uit de staat. Irrigatie is dan ook onvermijdelijk.  Royal Slope Royal Slope, met 770 hectare, ligt tussen het koelere Ancient Lakes en warmere Wahluke Slope.  Ancient Lakes Ancient Lakes is een relatief nieuwe AVA, ook al worden hier al sinds de jaren 80 druiven verbouwd. Dit desolate gebied ten noordoosten van Wahluke Slope heeft wel 65 verschillende bodemtypen, de meeste aridisols, erg arme grond, waardoor ranken klein blijven en de aroma’s in de druiven geconcentreerd worden. De meest aangeplante druif is riesling. De gemiddelde temperatuur ligt iets hoger dan in bijvoorbeeld de Elzas, maar koele nachten zorgen voor het behoud van de knisperende zuren. De Ancient Lakes Rieslings hebben aroma’s van limoen, citroen en groene appel, met frisse zuren en een opvallende mineraliteit.  Columbia Gorge Columbia Gorge ligt deels in Washington State, deels in Oregon en telt niet meer dan acht wineries. Het is het gebied in de kloof van de rivier Columbia in het Cascade-gebergte, waar het natter en koeler is dan in de Columbia Valley. Er worden meer witte dan blauwe druiven verbouwd, met veel ‘ongebruikelijke’ rassen als gewürztraminer, albariño, gamay en barbera.  Puget Sound De enige AVA ten westen van de Cascades is het koele, natte Puget Sound rondom de gelijknamige binnenzee. Hier worden nauwelijks druiven verbouwd: slechts één procent van de hele productie in de staat. Er zijn 20 wineries die wijn maken van druiven uit deze AVA, een totaal van 40 hectare met rassen als madeleine angevine, siegerrebe en müller-thurgau. Pinot gris en pinot noir zijn in opkomst. Toch is er veel wijntoerisme in deze streek, omdat er veel wijnbedrijven actief zijn die hun druiven uit het oosten van de staat aankopen. Ze maken hun wijnen in Puget Sound, waar ze ook hun proeflokalen hebben.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Oregon

± 16.000 ha wijngaarden

43-45° NB

± 400.000 hl

meer rood dan wit

per jaar

Zeg je Oregon, dan zeg je pinot noir. Het koele, vochtige klimaat in deze staat lijkt op dat van het ‘thuisland’ van de druif, de Bourgogne, inclusief het risico op vorst, rot en regen in oogsttijd. Het grote verschil met Washington is dat de meeste wijngaarden in Oregon in het westen van de staat liggen, ten westen van het Cascade-gebergte. Oregon staat bekend om zijn cool climate-wijnen. Zuidelijk van de stad Portland ligt Willamette Valley, het grootste wijngebied in de staat, waar 80 procent van de wijngaarden en circa 700 wineries te vinden zijn. Hier, dicht bij de oceaan, heerst een gematigd zeeklimaat, waarin pinot noir goed gedijt. Historie Oregon Lange tijd werd aangenomen dat commerciële wijnbouw in Oregon onmogelijk was; het zou er veel te nat en te koud zijn. Sinds 1840 wordt in dit gebied wijn gemaakt, maar pas serieus vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw. In 1961, na de drooglegging, was de eerste aanplant in Umpqua Valley door Richard Sommers van Hillcrest Vineyards. En plantte David Lett in de Dundee Hills in 1966 de eerste pinot-noirstokken. Met succes: zijn Eyrie Vineyards Pinot Noir 1975 versloeg op een blindproeverij in Parijs in 1979 vele bekende Bourgogne-Cru’s. De wijnproductie begon ondertussen steeds serieuzere vormen aan te nemen en de eerste AVA’s werden in het leven geroepen. Toen Bourgogne-huis Joseph Drouhin in 1989 Domaine Drouhin Oregon oprichtte in de Red Hills in Dundee, werd Oregon helemaal geloofwaardig als pinot-noirgebied: Bourgogne kwam zelfs naar Oregon toe! Ook het gerenommeerde Bourgogne-huis Jadot en Société Jacques Bollinger bezitten er inmiddels wijngaarden. De laatste decennia zit de productie in een stroomversnelling. Het wijngaardareaal groeit snel: in 2017 met 11,7 procent. Ook gaan er elk jaar nieuwe wineries open. Het zijn vaak kleine producenten die duurzaam werken, veelal met druiven van eigen wijngaard, estate grown. De producenten mikken op het hogere segment: samen produceren ze één procent van de Amerikaanse kwaliteitswijn. Ter vergelijking: er zijn producenten in Californië en Washington die meer wijn produceren dan alle wijnbedrijven van Oregon bij elkaar. Klimaat Oregon De Grote Oceaan heeft hier een temperende invloed. De winters zijn mild, de zomers niet te warm. De temperaturen liggen gemiddeld wat lager dan in Washington. Er valt een grote hoeveelheid neerslag in Oregon, maar het meeste daarvan valt tussen november en april. Tijdens de groei en rijping van de druiven is het qua neerslag opvallend rustig. In een jaar dat er pas laat kan worden geoogst, is er juist tijdens de pluk kans op regen, met het risico van dunnere wijn en rot. Door de noordelijke ligging zijn er lange zomerdagen met meer dan 15 uur zonlicht, zodat de druiven tot volle rijping kunnen komen. Tegenover de lange, warme dagen staan koele nachten, waar TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Pinot noir tijdens de oogst in de Willamette Valley in Oregon

door de druiven hun zuren goed behouden. Dit resulteert in complexe, gebalanceerde wijnen. Op Rogue Valley, Walla Walla en Snake River Valley na zijn de meeste wijngaarden ‘dry-farmed’, er wordt dus niet geïirrigeerd. Pinot noir is goed voor 64 procent van de druivenproductie, pinot gris voor 13 procent. In totaal staan 72 verschillende druivenrassen aangeplant. Juist omdat er zoveel kleine individualisten werkzaam zijn, vind je in Oregon uiteenlopende wijnstijlen. Pinot noir

65%

Pinot gris

13%

Chardonnay

Riesling

Cabernet sauvignon

Syrah

Andere druivenrassen

10%

Tabel 31.5 Aanplant van druivenrassen in Oregon

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

AVA’s in Oregon Er zijn 22 AVA’s in Oregon, van de koele Willamette Valley tot de warme Rogue Valley tot de kale Snake River Valley. De AVA’s zijn: • Willamette Valley (1984) met daarbinnen: Tualatin Hills (2020) Laurelwood District (2020) Chehalem Mountains (2006) Ribbon Ridge (2005) Dundee Hills (1984) Yamhill-Carlton District (2004) McMinnville (2005) Eola-Amity Hills (2006) Van Duzer Corridor (2018) Lower Long Tom (2021) • Southern Oregon (2004) met daarbinnen: Umpqua Valley (2004) met daarbinnen: Red Hill Douglas County, Oregon (2005), single vineyard Elkton Oregon (2013) Rogue Valley (2000) met daarbinnen: Applegate Valley (2000) • Columbia Gorge (2004), deels in Washington • Columbia Valley (1984), deels in Washington, met daarbinnen: Walla Walla (1984), ook deels in Washington, met daarbinnen: Rocks of Milton Freewater (2015) • Snake River Valley (2007), ook deels in Idaho.  Willamette Valley De Willamette Valley is het grootste en bekendste wijngebied van Oregon, 80 procent van de pinot noir die in Oregon wordt verbouwd, staat hier. Het gebied strekt zich uit van de rivier Columbia in het noorden tot net voorbij Eugene in het zuiden, en van de Coast Range in het westen tot de Cascade Mountain Range in het oosten. Hier opereren ongeveer 545 wineries. Het noordelijke deel van de uitgestrekte Willamette Valley, ten zuidwesten van Portland, blijkt dé plek voor pinot noir. De wijngaarden liggen aan de westzijde van deze brede vallei, op de onderste flanken van de Coast Range, het kustgebergte. De beste wijngaarden vinden we hier in de Red Hills of Dundee, zo genoemd vanwege de rossig gekleurde, kleiachtige leembodems (jory) die ook in de Eola Hills tussen McMinnville en Salem te vinden zijn. De Willamette Valley is beschermd tegen de ergste regen en kou door het kustgebergte in het westen en de Cascades in het oosten. De zeewind is koel, maar op de uitlopers van de bergen is het toch net warm genoeg voor wijndruiven. Tegen het einde van het groeiseizoen is het weer soms extreem en onvoorspelbaar, met gevolgen voor de oogst.  Southern Oregon Southern Oregon AVA is het resultaat van de samenvoeging van Rogue Valley AVA en Umpqua Valley AVA, zodat ze zich gezamenlijk konden promoten. Hun warmere klimaat in tegenstelling tot  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Dundee Hills, wijngebied in de Willamette Valley

andere regio’s is wat hen verbindt. Het land wordt gekenmerkt door ruige valleien met verschillende klimaten. In tegenstelling tot het westen van de staat is er nog veel land beschikbaar. Veel verschillende druiven doen het hier goed, vooral ook in blends: Bordeaux-druiven, maar ook steeds meer Rhône-druiven en Spaanse rassen. Ook wordt er volop geëxperimenteerd met ‘nieuwe’ druiven als grüner veltliner en vermentino. De Umpqua Valley, het stroomgebied van de rivier Umpqua, heeft een warmer klimaat dan de Willamette Valley, maar is koeler dan de Rogue Valley. In AVA Elkton Oregon, in het noordwesten, doet pinot noir het goed, maar in het overige deel van Umpqua Valley is het doorgaans te warm voor pinot noir. Het is het oudste wijngebied in Oregon van na de drooglegging. De Rogue Valley is het stroomgebied van de rivier Rogue en zijn zijrivieren, waaraan de meeste wijngaarden liggen. Over het algemeen is dit het warmste en droogste wijngebied in Oregon.  Columbia Gorge Langs de oevers van de rivier Columbia ligt Columbia Gorge AVA, deels in Oregon en deels in Washington. De regio ligt ten oosten van de toppen van Mount Hood en Mount Adams van het Cascade-gebergte, precies in hun regenschaduw. Daardoor is deze regio veel droger dan bijvoorbeeld de Willamette Valley. Er staat vrijwel altijd een stevige wind en er zijn veel hoogteverschillen. Hoe meer westelijk, hoe koeler. Er staan veel verschillende druivenrassen, van albariño tot zinfandel. Westelijk vind je pinot noir, in oostelijke richting syrah en Spaanse variëteiten als tempranillo en garnacha. De diversiteit is groot. TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

De Rogue Valley, het warmste en droogste wijngebied van Oregon

 Walla Walla / Columbia Valley Helemaal noordoostelijk in Oregon ligt Walla Walla, dat weer deel uitmaakt van Columbia Valley. Lössbodems, gevormd door siltdeeltjes die zijn aangevoerd door de wind, komen hier veel voor. Het grootste deel van deze AVA ligt in Washington. Hier komen ook ‘ongewone’ druiven voor zoals nebbiolo, mourvèdre en counoise. De relatief nieuwe sub-AVA The Rocks District of Milton-Freewater ligt hierbinnen, ligt ook volledig binnen Oregon en is genoemd naar de kenmerkende kiezelbodem.  Snake River Valley Het klimaat in Snake River Valley is uniek, met een gemiddeld lage temperatuur en weinig regen. Het groeiseizoen is kort en hier zijn druivenrassen nodig die flinke temperatuurverschillen aankunnen. Ook wordt er ijswijn gemaakt. Het grootste deel van deze AVA ligt in Idaho.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

New York State

± 14.500 ha

± 150.000 hl

43° NB

wijngaarden

per jaar

rood, wit

Qua volume van de wijnproductie komt New York na Californië en Washington. Hier wordt 83 procent van de wijn gemaakt van Vitis labrusca-druiven, voornamelijk concord. New York heeft een lange wijngeschiedenis, met onder meer Amerika’s eerste geregistreerde winery, Pleasant Valley in de Finger Lakes, en het oudste wijnhuis uit 1839: Winery Brotherhood in de Hudson River Valley. Er zijn vijf wijngebieden in New York State, elk met eigen kenmerken. In de buurt van de New Yorkse wijnregio’s liggen veel steden met potentiële afnemers. Daardoor worden de wijnen uit deze staat maar in geringe mate geëxporteerd. Er zijn circa 470 wineries. AVA’s in New York State De 11 AVA’s van New York State zijn: • Long Island (2001) met daarbinnen: North Fork of Long Island (1988) The Hamptons, Long Island (1988) • Hudson River Region (1982) • Finger Lakes (1982) met daarbinnen: Cayuga Lake (1988) Seneca Lake (1988) • Lake Erie (1983), deels in Ohio en Pennsylvania • Niagara Escarpment (2005) • Champlain Valley of New York (2016) • Upper Hudson (2018)

Finger Lakes In het zuiden van de staat New York ligt het meest bekende wijngebied van de Amerikaanse oostkust: Finger Lakes. De moderne wijnbouw begon hier in de jaren 60 van de 20e eeuw, toen dr. Konstantin Frank zijn gelijknamige wijnbedrijf opende, met riesling in de hoofdrol. Dr. Frank was ervan overtuigd dat het klimaat hier geknipt zou zijn voor de druif. Destijds stonden vooral Amerikaanse druivenrassen zoals concord en catawba aangeplant, die geen kwaliteitswijnen opleverden. Frank kreeg gelijk en riesling is inmiddels dé druif van het gebied geworden. Er zijn elf meren, maar de wijnproductie concentreert zich rond drie ervan: Keuke Lake, Cayuga Lake en Seneca Lake, het grootste meer. De meren zorgen voor opwarming tijdens de winter, zodat de wijnranken niet kapot vriezen. In de zomer heeft het water juist een verkoelende werking.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Riesling is de meest aangeplante druif in het Finger Lakes-gebied

Long Island ligt op zo’n twee uur rijden van New York City. Het is een maritiem gebied met veel zonlicht, veel wind en een lang groeiseizoen. Bordeaux-druiven doen het hier goed. Het historische gebied van de rivier Hudson, tussen de steden New York en Albany, wordt gekenmerkt door beboste heuvels. Meer westwaarts liggen de lieflijke Finger Lakes, dunne parallel lopende meren met steile oevers, gevormd door gletsjers. Hier is bijna de helft van de New Yorkse wijnbedrijven gevestigd. Riesling is de belangrijkste variëteit. De wijn ervan wordt veelal in een droge, aromatische stijl gemaakt, maar er zijn ook zoete varianten. Pinot gris, gewürztraminer en chardonnay staan ook veel aangeplant, evenals pinot noir en cabernet franc voor rode wijnen. In de buurt van de stad Buffalo liggen nog de gebieden Niagara Escarpment en Lake Erie. In Niagara Escarpment bestaat 95 procent van de druiven uit concord, vooral voor de productie van druivensap. Sommige nobele druiven als riesling staan hier aangeplant, maar ook hybride rassen als chambourcin en seyval blanc. Overige gebieden in de Verenigde Staten Voor de drooglegging was New York State de grootste wijnproducent in de Verenigde Staten. De staat Missouri kwam op nummer twee. Tegenwoordig domineert de westkust met Californië, Washington en Oregon, maar ook in andere staten wordt wijn geproduceerd. De belangrijkste gebieden staan hier kort beschreven.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

Het landgoed Monticello van Thomas Jefferson, waar hij wijngaarden aanplantte

 Southwest In Texas liggen 8 AVA’s en 1.820 hectare wijngaarden, waarvan 80 procent op de Texas High Plains. Tussen de katoen- en pindavelden liggen wijngaarden op vlaktes op een hoogte van 900 tot 1200 meter. De zanderige leembodems zijn goed doorlatend en de zomerdagen zijn warm met relatief koele nachten: prima voor rijpe druiven met mooie zuren. Cabernet sauvignon staat veel aangeplant, maar ook rassen als mourvèdre, tannat of viognier. Llano Estacado en McPherson zijn Texaanse wijnbedrijven. Vergelijkbaar in klimaat is New Mexico. Hier komt Gruet vandaan, een van de bekendste mousserende wijnen uit het land, van net buiten Albuquerque.  Oostkust In Virginia (1.620 hectare, 8 AVA’s) experimenteerde de wijnminnende president Thomas Jefferson rond 1807 al met wijngaarden, zonder goede resultaten. Wineries aan de Monticello Wine Trail, langs de Blue Ridge Mountains, benadrukken graag die historische connectie, maar maken tegenwoordig wel kwaliteitswijnen in dit natte, warme en schimmelgevoelige klimaat. Met viognier, chardonnay, petit verdot, cabernet franc en merlot worden goede resultaten geboekt. De Nederlandse Rutger de Vink van RdV Vineyards is hier een succesvolle pionier met Bordeauxblends. Pennsylvania is de thuisbasis voor 200 vooral kleinere wineries, sinds de eerste pogingen tot wijnbouw er in de 17e eeuw werden gedaan. Het klimaat is er mild in vergelijking met de omringende staten, door de temperende effecten van Lake Erie in het noorden en de Atlantische Oceaan in het oosten. TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

 Rocky Mountains Wijnen uit de staten Idaho (3 AVA’s, onder andere Snake River Valley dat deels in Oregon ligt) en Colorado (2 AVA’s) zijn in opkomst. In Idaho werden in 1971 de eerste moderne wijngaarden aangelegd. In 1976 stichtte William Broich de Ste. Chapelle Winery, nu de grootste producent in de staat. Hier groeit de wijnbouw snel. Ook in Colorado liggen hooggelegen wijngaarden in de warme valleien en op plateaus, geïrrigeerd door water uit de bergen. De staat heeft meer dan 400 dagen zonneschijn en genoeg bergwind om de nachten koel te houden. De Grand Valley AVA is aantrekkelijk voor wijntoeristen.  Midwest Duitse immigranten stichtten de wijnindustrie in Missouri in de 19e eeuw, waardoor de staat de bijnaam ‘Rhineland’ kreeg. Na de Drooglegging werden rond 1965 de oudste wineries Stone Hill en St. James heropend. Naast Amerika’s oudste AVA, Augusta (1980), heeft de staat in de Midwest drie andere AVA’s en 92 wineries die Franse hybriden gebruiken, maar ook heritage grapes zoals catawba en norton, een inheemse Vitis labrusca-druif die als ‘officiële’ wijndruif van de staat te boek staat: goed voor stoere, kruidige rode wijnen.  Great Lakes Michigan heeft vijf AVA’s en 1.070 hectare wijngaarden. Tot de jaren 70 concentreerden wijnboeren zich puur op zoete wijnen en fruitwijnen. Vooral Lake Michigan Shore AVA in het zuidwesten heeft een lang groeiseizoen. Hier worden vooral volrijpe rode wijnen gemaakt, van cabernet sauvignon, cabernet franc en merlot. Lake Michigan heeft een temperende werking op het klimaat. Ook Leelanau Peninsula AVA ligt aan het meer, maar noordwestelijk. Er komen vooral witte wijnen vandaan met mooie zuren, gemaakt van pinot blanc, pinot grigio, riesling en hybride rassen. Ook wordt er ijswijn gemaakt. Oorspronkelijk werden hier alleen inheemse Amerikaanse druivensoorten geteeld zoals Vitis labrusca, maar tegenwoordig maken de 110 wineries van Ohio gebruik van hybride en Vitis vinifera-rassen.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 31 - Verenigde Staten (2022-2023)

TERUG NAAR INHOUD



Canada

± 12.585 ha

± 24.200 hl VQA

rode wijn (incl. rosé) ± 40%

41-50° NB

wijngaarden

per jaar

witte wijn ± 60%

32.1 Inleiding ‘Beyond cool’, zo promoot de Canadian Vintners Association, de vereniging van Canadese wijnmakers, het land: meer dan cool. Daarmee doelen ze vooral op de reputatie die Canada heeft als wijnland met een koel klimaat, terwijl het volgens hen veel meer biedt. De wijntraditie is er jong, de regelgeving beperkt en het land uitgestrekt: dat schept kansen. De Canadese wijnindustrie groeit rap. Ter illustratie: de provincie British Columbia had 13 wineries in 1984, 40 in 1994 en anno 2018 staat de teller op 272. In andere regio’s is die groei vergelijkbaar. Op het moment bewerken 1.770 druiventelers zo’n 12.585 hectare wijngaarden. Er zijn in totaal zo’n 671 wineries actief. Daarmee is het nog steeds een klein wijnland, kleiner dan bijvoorbeeld Nieuw-Zeeland of Uruguay, en de wijn is vooral bestemd voor de binnenlandse markt. Canada is geen groot exportland, de meeste wijn wordt binnen de grenzen geconsumeerd, maar toch speelt Canada zich internationaal in de kijker, vooral met zijn ijswijnen.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

Druiven, bestemd voor ijswijn, Canada’s troef, bij de grote producent Inniskillin in Ontario

32.2 Historie Canada Canada, traditioneel een land van bier- en whiskydrinkers, produceert pas de laatste 40 jaar serieus wijn. Vanaf de 19e eeuw werden er wel pogingen gedaan, maar nooit op grote schaal. In 1811 plantte Johann Schiller de eerste wijngaard aan met Vitis labrusca in de buurt van Toronto. De provincie Ontario werd daarmee de eerste wijnstreek in Canada en bleef ook lange tijd leidend in de Canadese wijnbouw. Een andere bron van inspiratie was de oprichting van Vin Villa op Pelee Island in 1865, het eerste professionele wijnbedrijf. In de jaren 20 van de 20e eeuw was er ook in Canada een drooglegging, maar wijnbedrijven mochten wel blijven produceren én aan de kelderdeur verkopen. Dat leidde tot een grote stijging van de vraag. Ook werd er wijn naar de Verenigde Staten gesmokkeld. Aan het eind van de drooglegging werden de Liquor Control Boards (LCB) opgericht. Deze overheidsinstellingen bepalen welke dranken geïmporteerd worden en zijn ook verantwoordelijk voor de verkoop en prijsstelling. De meeste wijn wordt nog altijd verkocht via de winkels van de LCB; In Ontario alleen al zijn dat er meer dan 600. In 1975 kreeg Inniskillin als eerste wijnbedrijf een vergunning om op zelfstandige commerciële basis wijn te verkopen. Het bedrijf bezat ook eigen wijngaarden, terwijl het ongebruikelijk was dat wineries hun eigen druiven teelden. Daarna gingen er in Ontario, British Columbia, Nova Scotia en Québec meer estate wineries open.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

Tot in het midden van de jaren 70 van de 20e eeuw stelde de productie kwalitatief niet veel voor. De wijnen waren zoet, zwaar, te alcoholisch en geproduceerd uit Vitis labrusca-rassen. De wijnen werden verkocht als sherry en port. De grote omslag kwam toen het Canada-US Free Trade Agreement van kracht werd in 1988. Ineens moesten wijnproducenten op internationaal niveau gaan concurreren. Daarvóór hadden protectionistische maatregelen het erg moeilijk gemaakt buitenlandse producten te importeren. Tegelijkertijd lanceerde de regering een programma dat wijnboeren moest aanzetten hun hybride druivenrassen door Vitis vinifera-rassen te vervangen, zodat ze in kwaliteit konden gaan concurreren met buitenlandse producenten. Harry McWatters van Sumac Ridge was een van de eersten die zich ging concentreren op Vitis vinifera-wijnen van hoge kwaliteit en bevorderde hiermee de kwaliteit van de industrie als geheel. Dat er kwaliteitskeurmerken kwamen, is mede aan hem te danken. Hoewel er nog steeds op grote schaal bulkwijnen van hybride druivenrassen gemaakt worden, soms zelfs geblend met uit het buitenland geïmporteerde druiven, is hogere kwaliteit de trend in Canada, soms zelfs heel goede kwaliteit.

32.3 Bodem – zie verder bij de wijngebieden. 32.4 Klimaat – zie verder bij de wijngebieden. 32.5 Druivenrassen Canada heeft lang hybride rassen gebruikt omdat er vanuit werd gegaan dat de winters veel te streng waren en de Vitis vinifera-stokken kapot zouden vriezen. Grote delen van het land zijn inderdaad ongeschikt voor deze soort. Maar in de luwte van bergen of door de temperende invloed van meren heeft Vitis vinifera op sommige plaatsen wel kans. Door de noordelijke ligging hebben de meeste Canadese wijngebieden een lang groeiseizoen en krijgen de druiven een goede fenolische rijpheid. De Canadese kwaliteitswijn kreeg een flinke push toen de Franse hybriden en de Vitis labruscadruiven op grote schaal werden vervangen door Vitis vinifera. Ook werden de ranken dichter bij elkaar geplant. Veel boeren kozen ervoor de eigen onderstokken te planten, omdat het risico op doodvriezen groter was dan phylloxera. Als de oorspronkelijke onderstokken bevriezen, kunnen ze weer opgroeien, maar met geënte stokken komen er geen druiven aan in zo’n geval. In Canada staat chardonnay, riesling, pinot blanc, pinot gris, sauvignon blanc, gamay noir à jus blanc, pinot noir, merlot, cabernet franc en cabernet sauvignon. Recente aanplant van syrah en viognier is eveneens veelbelovend. Een aantal producenten koestert nog altijd de hybriden. Zij weten er meer dan acceptabele wijnen van te maken, maar dan zonder veel complexiteit of elegantie.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

Hybride rassen Oorspronkelijk waren er in Canada alleen hybriden zoals seyval blanc, vidal en verdelet voor witte wijn. Voor rode wijn waren maréchal foch en baco noir aangeplant. Deze rassen waren winterhard en resistent tegen ziekten, maar niet bepaald verfijnd van smaak. Vitis vinifera-rassen krijgen inmiddels langzaam maar zeker de overhand. Vidal, een kruising van trebbiano toscano en rayon d’or, werd in Canada geïntroduceerd door de pionierende oenoloog Adhémar de Chaunac in de late jaren 40. De druif werd aanvankelijk voor fruitige tafelwijnen gebruikt, maar pas in de jaren 80 liepen experimenten ermee uit op een grote productie van vooral ijswijn. Vidal is wintervast, maar heeft niets van het foxy karakter van hybride rassen. Er worden wijnen van gemaakt met verschillende zoetgraden, maar vooral icewine is het grootste commerciële succes. Baco noir is een vol smakende druif waarvan vrijwel alleen stille wijnen worden gemaakt in Ontario. De druif levert aardse wijnen op vol kruidigheid, leer en rozijnen.

32.6 Wijnbouw – zie verder bij de wijngebieden. 32.7 Vinificatie

De vinificatie verloopt in Canada niet anders dan in andere delen van de wijnwereld. Wel is er veel aandacht voor ijswijn, Canada’s troef. Icewine ging voor het eerst commercieel in productie in 1978 en toen de Canadese ijswijn vanaf 1991 internationale prijzen in de wacht sleepte, bleek dat het land iets exceptioneels in handen had. Met één miljoen liter per jaar loopt Canada wereldwijd voorop in de productie. 90 procent van alle Canadese icewine komt uit Ontario. De meeste vraag ernaar komt uit Azië. Voor icewine is wettelijk bepaald dat natuurlijk bevroren druiven geoogst moeten worden bij temperaturen van -8°C of lager en direct bevroren geperst moeten worden. Alleen het dikke sap met een hoge concentratie aan suikers, zuren en aroma’s vormt de basis voor de wijn. Dat levert intens zoete, geconcentreerde wijnen op. Voldoet de wijn niet volledig aan de eisen, dan wordt hij op de markt gebracht als Late Harvest. Delen van wijngaarden worden speciaal gereserveerd voor ijswijn en zorgvuldig onderhouden. Netten beschermen het fruit tegen de grootste bedreiging: vogels die verzot zijn op de suikerrijke druiven. Het plukken van de keiharde druifjes gebeurt meestal tussen 03.00 en 06.00 uur ’s nachts en als ideaal wordt een temperatuur tussen -10 en -13°C gezien. Icewine & Eiswein Wie de Duitse Eiswein kent, die op dezelfde manier wordt gemaakt, ontdekt een andere stijl in Canada. Icewine wordt allereerst van andere druiven gemaakt: voornamelijk vidal en riesling in Canada versus scheurebe, silvaner en riesling in Duitsland. Verder bevat de Canadese variant meer alcohol dan de Duitse (11 procent versus 8 à 9 procent) en vaak ook meer restsuiker. Dat komt door gemiddeld warmere zomers in Canada, met zoetere druiven als resultaat, en koudere winters, waardoor na persing nóg zoetere most kan worden verkregen. De Canadese wijnen hebben een aangenaam zuurgehalte, maar halen niet dezelfde hoogtes als hun Duitse naamgenoten. Het bewaarpotentieel is daarom niet hetzelfde: hun kracht ligt in hun jongere jaren. TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

Netten beschermen de suikerrijke druiven tegen vogels

32.8 Wijnwetgeving In 1989 lanceerde Ontario het appellatiesysteem van de Vintners Quality Alliance (VQA) en al snel werd dit door British Columbia overgenomen. Het systeem omvat regels voor herkomst, productie, productiejaar, druivenrassen en kwaliteitskenmerken, net als in andere volwassen wijngebieden. Québec en Nova Scotia vallen nog niet onder dit systeem. De totale productie van VQA-wijnen is maar een klein deel van het landelijke volume. In British Columbia heten VQA-wijnen Wines of Marked Quality Regulation en krijgen wijnen die getest zijn een BC VQA-label. Hierbinnen vallen regels over de vinificatie. Dat is een groot verschil met het Amerikaanse AVA-systeem, dat alleen regels voor herkomst bepaalt. Erkende appellaties en subappellaties mogen op de labels van BC VQA-wijnen vermeld worden, mits 100 procent van de druiven afkomstig is uit British Columbia en minstens 95 procent uit het specifiek genoemde gebied. Dus als er Okanagan Valley op het etiket staat, moet minstens 95 procent uit Okanagan Valley komen en de rest mag uit andere delen van British Columbia afkomstig zijn. Voor VQA-wijnen zijn de regels vrij streng, terwijl die voor andere wijnen vrij flexibel zijn. Zo mag men zelfs tot 70 procent aan druiven, most of wijn uit andere streken en landen gebruiken voor geassembleerde niet-VQA wijnen, voor ‘light’ wijnen met 6,5 tot 8,5 procent alcohol, voor tafelwijnen met een hoger alcoholgehalte en voor versterkte of mousserende wijnen. Dit zijn onder andere de wijnen die voorheen werden verkocht met de aanduiding Cellared in Canada. ‘Cellared in Canada’ was een categorie waarin buitenlandse bulkwijn samen met Canadese wijn gebotteld  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

mocht worden. Deze aanduiding is in 2018 vervangen door de categorie ‘International Blend’. De wet onderscheidt nu 3 categorieën: VQA in British Columbia en Ontario, 100 procent Canadian Wine (product of Canada) en International Blends. De laatste kent 2 sub-categorieën, namelijk: 1. International blend from imported and domestic wines: deze wijn bestaat voornamelijk uit geïmporteerde wijn. 2. International blend from domestic and imported wines; deze wijn bestaat voornamelijk uit wijn uit Canada. De wetgeving staat irrigatie en andere technische correcties toe zoals aanzuren, ontzuren, chaptaliseren en de-alcoholiseren.

32.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen

Achtereenvolgens staan de gebieden Ontario, British Columbia en Québec & Nova Scotia met hun deelgebieden beschreven. Ontario

Ontario

± 6.880 ha

± 257.750 hl

wit ± 57%

41-44° NB

wijngaarden

per jaar

rood ± 39% rosé ± 4%

Met 6.880 hectare omvat Ontario het grootste wijngebied in Canada, met wijngaarden tussen de 41e en 44e breedtegraad. Veel wijngaarden liggen vlak bij de grote meren Lake Erie en Lake Ontario, waardoor ze profiteren van een temperend effect van de wind, die de koude winters verzacht en verkoeling brengt in warme zomers. Zonder deze grote wateroppervlakten zou wijnbouw er onmogelijk zijn geweest. Klimaat en wijnbouw Ontario Ontario heeft een cool climate viticulture. Het klimaat is vochtig met gemiddeld 1.000 mm neerslag per jaar. Zuid-Ontario heeft zomers met meer zonuren dan Montpellier in de Franse Languedoc. Toch is vanwege de gemiddelde temperatuur een vergelijking met de Bourgogne zinvoller. De wijnstokken hebben in Ontario een lang groeiseizoen nodig. Ze komen ieder jaar laat op gang vanwege de kou in winter en voorjaar. De oogst is in september-oktober. De wijnbouw in Ontario wordt voor een belangrijk deel beïnvloed door twee natuurlijke elementen: • de meren Lake Ontario en Lake Erie; • de Escarpment, een heuvelrug van bijna 725 kilometer lang en tot 385 meter hoog, die vooral Niagara domineert en in 1990 door Unesco werd benoemd tot World Biosphere Reserve. De meren zorgen voor een gematigd klimaat (zeker het ondiepe Lake Erie). De Escarpment is een natuurlijke barrière die voor een constante aanvoer van wind zorgt en de wijngaarden beschermt tegen mist (schimmel) en ongewenste nachtvorst. De bodem in Ontario is divers, met afzettingen TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

uit de laatste ijstijd zoals klei, kiezel, zand, leem, mineralen, ijzer, koper en calcium. Vanwege het koele klimaat worden de wijnen gekenmerkt door balans, complexiteit en elegantie, in alle mogelijke wijnstijlen: vooral stille wijnen, maar ook icewine (0,06% van het totaal), late harvest (0,03% van het toaal) en mousserende wijnen (0,06% van het totaal). Een wijnstijl die uniek is in Ontario is icewine dosage: traditioneel gemaakte droge, mousserende wijn met een dosage van icewine; bekend is de Crystalle van Peller Estates. Druivenrassen Ontario In Ontario groeien veel van de internationale druivenrassen, vooral riesling, chardonnay, cabernet sauvignon en pinot noir. Baco noir en vidal blanc zijn ook veelvoorkomende druivenrassen; dit zijn twee van acht hybride rassen die toegelaten zijn binnen het appellatiesysteem. Wijngebieden Ontario Ontario kent drie wijngebieden: • Niagara Peninsula met daarbinnen de regionale appellaties: Niagara Escarpment Niagara-on-the-Lake • Lake Erie North Shore met daarbinnen: South Islands • Prince Edward County er zijn 10 subappellaties  Niagara Peninsula Het schiereiland Niagara Peninsula heeft een ideaal koel klimaat voor wijndruiven. Qua wijngaardareaal is Niagara Peninsula het grootste gebied van Canada met 55 procent van VQA Ontario. Hier staan 5.503 hectare druiven aangeplant, vooral rond de zuidoostelijke oevers van Lake Ontario. Het gebied is zo divers dat er twee regionale en tien subappellaties bestaan. Er zijn 165 VQAwineries actief en dit aantal groeit snel. Niagara-on-the-Lake is de geboorteplaats van Ontario’s moderne wijnindustrie. Het klimaat wordt beïnvloed door het diepe Lake Ontario. Dat biedt in de zomer verkoeling en geeft in de winter zijn warmte terug die tijdens de zomer is opgeslagen. De Escarpment is de ruggengraat van Niagara Peninsula en de beste wijngaarden liggen niet ver van deze heuvelrug. Ook hier zijn grote hoeveelheden hybriden te vinden die onstuimig groeien en opbrengsten tot wel 150 hectoliter per hectare geven. Het klimaat is koel en de winters koud, met temperaturen tot -20°C. Flinke vorst is een zegen voor de productie van ijswijn, maar een bedreiging voor veel planten. Vorstschade treedt vrijwel elk jaar op.  Lake Erie/North Shore De noordelijke oevers van het ondiepe Lake Erie vormen het meest zuidelijke wijngebied van Canada. De combinatie van een bodem met veel klei en leem, intense zomerwarmte, een lang groeiseizoen en de temperende invloed van het meer is perfect voor wijnen met veel body. De drie belangrijkste druivenrassen zijn cabernet franc, cabernet sauvignon en merlot. 98 procent van de productie betreft droge rode wijn. Het relatief warme Pelee Island behoort tot de subappellatie South Islands en is de plek van Canada’s eerste commerciële wijnbedrijf: Vin Villa, opgericht in 1866. Meer dan 100 jaar later  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

Wijngaard na een ijsstorm

Inniskillin Niagara heeft veel goede producenten, variërend van klein en ambachtelijk tot groot en bijna industrieel. Vincor Canada (opgegaan in Constellation Brands) is eigenaar van diverse wijnhuizen, waaronder het vermaarde Inniskillin. Dit bedrijf werd opgericht door Donald Ziraldo en Karl Kaiser met maar één doel voor ogen: excelleren. Na een kleine 40 jaar is Inniskillin uitgegroeid tot een begrip en referentiepunt in de Canadese wijnbouw. Indrukwekkend zijn de ijswijnen van Inniskillin, maar minstens zo belangrijk is de manier waarop Ziraldo en consorten de naam en producten van Inniskillin en Canada hebben gelanceerd, verbreid en gevestigd.

werden de oorspronkelijke druiven vervangen door nobele rassen. De Oostenrijker Walter Strehn raakte in de ban van Pelee Island en plantte nieuwe wijngaarden aan met variëteiten als johannisberg riesling, pinot noir, gewürztraminer en zweigelt. Naast deze Pelee Island Winery domineert Colio Estate Wines de streek. Hier werd de eerste mousserende VQA-wijn van Ontario gemaakt.  Prince Edward County Prince Edward County, Ontario’s jongste en noordelijkste appellatie van Ontario, is een erg populair gebied bij toeristen. Het gebied grenst aan Lake Ontario en de Bay of Quinte. De hele appelTERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

De wijngaarden van Pelee Island vanuit de lucht. Lake Erie ligt in de verte.

latie is omgeven door water en heeft kiezelbodems. De vergelijking met de Bourgogne maken de wijnboeren hier graag, vanwege de ruime aanplant van chardonnay en pinot noir. Heel strenge winters vormen een flinke uitdaging. British Columbia

British Columbia

± 4.200 ha

± 16.000 hl

wit ± 53%

49-50° NB

wijngaarden

per jaar

rood ± 47%

In British Columbia (BC) liggen wijngaarden bijna tegen de noordgrens van waar druiven kunnen groeien. Ze liggen in twee gebieden. Het grootste omvat Okanagan Valley en Similkameen Valley, op zo’n vijf uur rijden ten oosten van Vancouver, en het kleinere gebied bestaat uit Fraser Valley, Gulf Islands en Vancouver Island, eilanden langs de kust van de Grote Oceaan. Het groeiseizoen is kort en heet, met grote verschillen tussen dagen nachttemperatuur; 40 graden verschil komt voor. De afgelopen 25 jaar is de wijnindustrie van BC snel gegroeid, van 17 wineries en circa 600 hectare in 1990 tot ruim 270 wineries en circa 4.200 hectare. Dat oppervlak is overigens bijna te  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

verwaarlozen in vergelijking met de totale oppervlakte van British Columbia: 95 miljoen hectare, even groot als Nederland, Duitsland en Frankrijk bij elkaar. Druivenrassen British Columbia Van de meer dan 80 aangeplante rassen zijn de meeste internationale druiven. Voor wit staan pinot gris, chardonnay, gewürztraminer, riesling, sauvignon blanc, pinot blanc en viognier het meest aangeplant; voor rood zijn de meest aangeplante rassen merlot, pinot noir, cabernet sauvignon, cabernet franc, syrah en gamay. Sinds de introductie van Vitis vinifera in de jaren 80 door onder andere professor Helmut Becker van het Geisenheim Instituut, vormen internationale druivenrassen de basis voor kwaliteitswijnen. De van oudsher aanwezige hybrides worden voornamelijk gebruikt voor de lokale markt. De belangrijkste druivenrassen voor ijswijn zijn ehrenfelser, riesling, pinot blanc, pinot noir, merlot, cabernet franc en gewürztraminer. Wijngebieden British Columbia Binnen British Columbia liggen de volgende 9 appellaties: • Okanagan Valley, 84% van totale wijngaardoppervlakte, met de subregio Golden Mile Bench • Similkameen Valley, 6% van totale wijngaardoppervlakte • Vancouver Island, 3% van totale wijngaardoppervlakte • Gulf Islands, ca. 1% van totale wijngaardoppervlakte • Fraser Valley, ca. 5% van totale wijngaardoppervlakte Sinds 2018 zijn hier ook 4 appellaties bij gekomen: bij gekomen: Shuswap, Lillooet (11 ha), Kootenays (38 ha) en Thomson Valley (43 ha)..  Okanagan Valley In Okanagan Valley ligt 84 procent van de wijngaarden in BC. De gevarieerde bodem stamt uit de prehistorie en is in de loop van vele duizenden jaren gevormd door vulkaanuitbarstingen, ijstijden, winderosie, rivierafzettingen enzovoort. De valleien strekken zich uit over meer dan 250 kilometer en hebben veel verschillende microklimaten. De wijngebieden zijn beschermd tegen de zwaarste wind door de bergketens van de Cascades en de Monashee. Het is in de luwte voldoende warm maar ook droog, waardoor irrigatie noodzakelijk is. Er is een groot temperatuurverschil tussen dag en nacht. Dat alles doet denken aan Washington State, pal ten zuiden van deze regio. De Okanagan Valley neemt met ruim acht miljoen liter wijn per jaar ongeveer 95 procent van de totale productie in British Columbia voor haar rekening. Het merendeel is afkomstig van zo’n tien grotere wijnbedrijven, met Mission Hill als leidende onderneming. De overige van de ruim 185 wijndomeinen zijn klein tot zeer klein, waarvan vele nauwelijks vijf hectare ‘groot’. Het centrale, langgerekte Okanagan-meer heeft een duidelijk regulerende invloed op de temperatuur. Naar het noorden toe zorgt het meer zelfs voor zoveel tempering van de kou in de winter, dat men hier vaak moeite heeft om ijswijn te maken. Ook nachtvorst in het voorjaar komt zelden voor. Veel wijnmakers experimenteren nog volop met druivenrassen in deze nog altijd jonge streek. Bij Grey Monk Winery bijvoorbeeld staan veel Duitse druivenrassen aangeplant, bij Summerhill veel alternatieve druivenrassen en bij Mission Hill meer de internationale als chardonnay, merlot, pinot gris, pinot noir enzovoort. TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

Wijngaarden en fruitbomen op de oevers van Lake Okanagan

 Similkameen Valley In het uiterste zuiden, grenzend aan Washington State, ligt de meest noordelijk gelegen woestijn ter wereld: de uitloper van de Sonorawoestijn. Hier bedraagt de neerslag in de ‘natste’ delen nauwelijks 250 mm per jaar. In de 100 kilometer lange Similkameen Valley tussen Osoyoos en Princeton kunnen druiven dankzij irrigatie in grote hoeveelheden geteeld worden. Grote bedrijven uit het noorden halen hier veel van hun druiven vandaan. Dat de druiven in zuidelijk Okanagan evenwichtig kunnen groeien, is primair te danken aan de frisse nachten, die voor voldoende afkoeling zorgen tegenover de hete dagen. Gemiddeld vindt de oogst hier tot drie weken eerder plaats dan in het noorden. Voorkomende druivenrassen zijn merlot, cabernet sauvignon, cabernet franc, chardonnay en riesling.  Vancouver, Gulf en Fraser Het kustgebied met Fraser Valley, ten oosten van Vancouver, Vancouver Island en de Gulf Islands heeft een heel ander klimaat dan het veel warmere, droge Okanagan. Hier heerst een mild zeeklimaat met veel regen, maar niet veel in het groeiseizoen. De hoge bergen op Vancouver Island zorgen voor regenschaduw en beschermen tegen de stormen vanuit de Grote Oceaan. Québec en Nova Scotia In Québec is er een toenemende interesse in wijnbouw, maar ook hier speelt het koude weer met temperaturen tot -40°C de producenten parten. De wijnindustrie in Québec kwam pas in de jaren  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

Fraser Valley

80 op gang. Tegenwoordig opereren er 138 voornamelijk kleine wijnbedrijven en groeien er 45 verschillende druivenrassen op circa 775 hectare. Dit is het meest uitdagende gebied in Canada: het groeiseizoen is relatief kort en de winters zijn streng, waardoor de wijnstokken kapot kunnen vriezen. Wijnmakers maken steeds meer gebruik van vorstbestendige hybride rassen, bijvoorbeeld seyval blanc voor frisse witte wijnen. Van 13 wijnbedrijven in 2011 naar nu: het is nog niet veel, maar de wijnindustrie van Nova Scotia groeit, met een aanplant van 400 ha. Ook hier is wijn maken niet standaard: de gemiddelde temperatuur in de zomer is 19°C en wijnmakers maken gebruik van hybride rassen die toch voldoende rijpen bij koele temperaturen; ze gebruiken bijvoorbeeld acadie blanc voor witte wijnen en maréchal foch voor rode wijnen.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 32 - Canada (2022-2023)

Chili

33.1 Inleiding Chili is een smal, langgerekt land in Zuid-Amerika, gelegen ten westen van de Andes aan de Stille Zuidzee. Van oost naar west is het land gemiddeld 170 kilometer breed en op bepaalde plekken is dat zelfs maar enkele tientallen kilometers. Van het noorden tot het zuiden meet het land wel 4.400 kilometer. Dat is ongeveer dezelfde afstand als van het noordelijkste puntje van Europa, de Noordkaap in Noorwegen, naar Rabat in Marokko. Dat betekent dat de klimatologische omstandigheden in Chili enorm divers zijn: woestijnhitte in het noorden tot Antarctische kou in het uiterste zuiden. De wijngebieden van Chili strekken zich uit van de Atacama-woestijn in het noorden tot aan het merengebied bij Osorno, zo’n 1.500 kilometer zuidelijker. De meeste en belangrijkste wijngebieden liggen in het hart van het land, in de buurt van de hoofdstad Santiago, van oudsher vooral in de vruchtbare Central Valley, waar ook veel ander fruit en groente worden verbouwd, maar tegenwoordig eveneens dicht bij de kust en aan de voet van de Andes. Chili is een Spaanstalig land met een bijzondere cultuur, deels heel Latijns-Amerikaans, maar met voortdurende invloeden vanuit oudere Indiaanse culturen zoals de Mapuche in het zuiden en de Inca’s in het noorden. Wat meteen opvalt als je in Chili aankomt, is dat het land goed georganiseerd is, zonder dat het veel aan Zuid-Amerikaanse charme inboet. Chili is een relatief welvarend land, met als belangrijkste exportproduct koper. Kwaliteit is belangrijk en dat komt de laatste 40 jaar duidelijk terug in de wijnen die het land produceert.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

‘Vamos Chile’

33.2 Historie Chili wordt voor het gemak een Nieuwe Wereld-wijnland genoemd, maar nieuw is de wijnbouw in Chili zeker niet. Na Mexico is het een van de oudste wijnlanden buiten Eurazië. De Chileense wijnbouw gaat bijna 500 jaar terug. De eerste wijndruiven werden meegebracht door conquistadores (Spaanse veroveraars) en missionarissen. Al vlak na 1541, toen de huidige hoofdstad Santiago de Chile werd gesticht, was er kleinschalige wijnbouw bij de kustplaats La Serena en in 1554

Chili 18-56° ZB

ligging wijngebieden: 28-40° ZB

± 137.000 ha wijngaarden blauwe druiven ± 101.000 ha cabernet sauvignon = circa 40% van totale aanplant

±. 10 miljoen hl per jaar

wijnexport

±. 9 miljoen hl per jaar

witte druiven ± 36.000 ha sauvignon blanc = circa 11% van totale aanplant

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

In de levendige markthallen van Santiago

in de vallei van de rivier Mapocho, die door Santiago loopt. Ook in andere nu nog bekende wijngebieden ontstond wijnbouw, zoals in Cachapoal en Colchagua. Veel wijndruiven kwamen vanuit Californië en Peru binnen via de haven van Concepción, zo’n 450 kilometer zuidelijk van Santiago. Deze dienden vooral voor het maken van miswijn. De belangrijkste variëteit werd daarom destijds misión of simpelweg uva negra genoemd; dat is de druif die nu país heet. Ook moscatel (hoogstwaarschijnlijk muscat d’Alexandrie) en corinto (waarschijnlijk chasselas) kwamen al in de 16e eeuw naar Chili. Daar werden vooral zoete wijnen van gemaakt. Wijnproductie was eigenlijk verboden onder het Spaanse regime (1540-1810), uit angst dat Chileense wijn met Spaanse zou concurreren. Daarom werden veel druiven voor pisco (brandewijn) en aguardiente (eau de vie) gebruikt. Een tweede bloeiperiode van de Chileense wijnbouw vond plaats in de tweede helft van de 19e eeuw. Toen begon in feite de moderne Chileense wijnbouw. Rijk geworden door de mijnbouw in Noord-Chili, was er een nieuwe klasse van Chileense aristocraten ontstaan, die geld had om naar Parijs te reizen. Daar werden ze aangestoken door de luxe van haute couture, haute cuisine en fijne wijn. Terug in Chili kopieerden ze wat ze hadden gezien; ze plantten wijngaarden aan en begonnen wijndomeinen, waarvan Cousiño Macul, Errázuriz, Santa Rita en Concha y Toro voorbeelden zijn. Destijds zijn Bordeauxdruiven als cabernet sauvignon, cabernet franc, merlot, carmenère, sémillon en vermoedelijk ook malbec in Chili geïntroduceerd. Ook kwamen oenologen uit Frankrijk, waar de wijnbouw kampte met phylloxera, naar Chili en werd de Franse invloed op  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

de Chileense landbouwuniversiteiten groot. De traditionele wijnen van país en moscatel, gemaakt in aardewerk (de zogenaamde tinajas) en in houten vaten van de raulí, een inheemse beuk, verloren snel aanzien ten opzichte van deze moderne wijnen naar Frans voorbeeld. De jaarlijkse wijnproductie floreerde en bereikte 99 miljoen liter in 1910, volgens Historia del vino chileno van José del Pozo. Door een gebrek aan exportmarkten, hoge wijnbelasting, restricties voor aanplant, economische depressies en politieke instabiliteit groeide de Chileense wijnbouw niet sterk door. Van 1938 tot 1974 mochten er zelfs geen nieuwe wijngaarden worden aangeplant en was het verboden wijntechnologie te importeren. Uitzondering hierop vormde Oude betonnen tank bij Casa Silva carignan, waarvan de aanplant werd gestimuleerd door de regering na de verwoestende aardbeving van 1939 bij Chillán (Maule Valley). Men bleef tot de jaren 80 vooral voor de lokale markt produceren. Vanaf de jaren 80, na de val van de dictatuur, bloeit de wijnbouw weer op, mede door buitenlandse investeerders als Miguel Torres uit Spanje, Marnier-Lapostolle (bekend van cognac en Grand Marnier) en de beide Rothschilds uit Bordeaux. Zij zagen de enorme potentie van Chili als wijnbouwland en overtuigden de Chileense wijnbedrijven van de noodzaak goede buitenlandse afzetmarkten te vinden. De export naar Europa, de VS en later Azië nam aanzienlijk toe, van nog geen 10 procent van de totale wijnproductie in 1990 tot de huidige 90 procent in 2018. Deze markten vroegen en vragen vooral betaalbare fruitige droge wijnen van één internationaal druivenras, monocépages, en Chili legde zich daar met overgave op toe. De aanplant van cabernet sauvignon, merlot, carmenère (waarvan men tot 1994 dacht dat het merlot was; verderop meer daarover), chardonnay en later sauvignon blanc, syrah en pinot noir nam een gigantische vlucht. Chili is heel succesvol geworden met dit soort wijnen, maar in de 21e eeuw wilde men langzaamaan meer. De beste producenten willen erkenning op het hoogste niveau, omdat ze vinden dat hun wijnen zich kunnen meten met de beste ter wereld. Ze produceren tegenwoordig allemaal een zogenaamde icon wine, vaak een prachtig opgevoede, krachtige wijn die aan de top staat van hun kwaliteitspiramide. Met de toenemende aandacht voor terroir heeft ook Chili steeds beter gekeken op welke plek een druivenras het best past. De koelere kustgebieden zijn ontgonnen voor druivenrassen die minder goed tegen warmte kunnen zoals sauvignon blanc, chardonnay, pinot noir en zelfs syrah. Bepaalde plekken in het kustgebergte en in de voetheuvels TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Vinã Vik Winery

van de Andes concentreren zich juist op cabernet sauvignon en carmenère. Bovendien is er hernieuwde interesse voor authentieke wijnen van oude wijngaarden, gemaakt van país, carignan, cinsault en moscatel. In een notendop De Chileense wijnbouw gaat ver terug en is bijna 500 jaar oud. Maar eigenlijk is de moderne Chileense wijnbouw maar zo’n 40 jaar oud. Samenvattend waren de jaren 80 de periode van technologische vernieuwing, de jaren 90 de periode van de enorme exportgroei en was het eerste decennium van de 21e eeuw de tijd van het zoeken naar nieuwe terroirs. Ook heeft Chili zijn oude wijngaarden herontdekt.

