Atlantic Review Edition #2 2022

ATLANTIC REVIEW

A Faroese Ironman

Jákup Petur Eliassen was bedridden and incapacitated for a long period, but started training and has fought his way to multiple athletic feats. You will find Jákup Petur’s story in this edition.

From the first car to great leap in technology

This year a century has passed since the first car was shipped to the Faroe Islands. A crowd gathered down at the harbour in Tórshavn when the Ford arrived. It was a big event in the little island community. The vehicle cost DKK 5000, equivalent to 4 or 6 years of wages. Many Faroese had only ever seen a car in the papers, so it was a memorable day.

Much has changed over these 100 years. The Faroese car fleet is larger than ever with over 41,000 registered vehicles. Now we take it for granted that we can just get in the car and cruise effortlessly from a to b. Faroese infrastructure is of the highest standards and ferries and busses connect every village. In addition, Atlantic Airways’ helicopter service plays a crucial role in our social infrastructure by interlinking the archipelago with regular flights to outlying islands.

And precisely the helicopter service is on the brink of a major technological breakthrough. A brand new high tech helicopter simulator has been commissioned by Atlantic Airways, and it will be ready for use by 2024.

Compared to existing simulators worldwide available to our helicopter pilots to train in, the Faroese simulator will have groundbreaking new equipment, and we look forward to welcoming pilots and rescue crews from around the globe to the Faroe Islands to train and thereby making helicopter flights safer worldwide. In this instalment of Atlantic Review you can read both about the first car, which arrived in 1922, and the new simulator, which will soon land on these shores.

From high tech we move to ancient craft. Wool tells us the story of how the Faroese found solutions during periods of great isolation, and about how the population managed to survive at

all on these wet and cold cliffs over the centuries. 90-year-old Ása Hátún published the book “Søgur um ull” – “Stories of Wool” last year. And we met Ása for a chat about wool, its significance and the craft.

And you can read on about Jákup Petur Eliassen who was bed-bound, but fought his way up again with tenacious training. In recent years Jákup Petur has performed several athletic exploits that took great strength and, not least, willpower.

We have also met a grand old man of Faroese politics, Edmund Joensen, who is bowing out of the political arena. And we invite you to read on about sailor tattoos, about a refugee family from Ukraine, who fled to the Faroe Islands after the Russian invasion earlier this year and more. Enticing and enriching reads.

With these few words I would like to wish you welcome aboard, bon voyage and happy reading.

Jóhanna á Bergi CEO

Photo: Jón K. Joensen

Photo: Súsanna Smith Johansen

Innihald / Contents:

08 Ullin hevur bjargað føroyingum Wool saved the Faroese

18 Úr songini upp á tindin From immobile to ironman

28 Flóttar í Føroyum: Frá hvøllum bumbubrestum til frið og tryggleika Refugees in the Faroe Islands: Finding peace and safety

40 Edmund gevst í politikki: – At stjórna landinum undir kreppuni sleit mest Bowing out of politics: – Steering through the crisis was tough

50 Framtíðina eiga tey, sum droyma stórt The future belongs to those who dream big

60 Sjómanstatoveringar og longsulin eftir at koma heim Sailor tattoos and the longing for home

70 Fyrsti bilurin í Føroyum 100 ár The first Ford in the Faroe Islands

90 Barnasíðan Children’s page

91 Krossorð & Sudoku Crossword puzzle and Sudoku

92 Nøvnini á flotanum hjá Atlantic Airways Fleet names

94 Søgan um Atlantic Airways The story of Atlantic Airways

ATLANTIC REVIEW is published by Atlantic Airways, Vagar Airport, FO-380 Sørvágur, tel. +298 34 10 00. Advertising: atlanticreview@atlantic.fo. Editor: Ingrid Bjarnastein – ingrid@atlantic.fo. Layout: Jensia Gaardlykke Rossum – jensia@atlantic.fo. Responsibility: Jóhanna á Bergi. Proof and translation: Sprotin.fo. Printed by: foroyaprent.fo. This publication may only be reproduced in agreement with the publishers. Cover: Jákup Petur Eliassen. Photo by: Súsanna Smith Johansen.