33.3 Bodem De bodems van de Chileense wijngebieden zijn gevarieerd en mede bepaald door de gebergten en rivieren. Hieronder staan de verschillende bodemsoorten beschreven van oost naar west, van de Andes (Cordillera de los Andes) naar de kust. De wijngaarden in de voetheuvels en uitlopers van de Andes liggen vooral op colluviale bodems, bestaand uit geërodeerd materiaal uit de Andes, vermengd met klei. Daarbij gaat het om vulkanisch gesteente, bijvoorbeeld basalt. Lager, in de vlakke centrale vallei tussen de Andes en het  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Typerend alluviaal bodemprofiel van Entre Cordilleras

kustgebergte, die nu Entre Cordilleras wordt genoemd, tref je vooral alluviale bodems aan met klei, silt en zand en afgeronde keien, afgezet door grote rivieren als de Maipo, Rapel en Maule; die bodems kunnen wel 40 meter diep zijn. De wijngaarden in het kustgebergte, de Cordillera de la Costa, liggen meestal op graniet, soms op schist. Tot slot vind je echt dicht bij de kust hier en daar kalkrijke bodems, zoals in Limarí. De wijngaardbodems van Chili draineren in het algemeen goed, wat de natuurlijke concentratie van stoffen in de druiven bevordert. En goede drainage is ook van belang om te grote verzilting van de bodem, een mogelijk probleem in geïrrigeerde wijngaarden, te voorkomen (zie boek 1, hoofdstuk 5.2, pagina 3).

33.4 Klimaat Chili is uitermate lang, met opvallende klimatologische verschillen. De grote, belangrijke wijngebieden liggen centraal in het land. Die zone, zona central, heeft een mediterraan klimaat met warme tot hete zomers (volgens de klimaatclassificatie van Köppen Csb en Csa). In die zone geldt simpelweg: • de centrale vallei, landinwaarts tussen het kustgebergte en de Andes, is warm en (zeer) droog; • naar de kust toe wordt het koeler maar is het nog steeds vrij droog; • hogerop in de uitlopers van de Andes is het minder warm. TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

De verkoeling aan de kust komt van de koude Humboldtstroom, die vanuit de Antarctische wateren omhoogtrekt langs de Chileense kust. Aan het einde van de dag komen koele zeewinden landinwaarts en matigen de temperaturen. Ook is het dicht aan de kust ’s ochtends vaak mistig en daarom koel. In de Andes zorgen bergwinden voor verkoeling. Anders dan in andere mediterrane wijnlanden komen in Chili temperatuurpieken hoger dan 40 ºC vrijwel niet voor. Qua temperatuur zijn de verschillen binnen de centrale zone van oost naar west groter dan van noord naar zuid, maar qua neerslag niet. Het noorden van de centrale zone is extreem droog: in

TX = gemiddelde maximale dagtemperatuur

TM = gemiddelde minimale dagtemperatuur

Limarí valt minder dan 100 mm per jaar. Naar het zuiden toe wordt het langzaam minder droog en in het zuiden van Itata valt gemiddeld bijna 1.000 mm neerslag per jaar. De trek van wijnproducenten naar de kustgebieden is dus logisch: die zijn koeler en met uitzondering van het zuiden van de centrale zone niet veel minder droog dan de oostelijke gebieden. Het voordeel van een droog klimaat, en dus een voordeel voor het overgrote deel van de Chileense wijnbouw, is dat schimmelziekten er nauwelijks voorkomen; de druiven kunnen in perfecte gezondheid rijpen. Het nadeel is dat in grote delen van het Chileense wijnbouwareaal geïrrigeerd moet worden.

33.5 Druivenrassen Net als ieder wijnland buiten Europa en het nabije deel van Azië, heeft Chili geen inheemse wijndruivenrassen. De druiven die men gebruikt, komen oorspronkelijk uit Europa. Zoals in paragraaf 28.2 over de wijnbouwhistorie van Chili al beschreven staat, werden de eerste wijndruiven meegenomen door Spaanse veroveraars en missionarissen. Het betrof druiven als país, moscatel en corinto (waarschijnlijk chasselas). In de tweede helft van de 19e eeuw volgden de eerste Bordeauxdruiven en later mediterrane druiven als cinsault en carignan. Vanaf de jaren 80 ver TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Druivenras

Aanplant in hectaren

cabernet sauvignon

± 42.500 ha,

± 40,9% van totale aanplant

sauvignon blanc

± 15.000 ha,

± 10,9% van totale aanplant

merlot

± 12.000 ha,

± 8,8% van totale aanplant

chardonnay

± 11.500 ha,

± 8,3% van totale aanplant

carmenère

± 10.500 ha,

± 7,6% van totale aanplant

país

± 9.700 ha,

± 7,1% van totale aanplant

syrah

± 8.000 ha,

± 5,9% van totale aanplant

moscatel (vooral muscat d’Alexandrie)

± 4.400 ha,

± 3,1% van totale aanplant

pinot noir

± 4.100 ha,

± 3% van totale aanplant

malbec

± 2.400 ha,

± 1,7% van totale aanplant

Tabel 33.1 Top 10 van meest aangeplante druivenrassen in Chili (bron: Servicio Agrícola y Ganadero)

schoof de focus naar internationaal bekende variëteiten als cabernet sauvignon, merlot en chardonnay. Met de ontginning van de koelere kustgebieden vanaf midden jaren 90 en in het begin van de 21e eeuw, werden sauvignon blanc, pinot noir en syrah steeds populairder. Tegenwoordig is er hernieuwde aandacht voor país, moscatel, cinsault en carignan van oude wijngaarden.  Cabernet sauvignon Cabernet sauvignon is verreweg het meest aangeplante druivenras in Chili. En logischerwijze, want deze druif doet het heel goed in het mediterrane klimaat van grote delen van Chili. Hij wordt er prachtig rijp en geeft heel herkenbare wijnen, met een aroma van rijpe zwarte bessen en vaak wat munt. De tannine van goede Chileense Cabernet Sauvignon is rijper dan die van wijnen uit de Bordeaux met veel cabernet sauvignon. Daardoor komen de wijnen uit Chili doorgaans zwoeler over. Het beste terroir voor Chileense Cabernet Sauvignon heeft Alto Maipo, direct ten zuiden van de hoofdstad Santiago. De beroemdste wijngaard ligt in feite in de stad: Viña Tocornal in Puente Alto. Van Alto Maipo komen de volgende wijnen: Don Melchor van Concha y Toro, Viñedo Chadwick van Viña Errázuriz, en grotendeels Almaviva van een joint venture tussen Mouton Rothschild en Concha y Toro.  Carmenère Carmenère rijpt laat, in Chili soms wel een maand na merlot, en wordt meestal ook later geoogst dan cabernet sauvignon. Die tijd heeft hij nodig om zijn gehalte aan pyrazines af te bouwen. De dominante pyrazine, isobuthylmethoxypyrazine, geeft wijn een aroma van groene paprika en carmenère heeft er meer van dan cabernet sauvignon, cabernet franc en merlot. Het hoogste pyrazinegehalte bereiken de druiven op het moment van de véraison. Daarna worden de pyrazines afgebroken, wat gestimuleerd wordt door warmte en direct zonlicht. Druiven voor echt goede Carmenère vragen dus om de juiste plek, tijd en aandacht. Het is eigenlijk geen druivenras voor massaal geproduceerde eenvoudige wijn, maar wel een heel goede partner in blends, een druif TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

[FOTO Lars Daniëls nr. 5]

Rijpe cabernet sauvignon in Alto Maipo

Rijpe carmenère in Los Lingues, Colchagua

Merlot Chileno Een bijzonder hoofdstuk in de Chileense wijnbouw vormt carmenère. Deze druif uit dezelfde druivenfamilie als cabernet sauvignon, cabernet franc en merlot (la famille des Carmenets) kwam samen met zijn familieleden al in de 19e eeuw naar Chili. De geschiedenis geeft aan dat Chileense wijnproducenten dachten dat ze merlot hadden gekocht in plaats van carmenère en zo kwam carmenère vaak samen met echte merlot in een wijngaard te staan. Nadat de druifluis de wijnbouw in Europa enorme schade had toegebracht, werd de laatrijpende carmenère in de Bordeaux nauwelijks meer aangeplant. Toen Chili in de jaren 80 en 90 groeiende behoefte had aan merlot voor hun succesvolle monocépagewijnen, kochten wijnboeren geen plantmateriaal in Frankrijk, maar werd het areaal vergroot op basis van hun eigen oude ‘merlot’. Aldus werd er veel carmenère bijgeplant. In 1994 ontdekte de Franse ampelograaf Jean-Michel Boursiquot in een wijngaard van Viña Carmen dat de druif die inmiddels ‘merlot chileno’ werd genoemd om haar peperige smaak, geen merlot was maar carmenère. Vele Chileense producenten waren verheugd en zagen in carmenère voor Chili wat malbec al voor Argentinië was: hun nationale druif. Maar carmenère is geen allemansvriend als malbec, die in Mendoza zo gemakkelijk kleurrijke, aromatische, ronde en rijke wijnen geeft.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

die frisheid en pit geeft aan Chileense assemblages. Desondanks krijgen bepaalde terroirs een grote naam vanwege hun single variety Carmenère, zoals Peumo in Cachapoal Valley en het Andesgedeelte van Colchagua Valley. De meeste carmenère staat bij Peralillo in Colchagua Valley.  País País, alias de mission grape, was een van de eerste wijndruiven in Chili. Hij komt oorspronkelijk uit het Spaanse Castilla-La Mancha en heet officieel listán prieto. Buiten Chili staat hij met name nog op Tenerife aangeplant en er zijn vermoedens dat país daarvandaan is geïmporteerd. De wijngebieden Bió-Bió Valley en Itata Valley herbergen heel oude wijngaarden met país, waarvan sommige meer dan 250 jaar oud en nog steeds productief Eeuwenoude país bij Cacique Maravilla, Bío-Bío zijn. País is een lichtgekleurde blauwe druif met een dunne schil. (In Argentinië, waar hij criolla chica heet, valt hij onder de rosadas, de ‘roze’ druiven.) Van oudsher is país de druif voor Pipeño, de simpele wijn van het volk die vooral in de bars in het zuiden van Chili wordt geschonken. Pipeño kent een korte vergisting met maceratie in open betonnen kuipen of lagares en is direct klaar voor consumptie. De naam Pipeño verwijst naar het vat waarin deze wijn wordt bewaard, de pipa, gemaakt van raulí, een inheemse houtsoort. Naast de simpele Pipeño worden er tegenwoordig steeds serieuzere rode wijnen en mousserende wijnen gemaakt van país. Bijna twee derde van de Chileense wijnproductie betreft rode wijn. De toename in aanplant de laatste 20 jaar van sauvignon blanc, chardonnay en andere witte druiven die niet in de top 10 staan als viognier, riesling en chenin blanc, wordt tenietgedaan door de toename in aanplant van carmenère en vooral syrah en pinot noir.

33.6 Wijnbouw De geografische ligging van Chili is bijzonder en bepalend voor de wijnbouw. Door de hoge Andes in het oosten, de Atacama-woestijn in het noorden, het Antarctisch gebied in het zuiden en de Grote Oceaan in het westen ligt Chili heel geïsoleerd. Een kenmerkend aspect van de Chileense wijnbouw heeft daarmee te maken: het land kent nauwelijks phylloxera, ook omdat de druivenrassen die halverwege de 19e eeuw werden ingevoerd van voor de phylloxera in Europa stamden. Chili doet er van alles aan om de druifluis buiten te houden, zoals strenge controles op de invoer van plantmateriaal en organisch materiaal in het algemeen. Amerikaanse onderstokken TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

zijn in principe niet nodig; druivenplanten kunnen op hun eigen wortels worden geplant en worden vermeerderd, bijvoorbeeld via aflegging (marcottage). Niettemin zijn er producenten die bewust wél met Amerikaanse onderstokken werken, uit zekerheid en om kwalitatieve redenen uiteraard, want zonder is immers veel goedkoper. Dankzij het warme, droge klimaat komen ook meeldauw en botrytis hier minder voor dan in gematigde delen van Europa. Wel kunnen snuitkevers, rondwormen, wolluizen en rode spintmijten problemen geven. Irrigatie Omdat de meeste Chileense wijngebieden erg droog zijn, wordt er in het algemeen geïrrigeerd. Dat gebeurt niet alleen in de wijngaarden voor grootschalig geproduceerde wijnen, maar ook in wijngaarden voor topwijnen. Vroeger gebeurde dat in de vlakke wijngaarden door flood irrigation. Tegenwoordig past men vooral druppelirrigatie toe en steeds vaker ingenieuze varianten daarvan, zoals regulated deficit irrigation en partial root drying. Helaas is irrigatiewater niet meer zo ruim voorhanden als vroeger, vooral niet in het noorden en in de kustgebieden. Omdat waterrechten gescheiden zijn van landrechten, is water ‘kapitaal’ geworden en is het zeker niet zomaar beschikbaar voor kleinere boeren. Water is tegenwoordig een beperkende factor en dat is de reden dat wijnbedrijven in interessante koelere kustgebieden niet kunnen doorgroeien en soms zelfs weer inkrimpen. De toekomst van de Chileense wijnbouw zal noodgedwongen deels in het zuiden van de centrale zone liggen, want daar is genoeg water en kunnen de druivenplanten beter overleven zonder irrigatie. Dat geldt ook voor gebieden nog verder naar het zuiden, waar het natter maar ook koeler is, zoals in Malleco Valley en Osorno. Snoeiwijzen In oude wijngaarden in Maule Valley, Itata Valley en Bió-Bió Valley wordt doorgaans niet geïrrigeerd. Veelal gaat het om dry-farmed bush vines: niet-geïrrigeerde gobelets. De wijnen mogen gelabeld worden als DO Secano Interior. In de meeste andere gebieden komt de cordon de Royat, die in Chili espaldera wordt genoemd, het meeste voor als snoeien geleidingswijze. Hiervoor worden de druivenplanten opgelijnd en zo gevormd dat ze één of vaak twee stukken permanent horizontaal gebogen hout hebben, waaruit ieder jaar het vruchthout groeit. Dat wordt vaak verticaal opgebonden (vertical shoot positioning of VSP). Ook de Guyot-methode kom je tegen, net als bijzondere systemen zoals Lyra, Scott Henry en Smart-Dyson. De pergola’s, parrón genoemd, die enorme opbrengsten geven, zie je steeds minder.

33.7 Vinificatie Met de grote wijnbedrijven, die reeds in de 19e eeuw werden gesticht, ontstond de ‘moderne’ wijnbouw in Chili. Producenten haalden Franse oenologen binnen en met hen ook de Franse manier van wijn maken, zoals opvoeding in kleine eikenhouten vaten. Later volgden roestvrijstalen tanks, temperatuurcontrole, innovatieve sorteersystemen voor de oogst enzovoorts. Chili telt veel moderne wijnmakerijen waar loepzuivere, technisch perfecte wijnen worden geproduceerd, die hun druivenras en klimaat alle eer aandoen en ook nog betaalbaar zijn. Voor de basiswijnen worden zo nodig allerlei oenologische procedés en producten ingezet. Het aanzuren van de most  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

met wijnsteenzuur is gangbaar, het gebruik van voorgeselecteerde gisten ook. Toch behoeven Chileense wijnen in het algemeen weinig correctie, omdat de natuurlijke kwaliteit van de druiven heel goed is. De duurdere rode wijnen, en zeker de icon wines, worden in barriques van de beste Franse tonneliers opgevoed. Naast dit soort superwijnen is er meer en meer aandacht voor terroirwijn. Er komen steeds meer wijnen van hoge kwaliteit met het eigen karakter van bijzondere plekken in het kustgebergte, uit wijngaarden dicht bij de koele kust en uit wijngaarden in de uitlopers van de Andes. De beste gebieden voor de belangrijke druivenrassen worden steeds meer gedefinieerd, zoals Limarí voor chardonnay en Alto Maipo voor cabernet sauvignon. Deze trend van terroirexpressie zorgt er ‘Espaldera’ en irrigatie in Maipo Valley; ± 87% van ook voor dat wijnen puurder worden: de druihet totale Chileense wijnbouwareaal wordt geïrriven worden minder vaak overrijp ge oogst, geerd (bron: SAG, Catastro Vitícola Nacional 2017) de wijnen worden minder gecorrigeerd en minder sterk opgevoed. Maar met Amerika als grootste exportmarkt voor Chileense wijnen en Azië dat steeds belangrijker wordt, zijn volle en rijpe wijnen met kracht en zwoelheid nog altijd van groot belang. In Europa zijn het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Nederland de belangrijkste afnemers van Chileense wijn. Daarbij gaat het vooral om heel betaalbare, fruitige en soepele wijnen, die in Nederland voor € 4,- tot € 7,- worden verkocht. Oud & opnieuw Omdat de Chileense wijnbouw al bijna 500 jaar oud is, heeft het land een aantal traditionele attributen en gebruiken voor het wijnmaken die je sporadisch nog tegenkomt. Zo gebeurt het ontstelen en kneuzen van de druiven, vooral país en moscatel, soms nog óf juist opnieuw met behulp van zarandas. Dit zijn werktuigen van meerdere bamboestokken aan elkaar, waarmee de druiven van de trossen worden gewreven. Hele trossen of druiven worden nog dikwijls met voeten getreden en vergist in open lagares. Vooral bij arme producenten zijn dat mobiele kuipen van leer, noques. Verder gebruikt men hier en daar tinajas, Spaanse amforen van gebakken klei, of rijpt men wijnen als Pipeño in lokaal hout van de raulí, een schijnbeuk. Dit soort ambachtelijke tradities worden vooral nog in ere gehouden en hersteld door kleine, onafhankelijke producenten. Een aantal van hen is verenigd in de groep MOVI (Movimiento de Viñateros Independientes), producenten die kleinschalig zo natuurlijk mogelijke wijnen maken. De Chileense ‘wine industry’ wordt door grote bedrijven gedomineerd. De vier grootste zijn Concha y Toro, San Pedro Tarapacá, Santa Rita en Santa Carolina. TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Zorgvuldige sortering van de druiven bij Casa Lapostolle

Chileense icon wines Icon wines is een naam die wordt gegeven aan chique topwijnen. Eigenlijk zouden wijnliefhebbers en -media moeten bepalen wat iconische wijnen zijn voor een streek of land, maar in Chili bepalen de producenten zelf wat hun icoonwijn is. Hier een tiental beroemde Chileense icon wines: • Don Maximiano, Viña Errázuriz: tegenwoordig merendeels cabernet sauvignon, met malbec, petit verdot, carmenère en cabernet franc uit Aconcagua Valley (eerste vintage: 1983, destijds 100% cabernet sauvignon). • Reserva Especial Casa Real, Viña Santa Rita: 100% cabernet sauvignon uit Alto Jahuel, Maipo Valley (eerste vintage: 1989). • Seña, begonnen als joint venture van Eduardo Chadwick en Robert Mondavi, nu van Chadwick: cabernet sauvignon, met carmenère, malbec, petit verdot en cabernet franc uit Aconcagua Valley (eerste vintage: 1995). • Almaviva, joint venture van Viña Concha y Toro en baron Philippe de Rothschild; twee derde cabernet sauvignon, met carmenère, cabernet franc en tegenwoordig wat petit verdot uit Puente Alto, Maipo Valley (eerste vintage: 1996). • Montes Alpha M, Viña Montes: 80% cabernet sauvignon met cabernet franc, merlot en wat petit verdot uit Apalta, Colchagua Valley (eerste vintage: 1996). • Clos Apalta, Casa Lapostolle: carmenère, cabernet sauvignon en merlot uit Apalta, Colchagua Valley (eerste vintage: 1997). • Viñedo Chadwick: bijna 100% cabernet sauvignon uit Puente Alto, Maipo Valley (eerste vintage: 1999).  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

[FOTO Lars Daniëls nr. 10]

Chili gaat met de tijd mee: betonnen eieren bij Viu Manent.

• Altaïr, Viña San Pedro, begonnen als joint venture van San Pedro en Dassault; cabernet sauvignon met een beetje cabernet franc en syrah uit Alto Cachapoal, Cachapoal Valley (eerste vintage: 2002). • Don Melchor, Viña Concha y Toro: bijna helemaal cabernet sauvignon, met kleine beetjes cabernet franc, petit verdot en merlot uit Puente Alto, Maipo Valley (eerste vintage: 1987).

33.8 Wijnwetgeving De wijnwetgeving in Chili heeft veel gemeen met die van de Verenigde Staten. Ook is deze beïnvloed door regelingen met de EU, omdat veel Chileense wijn wordt geïmporteerd door landen binnen de EU. Termen als ‘champagne’, ‘port’ en ‘sherry’ komen om die reden niet meer voor op etiketten van exportwijnen. Chili heeft een liberale wijnwetgeving die de producenten weinig beperkingen oplegt. Op de naleving van de regelgeving wordt toegezien door de Servicio Agrícola y Ganadero (dienst voor landbouw en veeteelt). Hier volgt een aantal van de belangrijkste bepalingen: TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Enorme vergistingtanks van roestvrijstaal

• • • •

•

Chileense wijn mag alleen worden gemaakt van druiven of verse druivenmost van Vitis vinifera-rassen. De wijn moet minimaal 11,5 vol.% alcohol bevatten en chaptalisatie is verboden. Er gelden geen restricties ten aanzien van gebruikte druivenrassen. Wat betreft wijnen die bestemd zijn voor de export gelden verder de volgende voorwaarden: Voor de vermelding van een druivenras op het etiket moeten ze voor tenminste 85% gemaakt zijn van het desbetreffende druivenras. Voor de vermelding van een jaartal op het etiket moeten ze voor tenminste 85% gemaakt zijn van de oogst van het desbetreffende jaar. Voor de vermelding van de officiële herkomst, een DO (Denominación de Origen), op het etiket moeten ze voor tenminste 85% gemaakt zijn van druiven uit de desbetreffende DO. Bij wijnen voor binnenlandse consumptie liggen deze minimumpercentages op 75%. Op labels van Chileense wijnen vind je vaak extra kwaliteitsaanduidingen als Reserva en Gran Reserva. De voorwaarden waaraan wijnen moeten voldoen om deze aanduidingen op hun etiket te mogen dragen, zijn veel minder strikt dan bijvoorbeeld in Spanje. Reserva: minimaal 0,5 vol.% meer alcohol dan de minimale wettelijke norm van 11,5 vol.%. Gran Reserva: minimaal 1 vol.% meer alcohol dan de minimale wettelijke norm van 11,5 vol.%; een wijn met onderscheidende, eigen kenmerken; opgevoed in hout.

Sinds 1994 zijn bepaalde wijnbouwzones en kleinere herkomstgebieden beschermd (zie 28.9).  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

33.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen De bescherming van Chileense herkomstbenamingen is ingevoerd in 1994 en aangepast in 2012. Het lijkt in veel op het Amerikaanse geografische-indicatiesysteem van AVA’s. Chili heeft zes grote wijnbouwregio’s (regiones vitivinicolas), die niet verward mogen worden met de administratieve regio’s van Chili. Van noord naar zuid zijn de wijnregio’s: Atacama Coquimbo Aconcagua Valle Central Sur Austral Daarbinnen vallen 17 subregio’s (subregiones of valles), 8 zones (zonas) en vele kleinere herkomstgebieden (areas). Daarnaast is er tegenwoordig een zonering van west naar oost: Costa, Entre Cordilleras en Andes. Verder is er de benaming Secano Interior, de speciale Denominación de Origen voor wijnen van oude, niet-geïrrigeerde wijngaarden in Maule Valley, Itata Valley en Bió-Bió Valley. Een en ander wordt duidelijk op de afgebeelde kaart. De belangrijkste wijngebieden worden hierna beschreven. Bij elk wijngebied wordt de wijnbouwregio genoemd waarin het ligt, bijvoorbeeld Aconcagua, en de zone als Costa, Entre Cordilleras of Andes. Sommige wijngebieden liggen in twee of zelfs in alle drie de zones.

Huasco Valley, Atacama - Costa & Andes

28° ZB

± 58 ha

rood, wit

pinot noir, sauvignon blanc, chardonnay

Huasco Valley is een warm en droog gebied met van oudsher veel aanplant van pedro ximénez voor pisco, tegenwoordig steeds meer chardonnay, sauvignon, merlot, syrah en pinot noir.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Elqui Valley, Coquimbo – Costa & Andes

29° ZB

± 390 ha

rood, wit

syrah, sauvignon blanc, pedro ximénez

Elqui Valley, het meest noordelijke wijngebied van enige omvang, is in principe warm en heel droog. Toch is er wijnbouw mogelijk, zelfs van druiven die in een gematigd klimaat horen. Het dal van de rivier Elqui is namelijk smal, zodat er in de middag een krachtige koele luchtstroom op gang komt van de oceaan richting Andes. De ligging van de wijngaarden maakt dat er in de loop van de dag enorm grote verschillen in temperatuur kunnen optreden. Droogte zet de wijnbouw hier onder druk, maar het gebied heeft al een goede naam opgebouwd met wijnen van syrah. Limarí Valley, Coquimbo – Costa, Entre Cordilleras & Andes

40° ZB

± 2.400 ha

rood, wit

syrah, chardonnay, sauvignon blanc

Limarí Valley is ook een noordelijk dal, maar alweer 150 kilometer naar het zuiden ten opzichte van Elqui Valley. Ook hier is het droog, maar aantrekkelijk voor wijngaarden om meerdere redenen, in de eerste plaats omdat er in de ochtend een sterke afkoeling optreedt door mist, de camancha, die binnendrijft van zee. Limarí is verder een van de weinige Chileense wijngebieden met kalkhoudende bodems. Het gebied is beroemd om zijn zeer goede Chardonnays. Recent zijn er ook wijngaarden op grote hoogte aangeplant, op 1.600-1.800 meter in Río Hurtado; hier geeft malbec veelbelovende wijnen. Aconcagua Valley, Aconcagua – Costa, Entre Cordilleras & Andes

37-38° ZB

± 1.420 ha

rood, wit

cabernet sauvignon, syrah, carmenère, pinot noir, sauvignon blanc, chardonnay

Wijngebied Aconcagua Valley en wijnregio Aconcagua zijn genoemd naar de Aconcagua, ZuidAmerika’s hoogste berg (6961 meter). Het ligt zo’n 80 kilometer ten noorden van Santiago. Het geniet vooral bekendheid door de aanwezigheid van Errázuriz, het bedrijf van Eduardo Chadwick, groot promotor van Chileense topwijnen. Don Maximiano Errázuriz stichtte al in 1870 een wijnTERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

De wijngaard Talinay in Limarí ©Tabali

domein bij Panquehue, in het warme hart van Aconcagua Valley. Dat deel is zeer geschikt voor de productie van stevige rode wijnen van cabernet sauvignon, syrah en carmenère. Sinds enkele jaren heeft Aconcagua Valley een nieuwe impuls gekregen door de aanleg van wijngaarden direct aan de kust, eerst in een gebied bij Quillota dat een eigen DO heeft (Aconcagua Costa) en later bij Zapallar. Deze herkomstgebieden zijn koel genoeg voor druiven als sauvignon blanc, chardonnay en pinot noir. En ook Syrah hiervandaan is spannend. Casablanca Valley, Aconcagua – Costa

38° ZB

± 6.000 ha

rood, wit

pinot noir, sauvignon blanc, chardonnay

Casablanca is het eerste ‘koele’ wijnbouwgebied dat al in de jaren 80 tot ontwikkeling werd gebracht. Het ligt ten zuidoosten van de belangrijke havenstad Valparaíso. Ook hier zijn het de zeewinden en de zeemist die verkoeling en zonbescherming geven. Inmiddels is het gebied vrijwel geheel volgeplant. Casablanca is zeer geschikt voor sauvignon blanc, chardonnay en pinot noir. Er worden ook goede druiven voor mousserende wijnen geteeld. Overigens is het dal niet overal  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

even koel. De koelere wijngaarden liggen aan de westkant; meer landinwaarts richting Santiago is het relatief warm. San Antonio Valley en Leyda Valley, Aconcagua – Costa

38-39° ZB

± 2.500 ha

rood, wit

pinot noir, sauvignon blanc, chardonnay

Na Casablanca trok de wijnbouw verder op naar het koelere westen, naar de kustplaats San Antonio, die de subregio zijn naam gaf, en het iets landinwaarts gelegen Leyda, officieel een zone binnen San Antonio Valley. Deze dalen zijn open naar de oceaan en koele lucht kan ongehinderd binnenstromen, zodat San Antonio Valley en Leyda Valley koeler zijn dan Casablanca. Door de ruimte hier kunnen druiven exact op de goede afstand van de oceaan worden geplant. De wijngaarden van Lo Abarca en Santo Domingo liggen slechts zo’n vier kilometer van zee. Hier is het helaas een uitdaging om voldoende irrigatiewater te vinden; de waterrechten zijn namelijk in handen van een handvol eigenaren en dat kan de verdere uitbreiding van wijngaarden afremmen. Maipo Valley, Valle Central – Entre Cordilleras & Andes

39° ZB

± 12.500 ha

rood

cabernet sauvignon, syrah, merlot

Maipo Valley is de klassieke wijnstreek bij hoofdstad Santiago de Chile. Hier ontstonden halverwege de 19e eeuw de eerste grote wijngaarden met Bordeauxdruiven, maar de wijnbouw dateert hier van nog veel verder terug. Macul, nu een wijk van Santiago, kende al wijngaarden vanaf 1546. Vooral de reputatie van het hoogste deel, Alto Maipo met specifieke DO’s als Puente Alto en Pirque, is al tijden groot. Hier komen vele van de beroemdste en beste Cabernets Sauvignons van Chili vandaan. Later werden steeds meer lagere delen van Maipo Valley ten (zuid)westen van Santiago beplant, onder meer met carmenère. De meest recente aanplant staat zowel dicht bij de kust als hogerop in de Andes, tot 1000 meter. Cachapoal Valley, Valle Central – Entre Cordilleras & Andes

39-40° ZB

± 12.500 ha

rood

cabernet sauvignon, carmenère, merlot

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Wijngaarden in het koelere Aconcagua Costa

In veel opzichten is Cachapoal Valley (gelegen in Rapel Valley) vergelijkbaar met het direct ten noorden ervan gelegen Maipo Valley. Het kustgebergte voorkomt serieuze verkoeling vanaf de oceaan, dus het is een warm en droog gebied, vooral geschikt voor het maken van rode wijnen. Het Andes-gedeelte bij Requínoa en Totihue, ook Alto Cachapoal genoemd, is een hooggelegen topterroir voor wijnen van cabernet sauvignon, syrah en zelfs chardonnay. Meer naar het westen in het dal van de Río Cachapoal ligt Peumo, waar de carmenère goed rijpt door een combinatie van warmte en een lichte verkoeling vanaf de oceaan. Colchagua Valley, Valle Central – Costa, Entre Cordilleras & Andes

39-40° ZB

± 40.500 ha

rood

cabernet sauvignon, carmenère, merlot

Colchagua Valley (gelegen in Rapel Valley) is na Maule Valley het grootste wijngebied van Chili. De meeste wijngaarden liggen in het warmere midden van het dal, met als kwalitatief hoogtepunt Apalta, dat in 2018 een eigen DO-status kreeg. Maar het belang van de wijngaarden richting kust, bij Paredones bijvoorbeeld, en in de Andes neemt toe. Vooral carmenère doet het goed onder  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Wijngaard in Colchagua Valley met de Andes op achtergrond

invloed van de koele bergwinden van de Andes, bijvoorbeeld in de recente DO Los Lingues bij San Fernando. Curicó Valley, Valle Central – Costa, Entre Cordilleras & Andes

40° ZB

± 18.500 ha

rood, wit

cabernet sauvignon, merlot, sauvignon blanc

Curicó Valley is qua aanplant het derde wijngebied van Chili, na Maule en Colchagua, en heeft een grote wijnbouwtraditie. De moderne geschiedenis is onlosmakelijk verbonden met de Spanjaard Miguel Torres, die hier in de jaren 70 liet zien dat Chileense wijnen toekomst hadden door het wijnmaken te moderniseren. Hij maakte onder meer gebruik van de bijzonder oude stokken die te vinden zijn in deze streek. In de buurt van de stad Curicó, ten oosten van de Pan-Amerikaanse snelweg (Ruta 5) en aan de voet van de Andes, vind je de meeste wijnmakerijen. Ook hier breidt men uit naar de kustzone en naar plekken hogerop in de Andes. De diversiteit aan druivenrassen is groot in Curicó en er komen veel goede basiswijnen vandaan, zowel rood als wit. TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Zowel de fiets als het paard zijn veel gebruikte transportmiddelen in de Chileense wijngaarden

Maule Valley, Valle Central – Costa, Entre Cordilleras & Andes; ook Secano Interior

36° ZB

± 36.000 ha

rood

cabernet sauvignon, país, merlot

Met 36.000 hectare wijngaarden is Maule net iets groter dan Colchagua Valley, daarmee momenteel het grootste wijnbouwgebied van het land, en een van Chili’s oudste wijnregio’s. Het heeft zich recent terug in de kijker gespeeld door zijn bijzondere, oude wijngaarden die tegenwoordig prachtige wijnen opleveren. Het meest in het oog springend zijn de wijnen van bush vines met carignandruiven uit oude, niet-geïrrigeerde wijngaarden in het zuidwesten van Maule. Producenten die verenigd zijn in de Vignadores de Carignan, afgekort VIGNO, zijn de protagonisten van deze wijnen. Maar Maule is veel meer dan Carignan. Ook País van oude wijngaarden is interessant, net als Cabernet Sauvignon. Bovendien worden er goede natuurwijnen en orange wines gemaakt. Maar veel van Maule’s wijn verdwijnt ook nog steeds in anonieme blends.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Typisch Chli: wijnstokken en cactus-planten

Itata Valley, Sur – Costa & Entre Cordilleras; ook Secano Interior

37° ZB

± 13.000 ha

rood, wit

país, cinsault moscatel de Alejandría

Ten zuiden van Maule ligt Itata, samen met Bió-Bió tegenwoordig het ‘herontdekte’ oude Chili. Al in de 16e eeuw werden hier wijngaarden aangeplant met druiven die via de haven van Concepción binnenkwamen. Itata kent een substantiële aanplant van ‘vergeten’ oude druivenrassen als moscatel, país en cinsault. Deze hebben hier kunnen overleven omdat hun wijnen vooral voor lokaal gebruik waren, de wijngaarden heel natuurlijk bewerkt worden en irrigatie niet nodig is. Mits goed gemaakt, leveren de genoemde druiven bijzondere en zeer spannende wijnen op, vooral uit het deel dicht bij de kust: Coelemu. Ook de lokale Chardonnay kan goed zijn.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Oude moscatel in het kustgebergte bij Garilihue (Itata), met de Andes op de achtergrond

Bió-Bió Valley, Sur – Costa & Entre Cordilleras; ook Secano Interior

37-38° ZB

± 2.000 ha (inclusief Malleco)

rood, wit

pinot noir, país chardonnay

Bió-Bió is een koele regio, waar beduidend meer neerslag valt (900-1.000 mm per jaar) dan noordelijker. Het wijnareaal bestaat uit twee delen. Het deel bij Negrete en Mulchén, ruim 100 kilometer ten zuidoosten van Concepción, is relatief nieuw en er staan vooral druiven voor koele en gematigde klimaten aangeplant, zoals pinot noir, chardonnay en sauvignon blanc. Het deel van Bió-Bió dat dichter bij Concepción ligt, de area’s Yumbel en San Rosendo, is van oudsher het gebied van heel oude paíswijngaarden voor heerlijke Pipeño en je vindt er ook malbec.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Malleco Valley en zuidelijker, Sur en Austral

38-39° ZB

± 2.000 ha (inclusief Bío-Bío)

rood, wit

pinot noir, sauvignon blanc chardonnay

De meest zuidelijke wijnstreken van Chili zijn duidelijk minder belangrijk in omvang. Ze zijn interessant voor wijnbouw vanwege hun koele klimaat. Dat levert wijnen op met minder alcohol, maar de regen zorgt hier ook voor (meer) problemen met meeldauw en rot. Producenten die hier niet tegen opzien, breiden hun wijngaardareaal toch naar het zuiden uit. Malleco Valley ligt nog net in de regio Sur en is vooral bekend om wijnen van chardonnay en pinot noir, waarvan de eerste wijngaarden halverwege de jaren 90 zijn aangeplant. Verder naar het zuiden ligt de nieuwe wijnstreek Cautín Valley. Ver in de regio Austral ligt het wijngebied Osorno, waar bijna 1.900 mm neerslag per jaar valt. Toch hebben de recent aangeplante wijngaarden met sauvignon blanc, pinot noir, chardonnay en riesling aan het Lago Ranco wel potentieel.

TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 33 - Chili (2022-2023)

Argentinië 34.1 Inleiding Argentinië is een enorm groot land, het achtste land ter wereld qua oppervlakte. In het oosten grenst het aan de Atlantische Oceaan, in het zuiden aan wat tegenwoordig de Zuidelijke Oceaan wordt genoemd. In het noorden zijn Uruguay, Brazilië, Paraguay en Bolivia buurlanden. De langste grens deelt Argentinië met dat andere belangrijke wijnland van Zuid-Amerika, Chili, dat als de vetrand van een picanhasteak in het westen tegen Argentinië aan ligt. Het overgrote deel van de Argentijnse wijnbouw vindt in Mendoza plaats. Dit gebied ligt hemelsbreed nog geen 200 kilometer van Santiago, de hoofdstad van Chili, maar de sfeer is er heel anders. Chili wordt vaak het Duitsland van Zuid-Amerika genoemd, Argentinië voelt meer aan als een mengeling van Spanje, Italië en Frankrijk. Alhoewel Argentinië al tijden heel veel wijn produceert, duurde het lang voordat de wereld de Argentijnse wijn ontdekte. Door opeenvolgende militaire regimes is Argentinië zoals Zuid-Afrika en Chili lange tijd politiek en economisch geïsoleerd geweest. Corruptie, bureaucratie en een chaotisch binnenlands bestuur waren er de oorzaak van dat er lange tijd vooral grote hoeveelheden goedkope wijn van lage kwaliteit voor de thuismarkt werden geproduceerd. Zelfs na de terugkeer van een democratisch gekozen landsbestuur in de jaren 80 ging het lange tijd niet veel beter met de wijnindustrie, mede door terugkerende periodes van grote inflatie. Desalniettemin begon eind jaren 80, begin jaren 90 van de vorige eeuw een nieuwe bloeiperiode voor Argentijnse wijn, met toenemende productie en export van wijnen met een hoge kwaliteit. Argentinië is nu de zesde wijnproducent ter wereld. Met name Malbec uit Mendoza is inmiddels een begrip in de wijnwereld.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

Treffend beeld van Mendoza: de vulkaan Tupungato met wijngaarden op de voorgrond

Argentinië

± 203.500 ha wijngaarden

± 13 miljoen hl

40°-47° ZB

blauwe druiven ± 113.960 ha = ca. 56 procent van totale aanplant

per jaar

malbec 41.400 ha = ca. 20 procent van totale aanplant witte druiven ± 38.665 ha = ca. 19 procent van totale aanplant torrontés (alle varianten samen) ± 10.600 ha = ca. 5 procent van totale aanplant rosadas (druiven met roze schil) = ca. 25 procent van totale aanplant

34.2 Historie Net als in buurland Chili waren het de Spaanse veroveraars en missionarissen, die wijndruiven in Argentinië introduceerden. De eerste wijngaarden werden aangeplant in 1551 en de wijnbouw verspreidde zich snel in het centrale deel van het land, vooral in het westen aan de voet van de Andes en in het noordoosten. Veelal betrof het wijnbouw voor de Heilige Mis en werden wijngaarden aangeplant door kloosterordes. En wederom zoals in Chili duurde het tot midden 19e eeuw voordat er een tweede grote impuls TERUG NAAR INHOUD



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

volgde in de wijnbouw, maar in Argentinië kwam dat door de stroom van immigranten uit Europa. Velen kwamen uit mediterrane landen als Italië en Spanje, maar ook Fransen en Duitsers zochten hun heil in Argentinië, onder andere om de phylloxera te ontvluchten, die de Europese wijnbouw vernietigde. Zij namen wijndruiven mee, nieuwe technieken en hun eeuwenoude wijnbouwcultuur. Landinwaarts ontdekten zij ideale wijnbouwomstandigheden, zeker toen het achterland bereikbaar werd door de aanleg van spoorwegen, zoals in 1885 het traject Buenos Aires-Mendoza. In 1853 werd de eerste landbouwschool in Mendoza opgericht, met de Fransman Michel Aimé Pouget als directeur. Hij introduceerde de eerste Franse druivenrassen in Mendoza. Het wijngaardareaal van Argentinië groeide flink in de tweede helft van de 19e eeuw, van vrijwel niets in 1850 tot meer dan 200.000 hectare vroeg in de 20e eeuw. Dit was een periode van grote welvaart, waarin de productie sterk toenam, onder andere vanwege de groeiende binnenlandse vraag, maar ook omdat irrigatie beter mogelijk werd en je krediet kon krijgen om wijngaarden aan te leggen. Er ontstonden grote wijnmakerijen en een steeds beter ontwikkeld binnenlands distributienetwerk. De welvaart stokte na de beurskrach van 1937. Als gevolg van tegenstellingen tussen conservatieven en liberalen werd de politieke situatie steeds minder stabiel. Militaire regeringen, de juntas, werden afgewisseld door democratische regeringen die ook autoritair en populistisch opereerden. Allemaal slecht voor de economie en welvaart, en dus ook voor de wijnbouw. De lokale markt voor goedkope wijnen op basis van druiven als cereza en criolla grande stortte in, de wijnconsumptie per hoofd van de bevolking daalde van 90 liter in 1970 tot 55 liter in 1991, en in 2016 bedroeg het 28,7 liter (bron: OIV). Veel wijngaarden werden gerooid. Na de Falklandoorlog in 1983 keerde de ware democratie terug en veranderde de economische politiek, met kansen voor buitenlandse handel. Eind jaren 80 begon een nieuwe tijd voor de Argentijnse wijnbouw en wijnhandel. De focus kwam te liggen op wijnen van hoge kwaliteit, met Malbec als belangrijkste visitekaartje. Er volgden investeringen van Franse, Chileense en Amerikaanse bedrijven, die de wijnbouw en het wijnmaken moderniseerden en op internationaal niveau brachten. Pergolawijngaarden werden steeds meer vervangen door moderne, opgelijnde systemen zoals espaldera (cordon de Royat), flood irrigation maakte vaker plaats voor drip irrigation en de opbrengsten werden beperkt. Ook door het droge, warme klimaat resulteerde dit in zeer geconcentreerde wijnen met veel kleur- en aroma-extract en flink wat alcohol: 15 procent werd heel normaal. Voor minder alcohol en meer frisheid is men in de 21e eeuw hoger gaan aanplanten; in Mendoza tot 1.750 meter, ook in San Juan, en in Salta tot wel 3.100 meter. Ook koelere gebieden in Patagonië en aan de kust worden nu geëxploreerd.

34.3 Bodem Mendoza en de meeste gebieden met wijngaarden tegen de Andes aan hebben voornamelijk alluviale bodems. Deze liggen bovenop oergesteente als graniet, dioriet en andere magmatische en vulkanische stollingsgesteenten, die langgeleden zijn afgezet door gletsjers en rivieren. Ze zijn vooral zanderig en stenig, met (rol)keien op verschillende diepten. Lokaal kom je kalk van lang-geleden opgedroogde rivieren tegen. Afhankelijk van de afstand tot de bergen en de rivieren  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

bevatten de bodems meer leem en klei; hoe verder weg, hoe fijner het materiaal. De bodems draineren goed en bevatten weinig organisch materiaal en dus weinig stikstof. Het zijn arme bodems die van nature de groeikracht van de druivenplanten beperken en geconcentreerde druiven geven. Irrigatie is veelal een must, zeker als je een behoorlijke opbrengst nastreeft. Waar veel geïrrigeerd moet worden, is de verzouting van de bodems een nadeel, zoals in wijngaarden op zanderige bodems in lager gelegen, warme delen van Mendoza.

34.4 Klimaat De belangrijke Argentijnse wijngebieden liggen in de luwte van het hoge Andesgebergte; de top van de vulkaan Tupungato (5.670 m) ligt op minder dan 50 kilometer ten westen van hooggelegen wijngaarden van Mendoza in de Uco Valley. Hier heerst een droog, gematigd tot warm landklimaat. Mendoza heeft officieel een steppeklimaat, volgens de klimaatclassificatie van Köppen (BSk). De gemiddelde temperatuur in het groeiseizoen (oktober-maart) is 21,5 ºC met opvallend veel zonuren per jaar, namelijk meer dan 2.800 uur. Door het droge klimaat en de hoge ligging van de wijngaarden kent Mendoza een hoge instraling (= intensiteit van de zon). Ook is het verschil tussen zomerse dagen nachttemperaturen groot, soms meer dan 15 ºC. Er valt weinig neerslag als gevolg van de grote afstand tot de Atlantische Oceaan en de ligging in de luwte van de hoge Andes. Bovendien is er vaak een langdurig, subtropisch hogedrukgebied doordat Mendoza op 37,5º ZB niet zo ver van de Steenbokskeerkring ligt. De neerslag, gemiddeld 250 mm per jaar, valt vooral in de zomermaanden, dus van december tot maart. In die periode zijn er ook onweersbuien, soms gepaard met hagel. Ook in Salta, in het uiterste noordwesten van Argentinië, zijn de winters droog en valt de meeste neerslag tijdens het groeiseizoen; met 750 mm per jaar is die beduidend hoger dan in Mendoza. Het heeft een meer gematigd warm klimaat, met een gemiddelde temperatuur in het groeiseizoen van 20,8 ºC. Ten zuiden van Mendoza komen we in Neuquén, de noordelijkste provincie van Patagonië. Ook in Neuquén is het klimaat warm, met een gemiddelde temperatuur in het groeiseizoen van 20,1 ºC, en wat minder droog, met 628 mm neerslag op jaarbasis. Verder naar het zuiden liggen ook wijngaarden, in de provincie Chubut. Doordat de Andes ook dat deel van Patagonië beschermt, is het er nog droger dan in Mendoza en veel koeler, met een gemiddelde temperatuur in het groeiseizoen van 15,6 ºC. Ook is de nachtelijke afkoeling er aanzienlijk. El viento zonda Een aparte, noemenswaardige rol speelt een lokale wind, genaamd zonda. Dit is een zogenaamde föhnwind: een droge wind met soms grote snelheden van meestal 40 km/u maar in extreme gevallen 200 km/u, die veel stof meebrengt. Oorzaak is koude vochtige lucht vanaf de Grote Oceaan, die aan de Chileense kant van de Andes opstijgt, voor sneeuwval in de hoge Andes zorgt en aan de Argentijnse kant als droge, steeds warmer wordende wind naar beneden blaast. Vooral in het voorjaar kan deze wind voor grote problemen zorgen in de wijngaarden, niet alleen door de harde wind die tot slechte vruchtzetting en bladverlies leidt en loten en trossen kan afbreken, maar ook door het koudefront dat volgt op de zonda, dat voor late vorst kan zorgen. TERUG NAAR INHOUD

100



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

Hagelnetten in Mendoza

TX = gemiddelde maximale dagtemperatuur / TM = gemiddelde minimale dagtemperatuur TX groeiseizoen TM groeiseizoen neerslag per jaar

Klimaatdata van Salta, Mendoza, Noord-Patagonië/Neuquén en Midden-Patagonië/Chubut (bron: Servicio Meteorológico Nacional)

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

101

Wijngaard in Valle de Uco, Mendoza

34.5 Druivenrassen De eerste druiven die naar Argentinië kwamen, waren mission grapes voor de miswijn, waaronder cereza, criolla grande en criolla chica. Ze staan ook bekend als criollas, letterlijk ‘creolen’, een term die gebruikt werd voor uit Spanje afstammende mensen die in de koloniën waren geboren. Cereza is een natuurlijke kruising van muscat d’Alexandrie en criolla chica; dat is de Spaanse druif listán prieto, die in Chili país heet en in Mexico missión. Criolla grande kan ook een natuurlijke kruising van muscat d’Alexandrie en criolla chica zijn en waarschijnlijk is er ook een relatie met cereza en tempranillo. Het betreft veelal lichtgekleurde rozerode druivenrassen, die in Argentinië rosadas worden genoemd. Ook moscatel rosado en de diverse torrontésdruiven behoren tot de criollas. Tot 1985-1990 bepaalden deze druiven de Argentijnse wijnbouw, want ze werden gebruikt voor de simpele drinkwijn voor de grote lokale markt. In 1990 waren de rosadas goed voor bijna de helft (± 99.000 ha) van de aanplant voor wijn en most (destijds 202.000 hectare), tegenwoordig is hun aandeel gedaald naar iets minder dan 25 procent (± 50.000 hectare van 203.500 hectare). Rosadas worden nu vaak gebruikt voor de productie van most voor fruitsappen of als suikervervanger. De belangrijkste druif van Argentinië, malbec, kwam in de 19e eeuw naar het land, geïntroduceerd door Michel Aimé Pouget. Iets later volgde de huidige tweede blauwe druif van Argentinië: bonarda. In 2008 bleek dat dit niet de ware bonarda piemontese was: de Argentijnse bonarda is TERUG NAAR INHOUD

102



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

douce noir. Deze stamt oorspronkelijk uit Savoie en heet elders ook corbeau (kraai) om zijn diepgekleurde wijnen. Voor het gemak noemen we deze onechte bonarda nu Argentijnse bonarda. Hij wordt zelden verwerkt tot monocépagewijn van hogere kwaliteit, maar is een welkom onderdeel van de corte, het Argentijnse woord voor blend. Verder doen cabernet sauvignon en syrah het goed in Argentinië, net als chardonnay. Die kan prachtige wijnen geven, mits de druiven van hooggelegen wijngaarden komen.  Malbec Malbec, de meest aangeplante druif van Argentinië, wordt door ampelografen meestal cot genoemd. Hij stamt uit de omgeving van Cahors, zijn beroemde Franse origine. Malbec arriveerde medio 19e eeuw in Argentinië en daar doet hij het heel goed. De toename van de aanplant sinds 1990 is spectaculair met ongeveer 260 procent tot de huidige ± 41.400 hectare. Malbec is met name in Mendoza, met zijn droge en warme klimaat, perfect op zijn plaats. Het karakter en de stijl van Argentijnse Malbecs zijn doorgaans beduidend anders dan die van de Malbecs uit Cahors. De druiven worden in Mendoza, Salta en San Juan zonder problemen heel rijp, wat wijnen met flinke alcoholniveaus kan opleveren. Ook qua kleur en tannine verschilt Argentijnse Malbec van de meeste Malbecs uit Cahors; Argentijnse Malbec heeft doorgaans meer polyfenolen, vooral meer kleur en rijpere tannine. Zeker de Malbecs van grote hoogte, boven 1.100 meter, blijken meer goede anthocyanen (rode en blauwe kleurstoffen) te hebben. Bovendien bevatten Malbecs van grote hoogte meer aromastoffen die bijdragen aan de zo typerende florale aroma’s van Malbec. Mendoza en de malbecdruif is een combinatie die Argentijnse wijn een herkenbaar gezicht heeft gegeven.  Torrontés De andere ‘eigen’ druif van Argentinië is torrontés. Het betreft in feite drie verschillende nakomelingen van muscat d’Alexandrie, die allemaal tot de criollas worden gerekend. De belangrijkste, want meest aangeplante variëteit is torrontés riojano, een natuurlijke kruising van muscat d’Alexandrie en listán prieto (= criolla chica en país). Het is ook de meest aromatische van de drie, met bloemige tonen en het druivige aroma van muskaat. Die expressiviteit komt helemaal tot zijn recht als torrontés riojano op grote hoogte staat aangeplant, waar het verschil tussen dagen nachttemperaturen groot is, zoals in de hoogste wijngaarden van Argentinië, die van Bodega Colomé in de zone Payogasta-Salta in Salta, maar ook in hoge delen van Uco Valley. De andere twee torrontésvariëteiten, torrontés sanjuanino en torrontés mendocino, zijn van minder belang. Torrontés sanjuanino heeft tegenwoordig een aanplant van ± 1.800 hectare en staat vooral in San Juan, zoals de naam al aangeeft. Ook torrontés mendocino, met een totale aanplant van ± 650 hectare, groeit met name in San Juan. Argentinië is vooral een land dat goede rode wijnen produceert. Officieel bedraagt de aanplant van blauwe druivenrassen voor rode wijn maar iets meer dan de helft van de totale aanplant, maar gezien het feit dat de rosadas vooral voor simpele wijn voor de lokale markt en voor most met andere doeleinden dan wijn worden gebruikt, is dat een vertekend beeld. Hieronder staat de recente top 10 van aangeplante druiven voor wijn én most.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

103

Blauwe druiven (b): 56% – witte druiven (w): 19% – rosadas (r): 25% Druivenras

Aanplant in hectaren

% van totale aanplant

malbec (b)

± 41.400 ha

± 20,3%

cereza (r)

± 28.500 ha

± 13,7%

bonarda (b)

± 18.700 ha

± 9,2%

cabernet sauvignon (b)

± 15.000 ha

± 7,4%

criolla grande (r)

± 14.000 ha

± 6,9%

syrah (b)

± 12.500 ha

± 6,1%

torrontes riojano (w)

± 8.200 ha

± 4%

pedro ximénez (w)

± 10.000 ha

± 5%

chardonnay (w)

± 6.200 ha

± 3,1%

moscatel rosado (r)

± 6.000 ha

± 3%

Tabel 34.1 Meest aangeplante druivenrassen in Argentinië in 2017 (bron: Instituto Nacional de Vitivinicultura, Informe Anual de Superficie)

34.6 Wijnbouw De moderne Argentijnse wijnbouw begint eind jaren 80. Sinds 1990 is het wijngaardareaal voor wijn en most nauwelijks toegenomen, maar het aandeel van druiven voor hogekwaliteitswijn wel. 55 procent van het areaal betreft wijngaarden die jonger zijn dan 20 jaar. De oudste nog productieve wijngaarden van Argentinië liggen trouwens niet in Mendoza, maar in Salta en stammen van 1862. Een andere ontwikkeling sinds 1990 is dat de kleinere wijngaarden afnemen in aantal en de grotere toenemen. Het toont aan dat grote bedrijven de wijnindustrie steeds meer domineren.

Investeerders vanuit de hele wereld Sommige grote bedrijven zijn van binnenlandse eigenaren, zoals de gigantische Grupo Peñaflor en het toonaangevende Catena Zapata, maar ook Franse, Spaanse, Chileense, Italiaanse en Amerikaanse wijnproducenten hebben in Argentinië geïnvesteerd. Voorbeelden zijn Clos de los Siete in Uco Valley, opgezet door Bordelais Michel Rolland en Jean-Michel Arcaute uit Bordeaux, Bodegas O. Fournier, opgezet door de Spaanse familie Ortega GilFournier, Trivento van de Chileense Concha y Toro, Altos Las Hormigas van de Italiaanse wijnmaker Alberto Antonini uit Toscane, Viña Cobos van de Amerikaan Paul Hobbs en uiteraard Bodegas Salentein van de Nederlandse familie Pon.

TERUG NAAR INHOUD

104



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

Malbec in San Rafael, Zuid-Mendoza

Het concept ‘terroir’ wordt steeds serieuzer genomen en er wordt veel onderzoek gedaan. Het klimaat is bepalend, ook in Argentinië. Er komen flinke verschillen binnen één gebied voor. In Mendoza bijvoorbeeld geven druiven van hooggelegen wijngaarden meer kleur, aroma en frisheid. Vandaar dat men steeds hogerop is gaan aanplanten. In het klassieke hart van Mendoza, Luján de Cuyo met beroemde subzones als Agrelo, Perdriel, Las Compuertas en Vistalba, liggen de wijngaarden op hoogten van 900-1.100 meter. In de Uco Valley, waar pas in de late jaren 90 grote wijnbedrijven zich vestigden, gaan de wijngaarden tegenwoordig tot hoogten van 1.750 meter. Malbec kan daar subliem zijn, evenals chardonnay, maar cabernet sauvignon wordt er moeilijker rijp. Met alle irrigatiemogelijkheden is de rol van de bodem wat minder prominent in veel Argentijnse wijngaarden, maar er wordt momenteel veel onderzoek gedaan. Bijzonder is dat op droge, zanderige bodems Amerikaanse wortelstokken in principe niet nodig zijn. Vermeerdering door middel van marcottage (aflegging) wordt daarom nog regelmatig toegepast, zeker in oude wijngaarden. Uiteraard worden er klonen uit Frankrijk gebruikt, maar tegenwoordig hebben topbedrijven ook hun eigen geselecteerde druivenmateriaal op basis van hun oudste, beste planten. De klonale diversiteit van malbec in Argentinië is aanzienlijk, mede doordat gevarieerd plantmateriaal al voor de phylloxera uit Europa is geïmporteerd. Doordat malbec al heel lang in Argentinië geteeld wordt, zijn er talrijke mutaties ontstaan. In het algemeen zijn de trossen en bessen van Argentijnse malbec-klonen kleiner en hebben de druiven een dikkere schil dan die van Franse klonen. Dit draagt bij aan de gekleurde, geconcentreerde wijnen.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

105

Oogst van malbec bij Kaiken in Vistalba, Luján de Cuyo, Mendoza

Snoei- en geleidingsmethoden De pergola, in Argentinië parral of parron genoemd, is nu nog het dominante geleidingssysteem in wijngaarden, maar dat neemt af. De meeste wijngaarden voor hogekwaliteitswijn zijn opgelijnd en de gebruikelijke snoeiwijze is een enkele of dubbele cordon met vertical shoot positioning (VSP). Dit systeem van snoeien en geleiden wordt espaldera genoemd, net zoals in Chili. Landelijk wordt dat systeem in ± 100.000 hectare wijngaarden (± 50 procent van de wijngaarden voor wijn) toegepast. In Mendoza, waar 98,5 procent van de geteelde druiven voor wijn wordt gebruikt, komt espaldera met 56 procent nog meer voor. Uiteraard kom je ook andere moderne snoeiwijzen tegen, zoals enkele, dubbele en drievoudige Guyot. De laatste heet ook wel ‘Mendozasysteem’ en heeft drie stukken vruchthout in plaats van een of twee. Irrigatie Door het droge, warme klimaat en de wind is irrigatie in veel wijngaarden onvermijdelijk. Daarvoor wordt vooral smeltwater uit de Andes gebruikt, dat door diverse rivieren wordt aangevoerd. Traditioneel is flood irrigation, waarbij men via kanaaltjes de hele wijngaard onder water laat lopen. Dit is een eeuwenoud systeem dat stamt van de Huarpes, de inheemse bevolking van de regio Cuyo, waaronder Mendoza valt. Tegenwoordig is druppelirrigatie gebruikelijk, zeker in wijngaarden die aangeplant zijn na 1990. Ook typerend voor de wijnbouw in Mendoza en andere gebieden bij de Andes is de afdekking met netten om de wijnplanten tegen hagelstormen te beschermen.

TERUG NAAR INHOUD

106



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

Vatenkelder van Bodegas Salentein (©bodegassalentein)

34.7 Vinificatie Met grote bedrijven die de wijnproductie domineren, kun je rekenen op heel moderne vinificatiemethoden. Dat betekent bijvoorbeeld het koelen van de druiven na de oogst en deze beschermen met droogijs totdat ze de vergistingstank in gaan. Temperatuurcontrole tijdens de alcoholische vergisting heeft de witte wijnen frisser en fruitiger gemaakt. Ook voor rode wijnen wordt de vergistingstemperatuur in de gaten gehouden en vooral de duurdere wijnen rijpen in (nieuwe) Franse barriques. Kleine correcties van de most zijn heel normaal in Argentinië, zeker voor de minder kostbare wijnen. Mendoza is goed in de productie van wijnsteenzuur, dat veelvuldig wordt gebruikt om eenvoudigere wijnen aan te zuren; wijn van rijpe malbec bijvoorbeeld heeft een hoge pH. Ook het gebruik van enzymen voor betere extractie van kleur en aroma tijdens de vergisting is normaal, evenals toevoeging van wat tannine en het op smaak brengen met eikenhouten chips of staven. De wijnen van hoge kwaliteit daarentegen worden steeds puurder geproduceerd, dat wil zeggen zonder al te veel ingrijpen en corrigeren. Wijnen uit hooggelegen wijngaarden hebben minder behoefte aan aanzuren. Ook het houtgebruik wordt steeds beter gecontroleerd. Er zijn vooruitstrevende producenten met hooggelegen wijngaarden die de druiven minder (over)rijp oogsten en de alcoholpercentages beschaafd weten te houden. De ‘basiswijnen’ hebben vaak niet meer dan 14 procent alcohol. Ook de topcuvées, waarvoor aanvankelijk ‘meer van alles’ gold, probeert men  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

107

Oud versierd vat bij Bodega Weinert, waarin 2008 Malbec rustig rijpt

(ruim) onder de 15 procent te houden. Rijpheid is hier niet het probleem, maar men streeft duidelijk naar meer balans. Tegenover de vele zeer moderne wijnbedrijven staan heel traditionele producenten die de juiste smaakbalans vinden door hun wijnen heel lang in groot hout te laten rijpen, tot wel 20 jaar. Dit soort wijnen zijn uiterst bijzonder en authentiek Argentijns.

34.8 Wijnwetgeving, kwaliteitsindeling en etikettering Net zoals Chili heeft Argentinië een liberale wijnwetgeving, die de producenten weinig beperkingen oplegt. Op de naleving van de regelgeving wordt toegezien door het Instituto Nacional de Vitivinicultura: het nationaal instituut voor wijnbouw en wijn. Merknamen en druivenrassen zijn nu op de etiketten nog minstens zo belangrijk als de herkomst, maar het Europese systeem van beschermde herkomstbenamingen vindt steeds meer ingang in Argentinië. Met andere woorden, geografische aanduidingen (Indicaciónes Geográfricas: Geographical Indications of GI’s) en zelfs appellations (DOC’s) worden steeds meer en beter gedefinieerd. De belangrijkste bepalingen zijn: • Argentijnse wijn mag alleen worden gemaakt van druiven of verse druivenmost van Vitis vinifera. • Voor wijnen met een geografische herkomstbenaming mogen alleen de druivenrassen worden gebruikt die door het Instituto Nacional de Vitivinicultura zijn erkend voor de productie van kwaliteitswijn. TERUG NAAR INHOUD

108



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

• • • •

•

Blauwe druiven: malbec - merlot - cabernet sauvignon - syrah - pinot noir - canari noir - pinot meunier - tannat - lambrusco maestri - barbera - sangiovese - bonarda (douce noir) - tempranillo - cinsault - carignan noir - petit verdot. Roze druiven: gewürztraminer. Witte druiven: chardonnay - chenin blanc - sauvignon blanc - sémillon - sauvignonasse riesling - torrontés riojano - ugni blanc - moscato bianco - pinot blanc - prosecco (glera) - viognier - pedro ximénez. Als een wijn de naam van één druivenras draagt, moet die voor minstens 85 procent van dat druivenras zijn gemaakt. In assemblages (blends of cortes) mag geen enkel druivenras meer dan 85 procent van de samen-stelling uitmaken. Het alcoholpercentage van Argentijnse wijn mag maximaal 0,3 procent afwijken van het percentage dat is aangegeven op het etiket. Op labels van Argentijnse wijnen vind je vaak extra kwaliteitsaanduidingen als Reserva en Gran Reserva. De voorwaarden waaraan wijnen moeten voldoen om deze aanduidingen op hun etiket te mogen vermelden, zijn veel minder strikt dan in Spanje bijvoorbeeld, maar weer anders dan in Chili. In Argentinië zeggen ze wel degelijk iets over houtrijping, maar de leeftijd en herkomst van het eikenhout doen er niet toe. Voor de aanduiding Reserva moet een rode wijn minimaal één jaar in eikenhouten vaten zijn opgevoed; een witte wijn minimaal zes maanden. Voor de aanduiding Gran Reserva moet een rode wijn minimaal twee jaar in eikenhouten vaten zijn opgevoed; een witte wijn minimaal één jaar. Wijnen die met chips of staven ‘op smaak’ zijn gebracht, mogen op hun etiket de term Oak of Roble dragen, maar niet Reserva of Gran Geserva.

Modern Argentijns wijnetiket met wijngaardnaam (Marchiori), kleinere (Perdriel) en grotere herkomstbenaming (Luján de Cuyo) (©viñacobos)

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

109

Herkomstaanduidingen Argentinië heeft verschillende herkomst- en oorsprongsaanduidingen, van grotere gebieden naar kleinere, meer specifieke herkomstlocaties. De indeling is in ontwikkeling en soms verwarrend. Momenteel zijn de aanduidingen als volgt: • Indicación de Procedencia (IP) = indicatie van oorsprong. Dit is de meest grootschalige herkomstaanduiding. Bijvoorbeeld: Mendoza.. • Indicación Geográfica (IG) = geografische indicatie (hierna genoemd: geografische herkomstbenaming). Deze geldt voor kleinere gebieden dan de IP. Bijvoorbeeld: Mendoza - Luján - Agrelo. Maar let op: Mendoza is zowel een IP als een IG, en Agrelo is een IG binnen de IG Mendoza. • Dénominación de Origen Controlada (DOC) = vergelijkbaar met Franse AOP. Bijvoorbeeld: Luján de Cuyo. Voor herkomst- en oorsprongsaanduidingen gelden de volgende regels: • Voor een geografische herkomstbenaming moet 100 procent van de gebruikte druiven uit het bewuste geografische herkomstgebied komen. Dus de druiven voor Agrelo Cabernet Sauvignon van Catena Zapata komen voor 100 procent uit de IG Agrelo. • Bij een blend van druiven uit verschillende geografische herkomstgebieden moet de overkoepelende geografische herkomstbenaming gebruikt worden. Voorbeeld: een wijn van malbec uit Tunuyan en Tupungato, beide IG’s in Uco Valley, mag als geografische herkomstbenaming niet die beide kleinere gebieden aanduiden, maar wel Uco Valley, hun overkoepelende geografische herkomst. Indien de wijn een blend is van druiven uit Tupungato (Uco Valley) en Agrelo (Luján de Cuyo) zal de geografische herkomstbenaming Mendoza zijn. • Voor een DOC zijn de regels veel strikter dan voor een IG. De status is vrijwel gelijk aan die van de AOP in Frankrijk. Een DOC wordt toegekend “aan de producten die oorspronkelijk afkomstig zijn van een specifiek, afgebakend gebied en waarvan het karakter uitsluitend te danken is aan de geografische herkomst, aan zowel de natuurlijke factoren als de menselijke factoren die het product voortbrengen”. De wijnen moeten uiteraard van druiven binnen het DOC-gebied zijn gemaakt en de wijn moet er zijn gebotteld. Er zijn regels omtrent toegestane druivenrassen, stokkendichtheid en snoeiwijze, en er gelden maximale opbrengsten per hectare. Bijvoorbeeld een Luján de Cuyo DOC Malbec moet voor minimaal 85 procent gemaakt zijn van malbec, waaraan maximaal 15 procent cabernet sauvignon, merlot, syrah en/of pinot noir mag zijn toegevoegd. Het minimale alcoholpercentage bedraagt 12,8 procent en de wijn is minstens twee jaar opgevoed, waarvan minimaal één jaar in nieuw of gebruikt hout.

TERUG NAAR INHOUD

110



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

Kaart van Argentijnse wijnbouwregio’s

34.9 Wijngebieden Wines of Argentina deelt wijnland Argentinië op in vier grote regio’s: Noord - Cuyo - Patagonië Atlantisch. Deze indeling wordt hier aangehouden. De wijngebieden worden van noord naar zuid beschreven, om te eindigen bij Buenos Aires. Regio Noord Met Jujuy, Salta, Tucuman en Catamarca.  Jujuy

Jujuy

± 26 ha

24° ZB

rood, wit

malbec, syrah,

cabernet sauvignon, sauvignon blanc

Jujuy is het noordelijkste wijngebied van Argentinië en een van de kleinste, met maar 26 hectare wijngaarden in 2017. Het is een jong wijngebied, ontwikkeld na 2000, en het is warm, droog en hooggelegen, van 1.700-3.000 meter hoogte. Er staan vooral internationale blauwe druivenrassen aangeplant, uiteraard malbec, maar ook cabernet sauvignon, syrah, merlot en cabernet franc. De belangrijkste witte druif is sauvignon blanc.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

111

Finca Las Nubes in Cafayate, Salta (©winesofargentina)

 Salta

Salta 25° ZB

± 3.365 ha

rood, wit

malbec, cabernet sauvignon torrontés riojano

Salta is de naam van een provincie, de naam van een Indicación de Procedencia en van een geografische herkomstbenaming (IG). Het ligt in het noordwesten van Argentinië en de wijnbouwzones hebben een klimaat dat vergelijkbaar is met dat van Jujuy: droog en warm, met de minder warme gebieden op grote hoogte. Hoewel ook hier de wijnbouw na 2000 een vlucht heeft genomen, is Salta wel degelijk een van de oude, traditionele wijnbouwprovincies van Argentinië. De oudste nog productieve wijngaarden van Argentinië liggen hier, daterend van 1862. De twee bekendste subregio’s, beide IG’s, zijn Cafayate (1.550-2.050 m hoogte) en Cachi (2.400-3.100 m hoogte). Dat laatste gebied heeft de hoogstgelegen wijngaarden van Argentinië en de op een na hoogste wijngaard ter wereld: Finca Altura Máxima van Bodega Colomé op ± 3.100 meter hoogte. Malbec en torrontés zijn de visitekaartjes van Salta.

TERUG NAAR INHOUD

112



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

 Tucuman

Tucuman

± 113 ha

rood, wit

27° ZB

malbec, cabernet sauvignon torrontés riojano

Even ten zuiden van Salta ligt de provincie Tucuman, met als IG Tucuman. Het is een jong wijnbouwgebied, qua klimaat en druivenrassen vergelijkbaar met Salta. De wijngaarden liggen op 1.675-2.225 meter hoogte.  Catamarca

Catamarca

± 2.498 ha

rood, wit

27° ZB

cabernet sauvignon

cereza, torrontés riojano

De vierde wijnbouwprovincie van de noordelijke regio is Catamarca. Catamarca is al langere tijd een productief gebied voor druiven. In de jaren 60 en 70 is hier veel cereza aangeplant voor wijnen voor de binnenlandse markt, vooral in de IG Tinogasta. Vanaf 2000 ligt de focus op torrentés riojano, cabernet sauvignon en malbec, en zijn de hoger gelegen delen als IG Santa Maria populair. De wijngaarden variëren in hoogte van 760-2.050 meter. Regio Cuyo Met La Rioja, Cordoba & San Luis, San Juan, Mendoza (noord, oost, centraal, zuid en Uco).  La Rioja

La Rioja

± 6.685 ha

29° ZB

rood, wit

malbec, cabernet sauvignon torrontés riojano

Net zuidelijk van Catamarca ligt de provincie La Rioja, een van de grotere wijnbouwprovincies van Argentinië. Verreweg de meeste wijngaarden liggen in de vallei bij de stad Chilecito, in de gelijknamige IG. De vallei wordt beschermd tegen meer vochtige lucht vanuit het oosten door de Sierra de Velasco en uiteraard vormt in het westen de Andes, die hier plaatselijk meer dan 6.000 meter hoog is, de natuurlijke barrière. Chilechito is droog en vrij warm, met een gemiddelde temperatuur gedurende het groeiseizoen van 21,6 ºC. De wijngaarden liggen op 760-1.860 meter hoogte. 28 procent van de totale aanplant is torrontés riojano, vaak geleid via pergola’s. Malbec en caber TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

113

Pergola-wijngaard in Chilecito, La Rioja (©robertfiadone)

net sauvignon worden op de voet gevolgd door bonarda (douce noir) en syrah. Ook staat er nog behoorlijk wat cereza en moscatel d’Alexandrie. De grote lokale coöperatie, La Riojana Cooperativa Vitivinifrutícola de la Rioja, is goed voor meer dan de helft van alle productie in La Rioja.  Cordoba & San Luis

Cordoba & San Luis 36° ZB

Cordoba: ± 405 ha

San Luis: ± 102 ha

rood

pinot noir,

malbec, syrah

Cordoba en San Luis zijn twee wijnbouwprovincies ten oosten van La Rioja, San Juan en Mendoza. In het behoorlijk warme Cordoba (gemiddelde jaartemperatuur 18 ºC), waar de wijngaarden op zo’n 500 meter hoogte liggen, is pinot noir de belangrijkste druif met daarnaast merlot en cabernet sauvignon. Bijzonder is de aanzienlijke aanplant van de blauwe isabella, een Amerikaans druivenras, behorend tot de soort Vitis labrusca. Deze staat veel bij Colonia Caroya en wordt vooral verwerkt tot druivenmost en -sap. In het minder beduidende San Luis staat vooral malbec.

TERUG NAAR INHOUD

114



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

 San Juan

San Juan

± 38.262 ha

rood

36° ZB

cereza, syrah, malbec

De provincie San Juan is na Mendoza de grootste wijnbouwprovincie van Argentinië. Cereza is goed voor een derde van de totale aanplant van ruim 38.000 hectare. De wijnbouw hier gaat ver terug; volgens de overlevering waren er in 1562 al wijngaarden. Het centrum van de wijnbouw van San Juan is de Valle del Tulum, waarin ook de stad San Juan ligt. Het is ook de naam van een IG, net als Caucete en Sarmiento, twee van de belangrijkste productiecentra van San Juan. Een derde belangrijk deelgebied heet Veinticinco (25) de mayo, dat bekender is onder zijn geografische herkomstbenaming Valle del Pedernal. De wijngaarden van Pedernal liggen beduidend hoger dan die van Tulum: 1.280 meter hoog gemiddeld voor Pedernal tegenover 670 meter hoog gemiddeld voor Tulum. In Tulum zijn de omstandigheden dan ook warmer. Tijdens het groeiseizoen zijn dagtemperaturen boven 40 ºC niet zeldzaam, maar het koelt ’s nachts vaak 20 graden af. De hoogst gelegen wijngaarden van San Juan zijn die van het kleine, jonge Iglesia, tot op 2.010 meter hoogte. Verder moet het geografische herkomstgebied Zonda worden genoemd, dat veel potentie heeft vanwege de kalkhoudende bodems. Buiten syrah en malbec geven ook bonarda (douce noir), cabernet sauvignon, cabernet franc, merlot en tannat hier goede rode wijnen.  Mendoza

Mendoza

± 150.763 ha

37-39° ZB

rood, wit

malbec, bonarda, cereza

Mendoza is verreweg de grootste én belangrijkste wijnbouwprovincie van Argentinië. Deze valt op te delen in vijf deelgebieden: Noord-Mendoza, Oost-Mendoza, Centraal-Mendoza, Uco Valley en ZuidMendoza. In totaal ligt hier bijna 75 procent van alle wijngaarden voor wijn en most van Argentinië. Noord-Mendoza Noord-Mendoza is een relatief laag gelegen wijnbouwzone van Mendoza op 550-700 meter hoogte, direct ten noorden en noordoosten van de stad Mendoza. Het heeft twee bekendere IG’s: Las Heras en Lavalle. De eerste is een levendige buitenwijk van de stad Mendoza en ligt vlakbij het vliegveld Governor Francisco Gabrielli. Voor wijnbouw is de sector Lavalle, verder weg van de stad, veel belangrijker. Lavalle telt maar liefst 13.000 hectare wijngaarden, waarvan een flink deel is beplant met cereza, pedro ximénez, criolla grande, torrontés riojano en moscatel rosado. Veel criollas dus in Lavalle. Toch is bonarda (douce noir) het meest aangeplante druivenras en staat er ook veel syrah. Er wordt veel geconcentreerde most gemaakt, maar ook goede basiswijn.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

115

Wijngaard van Trivento in Maipú, Mendoza

Oost-Mendoza Dit deel van Mendoza is de grootste productiezone van Argentinië. De wijngaarden liggen in een vlakte waardoor de rivieren Mendoza en Tunuyán stromen, die voor het nodige irrigatiewater zorgen. Dit lager gelegen deel van Mendoza, 500-700 meter hoog, is warm en droog. Er wordt doorgaans vier weken eerder geoogst dan in bijvoorbeeld de Uco Valley. Oost-Mendoza bestaat uit vijf subzones, allemaal IG’s op de rechteroever van de Río Mendoza: San Martín, Junín, Santa Rosa, Rivadavia en La Paz. Er staat veel bonarda aangeplant en ook malbec, syrah en tempranillo. Maar de criollas, met cereza en criolla grande voorop, voeren de boventoon in OostMendoza. Er wordt dus net als in Noord-Mendoza veel geconcentreerde most gemaakt, maar ook goede basiswijn. Centraal-Mendoza Het centrale deel van het grotere wijnbouwgebied Mendoza is van oudsher het hart van de kwaliteitswijnbouw. Het wordt ook wel de Zona Alta del Río Mendoza genoemd en de wijngaarden variëren flink qua hoogteligging. Het oostelijke deel van Maipú ligt op zo’n 700 meter hoogte, de hoogste wijngaarden van Luján de Cuyo op meer dan 1.000 meter. Maipú en Luján de Cuyo (tegenwoordig vaak kortweg Luján genoemd om verwarring met DOC Luján de Cuyo te voorkomen) zijn de twee belangrijke subzones van Centraal-Mendoza. Binnen deze subzones liggen meerdere beroemde IG’s, zoals Barrancas (in Maipú) en Agrelo, Las Compuertas, Perdriel en Vistalba (in Luján). Dit zijn geografische herkomstaanduidingen die je op etiketten steeds vaker TERUG NAAR INHOUD

116



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

Wijngaard in Las Compuertas, Luján de Cuyo, Mendoza (©winesofargentina)

tegenkomt. In Centraal-Mendoza zijn enkele van de meest traditionele bodegas van Mendoza gevestigd, zoals Cavas de Weinert uit 1890 in Chacras de Coria (Luján de Cuyo) en Bodegas Lopez uit 1898 in Maipú. Ze brengen nog altijd langdurig gerijpte wijnen op de markt, die vaak meer dan tien jaar zijn opgevoed in grote oude houten vaten. Vooral in de hoger gelegen delen van Luján zitten veel moderne wijnbedrijven. Ten zuiden van Agrelo is een van de beroemdste producenten van Argentinië gevestigd: Catena Zapata. Met alle aandacht voor wijnen van hoge kwaliteit, zijn Maipú en vooral Luján dé gebieden voor malbec. Bij elkaar staat hier meer dan 12.500 hectare malbec aangeplant. Cabernet sauvignon is de tweede druif qua aanplant. Witte druiven spelen een ondergeschikte rol, maar chardonnay is wel de derde druif van Centraal-Mendoza, net voor merlot. Criollas zijn hier onbelangrijk. Uco Valley Een stuk ten zuiden en zuidwesten van Luján ligt de Uco Valley, een wijngebied dat pas in de jaren 90 echt ontgonnen is voor wijnbouw, gericht op hogekwaliteitswijn. Daarna is het hard gegroeid en tegenwoordig bedraagt het wijngaardareaal maar liefst 40.000 hectare. Dé aantrekkingskracht van Uco Valley is de hogere ligging. De laagst gelegen wijngaarden liggen op 850 meter, de hoogst gelegen wijngaarden tegenwoordig al op meer dan 1.700 meter. Gemiddeld is het hier drie tot vijf graden minder warm dan in Maipú in Centraal-Mendoza. Het is daarmee een gebied voor heel florale, elegante Malbecs (meer dan 15.000 hectare malbec inmiddels) met goede zuren en veel kleur, en ook voor de beste Chardonnays van Argentinië en zelfs voor goede  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

117

Wijngaarden in Uco Valley, Mendoza

Sauvignon Blanc. De cabernet-sauvignondruif rijpt moeilijker op deze hoogten. Subzone Uco Valley kent drie grotere geografische herkomstbenamingen: Tupungato, Tunuyán en San Carlos. Daarbinnen liggen weer kleinere IG’s, zoals La Arboleda en Gualtarry in Tupungato, Los Arboles en Vista Flores in Tunuyán en La Consulta in San Carlos. Net ten zuidwesten van het stadje Tupungato ligt het toonaangevende Bodegas Salentein, gestart in 1997 door de Nederlandse ondernemer Mijndert Pon, die in 2014 overleed. Zuid-Mendoza Dik 100 kilometer ten zuidoosten van San Carlos in Uco Valley begint Zuid-Mendoza, met twee belangrijke, grotere geografische herkomstbenamingen: San Rafael en General Alvear. Hier staan van oudsher veel criollas, met bijna 2.000 hectare cereza, 1.850 hectare criolla grande en 1.670 hectare moscatel rosado. Maar de belangrijkste druif van de laatste jaren is ook hier malbec met 2.400 hectare, die bonarda (douce noir) als meest aangeplante blauwe variëteit heeft ingehaald. Ook syrah en cabernet sauvignon zijn populair in Zuid-Mendoza. De wijngaarden liggen wat lager, op 425-900 meter hoogte, maar het klimaat is hier iets milder dan in hartje Mendoza, met een gemiddelde temperatuur gedurende het groeiseizoen van 20,3 ºC.

TERUG NAAR INHOUD

118



Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

Junín de los Andes, Neuquén

Regio Patagonië Met La Pampa, Neuquén, Río Negro en Chubut.

Patagonië

± 3.625 ha

38-43° ZB

rood, wit

malbec,

cabernet sauvignon, merlot

Pategonië (Patagonia) is een van de grote regio’s van Argentinië. De wijngaarden liggen verdeeld over vier provincies. Drie daarvan liggen in noordelijk Patagonië, te weten La Pampa, Neuquén en Río Negro. Zuidelijker liggen de wijngaarden van Chubut.  La Pampa La Pampa (275 ha) is een jong, klein wijnbouwgebied met een gematigd klimaat. Malbec, cabernet sauvignon en merlot zijn de belangrijkste druivenrassen.  Neuquén Ook in Neuquén (1.762 ha) vormen malbec, cabernet sauvignon en merlot de top 3. De wijnbouw op enige schaal is hier van recente datum; sinds 2000 wordt er aangeplant. Goede producen TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

119

De rivier Chubut in Patagonië

ten vinden Neuquén interessant om zijn klimaat met warme dagen, heel koele nachten en een gezonde neerslag van ± 625 mm per jaar, waarvan een derde in het groeiseizoen valt. De belangrijkste productiezone is Añelo. De wijnen hebben hier een goede natuurlijke balans.  Río Negro In Río Negro (1.515 ha) ten oosten van Neuquén gaat de wijnbouw verder terug, want ook in de jaren 60 en 70 is hier flink aangeplant. Maar sinds 2000 gaat het hier vooral om malbec, merlot en pinot noir en voor witte wijnen om torrontés (alle drie de varianten) en sauvignon blanc, die heel interessante wijnen kan geven. Het gebied wordt bepaald door de rivieren Río Colorado en Río Negro, en heeft een droog en gematigd warm klimaat, zeker in de hogere zones. Vooral die zones, zoals de Alto Valle del Río Negro met de IG General Roca, zijn goed voor kwaliteitswijnbouw.  Chubut Een stuk zuidelijker dan Río Negro ligt het wijngebied van de provincie Chubut. De meeste wijngaarden liggen bij Sarmiento, een stadje bij de twee grote meren Musters en Colhue Huapi. Met een gemiddelde temperatuur gedurende het groeiseizoen van slechts 15,7 ºC is het hier stukken koeler dan in Mendoza bijvoorbeeld. Vandaar dat er vooral pinot noir en chardonnay staan aangeplant. Merlot gedijt er ook.

TERUG NAAR INHOUD

120



Hoofdstuk 39 - Argentinië (2022-2023)

Regio Atlantisch

Atlantisch

± 145 ha

38-43° ZB

rood, wit

isabella, sauvignon blanc, chardonnay

 Buenos Aires Tenslotte wat aandacht voor het enige Atlantische wijngebied van Argentinië, namelijk Buenos Aires. De wijngaarden liggen niet bij de stad Buenos Aires, maar zo’n 400-500 kilometer ten zuiden en zuidwesten daarvan, grotendeels vlak bij de kust, bij Médanos en in de twee gebergten Ventania en Tandilla. Wijnhuis Trapiche, al sinds 1883 actief in Mendoza, was het eerste wijnbedrijf dat aan deze oostkust druiven plantten.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 34 - Argentinië (2022-2023)

121

TERUG NAAR INHOUD

122



Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika 35.1 Inleiding Naast Chili en Argentinië produceren ook bijna alle andere landen van Zuid-Amerika wijn. Alleen Suriname en de beide Guyana’s moeten het zonder druivenstokken doen. In dit hoofdstuk komen Uruguay, Brazilië, Bolivia, Peru en Mexico aan de orde. Colombia, Ecuador, Venezuela en Paraguay kennen alleen wijnbouw op zeer beperkte schaal. Land

Aantal hectare wijngaard

Aantal bedrijven

Colombia

2.388

Ecuador

< 40

Venezuela

1.270

Paraguay

399

Tabel 35.1 Wijngaardareaal in Columbia, Ecuador, Venezuela en Paraguay (bron: OIV en Goldstein 2014)

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

123

Colombia ligt rond de evenaar, waar het klimaat niet uitnodigt tot druiventeelt. Toch zijn er vier bedrijven, alle op grote hoogte gelegen en werkend met Vitis vinifera-rassen. In Ecuador, ook rond de evenaar, staan palomino, viognier en pinot noir aangeplant, niet ver van de hoofdstad Quito; chardonnay en cabernet sauvignon groeien op het Santa Elena-schiereiland aan de kust. Het tropische Venezuela kent twee oogsten per jaar van diverse Vitis vinifera-rassen. Paraguay heeft wijnbouw dankzij Duitse immigranten en dat verklaart de riesling, sylvaner en dornfelder die er aangeplant staan; grenache komt er ook voor. Vitis vinifera is niet inheems op dit continent. De meeste landen hebben een wijngeschiedenis die begint in de tijd van de Spaanse of Portugese verovering, in de 16e eeuw. Mede om die reden tref je in heel Zuid- en Midden-Amerika nog druivenrassen die teruggaan op de rassen die de Spanjaarden en Portugezen 500 jaar geleden meebrachten. De verzamelnaam daarvoor is criolla. Behalve in Chili staan deze druivenrassen sinds korte tijd ook weer in de belangstelling in onder andere Mexico, Peru en Bolivia.

35.2 Brazilië

Brazilië

± 80.000 ha

± 3 miljoen hl

rode wijn 53%

3° NB - 37° ZB

wijngaarden

per jaar

rosé 3%

waarvan ± 20.000 ha

witte wijn 44%

Vitis vinifera

van deze totale productie: mousserend 22%

Na Argentinië en Chili is Brazilië de derde wijnproducent van Zuid-Amerika. Hoewel de jaarlijkse consumptie per hoofd van de bevolking in dit immense land gering is, namelijk 2,2 liter, importeert én exporteert het land wijn. Bier en cachaça blijven populair, maar de vraag naar wijn groeit. Minder dan 10 procent van de productie bestaat uit kwaliteitswijn van Vitis vinifera-rassen. Van de totale hoeveelheid verbouwde druiven bestaat het grootste deel uit tafeldruiven. Historie Brazilië Brazilië is gekoloniseerd door de Portugezen, niet door de Spanjaarden zoals de meeste andere wijnlanden van Zuid-Amerika. De eerste pogingen om wijnstokken aan te planten, in 1537 in de staat São Paulo, waren niet succesvol. De oorzaak was het warme en vochtige klimaat. Ook latere pogingen mislukten op de lange termijn, zoals de aanplant door de jezuïeten rond 1626. Van groei is pas sprake vanaf 1870 toen Italiaanse, Duitse en Portugese immigranten zich in de zuidelijke provincie Rio Grande do Sul vestigden. Zij plantten de druivenstokken die ze vanuit het thuisland hadden meegebracht en produceerden vooral wijn voor eigen consumptie. Deze wijnstokken hadden echter grote moeite te overleven in het Braziliaanse klimaat. Noord-Amerikaanse variëteiten en hybriden als de isabella en concord sloegen wel aan. Nog altijd maken dergelijke TERUG NAAR INHOUD

124



Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

Cachaça, een distillaat van druiven, is in Brazilië populairder dan wijn.

rassen het leeuwendeel uit van de aanplant. In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog speelden coöperaties een grote rol. Diverse families werkten samen om de economische malaise in de jaren 40 het hoofd te bieden. Rond 1965 deden diverse multinationals hun intrede. Onder andere Moët & Chandon, Domecq, Bacardi en Martini & Rossi investeerden fors in keldertechnologie. Deze bedrijven moedigden de productie van kwaliteitsdruiven van Vitis vinifera aan, onder andere om mousserende wijnen van te maken. Tussen de jaren 70 en 90 van de 20e eeuw ontwikkelde zich een serieuze wijncultuur, vooral gebaseerd op druiven van Franse oorsprong. Tegenwoordig zijn er rond de 20 actieve coöperaties, waarvan vijf in Serra Gaúcha, een van de belangrijkste wijngebieden. Van die vijf zijn Aurora en Garibaldi de belangrijkste. Er zijn ook talrijke kleine (familie)bedrijven. De oprichters of hun kinderen volgden een wijnbouwopleiding in Europa en/of deden ervaringen op in andere wijnlanden. Brazilië anno nu kent een levendige wijnsector, gesteund door IBRAVIN, het Braziliaanse wijninstituut. In 2017 exporteerde het land meer dan 5,5 miljoen liter kwaliteitswijn. Bodem, klimaat, druivenrassen en vinificatie Brazilië De moderne Braziliaanse wijnsector is volop bezig met onderzoek naar geschikte bodems in combinatie met druivenrassen. De wijngebieden kennen een grote variatie in bodemsoorten, van basalt tot kalksteen en van klei tot graniet. Op sommige plekken zijn succesvolle matches, zoals de chardonnay en pinot noir voor mousserende wijnen die in Serra Gaúcha, de bergachtige regio van Rio Grande do Sul, op arme bodems van kalksteen en graniet staan. Ook merlot doet het in dit gebied opvallend goed. Syrah doet het uitstekend in het warme noorden, in de Vale do São  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

125

Francisco. In Brazilië staan ook minder bekende variëteiten aangeplant, zoals marselan of teroldego; hiervan heeft men hoge verwachtingen. Het klimaat in de Braziliaanse wijngebieden varieert enorm; over het algemeen is het eerder warm en vochtig dan droog en koel. Voor de ligging van de wijngaarden speelt de hoogte ten opzichte van het zeeniveau een belangrijke rol. In totaal staan in Brazilië bijna 140 verschillende druivenrassen aangeplant. De meeste wijnhuizen maken meer dan tien wijnen, zowel blends als monocépages. Chardonnay, pinot noir en muscat leveren behalve stille wijnen ook mousserende wijnen. Druiven voor rood (53%) en rosé (3%)

Druiven voor wit (44%)

cabernet sauvignon

chardonnay

merlot

moscato branco

pinot noir

riesling italico

tannat

trebbiano

Tabel 35.2 Belangrijke druivenrassen in Brazilië

Naar eigen zeggen richt de Braziliaanse wijnindustrie zich op makkelijke, jonge en moderne wijnen. Vrolijk mousserende en lichte stille wijnen zijn succesvol: Europees van stijl en vol rijp fruit. Mousserende wijnen die gemaakt zijn volgens de traditionele methode en de tankmethode (Charmat) zijn populair. Wijngebieden Brazilië De wijngaarden van Brazilië zijn geconcentreerd in twee gebieden. Ten eerste in het noordoosten, met de Vale do São Francisco. Ten tweede ligt in het uiterste zuiden een strook land ingeklemd tussen Paraguay, Uruguay en de oceaan met vijf interessante wijngebieden. Van noord naar zuid zijn dat Planalto Catarinense, Campos de Cima da Serra, Serra Gaúcha, Serra do Sudeste en Campanha. De belangrijkste twee zijn hier Serra Gaúcha en Campanha.  Vale do São Francisco De Vale do São Francisco ligt tussen de 8e en 9e graad zuiderbreedte; de wijngaarden liggen op 400 meter hoogte, op vlak en glooiend terrein. Het is hier warm en vochtig. De gemiddelde zomertemperatuur ligt boven de 40°C; ’s winters is dat maar 10 graden lager. Tweemaal oogsten per jaar is hier geen uitzondering. De aanplant bestaat hoofdzakelijk uit Vitis labrusca-variëteiten, bestemd voor simpele wijnen en tafelwijnen. Kwaliteitswijn is er sinds de eerste jaren van de 21e eeuw, geproduceerd door hooguit tien bedrijven. Moscato branco en syrah doen het hier goed. Dit laatste druivenras levert makkelijke wijnen in een rijpe stijl.  Planalto Catarinense In Planalto Catarinense, in de staat Santa Catarina, liggen de wijngaarden op 900 tot 1.400 meter hoogte; de bodems zijn ontstaan uit basalt. De hoge ligging en bijbehorende lagere temperaturen verlengen het groeiseizoen. In dit gebied wordt geëxperimenteerd; er zijn biodynamische wijnboeren aan het werk en er wordt geprobeerd ijswijn en passito te maken. Kwaliteitswijn komt vooral uit de subregio São Joaquim, met 100 procent Vitis vinifera-aanplant. Chardonnay en mousseTERUG NAAR INHOUD

126



Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

Traditionele wijngaard in Brazilië

rende wijn zijn veelbelovend. De organisatie Vinhos de Altura zet zich in om de wijnen die geproduceerd worden in zeer hooggelegen gebieden te promoten.  Campos de Cima da Serra De wijngaarden van Campos de Cima da Serra liggen in Rio Grande do Sul, precies op de 28e graad zuiderbreedte. De wijngaarden bevinden zich op een hoogvlakte, tussen de 900 en 1100 meter. De bodems bestaan uit klei en basalt. Dankzij de hoogte en de lagere temperaturen komen hier frisse en aromatische wijnen vandaan. Het gebied staat nog maar sinds kort in de belangstelling; de lage temperaturen en de wind blijken de kwaliteitswijnbouw veel voordelen te bieden, waardoor de hybriden steeds meer het veld ruimen.  Serra Gaúcha Serra Gaúcha, het achterland van Porto Alegre, is de wieg van de Braziliaanse wijnbouw en een belangrijk gebied voor kwaliteitswijn. Desondanks is slechts 20 procent van de druiven Vitis vinifera; de overige 80 procent zijn Amerikaanse rassen of hybriden. De familiebedrijven zijn er klein. Het is er heuvelachtig, met wijngaarden tussen de 400 en 800 meter op bodems met basalt. Het klimaat is mild en vochtig, met relatief koele nachten. De overvloedige regenval heeft als gevolg dat de druiven niet altijd volledig rijpen, waardoor chaptalisatie regelmatig wordt toegepast. Uit Serra Gaúcha komen ook goede mousserende wijnen. In Serra Gaúcha vind je het enige Braziliaanse gebied met een beschermde herkomstbenaming (Denominação de Origem): Vale dos Vinhedos, sinds 2009. Toegestane druivenrassen zijn merlot  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

127

Wijngaarden in Rio Grande do Sul

en chardonnay, die geblend mogen worden met cabernet sauvignon, cabernet franc en tannat voor de rode wijnen en riesling italico voor de witte. Pinto Bandeira, Altos Montes en Monte Belo zijn de volgende drie gebieden in Serra Gaúcha die in aanmerking komen voor een beschermde herkomstbenaming.  Serra do Sudeste Tijdens de zoektocht naar nieuwe wijnregio’s ontdekten multinationals in de jaren 70 van de 20e eeuw de Serra do Sudeste, een heuvelachtige streek op 420 meter hoogte, met bodems van graniet of van sedimentaire oorsprong. Het klimaat is er niet zo extreem, maar gematigd met droge zomers en iets warmere temperaturen dan in de Serra Gaúcha. Bedrijven zijn er nauwelijks; de druiven worden getransporteerd naar andere gebieden in Rio Grande do Sul.  Campanha In Campanha tenslotte, aan de grens met Uruguay en Argentinië, vind je vermeldingen van wijngaarden uit 1880. Desondanks gebeurde er in de volgende 100 jaar erg weinig, tot een wetenschapper van UC Davis het gebied in 1973 identificeerde als het meest geschikt voor kwaliteitswijnbouw. Het is in Campanha minder nat en vochtig dan in Serra Gaúcha en het terrein is vlak met zanderige bodems die goed afwateren. Sinds 2000 zorgen grootschalige investeringen voor een gezonde buzz in dit gebied. Een belangrijke rol is weggelegd voor cabernet sauvignon, naast andere blauwe druiven als syrah, tannat, touriga nacional en tempranillo. De hoge percentages klei in de bodem in sommige delen maken de teelt van deze variëteiten succesvol.

TERUG NAAR INHOUD

128



Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

35.3 Uruguay

Uruguay 40-40° ZB

± 8.500 ha wijngaarden

± 670.000 hl

rode wijn inclusief rosé 80%

per jaar

witte wijn 20%

Uruguay meet van noord naar zuid nog geen 650 kilometer, en van oost naar west net 500. Het is een van de kleinste landen van Zuid-Amerika, met een inwonertal van 3,5 miljoen. Desondanks is het op dit continent de vierde grootste wijnproducent, na Chili, Argentinië en Brazilië. Tot het eind van de 20e eeuw dronken de inwoners de eigen wijnproductie hoofdzakelijk zelf op. Veel wijn was goedkoop en van matige kwaliteit. Nu, in de 21e eeuw, is een deel nog altijd goedkoop en voor lokale consumptie, maar het midden- en hogere segment groeien sterk. Voor dat segment zoeken de wijnproducenten inmiddels afzetmarkten in het buitenland. Hoewel Uruguay een grote diversiteit aan wijnen produceert, vormen rode wijnen van tannat en blends met tannat de hoofdmoot. Daarnaast worden er rosé en witte wijn van goede kwaliteit geproduceerd. De Atlantische Oceaan speelt samen met de Rio de la Plata, grensrivier met Argentinië, een belangrijke rol voor de ruim 8.000 hectare wijngaarden die het land telt. De wijngaarden liggen vooral in het zuiden rondom de hoofdstad Montevideo en in het westen langs de Rio de la Plata. Historie Uruguay Commerciële druiventeelt en wijnbouw in het gebied dat nu Uruguay heet, zijn pas met enige zekerheid aantoonbaar vanaf het eind van de 19e eeuw. In 1870 plantte de Baskische immigrant Pascual Harriague de eerste hectaren tannat aan in Salto, langs de Uruguay-rivier. Andere Spaanse en Italiaanse immigranten brachten in dezelfde tijd meer Vitis vinifera-rassen mee. De enorme groei van de wijnindustrie in de eerste helft van de 20e eeuw is echter vooral te danken aan de introductie van Amerikaanse Vitis labrusca-rassen en hybriden. Eind jaren 80 ontstond Mercosur, een vrijhandelsorganisatie binnen Zuid-Amerika. In Uruguay begreep men al snel dat de wijnindustrie beschermd moest worden tegen import van goedkope wijn uit Chili en Argentinië. Om de concurrentie aan te gaan, besloot de overheid de wijnbouw te verbeteren en de aanplant van Vitis vinifera-rassen te stimuleren. Ook duurzaamheid en aandacht voor export werden (en zijn) belangrijke thema’s. Consumenten leerden daardoor de betere wijnen kennen en lieten de gewone wijn van Amerikaanse rassen staan. Dit had tot gevolg dat in 1990 het aantal wijnbouwbedrijven van 877 naar 426 gezakt was. Inmiddels is dat aantal gedaald tot circa 270. Bodem en klimaat Uruguay Uruguay is een grotendeels vlak, golvend land met als uitzonderingen enkele hogere heuvelruggen, cuchillas, die echter zelden de 500 meter overstijgen. De meest oostelijke en belangrijkste heuvelrug is de Cuchilla Grande, met als hoogste punt de Cerro Catedral van 513 meter. De meeste wijngaarden in Uruguay liggen op diepe kleibodems.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

129

Het klimaat in Uruguay is mild en wordt sterk beïnvloed door de Atlantische Oceaan. Het is vaak vergeleken met dat van de Bordeaux, hoewel de gemiddelde neerslag en jaartemperatuur hoger zijn. Vanaf Antarctica voert een zeestroming via de Falklandeilanden koele lucht aan, die vooral ’s nachts voor verkoeling zorgt. De gemiddelde jaartemperatuur is 16°C; in het groeiseizoen klimt de temperatuur overdag tot boven de 40°C, ’s nachts koelt het af tot zo’n 15°C. Omdat er veel watermassa’s in en om Uruguay liggen – de Rio de la Plato, de Rio Uruguay, diverse reservoirs en de oceaan – is de luchtvochtigheid hoog. Toch voelt de wijnbouw ook hier de effecten van klimaatverandering: het lijkt droger en warmer te worden. Op diverse plaatsen zijn al wijngaarden aangelegd iets hoger op de heuvels, zoals in Maldonado, om voordeel te hebben van de koele wind van de oceaan. Druivenrassen, wijnbouw en vinificatie Uruguay Ondanks een groeiende aandacht voor Vitis vinifera-rassen bestaat een groot deel van de aanplant in Uruguay nog altijd uit Noord-Amerikaanse inheemse en hybride druivenstokken. Nieuwe aanplant van Vitis labrusca is sinds 2008 verboden. Deze rassen leveren tafelwijn, sap, tafeldruiven en concentraten. Blauwe variëteiten

Witte variëteiten

tannat

chardonnay

merlot

sauvignon blanc

cabernet sauvignon

ugni blanc

cabernet franc

viognier

syrah pinot noir Tabel 35.3 Meestgenoemde druivenrassen in Uruguay (bron: Oxford Companion, Goldstein 2014, Dominé)

Naast bovengenoemde druivenrassen experimenteren de producenten met diverse andere rassen, veelal met een oorsprong in Italië of Spanje. Zo doet albariño, geïmporteerd uit Galicië, het verrassend goed in het zuiden en zuidoosten aan de Atlantische kust. Sinds de jaren 80 van de 20e eeuw zetten de producenten betere klonen in, vooral voor tannat. Bij de geleiding van de stokken heeft men rekening te houden met het vochtige klimaat. Vandaar dat het espalier-systeem steeds vaker de alomtegenwoordige lier vervangt. Bij de espalier wordt de plant in een plat vlak geleid, zoals een leiboom. Zo kan de wind de plant makkelijk droog blazen. Familiebedrijven die druiven telen vormen vanouds de basis van de wijnbouw in Uruguay. Het gemiddelde wijngaardareaal is klein, slechts vijf hectare. Ongeveer 60 procent van de bedrijven maakt alleen tafelwijn, verkocht in traditionele demi-johns, glazen flessen met een inhoud van meer dan vier liter; de demi-john kent geen standaardmaat. Slechts zo’n 40 bedrijven richten zich op de betere wijn van exportkwaliteit. Wijn in Uruguay heeft over het algemeen stevige tannine en frisse zuren. Veel wijnmakers kregen een opleiding in Frankrijk. De afgelopen decennia zorgde een stroom van flying winemakers uit alle delen van de wereld voor een diversificatie van stijl en smaak. Het versoepelen van de tanTERUG NAAR INHOUD

130



Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

DNA van tannat Francisco Carrau, een van de belangrijkste wijnmakers van Uruguay en bovendien gepromoveerd scheikundige en hoogleraar oenologie, stelde in 2012 het volledige DNA van tannat vast. De gebruikte methode bleek accurater en goedkoper dan de methode die was toegepast bij de vaststelling van het genoom van pinot noir in 2007. Tannat is daarmee het tweede druivenras ter wereld waarvan de DNA-structuur zo goed bekend is. Tannat is van oorsprong afkomstig uit het zuidwesten van Frankrijk.

nine in de tannatdruif is een aandachtspunt en gebeurt onder andere door koude inweking voor de start van de vergisting. Micro-oxygenatie, de techniek die in het Franse Madiran voor het temmen van tannat wordt gebruikt, lijkt uit de gratie te raken. Wijnwetgeving Uruguay Wijn in Uruguay is verdeeld in twee klassen: Vino de Calidad Preferente (VCP) en Vino Común (VC). De regelgeving wordt opgesteld door het Instituto Nacional de Vitivinicultura, INAVI. Regels voor

Vino de Calidad Preferente (VCP)

Vino Común (VC)

Druivenrassen

uitsluitend Vitis vinifera

Vitis vinifera en overige

Verpakking

flessen van 75 cl

demi-johns

Alcohol

minimaal 10,5%

alles onder 10,5%

Tabel 35.4 Wetgeving in Uruguay (bron: INAVI en Goldstein 2014)

De kwalitatief hogere VCP-wijnen beslaan slechts twaalf procent van de productie. Varietal wines moeten voor minstens 85 procent uit het genoemde druivenras bestaan. Bij de VC-wijnen gaat het voor het grootste deel om zoete rosé van muscat Hamburg. Wijngebieden Uruguay De vijf wijnbouwzones van Uruguay liggen tussen 40 en 40 graden zuiderbreedte en meestal dicht bij water: in het zuiden bij de Atlantische Oceaan, in het westen aan de Rio de la Plata en Rio Uruguay.  Zuiden: Canelones, Montevideo, San José In de zuidelijke zone ligt 70 procent van de wijnbedrijven. Het gebied ondergaat een sterke invloed van de Rio de la Plata, een rivier die bij de monding 220 kilometer breed is. De belangrijkste gebieden zijn Canelones, Montevideo en San José. Canelones, aan de rand van hoofdstad Montevideo, vormt het hart van de wijncultuur van Uruguay en levert 60 procent van de totale wijnproductie. De meeste kwaliteitswijnhuizen zijn hier gevestigd. Het landschap is vlak tot golvend en wijngaarden worden er afgewisseld met akkerbouw en stranden. De bodems zijn diep en oud, meestal rijk aan klei en sommige met roze graniet van 600 miljoen jaar oud. Er is een overvloed aan zoet water, voldoende neerslag en de temperatuur  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

131

Een wijngaard bij Punta del Este, langs de wijnroute Los Caminos del Vino

is zomer en winter zeer gematigd. ’s Nachts dalen de temperaturen aanzienlijk, zodat de druiven langer en geleidelijker kunnen rijpen. Tannat en pinot noir zijn belangrijk, maar er groeien ook veel andere druivenrassen. Onofficieel worden tal van subregio’s gehanteerd, waarvan Progreso de belangrijkste is. De eerste wijnboeren vestigden zich in en om Montevideo, om dicht bij hun afzetmarkt te zijn. De verkoelende wind van zee zorgt hier voor wijnen met goede zuren en een lang rijpingspotentieel. De ruime hoeveelheden neerslag maken, net als in buurgebied Canelones, irrigatie zo goed als overbodig. Tannat is de belangrijkste druif. In San José, westelijk van Canelones, is naast tannat ook sauvignon blanc belangrijk. Vanwege de donkerder kleibodems ontwikkelen de rode wijnen hier rijkheid en diepgang.  Oosten: Maldonado De oostelijke zone wordt gekenmerkt door een hogere ligging en een grotere geologische diversiteit dan de rest van het land. Er komen bodems van verweerd oergesteente van vulkanische oorsprong voor, mineraalrijk en met een uitstekende afwatering. Maldonado, vanouds bekend vanwege de stranden van Punta del Este, krijgt van lieverlee ook naam om zijn wijn. De wijngaarden zijn jong. Een grote speler is Bodegas Garzón, een bedrijf dat hier tussen 2000 en 2010 in totaal 240 hectare beplantte, in kleine percelen op de beste plekken. Tannat, merlot en sauvignon blanc zijn de belangrijkste druivenrassen, maar ook viognier en chardonnay leveren mooie resultaten. TERUG NAAR INHOUD

132



Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

 Zuidwesten: Colonia, Carmelo In het zuidwesten, aan de Rio de la Plata tegenover de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires, ligt Colonia. Spaanse missionarissen plantten hier al wijnstokken. Recent trekt het gebied buitenlandse investeerders aan, onder andere in Carmelo, een officieel herkomstgebied binnen Colonia, gekenmerkt door bodems met veel kalksteen. De temperaturen in Colonia liggen iets hoger dan in het nabijgelegen Canelones.  Centraal: Durazno, Rivera Centraal in Uruguay liggen Durazno en Rivera, beide wijngebieden die warmer en zonniger zijn dan de andere wijngebieden van Uruguay. Vooral laatrijpende druivenrassen doen het hier goed, zoals cabernet sauvignon en tannat. Hier zijn deze druiven twee weken eerder rijp dan in Canelones en daardoor minder vatbaar voor schade door herfstregens.  Westelijke rivieroever: Paysandú, Salto In het noordwesten van het land, aan de Rio Uruguay, liggen Paysandú en Salto. De rivier en hoge temperaturen veroorzaken hier een hoge luchtvochtigheid. De bodems in beide gebieden zijn sterk verschillend: vruchtbaar en rijk aan kalk in Paysandú, zilt en zanderig boven een goed afwaterende laag gravel in Salto. Paysandú is bekend om Tannat, Cabernet Sauvignon en Syrah. Salto is bekend om zijn ronde, zachte Tannat.

35.4 Bolivia

Bolivia

± 3.200 ha wijngaarden

± 75.000 hl

van de premium wines is

17-22° ZB

waarvan 50% voor

per jaar

77% rood, 20% wit en de rest

singani

rosé, dessertwijn en versterkt

Historie Bolivia Wijnbouw bereikte Bolivia in de 16e eeuw vanuit Peru. Tussen 1550 en 1570 ontstonden de eerste wijngaarden bij de steden Santa Cruz de la Sierra en La Paz. De wijnbouw kwam tot grote bloei toen eind 16e eeuw diverse hooggelegen valleien in de Andes werden ontsloten. Vanaf 1998 is er sprake van export van wijn naar Europa, de VS en Japan, maar de hoeveelheden waren en zijn nog altijd uiterst klein en exporteren gebeurt niet op structurele basis. Bolivia ontvangt steun van de Nederlandse overheid in het opbouwen van een exportprogramma en de ontwikkeling van een algemene organisatie om wijn te promoten. Onder andere Master of Wine Cees van Casteren is nauw bij dit project betrokken. De wijnconsumptie in Bolivia is laag; jaarlijks drinken de Bolivianen maar 1 à 2 liter wijn. Net als in Peru is een distillaat van druiven, singani, erg geliefd. De belangrijkste wijnen singaniproducenten zijn verenigd in de ANIV (Asociación Nacional de Industriales Vitivinícolas). Zij stre TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

133

Het landschap in Tarija, aan de voet van de bergen

ven naar een professionele ontwikkeling van de sector en willen de kwaliteit van de Boliviaanse wijnen en singani’s laten zien. De unieke kwaliteit van hun producten drukken zij uit met de term Vinos y Singanis de Altura (wijnen en singani’s van grote hoogte). Het merk is geregistreerd bij de OIV. Er is wel een herkomstbenaming voor singani, maar niet voor wijn. In Camargo en Tarija (zie bij wijngebieden) wordt aan een herkomstbenaming voor wijn gewerkt. Bodem, klimaat en wijnbouw Bolivia Vooral hoogte kenmerkt de wijngaarden van Bolivia; ze liggen tussen de 1.600 en 2.700 meter boven de zeespiegel. Alleen Altura Maxima van het Argentijnse wijnhuis Colomé ligt met zijn 3.111 meter hoger dan de Boliviaanse wijngaarden. Dankzij deze hoge ligging gedijen de druiven, want er heerst hier grotendeels een continentaal en tropisch klimaat. Vanwege de ligging van de wijngaarden zijn de druiven blootgesteld aan een hoge lichtintensiteit en een grote hoeveelheid uv-straling. Dit heeft invloed op de wijnstijl en het smaakprofiel. Ultraviolette straling creëert diepgekleurde wijnen, een stevige maar ronde tanninestructuur en geroosterde tonen naast het fruit. Dit is het gevolg van de dikkere schillen met meer kleurstoffen. De geroosterde tonen komen vooral tot uiting in oudere wijnen. In de wijngebieden valt de regen vooral in de eerste maanden van het jaar, dus vlak voor de oogst, met als gevolg een groot risico op schimmelziekten. Om schimmels tegen te gaan, werden de TERUG NAAR INHOUD

134



Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

ranken traditioneel in bomen geleid, vooral in de peperboom (Schinus molle). Tegenwoordig zie je meer espalier-geleiding. De gemiddelde dichtheid in de wijngaarden ligt tussen 3.000 en 3.500 stokken per hectare. Phylloxera bleef een plaag voor de Boliviaanse wijngaarden tot ver in de 20e eeuw, net als nematoden: microscopisch kleine wormpjes in de bodem, die zich in het slechtste geval voeden met de wortels van de druivenstokken. Pas de import van betere onderstokken en Vitis vinifera-stekken in de jaren 80 van de 20e eeuw zorgde voor verbetering van het plantmateriaal. Al eerder, eind jaren 60, was Julio Kohlberg Chavarría in Tarija begonnen met het introduceren van betere wijnbouwtechnologie vanuit Argentinië, wat de kwaliteit van de wijngaarden en wijnen verhoogde. Druivenrassen Bolivia Blauwe variëteiten

Witte variëteiten

cabernet sauvignon

chardonnay

carignan

sémillon

malbec

muscat of Alexandria

syrah

torrontés

merlot

riesling

Tabel 35.5 Druivenrassen in Bolivia (bron: Oxford Companion, Goldstein 2014)

Wijngebieden Bolivia In vier van de negen provincies of departementen van Bolivia liggen wijngaarden. Het grootste en belangrijkste wijngebied is de provincie Tarija, in het zuidoosten van Bolivia tegen de Argentijnse grens. Een kleiner gebied is Cinti, iets noordelijk van Tarija. In de hooglanden zuidelijk van Santa Cruz de la Sierra ligt een wijngebied in ontwikkeling.  Tarija In Tarija vormen de wijngaarden groene oases in een grotendeels droog landschap. Het irrigatiewater komt uit nabijgelegen rivieren. In lente en herfst is vorst hier een risico en ook hagel kan grote schade aanrichten. Muscat of Alexandria staat het meest aangeplant en wordt geteeld als tafeldruif en voor singani en simpele wijnen. Kwaliteitswijnen komen van de overige druiven, genoemd in het schema hierboven.  Cinti-vallei en Santa Cruz In de Cinti-vallei liggen de wijngaarden vooral rond de stad Camargo in het noorden en Villa Abecia in het zuiden. Hier staat nog altijd veel criolla, een verzamelnaam voor diverse variëteiten die meegebracht zijn door de Spanjaarden in de 16e eeuw. Dit is het gebied waar de ranken in de peper-bomen klimmen; deze techniek vormt belangrijk wijnbouwhistorisch erfgoed. Van de provincie Santa Cruz wordt al enige tijd verwacht dat er investeringen in de wijnbouw gaan plaatsvinden. Het beoogde gebied ligt ten zuidwesten van de Cordillera de los Andes, tussen de 18 en 19 graden zuiderbreedte. Vooral Vallegrande en Samaipata zouden een rol kunnen gaan spelen.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

135

Wijngaard voor pisco in Ica. De heuvels in de verte zijn bedekt met zand.

35.5 Peru

Peru

± 25.260 ha wijngaarden

± 780.500 hl

0-18° ZB

grotendeels voor tafeldruiven

per jaar

Historie Peru In de 16e eeuw was het gebied dat nu Peru heet de belangrijkste wijnproducent van Zuid-Amerika. In 1547 gingen op bevel van conquistador Francisco Pizarro grote hoeveelheden wijnstokken de grond in. In de 17e eeuw waren vooral missieposten van de jezuïeten belangrijke wijnbouwcentra. Dit bleef zo tot de wijnbouw opkwam in omringende gebieden en de concurrentie te groot werd. Bovendien sloeg ook hier vanaf 1888 de phylloxera toe. Het klimaat is niet erg geschikt voor kwaliteitswijnbouw, maar groeiende inzichten dragen bij aan de ontwikkeling van betere methodes. Na een grote aardbeving in 2007 zijn sommige wijnbedrijven herbouwd, met investeringen in de modernste apparatuur. De hoop is dat daarmee de kwaliteitswijnbouw de komende jaren een impuls zal krijgen. Vanuit de overheid is er geen ondersteuning voor de wijnbouw en op export is men dan ook nauwelijks gericht. TERUG NAAR INHOUD

136



Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

Specifieke wijnwetgeving is er niet, met uitzondering van standaard kwaliteitseisen voor alcoholische producten. Voor pisco is er wel een beschermde herkomstbenaming. De huidige aanplant is hoofdzakelijk bedoeld voor de productie van tafeldruiven. Een Peruaan drinkt per jaar minder dan 2 liter wijn; veel liever drinken ze pisco, een distillaat van druiven. Meer dan 400 producenten leveren deze drank, terwijl er nog geen tien wijnbedrijven zijn. Klimaat en wijnbouw Peru Kwaliteitswijnbouw met Vitis vinifera-rassen vind je vooral aan de kust, in het centrale en zuidelijke deel van het land. De beste wijngaarden liggen rond de stad Ica, 400 kilometer ten zuiden van Lima. Het gebied is droog, bijna een woestijn, zonder veel neerslag. Irrigatie vanuit ondergrondse reservoirs en rivieren is nodig. Mist vanuit zee veroorzaakt vaak problemen met meeldauw en de warme winters zorgen er bovendien voor dat de wijnstokken zelden volledig in ruststand komen. Daarom is het verbouwen van kwaliteitsdruiven in Peru een uitdaging. Gelukkig creëren koele luchtstromen in het kustgebied een tegenwicht tegen de warme vochtigheid. Groeiende inzichten in deze omstandigheden dragen bij aan een toenemende interesse in kwaliteitswijnbouw. Druivenrassen Peru Blauwe variëteiten

Witte variëteiten

malbec

chardonnay

syrah

muscat

cabernet sauvignon

chenin blanc

petit verdot

sauvignon blanc

tannat Tabel 35.6 Belangrijke druivenrassen in Peru (bron: Oxford Companion, Goldstein 2014)

De bekendste wijnproducent is Tacama. Daarnaast is Bodegas Santiago Queirolo in 2013 begonnen met beperkte export, onder andere naar Nederland.

35.6 Mexico

Mexico

± 29.400 ha wijngaarden

± 185.000 hl

37-18° NB

waarvan 10% voor wijn en een

per jaar

groot deel voor brandy

Historie Mexico Hoewel de wijnbouw er tot de oudste van Midden- en Zuid-Amerika behoort, speelt wijn een beperkte rol in hedendaags Mexico. In 2014 werd er gemiddeld slechts 1 liter wijn per Mexicaan per jaar gedronken. Rond 2000 was dat zelfs nog minder dan een halve liter. Geïmporteerde wijn  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

137

Producent Tacama maakt wijn en pisco

heeft de voorkeur boven de lokale Mexicaanse. Veel populairder dan wijn zijn tequila, mezcal, rum en vooral brandy. De brandyproductie eist het grootste deel van de druiventeelt op.Mexico’s wijnbouw startte in 1521. Drie jaar later gaf conquistador Hernán Cortés aan iedere kolonist het bevel om druivenstokken te planten, om de dorstige Spaanse veroveraars van wijn te kunnen voorzien. Later werd de bloeiende Mexicaanse wijnbouw steeds vaker als een bedreiging voor de eigen Spaanse wijn gezien. In de 18e eeuw was wijnbouw in Mexico alleen nog toegestaan voor productie door geestelijken, waaronder de talrijke missionarissen. Zij hielden de wijnbouw tot in de 19e eeuw levend. Vanuit de missieposten in Mexico verspreidde de wijnbouw zich naar Alta Californië (nu Californië) in het noorden. Phylloxera hield ook huis in Mexico; aan het begin van de 20e eeuw waren er nog maar een paar honderd hectare wijngaard over. Pas vanaf de jaren 60 ontwikkelde zich weer een binnenlandse markt voor wijn en nam het wijngaardareaal weer toe. Stimulans voor kwaliteitswijn kwam er vanaf de jaren 80, onder andere van internationale bedrijven als Torres, Concha y Toro, Domecq en Freixenet. In 1989 zorgde een handelsverdrag met de EU voor een toevloed van goedkope wijn uit Europa, waardoor de wijnproductie in de jaren 90 daalde. Sinds het begin van de 21e eeuw is er weer een langzaam herstel te zien, vooral te danken aan de opkomst van nieuwe, moderne wijnbedrijven. Een deel daarvan maakt gebruik van de kennis en ervaring die Mexicanen hebben opgedaan als goedkope arbeiders in de wijngaarden van Californië. De oudste bedrijven – Casa Madero, L.A. Cetto en Santo Tomás - hebben zich in het verleden vooral op de lagere wijnsegmenten gericht, met zoete en off dry witte wijnen. Inmiddels richten TERUG NAAR INHOUD

138



Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

ook deze bedrijven zich op het middensegment en zelfs hoge segment. Door de opkomst van nieuwe, kleine en ambitieuze producenten als Monte Xanic, Château Camou, Cavas Valmar en Bodegas San Antonio komen er wijnen met een moderne, op kwaliteit gerichte stijl beschikbaar, die in de restaurants van de grote steden, Mexico City voorop, steeds vaker op de kaart staan. Druivenrassen Mexico Blauwe variëteiten

Witte variëteiten

cabernet sauvignon

colombard

carignan

muscat

merlot

palomino

syrah

chenin blanc

grenache

chardonnay

petite syrah

viognier

zinfandel

sauvignon blanc

nebbiolo

sémillon

barbera

riesling

tempranillo pinot noir Tabel 35.7 Belangrijke druivenrassen in Mexico (bron: OIV)

Het grootste deel van de aanplant van witte druiven, vooral colombard en palomino, is bestemd voor het maken van distillaten: Mexico is een van ’s werelds grootste brandyproducenten. Het Consejo Mexicano Vitivinicola bepaalt dat alcoholvolume en wijntype op het etiket moeten staan: denk aan Vino de Fruta, Vino Dolce, Vino Blanco. Alle andere informatie mag de wijnproducent zelf bepalen. Wijngebieden Mexico Zeven Mexicaanse staten produceren wijn, en dat aantal lijkt nog te groeien volgens de website van het Consejo Mexicano Vitivinicola (www.uvayvino.org.mx). Staat

Belangrijkste regio

Bekend wijnhuis

Baja California

Valle de Guadalupe

L.A. Cetto, Santo Tomás

Valle de Parras

Casa Madero (sinds 1597)

Sonora Chihuahua Coahuila Zacatecas Aguascalientes Querétaro

Finca Sala Vivé (Freixenet Mexico)

Tabel 35.8 Belangrijke wijngebieden in Mexico, van noord naar zuid

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

139

Wijngaarden in Valle de Guadalupe, Baja California

 Baja California De belangrijkste regio voor kwaliteitswijn is Baja California, het lange schiereiland in het noordwesten. Hier ligt 90 procent van alle wijngaarden van Mexico. In de overige staten worden vooral tafeldruiven en druiven voor brandy geproduceerd. Baja California grenst aan de Verenigde Staten en is ingeklemd tussen twee watermassa’s: de Stille Oceaan en de Golf van Californië. Dankzij deze ligging is het klimaat hier mediterraan. Overdag is de temperatuur hoog, maar ‘s nachts zorgt wind van zee voor verkoeling. Jaarlijks valt er slechts 400 mm neerslag, waardoor irrigatie nodig is. Het gebied heeft zanderige bodems en phylloxera heeft er niet toegeslagen. De meeste stokken zijn dan ook niet geënt. Baja California zelf is verdeeld in diverse wijnregio’s, met de Valle de Guadalupe als de belangrijkste. Hier vormt graniet de ondergrond. Sommige stokken groeien ook op zoutige kleibodems, ontstaan door de irrigatie met zeewater. Zowel blends als monocépagewijnen worden hier gemaakt. Overal het algemeen zijn de (rode) wijnen vol, rijp en robuust, met hoge alcoholpercentages. Het wijntoerisme speelt in Baja California een grote rol, al ondervindt het regelmatig hinder van de drugsoorlog. Een Ruta del Vino verbindt zo’n 50 wijngaarden met de havenstad Ensenada en de grenssteden Tijuana en Tecate.

TERUG NAAR INHOUD

140



Hoofdstuk 35 - Overig Zuid-Amerika en Midden-Amerika (2022-2023)

Australië

36.1 Inleiding Australië wordt door zijn ligging aan de onderkant van de wereldbol ook wel ‘Down Under’ genoemd. Het eiland ligt in de Grote Oceaan, ten zuiden van Indonesië. Over Australië wordt natuurlijk gesproken als land, maar het is officieel het vijfde en kleinste continent. Als land is Australië in grootte het zesde land ter wereld. Het inwonertal bedraagt 26 miljoen, waarbij de meeste inwoners in stedelijke gebieden wonen, vooral aan de zuidoostkust. De hoofdstad is Canberra, maar de grootste stad van het land is Sydney. Andere grote stedelijke gebieden bevinden zich bij Melbourne, Brisbane, Perth en Adelaide. Australië is een groot exporteur van landbouwproducten. In de eerste plaats zijn dat graan, rietsuiker, fruit en vlees. De belangrijkste inkomstenbronnen zijn echter de mijnbouw en (financiële) dienstverlening. In de productie van wijn is Australië het vijfde wijnland ter wereld en met Argentinië de grootste wijnproducent van het zuidelijk halfrond. In 2018 exporteerde Australië 850 miljoen liter wijn, met een gemiddelde prijs van $ 3,37 (€ 2,97) per liter. Dat was in volume een stijging met tien procent  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

141

ten opzichte van het jaar daarvoor. In totaal wordt liefst 63 procent van alle in Australië geproduceerde wijn geëxporteerd. Nederland is in waarde het negende exportland en in volume staat het op de zevende plaats. China is met afstand de belangrijkste exportmarkt in waarde, met verkopen van 1,14 miljard Australische dollar. Sommige wijnstreken exporteren vrijwel hun hele productie naar China. Australië sloot in 2015 een vrijhandelsakkoord met China. In volume staat China op de tweede plek, na het Verenigd Koninkrijk, dat in totaal 27,3 miljoen flessen afneemt, tegen 19,1 miljoen in China. In waarde staat het VK op de derde plek, na de VS. Andere belangrijke exportmarkten zijn Canada, Nieuw-Zeeland, Singapore en Japan.

Australië 12-37° ZB

ligging wijngebieden: 36-43° ZB

± 140.000 ha wijngaarden

± 12 miljoen hl per jaar

blauwe druiven ± 64% van totale aanplant witte druiven ± 36% van totale aanplant

36.2 Historie De eerste ontdekkingsreiziger die Australië aandeed, was Abel Tasman in 1606. Hij rapporteerde de VOC dat het land niet interessant was, zodat de Hollanders het links lieten liggen. In 1770 claimde Engeland het oostelijke deel van het land, nadat het door Thomas Cook was ‘herontdekt’. De Engelsen maakten er een strafkolonie van. Rond 1850 was het gehele continent verkend en waren er mensen op de bewoonbare plekken. Rond die tijd ontstond een ware gold rush, die leidde tot een sterke bevolkingsgroei. Dat maakte ook een einde aan de status van strafkolonie. Voor de komst van de Engelse immigranten werd Australië al zo’n 60.000 jaar bewoond door zijn oorspronkelijke bewoners, de aboriginals. Deze leefden volledig aangepast aan de natuur. Ze spraken een bijzondere onderlinge taal, die door onderzoekers is geclassificeerd in 250 subgroepen. In het moderne Australië spelen de aboriginals een marginale rol. De eerste druivenstokken werden meegenomen vanaf de Kaap in 1788. Pogingen om hiermee wijn te maken mislukten, maar aan het begin van de 19e eeuw (rond 1820) kwam de lokale wijnproductie op gang. Een van de eerste wijngebieden was Hunter Valley, waar in 1825 druivenstokken werden geplant door James Busby, die algemeen wordt beschouwd als de grondlegger van de Australische wijnbouw. Tussen 1850 en 1870 groeide de wijnbouw flink in de regio’s New South Wales, Victoria, South Australia en Western Australia. Jaren lang werden met groot succes versterkte wijnen gemaakt, lokale varianten van port en sherry. Ondertussen arriveerde rond 1875 de phylloxera ook in Australië. Op dat moment importeerde Australië veel druivenstokken uit Europa om de aanplant te vergroten. De schade was groot en een flink deel van de stokken moest worden herplant op Amerikaanse onderstokken. Een substantieel aantal wijngaarden overleefde deze crisis en sommige zijn er nog steeds, zoals Hill of Grace van Henschke en Kalimna Block 42, geplant in 1888 in Barossa Valley, waar zich TERUG NAAR INHOUD

142



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Cabernet-sauvignonstok in Kalimna Block 42

de oudste cabernet-sauvignonstokken ter wereld bevinden. Omdat er nog steeds druivenplanten zonder Amerikaanse onderstokken staan, kunnen deze een hoge leeftijd bereiken. Klassieke wijngebieden als Barossa beschikken dan ook over relatief veel wijngaarden met zeer oude stokken. Pas vanaf de jaren 60 van de vorige eeuw werden de versterkte wijnen minder populair. Onder invloed van vooral Italiaanse en Duitse immigranten rond Adelaide werd steeds meer droge tafelwijn geproduceerd. In de jaren 80 maakte Australië naam met rijke, intense en krachtige rode wijnen, die in de jaren 90 hun hoogtepunt bereikten. Australië bouwde zijn reputatie op wijnen in ‘Parker-stijl’. De export steeg exponentieel, van zo’n 200 miljoen dollar in 1991 tot meer dan 3 miljard dollar in 2007. In 2000 importeerde het Verenigd Koninkrijk voor het eerst in de geschiedenis meer Australische dan Franse wijn. Maar toen kwam de crisis. Van 2007 tot 2013 daalde de export van 3 miljard tot 1,8 miljard dollar. Vooral de Amerikaanse markt stortte gigantisch in. Druivenprijzen gingen drastisch omlaag en Australië produceerde grote hoeveelheden goedkope wijn, waardoor de markt in waarde extra hard terugliep. De wijnmakers werden gedwongen na te denken over hun wijnen. Er vond een beweging plaats naar koelere streken, eerder plukken, vergisting van hele trossen, minder alcohol, meer fruit en minder hout, natuurlijke zuren, meer regionale identiteit, andere druivenrassen dan de meest bekende, accent op kwaliteit, onder andere door wijngaarden met oude stokken.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

143

Dat leidde tot een fors herstel. De export steeg weer, van het dieptepunt van 1,8 miljard dollar in 2013 tot 2,5 miljard in 2017. De Australische wijnbouw heeft zichzelf hiermee herontdekt.

36.3 Bodem Australië is het oudste continent en erg droog. Dit betekent dat het veel weinig vruchtbare grond heeft. Australië beslaat 7.617.940 km2. Deze enorme omvang zorgt voor een zeer grote diversiteit in landschappen en bodems. De enige gebieden die geschikt zijn voor wijnbouw vinden we in het zuidoosten en het westen. Daar zijn de bodems vruchtbaar genoeg, zonder dat ze te rijk zijn, en er is verkoelende invloed van de oceaan of van de hoogte. Binnen de wijngebieden zijn er Terra rossa in Coonawarra grote variaties in ondergronden, met een zeer complexe geologie. Er zijn bodems met zand, kiezel en klei, en van vulkanische oorsprong; zelfs binnen één streek komt een enorme diversiteit voor. In McLaren Vale bijvoorbeeld worden meer dan 40 verschillende ondergronden gevonden, in leeftijd variërend tussen de 10.000 jaar en 650 miljoen jaar. Bodems kunnen ter plekke bestaan uit rots, zandhoudende kleigronden, zandsteen of alluviale klei, om maar een paar voorbeelden te noemen. Hetzelfde patroon doet zich voor in streken als Barossa Valley. Een heel uniek terroir heeft de streek Coonawarra. Daar bevinden de wijngaarden zich op een ondergrond van terra rossa, een rode kleilaag van 50 centimeter tot 1 meter dik, die zich uitstrekt over een lengte van 27 kilometer en een breedte van maximaal 2 kilometer. Margaret River in West-Australië heeft een bodem met een laag grijze leem op een ondergrond van klei. Arm genoeg, maar met de eigenschap water vast te kunnen houden. De rode draad is dat Australië over veel oude, arme bodems beschikt die geschikt zijn voor wijnbouw.

36.4 Klimaat In Australië komen totaal van elkaar verschillende klimaten voor. Dit continent heeft in het noorden het tropische regenwoud met een tropisch klimaat, maar het centrale deel bestaat uit woestijn met een uitgesproken continentaal klimaat. In het zuidoosten wordt het klimaat beïnvloed door TERUG NAAR INHOUD

144



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

de oceaan en verschillende bergketens met als grootste de Great Dividing Range. De wijnbouw concentreert zich historisch gezien in de kustgebieden in het zuidoosten en westen en op Tasmanië. Dat zijn de gebieden die niet te warm zijn door een verkoelende invloed, van de Zuidelijke en de Indische oceaan en/of door ligging van de wijngaarden in hogere delen, meestal in of aan de voet van de Great Dividing Range. In de beginjaren van de wijnbouw werd de koelte vooral gezocht aan de kust. Bekende wijngebieden die profiteren van de koelte van de oceaan zijn Margaret River aan de westkust, Great Southern aan de zuidwestkust, en Yarra Valley en Mornington Peninsula bij Melbourne aan de zuidkust. Ook de wijngebieden in South Australia, rond de hoofdstad Adelaide, profiteren van afkoeling vanuit zee. Het zuidelijk gelegen eiland Tasmanië heeft met afstand de koelste wijngaarden van het land. Klimaatverandering heeft grote impact De klimaatverandering speelt in Australië een grote rol. Voor alle wijngebieden laten de klimaatgegevens een temperatuurstijging zien. In de afgelopen eeuw zijn de gemiddelde temperaturen wel ongeveer één graad tot zelfs anderhalve graad gestegen. De consequenties kunnen ernstig zijn. Vooral droogte maakt de wijnbouw, die sterk afhankelijk is van irrigatie, heel kwetsbaar. Het stroomgebied van de Murray en Darling, het rivierenstelsel van zo’n beetje heel Zuidoost-Australië, zucht al jaren onder watertekorten. De stijgende temperaturen hebben nu al invloed op de druivenaanplant. Producenten in bijvoorbeeld Yarra Valley halen pinot noir weg en planten druiven die beter tegen een warmer klimaat kunnen, bijvoorbeeld shiraz. In andere streken, zoals McLaren Vale, wordt chardonnay vervangen door druiven uit onder andere Campanië, zoals fiano en vermentino. Deze verbruiken slechts de helft van de hoeveelheid water die chardonnay nodig heeft. In Riverina, dat befaamd is om zijn zoete botrytiswijnen, leidt een lagere (lucht)vochtigheid door de grotere droogte tot het optreden van minder goede pourriture noble, zodat het maken van botrytiswijnen in het gedrang komt. De afgelopen jaren ging de zoektocht naar koelte meer de hoogte in met als doel frissere, lichtere en elegantere wijnen te produceren. Clare Valley en Adelaide Hills blijven net onder de 600 meter, Eden Valley reikt er net boven. Wijngaarden boven de 600 meter bevinden zich in het oosten, in de bergen en hoogvlakte van de Great Dividing Range, voornamelijk in de staat New South Wales. De wijnstreek Orange loopt voorop, met wijngaarden tot boven de 1.000 meter, en in Canberra District reiken ze tot zo’n 900 meter hoogte. Andere gebieden met hoge wijngaarden zijn Tumbarumba, Southern Highlands en Macedon Ranges. Er zijn nog veel mogelijkheden op dit vlak. Australiës nieuwe cool climate-wijnen zullen ongetwijfeld afkomstig zijn van wijngaarden in hoger gelegen delen. Zelfs in het tropische Queensland, in de omgeving van Brisbane, zijn daar mogelijkheden voor. Ook in het noordelijke wijngebied Granite Belt zijn wijngaarden boven de 1.000 meter.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

145

36.5 Druivenrassen Australië telt meer dan 140 verschillende druivenrassen, verdeeld over 65 verschillende wijnregio’s en in totaal 140.138 hectare wijngaarden (2015). Hiervan is zo’n 80 procent beplant met de vijf belangrijkste rassen: shiraz, cabernet sauvignon, merlot, chardonnay en sauvignon blanc. Druivenras

Aanplant in hectaren

Shiraz/syrah

± 39.893 ha, ± 29,5% van totale aanplant

Cabernet sauvignon

± 24.682 ha, ± 18,3% van totale aanplant

Chardonnay

± 21.442 ha, ± 15,9% van totale aanplant

Merlot

± 8.477 ha, ± 6,3% van totale aanplant

Sauvignon blanc

± 6.097 ha, ± 4,5% van totale aanplant

Pinot noir

± 4.948 ha, ± 3,7% van totale aanplant

Semillon

± 4.569 ha, ± 3,4% van totale aanplant

Riesling

± 3.157 ha, ± 2,3% van totale aanplant

Grenache

± 1.507 ha, ± 1,1% van totale aanplant

Petit verdot

± 1.120 ha, ± 0,8% van totale aanplant

Verdelho

± 1.016 ha, ± 0,8% van totale aanplant

Tabel 36.1 Meest aangeplante druivenrassen in Australië (2015)

 Chardonnay De chardonnay werd voor het eerst in Australië aangeplant rond 1840. Eind vorige eeuw werden er machtige en rijke wijnen mee gemaakt, maar de smaak van de wijndrinker is veranderd en daarmee ook Australische Chardonnay. Die is het afgelopen decennium eleganter en fijner van karakter geworden. Iconische wijnregio’s voor de chardonnaydruif zijn Margaret River, Yarra Valley, Adelaide Hills, Tasmania, Geelong, Tumbarumba, Macedon Ranges en Beechworth, allemaal streken met een duidelijk koele invloed. In warme streken, zoals McLaren Vale, is chardonnay op de terugtocht, omdat daar geen elegante stijl Chardonnay kan worden gemaakt. De aanplant bereikte in 2007 zijn hoogtepunt met 37.151 hectare. De meeste chardonnay staat aangeplant in de ‘commerciële’ wijngebieden in het stroomgebied van de Murray en Darling. Ruim drie kwart van alle chardonnay staat op plekken waar er eenvoudige wijnen van worden gemaakt. De grote merken wrijven zich in de handen.  Sauvignon blanc De sauvignon blanc is in de loop der jaren opgerukt naar de top 5 van meest aangeplante druiven. Sinds 2010 neemt het aangeplante areaal weer af. Het is een druif voor koele streken als Adelaide Hills en Margaret River, maar hij staat ook veel in warmere gebieden, waar een hoge productie kan worden bereikt. Ongeveer de helft van de totale aanplant is te vinden in Murray Darling, Swan Hill en Riverland. Nederland is de vierde exportmarkt voor Australische Sauvignon Blanc(blends), na het VK, de VS en Nieuw-Zeeland. TERUG NAAR INHOUD

146



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Chardonnay in Hunter Valley

 Semillon De semillon (in Australië zonder accent, dus niet sémillon) heeft naam gemaakt met bijzondere, zeer fraaie wijnen uit Hunter Valley. De wijnen uit deze streek zijn droog met veel zuren en daardoor voor veel moderne wijnliefhebbers lastig te begrijpen. Ook moet dit type Semillon lang worden bewaard om rijp te worden. De aanplant van semillon is dan ook gedaald van een kleine 7.000 hectare in 2001 tot zo’n 4.500 hectare nu. Bijna de helft van alle semillon staat in Riverina, waar hij veel wordt gebruikt voor de productie van zoete botrytiswijnen. De rest staat in Murray Darling, Swan Hill en Riverland. In Margaret River, goed voor acht procent van de aanplant, wordt hij vaak gemengd met sauvignon blanc voor een klassieke witte Bordeaux-blend. Maar omdat daar geen hoge prijzen voor worden betaald, is hij ook daar op de terugtocht.  Riesling Australië had jarenlang een soort patent op de productie van Riesling met een uitgesproken pétrol-toon in de geur. Dat kan worden gezien als een uiting van de warmte en de instraling van de zon, die hier Down Under erg sterk is. Australiërs zelf waren zo gewend aan dit type Riesling, dat ze het als normaal beschouwden. Tegenwoordig is er veel meer plaats voor de Europese variant, met bloemen en wit fruit. Deze versie zien we in opkomende gebieden als Canberra District, dat door zijn hoge ligging koeler is dan de klassieke gebieden voor Riesling, namelijk Clare Valley en Eden Valley in South Australia. Vooralsnog is Clare Valley hét iconische gebied voor deze bijzondere druif, met een derde van de aanplant.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

147

 Overige witte druivenrassen Andere witte druiven staan mondjesmaat aangeplant, met percentages die zelden boven één procent van de totale aanplant uitkomen; van sommige stijgt de aanplant wel. Als goed voorbeeld geldt de van Madeira afkomstige verdelho, een druif die erg geschikt is voor het Australische klimaat. De afgelopen jaren worden daar goede droge en soms lichtzoete wijnen met mooie zuren van gemaakt. Hunter Valley speelt hier de hoofdrol, net als bij semillon, en ook uit Riverina komt lekkere Verdelho. In koele streken neemt de aanplant van druiven als grüner veltliner toe. Warme wijngebieden opteren voor mediterrane rassen als fiano, roussanne en marsanne. Ook een druif als arneis is in opkomst.  Shiraz/syrah Shiraz is de Australische aanduiding voor Syrah. De Australiërs kozen voor deze andere naam omdat ze wilden aangeven dat hun stijl rijper, voller en intenser is dan die van de Rhône. Producenten die een meer Europese stijl maken, kiezen soms wel voor de aanduiding Syrah. De meest iconische productiegebieden voor deze druif zijn Hunter Valley, Heathcote, Barossa Valley, Pyrenees, Canberra District, McLaren Vale, Langhorne Creek, Grampians en Beechworth. De wijnstijl varieert van zeer krachtig in het warme Barossa, tot heel elegant in hoge en koelere gebieden als Pyrenees en Canberra District. De grootste aanplant vinden we in Riverland en Murray Darling, waar er soepele wijnen mee worden gemaakt op basis van hoge opbrengsten, onder de herkomstbenaming South Eastern Australia. De meeste oude wijngaarden, met shirazstokken van 100 jaar of meer, liggen in Barossa Valley, waar de druif prachtige wijnen oplevert.  Cabernet sauvignon Australië staat bekend om zijn krachtige, volle en rijke Cabernets met veel concentratie, maar in koelere gebieden worden er ook elegante wijnen van deze druif gemaakt. Die uit Margaret River hebben bijvoorbeeld meer de stijl van klassieke Bordeaux. Natuurlijk wordt hij vaak ‘puur’ op de markt gebracht, maar ook blends met andere Bordeaux-druiven of shiraz zijn populair. Australië kan zich beroemen op de oudste cabernet-sauvignonstokken ter wereld, in het beroemde Kalimna Block 42, geplant in Barossa Valley in 1888. Dé Australische streek voor kwaliteits-Cabernet is Coonawarra, met zijn ondergrond van terra rossa. De meeste cabernet staat aangeplant in de gebieden waar ook de meeste druiven staan: Riverland, Murray Darling, Swan Hill en Riverina. Hier worden toegankelijke en fruitige Cabernets gemaakt.  Merlot Het verhaal van merlot is een beetje dat van sauvignon blanc. De druif is populair, maar veel plekken in Australië zijn er eigenlijk te warm voor. De aanplant piekte rond 2011 tot zo’n 11.000 hectare, maar inmiddels is dat gezakt tot onder de 9.000 hectare. Het merendeel staat aangeplant in het bassin van de Murray River. In gebieden waar premiumwijnen worden gemaakt, zoals in Margaret River, wordt geworsteld met de kwaliteit van de gebruikte klonen, die het niet goed mogelijk maken een Merlot van hoge kwaliteit te produceren. Vooralsnog is Australië geen land voor topMerlot; de aanplant wordt voornamelijk gebruikt voor wijnen in het basissegment.

TERUG NAAR INHOUD

148



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Grenache in McLaren Vale

 Pinot noir Omdat pinot noir koelte nodig heeft, zijn er maar weinig plekken waar hij mooie resultaten oplevert. Daarom is de aanplant ook vrij stabiel, zo tegen de 5.000 hectare. Daar waar de invloed van de Antarctische oceaan groot is en op het zuidelijk gelegen Tasmanië worden goede resultaten geboekt. Mornington Peninsula en Yarra Valley, bij Melbourne, produceren een aantal van de beste Pinots Noirs, maar de productie is er klein. De meeste pinot noir staat op warme plekken als Riverland, Murray Darling en Swan Hill. Het koele Tasmanië, met ongeveer een tiende van de aanplant, is sterk in opkomst als producent van top-Pinot Noir. Hier wordt deze druif ook gebruikt voor het maken van fraaie mousserende wijnen.  Grenache De ‘andere’ Rhônedruif staat ver in de schaduw van de shiraz, met een aanplant die de één procent van het totaal amper overstijgt. Het is dan ook een veel lastiger druif, die pas mooie wijnen oplevert als de stokken ouder zijn. Sinds 2001 daalde de aanplant elk jaar verder. In McLaren Vale is een project opgestart om de laatste oude wijngaarden met grenache te redden. Dit wordt mede mogelijk gemaakt door een hernieuwde populariteit van lichtgekleurde, ‘Bourgondische’ Grenache. De meeste grenache staat in Riverland, gevolgd door Barossa Valley (goed voor ruim een kwart) en McLaren Vale. Andere (opkomende) rassen zijn onder meer sangiovese, tempranillo, mataro (mourvèdre), petit verdot en touriga nacional.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

149

36.6 Wijnbouw Het niveau van de wijnbouw in Australië is zeer hoog. Australië heeft wijnbouw-wetenschappers die over de hele wereld worden gerespecteerd om hun expertise. The Australian Wine Research Institute is continu bezig met onderzoek en training ten bate van de wijnbouwsector. Dit instituut heeft handleidingen uitgebracht op alle denkbare terreinen, zoals verbetering van de kwaliteit van de bodem, bijvoorbeeld met cover crops (begroeiing tussen de stokken) die het vocht vasthouden, irrigatie, bestrijding van ziektes en ongedierte, voeding van de stokken en verbetering van de mineraalhuishouding, het beheersen van de rendementen en het gezond houden van de stokken in het algemeen. Ook op het wijnmaken wordt uitgebreid ingegaan, met allerlei aanwijzingen over gisting, malolactische omzetting en beheersing van problemen als brett, veroorzaakt door brettanomyces bij wijnen met een hoge pH. Flying vine doctor Een van de bekendste Australische wetenschappers, dr. Richard Smart – bijgenaamd flying vine doctor – geniet wereldwijd faam om zijn kennis van canopy management, de inrichting van de wijngaard en de snoeiwijzen. Hij weet alles van het effect van (veel) zonneschijn op de wijngaard en de groei van de bladeren in de wijngaard. Met behulp van zijn kennis is de manier waarop in de wijngaard wordt gewerkt op veel plaatsen aangepast. Zeker in een klimaat met veel intense zon, zoals dat van Australië, is het blad in de wijngaard en de schaduw voor de druiven van groot belang. Het totale oppervlak van blad in de wijngaard ten opzichte van de hoeveelheid druiven is ook belangrijk. Bij (te) veel blad treedt veel suikervorming op, met hogere alcoholgehaltes als gevolg. Dus moet het blad in toom worden gehouden om het alcoholgehalte niet te hoog te laten worden. Wijngaarden in Australië, zeker oudere wijngaarden, zijn vaak aangeplant met een lage plantdichtheid. In het verleden kon niet worden geïrrigeerd en vaak hebben deze wijngaarden nu ook geen irrigatie. In een droog klimaat als het Australische hebben de stokken de competitie van een hoge plantdichtheid, zoals die in een vochtig klimaat als in de Bordeaux, niet nodig voor druiven met een hoge kwaliteit. De droogte levert genoeg (water)stress op. De situatie is vergelijkbaar met wijngaarden in Spanje, die ook een lage plantdichtheid hebben. Een andere, belangrijke reden voor de lagere plantdichtheid is de mechanisatie. Een andere bijzonderheid is dat veel oude, maar soms ook jongere wijngaarden staan aangeplant zonder Amerikaanse onderstokken. Deze wijngaarden zijn dus kwetsbaar voor phylloxera. Extra maatregelen zijn soms van kracht om deze wijngaarden te beschermen. In sommige gevallen, zoals de beroemde wijngaard Hill of Grace van Henschke in Eden Valley, moet je eerst je schoenen ontsmetten voor je er een bezoek mag brengen. Een deel van deze wijngaard dateert van 1868 en behoort tot de oudste wijngaarden ter wereld. In het stroomgebied van de Murray en Darling liggen de wijngaarden op relatief vlakke, vruchtbare gronden. De bewerking is vrijwel geheel gemechaniseerd. De productie van eenvoudige wijnen is hier de maatstaf en dat moet zo goedkoop mogelijk om de internationale concurrentie het hoofd te kunnen bieden. Australië staat niet bekend om zijn aandacht voor de verandering van het klimaat. Het heeft besloten het klimaatakkoord van Parijs niet uit te voeren. Er is wel aandacht voor duurzame wijnTERUG NAAR INHOUD

150



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

bouw. Sustainable Winegrowing Australia is een programma waarbij wijnboeren uit heel Australië zich sinds kort kunnen aansluiten. In eerste instantie was het een initiatief van producenten uit McLaren Vale, maar de bedoeling is dat het landelijk wordt doorgevoerd. Wellicht een eerste stap op weg naar meer duurzaamheid.

36.7 Vinificatie Op het vlak van wijnmaken verschilt Australië niet wezenlijk van andere wijnlanden. Net als in andere landen is de trend hier drinkbaarheid, minder intense wijnen en minder alcohol, voor zover dat mogelijk is. Als geheel heeft Australië een warm klimaat, dus is de stijl van de wijnen wat zwoeler en krachtiger dan die van andere landen. Australische wijnmakers kiezen er steeds meer voor om niet krampachtig achter de lichte en elegante trend aan te lopen, maar zich te richten op een echte ‘Aussie-stijl’, dus wijnen met kracht, waarin rijpheid en zachte tannine voorrang hebben boven een geforceerd laag alcoholgehalte. Net als elders in de wijnwereld wordt zorgvuldiger omgesprongen met houtgebruik, bewust gekozen voor geen of slechts gedeeltelijke malolactische omzetting en wordt er gestreefd naar een zo natuurlijk mogelijke zuurgraad. De grote bulk aan goedkopere en commerciële wijnen uit het midden van Zuidoost-Australië zal niet veranderen. Met deze wijn wordt een groep consumenten bediend die houdt van gemakkelijke, soepele wijnen, desnoods met een klein zoetje. Het droge, continentale klimaat is gewoonweg heel geschikt voor het maken van wijnen op basis van hoge opbrengsten, zonder poespas, volledig gemechaniseerd en met alle moderne technieken. In Tasmanië wordt mousserende wijn gemaakt, maar verder heeft Australië geen heel grote productie van bubbels. Evenals elders bestaan duurdere, flesgegiste exemplaren naast goedkopere, op tank gemaakte wijnen. Producenten van mousserend kopen hun druiven in koelere gebieden, omdat genoeg zuur essentieel is. Versterkte wijnen en zoete wijnen worden er ook geproduceerd. Zoet wordt deels gemaakt van druiven met edele rotting en voor het overige als versterkte wijn, door toevoeging van alcohol tijdens de gisting. Het belang van wijnen die lang als ‘port’ en ‘sherry’ door het leven gingen, is veel kleiner geworden, maar de lokale versie van port doet het nog altijd uitstekend.

36.8 Wijnwetgeving en etikettering De wijngebieden van Australië zijn ingedeeld op verschillende niveaus. In de eerste plaats op staatsniveau. Vervolgens binnen de staat op zones en binnen de zones op regio’s en subregio’s. Dat betekent – net als in Europa – dat druiven uit meerdere zones, regio’s of subregio’s kunnen worden gecombineerd en dat de wijnen dan de naam dragen van de grotere streek erboven. Zo hebben veel wijnen de aanduiding South Australia, dus van de hele staat. In dat geval mogen de druiven voor zo’n wijn komen uit alle zones, regio’s en subregio’s binnen deze staat. Nog groter is de herkomstbenaming South Eastern Australia, die kan worden gebruikt voor wijnen van druiven  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

151

Portkelder in Barossa

uit vrijwel heel Zuidoost-Australië, dus uit de staten New South Wales, Victoria, South Australia en het zuiden van Queensland. Dit stelt grote bedrijven in staat de druiven voor hun wijnen te betrekken van veel verschillende druiventelers om deze met elkaar te combineren. Op het niveau van de zones geldt hetzelfde. De zone Barossa heeft als regio’s de GI’s Barossa Valley en Eden Valley. Wijn van fruit dat uit beide regio’s komt, mag dus op de markt komen als Barossa. Anders dan in Europa mogen ook druiven uit twee heel verschillende streken met elkaar worden gecombineerd, met vermelding van beide streken op het etiket, bijvoorbeeld Barossa / Clare Valley. De Australische wetgeving voor wijngebieden is vergelijkbaar met die van veel andere nieuwe wijnlanden. Het land gebruikt vrijwel dezelfde etiketteringsvoorschriften als Nieuw-Zeeland. De wijngebieden worden hier aangeduid als GI, (Australian) Geographical Indication. Deze aanduiding is niet meer dan de exacte omschrijving van het gebied waar de druiven voor de betreffende wijn vandaan moeten komen; er zijn dus geen regels voor bijvoorbeeld de hoogte van de opbrengsten per hectare of de gebruikte druivenrassen, zoals bij de Europese AOP’s. De (sub)regionale GI’s zijn onderdeel van een zone. Deze zones zijn weer onderdeel van een staat; ook zones en staten zijn GI’s. Sommige regionale GI’s strekken zich uit over meerdere staten, zoals Murray Darling, maar dat is een uitzondering. De grootte van de GI’s kan enorm verschillen. Verreweg de grootste GI is South Eastern Australia, dat vrijwel alle wijngebieden van Australië omvat, behalve die van West-Australië.

TERUG NAAR INHOUD

152



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Etiket Hier volgt een aantal van de belangrijkste regels voor de etikettering: • Voor de vermelding van een druivenras op het etiket moet de wijn voor ten minste 85 procent gemaakt zijn van het desbetreffende druivenras. • Bij vermelding van twee of meer druivenrassen moeten deze worden vermeld in aflopende volgorde, dus de meest gebruikte variëteit(en) vooraan. • Voor de vermelding van de officiële herkomst, een GI, op het etiket moet de wijn voor tenminste 85 procent gemaakt zijn van druiven uit de desbetreffende GI. • Bij de vermelding van meerdere GI’s op het etiket moeten deze worden vermeld in aflopende volgorde en de wijn moet voor ten minste 5 procent gemaakt zijn van druiven uit de desbetreffende GI. Er mogen maximaal drie GI’s worden genoemd. • Bij wijnen met meer dan 6,5% alcohol mag het vermelde alcoholpercentage 1,5% afwijken van het daadwerkelijke alcoholgehalte. Voor versterkte wijnen is dit 0,5%. Let op: deze regel geldt alleen voor de lokale markt. Bij wijnen die worden geëxporteerd naar de Europese Unie gelden de etiketteringsregels van de Europese Unie, die hetzelfde zijn als voor wijnen geproduceerd in de EU zelf. Het vermelde alcoholgehalte mag dus maximaal 0,5 volumeprocent afwijken van het werkelijke percentage.

36.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen De beschrijving van de wijngebieden in Australië is ingedeeld naar staat, zones, wijnregio’s en subregio’s. Omdat de hoogteligging steeds belangrijker wordt in Australië, staat die bij de algemene gegevens per regio ook vermeld. Western Australia (staat) De wijngebieden in de staat Western Australia liggen op duizenden kilometers afstand van de andere wijngebieden van Australië, waarmee het de meest afgelegen wijngebieden ter wereld zijn. Wijngaarden vinden we in de zone Greater Perth, in de omgeving van Perth, en in het zuidwesten, op enige uren rijden van Perth naar het zuiden, in de zone South West Australia. South West Australia (zone) In deze zone in het zuidwestelijke deel van Australië vinden we de wijnregio’s Margaret River, Great Southern (incl. subregio’s Frankland River, Albany, Mount Barker, Porongurup en Denmark), Blackwood Valley, Manjimup, Pemberton en Geographe.  Margaret River (regio)

Margaret River

± 4.875 ha

38° ZB

hoogte: 40-90 m

wit 50%

rood 50%

cabernet sauvignon,

chardonnay, sauvignon blanc, semillon

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

153

Margaret River heeft zijn reputatie vooral gevestigd met Bordeaux-blends en Chardonnays. Het heeft een vrij koel mediterraan klimaat. De afstand tot de oceaan is nooit meer dan 27 kilometer, waardoor de oceaan overal voor verkoeling zorgt. Het zuiden van de streek is het koelst, waardoor de Chardonnays daar de meeste diepgang hebben. Cabernetdruiven rijpen beter in het iets warmere noorden van de streek, en de wijnen zijn rijker en rijper van karakter. Margaret River is befaamd om zijn rode Bordeaux-blends met cabernet sauvignon als basis, maar er worden ook uitstekende pure Cabernets Sauvignons gemaakt. Wit bestaat uit de klassieke mix van sauvignon blanc en semillon, met de allure van een droge Bordeaux-blend. Daarnaast worden er prachtige Chardonnays gemaakt op basis van de Gingin-kloon. Deze staat elders bekend als Mendoza-kloon. Dit is eigenlijk een kloon met een foutje, want de druiven hebben een ongelijke grootte, waarbij een deel van de druiven erg klein blijft. Chardonnay van deze kloon heeft een Chablisachtig karakter, met duidelijke zuren.  Geographe (regio)

Geographe

± 400 ha

38° ZB

wit 36%

rood 64%

shiraz, sauvignon blanc, semillon, chardonnay

hoogte: 5-70 m

Geographe is een jong, dynamisch, klein wijngebied aan de kust van Western Australia, direct ten noorden van Margaret River. De GI dateert van 1999 en telt nu zo’n 40 wijnbedrijven. Het warme klimaat wordt getemperd door wind van de Indische Oceaan. Dat maakt het mogelijk aromatische en karaktervolle wijnen te maken. Shiraz staat op de eerste plek, maar er wordt ook geëxperimenteerd met Spaanse en Italiaanse druiven zoals tempranillo, vermentino en fiano. Deze streek is volop in ontwikkeling.  Great Southern (regio)

Great Southern 40° ZB

hoogte: 40-90 m

± 1.950 ha

wit 41%

rood 59%

cabernet sauvignon,

riesling, chardonnay, shiraz, pinot noir

Great Southern vormt de uitgestrekte zuidkust van Western Australia, met wijngebieden rond de kuststeden Albany en Denmark en meer landinwaarts gelegen streken als Mount Barker, Porongurup en Frankland River. Ontwikkeling van de wijnbouw begon hier in de jaren 60 van de vorige eeuw, in de periode van het moderne wijnmaken, met de focus op tafelwijnen. Er is een grote diversiteit in expositie, hoogte, zonuren en microklimaat. Riesling is hier, naast cabernet sauvignon en shiraz, de belangrijkste druif en levert mooie, droge wijnen. TERUG NAAR INHOUD

154



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Margaret River is populair vanwege zijn mooie stranden

Greater Perth (zone) Rond Perth, de hoofdstad van Western Australia, liggen de wijnregio’s Peel en Swan District.  Swan District (regio)

Swan District

± 720 ha

36° ZB

chenin blanc,

chardonnay, shiraz

hoogte: 0-283 m

Dit is het oudste wijngebied van West-Australië. De eerste stokken werden geplant door Engelse immigranten, kort na hun aankomst in 1829. De streek ligt een half uur rijden ten noorden van Perth, in het dal van de Swan River. Hier heerst een uitgesproken warm klimaat, met een gemiddelde januari-temperatuur van 24,7 °C. Daarmee is het een van de warmste wijnstreken van Australië. Dat levert volle en intense wijnen op. Chenin blanc doet het hier goed en er worden rijke Chardonnays en Shiraz-wijnen gemaakt. De streek heeft ook naam gemaakt met de productie van versterkte wijnen. In de zuidoostelijke punt van de streek ligt de subregio Swan Valley, waar Houghton Winery, het grootste wijnbedrijf van heel West-Australië, is gevestigd.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

155

South Australia (staat) De staat South Australia ligt centraal aan de Australische zuidkust. Het is een belangrijke staat voor de wijnbouw. De streek rond de hoofdstad Adelaide omvat een aantal van de bekendste wijnregio’s van Australië, zoals McLaren Vale, Clare Valley en Barossa Valley. De wijngebieden liggen in verschillende zones, met als belangrijkste de Mount Lofty Ranges, Barossa, Fleurieu en Limestone Coast. Mount Lofty Ranges (zone) Mount Lofty Ranges is genoemd naar de heuvelrug ten oosten en ten noorden van Adelaide. De zone omvat de wijnregio’s Adelaide Hills, Adelaide Plains en Clare Valley.  Adelaide Hills (regio)

Adelaide Hills

± 3.050 ha

39-40° ZB

wit 60%

rood 40%

hoogte: 149-714 m

sauvignon blanc,

chardonnay, pinot noir, pinot gris, shiraz

Adelaide Hills is een van de opkomende wijngebieden van de staat South Australia. Dat heeft alles te maken met de trend van lichtere wijnen en de populariteit van druiven als pinot noir en sauvignon blanc. De wijngaarden liggen hier meestal tussen de 400 en 600 meter hoog, verspreid over de heuvels. Deze hoogte zorgt, samen met de nabije oceaan, voor de nodige afkoeling. Het is hier beduidend koeler dan in de laaggelegen GI Adelaide Plains, rond de stad Adelaide zelf. De wijngaarden liggen in een lange strook in noord-zuidrichting op de fraaie heuvels van de Mount Lofty Ranges, ten oosten van Adelaide. De streek produceert spannende wijnen, onder andere van rijzende ster pinot noir. De Chardonnays zijn hier elegant, met natuurlijke zuren. Daarnaast ontwikkelt Adelaide Hills zich tot een streek voor mousserende wijnen van hoge kwaliteit, vaak op basis van pinot noir en chardonnay en gemaakt volgens de méthode traditionnelle. Het is ook een van de weinige plekken in Australië waar goede Sauvignon Blanc kan worden gemaakt. Pinot Gris (ook als Pinot Grigio) heeft hier een droge, frisse stijl.  Clare Valley (regio)

Clare Valley 38-39° ZB

hoogte: 109-609 m

± 4.290 ha

wit 28%

rood 72%

shiraz, riesling,

cabernet sauvignon, merlot

Clare Valley bevindt zich in het noordelijke deel van de Mount Lofty Ranges. De streek heeft een TERUG NAAR INHOUD

156



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Mousserende wijnen rukken op in Adelaide Hills

warm klimaat, maar in de middag komt er koele wind van zee. Net als Adelaide Hills profiteert ook Clare Valley van de ligging van de wijngaarden op hoogte, tot wel 600 meter. De streek is befaamd om zijn bijzondere Rieslings, droog en intens van karakter: een voorbeeld voor de rest van het land. Ze zijn veelal gemaakt in de klassieke Australische stijl, dus met pétrol, hoewel de fruitige ‘Duitse’ stijl opkomt. Niettemin is de belangrijkste variëteit van de streek shiraz, die hier krachtige en intense wijnen geeft. Op de derde plaats staat cabernet sauvignon. Naast gevestigde, goede producenten als Jim Barry en Pikes, verlenen jonge innovatieve wijnmakers als Neil Paulett, die zijn carrière bij Penfolds verruilde voor een eigen winery, Clare Valley een nieuwe glans. Barossa (zone) De zone Barossa omvat de regio’s Barossa Valley en Eden Valley. De zone ligt ten noorden van Adelaide.  Barossa Valley (regio)

Barossa Valley

± 11.370 ha

39° ZB

wit 20%

rood 80%

shiraz, cabernet sauvignon, grenache, riesling

hoogte: 250-370 m

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

157

Riesling route in Calre Valley

Barossa Valley is een van de iconische wijngebieden van Australië. In de jaren 70 en 80 van de vorige eeuw plaveide het de weg voor Australische wijn naar wijnliefhebbers overal ter wereld. De belangrijkste druif is shiraz, goed voor 50 procent van de aanplant. Barossa Valley beschikt over zeer oude wijngaarden met shiraz, zelfs geplant tot ver terug in de 19e eeuw. Je zou denken dat de oudste wijngaarden in de Oude Wereld liggen, maar aangenomen wordt dat de oudste stokken shiraz, mourvèdre en grenache zich in de Barossa Valley bevinden. Hier heerst een warm klimaat en de wijnen zijn krachtig maar divers: die van het warmere centrale deel zijn heel anders van karakter dan de elegantere en frissere stijl van de hogere wijngaarden (400 meter) die het dal omgeven. Wijnen in Barossa Valley zijn absoluut terroirgetypeerd. Steeds vaker worden wijnen van specifieke wijngaarden en bijzondere terroirs apart opgevoed en op fles gebracht om het individuele karakter meer te benadrukken. Hiermee loopt de streek voorop in de Australische wijnbouw.  Eden Valley (regio)

Eden Valley 39° ZB

hoogte: 380-550 m

± 2.260 ha

wit 46%

rood 54%

shiraz, riesling,

cabernet sauvignon, chardonnay

TERUG NAAR INHOUD

158



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

De heuvels aan de oostkant van Barossa Valley gaan vrijwel direct over in de heuvels van Eden Valley. Deze streek ligt beduidend hoger dan Barossa Valley en is dan ook veel koeler, met meer nachtelijke afkoeling. Eden Valley stond lang in de schaduw van zijn grote buur, maar de belangstelling voor meer elegantie en frisheid speelt deze streek in de kaart. De druivenprijzen zijn flink gestegen, omdat nogal wat producenten uit Barossa Valley fruit bijkopen in Eden Valley om hun wijnen minder vol en zwaar te maken. Shiraz, ook hier de belangrijkste druif, geeft intense en krachtige wijnen. Het beroemdste bedrijf uit Eden Valley is zonder twijfel Henschke.

Ook Australië heeft zijn iconen De bijzondere wijn Shiraz Hill of Grace van het familiebedrijf Henschke is een van de bekendste icoonwijnen van Australië. De wijn is genoemd naar de kerk bij de wijngaard Gnadenberg, waar nog stokken staan aangeplant uit 1868. Onder andere met druiven van deze oude shiraz-stokken wordt een speciale wijn gemaakt, die uitblinkt in kracht en elegantie. De familie Henschke was zich eerst niet bewust van het bijzondere karakter, maar in de loop der jaren is deze wijn – mede door de geringe hoeveelheden waarin hij wordt geproduceerd – een van de meest gezochte wijnen van Australië geworden en een van de eerste single vineyard-wijnen van het land, daterend uit de jaren 50. De meest iconische wijn van Australië is zonder twijfel Penfolds Grange, Wijnwinkel in Barossa Valley vroeger Grange Hermitage genoemd, vanwege het hoge percentage shiraz. De eerste jaargang van deze wijn is 1952. Hij is het tegenovergestelde van de Hill of Grace, want de druiven voor deze wijn zijn afkomstig van veel verschillende wijngaarden in diverse regio’s, zoals Barossa Valley, Clare Valley en McLaren Vale. Hij bevat ook druiven van eigen wijngaarden van Penfolds, zoals de Kalimna-wijngaard in Barossa (met stokken uit de jaren 1880) en Magill Estate. Er worden ook druiven aangekocht bij andere telers. Voor hen is het een grote eer als hun druiven voor de Grange worden gebruikt. Omdat de herkomst per jaar kan variëren, is de wijn jaar op jaar consistent in kwaliteit en stijl. Naast shiraz bevat hij meestal een paar procent cabernet sauvignon.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

159

Henschke vineyard in Eden Valley

Fleurieu (zone) In deze zone ten zuiden van Adelaide liggen de wijnregio’s McLaren Vale, Langhorne Creek, Currency Creek, Kangaroo Island en Southern Fleurieu.  McLaren Vale (regio)

McLaren Vale 39° ZB

hoogte: 50-250 m

± 6.200 ha

wit 10%

rood 90%

shiraz, cabernet sauvignon, grenache, chardonnay, vermentino

McLaren Vale is een bijzondere, bruisende wijnsteek aan de kust ten zuiden van Adelaide. De invloed van de oceaan en de heuvels van deze streek zorgen voor een mild mediterraan klimaat. Shiraz is hier met bijna 50 procent de belangrijkste druif. Hij levert vrij krachtige en volle wijnen, zij het iets minder heftig dan in het vlakke deel van Barossa Valley. Er zijn ook zeer oude wijngaarden met grenache, die op initiatief van de nieuwe generatie wijnmakers tot elegante, lichtgekleurde wijnen wordt verwerkt. Grenache wordt ook met shiraz en mourvèdre (hier mataro) tot een mooie GSM gecombineerd. De streek telt veel innovatieve boutique wineries, die zich wagen TERUG NAAR INHOUD

160



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Hill of Grace is genoemd naar de kerk bij de wijngaard Gnadenberg

aan allerlei andere mediterrane rassen zoals nero d’Avola, tempranillo, sangiovese, fiano en vermentino. Dat zorgt voor een diversiteit waar veel andere streken jaloers op kunnen zijn.  Langhorne Creek (regio)

Langhorne Creek

± 5.370 ha

40° ZB

wit 10%

rood 90%

shiraz,

cabernet sauvignon

hoogte: 0-64 m

Het wijngebied Langhorne Creek ligt ten oosten van McLaren Vale, een uur rijden ten zuidoosten van Adelaide. Het klimaat van de streek wordt bepaald door wind vanaf de Zuidelijke Oceaan over het Lake Alexandria. Daardoor wordt het overdag nooit extreem heet. De bodems zijn vruchtbaar, zodat er gulle hoeveelheden rode wijn in een aromatische, fruitige stijl worden geproduceerd. Hier is ook aandacht voor ‘andere’ druiven als fiano en vergelijkbare mediterrane (witte) rassen. Dat is een veelbelovende ontwikkeling.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

161

The Cube is een van dé attracties voor wijnliefhebbers in McLaren Vale.

Limestone Coast (zone) De Limestone Coast bevindt zich in de zuidelijke punt van South Australia. De zone omvat de wijnregio’s Coonawarra, Mount Benson, Mount Gambier, Padthaway, Robe en Wrattonbully.  Coonawarra

Coonawarra 37° ZB

± 4.960 ha

wit 8%

rood 92%

cabernet sauvignon, shiraz

hoogte: 51-127 m

Het zuidelijk gelegen Coonawarra geldt, met Margaret River in het westen, als dé streek voor ‘koelklimaat-Cabernet Sauvignon’. De koelte in het groeiseizoen is afkomstig van de oceaan op 100 kilometer afstand en van een vrij constant wolkendek in de zomermaanden. Coonawarra is befaamd om zijn terra rossa, een roodgekleurde kleibodem op een kalkstenen rotsformatie, in het hart van de streek. Deze laag is ongeveer 50 centimeter tot 1 meter dik en hij strekt zich uit over een lengte van 27 kilometer en een breedte van maximaal 2 kilometer. De rode kleur is afkomstig van ijzeroxide. In de praktijk worden ook buiten deze strook goede wijnen TERUG NAAR INHOUD

162



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

gemaakt, dus is de diepere ondergrond, die uit voornamelijk goed afwaterend kalksteen bestaat, waarschijnlijk het meest bepalend voor de kwaliteit. Deze zorgt voor een beperking van de groei van het blad, waardoor de wijnen vol en aromatisch van karakter worden. Toch is de GI na lange debatten niet veel groter dan de strook waar zich de terra rossa bevindt. Cabernet sauvignon is de belangrijkste druif, puur of in een blend met merlot of shiraz. De blend van cabernet sauvignon en shiraz is hier het populairst. Lower Murray (zone) De zone Lower Murray is het wijngebied aan de benedenloop van de rivier Murray, voordat hij uitmondt in de oceaan. Het deel in South Australia is de wijnregio Riverland. Wijnregio’s aan de bovenloop, Murray Darling en Riverina, liggen in de staten Victoria en New South Wales.  Riverland (regio)

Riverland

± 19.020 ha

39° ZB

hoogte: 0-99 m

wit 40%

rood 60%

chardonnay, shiraz,

cabernet sauvignon, merlot, colombard

Het vruchtbare rivierdal van de Murray River is het grootste wijnbouwgebied van Australië en staat bekend als dé wijnschuur van Down Under. Hier worden grote hoeveelheden soepele en snel drinkbare wijnen gemaakt, zonder pretenties. Wijnbouw is er relatief gemakkelijk. Het droge, continentale klimaat voorkomt ziektes. De ondergrond is hier rijk en vruchtbaar. Alle populaire druivenrassen die wereldwijd goed verkopen, zijn aanwezig en daarnaast wordt er geëxperimenteerd met andere rassen om te zorgen voor diversiteit. Arneis en zinfandel zijn succesvol en verder worden er andere Italiaanse rassen als montepulciano, vermentino en nero d’Avola verbouwd. Victoria (staat) De staat Victoria ligt in het zuidoosten van Australië en heeft Melbourne als hoofdstad. Het is de kleinste en dichtst bevolkte staat van Australië. De meeste mensen wonen in Melbourne en omgeving, rondom Port Philip Bay, waar ook enkele van de meest vooraanstaande koele wijngebieden van Australië liggen. Victoria heeft meer wijnregio’s en meer wineries, veelal kleinere familiebedrijven, dan enige andere staat in Australië. De diversiteit in meso- en microklimaten is nergens zo groot als hier. Victoria is opgedeeld in zes wijnzones: Port Phillip, Central Victoria, North West Victoria, Western Victoria, North East Victoria en Gippsland. Port Phillip (zone) Het gebied rond de Port Phillip Bay is het koelere deel van Victoria door de ligging direct aan de Zuidelijke Oceaan. Toch is deze oceaan niet zo koel als de Pacific Ocean bij Chili, waar een koude golfstroom voor extra afkoeling zorgt. In deze zone liggen de regio’s Yarra Valley, Mornington Peninsula, Geelong, Macedon Ranges en Sunbury.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

163

 Yarra Valley (regio)

Yarra Valley

± 2.150 ha

37° ZB

wit 39%

pinot noir, chardonnay,

rood 66%

shiraz, cabernet sauvignon

hoogte: 50-470 m

Het mooie heuvelachtige wijngebied Yarra Valley is een van de favoriete weekendbestemmingen voor wijnliefhebbers uit Melbourne. Vanuit de stad rijd je een uurtje naar het oosten om daar vervolgens te genieten van fijne cellar doors. Door de ligging aan de kust zijn de heuvels hier opvallend fris en groen. Tijdens het groeiseizoen valt er dan ook bijna 600 mm regen, voor Australische begrippen veel. Door de grote verschillen in expositie en hoogte is er sprake van een enorme variatie in mesoklimaten. De koelere hellingen zijn ideaal voor de aanplant van pinot noir, een van de grote successen van Yarra Valley met bijna 40 procent van de aanplant. Ook chardonnay, 39 procent van de aanplant, gedijt uitstekend onder deze omstandigheden. Rijzende ster is Shiraz in een Europese stijl, niet zelden gebotteld als Syrah. De warmere hellingen zijn heel geschikt voor cabernet sauvignon, die vaak wordt geblend met merlot en/of cabernet franc. Door de klimaatopwarming is een voorzichtige trend waarneembaar, waarbij pinot noir iets afneemt en shiraz en zelfs cabernet sauvignon wat toenemen.  Mornington Peninsula (regio)

Mornington Peninsula 38° ZB

± 790 ha

wit 41%

rood 59%

pinot noir, chardonnay, pinot gris, shiraz

hoogte: 0-365 m

Mornington Peninsula, een schiereiland bij Melbourne, is een van de zuidelijkste wijngebieden van het vasteland van Australië. De GI is omgeven door zee, wat zorgt voor een koel klimaat. Mornington Peninsula heeft de afgelopen jaren furore gemaakt met Pinots Noirs die tot de beste van Australië behoren. Ongeveer de helft van de aanplant bestaat uit deze druif. Door een grote variatie in bodems en het pionierswerk van enkele bijzondere boutique wineries vind je hier een buitengewoon interessante variatie in Pinot Noir-stijlen, van krachtig tot elegant. Pinot laat hier zien dat hij het bijzondere terroir kan laten doorklinken in de wijn; wijnen uit de kuststrook hebben een ander karakter dan die uit de heuvels. Chardonnays uit deze streek kunnen een Bourgondische allure hebben met hun opwekkende, natuurlijke zuren. De derde druif in aanplant is pinot gris, die hier frisse, elegante wijnen geeft.

TERUG NAAR INHOUD

164



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Yarra Valley is groen zover het oog reikt

 Geelong (regio)

Geelong

± 290 ha

38°-39° ZB

rood: 50% wit: 50%

pinot noir, chardonnay,

shiraz, sauvignon blanc

hoogte: 0 - 396m

Het kleine wijngebied Geelong ligt aan de westkant van de Port Phillip Bay, op heuvels tot een hoogte van zo’n 400 meter. Dankzij het uitgesproken koele klimaat hebben de Pinots Noirs en Chardonnays een hoge kwaliteit, maar de diversiteit in aanplant is groot. Op warmere noord-hellingen verder van de koele kust af worden viognier, shiraz en cabernet sauvignon verbouwd. Na chardonnay (40 procent van de aanplant) zijn sauvignon blanc en riesling de meest geteelde witte druiven. Het koele klimaat zorgt bij alle aangeplante variëteiten voor fijne, aromatische wijnen met een goed natuurlijk zuurgehalte. Kleine familiebedrijven maken hier uitstekende kwaliteitswijnen. Central Victoria (zone) De zone Central Victoria ligt tussen de zone Port Phillip aan de zuidkant en de grens met New South Wales aan de noordkant, met de Murray River als grensrivier. In deze zone liggen de wijnregio’s Heathcote, Bendigo, Goulburn Valley en Strathbogie Ranges.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

165

 Heathcote (regio)

Heathcote

± 1.240 ha

36-37° ZB

wit 16%

rood 84%

hoogte: 112-599 m

shiraz, chardonnay, grenache,

cabernet sauvignon

Heathcote werd gesticht rond 1850, toen er in de omgeving een ware gold rush aan de gang was. Deze is sinds lang voorbij en het gebied heeft nu een grote naam opgebouwd voor Shiraz van hoge kwaliteit. Er heerst een continentaal klimaat dat onder invloed staat van een koele wind, afkomstig van de Mount Camel Range. Deze zuid- tot zuidoostelijke winden zijn een constante factor in de zomerperiode, van oktober tot maart. Daardoor zijn de maximumtemperaturen in januari, hoogzomer, twee tot drie graden lager dan in het nabijgelegen Bendigo. Dat zorgt voor wijnen met een combinatie van kracht, diepgang en fruit. Shiraz is goed voor de helft van de aanplant en de wijn ervan zit in karakter tussen ‘Europees’ en ‘Australisch’ in, afhankelijk van de wijngaard en de stijl van wijnmaken. Chardonnay is de tweede belangrijke druif, met wijnen in een rijke en krachtige stijl. Een wijngebied in opkomst.  Bendigo (regio)

Bendigo 36-37° ZB

hoogte: 107-748 m

± 620 ha

wit 39%

rood 66%

shiraz,

cabernet sauvignon, chardonnay

Net als Heathcote is Bendigo ten noorden van Melbourne een boom town: een product van de gold rush in 1851. De eerste druivenstokken werden kort daarna geplant. Tegenwoordig zijn het de familiebedrijven die de toon zetten in dit hoogwaardige wijngebied. Het mesoklimaat varieert als gevolg van wisselingen in hoogte en expositie van de wijngaarden. Deze liggen dan ook verspreid door het gebied. De temperatuur is relatief hoog met veel zonuren, wat resulteert in krachtige Shiraz en Cabernet Sauvignon. Shiraz is de signatuurwijn van deze fraaie streek. Bij wit is chardonnay de leidende druif, maar er wordt lustig geëxperimenteerd met talloze andere druiven, vooral die met een mediterrane achtergrond zoals sangiovese, nebbiolo en monastrell. De combinatie van kleine familiebedrijven met talrijke verschillende druivenrassen zorgt voor een grote diversiteit in Bendigo. North East Victoria (zone) North East Victoria bevindt zich op de zuidelijke oever van de Murray River en op de westelijke uitlopers van de Great Dividing Range, de bergrug aan de oostkant van Australië. Hier liggen de wijnregio’s Alpine Valleys, Beechworth, Rutherglen, Glenrowan en King Valley. TERUG NAAR INHOUD

166



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

 Beechworth (regio)

Beechworth

± 110 ha

36° ZB

wit 39%

rood 66%

shiraz,

pinot noir, chardonnay

hoogte: 204-1.045 m

Beechworth is het meest bekende wijngebied van North East Victoria. Niettemin telt het slechts 112 hectare wijngaarden, waarmee het niet groter is dan een flink chateau in de Bordeaux. De wijngaarden liggen op ruige heuvels aan de voet van de Victorian Alps. Door de hogere ligging van de streek en het continentale klimaat zijn de zomerdagen warm, maar de nachten koel. Dat zijn ideale omstandigheden voor druiven als pinot noir, chardonnay en shiraz, de belangrijkste druiven van dit wijngebied. Door de arme bodems op basis van zandsteen en graniet zijn de opbrengsten laag, waardoor de wijnen intens en aromatisch van karakter zijn. Typisch Australisch, in de goede zin van het woord.  Rutherglen (regio)

Rutherglen

± 410 ha

36° ZB

wit 24%

rood 76%

shiraz, durif,

muscat, muscadelle

hoogte: 122-592 m

Rutherglen is een van de klassieke gebieden voor de productie van versterkte wijnen, wat het nog altijd hoge percentage muscat en muscadelle (bijna 20 procent) verklaart. Ze staan aangeplant in de lagere, warme wijngaarden van de streek, zodat ze veel suiker ontwikkelen. De jonge generatie wijnmakers heeft zich bekeerd tot het maken van rode en witte tafelwijnen van hoge kwaliteit. Hun experimenten op de hogere hellingen met druiven als marsanne, roussane, viognier en tempranillo zijn geslaagd. Ook Portugese druiven als tinto cão en touriga nacional blijken het hier uitstekend te doen. Bijzonder is de grote aanplant van durif (20 procent), een druif die met name in Californië bekendstaat als petite sirah. In Rutherglen levert hij intense, rijpe en kruidige wijnen op, die goed bewaard kunnen worden.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

167

 Glenrowan (regio)

Glenrowan

± 180 ha

37° ZB

wit 39%

rood 66%

shiraz, durif,

muscat, muscadelle

hoogte: 128-507 m

Evenals het naburige Rutherglen heeft Glenrowan een grote naam opgebouwd met zijn versterkte wijnen, vaak op basis van muscat en topaque, de lokale naam voor muscadelle. Die van Glenrowan zijn rijk en intens, die van Rutherglen iets lichter van karakter. Het verschil wordt verklaard door het uitgesproken warme klimaat van Glenrowan, waarin zowel de zoete wijnen als de rode wijnen zeer intens en robuust van karakter worden. Shiraz uit Glenrowan is stereotiep voor Australië. Met durif worden nog diepere en machtigere wijnen gemaakt. Daarnaast wordt op kleinere schaal met succes met cabernet sauvignon, merlot en mataro (mourvèdre) gewerkt. Western Victoria (zone) In het kustgebied ten westen van Port Philip ligt Western Victoria. De streek is deels vlak, maar heeft genoeg bergen om ook wijngaarden met een hogere ligging te kunnen huisvesten. Het klimaat is een mix tussen invloeden van de oceaan en van het continent. Hier liggen de regio’s Grampians, Henty en Pyrenees.  Grampians (regio)

Grampians 37° ZB

± 520 ha

wit 15%

rood 85%

shiraz, cabernet sauvignon, riesling

hoogte: 142-1.161 m

Grampians heeft een mediterraan klimaat met een verkoelende invloed van de Zuidelijke Oceaan, die zich op 100 tot 200 kilometer afstand bevindt. Dit relatief koele wijngebied profiteert in de zomermaanden van hoge temperaturen overdag en goede nachtelijke afkoeling. Die combinatie zorgt voor wijnen met een sterk aromatisch karakter. Door een lange en mooie herfst is de streek erg geschikt voor laat rijpende druiven. Blauwe druiven voeren hier de boventoon met 85 procent van de aanplant; shiraz is koning en goed voor zo’n 80 procent van de rode wijnen. Cabernet sauvignon is met tien procent op grote afstand tweede. Riesling is hier een opvallende verschijning, met drie procent van het totaal.

TERUG NAAR INHOUD

168



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

 Pyrenees (regio)

Pyrenees

± 500 ha

37° ZB

hoogte: 171-788 m

wit 29%

rood 71%

shiraz, chardonnay, pinot noir, cabernet sauvignon, sauvignon blanc

De uitlopers van de naar de Frans-Spaanse bergketen vernoemde bergrug zijn het ruige decor van de wijngaarden van deze streek. Pyrenees ligt ten noordoosten van Grampians, tegen Bendigo aan. De wijngaarden liggen verspreid door de streek, altijd in de buurt van de alom aanwezige eucalyptusbomen, die ter plekke gum trees worden genoemd. De grote diversiteit aan expositie, hoogte, meso- en microklimaten zorgt voor een breed scala aan druivenrassen en wijnstijlen, variërend van krachtige Shiraz tot frisse Sauvignon Blanc. Shiraz is de belangrijkste variëteit, maar ook pinot noir, chardonnay, cabernet sauvignon en sauvignon blanc nemen een belangrijke positie in. Viognier, sangiovese en pinot gris komen voorzichtig om de hoek kijken bij nieuwe aanplant.

Grote jongens domineren De wijnbouw in Australië wordt al decennialang gedomineerd door grote bedrijven, waarvan sommige zelfs beursgenoteerd zijn of waren. Deze bedrijven kopen druiven overal in het land, om ze te gebruiken voor hun merkwijnen. Brands zijn voor deze bedrijven belangrijker dan herkomstbenamingen. Na de crisis van tien jaar geleden zijn er meer kleine wijnbedrijven actief geworden, die de regionale identiteit sterker benadrukken. Het grootste wijnbedrijf is Treasury Wine Estates, eigenaar van onder andere Penfolds, Lindeman’s, Rosemount, Seppelt, Wolf Blass en Wynns Coonawarra. Daarnaast bezit Treasury Wine Estates veel bedrijven in Californië, zoals Stag’s Leap en Beringer. Dit is in grootte het op drie na grootste wijnbedrijf ter wereld, goed voor 1,2% van de wereldproductie aan wijn. Het bedrijf bezit in Australië 8.828 hectare wijngaarden, verdeeld over acht wineries en koopt gigantisch veel druiven in. Het maakt 27 procent wijn van eigen wijngaarden en koopt 50 procent van de productie in de vorm van druiven en 23 procent als kant-en-klare wijn. Omdat ‘slechts’ 21 procent van de totale Treasury-productie uit Australië komt, is Accolade Wines in Australië groter. Deze nummer zeven van de wereldranglijst produceert zo’n 450 miljoen flessen per jaar, waarvan het grootste deel in Australië zelf. Belangrijke merken zijn Hardys, Leasingham, Banrock Station, Bay of Fires, Houghton, Grant Burge, Reynella en Petaluma. Tweede in grootte in Australië zelf is Casella Wines, dat een groot succes maakte van het merk Yellow Tail, goed voor 150 miljoen flessen per jaar in 50 landen. Hoewel deze gigantische merkenbouwers op zich belangrijk zijn voor de Australische wijnbouw, werken ze niet in het voordeel van terroirwijnen, wijnen die worden gekenmerkt door hun herkomst. Daarin zijn deze bedrijven vrijwel niet geïnteresseerd.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

169

North West Victoria (zone) Het noordwestelijke deel van de staat Victoria ligt aan de Murray River en is daarmee onderdeel van het stroomgebied van de Murray en zijn zijrivier, Darling River. De wijngaarden in het Murray Darling-dal, zoals het wordt genoemd, vormen de ‘wijnschuur’ van Australië. De uitgestrekte wijngaarden met een hoge productie worden geïrrigeerd vanuit de rivier. Omdat ook andere gewassen vanuit de rivier worden bevloeid, staat de watervoorziening onder druk en is deze onderdeel van een dispuut tussen de staten aan de rivier, met name Victoria, New South Wales en aan de benedenloop South Australia. Verreweg de belangrijkste wijnregio hier heeft dezelfde naam: Murray Darling. Ten oosten, aan de bovenloop van de rivier, ligt de regio Swan Hill. De meeste wijnen komen op de markt met de GI South Eastern Australia.  Murray Darling (regio)

Murray Darling

± 15.665 ha

39° ZB

wit 40%

rood 60%

hoogte: 19-139 m

chardonnay, shiraz,

cabernet sauvignon,

merlot, sauvignon blanc

Het wijngebied Murray Darling ligt aan twee kanten van de Murray River – tot voorbij het punt waar stroomafwaarts de Murray en Darling River samenkomen – en in twee staten: New South Wales aan de noordkant en Victoria aan de zuidkant. Het gebied meet van oost naar west zo’n 400 kilometer is een van de grootste wijnstreken van Australië. Ondanks die afstand zijn de omstandigheden en het klimaat niet heel verschillend. Er heerst een warm, continentaal klimaat met vrijwel geen regen in het groeiseizoen. Dat maakt, mede dankzij de mogelijkheid om te irrigeren, de productie van grote opbrengsten tot een vrij eenvoudige opgave. Chardonnay is de belangrijkste witte variëteit, voor rode wijn voeren shiraz en cabernet sauvignon de boventoon. Naast de grote jongens zijn er tegenwoordig steeds meer kleinere bedrijven die aan de weg timmeren met kwalitatief goede wijnen. Ook hier groeien de mediterrane rassen in populariteit. Tasmania (staat)

Tasmania 43° ZB

hoogte: 0-1.264 m

± 1.500 ha

wit 52%

rood 48%

chardonnay, pinot noir, sauvignon blanc, pinot gris

Op Tasmanië, het naar ‘onze’ ontdekkingsreiziger Abel Tasman genoemde eiland, onderscheidt men North Tasmania en South Tasmania als twee verschillende wijngebieden, maar dit onderscheid is niet officieel als GI-zones vastgelegd. Dus is het officieel gewoon ‘Tasmania’. Door de zuidelijke ligging, omgeven door de oceaan, is Tasmania het koelste deel van Australië. TERUG NAAR INHOUD

170



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Wijngaard aan Murray River

In het grootste gedeelte van de westkant regent het te veel, maar de oostzijde van het eiland, in de regenschaduw, is ideaal voor de verbouw van pinot noir, chardonnay, sauvignon blanc, riesling en pinot gris, druivenrassen die van een koel klimaat houden. Het eiland kent een grote diversiteit in micro- en mesoklimaten, bodems, hoogte en expositie. Wijnen van pinot noir en chardonnay hebben een hoge kwaliteit; deze druivenrassen staan ook aan de basis van uitstekende mousserende wijnen. Door de grote populariteit van mousserende wijnen van Tasmanië moeten sommige producenten zelfs druiven van het vasteland kopen. Meer dan veertig procent van de wijnproductie op het eiland is mousserende wijn. New South Wales (staat) In de staat New South Wales (NSW) liggen Sydney, de grootste stad van het land, en Canberra, de hoofdstad. New South Wales is in de regel warm, met uitzondering van de wijngaarden in hooggelegen delen. Hoe meer naar het noordoosten, des te sterker worden de tropische invloeden, met meer regenval tijdens het groeiseizoen zoals in Hunter. Nieuwe gebieden als Orange en Canberra District zijn in opkomst. Wijnzones in NSW zijn: Hunter Valley, Central Ranges, Southern New South Wales, Big Rivers, South Coast, Northern Rivers en Northern Slopes. Hunter Valley (zone) In de Hunter Valley, op drie uur rijden ten noorden van Sydney, liggen de regio’s Hunter en de subregio’s Broke Fordwich, Pokolbin en Upper Hunter Valley.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

171

Treasury Wine Estates heeft naast stille wijn ook een aanzienlijke productie van ‘port’.

 Hunter (regio)

Hunter 37° ZB

hoogte: 0-1.597 m

± 2.370 ha

wit 53%

rood 47%

shiraz, chardonnay, semillon, verdelho, tempranillo

Binnen de Australische wijnbouw neemt Hunter Valley een bijzondere plaats in. Hoewel in Swan District de eerste stokken in 1829 werden geplant, begon de wijnbouw echt in ‘the Hunter’. James Busby plantte hier uit Europa geïmporteerde stokken in de jaren 40 van de 19e eeuw en wordt gezien als de godfather van de Australische wijnbouw. Achteraf is het klimaat in Hunter Valley niet zo geschikt voor wijnbouw. De subtropische invloed zorgt voor een vochtig klimaat en vroege herfstregens. De meeste regen valt hier in de zomer. De producenten verbouwen druivenrassen die vroeg geplukt kunnen worden, voor de rot toeslaat. Hunter heeft een grote naam opgebouwd met Semillon in een droge stijl, die door de vroege oogst veel zuren bevat. In hun jeugd zijn deze wijnen moeilijk; ze hebben een lange rijpingsperiode nodig om zich tot bijzondere, complexe wijnen te ontwikkelen. Een andere icoonwijn van de streek is houtgerijpte Chardonnay in een bijzondere, rijke stijl. Bij rood steelt Shiraz de show, met zachte en rijpe wijnen waarin het fruit op TERUG NAAR INHOUD

172



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Wijngaard in Tasmanië

de voorgrond staat. Interessant is de aanplant van de Portugese verdelho, die evenals semillon mooie droge wijnen met goede zuren oplevert. Hunter is een uniek wijngebied. Central Ranges (zone) Central Ranges bevindt zich op de westelijke uitlopers van de Great Dividing Range. Van noord naar zuid liggen hier drie wijnregio’s: Mudgee, Orange en Cowra, allemaal genoemd naar de belangrijkste stad van de streek.  Mudgee (regio)

Mudgee

± 1.090 ha

37-38° ZB

hoogte: 227-1.242 m

wit 40%

rood 60%

cabernet sauvignon, merlot, chardonnay, pinot noir, semillon, shiraz

De wijnstreek Mudgee ligt ten westen van Hunter Valley, met een even warm klimaat maar veel minder neerslag, omdat het gebied door de heuvels wordt beschermd. De temperatuurverschillen zijn hier veel groter dan in Hunter, door een sterkere nachtelijke afkoeling. Dat heeft alles te  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

173

maken met de hoogte van de wijngaarden, die meestal boven de 450 meter liggen, tot wel 1.180 meter hoog. Er wordt hier ongeveer een maand later geoogst dan in Hunter. De omstandigheden zijn ideaal voor de productie van intense en volle Shiraz en Cabernet Sauvignon. Pure Cabernet is hier de icoonwijn, maar soms wordt de druif geblend met merlot of shiraz. Door de hoogte doen ook witte rassen het uitstekend. Chardonnay is de belangrijkste druif, maar met semillon, sauvignon blanc, verdelho en traminer worden eveneens goede resultaten geboekt. Nieuwe aanplant is er van sangiovese en barbera. Het gebied levert veel druiven aan grote bedrijven buiten de streek.  Orange (regio)

Orange

± 1.140 ha

wit 40%

rood 60%

38-39° ZB

hoogte: 376-1.390 m

shiraz, chardonnay,

cabernet sauvignon, merlot, pinot gris

Orange, iets ten zuidwesten van Mudgee, is beduidend koeler dankzij wijngaarden op hoogte waar al langere tijd mee wordt gepionierd. De beste wijngaarden liggen op de uitlopers van Mount Canabolas, een berg van vulkanische oorsprong. De bodems bevatten deels basalt, maar er zijn ook wijngaarden op een vulkanische ondergrond. Ook kalkhoudende bodems komen hier voor. Shiraz, goed voor zo’n 40 procent van de aanplant, levert hier wijn die minder zwoel en zoet en meer ‘spicy’ is, in een Europese stijl. Cabernet sauvignon, met aroma’s die doen denken aan ceder, wordt vaak geblend met merlot tot een vrij klassieke Bordeaux-blend. Door de grote hoogteverschillen is het mogelijk fris fruit van hogere wijngaarden te combineren met rijp fruit van lager gelegen hellingen, wat tot uiteenlopende wijnstijlen leidt.  Cowra

Cowra 39° ZB

hoogte: 267-527 m

± 650 ha

wit 60%

rood 40%

chardonnay, shiraz,

cabernet sauvignon, merlot, semillon

Cowra is een van de nieuwe wijngebieden van New South Wales. De eerste aanplant dateert van 1973. Op dit moment zijn er in de streek zo’n 40 wijngaarden. Chardonnay is hier met ruim 50 procent van de aanplant de belangrijkste druif. Het klimaat is uitgesproken continentaal, met warme dagen en koele nachten, onder invloed van de Great Dividing Range. Door de temperatuurverschillen zijn de wijnen zeer aromatisch van karakter, benaderbaar, zwoel en rijp.

TERUG NAAR INHOUD

174



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Wijngaard in Hunter Valley

Southern New South Wales (zone) Het gebied aan de zuidkant van NSW, tegen Victoria aan, is de zone Southern NSW met de wijnregio’s Canberra District, Hilltops, Gundagai en Tumbarumba.  Canberra District (regio)

Canberra District

± 255 ha

40° ZB

hoogte: 264-1.419 m

wit 50%

rood 50%

shiraz, cabernet sauvignon, riesling, merlot, chardonnay, viognier, pinot noir, sauvignon blanc, semillon

Canberra District, het wijngebied rond de hoofdstad, kreeg zijn GI in 1998. De ligging op een hoogvlakte, met wijngaarden tot op 1.000 meter, zorgt voor een uniek, koel klimaat. Riesling en grüner veltliner zijn succesvol, viognier en verdelho in opkomst. De verscheidenheid aan druivenrassen is enorm en er worden voortdurend nieuwe variëteiten geplant zoals sangiovese, pinot gris en tempranillo. De wijnen zijn niet typisch Australisch, ze doen eerder Europees aan. Canberra District is opgezet vanuit wetenschappelijke ideeën over terroir, cool climate en welke druiven je zou moeten combineren met welke plek. Verwacht werd dat Bordeaux-druiven hier zouden  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

175

werken, maar dat bleek niet het geval. Er is een geslaagde omslag gemaakt naar shiraz, die elegante, frisse wijnen geeft. Verder worden er uitstekende, frisse en elegante Rieslings gemaakt. Wat opvalt, is dat je hier alleen maar boutique wineries vindt, dus geen grote wijnbedrijven. Daarmee is het een gebied voor premiumwijnen. Om in de gaten te houden!  Tumbarumba (regio)

Tumbarumba

± 220 ha

wit 60%

rood 40%

39° ZB

hoogte: 209-1.290 m

pinot noir, chardonnay, sauvignon blanc, pinot gris

Tumbarumba is een van de nieuwe opkomende wijnregio’s van New South Wales, met wijngaarden op de uitlopers van de bergen, meestal tussen de 400 en 800 meter hoog en soms tot boven de 1.200 meter. Hier is sprake van een koel klimaat en zijn pinot noir en chardonnay in trek voor de productie van mousserende wijnen. Ze worden gekocht door de grote wijnbedrijven van het land. Chardonnay is de meest aangeplante druif. Op kleine schaal worden ook stille wijnen gemaakt. Big Rivers (zone) Big Rivers beslaat een groot oppervlak, centraal in de staat New South Wales, in het stroomgebied van de Murray en Darling. Van de uitgestrekte, relatief vlakke wijngaarden komt een hoge opbrengst. De wijnregio’s zijn Murray Darling en Swan Hill, die deels bij de staat Victoria horen en ook daar zijn beschreven; bij NSW horen Perricoota en Riverina.  Riverina (regio)

Riverina 39° ZB

hoogte: 66-540 m

± 18.765 ha

wit 51%

rood 49%

chardonnay, shiraz,

cabernet sauvignon,

semillon, pinot gris/grigio

Riverina is een van de grootste wijnstreken in Australië, met zo’n 15 procent van de totale productie van wijndruiven. Met een gemiddelde opbrengst van 17,8 ton druiven en ruim 120 hectoliter wijn per hectare, zijn de opbrengsten heel hoog. De stijl van de wijnen is eenvoudig, soepel en toegankelijk. Net als bij de andere grote streken in het stroomgebied van de Murray en Darling, worden veel wijnen gebotteld onder de herkomstbenaming South East Australia en niet als Riverina. Uitzondering daarop zijn de bijzondere wijnen op basis van semillon met edele rotting. De omstandigheden in de herfst zijn ideaal voor botrytis cinerea, met in april en mei temperaturen rond de 14,3 °C en een vochtigheidsgraad van 77 procent. Dit gaat gepaard met buien en mist, TERUG NAAR INHOUD

176



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Winery in Canberra District

factoren die de edele rotting bevorderen. Door de klimaatverandering, met meer droogte en warmte, treedt er echter minder edele rotting op en loopt het minder vlot met de productie van deze wijnen. South Coast (zone) Vrijwel de gehele kuststrook van NSW, vanaf de Hunter Valley tot Victoria, is onderdeel van de zone South Coast. Hierin liggen de wijnregio’s Shoalhaven Coast en Southern Highlands. Andere zones in New South Wales zijn de Northern Rivers (met regio Hastings River), de North Slopes (met regio New England Australia) en de Western Plains. Queensland (staat) De staat Queensland, in het noordoosten van Australië, ligt onder tropische invloed. Alleen wijngaarden op grote hoogte kunnen goede wijnen voortbrengen. Een voorbeeld zijn die uit de Granite Belt, waar wijngaarden boven de 1.000 meter hoogte zijn aangelegd.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

177

Schema van Australische wijngebieden (GI’s)

Staat/Zone

Regio

Subregio

South Eastern Australia South Australia Adelaide Super Zone, incl.

Mount Lofty Ranges, Fleurieu, Barossa

Barossa

Barossa Valley Eden Valley

High Eden

Far North

Southern Flinders Ranges

Fleurieu

Currency Creek Kangaroo Island Langhorne Creek McLaren Vale Southern Fleurieu

Limestone Coast

Coonawarra Mount Benson Mount Gambier Padthaway Robe Wrattonbully

Lower Murray

Riverland

Mount Lofty Ranges

Adelaide Hills

Lenswood Piccadilly Valley

Adelaide Plains Clare Valley The Peninsulas New South Wales Big Rivers

Murray Darling Perricoota Riverina Swan Hill

Central Ranges

Cowra Mudgee

Orange

TERUG NAAR INHOUD

178



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Staat/Zone

Regio

Subregio

Hunter Valley

Hunter

Broke Fordwich Pokolbin Upper Hunter Valley

Northern Rivers

Hastings River

Northern Slopes

New England Australia

South Coast

Shoalhaven Coast Southern Highlands

Southern New South Wales

Canberra District Gundagai Hilltops Tumbarumba

Western Plains Western Australia Central Western Australia Eastern Plains, Inland and North of Western Australia Greater Perth

Peel Perth Hills Swan District

South West Australia

Swan Valley

Blackwood Valley Geographe Great Southern

Albany Denmark Frankland River Mount Barker Porongurup

Manjimup Margaret River Pemberton West Australian South East Coastal Queensland

Granite Belt

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

179

Staat/Zone

Regio

Subregio

South Burnett Victoria Central Victoria

Bendigo Goulburn Valley

Nagambie Lakes

Heathcote Strathbogie Ranges Upper Goulburn Gippsland North East Victoria

Alpine Valleys Beechworth Glenrowan King Valley Rutherglen

North West Victoria

Murray Darling Swan Hill

Port Phillip

Geelong Macedon Ranges Mornington Peninsula Sunbury Yarra Valley

Western Victoria

Grampians

Great Western

Henty Pyrenees Tasmania Northern Territory Australian Capital Territory Tabel 36.2 Schema van Australische wijngebieden (GI’s)

TERUG NAAR INHOUD

180



Hoofdstuk 36 - Australië (2022-2023)

Nieuw-Zeeland

37.1 Inleiding Nieuw-Zeeland ligt in het zuidwestelijke deel van de Grote Oceaan. Het meet van noord tot zuid ongeveer 1.600 kilometer en bestaat uit een Noordereiland, een Zuidereiland en een paar kleinere eilanden. Het marktaandeel van Nieuw-Zeelandse wijnen is klein, slechts één procent, maar zowel de gemiddelde prijs als de kwaliteit van de wijnen is hoog. Wijntoerisme is in Nieuw-Zeeland goed ontwikkeld. Veel wijnbedrijven zijn dan ook bezoekersvriendelijk. Naast zuivelproducten, vlees, fruit en wol is wijn een belangrijk exportproduct. Zo’n 85 procent van de wijnen wordt geëxporteerd. De belangrijkste exportlanden zijn het Verenigd Koninkrijk, de VS, Australië en Canada. Al jaren is Nederland de vijfde exportmarkt, ver voor andere Europese landen. Iedere Nederlandse supermarkt of slijterij heeft wel een Marlborough Sauvignon Blanc in het assortiment.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

181

Nieuw-Zeeland 40°- 47° ZB

± 37.000 ha

wijngaarden

waarvan ± 29.000 ha witte druiven

± 2,5 miljoen hl per jaar

rode wijn (incl. rosé) 21% waarvan 71% Pinot Noir witte wijn 79%

waarvan 76% Sauvignon Blanc

37.2 Historie De Australische missionaris Samuel Marsden was degene die in Nieuw-Zeeland de wijnstok introduceerde. Hij plantte in 1819 in Northland de eerste wijnstokken. Of hij er ook wijn van maakte, is onzeker. Als de eerste wijnmaker geldt de Britse gezant (en ‘vader’ van de Australische wijnbouw) James Busby. Hij maakte omstreeks 1837 wijn van druiven uit zijn eigen wijngaard, eveneens in Northland. De wijnbouw is in Nieuw-Zeeland dus eeuwen later ontstaan dan in bijvoorbeeld Chili. De moderne wijnbouw begon in Nieuw-Zeeland rond 1960. Er werd toen vooral met Amerikaanse hybride rassen gewerkt. Nadat rond 1895 phylloxera was ontdekt, plantten veel wijnboeren phylloxera-resistente Amerikaanse hybriden aan in plaats van Vitis vinifera-rassen op resistente Amerikaanse onderstokken te enten. De blauwe isabella (alias Albany surprise) was het meest verbreide druivenras. In de loop van de jaren zestig werden de hybriden geleidelijk door Vitis vinifera-rassen vervangen. De productie betrof vooral port- en sherryachtige versterkte wijnen. Vrijwel alle wijnbouw vond plaats op het Noordereiland, in Auckland en Hawke’s Bay. In de jaren zeventig werden (vaak lichtzoete) witte wijnen van müller-thurgau populair en kwam ook de wijnbouw in Gisborne op. Wijnbedrijven richtten hun blik daarnaast op andere gebieden. In 1976 plantte de destijds grootste producent van Nieuw-Zeeland, Montana (nu Brancott Estate), de eerste sauvignon-blancstokken op commerciële schaal in Marlborough. De wijn daarvan was zó goed dat de Australische wijnmaker David Hohnen besloot om in Marlborough land te kopen en daar zelf Sauvignon Blanc te gaan maken. Zijn wijn, Cloudy Bay, zorgde in 1985 voor een internationale sensatie.

De ‘Kiwi’s’ zijn meer bierdrinkers dan wijndrinkers. De afgelopen jaren is de wijnconsumptie gedaald tot zo’n 20 liter per persoon per jaar. Daarvan is ongeveer 60 procent NieuwZeelands. Geïmporteerde wijnen zijn vooral Australisch. Opmerkelijk: pas in 1990 kregen Nieuw-Zeelandse supermarkten toestemming om wijn te verkopen. Bier moest tot 1999 wachten.

TERUG NAAR INHOUD

182



Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

Wijngaard met keien in Marlborough

Het succes van Montana’s Sauvignon Blanc trok van overal ondernemers en investeerders aan. De aanplant van druivenstokken nam snel toe. De vruchtbare jaargang 1983 bracht een recordopbrengst, met een enorm wijnoverschot als gevolg. De overheid reageerde met een rooiprogramma, waarbij het weghalen van druivenstokken werd gesubsidieerd. Toen de marktvraag weer aantrok, plantten wijnboeren nieuwe druivenstokken aan. De hybride rassen en müllerthurgau maakten grotendeels plaats voor chardonnay en sauvignon blanc. Sauvignon blanc is in de 21e eeuw uitgegroeid tot hét druivenras van Nieuw-Zeeland.

37.3 Bodem De meeste Nieuw-Zeelandse wijngaarden liggen op goed waterdoorlatende alluviale bodems. De alluviale afzettingen betreffen in het bijzonder grauwak (Engels: greywacke), een soort mineraalrijk kiezelzandsteen, dat ook verweerde klei bevat. Bodems met grauwak en andere soorten kiezels zijn verspreid over Nieuw-Zeeland te vinden. Het voordeel van bodems met veel kiezels is dat druivenstokken droge voeten houden en de grond arm is, wat onder meer zorgt voor een minder uitbundige bladgroei. Een ander voordeel is dat kiezels (en keien) de warmte van overdag vasthouden en deze ’s nachts weer afgeven: een pluspunt in een koel klimaat. Omdat in sommige wijngebieden maar weinig neerslag valt, worden daar tegenwoordig steeds vaker kleibodems als een geschikte ondergrond gezien. Deze houden het water beter vast.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

183

Oogst van pinot noir in Central Otago

37.4 Klimaat Nieuw-Zeeland kent grotendeels een koel, gematigd zeeklimaat. De Tasmanzee in het westen en de Grote Oceaan in het oosten zorgen ervoor dat het in de zomer niet extreem heet is en in de winter niet extreem koud. Westenwinden brengen verkoeling en verdrijven de wolken, zodat er vaak veel zonlicht is. De meeste wijngebieden hebben meer dan 2.000 zonuren per jaar. Door de gematigde temperaturen duurt het groeiseizoen lang. De druiven kunnen daardoor voldoende kleur- en geurstoffen ontwikkelen en tegelijk hun zuren behouden. De verschillen tussen het uiterste noorden en het uiterste zuiden zijn groot. Al is het klimaat in het noorden van het Noordereiland subtropisch, in Central Otago is sprake van een koel, semicontinentaal klimaat. Het Noordereiland is gemiddeld warmer dan het Zuidereiland, waardoor de oogst op het Noordereiland soms weken eerder plaatsvindt dan in het zuiden. Wijngaarden die niet in het westen door bergen worden beschermd, kunnen last hebben van overvloedige regenval. De meeste wijngaarden liggen dan ook aan de oostkant van het land. In de wijngebieden op het Zuidereiland valt aanzienlijk minder regen dan in die op het Noordereiland. De hoge Southern Alps beschermen veel wijngaarden op het Zuidereiland tegen regenbuien uit het westen. TERUG NAAR INHOUD

184



Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

Druivenras

Sauvignon blanc

Aanplant in hectaren

22.240 ha

Pinot noir

5.572 ha

Chardonnay

3.114 ha

Pinot gris

2.369 ha

Merlot

1.211 ha

Riesling

721 ha

Syrah

439 ha

Cabernet sauvignon

249 ha

Gewürztraminer

229 ha

Malbec

121 ha

Tabel 37.1 Meest aangeplante druivenrassen in Nieuw-Zeeland in 2017 (bron: New Zealand Winegrowers’ Vineyard Register)

37.5 Druivenrassen In Nieuw-Zeeland staan vooral internationale rassen aangeplant. Hier en daar zijn ook andere variëteiten te vinden, zoals albariño, arneis, grüner veltliner, sauvignon gris, tempranillo en pinotage. In de meeste wijngebieden is de aanplant divers, maar langzamerhand zijn er wel regionale specialiteiten ontstaan. Witte druivenrassen Sauvignon blanc is met afstand het belangrijkste druivenras van Nieuw-Zeeland. Veel NieuwZeelandse Sauvignons Blancs, in het bijzonder die uit Marlborough, hebben zowel ‘groene’ als ‘exotische’ aroma’s en crispy zuren. Slechts in enkele gevallen zijn Sauvignons Blancs houtgelagerd. Andere belangrijke witte druivenrassen zijn chardonnay, pinot gris en riesling. De aanplant van chardonnay is sinds het begin van deze eeuw langzaam afgenomen, net als die van riesling. Van riesling worden zowel droge als halfzoete en (edel)zoete wijnen geproduceerd. Pinot gris is de laatste jaren steeds populairder geworden. Blauwe druivenrassen Pinot noir, het belangrijkste blauwe druivenras van Nieuw-Zeeland, staat vooral aangeplant op het Zuidereiland. Ook voor mousserende wijnen wordt hij gebruikt. Andere veelvoorkomende blauwe druivenrassen zijn merlot, cabernet sauvignon en syrah. Merlot wordt vaak beter rijp dan de laatrijpende cabernet sauvignon. De twee Bordeauxrassen zijn met name in het relatief warme Hawke’s Bay te vinden, maar vooral cabernet sauvignon wordt daar niet altijd goed rijp. Syrah wint aan populariteit. Vooral in Hawke’s Bay en Auckland staat hij aangeplant.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

185

37.6 Wijnbouw Nieuw-Zeeland telt zo’n 700 wijnbedrijven. Naast een paar zeer grote bedrijven, die in handen zijn van grote spelers als LVMH, Constellation New Zealand en Pernod Ricard, heeft NieuwZeeland vele, vaak kleine familiebedrijfjes. De laatste jaren worden wel steeds meer kleine bedrijven overgenomen of weggedrukt door megaconcerns. Wijn maken is soms big business en beperkt zich niet tot één gebied. Wijnmakers en druiventelers zijn in Nieuw-Zeeland lang niet altijd dezelfde personen: veel wijnboeren verkopen hun druiven aan wijnbedrijven. Contract winemakers en contract grape growers zijn een heel normaal verschijnsel. Veel wijnstokken staan aangeplant op vlakke of licht glooiende bodems. De afgelopen jaren zoeken producenten wel steeds vaker heuvelgebieden op. De meeste wijngaarden zijn strak en onderhoudsvriendelijk ingericht. De oogst, die van februari tot mei plaatsvindt, gebeurt vrijwel overal machinaal. Om ruimte te geven aan tractoren worden rijen druivenstokken meestal zo’n drie meter uit elkaar geplaatst. De plantdichtheid is vooral in oudere wijngaarden laag, nog geen 2.500 stokken per hectare. In nieuwe wijngaarden is de afstand tussen de stokken wat minder groot. Het gemiddelde rendement in Nieuw-Zeeland is zo’n 70 hl/ha. Loofwandbeheer (canopy management) is een belangrijk onderdeel van de wijnbouw. Met name de Australische dr. Richard Smart, de ‘vader’ van het moderne loofwandbeheer, heeft wijnboeren geadviseerd om druiven voldoende lucht en zonlicht te laten krijgen, zodat ze beter rijpen en gezond blijven.

Noordereiland & Zuidereiland

Regio

Wijngaardareaal

(in hectaren) Noordereiland

Northland

64 ha

Auckland

373 ha

Waikato / Bay of Plenty

13 ha

Gisborne

1.246 ha

Hawke’s Bay

4.615 ha

Wairarapa Zuidereiland

Totaal

937 ha

Nelson

1.093 ha

Marlborough

25.244 ha

Canterbury

1.472 ha

Waitaki Valley

55 ha

Central Otago

1.886 ha 36.943 ha

Tabel 37.2 Wijngaardareaal Nieuw-Zeeland in 2017 (bron: New Zealand Winegrowers’ Vineyard Register)

TERUG NAAR INHOUD

186



Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

Véraison van pinot gris in Central Otago

Ook duurzaamheid speelt een grote rol in Nieuw-Zeeland. Er bestaat een van overheidswege gereguleerd duurzaamheidsprogramma: Sustainable Winegrowing New Zealand (SWNZ). Zo’n 95 procent van de Nieuw-Zeelandse wijngaarden is officieel duurzaam. Deelname aan het SWNZ-programma is niet verplicht, maar wijnproducenten kunnen alleen profiteren van nationale promotieprogramma’s als ze zich laten certificeren. Duurzaam is overigens niet hetzelfde als biologisch: nog geen tien procent van de Nieuw-Zeelandse wijngaarden is gecertificeerd organic. Chemische bestrijdingsmiddelen worden wel minder gebruikt dan decennia geleden.

37.7 Vinificatie Veel Nieuw-Zeelandse wijnen worden gekenmerkt door frisse zuren en zuivere fruitsmaken. Dit wordt mede verklaard door het koele klimaat, maar ook de oogst en vinificatie zijn gericht op het behoud van zuren en primaire aroma’s. Voor witte wijnen is het gebruik van roestvrij staal de norm. In warmere gebieden op het Noordereiland worden witte wijnen vaker op hout vergist en/ of gerijpt dan in gebieden op het Zuidereiland. Voor rode wijnen van Bordeauxrassen en syrah wordt voor de opvoeding gewoonlijk wel eikenhout gebruikt. Het houtgebruik is tegenwoordig vaak goed gedoseerd. Om de wijnen fris te houden zijn sinds 2001 steeds meer producenten overgegaan op de schroefdop als flesafsluiter. Bijna alle wijnen worden met een schroefdop afgesloten.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

187

Strakke rijen wijnstokken en grazende schapen in Marlborough

Het merendeel van de wijnen is wit en de meeste witte wijnen zijn monocépages. Rosé wijnen worden maar weinig geproduceerd. Ze worden vaak van pinot noir of merlot gemaakt. Voor rosés kunnen ook witte en rode wijnen gemengd worden. De productie van mousserende wijnen is beperkt, maar neemt toe. Veel sparkling wines worden volgens de traditionele methode geproduceerd. Vooral pinot noir en chardonnay vormen de basis.

37.8 Wijnwetgeving, kwaliteitsindeling en etikettering De Nieuw-Zeelandse wijnwetgeving is niet streng als het gaat om wijnbouw- en vinificatievoorschriften. Irrigatie, chaptalisatie, aanzuren en ontzuren zijn in principe toegestaan. Ook aan druivenopbrengsten is geen maximum gesteld. Sinds juli 2017 is de zogenaamde Geographical Indications (Wine and Sprits) Registration Act van kracht. Eind 2018 hadden 18 gebieden een GI-registratie. Toegestane druivenrassen en zaken als irrigatie, opbrengsten, snoeimethoden en chaptalisatie zijn hierin niet wettelijk vastgelegd. Deze kunnen door producentenorganisaties per regio worden bepaald. Naast de specifieke regio’s en subregio’s bestaan er ook drie algemene GI’s: New Zealand, North Island en South Island. Voor alle GI’s (behalve voor New Zealand) geldt dat minstens 85 procent van de druiven afkomstig moet zijn uit het op het etiket vermelde gebied. De 85-procentregel TERUG NAAR INHOUD

188



Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

geldt ook voor het vermelde oogstjaar en druivenras. Sommige producentenorganisaties stellen strengere eisen aan de herkomst van de druiven of de productiemethode van de wijnen. Wanneer op het etiket als herkomst New Zealand staat, komen de druiven voor 100 procent uit Nieuw-Zeeland. Voor druivenrassen, oogstjaar en herkomstgebied geldt de 85-procentregel. Voor wijnen die bestemd zijn voor EU-landen gelden andere etiketteringsvoorschriften dan voor wijnen op de Nieuw-Zeelandse of Australische markt. Een opvallend verschil is dat in Nieuw-Zeeland het alcoholgehalte van stille tafelwijnen en mousserende wijnen 1,5 procent mag afwijken van het op het etiket vermelde alcoholpercentage. Bij wijnen die worden geëxporteerd naar EU-landen mag het alcoholpercentage op het etiket maximaal 0,5 procent afwijken van het werkelijke alcoholpercentage.

Item

Markt Nieuw-Zeeland/Australië

EU-markt

Land van oorsprong

verplicht

Alcoholgehalte

verplicht

Netto inhoud

verplicht

facultatief

Naam en adres producent/leverancier

Alleen voor Nieuw-Zeelandse markt

Naam/adres importeur

verplicht

Vermelding sulfiet

verplicht

Indien meer dan 10 mg/l

Vermelding allergenen (melk, ei)

verplicht

Aantal eenheden (standaardglazen)

verplicht

facultatief

‘Contains approximately x.x standard drinks’

Geografische aanduiding Gebruikte druivenrassen

facultatief

Indien vermeld: 85%-regel

facultatief

Indien vermeld: 85%-regel

Indien vermeld: 85%-regel bij één druivenras, 100% bij twee of meer druivenrassen

Oogstjaar

facultatief

Indien vermeld: 85%-regel

Tabel 37.3 Belangrijkste aanduidingen op Nieuw-Zeelandse wijnetiketten (bron: New Zealand Winegrowers’ Labelling Matrix)

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

189

Wijngaard op Waiheke Island voor de kust van de stad Auckland

37.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen Nieuw-Zeeland telt twaalf wijnregio’s. Zo’n 80 procent van het wijngaardareaal is op het Zuidereiland te vinden. De laatste jaren is het wijngaardareaal op het Noordereiland afgenomen. Hieronder worden de belangrijkste gebieden van noord naar zuid besproken. Northland, Waikato, Bay of Plenty en Waitaki Valley laten we buiten beschouwing, omdat daar weinig wijnen worden geproduceerd. Auckland

Auckland 36-37° ZB

± 373 ha

rood, wit

syrah, merlot,

cabernet sauvignon,

chardonnay, pinot gris

De regio Auckland telt meer dan 100 wijnbedrijven, maar slechts enkele druiventelers. Veel producenten kopen druiven van buiten het gebied. Auckland heeft een gematigd zeeklimaat TERUG NAAR INHOUD

190



Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

met warme, vochtige zomers en milde, vochtige winters. Er valt relatief veel regen. Veel bodems zijn van vulkanische oorsprong en rijk aan vruchtbare klei en slib. In Auckland worden vooral rode wijnen van syrah, merlot en cabernet sauvignon geproduceerd. Voor witte wijnen zijn chardonnay en pinot gris het populairst. De belangrijkste subregio’s zijn Kumeu, Waiheke Island, Matakana en Clevedon. Gisborne

Gisborne

± 1.250 ha

38-39° ZB

vooral wit,

merlot, pinot noir,

ook wat rood

chardonnay, pinot gris, sauvignon blanc

Gisborne, op de oostpunt van het Noordereiland, heeft een zonnig en warm klimaat. De bodem bestaat vooral uit vruchtbare, grijsbruine rivierklei en leem. Tegenwoordig zijn wijnboeren steeds meer op zoek naar minder vruchtbare bodems met een goede drainage in hoger gelegen delen. Er worden in Gisborne hoofdzakelijk witte wijnen geproduceerd. Chardonnay is het meest aangeplante druivenras. De wijnproducenten van Gisborne hebben het gebied omgedoopt tot ‘Chardonnay Capital of New Zealand’. Hawke’s Bay

Hawke’s Bay

± 4.700 ha

rood, wit

39-40° ZB

merlot, syrah, pinot noir, cabernet sauvignon, chardonnay, pinot gris, sauvignon blanc, viognier

Hawke’s Bay is genoemd naar de baai waaraan het gebied ligt. Het heeft een relatief warm maritiem klimaat. De bergketens in het westen bieden beschutting tegen de regen, waardoor het hier aanzienlijk droger is dan in Auckland en Gisborne. De meeste bodems hebben een kiezelachtige ondergrond. Daarnaast komen in Hawke’s Bay ook klei-, slib- en leembodems voor. Hawke’s Bay is vooral bekend om Bordeauxblends. Meestal is de vroeger rijpende merlot de dominante variëteit in de wijn. Daarnaast is syrah een belangrijk druivenras. De voornaamste witte druivenrassen zijn chardonnay en sauvignon blanc. Vaak vindt de vergisting of rijping van Sauvignon Blanc op eikenhouten vaten plaats. Hawke’s Bay telt meerdere subregio’s. De belangrijkste zijn:  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

191

De bijna 400 meter hoge Te Mata Peak ten zuiden van Hastings

 Gimblett Gravels Dit gebied van 800 ha ligt in een oude rivierbedding met afgezette kiezels. Ooit stroomde hier de rivier Ngaruroro. Onder een dunne toplaag van zand en zanderige leem bevinden zich lagen zand en kiezels. Vooral merlot, cabernet sauvignon, syrah en chardonnay staan hier aangeplant. Wijnen die de herkomstnaam Gimblett Gravels dragen, zijn voor minstens 95 procent van druiven uit dit gebied gemaakt.  Central Hawke’s Bay en Mangatahi Terraces Deze subregio’s liggen in het hogere binnenland van Hawke’s Bay, waar het wat koeler is. Hier komen vooral goede Sauvignon Blanc, Pinot Gris en Pinot Noir vandaan. Andere subregio’s zijn: Esk River, Havelock North Hills en Bridge Pa Triangle.

In 1851 plantten Franse missionarissen druivenstokken aan in Hawke’s Bay. Die wijngaard van toen bestaat nog steeds. Ook het wijnbedrijf uit 1851, Mission Estate, bestaat nog en is daarmee het oudste van Nieuw-Zeeland. Een ander gerenommeerd wijnbedrijf uit Hawke’s Bay, Te Mata, dateert uit 1895.

TERUG NAAR INHOUD

192



Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

Wijngaard in Martinborough

Wairarapa

± 940 ha

41° ZB

rood, wit

pinot noir, syrah, sauvignon blanc, pinot gris, chardonnay, riesling

Wairarapa ligt ten oosten van de hoofdstad Wellington. Bergen ten westen van Wairarapa houden de meeste regen tegen. De bodems zijn rijk aan slib, leem en klei, met in de ondergrond vaak kiezelstenen. De belangrijkste subregio is Martinborough. Veel wijngaarden zijn aangeplant op de zogenaamde Martinborough Terraces: hoge alluviale terrassen met diepe alluviale bodems, die grotendeels bestaan uit leem, kiezels en keien. Andere subregio’s zijn Gladstone en Masterton. De wijnbedrijven in Wairarapa zijn relatief klein en kwaliteitsgericht. Pinot noir is het meest aangeplante druivenras. Ook sauvignon blanc is belangrijk. Late oogsten leveren soms mooie zoete en edelzoete wijnen op van riesling, pinot gris en gewürztraminer.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

193

Veel Nieuw-Zeelandse wijngebieden hebben wai in hun naam: Wairarapa, Waipara, Waitaki Valley, Waiheke Island enzovoorts. Het woord wai betekent ‘water’ in de taal van de Maori, de oorspronkelijke bewoners van Nieuw-Zeeland. Omdat deze namen met wai nogal verwarrend zijn voor de (buitenlandse) consument, kiezen producenten soms voor een alternatief. Zo wordt Wairarapa ook wel Wellington Wine Country genoemd.

Nelson

± 1.100 ha

40,5-42° ZB

vooral wit,

pinot noir, sauvignon blanc,

wat rood

pinot gris, riesling, chardonnay

Nelson grenst in het oosten aan Marlborough. Er zijn vooral kleine familiebedrijven actief. Het is in Nelson met ruim 2.400 zonuren per jaar zeer zonnig, maar het klimaat is iets koeler en natter dan dat van Marlborough. Over het algemeen draineren de bodems goed. Nelson kent twee subregio’s: Moutere Hills en Waimea Plains. Marlborough

Marlborough 41-42° ZB

± 25.200 ha

vooral wit,

pinot noir,

ook wat rood

sauvignon blanc, riesling, chardonnay, pinot gris

Marlborough ligt in het noordoosten van het Zuidereiland. Het wordt aan drie kanten door bergen omringd, die de wijngaarden tegen harde winden, kou en regen beschermen. Jaarlijks valt er slechts zo’n 655 mm neerslag. Het klimaat is gematigd maritiem. Ook hier schijnt jaarlijks ruim 2.400 uur de zon. Door het lange rijpingsseizoen, de gemiddeld lage temperatuur en de koele nachten rijpen de druiven gelijkmatig. Zo’n driekwart van de wijngaarden is beplant met sauvignon blanc, op afstand gevolgd door pinot noir, chardonnay, pinot gris en riesling. Met albariño en grüner veltliner wordt geëxperimenteerd. Riesling wordt gemaakt in vele stijlen, van droog tot halfzoet en (edel)zoet met botrytis. Mousserende wijnen worden vaak geproduceerd volgens de méthode traditionnelle. Hiervoor worden vooral pinot noir en chardonnay gebruikt. TERUG NAAR INHOUD

194



Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

Wijngaarden met windmolens in Awatere Valley. Deze vermengen bij vorst warme en koude luchtlagen.

Marlborough kent verschillende subzones. Hier worden de drie belangrijkste genoemd.  Wairau Valley Veel wijngaarden in deze vlakte ten noordwesten van Blenheim zijn aangelegd op kiezelbodems. In de lagere delen van de vallei bevat de bodem meer leem. Ook kleihoudende bodems komen voor.  Southern Valleys In de heuvels ten zuiden van Wairau Valley bevat de bodem relatief veel (zware) klei, wat dit gebied vooral geschikt maakt voor pinot noir. Het is hier gemiddeld wat koeler dan in Wairau Valley.  Awatere Valley Deze zuidelijke subregio bij de plaats Seddon is iets droger en koeler dan Wairau Valley. Vrijwel overal is irrigatie nodig. De bodems zijn zeer divers. Wijngaarden in het hogere binnenland, waar de opbrengsten lager zijn en de bodems armer, leveren de beste wijnen. In 2013 heeft een groep producenten de organisatie Méthode Marlborough opgericht. De mousserende wijnen die onder dit label uitkomen, zijn geproduceerd volgens de traditionele methode en alleen gemaakt van chardonnay, pinot noir en/of pinot meunier uit Marlborough. De rijping sur lattes is minimaal 18 maanden. In juni 2018 heeft een ander samenwerkingsverband  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

195

De glooiende heuvels van Waipara

van producenten een eigen appellation gelanceerd: Appellation Marlborough Wine. Wijnen die onder deze naam uitkomen, zijn uitsluitend gemaakt van druiven uit duurzaam bewerkte wijngaarden in Marlborough en zijn in Nieuw-Zeeland gebotteld. Canterbury

Canterbury 42,5-45° ZB

± 1.470 ha

vooral wit,

pinot noir,

ook wat rood

sauvignon blanc, riesling, pinot gris

Canterbury ligt aan de centrale oostkust van het Zuidereiland. Het is een koel gebied. Er valt op jaarbasis weinig neerslag, maar hagelbuien kunnen hele oogsten tenietdoen. Pinot noir en sauvignon blanc zijn de belangrijkste druivenrassen. GI Canterbury omvat ook de GI-regio North Canterbury. Deze omvat weer de gebieden Waikari, Canterbury Plains, Banks Peninsula en Waipara. Waipara, ten noorden van Christchurch, is de grootste subregio en heeft een eigen GI-status. De wijngaarden liggen in de beschutting van de heuvels rond Pegasus Bay in het oosten en de Southern Alps in het westen. Pinot noir is het voornaamste druivenras. In het TERUG NAAR INHOUD

196



Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

Wijngaard in Gibbston, de hoogstgelegen subregio van Central Otago

noorden van Waipara liggen de wijngaarden op 100 tot 200 meter boven zeeniveau. De heuvels zijn hier rijk aan klei, kalkrijke leem en kalksteen. Meer naar het zuiden liggen de wijngaarden in het oude dal dat is uitgesleten door de rivier Waipara. De arme bodems daar bevatten veel afgezette kiezels. Central Otago

Central Otago

± 1.900 ha

44,5-46,5° ZB

vooral rood,

pinot noir,

ook wit

pinot gris, riesling, chardonnay

De meeste druivenstokken in het bergachtige Central Otago zijn pas na 2000 aangeplant. De laatste jaren heeft de groei van het wijngaardareaal gestagneerd. Wijn maken is hier niet makkelijk en niet goedkoop. Het klimaat is overwegend (semi)continentaal. Soms vindt de oogst pas in juni plaats. Regen uit het westen en zuiden wordt grotendeels tegengehouden door hoge bergen. De meeste wijngaarden liggen op 200 tot 400 meter hoogte. Vaak liggen ze op noordhellingen om zo meer zon op te vangen en vorstrisico te beperken. Lichte lössbodems als  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

197

toplaag komen het meest voor, met hier en daar kiezelbodems op een ondergrond van schist. De wijnbouw is geconcentreerd rond de stad Cromwell en Lake Dunstan, in de subregio’s Cromwell Basin, Lowburn en Bannockburn. Andere belangrijke subregio’s zijn Gibbston, Wanaka, Bendigo en Alexandra. Veel zonuren, gematigde temperaturen en een lang groeiseizoen alsmede het grote verschil tussen dagen nachttemperaturen als gevolg van het (semi)continentale klimaat zorgen voor wijnen met frisse zuren en intense fruitaroma’s. Pinot noir is van oudsher Central Otago’s signature grape. Hij staat ook aan de basis van de meeste rosés en mousserende wijnen. Het belangrijkste witte druivenras is pinot gris.

TERUG NAAR INHOUD

198



Hoofdstuk 37 - Nieuw-Zeeland (2022-2023)

Azië

38.1 Inleiding Eeuwenoude tradities, tropisch weer, pittig eten: bij de gedachte aan Azië komen eerder dit soort zaken boven dan een bloeiende wijncultuur. Toch kent het continent meerdere groeiende wijnregio’s. China is nu al de op zeven na grootste producent ter wereld, vóór Zuid-Afrika, Chili, Duitsland en Portugal. Er wordt inmiddels kwaliteitswijn gemaakt afkomstig van drijvende wijngaarden in Thailand, in tropische regenwouden op Bali en in de jungles van Vietnam. Vaak zelfs met meerdere oogsten per jaar. De afzetmarkt van deze Aziatische wijnindustrieën is voornamelijk lokaal. Ook al is de productie nog minimaal vergeleken met de enorme bevolking, steeds meer mensen krijgen interesse in wijn en wijncultuur. Dat is goed voor wijnen van binnen én buiten het continent. Vitis vinifera werd 1.200 jaar geleden vanuit het Midden-Oosten meegenomen over de zijderoute. China was er het eerste bij om de stokken aan te planten, maar zelfs Japan moet al Vitis vini TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

199

[Shutterstock foto nr.1256043820]

Het kasteel van wijndomein Changyu in Yantai, de grootste producent van China

fera hebben gehad in 748 na Christus. Toch is er weinig over van die lange wijngeschiedenis en dateert de moderne wijnbouw van de laatste decennia. In veel gevallen zijn het Fransen of Australiërs geweest, die de Aziaten wijnbouw leerden. Er worden ook buitenlandse investeringen in China gedaan, maar door de Chinese regelgeving is dat niet eenvoudig. De Aziatische en voornamelijk de Chinese wijnwereld wordt door de gevestigde orde steeds serieuzer genomen, vooral als potentiële afzetmarkt. De vraag naar wijn groeit: Azië staat op de derde plaats qua wijnconsumptie, na Europa en Amerika. Tot 2020 zal de verkoop van wijn in volume en waarde met 5 tot 7 procent per jaar groeien, terwijl deze in Europa omlaag gaat en in de VS minder hard stijgt. Waar Aziatische wijn ooit als een noviteit werd gezien, is het nu een product waar men niet meer omheen kan. De wijnindustrie is er nog in ontwikkeling, maar nu al slepen Aziatische kwaliteitshuizen elk jaar internationale onderscheidingen in de wacht. In Azië wordt wijn wordt vooral gemaakt van klassieke Europese druivenrassen, zoals cabernet sauvignon, merlot, chardonnay, chenin blanc, shiraz (vooral in India en China) en riesling (China). Er staat tempranillo in Thailand, viognier in Japan, pinot noir in China en Japan, en cabernet franc in China. Kerner, een vroegrijpend Duits ras, floreert in het koude noorden van Japan, waar het goede wijnen oplevert. Daarnaast heeft Azië ook inheemse druivenrassen, die een eigen TERUG NAAR INHOUD

200



Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

Chateau en wijndomein Huadong-Parry, Qingdao, Shandong

stempel drukken op de Aziatische wijnstijl. Onder de meest populaire rassen bevinden zich de Chinese longyan (drakenoog) en Japanse koshu. In dit hoofdstuk worden achtereenvolgens China, Japan, India, Thailand en Vietnam behandeld. Cijfermatige gegevens en andere informatie zijn niet voor alle landen in dezelfde mate beschikbaar. Vandaar dat sommige wijnonderwerpen niet of nauwelijks aan de orde komen. Overige landen in Azië als Indonesië, Bhutan, Nepal en Zuid-Korea, hebben zeer beperkte wijnbouw; die komen in dit boek niet aan de orde.

38.2 China

China

20-50° NB

± 840.000 ha wijngaarden

waarvan 2/3 voor druiven en sap

± 10 miljoen hl per jaar

waarvan 95% rode wijn

Er heerst een vreemd beeld van de Chinese wijncultuur buiten China zelf. Enerzijds rijke zakenlui die de kostbaarste Franse wijnen laten aanrukken en er vervolgens druivensap of cola  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

201

bij doen, wél met de fles op tafel als overduidelijk statussymbool. Anderzijds heel veel middelmatige bulkwijn uit eigen land, die de middenklasse voornamelijk in de karaokebars drinkt om snel dronken te worden. Dit beeld is niet helemaal onterecht, maar naarmate de wijnindustrie zich in China steeds verder ontwikkelt, verandert ook de relatie met wijn. Met toenemende aandacht voor kwaliteit en diversificatie, is er een nieuwe generatie wijndrinkers in opkomst. Ze komen vooral uit de grote steden, zijn hoogopgeleid en gebruiken online media en apps om kennis over wijn te vergaren. Enige nuancering is hier op z’n plaats. Ook al is de Chinese wijnproductie ruim verdubbeld ten opzichte van 2005, de productie neemt niet meer zo onstuimig toe. En ook al is China de op zes na grootste consument van wijn met 18 miljoen hectoliter, het land heeft een bevolking van 1,4 miljard. Per hoofd is dat zo’n 1,3 liter, nog redelijk marginaal dus. De Chinees drinkt voor het overgrote deel wijn van eigen bodem, zo’n 80 procent. Daarnaast zijn Frankrijk, Australië, de VS, Chili, Spanje en Italië belangrijke leveranciers. Historie China China kent een wijncultuur die 5.000 jaar teruggaat. We hebben het dan wel over rijstwijn, want wijn van druiven bestaat in China ‘pas’ sinds de Han-dynastie (206 v.C. - 220 n.C.). Tegen het einde van de tweede eeuw voor Christus stonden er druiven aangeplant op de keizerlijke landgoederen, geïmporteerd uit een gebied dat nu Oezbekistan is. Eeuwenlang speelde wijn geen rol van betekenis. De moderne wijnbouwgeschiedenis van China begon in 1892, toen een officier in dienst van de lokale overheid in Yantai het wijnhuis Changyu oprichtte. Hij bracht 150 druivenrassen mee uit Europa en stelde de Oostenrijkse consul aan als wijnmaker. In 1949 werden de vijf bestaande wijnbedrijven in China door de overheid uitgebreid, in de nieuw gevormde Volksrepubliek China. Vanaf 1978 maakte China een transitie door naar een markteconomie onder leiding van staatsman Deng Xiaoping. Het leidde tot industrialisatie en een grote economische groei. Ook de wijnindustrie kreeg een impuls. De nieuwe rijken, of de tuhao, ontwikkelden een voorliefde voor dure Bordeaux. In 1996 verheerlijkte politicus Li Peng rode wijn: de drank was goed voor de gezondheid en sociale relaties. Rood is in China ook de kleur die symbool staat voor geluk, rijkdom en kracht. Li Pengs uitspraak had grote impact. Kostbare rode wijn werd een gewild relatiegeschenk en de vraag naar rode (bulk)wijn uit het buitenland explodeerde. Tegelijkertijd beschreef het nieuwe Vijfjarenplan van de staat nieuwe ontwikkelingsdoelen: de productie van druiven en wijn in eigen land moest dramatisch toenemen. Aan het eind van 2013 werd China de grootste markt voor rode wijn en naar schatting is het land binnen afzienbare tijd na de VS de meest waardevolle markt voor wijn. Druivenrassen China In 2014 had China voor het eerst een groter wijngaardareaal dan Frankrijk en kwam het daarmee op nummer 2 ter wereld (Spanje op 1). Dit nieuws werd soms geïnterpreteerd alsof China daarTERUG NAAR INHOUD

202



Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

Italiaanse wijnen proeven op het Hong Kong Wine & Dine Festival 2018

mee ook de op twee na grootste producent was geworden. Dat is niet waar: bijna twee derde bestaat uit consumptiedruiven zoals kyoho en red globe. Toch staat er ook een aanzienlijk deel druiven dat bestemd is voor wijn, zoals cabernet sauvignon met wel 60.000 ha. De aanplant voor wijnbouw is jong en de keuze van de druivenrassen is vaak gemaakt op basis van populariteit, niet van relevantie tot het terroir. China’s wijnhausse heeft een sterke ontwikkeling in de wijnbouw ontketend. Chinese onderzoeksinstituten kweken nieuwe rassen met behulp van de duizenden inheemse rassen die Noord-China rijk is. De meest aangeplante druiven zijn de koudebestendige beichun (± 7.000 ha in 2010) en de witte druif longyan (geen aanplantgegevens bekend), die ook wordt gebruikt voor de populaire wijn Dragon Eyes. Er groeien nog rassen die oorspronkelijk uit Rusland komen, zoals muscat Hamburg en rkatsiteli (in China bekend als baiyu), aangezien tijdens de jaren 50 en 60 vooral druivenrassen uit de Sovjet-Unie werden geïmporteerd. Vanaf de jaren 80 werden er klassieke V. vinifera-rassen vanuit Europa gehaald. De meeste wijnstokken zijn niet geënt op resistente Amerikaanse onderstokken, maar voorlopig zonder enige serieuze problemen met phylloxera. Voor de groei in kwaliteitswijn heeft cabernet sauvignon een hoofdrol gespeeld, omdat rode Bordeaux de laatste decennia hét voorbeeld was. Ningxia is daarvoor de provincie met het meeste potentieel. Carmenère komt veel voor in Shandong en noordoostelijk China, Noord TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

203

Druivenras

Aanplant in hectaren ±

Percentage van het totaal ±

Cabernet sauvignon

60.000 ha

7,2%

Carmenère

8.000 ha

Merlot

7.000 ha

0,8%

Cabernet franc

3.000 ha

0,4%

Chardonnay

3.000 ha

0,3%

Riesling

2.000 ha

0,3%

Syrah

1.000 ha

0,2%

Pinot noir

1.000 ha

0,1%

Totaal

840.000 ha

Tabel 38.1 Meest aangeplante druivenrassen in China (bron: OIV.int)

China en Noordwest-China, vaak onder de naam ‘cabernet gernischt’. Net als in Chili levert deze druif wijnen op met aroma’s van rood fruit en rokerige tonen, en soms ook groene paprika en iets aards. Wijnbouw China In China zijn nu zo’n 450 wijnhuizen actief, vergeleken met 240 in 1995. De top vijf, voornamelijk in handen van regionale overheden, heeft samen een geschat marktaandeel van 80 procent. Château Changyu en Dynasty zijn bekende namen. Over het algemeen telen wijnbedrijven de druiven niet zelf, maar nemen die af bij wijnboeren.

De Frans-Chinese connectie Vanaf eind jaren 80 raakten Chinezen die het konden betalen in de ban van Franse wijn. Eerst voorzichtig, daarna steeds meer: de wijnexport naar China behaalde in 2017 een record met een waarde van 1,2 miljard euro. Ook investeren bedrijven en rijke zakenlui in Franse chateaus; op het moment is 1 procent van de chateaus in Bordeaux in Chinese handen. Niet alleen in wijnstijl volgt China graag Bordeaux, ook veel wijnhuizen zijn gemodelleerd naar Frans voorbeeld, het liefst met veel goud, standbeelden en krullen. Chateau Changyu is een luxe kasteel buiten Beijing en ook wijnproducent Dynasty heeft een enorm chateau als vlaggenschip, losjes gebaseerd op het kasteel van Versailles. Dynasty is ook een voorbeeld van de Franse investeringen in China, opgericht in 1983 als joint venture van Rémy Martin en Tianjin City Grape Garden. Beijing Friendship (Dragon Seal) Winery werd geopend met Pernod Ricard. De wijn Ao Yun werd gelanceerd als China’s eerste ‘echte luxe wijn’ en komt uit het noorden van Yunnan, gemaakt door Moët Hennessy (LVMH). De familie Rothschild van Château Lafite heeft sinds 2008 in Shandong wijngaarden; hun eerste wijn is nog niet op de markt.

TERUG NAAR INHOUD

204



Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

Wijnwetgeving China Wijn in China wordt officieel vertaald als putao jiu, letterlijk ‘druivenalcohol’. In het dagelijks taalgebruik wordt vaker hong jiu gebruikt, wat ‘rode wijn’ betekent. Sterke drank wordt aangeduid met bai jiu (witte alcohol), maar dit wordt ook gebruikt voor ‘witte wijn’. Lange tijd hoefde er volgens de Chinese wijnwetgeving maar 50 procent ‘echte’ wijn in de fles te zitten om als ‘druivenalcohol’ geëtiketteerd te worden. Daardoor kon het zijn dat bepaalde Chinese ‘druivenalcoholen’ bestonden uit obscure cocktails van kleur- en smaakstoffen, alcohol en restjes wijn uit uiteenlopende gebieden. Sinds 2004 is de praktijk van deze zoete halfwijn verboden. Er is inmiddels veel strengere wijnwetgeving, net als in andere wijnproducerende landen. Tot China in 2002 toetrad tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) moest er 65 procent invoerrechten worden betaald op buitenlandse wijn. Samen met een consumptiebelasting van 10 procent en btw van 17 procent was de totale belastingdruk op importwijn hoog. Inmiddels zijn de invoerrechten nog maar 14 procent, waardoor de buitenlandse wijnimport kon stijgen. Daaronder is veel bulkwijn, die wordt verkocht onder duizenden verschillende private labels. China staat bekend om zijn florerende imitatie-industrie en dit geldt ook voor wijn. Namaakflessen van topwijnen die nauwelijks van echt te onderscheiden zijn, vormen nog steeds een groot probleem, ondanks dat de overheid er strenger op toeziet. In 2018 werden er bijvoorbeeld 50.000 nepflessen Penfolds uit Australië geconfisqueerd, met een waarde van 2,4 miljoen euro. Lege flessen van dure wijnen worden vaak kapotgeslagen na proeverijen, zodat ze niet opnieuw kunnen worden gevuld en daarnaast krijgen ze vaker fraudebestendige labels en afsluitingen. Wijngebieden China De wijngaarden van China liggen verspreid over tientallen provincies zoals Shandong, Hebei en Tianjin, maar ook over de autonome regio’s Xinjiang, Ningxia en Binnen-Mongolië.  Shandong Shandong, aan de oostkust gelegen, heeft een warm klimaat met een koele bries vanaf de Grote Oceaan. De grootste problemen voor wijnbouw zijn de moessonregens en tyfoons die hier vanuit de Chinese Zuidzee aan land komen. Ook zijn er problemen met schimmel en rot vanwege de vochtige warmte tijdens de rijping in augustus. Een beter klimaat heerst in het midden van de Shandongse landtong bij Pingdu. De uitlopers van het Dazashen-gebergte in het oosten geven een perfecte ligging: de wijngaarden liggen op 250 meter en hebben goed drainerende bodems. Een bries zorgt dat de trossen snel opdrogen, voordat schimmel of rot kunnen toeslaan. Ook aan de zuidkust van deze landtong bij Qingdao en in het noorden bij Yantai zijn de omstandigheden ideaal. De regio Yantai heeft meer dan 140 wijnbedrijven en produceert meer dan 40 procent van de Chinese wijn, met producent Changyu aan kop.  Xinjiang, Ningxia, Shanxi De noordelijke gebieden met wijnbouw – Xinjiang, Ningxia en Shanxi – hebben warme zomers, maar de barre winterkou arriveert snel, waardoor de wijnboeren soms eerder moeten oogsten dan gewenst. De wijnstokken moeten worden begraven onder stro of woestijnzand, zodat ze niet kapot vriezen. Dat is een arbeidsintensieve en kostbare aangelegenheid.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

205

De regio Xinjiang heeft het grootste wijngaardareaal van China, namelijk circa 147.000 ha, maar het is vooral voor consumptiedruiven en rozijnen bestemd. Shanxi heeft een lange wijngeschiedenis en kent nu een handvol kwaliteitsproducenten, waaronder Grace Vineyard en Chateau Reina, dat in handen is van Changyu. Ningxia wordt gezien als de regio met de grootste belofte. Er staan 100.000 ha druiven aangeplant, waarvan 16.700 ha bestemd is voor wijn. Belangrijkste variëteiten zijn cabernet sauvignon, cabernet franc en chardonnay. Het is er droog, maar irrigatie is mogelijk door de nabijheid van de Gele Rivier. Niet alleen door de activiteiten van de overheid, maar ook dankzij buitenlandse investeringen en meer expertise in de regio wordt het kwaliteitspotentieel er steeds duidelijker. Kanaan Winery, Helan Qingxue en Silver Heights zijn enkele van de meer dan 100 wijnbedrijven hier.

38.3 Japan

Japan

± 17.600 ha wijngaarden

25-43° NB

± 10% voor wijn

± 160.000 hl per jaar (verscheept)

Japan is een vulkanische archipel, bestaande uit de eilanden Hokkaido, Honshu, Shikoku en nog zo’n 3.000 kleinere eilanden. Het land is negen keer groter dan Nederland. Het meest noordelijke eiland Hokkaido is koud, in het zuiden zijn Fukuoda en Oita subtropisch warm. Historie Japan Hoewel druiventeelt in Japan dateert van de 8e eeuw, beperkte de interesse van de Japanners zich eeuwenlang alleen tot de druiven. Pas na de komst van Portugese missionarissen in de 16e eeuw werd er voor het eerst wijn gemaakt en gedronken. Ze noemden die eerste wijn tintashu, een combinatie van het Japanse woord voor saké (shu) met een verbastering van het Portugese woord voor rood (tinto). In de 17e eeuw tijdens het Tokugawa-shogunaat werden de missionarissen het land uit gegooid en werden de gebruiken van het christendom, zoals wijnconsumptie, verboden. Toch worden er tegenwoordig in alle provincies druiven geteeld, dankzij een impuls van de Meiji-regering 140 jaar geleden. Bodem en klimaat Japan Er worden dus op veel plaatsen druiven verbouwd in Japan, ook al zijn het Japanse moessonklimaat (hoge vochtigheid, regen tijdens rijping) en de zure, vruchtbare bodems niet ideaal voor wijnbouw; daarnaast werken hoge landprijzen ook niet mee. Drie provincies (Yamanashi, Yamagata en Nagano) zijn goed voor 40 procent van het totale wijngaardoppervlak van 17.600 hectare, dat is ruim 7.000 hectare.

TERUG NAAR INHOUD

206



Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

Wijngaarden in Katsunuma, Yamanashi

De Yamanashi-prefectuur, en met name de regio Katsunuma, wordt beschouwd als de beste plek in Japan voor wijndruiven. Grace Winery (toevallig heet een van de betere kwaliteitshuizen in China hetzelfde) en Château Mercian zijn hier belangrijke spelers. Katsunuma heeft minder regenval, betere drainage en een hogere ligging met meer wind, dus minder problemen met schimmel en rot. Voor de beste wijnen worden de druiventrossen hier soms zelfs individueel beschermd tegen de regen. Druivenrassen Japan Hoewel de druivenrank niet inheems is in Japan, wordt koshu beschouwd als de nationale druif. Deze afstammeling van Vitis vinifera werd 1.200 jaar geleden meegenomen via de zijderoute en geeft lichte, delicate witte wijnen. Verder staan er vooral op Hokkaido rassen die yamabudo (bergdruif) worden genoemd, die horen tot de Vitis coignetiae. Yamabudo geeft een rode wijn met een ongewone vleesachtige geur, hoge zuren en aardse smaak. Andere wijndruiven die in Japan veel staan aangeplant zijn de hybriden muscat bailey, Niagara, concord en Delaware, en de V. vinifera-rassen merlot en chardonnay. Wijnbouw Japan Momenteel bewerken 70.000 druiventelers wijngaarden van minder dan één hectare voor levering aan ongeveer 280 wijnhuizen. ‘Japanse wijn’ is een categorie waarvoor 100 procent van de druiven uit Japan komt, terwijl ‘binnenlandse wijn’ weliswaar in Japan gemaakt is, maar van ge TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

207

importeerde druiven. De productie werd in 2016 geschat op 158.490 hectoliter, terwijl de wijnconsumptie in het land veel hoger ligt. Japan zal altijd een vrij kleine wijnspeler blijven, zich richtend op een zo hoog mogelijke kwaliteit.

38.4 India

India 10–40 °NB

± 2.500 ha

wijngaarden

± 180.000 hl per jaar

In het immense land India met 1,3 miljard inwoners staat wijn nog in de kinderschoenen. Gemiddeld drinken Indiërs elk jaar 4 milliliter per persoon. Zo’n 70 producenten maken tegenwoordig 24 miljoen flessen per jaar, waarvan een kleine 10 procent wordt geëxporteerd. Met een steeds groter wordende middenklasse en een liberaler houding van de Indiase autoriteiten is de binnenlandse wijnmarkt wel rap aan het groeien. De meeste wijn die in India gedronken wordt, komt namelijk ook uit eigen land, aangezien invoerrechten kunnen oplopen tot 420 procent! Historie India Ook India heeft een eeuwenoude wijnhistorie. De eerste Europese bezoekers aan de hoven van Akbar, Jahangir en Shah Jahan (keizers van Mughal) deden in de 16e en 17e eeuw verslag van de wijnen van de koninklijke wijngaarden. Het was rode wijn, gemaakt van de druif arkesham en witte wijn van bhokry. Wijn in India was (en is) een elitair verschijnsel. Enerzijds omdat het gegiste druivensap werd geassocieerd met de Kshatriya-kaste van aristocraten en krijgsheren. Anderzijds omdat hindoes, boeddhisten en moslims alcoholische drank nooit gepromoot hebben in dit land. Dat er toch nog iets van wijnbouw terechtkwam, was te danken aan Britse kolonisten. Op hun verzoek werden enkele Indiase wijnen gepresenteerd op de grote tentoonstelling van Calcutta in 1884. Kort daarop maakte phylloxera korte metten met de wijngaarden en het duurde lang voordat de wijnbouw langzaam overeind krabbelde. Wijnbouw India Een heel groot deel van India is ongeschikt voor wijnbouw; het is er te warm en te nat in de zomermaanden. Hoger gelegen gebieden bieden de druiven vaak net iets meer verkoeling. De wijnranken zijn vaak horizontaal geleid in een pergola-stijl, zodat de druiven zoveel mogelijk beschermd worden tegen de felle zon. Irrigatie en vaak snoeien zijn noodzakelijk. In 1986 ging Chateau Indage in de staat Maharashtra open. Het bedrijf (inmiddels failliet) plantte chardonnay, ugni blanc, pinot blanc, pinot noir, cabernet sauvignon, merlot en syrah op de 800 meter hoog gelegen uitlopers van het Sahyadri-gebergte, 150 kilometer van de stad Pune. In 1992 werd de eerste wijngaard van Grover Vineyards ten noorden van Bangalore in Karnataka TERUG NAAR INHOUD

208



Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

Door pergolageleiding krijgen de druiven in Nasik, Maharashtra, zoveel mogelijk schaduw

aangeplant. De wijngaarden liggen op 2.000 meter hoogte, aan de voet van de Nandi-heuvels. De wijnen werden gemaakt met de hulp van flying winemaker Michel Rolland. Het bedrijf is inmiddels gefuseerd met Zampa uit Maharashtra om de wirwar van provinciale regelgeving en bureaucratie te omzeilen: het geeft ze toegang tot de grote afzetmarkt Mumbai. Naast de staten Maharashtra en Karnataka wordt ook wijn geproduceerd in Goa en Andra Pradesh.

Van tafeldruiven naar wijndruiven Toen Rajeev Samant begin jaren 90 een bezoek bracht aan zijn familie in Nashik in Maharashtra – een regio die vooral bekend stond om zijn tafeldruiven – kreeg hij een idee: waarom zouden hier geen druiven voor wijn kunnen groeien? Samant had in Californië gestudeerd en gewoond. Hij besloot terug te gaan om meer over wijnmaken te leren. In 1999 was de eerste oogst van zijn Sula Vineyards een feit. Sindsdien voert Sula de Indiase wijnmarkt aan: niet alleen in kwaliteit en omvang (Sula heeft 65 procent van de wijnproductie in handen), maar ook in zaken als wijntoerisme en milieuvriendelijk produceren. Sula loopt steeds voorop.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

209

Wijngaard bij Khao Yai National Park, Thailand

38.5 Thailand Thailand tart het gegeven dat wijnbouw alleen mogelijk is tussen de 40e en 50e breedtegraad, want het ligt rond de 14e breedtegraad. Er zijn twee oogsten: een zomeroogst in juli en augustus en een winteroogst in januari en februari. Op het etiket staat daarom niet alleen het jaartal, maar wordt soms ook vermeld of het de zomeroogst of de winteroogst betreft. Intussen worden er meer dan een miljoen flessen per jaar gemaakt. De wijnhuizen bevinden zich in drie Thaise appellations (Thai Viticultural Area). Op de hooggelegen wijngaarden in Loei, Chiang Rai en Pichit in het noorden staan vooral chenin blanc, shiraz, pok dum en witte malaga aangeplant. Het tweede gebied is Khao Yai op het Koratplateau in Centraal-Thailand, waar wijngaarden eveneens op honderden meters hoogte liggen om veel profijt te hebben van wind en enige afkoeling ’s nachts. Hier overheerst shiraz. In het zuiden ligt ten slotte de Chao Praya Delta. Chenin wordt in een heel fruitige stijl gemaakt, soms met wat restsuiker, zodat hij goed past bij de Thaise keuken en smaak. De Shiraz is vol en rond, vooralsnog niet bijzonder complex. Drijvende wijngaarden Op 45 kilometer van Bangkok tussen de Taicheen- en Mekong-rivier liggen de zogenaamde ‘drijvende wijngaarden’ aan de Golf van Siam. Tussen de teelt van kokos, rijst, banaan etc. staan TERUG NAAR INHOUD

210



Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

rijen wijnstokken aan smalle kanaaltjes, bedoeld om water af te voeren. Uiteraard drijven de wijngaarden niet echt. De wijnstokken staan op rechthoekige eilandjes, met de wortels in mangrovestijl in het water. Om van het ene naar het volgende eilandje te komen, zijn kano’s of bamboestokken nodig. Er staat 9.000 hectare aan wijngaard aangeplant. De handmatige oogst vindt meestal ’s avonds plaats, waarbij de geplukte druiven in Venetiaanse gondels worden getransporteerd naar de wijnkelder. De druivenrassen die hier staan aangeplant, zijn de witte malaga en de rode pok dum. Het enige wijnhuis van formaat in dit gebied is Siam met zijn Monsoon Valley-wijnen. Siam werd in 1982 opgericht door de familie Khun Chalerm Yoovidhhya, beter bekend van de energiedrank Krating Daeng ofwel Red Bull.

38.6 Vietnam In de Franse koloniale tijd kende Vietnam wijnbouw, maar dit verdween samen met de Fransen. Het afgelopen decennium is de wijnbouw nieuw leven ingeblazen. Ook Vietnam, ligging 14° NB, kent een subtropisch klimaat met veel warmte en vochtigheid. De beste plek voor wijnbouw tot nu toe zijn de hooglanden gebleken, op de uitlopers van de Bi Va-bergen, ten westen van Hanoi. Ook zijn er wijngaarden in de zuidelijk gelegen vlakten op 400 kilometer ten oosten van Ho Chi Min City, het voormalige Saigon. Het zijn vooral hybriden en Amerikaanse stokken zoals chambourcin, die bestand zijn tegen de hoge luchtvochtigheid. Chambourcin levert doorgaans donkere, aardse, kruidige wijnen. In de hooglanden staat ook Vitis vinifera aangeplant. Het merendeel van wat als wijn op de Vietnamese markt terechtkomt, is niet gemaakt van druiven maar van ander fruit zoals aardbeien, abrikozen, ananas en de lokale specialiteit tao meo (wilde appels). Druiven hebben niet de juiste kwaliteit én de expertise om er goede wijn van te maken ontbreekt.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 38 - Azië (2022-2023)

211

TERUG NAAR INHOUD

212



Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied

39.1 Inleiding De landen langs de zuiden oostkust van de Middellandse Zee delen vele eeuwen geschiedenis, ook op het gebied van de wijnbouw. In het Turkse Anatolië en in buurlanden Georgië en Armenië werd de wijnstok voor het eerst gecultiveerd; daar vindt de wijnbouw zoals wij die nu kennen zijn oorsprong. De Feniciërs, een volk dat onder andere leefde in wat nu Libanon is, brachten ruwweg tussen 1500 en 500 jaar voor Chr. wijn en wijnstokken naar alle kusten rondom de Middellandse Zee. Zij bereikten Zuid-Spanje, Noord-Afrika en eilanden als Sardinië. Aan het begin van onze jaartelling maakten alle gebieden die in dit hoofdstuk worden behandeld deel uit van het Romeinse Rijk. Romeinse vinificatietechnieken, zoals de houten schroefpers, kwamen verspreid in het rijk voor. De val van Constantinopel in 1453 maakte een einde aan het Byzantijnse Rijk en daarmee aan de Romeinse nalatenschap. Dit was een forse klap voor de wijnbouw, want de nieuwe heersers, de Ottomaanse sultans, volgden de leer van Mohammed,  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

213

Dankzij de Romeinen verspreidde de houten schroefpers zich over het hele Middellandse Zeegebied, zoals hier in een dorpje op Cyprus

waardoor alcohol in principe verboden was. Desondanks verdween de wijnstok niet geheel uit het Middellandse Zeegebied. Italiaanse handelssteden als Venetië en Genua heersten over diverse eilanden en zelfs delen van de kust van Libanon, waar de wijnbouw tot grote bloei kwam. Bovendien stonden de moslims toe dat de christenen en joden druiven teelden en wijn maakten. Kleinschalige wijnbouw bleef daardoor bestaan. De opkomst van West-Europese koloniale machten in de 19e eeuw betekende een nieuwe kans voor de wijn. In de Maghreb (Noord-Afrika) legden Franse en later ook Italiaanse en Spaanse producenten wijngaarden aan, vooral als reactie op de ravage die phylloxera in Europa veroorzaakte. In het Ottomaanse Rijk hield de Armeense en Griekse christelijke minderheid de wijnbouw levend tot de komst van Kemal Atatürk. Deze grondlegger van het moderne Turkije bevorderde de wijnbouw en stichtte in 1925 zelfs een groot wijnbedrijf. In dit hoofdstuk worden achtereenvolgens de Noord-Afrikaanse landen Marokko, Algerije en Tunesië behandeld. Daarna de belangrijkste wijnlanden van het oostelijk Middellandse Zeegebied, namelijk Turkije, Libanon, Israël en Cyprus. Cijfermatige gegevens en andere informatie zijn niet voor alle landen in dezelfde mate beschikbaar. Vandaar dat sommige wijnonderwerpen niet of nauwelijks aan bod komen.

TERUG NAAR INHOUD

214



Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

39.2 Noord-Afrika Noord-Afrika ligt op het noordelijk halfrond op ongeveer de 40e breedtegraad. In deze klimaatzone is wijnbouw nog mogelijk. In de jaren 50 van de 20e eeuw waren Marokko, Algerije en Tunesië goed voor twee derde van de wereldhandel in wijn. Het grootste deel daarvan ging als bulkwijn naar Frankrijk en belandde daar in allerhande blends om schrale wijnen op te peppen. Na de onafhankelijkheid kreeg Noord-Afrika te maken met EU-regels en was deze wijn niet meer welkom in Europa. Tegelijkertijd was de afzet op de nationale, islamitische markt minimaal. Wijngaarden werden gerooid en wijnstokken maakten plaats voor graan en fruit. Sinds de jaren 90 is de wijnbouw in Noord-Afrika weer in ontwikkeling. Met name Franse wijnbedrijven investeren geld en kennis. Bovendien richt de productie zich nu op kwaliteit in plaats van kwantiteit.

39.3 Marokko

Marokko 27-40° NB

± 46.570 ha,

deels voor tafeldruiven

± 387.000 hl per jaar

75% rode wijn

20% vin gris en rosé 5% witte wijn

Marokko werd in 1956 onafhankelijk van Frankrijk. Vanaf dat moment verdween een groot deel van de wijngaarden en dat wat er overbleef kwam tussen 1973 en 1984 in staatshanden. Om de economie van het land weer nieuw leven in te blazen, trokken koning Hassan II en later koning Mohammed VI vanaf de jaren 90 buitenlandse, voornamelijk Franse, investeerders aan. Grote Franse producenten waaronder Castel konden onder gunstige economische voorwaarden duizenden hectare voormalig staatsbezit herbeplanten met betere druivenrassen. In 2011 waren er weer elf belangrijke producenten, waaronder de bekende Celliers de Meknès. Veel wijn gaat naar de toeristenindustrie en de Marokkaanse elite. Hoewel de verkoop van alcohol aan moslims verboden is, wordt de wet zelden nageleefd. Dit is tegen de zin van de islamisten. De Marokkaan drinkt gemiddeld 1,6 liter wijn per jaar. Bodem en klimaat Marokko De wijngaarden van Marokko liggen verspreid over het land. Bij Meknes (ook: Meknès) zijn uitgesproken kalkrijke bodems met een hoge pH-waarde te vinden, elders zijn de bodems vooral zandrijk. Een uitgekiende, precieze selectie van een bepaalde bodem voor wijnbouw heeft geen prioriteit. Inspelen op het niet altijd even makkelijke klimaat en de keuze van de juiste druivenrassen krijgen de meeste aandacht. Marokko heeft dankzij de Atlantische Oceaan en het Atlasgebergte een aantal gebieden waar wijnbouw goed mogelijk is, maar ook daar kan de dagtemperatuur in de zomer oplopen tot 38 °C. Koude nachten en aanplant op grotere hoogte zorgen dan voor de afkoeling. Bij Meknes-Fes (ook: Meknès-Fès) liggen de wijngaarden bijvoorbeeld op 600 meter hoogte. Zuidelijker is het vooral de  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

215

Atlantische Oceaan die de verkoeling brengt. Jaarlijks valt er slechts 400 tot 600 mm regen. Hete, harde winden vanuit de woestijn drogen de druiven aan de stokken uit. Druivenrassen Marokko Al sinds circa 1900 staan er cinsault, carignan, alicante bouchet en grenache aangeplant, later aangevuld met meer internationale rassen als cabernet sauvignon, merlot, syrah en tempranillo. Muscat en clairette worden er ook verbouwd en er zijn experimenten met chenin blanc, sauvignon blanc en chardonnay. Deze laatste worden vroeg geoogst, al in juli. Een groot deel van het wijngaardareaal is overigens niet bestemd voor de productie van wijn, maar voor tafeldruiven. Wijnwetgeving Marokko Marokko stelde in 1977 diverse AOG’s in: Appellations d’ Origine Garantie. Dit AOG-systeem is vergelijkbaar met het Franse AOP-systeem. In 1998 kwam er naast de AOG’s een AOC bij, hoewel het verschil tussen beide onduidelijk is. In elk geval zijn de herkomstgebieden die onder AOG en AOC vallen geografisch afgebakend. Verder is er een minimaal alcoholpercentage vereist, zijn er maximale opbrengsten vastgesteld en bepaalde druivenrassen voorgeschreven. Wat betreft de kwaliteit garanderen deze aanduidingen weinig tot niets. Sommige bedrijven die uitstekende wijnen maken, vermelden om die reden deze appellations niet op het etiket. Wijngebieden Marokko

 Meknes-Fes

Uit de regio Meknes-Fes, in de uitlopers van het Atlasgebergte, komen de meeste kwaliteitswijnen van Marokko. De wijngaarden liggen op een hoogte van 450 tot 600 meter, zoveel mogelijk beschermd tegen de cherguy, een droge, harde wind. Coteaux de l’Atlas, de enige AOC, levert over het algemeen een volle, stevige, fruitige rode wijn waarvoor de druiven afkomstig moeten zijn uit de gemeenten Sidi-Slimane, Mjat en Boufekrane.  Casablanca en Rabat Rondom de kustplaatsen Casablanca en Rabat worden moderne rode wijnen in een zachte, soepele internationale stijl geproduceerd. Hier staan vooral veel internationale rassen aangeplant. Wind vanaf de oceaan brengt verkoeling, waardoor de wijnen meer zuren bevatten.

Etiket Tandem AOG Zenata

TERUG NAAR INHOUD

216



Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

Regio

Meknes-Fes

AOG

AOC

Beni M’Tir

Coteaux de l’Atlas

Guerrouane Saïss Zerhoune Oujda

Beni Sadden Berkane Argad

Gharb

Casablanca / Rabat

Chellah Zemmour Zaer Zenata Sahel

Doukkala

Tabel 39.1 Wijngebieden in Marokko

39.4 Algerije

Algerije 19-37° NB

± 71.400 ha,

deels voor tafeldruiven

± 506.680 hl per jaar

meer rood dan wit

In 1938 beschikte Algerije maar liefst over 400.000 hectare wijngaard. In die tijd draaide de economie van deze toen nog Franse kolonie voornamelijk op wijnbouw. Maar in 1962, het jaar van de onafhankelijkheid, kreeg de economie een forse klap door het vertrek van de Franse wijngaardbezitters en het bezettingsleger. De wijnbouw raakte in het slop, maar lijkt de laatste jaren weer iets toe te nemen. De Algerijnse wijnbouw en wijnproductie zijn in handen van het Office National de Commercialisation des Produits Vitivinicoles (ONCV). De Algerijn drinkt gemiddeld 1,2 liter wijn per jaar. Klimaat, druivenrassen, wijnbouw en vinificatie Algerije Het klimaat van Algerije is vergelijkbaar met dat van Zuid- en Oost-Spanje: warm tot heet met milde winters en droge, hete zomers. Oude stokken carignan, alicante bouchet, cinsault en grenache overheersen nog altijd de aan TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

217

plant, hoewel er sinds 1990 een herplantingsprogramma is gestart met vooral internationale druivenrassen als cabernet sauvignon, merlot, syrah en wat chardonnay. Witte wijn wordt gemaakt van clairette, ugni blanc, merseguera en ferrana. De meeste wijngaarden liggen in het westen van Algerije; een klein deel ligt in het centrum en in het oosten, aan de grens met Tunesië. De kwaliteitsgebieden bevinden zich op de hellingen van het Atlasgebergte. De meeste wijn wordt geproduceerd op industriële wijze. De techniek van de autovinificatie, ook wel het Ducellier-systeem genoemd, is in Algerije ontwikkeld. Wijnwetgeving en herkomstbenamingen Algerije Het ONCV, het staatsbedrijf met eigen wijngaarden, bottelarijen, distilleerderijen en pijpleidingen voor het wijntransport, heeft Algerije verdeeld in zeven kwaliteitszones: Appellations d’Origine Garantie. De zeven AOG’s zijn: • Coteaux de Tlemcen • Monts du Tessalah • Coteaux de Mascara

• Dahra • Coteaux du Zaccar • Aïn Bessem-Bouira • Médéa Naast de AOG’s kent Algerije een aparte categorie voor tafelwijnen: Vins de Consommation Courante, afgekort VCC.

39.5 Tunesië

Tunesië 40-37° NB

± 25.120 ha,

ongeveer de helft voor wijn

± 253.120 hl per jaar

25-40% rode wijn 60-70% rosé

max. 10% witte wijn

Sinds de onafhankelijkheid in 1956 daalde ook in Tunesië de wijnproductie en het wijngaardareaal, maar aan het eind van de vorige eeuw keerde het tij enigszins. De interesse van investeerders uit Italië, Zwitserland, Duitsland en Oostenrijk groeide. Zij brachten moderne kennis en technieken, met een verbetering van de wijnkwaliteit als gevolg. De Tunesiër drinkt gemiddeld 3 liter wijn per jaar. Hoewel er een tolerante houding ten opzichte van alcohol bestaat, zijn het vooral de toeristen die de Tunesische wijn drinken. Voor die toeristen is in 2018 een wijnroute ontwikkeld, de Magon Trail. Archeologie, geschiedenis en wijnbouw zijn de belangrijkste aandachtspunten.

TERUG NAAR INHOUD

218



Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

Druivenrassen Tunesië Vanouds staan carignan, mourvèdre, cinsault, alicante bouschet, syrah, grenache en merlot aangeplant. Recent zijn petit verdot, touriga nacional en marselan toegevoegd. Witte wijn werd altijd al van muscat d’Alexandrie, chardonnay en pedro ximénez gemaakt; moderne toevoegingen zijn viognier, verdejo, sauvignon blanc en grenache blanc. Wijnwetgeving en herkomstbenamingen Tunesië Driekwart van de Tunesische wijngaarden ligt rondom Tunis. Op Cap Bon, de kaap van NoordAfrika, zorgen de zeewinden voor verkoeling. 70 procent van de Tunesische wijnen valt onder de Appellation Contrôlée-wetgeving, geënt op het Franse voorbeeld. Er zijn zeven AOC’s: • Grand Cru Mornag • Mornag • Coteaux de Tébourba • Sidi Salem • Kélibia • Thibar •

Coteaux d’Utique

Naast de AOC’s kent Tunesië drie niveaus voor wijnen van eenvoudiger kwaliteit en/of zonder gegarandeerde herkomstaanduiding. In oplopende volgorde zijn dat: VCC Vins de Consommation Courante VS Vins Supérieurs VDQS Vins Délimités Qualité Supérieure

39.6 Oostelijk Middellandse Zeegebied De wijngebieden van het oostelijk Middellandse Zeegebied liggen tussen de 40e en 42e breedtegraad op het noordelijk halfrond; in principe goed voor wijnbouw. In de afgelopen eeuw heeft dit gebied echter zwaar te lijden gehad van oorlogen en politieke ontwikkelingen die de wijnindustrie geen goed doen. Wijnbouw is er desondanks nog steeds, vaak dankzij de passie van een aantal gedreven families en individuen.

39.7 Turkije

Turkije 36-42° NB

± 502.000 ha,

waarvan ± 15.000 ha voor wijn

± 615.480 hl per jaar

meer rood dan wit

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

219

De moderne republiek Turkije, ontstaan na de Eerste Wereldoorlog, kent vanaf het begin een wijnindustrie. Met behulp van buitenlandse adviseurs en soms op basis van bestaande bedrijven van Grieken en Armenen ontstonden in de jaren 20 van de vorige eeuw diverse grote wijnhuizen. Daaronder waren ook Kavaklidere en Doluca, beide nog steeds actief. In Thracië, bij de Zee van Marmara, begon zo’n 40 jaar geleden een nieuw hoofdstuk in de Turkse wijngeschiedenis. Hier vestigden zich diverse boutique wineries, die vooral internationale rassen aanplantten. Hun succes was de reden dat ook in andere gebieden, vooral langs de Egeïsche kust, nieuwe bedrijven ontstonden. Tegelijkertijd met deze ontwikkeling deden moderne technieken hun intrede. Hoewel Turkije op de vijfde plaats van de wereldranglijst staat als het gaat om het totale wijngaardareaal, is slechts drie procent van de geoogste druiven bestemd voor wijn. Het merendeel betreft tafeldruiven of ze zijn bestemd voor rozijnen of raki. De Turk drinkt gemiddeld 1,1 liter per persoon per jaar. Een echte wijncultuur kent het land niet, zeker niet nu de overheid met torenhoge belastingen en veel bureaucratische regels een stevig ontmoedigingsbeleid voert ten aanzien van alcohol. Toch wordt de kwaliteit van de wijn beter en is er internationaal belangstelling voor de inheemse druiven van het land. Bodem en klimaat Turkije Bodem en klimaat zijn in de Turkse wijngebieden enorm verschillend. Zand, klei, leem, kalkrijke en ook vulkanische bodems komen er voor. In Marmara en langs de Egeïsche kust is sprake van een mediterraan klimaat. In Anatolië is het klimaat warm tot heet; hier staan de druiven op een hoogvlakte, variërend van 600 tot 900 meter hoog, waar ze van de koele nachten profiteren. Druivenrassen Turkije Internationale druivenrassen staan vooral aangeplant in Marmara en langs de Egeïsche kust. Cabernet sauvignon, merlot en chardonnay komen er het meeste voor, maar ook cabernet franc, cinsault, gamay, riesling, sauvignon blanc, sémillon, syrah en viognier worden er verbouwd. Turkije kent meer dan 1.200 eigen druivenrassen, waarvan er zo’n 40 commercieel gebruikt worden. De belangrijkste daarvan staan in het overzicht op blz. 9. Wat wijnstijl betreft, zijn de rode wijnen vaak krachtig, de witte over het algemeen tamelijk licht. Rosé, meestal gemaakt van çalkarası, komt beperkt voor.

Karasi = de zwarte De namen van Turkse druivenrassen zijn niet voor iedereen makkelijk uit te spreken en te onthouden. Soms helpt het om de vertaling erbij te nemen. Çalkarası betekent bijvoorbeeld ‘de zwarte uit het district Çal’, dat in het westen van Turkije ligt. Kalecik karası is inderdaad ‘de zwarte uit Kalecik’ en ook ‘de zwarte van het kleine kasteel’. Öküzgözü betekent bull’s eye: stierenoog of ‘in de roos’.

Wijngebieden Turkije Turkije kent geen herkomstaanduidingen. Wines of Turkey verdeelt het land doorgaans in drie grote gebieden: Marmara (Thracië) waarin onder andere Istanbul ligt, de Egeïsche kust met Izmir en Antalya als bekende plaatsen, en Anatolië met Ankara. Anatolië wordt meestal nog onderTERUG NAAR INHOUD

220



Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

Marmara

Egeïsche kust

boğazkere (r)

çalkarası (r)

kalecik karası (r) öküzgözü (r)

Anatolië x

emir (w)

narince (w)

sultaniye (w)

Tabel 39.2 Overzicht van de belangrijkste inheemse blauwe druivenrassen in Turkije

verdeeld in het midden en het oosten. Deze gebieden hebben alle drie een wijnroute die langs de wijnhuizen leidt. Wines of Turkey, opgericht in 2008, is een overkoepelende organisatie die de Turkse wijnsector vertegenwoordigt. Hun website is weliswaar actief, maar na 2016 niet meer bijgewerkt. Een en ander heeft te maken met de politieke ontwikkelingen.  Marmara 40 procent van alle producenten is gevestigd in Marmara, een gebied dat omgeven is door drie zeeën. Een kleine 15 procent van alle Turkse wijn komt hiervandaan. Het gebied grenst aan Bulgarije en Griekenland en het klimaat is er mediterraan, met hete zomers en milde winters. De gemiddelde neerslag is 550 mm per jaar. De bodems variëren van kiezelhoudend leem tot kalksteen.  Egeïsche gebied Het Egeïsche gebied – vooral de kusten, maar ook enige zones verder in het binnenland – levert iets meer dan de helft van alle wijn. Ook hier is het klimaat mediterraan, met maritieme invloeden aan de kust en continentale invloeden in het binnenland. De gemiddelde neerslag is 550 mm. Kleihoudend leem en kalksteen typeren de bodems.  Anatolië Anatolië kent diverse streken met wijnbouw, waaronder Cappadocië, bekend van de grotwoningen, het gebied rond Elaziğ en het gebied rond Diyarbakır. Wijngaarden liggen er vaak hoog, sommige op 1.000 meter. De bodems in Cappadocië zijn vulkanisch en ’s winters is het er zo koud dat de stokken ingegraven worden om ze tegen temperaturen van 25-40 °C onder nul te beschermen. Rond Diyarbakır is het ’s zomers extreem heet en daar liggen de wijngaarden ook lager, in het bassin van de rivier de Tigris.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

221

Oogst aan de Egeïsche kust, bij Mugla

39.8 Libanon

Libanon 38-39° NB

± 14.050 ha, waarvan ± 2.000 ha voor wijn

± 80.000 hl per jaar

vooral rood

Hoewel de wijnbouw in dit gebied tot de oudste ter wereld behoort, gaat de hedendaagse Libanese wijnindustrie terug tot de jezuïeten, die in 1857 druivenrassen en productietechnieken introduceerden vanuit Algerije. Grote Franse invloed bleef bestaan tot na de onafhankelijkheid in 1946. Vooral tussen 1920 en 1940 genoot Libanese wijn bekendheid, met name in het land zelf en in Frankrijk. Tussen 1975 en 1990 merkte ook de wijnsector de gevolgen van de burgeroorlog. Slechts twee oogsten gingen verloren, maar veel bedrijven raakten economisch toch in zwaar weer. Opvallend genoeg ontstonden er in deze tijd ook nieuwe bedrijven, zoals Château Kefraya, inmiddels het op twee na grootste bedrijf van het land. Château Ksara, in 1973 door de jezuïeten verkocht aan een consortium van zakenmensen, is de grootste producent en verantwoordelijk voor TERUG NAAR INHOUD

222



Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

Rondom de druivenstokken van producent Kavaklidere in Cappadocië wordt ’s winters de aarde opgehoopt om ze tegen de vorst te beschermen

meer dan een derde van alle verkochte wijn in Libanon. Internationaal is Libanon’s bekendste wijnhuis Château Musar van de familie Hochar, opgericht in 1940. Libanese wijn staat relatief goed in de belangstelling, mede door de proeverijen die georganiseerd worden door de Union Vinicole du Liban (UVL) en door de zeer Franse wijnstijl. In Libanon zelf drinkt men gemiddeld 1,8 liter wijn per persoon per jaar. Bodem en klimaat Libanon De wijngaarden in Libanon liggen vooral in hoger gelegen gebieden. Van de 14.000 hectare is 2.000 hectare in gebruik voor wijnproductie. De overige wijngaarden leveren tafeldruiven of druiven voor eau-de-vie. De bodems zijn per wijngebied verschillend. In bijvoorbeeld de Beka-vallei, de belangrijkste wijnstreek, overheersen kalksteen en terra rossa, een rode bodem met veel ijzeroxiden op kalksteen, typerend voor mediterrane gebieden. Het klimaat is vooral mediterraan, met diverse meso- en microklimaten. Bergketens hebben een merkbaar effect op het klimaat; de bergen ontvangen namelijk de meeste neerslag, waaronder sneeuw in de winter. Druivenrassen Libanon De druivenrassen zijn hoofdzakelijk van Franse oorsprong, met cabernet sauvignon, cinsault  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

223

Wijngaarden in Kefraya, Libanon

(meest aangeplant), carignan, merlot, mourvèdre, grenache, syrah, chardonnay, viognier, sauvignon blanc, ugni blanc en muscat als voornaamste variëteiten. Deze leveren wijnen in Bordeaux- of Rhône-stijl. Daarnaast zijn er twee eigen druiven: obeideh (of obeidy) en merwah, waar nog volop onderzoek naar gedaan wordt. Inmiddels is vast komen te staan dat obeideh niet verwant is aan chardonnay, zoals eerder gedacht werd, en merwah blijkt niet verwant aan sémillon. Diverse wijnhuizen experimenteren met deze inheemse druiven, waaronder Château St. Thomas. Vaak gaan ze ook samen in een blend, zoals bij Château Musar. In de jaren 60 van de 20e eeuw introduceerde Château Musar houtrijping op nieuw Frans eiken in Libanon. Arak Een populaire gedistilleerde drank in Libanon is arak. 80 procent wordt gemaakt van suikerbiet en op smaak gebracht met anijsessence, maar de beste soorten zijn van druiven. De basis bestaat uit een wijn van de witte obeideh-druif die een tweede distillatie ondergaat met verse anijs(zaden) en in aardewerken kruiken rijpt. Arak wordt gezien als de nationale drank van Libanon, ‘lait des braves’, melk van de dapperen.

TERUG NAAR INHOUD

224



Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

Wijnregio

Hoogte boven zeeniveau

Beka-vallei

1.000 m

Batroun

400-1.400 m

Mount Lebanon / Chouf

600-1.400 m

Zuiden

600-1.400 m

Tabel 39.3 De vier wijnregio’s in Libanon

Wijnwetgeving en wijngebieden Libanon Het nationale wijninstituut, l’Institut National de la Vigne et du Vin, werkt in samenwerking met het OIV (Organisation Internationale de la Vigne et du Vin) aan een systeem van herkomstbenamingen. De circa 40 wijnproducenten zijn verdeeld over vier regio’s.  Beka-vallei Het belangrijkste wijngebied was en is nog steeds de Beka-vallei; het gebied is eerder een plateau dan een vallei en ligt tussen twee bergketens in. Het is er droog, vooral in de zomer, en de nachten zijn koel. De druiven zijn er rijp vóór half september.

39.9 Israël

Israël 29-38° NB

± 8.000 ha, waarvan ± 5.500 voor wijn

± 260.000 hl per jaar

75% rode wijn

Israël werd een onafhankelijke staat in 1948. De wijnbouw was toen in handen van een paar christelijke kloosters en een enkele particuliere ondernemer, zoals Carmel Winery, rond 1880 gesticht door de bankier Baron Edmond de Rothschild. Het grootste deel van de productie betrof lange tijd uitsluitend koosjere wijnen, bestemd voor joodse gemeenschappen over de hele wereld. Vanaf de jaren 70 werden er vaker wijngaarden aangelegd in hoger gelegen, koelere gebieden. De oorlogen van de decenia erna deden de wijnbouw geen goed, maar in 2012 had Israël 240 bedrijven die samen ruim 245.000 hectoliter wijn per jaar produceerden. Tien grote bedrijven bezitten nu 90 procent van de markt. Kleine bedrijven zijn in opkomst, vaak geleid door internationaal geschoolde wijnmakers. In Israël wordt nog geen liter wijn per persoon per jaar gedronken. Bodem, klimaat en druivenrassen Israël Wijnbouw is in de gebieden wat nu Israël heet, niet nieuw; zo’n 1.600 jaar geleden werd er al wijn gemaakt. De bodems in Israël variëren van klei en kalksteen tot vulkanisch gesteente, löss en terra rossa. Het klimaat is mediterraan met hete, droge zomers en voornamelijk in de winter neer TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

225

Wijngaarden in de Negev-woestijn

slag, waardoor druppelirrigatie in de droge zomers onmisbaar is. In de hoger gelegen gebieden sneeuwt het ‘s winters soms. Sinds de 19e eeuw staan er vooral Franse druivenrassen aangeplant, onder andere cabernet sauvignon, merlot, syrah, carignan, sauvignon blanc, chardonnay en muscat d’Alexandrië. Daarnaast is er lopend (DNA)-onderzoek naar mogelijk oude inheemse rassen als hamdali, jandali en dabouki, maar de kans bestaat dat dit tafeldruiven zijn. Goedkope blends bestaan vaak uit argaman (carignan x sousão), een lokale kruising die speciaal voor dat doel ontwikkeld is. Wijngebieden Israël De wijngebieden liggen verspreid over het land en zijn ingedeeld in vijf kwaliteitszones.  Galilea of Galil Galilea ligt in het noorden van het land. Dit is het beste herkomstgebied, met onder andere de subregio’s Upper Galilee, Lower Galilee en Golan Heights (Golanhoogten). Deze subregio’s hebben vulkanische bodems, liggen relatief hoog en kennen koele nachten.  Samaria of Shomron Samaria ligt aan de westkust, ten zuiden van Haifa. In deze meest traditionele wijnregio ligt onder andere Mount Carmel, met een kalkrijke bodem.

TERUG NAAR INHOUD

226



Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

 Samson of Shimshon De wijngaarden van Samson liggen van de kustvlakte tot aan de Judese heuvels, ten westen en zuiden van Tel Aviv. Hier lagen in de 19e eeuw al wijngaarden, waaronder die van het klooster Latroun.  Judese heuvels of Harey Yehuda De Judese heuvels liggen ten zuiden van Jeruzalem tot aan Hebron, met voornamelijk kalkrijke bodems. Het is een onderontwikkeld gebied waar veel (zoete) koosjere wijn wordt gemaakt.  Negev-woestijn of Hanegev Dankzij irrigatietechnieken en de koele nachten kunnen er in de Negev-woestijn verrassend goede wijnen van onder andere merlot, cabernet sauvignon en chardonnay worden gemaakt. Dit gebied met zijn zand- en kleibodems is in opkomst.

Koosjere wijn Orthodoxe joden houden zich aan de spijswetten, wat ook gevolgen heeft voor de wijn, die koosjer moet zijn. Letterlijk betekent koosjer: puur en correct. Dat houdt in dat wijn gemaakt moet zijn volgens de regels van de kasjroet, het stelsel van joodse spijswetten. Een wijn is koosjer als hij aan de volgende voorschriften voldoet: • Gemaakt onder rabbinaal toezicht en door of in samenwerking met een jood die de sjabbat respecteert. • Geproduceerd met materiaal dat koosjer is, in een ruimte die onder rabbinaal toezicht staat. • Gemaakt zonder dierlijke producten, waaronder gelatine en caseïne, beide klaringsmiddelen. Niet alle wijn uit Israël is koosjer en niet alle koosjere wijn komt uit Israël. Een grote producent van koosjere wijn zit bijvoorbeeld in Catalonië: Celler Capçanes. Als de wijn wel in Israël is gemaakt, moet hij ook aan een aantal agrarische regels voldoen: • De wijnstokken moeten minstens vier jaar oud zijn. • In de wijngaard mogen alleen druiven worden verbouwd, geen ander fruit. • Wijngaarden die op bijbels gebied liggen, moeten één keer in de zeven jaar braak liggen. In de praktijk wordt het land gedurende dat zevende jaar verkocht aan een niet-jood. • Één procent van de geproduceerde wijn mag niet worden gebotteld. Dat ene procent staat symbool voor de tiende penning die vroeger aan de tempel van Jeruzalem werd geschonken. Het etiket van koosjere wijn vermeldt in het Hebreeuws dat de wijn aan de religieuze voorschriften voldoet. Voor het oogstjaar wordt de joodse jaartelling gehanteerd.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

227

Wijngaard in de winter op de hellingen van het Troödos-massief

39.10 Cyprus

Cyprus 39-40° NB

± 8.420 ha wijngaarden

± 93.600 hl per jaar

De verovering door de Turken in 1571 betekende weliswaar een klap voor de wijncultuur van Cyprus, maar deze verdween niet. Toen het eiland in 1878 onder Engels bestuur kwam, kreeg de wijnbouw opnieuw kansen om zich te ontwikkelen. De Britten zelf waren afnemers van Cypriotische ‘sherry’; gewone tafelwijnen vonden aftrek in Oost-Europa. Aangezien de wijnindustrie vooral gevestigd is in het zuidelijke, Griekstalige deel van het eiland, heeft de Turkse inval in het noorden van 1974 hierop nauwelijks effect gehad. In de jaren 90 van de vorige eeuw investeerden de vier grote bedrijven die de Cypriotische wijnindustrie domineerden in moderne technieken en verbeteringsprogramma’s. Ook nieuwe bedrijven ontstonden, zeker na de toetreding van Cyprus tot de EU in 2004. Kleine wijnboeren leverden steeds vaker niet meer aan de grote coöperatieve bedrijven, maar gingen zelf wijn bottelen. De slechtste wijngaarden, vooral die in de vlakte, verdwenen en in de koelere omgeving van de TERUG NAAR INHOUD

228



Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

Jonge aanplant in de omgeving van Limassol

bergen ontstonden nieuwe initiatieven. Wijnen van internationale en inheemse rassen vinden inmiddels een geïnteresseerd lokaal en buitenlands publiek. In Cyprus wordt per persoon per jaar 17,2 liter wijn gedronken. Bodem, klimaat, wijnbouw en druivenrassen Cyprus Wijngaarden liggen vooral op de naar het zuiden gerichte hellingen van het Troödos-massief in het zuiden van Cyprus, op zo’n 600 tot 1.500 meter hoogte. Ten zuiden van Lefkosia (voorheen Nicosia), aan de voet van het Kyrenia-gebergte, vindt ook wijnbouw plaats. De harde bodem van het hooggelegen Pitsilia (Troödos) en sommige hogere delen van het gebied waar de beroemde Commandaria gemaakt wordt, bevatten vuursteen. De overige bodems worden gekenmerkt door een hoog gehalte aan kalksteen. Cyprus heeft een mediterraan klimaat met zachte winters en droge, warme zomers. Het Troödos-massief trekt regen aan, die hard nodig is in deze droge omgeving. Door de geïsoleerde positie van het eiland heeft phylloxera in Cyprus nooit een kans gehad. Het eiland voert nog altijd een quarantaineregime voor de invoer van druivenmateriaal. Door dat strikte beleid is de aanplant van internationale druivenrassen vertraagd. Het grootste deel van de wijngaarden is nog steeds beplant met de inheemse mavro of mavron, letterlijk ‘zwart’, die zowel voor rode als versterkte wijn wordt gebruikt. De belangrijkste nieuwkomers zijn syrah en cabernet sauvignon. Witte wijnen hebben vaak xynisteri of muscat d’Alexandrie als basis; chardonnay neemt ook een belangrijke plaats in.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

229

Vergeten rassen Steeds meer producenten zien op Cyprus het belang van vergeten, lokale variëteiten. Maratheftiko, lefkada en ophthalmo geven veelbelovende resultaten voor rood; lefkada bijvoorbeeld brengt pit in lokale blends. Wijn van de witte xynisteri kan verrukkelijk zijn als de druif wat hoger aangeplant staat; ook blending met onder andere sauvignon blanc levert verrassende resultaten. En de zeldzame promara blijkt delicate, frisse witte wijnen te geven.

Wijnwetgeving en herkomstbenamingen Cyprus Grieks Cyprus is het enige land van dit hoofdstuk dat binnen de EU valt. Om aan EU-regels tegemoet te komen is er een indeling in diverse Beschermde Oorsprongsbenamingen (BOB’s) en Beschermde Geografische Aanduidingen (BGA’s), hoewel die nauwelijks gebruikt worden. De BGA’s zijn goed voor bijna de helft van de productie. BOB

BGA

Commandaria

Pafos

Laona Akama

Lemesos

Pitsilia

Larnaca

Vouni Panayia-Ambelitis

Lefkosia

Krasochoria Lemesou Krasochoria Lemesou-Laona Krasochoria Lemesou-Afames Tabel 39.4 BOB’s en BGA’s in Cyprus, volgens EU-regels ingedeeld

Commandaria: de parel van Cyprus Commandaria is de beroemdste wijn van Cyprus, genoemd naar het administratieve hoofdkwartier van de middeleeuwse hospitaalridders bij het plaatsje Kolossi, de Grote Commanderij. Als wijn ‘van de Commanderij’, ofwel Commandaria, belandde deze zoete wijn bij middeleeuwse ridders en koningen. De wijn werd en wordt gemaakt van gedroogde (blauwe) mavro- en (witte) xynisteridruiven die uit 14 dorpen mogen komen. Die zogenaamde Commandaria-dorpen liggen in het oostelijke deel van het Troödos-massief, aan de zuidzijde. De druiven worden volledig rijp geoogst, vervolgens in de zon gedroogd en na het persen vergist. Dit laatste kan tot drie maanden duren. Het resultaat moet een wijn zijn van minimaal tien procent alcohol zonder versterking. Daarna mag er versterkt worden met wijnalcohol, maar dat hoeft niet. De wijn rijpt minstens twee jaar, maar vaak langer in houten vaten. Traditioneel gebeurde dat in een solerasysteem, tegenwoordig zijn er ook single vintage Commandaria’s. Meestal ligt het alcoholpercentage van gebottelde Commandaria rond de 15 procent en is het restsuiker-gehalte 185 gram per liter.

TERUG NAAR INHOUD

230



Hoofdstuk 39 - Noord-Afrika en het oostelijk Middellands Zeegebied (2022-2023)

Zuid-Afrika

40.1 Inleiding Multiculti. Smeltkroes. Diversiteit. Als die termen ergens gelden, dan is het in Zuid-Afrika. Variety is in our nature, zeggen de Zuid-Afrikanen zelf, of het nu om de mensen, het landschap, de flora, de fauna, de taal, de cultuur of de keuken gaat. Dit land met bijna 58 miljoen inwoners heeft een bewogen geschiedenis en kent een enorme raciale en culturele verscheidenheid, met maar liefst elf officiële talen – en veel onofficiële. Wat ook genoemd moet worden, is de ongekend rijke flora, zeker die van Western Cape. De zogenaamde Floraregio van de Kaap (in het Engels: Cape Floristic Region) is het kleinste maar rijkste van de slechts zes florarijken op aarde en telt om en nabij 10.000 plantensoorten. Tafelberg alleen al heeft meer soorten bloemen dan het hele Verenigd Koninkrijk. Alhoewel Zuid-Afrika groot is, bijna dertig maal zo groot als Nederland, speelt de wijnbouw zich  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

231

Vallei van Constantia, een van de oudste wijngebieden van Zuid-Afrika

af in een relatief klein deel van het land, te weten in het uiterste zuidwesten. 94 procent van de totale wijnbouw vindt plaats in West-Kaap (Engels: Western Cape, Afrikaans: Wes Kaap), met als hoofdstad Kaapstad (Cape Town). Maar ook die is gevarieerd. De diversiteit aan druivenrassen en wijnstijlen is in de decennia na de afschaffing van de apartheid in 1990 flink toegenomen. Zo ook het zelfvertrouwen van de Zuid-Afrikaanse producenten. Het land produceert nog steeds veel zeer betaalbare, makkelijke wijnen, maar onderscheidt zich meer en meer door middel van authentieke wijnen van hoge kwaliteit.

Zuid-Afrika 22-39° ZB

wijngebieden: 27-38° ZB

± 92.000 ha

wijngaarden

± 10 miljoen hl per jaar;

export ± 50%

witte druiven ± 51.000 ha = ± 55% waarvan chenin blanc

± 17.000 ha = ± 18,6% van totale aanplant blauwe druiven ± 41.000 ha = ± 45% waarvan cabernet sauvignon

± 9.900 ha = ± 11% van totale aanplant

TERUG NAAR INHOUD

232



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

Kasteel De Goede Hoop in Kaapstad, gebouwd in opdracht van de VOC tussen 1664 en 1679

40.2 Historie Alhoewel het waarschijnlijk een Portugees is geweest, die in 1488 als eerste Europeaan voet zette op wat nu Zuid-Afrikaanse bodem is, was het de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), die in 1652 een permanent verversingsstation stichtte waar nu Kaapstad ligt. De missie stond onder leiding van commandeur Jan van Riebeeck, die de eerste gouverneur werd van de Kaap. En daarmee begint de wijnbouwgeschiedenis van Zuid-Afrika, want in 1655 worden de eerste druivenplanten verscheept naar Zuid-Afrika, naar verluidt afkomstig uit Frankrijk, het Rijnland en Spanje. Daarbij zat waarschijnlijk al chenin blanc. Uit Van Riebeeck’s dagboek weten we nauwkeurig wanneer de eerste Zuid-Afrikaanse wijn werd gemaakt, want op 2 februari 1659 schreef hij: “Vandaag, ere aan God, is daar die eerste keer van Caepse druiwe wyn geparst.” De kwaliteit en omvang van de Kaapse wijnbouw nam vervolgens flink toe onder Van Riebeeck’s opvolger, Simon van der Stel, aangetreden in 1679. Hij plantte een grote wijngaard aan in wat nu de ward Constantia is en stichtte Stellenbosch. Hij bedeelde land toe aan de Franse hugenoten, de protestanten die uit Frankrijk vluchtten, in de Drakensteinvallei, die daarom bekend werd als Franschhoek. Zij hadden veel meer kennis van en ervaring met wijnbouw dan de Hollanders. In de tweede helft van de 18e eeuw wordt Constantia Wyn naar Europa geëxporteerd en raakt hij beroemd. De wijn was een blend van aan de plant ingedroogde witte en rode muskaatdruiven (muscat à petits grains) met daarbij most van chenin blanc, muscat d’Alexandrie en pontac, een teinturier die oorspronkelijk uit Frankrijk komt. Aan deze eerste bloeiperiode van Zuid-Afrikaanse  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

233

Rhone Homestead, herenhuis uit 1795 in Cape Dutch stijl op wijngoed Boschendal

Kaaps-Hollandse stijl Hollanders hadden dan geen verstand van wijnbouw, maar wel van architectuur. In de tweede helft van de 17e eeuw bouwden Nederlanders vele boerderijen in de West-Kaap, die zich kenmerken door hun witgepleisterde muren, rieten daken en mooie, centrale siergevels. Een paar prachtige, nog bestaande voorbeelden zijn de Bellingham Homestead in Franschhoek, het Manor House en de Rhone Homestead van Boschendal buiten Franschhoek en het Manor House van Groot Constantia.

wijn kwam een eind. Eerst door grensoorlogen van de kolonisten met inheemse bevolking als de Zoeloes, later door twisten tussen de van oorsprong Nederlandse Afrikaner boeren en de Britten, die het eind 18e eeuw voor het zeggen kregen in de West-Kaap. De zogenaamde Boerenoorlogen werden beide gewonnen door de Britten en in 1910 werd de Unie van Zuid-Afrika gevormd. De politieke macht bleef uitsluitend in handen van de blanken, ook al had Zuid-Afrika op papier zelfbestuur. Intussen was in 1886 ook in Zuid-Afrika de phylloxera gearriveerd en deze werd snel desastreus voor de Zuid-Afrikaanse wijngaarden. Bijna alle wijngaarden werden gerooid en maar deels TERUG NAAR INHOUD

234



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

herplant, met druivenplanten op Amerikaanse wortelstokken. Zoals elders ook gebeurde, kozen de producenten die de wijnbouw trouw bleven nu vooral voor druivenrassen die gemakkelijk hoge opbrengsten gaven, zoals cinsault en grenache noir. Zo ontstonden er flinke overschotten. De oprichting van de KWV, Koöperatieve Wijnbouwers Vereniging van Suid-Afrika, in 1918 wordt als de redding van de Zuid-Afrikaanse wijnbouw gezien omdat de KWV de overschotten terugdrong. Een aantal jaren later, in 1925, creëerde professor Abraham Perold pinotage, een kruising van pinot noir en cinsault, destijds hermitage genoemd; deze vondst zou wijnland Zuid-Afrika verder typeren als Zuid-Afrika’s enige succesvolle eigen cultivar (druivenras). Apartheid In 1948 werd ‘apartheid’ de eerste officiële leerstelling, nadat de NP (Nasionale Party) de verkiezingen waaraan uitsluitend blanken mochten meedoen, had gewonnen. Daarna raakte Zuid-Afrika om haar discriminerende politiek steeds meer internationaal geïsoleerd, waardoor de export naar belangrijke markten afnam. Mede door wijnbouwkundige ontwikkelingen en betere gewasbescherming ontstonden er weer overschotten. De KWV, die inmiddels oppermachtig geworden was en de politiek en de prijzen voor de hele markt bepaalde, introduceerde het quotasysteem, dat de maximale productie per wijngaard bepaalde. Dit stimuleerde echter het gebruik van wijndruiven voor distillatie en versterkte wijnen. Omdat de KWV per kilo betaalde én via een quarantainesysteem bepaalde welk plantmateriaal geïmporteerd mocht worden, werd de ontginning van nieuwe gebieden voor wijnen van hoge kwaliteit niet gestimuleerd. Toch werden er ook ten tijde van de apartheid goede initiatieven ontplooid, zoals de introductie van het Wine of Origin-schema, ZuidAfrika’s systeem van herkomst- en oorsprongsaanduidingen.

Beeld van Nelson Mandela bij zijn vrijlating

Midden jaren 80 werd duidelijk dat de apartheid zijn langste tijd had gehad. In 1990 werd het verbod op anti-apartheidspartijen als het ANC (Afrikaans Nationaal Congres) opgeheven en werd de bekendste anti-apartheidsstrijder, Nelson Mandela, die sinds 1964 gevangen zat, vrijgelaten. Bij de eerste echt democratische verkiezingen van Zuid-Afrika in 1994, waaraan alle bevolkingsgroepen mochten deelnemen, werd hij gekozen tot president van Zuid-Afrika. De nieuwe democratie was goed voor de wijnbouw, want die opende de deuren naar vele grote exportmarkten die voorheen onbereikbaar waren door economische sancties. In 1992 werd het quotasysteem afgeschaft. De export, in de jaren 70 en 80 slechts zo’n 10 miljoen liter, nam enorm toe tot 118 miljoen liter in 1998. Het Verenigd Koninkrijk en ook Neder-

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

235

land werden snel grote importeurs van Zuid-Afrikaanse wijnen vanwege de historische band met Zuid-Afrika, ook omdat Zuid-Afrikaanse wijnen nieuw waren en bovendien: ze waren goedkoop. De lage prijs had te maken met de zwakke lokale munteenheid, de rand, en de wens om te voldoen aan de vraag vanuit Europa naar goedkope wijn. Met de nieuwe openheid kwam er ook toegang tot beter plantmateriaal en wijnbouwkundige en oenologische kennis. Daarmee ging het kwalitatieve niveau duidelijk omhoog. Het wijngaardareaal groeide van 95.000 hectare in 1995 tot meer dan 100.000 hectare in 2005. Die groei zat ’m vooral in de ontwikkeling van de koelere kustgebieden zoals Hemel en Aarde, Elgin en wat later Elim en Agulhas. Een nieuwe generatie wijnboeren, vaak goed opgeleid aan Stellenbosch University en de landbouwschool Elsenburg en met internationale ervaring, begon begin 21e eeuw ook in het warmere binnenland als Swartland wijnen van hoge kwaliteit te maken. Veel druiven kwamen van oudere wijngaarden, beplant met chenin blanc, sémillon, cinsault en grenache noir. Deze wijngaarden hebben sterk bijgedragen aan het betere en meer authentieke imago dat Zuid-Afrikaanse wijn tegenwoordig heeft. Het Old Vine Project van Rosa Kruger heeft geleid tot de officiële bescherming als Certified Heritage Vineyards van vele wijngaarden die ouder zijn dan 40 jaar. Men beseft nu terdege dat duurzaamheid belangrijk is, niet alleen qua natuur maar ook sociaal-economisch. Om de natuurlijke biodiversiteit te stimuleren is er het Biodiversity & Wine Initiative (BWI), om ethische wijnhandel te bevorderen zijn organisaties als Wine Industry Ethical Trade Organisation (WIETA) en Fair Trade actief.

40.3 Bodem Zuid-Afrika is geologisch gezien oud en de bodems die op de oude gesteenten zijn gevormd, bestaan vooral uit verweerd materiaal. De oudste gesteenten zijn die van de Malmesbury Group. Daarbij gaat het om schalie en schist; schalie werd 780 tot 550 miljoen jaar geleden afgezet en schist ontstond door metamorfose. Een voorbeeld zijn de Malmesbury shales in Swartland. Tijdens een vulkanische periode, 550 tot 515 miljoen jaar geleden, brak op veel plaatsen graniet door de schalie en schist heen. Zij vormen de koepelbergen van stollingsgesteente (plutons) van de Cape Granite Suite. Voorbeelden zijn Paarlberg (Paarl), Paardeberg (grens Paarl en Swartland) en de Bottelary Hills (Stellenbosch). In de periode van de Cape Supergroup, 450 tot 377 miljoen jaar geleden, werd zandsteen afgezet met als beroemdste voorbeeld de Tafelberg. Ook het jongere Bokkeveld-schalie van delen van Cape South Coast is destijds afgezet. Het enige gebied met kalk in de bodems is de Breede River Valley, waarbinnen Robertson valt. De bodems die gevormd zijn op schalie, graniet en zandsteen zijn in het algemeen sterk verweerd en zuur. Ze hebben zo’n lage pH (minder dan 5) dat deze voor aanplant verhoogd moet worden door het inbrengen van calcium (kalk). Daarbij is de keuze van de juiste onderstok van groot belang. Bodems op schalie zijn meestal duplexbodems, met een grof lemige toplaag en een kleirijke onderlaag. De meeste zijn rijk aan ijzeroxiden en samenklonteringen daarvan, wat officieel ferricrete heet, maar ter plaatse ‘koffieklip’ wordt genoemd. Doordat de onderlaag kleimineralen bevat, houden deze bodems redelijk goed water vast. Bodems op graniet zijn sterk verweerd en grof zanderig van structuur. Ze houden slecht water vast en zijn arm en zuur. Door de vergevorTERUG NAAR INHOUD

236



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

Schist van Kasteelberg in Swartland

derde verwering is er net genoeg magnesium, calcium en kalium vrijgekomen, onmisbare voedingsstoffen voor druivenplanten. Veel van de bergen die 20 tot 100 kilometer landinwaarts liggen, volgen als het ware de kustlijn van Western Cape; dit is de Cape Fold Belt, opgedrukt en geplooid door botsingen tussen de Afrikaanse plaat en het Falklandplateau. Vrijwel overal in de Zuid-Afrikaanse wijngebieden kan watergebrek een probleem zijn. Daardoor is uitgekiende bodembewerking van groot belang, evenals begroening, die de capaciteit van de bodem om water vast te houden verbetert.

40.4 Klimaat De belangrijkste wijngebieden in Western Cape hebben een mediterraan klimaat dat aan de kust gematigd is en landinwaarts warm: klasse Csb en Csa volgens de klimaatclassificatie van Köppen. De zomers zijn warm tot, op sommige plaatsen, zeer warm en droog. Neerslag valt vooral buiten het groeiseizoen. De wijngebieden dicht bij de kust zijn in het algemeen minder droog dan de gebieden landinwaarts. Twee natuurlijke factoren zijn van grote invloed op lokale omstandigheden: de oceanen en de bergen. Ten zuiden van Cape Agulhas, de zuidelijkste punt van het Afrikaanse vasteland, ontmoeten de koude Atlantische Oceaan en de warmere Indische Oceaan elkaar. Aan TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

237

gezien de wijngebieden met name in het zuidwesten van Western Cape liggen, staan deze vooral onder invloed van de Atlantische Oceaan met zijn Benguela-stroom. Deze koude stroom koelt de wateren vanaf False Bay tot en met Angola. De koelere wijngebieden liggen dus vooral in het zuiden aan de kust en in het westen. De winden vanaf zee, zoals Cape Doctor, zijn vooral in het groeiseizoen verkoelend. In voor- en najaar kan soms veel neerslag worden aangevoerd.

TX groeiseizoen

CONSTANTIA

TM groeiseizoen

neerslag per jaar

STELLENBOSCH SWARTLAND KUST WALKER BAY STELLENBOSCH OLIFANTSRIVIER SIMONSBERG

TX = gemiddelde maximale dagtemperatuur / TM = gemiddelde minimale dagtemperatuur

Tabel 40.1 Klimaatdata van alle belangrijke wijngebieden in Zuid-Afrika (bron: Lars Daniëls m.b.v. VinPro en SA Weather Service)

Ook het reliëf is sterk bepalend voor de lokale klimatologische omstandigheden. Dat merk je bijvoorbeeld goed in Stellenbosch, met bergen van serieuze hoogten als Simonsberg (1.399 m), Stellenboschberg (1.156 m) en Helderberg (1.137 m). De toppen van Stellenboschberg aan de zuidwestzijde liggen slechts 15 kilometer van de kust en ondervinden de verkoelende invloed vanuit zee. De wijngaarden van Jonkershoek Valley aan de noordoostkant van Stellenboschberg liggen daarentegen afgeschermd van de koele zee-invloed, vol in de zon, en zijn een graad warmer. Uiteraard speelt hoogte een belangrijke rol. Vooral in het binnenland is een hoge ligging van de wijngaarden noodzakelijk om verkoeling te vinden. Piekenierskloof, gelegen op 700 meter en hoger, is drie à vier graden minder warm dan het nabijgelegen Clanwilliam op 150 meter hoogte. De tabel laat de klimaatgegevens van een aantal bekende Zuid-Afrikaanse wijngebieden zien.

TERUG NAAR INHOUD

238



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

De bergen van Stellenbosch

40.5 Druivenrassen De eerste druiven die naar Zuid-Afrika kwamen ten tijde van Jan van Riebeeck waren vermoedelijk muscadel (muscat blanc à petits grains), chenin blanc en muscat d’Alexandrie (hanepoot). Ook sémillon, in Zuid-Afrika lange tijd vooral bekend als ‘groendruif’, zou al in de tweede helft van de 17e eeuw naar de Kaap zijn gekomen. Na de phylloxera werden veel druivenrassen aangeplant die gemakkelijk ruime opbrengsten gaven, zoals cinsault (toen hermitage genoemd), en rassen die ook als tafeldruiven konden worden gebruikt, zoals diverse muskaatrassen. Chenin blanc, colombard, palomino en tinta barocca werden aangeplant om te distilleren en om versterkte wijn van te maken. De Bordeaux-druiven cabernet sauvignon en cabernet franc worden al lang in Zuid-Afrika verbouwd, maar Cabernet Sauvignon als single varietal wine dateert pas van de jaren 70; voorbeelden zijn Kanonkop en Meerlust. De merlotdruif volgde later en werd na 1994 vooral populair door de vraag vanuit Europa; in 1979 telde de aanplant slechts één hectare, in 2000 al bijna 5.000 hectare. Cabernet sauvignon, cabernet franc en merlot worden, logisch, gebruikt in Bordeauxblends, eventueel aangevuld met petit verdot en malbec. Een andere blend die typerend is voor Zuid-Afrika, is de Cape Blend, waarin pinotage een belangrijke rol speelt. Hoewel niet wettelijk is vastgelegd aan welke criteria een Cape Blend moet voldoen, wordt in competities als de Perold Absa Cape Blend Competition een minimum van 40 procent pinotage en een maximum van 70 procent pinotage gesteld.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

239

De koelere kustgebieden hebben zich ontwikkeld als topgebieden voor sauvignon blanc, chardonnay, pinot noir en syrah. Syrah is sowieso een heel belangrijke variëteit geworden in ZuidAfrika, ook in warmere gebieden als Stellenbosch, Franschhoek, Paarl en Swartland. Bepaalde delen van het warmere binnenland, waar concentraties zijn van oudere wijngaarden, blinken uit met chenin blanc van oude stokken, maar ook met sémillon, colombard, palomino fino, cinsault en grenache noir (in Piekenierskloof). Verder wordt er ook goede wijn gemaakt van Rhône-druiven als clairette blanche, roussanne, viognier en mourvèdre, van Portugese rassen als tinta barocca, en zijn er experimenten met allerlei mediterrane rassen, van assyrtiko tot aglianico. Als het gaat om wijn van hoge kwaliteit, is de belangrijkste ontwikkeling sinds 2000 de toenemende aandacht voor terroir: welke druif doet het op welke plek het beste? Waar voorheen een wijndomein zo’n beetje alle belangrijke (lees: commercieel interessante) druivenrassen verbouwde – van sauvignon blanc en chardonnay tot en met syrah, merlot en cabernet sauvignon – leggen tegenwoordig veel goede bedrijven zich steeds meer toe op een paar variëteiten die het heel goed doen op hun land, om zich daarmee te onderscheiden.

Druivenras

Aanplant in hectaren

% van totale aanplant

chenin blanc

± 17.150 ha

± 18,6%

colombard

± 10.500 ha

± 11,4%

cabernet sauvignon

± 9.900 ha

± 10,8%

syrah/shiraz

± 9.150 ha

± 10,0%

sauvignon blanc

± 9.800 ha

± 10,7%

pinotage

± 6.600 ha

± 7,2%

chardonnay

± 6.500 ha

± 7,2%

merlot

± 5.400 ha

± 5,8%

ruby cabernet

± 1.950 ha

± 2,1%

cinsault

± 1.700 ha

± 1,8%

Tabel 40.2 Meest aangeplante druivenrassen in Zuid-Afrika, waarvan 55% witte druivenrassen en 45% blauwe druivenrassen (bron: SAWIS, 2020)

 Chenin blanc Twee specialiteiten van Zuid-Afrika zijn chenin blanc en pinotage. Chenin blanc is een zeer oude druif, een natuurlijke kruising van savagnin blanc met een nog onbekende andere variëteit, en stamt hoogstwaarschijnlijk uit de Anjou in Frankrijk. Chenin blanc kwam vermoedelijk al met de eerste druiven uit Europa mee naar Zuid-Afrika. Tot aan het eind van de 20e eeuw gold de druif, die vaak ‘steen’ werd genoemd, als werkpaard van de Zuid-Afrikaanse wijnbouw. De steendruif blijkt trouwens een natuurlijke mutatie van chenin blanc, te onderscheiden van ‘Franse’ chenin door de rossige rand van zijn blad. Met de opkomst van kwaliteitswijnen nam de aanplant van chenin blanc aanvankelijk sterk af, maar die is de laatste jaren vrij stabiel. Men beseft dat chenin TERUG NAAR INHOUD

240



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

Rijpe chenin blanc

blanc dé witte kwaliteitsdruif van Zuid-Afrika is. Nog steeds worden er veel eenvoudige, koel vergiste witte wijnen van gemaakt, maar de bekendste en beste witte wijnen van Zuid-Afrika hebben ook chenin blanc als basis. Vooral Chenin Blanc en Chenin-blends van oude wijngaarden in Stellenbosch, Swartland (Paardeberg), Wellington en delen van Olifantsrivier (Skurfberg) hebben een cultstatus bereikt. Het zijn authentieke Zuid-Afrikaanse witte wijnen, die bewijzen hoe goed Chenin in Zuid-Afrika kan zijn.  Pinotage Pinotage, het enige succesvolle Zuid-Afrikaanse druivenras, is geen spontane natuurlijke kruising, maar een bewuste. De variëteit werd in 1925 gecreëerd door Abraham Izak Perold, de eerste professor wijnbouw aan Stellenbosch University. De ouders waren pinot noir en cinsault, toen hermitage genoemd, hetgeen de naam pinotage verklaart. Pinotage deed het goed in Zuid-Afrika en werd in de jaren 60 veel aangeplant. De eerste commerciële Pinotage was Lanzerac Pinotage 1959, waarin druiven zaten van Bellevue en van Kanonkop in Stellenbosch. Hoewel de beste traditionele, stevige versies als die van Kanonkop en Beyerskloof de variëteit al jaren aanzien gaven, was er ook veel kritiek op Pinotage. De schuld lag niet bij deze toppers, maar vooral bij goedkope wijnen met de geur van nagellakremover (isoamylacetaat) als gevolg van te lage vergistingstemperatuur en/of de geur van verbrand rubber door te hoge opbrengst, te laat oogsten en mogelijk door leafroll. Maar ook de topwijnen vielen lang niet altijd in de smaak bij Europese wijndrinkers; dat kwam vooral doordat Zuid-Afrikaanse wijnmakers Pinotage toen  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

241

Oogst van pinotage komt binnen bij Kanonkop

Old Vine Project Hoge opbrengsten zijn eigenlijk altijd van essentieel belang geweest in Zuid-Afrika. Door die commerciële druk en doordat leafroll (zie 40.6) de opbrengsten negatief beïnvloedt, is de gemiddelde levensduur van wijnstokken hier relatief kort, zo’n 20 jaar. Dit betekent dat oude wijngaarden vrij zeldzaam zijn in Zuid-Afrika, terwijl deze juist authentieke wijn kunnen geven. De dame die dat al vroeg besefte, is Rosa Kruger, de achter-achterkleindochter van Paul Kruger. Zij herontdekte oudere wijngaarden (ver) buiten de bekende wijngebieden, waar de druiven hebben kunnen overleven. Ze haalde de wellicht beste wijnmaker van Zuid-Afrika, Eben Sadie, over om er wijnen van te maken. Die wijnen hebben een grote groep van jongere wijnmakers geïnspireerd. Velen kopen nu druiven uit de door Rosa Kruger’s Old Vine Project beschermde oude wijngaarden en maken er een aantal van de beste, meest originele Zuid-Afrikaanse wijnen van. Veelal gaat het om chenin blanc, maar ook om sémillon, palomino, colombard, hanepoot (muscat d’Alexandrie), cinsault, grenache noir, pinotage en tinta barocca. De wijnen van officieel erkende wijngaarden van 40 jaar en ouder kunnen het zegel Certified Heritage Vineyards dragen.

TERUG NAAR INHOUD

242



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

maakten als Cabernet Sauvignon, dus met veel extract en opgevoed in klein nieuw hout. Tegenwoordig is er een nieuwe generatie wijnmakers die duidelijk meer de ‘pinotkant’ van Pinotage opzoekt; dit zijn wijnen met minder extract en meer finesse. Die wijnen bewijzen dat pinotage een prima variëteit is, een uithangbord van de Zuid-Afrikaanse wijnbouw.

40.6 Wijnbouw Het is terecht om te stellen dat de Zuid-Afrikaanse wijnbouw pas echt is gaan bloeien na de afschaffing van de apartheid in 1990. Vanaf dat moment nam de export enorm toe en kwamen er investeringen vanuit binnen- en buitenland. Maar, wijnbouw is geen landbouw die je in een paar jaar helemaal kunt veranderen. De wijnbouw was nog niet klaar voor alle vraag uit met name Europa en veel van het plantmateriaal dat er stond, bleek van matige kwaliteit. Bovendien was het overgrote deel van de wijngaarden aangetast door leafroll, dus was het eerst zaak betere en virusvrije druivenstokken aan te planten. In combinatie met moderne wijnbouwkundige inzichten zoals beter wijngaardbeheer en druppelirrigatie, stond dat aan de basis van een grote sprong vooruit in kwaliteit. Zo’n beetje alle internationale, commercieel interessante druivenrassen staan nu aangeplant, ook op plekken waar ze geen hoge kwaliteit geven maar Certified Heritage Vineyards-logo wel gemakkelijk rijpen. Het wijngaardareaal is na 1994 een aantal jaren gegroeid, maar nu weer op hetzelfde niveau als destijds. Er wordt alweer jaren meer gerooid dan aangeplant; in 2018 werd 3.858 hectare gerooid tegenover 1.506 hectare aanplant. Het gebrek aan groei komt vooral doordat de lokale wijnconsumptie niet of nauwelijks toeneemt; deze ligt al 15 jaar op zeven à acht liter per persoon per jaar. De industrie leunt zwaar op de export, die helaas vooral om goedkope wijn vraagt. Omdat ZuidAfrika niet zonder de export kan, moet het land nog altijd veel varietal bulk wine produceren, maar de aandacht voor terroir en hogekwaliteitswijnen stijgt. Wijnbouwgebieden worden steeds beter gedefinieerd en het belang van geografische herkomstbenamingen neemt toe. Bepaalde districten en wards focussen steeds meer op wijnen van bepaalde druivenrassen. Feit is dat door de klimatologische en landschappelijke variatie van Western Cape heel veel mogelijk is qua wijnbouw en er dus heel veel verschillende wijntypen kunnen worden gemaakt, van goede mousserende wijnen tot en met Kaapse port. Eigenlijk kampt Zuid-Afrika als wijnland maar met een paar natuurlijke uitdagingen. Naast leafroll (= virusziekte) zijn dat de overwegend zure bodems en watertekort. Omdat Zuid-Afrika niet vrij is van phylloxera, worden Amerikaanse onderstokken gebruikt. De precieze keuze van onderstok is ook van groot belang in verband met de zure, droge bodems. De meest gebruikte zijn Richter 99 en Richter 110. Beide onderstokken kunnen goed tegen droogte en een lage pH van de bodem. Ook 101-14 Mgt wordt veel toegepast.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

243

Nieuw virusvrij plantmateriaal in de kwekerij van Bosman

Bijzonder is de populariteit van onderstok Ramsey, die in het hete binnenland veel wordt gebruikt voor bulkwijnen tafeldruiven, omdat deze zelfs onder hete omstandigheden veel opbrengst geeft en goed tegen bodemverzilting door irrigatie kan.

Leafroll Leafroll is de algemene term voor grapevine leafroll-associated viruses. In Zuid-Afrika is met name type 3, afgekort GLRaV-3, wijd verspreid. Dat virus is waarschijnlijk via geïnfecteerde onderstokken uit Europa aan het begin van de 20e eeuw ongemerkt Zuid-Afrika binnengekomen. Leafroll vermindert de aanmaak van anthocyanen, maakt de planten gevoeliger voor stress en leidt tot lagere opbrengsten, uitstel van de vorming van suiker, een doorgaans hogere pH van de most en verminderde fenolische rijpheid (kleur en tannine). Leafroll is vooral een probleem bij later rijpende blauwe druiven, die moeilijk fenolisch rijp worden. Infectie met GLRaV-3 is permanent en kan alleen opgelost worden door rooien, braak laten liggen en dan gecertificeerde virusvrije stokken planten. En dat gebeurt natuurlijk ook. Sinds 2000 is er veel gerooid en herplant met virusvrije klonen uit gecertificeerde kwekerijen onder toezicht van de Vine Improvement Association. Helaas kunnen ook gezonde planten weer besmet raken en dat komt voor. De overdrager van het virus is de mealybug, een wolluis die heel lastig te bestrijden is.

TERUG NAAR INHOUD

244



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

Bosstokkie van chenin blanc in Paardeberg, Swartland

Droogte en irrigatie Watergebrek vormt de laatste jaren een probleem voor de wijnbouw. De West-Kaap is met zijn overwegend mediterrane klimaat afhankelijk van winterse neerslag en die neemt af. De grote waterreservoirs, in Zuid-Afrika ‘damme’ genoemd, die in eerste instantie belangrijk zijn voor de bevolking en daarna voor de wijnbouw, zijn daardoor onvoldoende gevuld. Soms is de situatie zo nijpend dat er strenge waterrestricties van kracht zijn, waardoor er minder mogelijkheden zijn om te irrigeren. Vanzelfsprekend lijden de wijngaarden die nooit geïrrigeerd worden, zoals bepaalde oudere wijngaarden, ook onder de droogte. In dit soort oude, dry farmed wijngaarden staan meestal ‘bosstokkies’: vrijstaande druivenplanten of gobelets. Verreweg de meest voorkomende snoeien geleidingswijze in Zuid-Afrika is een enkele of dubbele cordon. Enkele en dubbele Guyot komen ook voor, met name bij pinot noir in Cape South Coast. Groeiseizoen Het groeiseizoen in Zuid-Afrika loopt van oktober tot en met maart. Druiven als sauvignon blanc, en chardonnay en pinot noir voor mousserende wijnen, worden vaak al eind januari geoogst. Pinotage en chenin blanc worden doorgaans in februari binnengehaald. Merlot en syrah rijpen, afhankelijk van het gebied, tot in de tweede helft van februari of de eerste helft van maart. Cabernet sauvignon soms zelfs tot in april.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

245

Wijnbouwonderwijs Wat al lang bijdraagt aan de kwaliteit van de Zuid-Afrikaanse wijnbouw, is de goede scholing. Stellenbosch University is een universiteit met een toonaangevende faculteit voor wijnbouw en oenologie en Elsenburg staat bekend als een gerenommeerde landbouwhogeschool. Beide bieden al meer dan 100 jaar wetenschappelijk onderwijs. Stellenbosch University heeft onder meer expertise op het gebied van gisten; twee bekende commerciële gisten voor extra aromatische witte wijnen (VIN7 en VIN13) zijn hier geselecteerd.

40.7 Vinificatie De wijnmakerij in Zuid-Afrika is modern. Temperatuurcontrole is standaard, beheersing van de fermentatie en de opvoeding ook. Topwijnen kunnen als vanouds krachtig en extractrijk zijn, maar rijping in nieuw hout wordt tegenwoordig goed gedoseerd. Jongere wijnproducenten, vaak zonder eigen wijngaarden maar met toegang tot goede druiven, gebruiken naast roestvrij staal en hout ook betonnen eieren en amforen van aardewerk. In het algemeen is het juiste oogstmoment van groot belang, zeker in warme en droge jaren. Zuid-Afrikaanse wijnboeren hebben daar inmiddels veel ervaring mee. Vooral voor eenvoudige wijnen is aanzuren normaal; dat gebeurt meestal met wijnsteenzuur, die aan de most wordt toegevoegd. Of het nu gaat om bulkwijn of hogekwaliteitswijn: zowel monocépage-wijnen als blends zijn populair. De rassen colombard en ruby cabernet, die goed tegen warmte kunnen, worden veel gebruikt voor anonieme witte en rode blends. Op hoger niveau hebben veel witte blends een basis van chenin blanc, niet zelden uit oude wijngaarden, aangevuld met allerlei witte mediterrane druivenrassen. Ook de combinatie van sauvignon blanc en sémillon geeft mooie resultaten, vooral in de koelere kustgebieden. Bij de rode blends is de Bordeaux-blend populair en is de Cape Blend interessant. De wellicht spannendste rode blends van de afgelopen tien jaar komen van Rhônedruiven als syrah, met daarbij wat mourvèdre, cinsault en andere mediterrane druivenrassen. Naast stille wijn worden er ook mousserende, zoete en versterkte wijnen geproduceerd. Kwalitatief de beste en interessantste mousserende wijn is Méthode Cap Classique, afgekort MCC, een beschermde categorie sinds 1992. MCC moet sinds 2019 minimaal 12 maanden sur lie op fles, rijpen maar specialisten als Graham Beck, Colmant, Silverthorn en Le Lude laten de wijnen veel langer liggen. Mousserende wijn wordt in Zuid-Afrika ook ‘vonkelwyn’ genoemd. Op het gebied van zoete wijnen heeft Zuid-Afrika een bijzondere reputatie, grotendeels bepaald door Vin de Constance. Deze moderne versie van de historische zoete wijn uit de 18e en 19e eeuw wordt sinds 1986 weer op Klein Constantia gemaakt van muscat à petits grains, in ZuidAfrika ook muscat de Frontignan genoemd. Sinds 2003 maakt Groot Constantia er eveneens een versie van, Grand Constance, en vanaf 2007 produceert Buitenverwachting hun vergelijkbare 1769. Daarnaast brengt Zuid-Afrika veel zoete wijn voort van hanepoot (muscat d’Alexandrie) en bestaan er Kaapse port en Kaapse cognac. TERUG NAAR INHOUD

246



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

Oudere barriques bij Keermont in Stellenbosch

Groot geld Na de afschaffing van de apartheid is de Zuid-Afrikaanse wijnbouw in alle opzichten sterk gemoderniseerd. Buitenlandse investeerders als de Amerikaanse Zelma Long (Vilafonté), de Franse May-Eliane de Lencquesaing (Glenelly), de Engelse diamantair Laurence Graff (Delaire-Graff), de Zwitser Donald Hess (Glen Carlou) en vrij recent de Indiase zakenman Analjit Singh (Leeu Estates) hebben daaraan bijgedragen, net als de vele Nederlanders die wijndomeinen startten of kochten. Ook de Zuid-Afrikanen zelf zijn ‘in de wijn’ gegaan, zoals de familie Rupert en golfer Ernie Els.

40.8 Wijnwetgeving en etikettering De wijnwetgeving van Zuid-Afrika wordt bepaald en gewaarborgd door de Wine and Spirits Board. Verplichte aanduidingen op het etiket zijn: • Alcoholpercentage; het werkelijke percentage mag maximaal 1% afwijken van het aangegeven percentage. • Aanwezigheid van sulfiet: contains sulphites of een vertaling in de taal van het land van bestemming.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

247

• • •

Inhoudsmaat. Land van herkomst. Naam van de producent of code van de verkoper.

Voor wijnen met een beschermde herkomstaanduiding gelden de volgende regels: • Bij vermelding van Wine of Origin zijn uitsluitend namen van officieel gedefinieerde herkomstgebieden toegestaan. • Bij vermelding van Wine of Origin moet 100% van de druiven in het vermelde gebied zijn geoogst. • Bij vermelding van Estate Wine moet 100% van de druiven van één domein komen en op het domein gevinifieerd en gebotteld zijn. • Bij vermelding van Single Vineyard Wine moet 100% van de druiven afkomstig zijn van een officieel geregistreerde wijngaard, een eenheid die maximaal 6 hectare beslaat en beplant is met slechts één druivenras. De wijnwetgeving kent verder voorwaarden ten aanzien van vermelding van druivenrassen en jaargang: • Bij vermelding van één druivenras moet minimaal 85% van de wijn uit het betreffende druivenras bestaan; de andere variëteiten mogen niet worden genoemd. • Bij blends moeten de variëteiten op volgorde van hun aandeel, van meer naar minder, worden vermeld. Als twee of meer druivenrassen 80% of meer van de blend uitmaken, hoeven alleen die druivenrassen genoemd te worden, mits zij afzonderlijk een aandeel van minimaal 20% hebben. • Bij blends van meer druivenrassen mogen de druivenrassen alleen op het etiket worden vermeld, als de druivenrassen afzonderlijk zijn gevinifieerd en de wijnen vervolgens zijn geassembleerd. • Bij vermelding van het oogstjaar moet minimaal 85% van de druiven afkomstig zijn uit het vermelde oogstjaar. Overige regels: • Stille, onversterkte wijnen kunnen een smaakaanduiding dragen; als er Dry op het etiket staat, mag de wijn niet meer dan 5 gram (rest)suiker per liter bevatten. • Smaakaanduidingen voor mousserende wijnen, zoals Brut en Demi-sec, zijn dezelfde als voor champagne. • Vage en misleidende termen, zoals Superior, zijn verboden. • Niet verplicht maar wel toegestaan zijn waarschuwingen als: Don’t drink and walk on the road, you may be killed. Wine of Origin De Zuid-Afrikaanse wijnwet onderscheidt vier niveaus van herkomst. Helemaal waterdicht is de volgende regel niet, maar in het algemeen geldt: hoe preciezer de herkomst op een etiket staat, hoe beter de kwaliteit van de wijn is.

TERUG NAAR INHOUD

248



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

wijn uit een specifiek deel binnen een district, bijvoorbeeld Jonkershoek Valley

WARD

wijn uit een specifiek district, bijvoorbeeld Stellenbosch

DISTRICT

wijn van druiven uit één regio, bijvoorbeeld Coastal Region

REGION

wijn van druiven uit een groot gebied, bijvoorbeeld Western Cape

GEOGRAPHICAL UNIT

40.9 Wijngebieden en herkomstbenamingen Het Wine of Origin-schema kent van groot naar kleiner: geografische eenheden (GU’s), regio’s, districten en wards. Vele maar lang niet alle daarvan worden hier behandeld. De volgorde van behandeling is grotendeels geografisch: van de zuidwestpunt van Western Cape naar het noordoosten en het oosten, en doorgaans van de kust naar het binnenland. Achter de herkomstbenaming staat telkens of het een geografische eenheid, regio, district of ward betreft. Western Cape (GU) & Coastal Region (regio)

38-39° ZB

± 46.800 ha

rood, wit

chenin blanc, chardonnay, sauvignon blanc, sémillon, colombard, cabernet sauvignon, merlot, syrah

Western Cape is de geografische eenheid die de hele provincie Western Cape beslaat; voor wijn is dit de meest ruime herkomstaanduiding. Hij komt veel voor omdat Zuid-Afrikaanse producenten graag druiven van verschillende klimatologische oorsprong assembleren, ook als het om wijnen van één druivenras gaat. Een Western Cape Sauvignon Blanc kan bijvoorbeeld bestaan uit een assemblage van druiven uit Elim voor grassige frisheid, uit Durbanville voor sappigheid en uit Stellenbosch voor volume. Deze ruime herkomstaanduiding wordt niet alleen voor eenvoudige wijnen gebruikt, maar ook voor een aantal van de spannendste witte blends, gemaakt van druiven uit oude wijngaarden op diverse specifieke plekken in de West-Kaap, van Skurfberg in Olifantsrivier tot Paardeberg in Swartland tot Bottelary Hills in Stellenbosch. Coastal Region is verreweg de grootste wijnbouwregio van Zuid-Afrika en net als de geografische eenheid Western Cape een veelgebruikte, ruime herkomstaanduiding.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

249

Kaart met de wijngebieden in Zuid-Afrika

 Cape Town (district) Cape Town (2.740 ha) is de tamelijk nieuwe herkomstbenaming die Cape Peninsula heeft vervangen vanwege de naamsbekendheid en allure van Kaapstad. Het district Cape Town omvat vier wards, waaronder twee heel bekende: Constantia en Durbanville, een van de koelste wijngebieden door de invloed van de nabijgelegen oceaan. Constantia is het oudste wijnbouwgebied van Zuid-Afrika en ligt op de oostelijke flanken van het Kaapse schiereiland. De belangrijkste druiven zijn sauvignon blanc, cabernet sauvignon en merlot. Durbanville is in feite een voorstad van Kaapstad, die vooral gerenommeerd is om sauvignon blanc.  Stellenbosch (district) Stellenbosch (12.511 ha) is ontegenzeglijk het bekendste wijngebied van Zuid-Afrika. Het is vernoemd naar de universiteitsstad Stellenbosch, die weer vernoemd is naar Simon van der Stel. Stellenbosch is zo groot en geografisch divers dat het eigenlijk niet als één gebied gezien kan worden. Er liggen wijngaarden aan False Bay, maar ook landinwaarts waar bergen als Helderberg en Stellenboschberg de zee-invloed beperken en de verkoeling moet komen van de hoogte. De wijngaardbodems zijn gevarieerd, van verweerd graniet tot schalie en koffieklip. Om de diversiteit TERUG NAAR INHOUD

250



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

Pinotagewijngaard in Polkadraai, met uitzicht op Tafelberg

van het district Stellenbosch eer aan te doen, zijn er daarbinnen acht wards gecreëerd: Banghoek, Bottelary, Devon Valley, Jonkershoek Valley, Papegaaiberg, Polkadraai Hills, SimonsbergStellenbosch en de nieuwste: Vlottenburg. Veel wijnproducenten produceren nog steeds van alles: van Sauvignon Blanc, Chenin Blanc en Chardonnay tot Syrah en Cabernet Sauvignon, en van eenvoudige wijn tot topwijn. Er zijn echter steeds meer producenten die duidelijke keuzes maken en ook binnen de wards leggen producentencollectieven zich meer en meer toe op een paar wijntypen. Top-3-druiven in Stellenbosch: cabernet sauvignon, sauvignon blanc en syrah.  Franschhoek (district) Franschhoek (1.245 ha), ook Franschhoek Valley genoemd, is een van de oude wijnbouwcentra in Zuid-Afrika, vernoemd naar de Franse hugenoten die zich hier vestigden en de wijnbouw introduceerden. Franse namen verwijzen hier naar die hugenoten, zoals La Motte. Er is zelfs een Quartier Français. Geografisch gezien is Franschhoek een pittoreske vallei, grotendeels omgeven door de bergen van Groot-Drakenstein, Franschhoek en Wemmershoek, die serieuze hoogten van meer dan 1.700 meter bereiken. Het is een warm gebied voor wijnbouw, waar veel druiven verbouwd worden. Heel bijzonder zijn de oudste wijngaarden met sémillon, zoals die van Landau du Val uit 1905. Top-3-druiven in Franschhoek: chardonnay, sauvignon blanc en cabernet sauvignon.  TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

251

Wijngaard in Franschhoek

 Paarl (district) Het district Paarl (15.150 ha) ligt ten noorden van Stellenbosch. Hier zijn een groot aantal goede producenten en grote coöperaties gevestigd. Het is een overwegend warm district, dat de laatste decennia een goede reputatie heeft opgebouwd met rijpe, krachtige wijnen van syrah, vaak aangeduid als Shiraz op het etiket. Ook viognier en mourvèdre doen het goed in Paarl. Het district heeft tegenwoordig drie wards binnen zijn grenzen: Simonsberg-Paarl, Voor Paardeberg en de recente ward Agter-Paarl. Voor Paardeberg heeft een aantal oude chenin-blancwijngaarden die geliefd zijn bij jongere wijnmakers. Top-3-druiven in Paarl: chenin blanc, cabernet sauvignon en syrah.  Swartland (district) Swartland (10.087 ha) is een groot district dat een aanzienlijk gebied ten noorden van Kaapstad en Paarl beslaat, van de westkust tot de eerste bergen van de Cape Fold Belt. ‘Die swarte land’ noemde Jan van Riebeeck het glooiende landschap, dat in de winter donker kleurt door de renosterbos, een inheemse plant. Voorheen was dit het gebied voor rode wijnen met een hoog alcoholgehalte en goedkope basiswijnen, geproduceerd door grote bedrijven en een machtige coöperatie. Maar na 2000 werd Swartland het gebied van de nieuwe wijnen van Zuid-Afrika, met geweldige Chenin van oude stokken en spannende Syrah voorop, dankzij de Swartland Independents, met wijnmakers als Eben Sadie, Adi Badenhorst en iets later David en Nadia Sadie, Chris en Andrea Mullineux en Callie Louw (Porseleinberg) als grondleggers. Swartland telt inmidTERUG NAAR INHOUD

252



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

Riebeeksrivier, Swartland

dels zes wards: Malmesbury, Riebeeksberg, Riebeeksrivier, Paardeberg, Paardeberg-South en het aan de westkust gelegen St. Helena Bay. Riebeeksberg ligt bij Riebeek-Kasteel, ten oosten van de bijna 1.000 meter hoge Kasteelberg, en Riebeeksrivier ligt ten westen ervan. De bodems bestaan vooral uit schalie met klei. Paardeberg ligt tegen de grens met Paarl en heeft bodems van sterk verweerd graniet, ideaal voor chenin blanc. In de wijngaarden van Kasteelberg en Porseleinberg kom je diverse typen schist tegen, perfect voor mooie Syrah. Top-3-druiven in Swartland: chenin blanc, syrah en cabernet sauvignon.  Tulbagh (district) Tulbagh (4.015 ha) is qua wijnbouw een klein district ten oosten van Swartland en ten noorden van Wellington. Het ligt landinwaarts, in een vallei die omgeven is door bergen. Het is een warm gebied, dat stevige Syrah/Shiraz en Pinotage maakt, maar ook goede Chenin Blanc. Top-3-druiven in Tulbagh: chenin blanc, syrah en colombard.  Wellington (district) Wellington (1.045 ha) ligt ten noorden van Paarl. Het is een traditioneel wijngebied met authentieke huizen in Kaaps-Hollandse stijl, minder opgepoetst dan in Stellenbosch of Franschhoek. De top 3 van druiven qua aanplant – chenin blanc, cabernet sauvignon en syrah – kan hier heel over-tuigende wijnen geven.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

253

Cape South Coast (regio)

39° ZB

± 2.601 ha

vooral wit, ook rood

sauvignon blanc, chardonnay, pinot noir, syrah

Cape South Coast (2.601 ha) is de overkoepelende herkomstbenaming voor diverse districten en wards in de gematigd warme zone langs de zuidkant van Western Cape. Deze loopt van Elgin, direct ten oosten van Stellenbosch, helemaal tot aan Plettenberg Bay, meer dan 400 kilometer ten oosten van Cape Agulhas. Alleen de belangrijke districten en wards komen hier uitgebreider aan bod, hoewel de ward Malgas, niet ver van de monding van de Breede River aan de Indische Oceaan, om zijn potentie kort hier wordt genoemd. Top-3-druiven in Cape South Coast: sauvignon blanc, syrah en pinot noir.  Elgin (district) Elgin (756 ha) is een tamelijk hooggelegen vallei (200-400 m) dicht bij de kust, die voorheen beroemd was om zijn appelteelt, maar tegenwoordig steeds meer naam krijgt als wijnstreek. Elgin is het koelste wijnbouwgebied van Zuid-Afrika van enige omvang, met een gemiddelde temperatuur in het groeiseizoen van minder dan 18 ºC en een nachtelijke afkoeling tot zo’n 12 ºC. Van de bodems van schalie met koffieklip komen vooral aromatische Sauvignons Blancs, maar ook Chardonnay en Pinot Noir uit Elgin kunnen erg goed zijn. Ook staat hier wat riesling aangeplant. Top-3-druiven in Elgin: sauvignon blanc, pinot noir en chardonnay.  Walker Bay (district) Walker Bay (1.004 ha) kent een gematigd mediterraan klimaat met grote maritieme invloeden. Het centrum is het stadje Hermanus, dat voorheen bekend was om de walvisvaart en waar je in het voorjaar nog steeds walvissen kunt spotten vanaf de boulevard. Als wijngebied stamt het van begin jaren 80, toen Hamilton-Russell de eerste wijnen van dit district op de markt bracht. Inmiddels telt het zeven wards, waarvan Bot River, Hemel-en-Aarde Valley, Upper Hemel-en-Aarde Valley en Hemel-en-Aarde Ridge de belangrijkste zijn. Vooral de laatste drie, met bodems van kleirijke schalie en lokaal verweerd graniet, zijn nu vermaard om hun Chardonnays en Pinots Noirs, die opmerkelijk Bourgondisch kunnen aandoen. Bot River, in het Nederlands gewoon Botrivier, brengt ook mooie Chenin Blanc en Syrah/Shiraz voort. Top-3-druiven in Walker Bay: sauvignon blanc, syrah en pinot noir.  Elim (ward) Elim (141 ha) is een koele, winderige ward in het district Cape Agulhas, vlak bij het zuidelijkste puntje van Afrika. Dit gebied is geliefd om peperige Sauvignon Blanc. Top-3-druiven in Elim: sauvignon blanc, syrah en sémillon.

TERUG NAAR INHOUD

254



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

De kust bij Hermanus, Cape South Coast

Breede River Valley (regio)

38° ZB

± 37.215 ha

vooral wit (bulk, brandy), mousserend, rood

chenin blanc, colombard,

sauvignon blanc, chardonnay

Deze grote binnenlandse regio met de districten Breedekloof, Robertson en Worcester is vernoemd naar de Breede River, waarvan het irrigatiewater wijnbouw mogelijk maakt in deze warme, droge regio.  Breedekloof (district) Breedekloof (12.941 ha) is een groot wijngebied ten oosten van Paarl en Wellington. Van oudsher is het een gebied voor bulkwijn en brandy, vandaar de grote aanplant van chenin blanc en colombard. Maar er zijn steeds meer producenten die serieuze wijnen presenteren, vooral van chenin blanc. Top-3-druiven: chenin blanc, colombard en sauvignon blanc.

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

255

Oude chenin blanc in Skurfberg, Olifantsrivier

 Robertson (district) Robertson (12.910 ha) wordt ook de Valley of Wine and Roses genoemd. De Breede River vormt de levensader van dit warme, droge gebied. Zonder het irrigatiewater van de rivier zou het gebied waarschijnlijk weinig wijnbouw kennen en die mooie bijnaam niet dragen. Delen van Robertson hebben bodems die (wat) kalkhoudend zijn. Mede daarom heeft het gebied affiniteit met chardonnay, voor mousserende en stille wijnen die opvallend goed kunnen zijn. Er wordt ook veel basiswijn gemaakt van allerlei druivenrassen. Het district telt meerdere wards, waaronder deelgebiedjes met prachtige namen als Le Chasseur en Klaasvoogds. Bonnievale is de bekendste ward. Top-3-druiven in Robertson: colombard, chardonnay en chenin blanc.  Worcester (district) Worcester (6.360 ha) is vooral bekend om druivenproductie voor brandy. Het heeft de grootste distilleerderij van het zuidelijk halfrond: KWV House of Brandy. Top-3-druiven in Worcester: chenin blanc, colombard en sauvignon blanc.

TERUG NAAR INHOUD

256



Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

Olifantsrivier (regio)

36-37° ZB

± 9.695 ha

vooral wit (bulk, brandy), mousserend, rood

chenin blanc,

colombard, syrah

Olifantsrivier is een regio in de brede vallei van de Olifantsrivier. Het gebied profiteert van het irrigatiewater uit het waterreservoir van de gigantische Clanwilliam Dam. Het district Citrusdal Valley in deze regio brengt veel eenvoudige wijn voort. Binnen het tweede district van Olifantsrivier, Citrusdal Mountain, ligt de interessante ward Piekenierskloof, die de laatste tien jaar beroemd is geworden om zijn Grenache Noir van oude wijngaarden. Ook Chenin Blanc van oude wijngaarden is heel gewild, zoals die van een drietal farms in Skurfberg, halverwege Clanwilliam en de kust bij Lambert’s Bay. Top-3-druiven in Olifantsrivier: chenin blanc, colombard en syrah. Klein Karoo (regio)

38° ZB

± 2.400 ha

wit, rood, versterkt

colombard, chenin blanc, muscat d’Alexandrie

Klein Karoo is een grote, warme regio, landinwaarts gelegen, zich uitstrekkend naar het oosten. Dit gebied omvat het district Calitzdorp, bekend van Kaapse port. Van oudsher is het ook een regio voor muskaatdruiven. Top-3-druiven in Klein Karoo: colombard, chenin blanc en muscat d’Alexandrie. Er zijn wards die niet onder een bepaalde regio vallen, zoals het hooggelegen Cederberg en Ceres, waar zeer goede wijnen vandaan komen. Overige gebieden Ook in andere provincies of geografische eenheden dan Western Cape wordt wijn gemaakt. Northern Cape (GU, 4.123 ha) produceert veel eenvoudige wijn, maar heeft met Sutherland-Karoo interessante wijngaarden, omdat ze de hoogste zijn van het land (1.500 m). Top-3-druiven in Northern Cape: colombard, chenin blanc en muscat d’Alexandrie. Verder is er wijnbouw in Eastern Cape, Kwazulu-Natal, Limpopo en Free State. Kijk voor een volledig en actueel overzicht van de indeling van Wine of Origin-gebieden in regio’s, districten en wards op www.wosa.co.za en zoek daar verder op ‘Production areas defined in terms of the Wine of Origin Scheme’. (Dit schema is ter informatie, maar geen examenstof.)

 TERUG NAAR INHOUD Hoofdstuk 40 - Zuid-Afrika (2022-2023)

257

Vinologenopleiding Boek 2b

Italië

VIN O

Languedoc-Roussillon, Provence, Corsica, Loire, Champagne, Elzas, ZuidwestFrankrijk, Jura, Savoie

wijnacademie

sinds 1974

Wijn

marketing, inkoop en selectie, gezondheid, wetgeving, wijnproeven

wijnacademie

sinds 1974

wijnacademie sinds 1974

Opleidingslocatie & Secretariaat Kontakt der Kontinenten, Klooster Cenakel, Amersfoortsestraat 18, 3769 AR Soesterberg

TERUG NAAR INHOUD



VIN O

WIJNACA OG DE LO

IE M

Oostenrijk, Hongarije, Zwitserland, Griekenland, Overig Centraal en OostEuropa en voormalige Sovjet-Unie, Benelux en Groot-Brittannië

Wijnlanden buiten Europa

Overig Europa

WIJNACA OG DE LO

IE M

VIN O

Vinologenopleiding Boek 7

WIJNACA OG DE LO

IE M

Spanje, Portugal, Duitsland

Vinologenopleiding Boek 6

WIJNACA OG DE LO

VIN O

Vinologenopleiding Boek 5

VIN O

Vinologenopleiding Boek 4

Frankrijk

Bordeaux, Bourgogne, Beaujolais, Rho^ ne

WIJNACA OG DE LO

IE M

Frankrijk

WIJNACA OG DE LO

IE M

Wijnbouw & vinificatie

Vinologenopleiding Boek 3

WIJNACA OG DE LO

IE M

WIJNACA OG DE LO

VIN O

Vinologenopleiding Boek 2a

VIN O

Vinologenopleiding Boek 1

Vinologenboek Wijnlanden buiten Europa

Articles inside

Wine of origin

40.7 Vinificatie

40.6 Wijnbouw

40.8 Wijnwetgeving en etikettering

37.4 Klimaat

37.7 Vinificatie

Bodem, klimaat, wijnbouw en druivenrassen

37.3 Bodem

 Hunter

 Pyrenees

37.2 Historie

 Langhorne Creek

36.6 Wijnbouw

36.2 Historie

34.8 Wijnwetgeving, kwaliteitsindeling en etikettering

33.8 Wijnwetgeving

33.4 Klimaat

33.5 Druivenrassen

British Columbia

 Prince Edward County

32.1 Inleiding

Overige gebieden in de Verenigde Staten

 Columbia Gorge

 Walla Walla Valley

Central Coast

 Santa Barbara County: Santa Maria, Santa Ynez, Los Alamos Valleys

AVA’s in Sonoma County

 San Luis Obispo

 Sonoma County

31.5 Druivenrassen

 Napa Valley

AVA’s in Napa Valley

31.2 Historie

Klimaat Californië

 Syrah en andere Rhône-variëteiten

Three-tier system en internet

31.1 Inleiding