prentsmiðja 541 705

SKRIVAÐ HEVUR REBEKKA MANUELA BEHRENS

MYNDIR: ERLA ZISKASEN

foroyingum

Hon hevur givið okkum sálarbót, hildið okkum á lívi og er grundleggjandi partur av okkara søgu. Ullin sigur okkum søguna um, hvussu vit í avbyrgdum tíðarskeiðum funnu loysnir, og sum heild hvussu føroyingar hava yvirlivað í vátu og køldu oyggjunum gjøgnum øldir. Søgan – og ikki minst handverkið – má ikki doyggja, heldur 90 ára gamla Ása Hátún, sum á vári 2021 gav út bókina „Søgur um ull”. Ein bók, sum vendir sær til bæði vaksin og børn – til nýbyrjarar og til framkomin.

– Vit livdu púra avbyrgd í fleiri tíðarskeiðum í Føroyum, og tí var ullin ikki bara eitt hent handverk, men lívsneyðug. Ullin var álitið.

Tað sigur Ása Hátún, tá ið hon skal greiða frá, hví tað er so týdningarmikið at siga søguna um ull. Hon hevur fyri stuttum givið út bókina „Søgur um ull“. Ein barnavinarlig bók, sum vísir á grundleggjandi mannagongdir í arbeiðinum við ull, har Ása tekur støði í sínum 45 ára langa arbeiðslívi í skúlaverkinum, fyrst sum fólkaskúlalærari og síðani sum lærari á Føroya Læraraskúla.

Vit eru heima hjá Ásu í húsunum undir Varða í Havn. Veggirnir eru prýddir við tøvdum lutum og listaverkum úr ull, lampuskermarnir eru úr ull, og á gólvinum standa fleiri sýnisdukkur í vøkrum ullarkjólum, pløggum og ikki minst tøvdum hattum. Hetta eru bara nøkur fá av nógvum verkum, sum Ása hevur evnað til. Eitt handverk, sum mamma hennara lærdi hana, og sum í stóru myndini er arvað gjøgnum fleiri ættarlið.

Navn: Ása Hátún

Maki:

Var gift við Ólavi Hátún, sála

Starv:

Pensjóneraður fólkaskúlalærari og lærari á Føroya Læraraskúla

Børn: Helena, Heini og Hjálmar

Ommubørn: 9

Langommubørn: 9

– Mítt mál er ikki handilsligt, men eg brenni fyri at varðveita søguna og ullarhandverkið. Ein snildur máti at gera hetta er at venda sær til børnini og tey ungu, leggur Ása afturat og peikar á reyðu, stóru bókina, sum ber heitið „Søgur um ull“.

LÆRDÓMUR ARVAÐUR GJØGNUM ÆTTARLIÐ

„Søgur um ull“ ber fram lærdóm og søgur frá tíðarskeiðnum ár 1900 til 2000. Søgan hjá Ásu endar, tá ið hon fór frá sum lærari fyri aldur í 2000, og byrjar við mammu Ásu, sum er fødd í 1900. Mamman vaks upp í Elduvík. Ein bygd, sum er umgird av høgum og brøttum fjøllum. Tá ið mamma Ásu vaks upp har í fyrst í 1900-talinum, var bygdin púra avbyrgd frá øllum. Tá ið fyrri heimsbardagi brast á í 1914, varð bygdin enn meira avbyrgd. Tá kom aldargamla og niðurarvaða handverkið teimum til gagns.

– Mamma upplivdi hesa avbyrging sum at liva í mið øldini. Tey vóru átta systkin, og tey noyddust at evna øll klæðini til sjálv. Eingin handil seldi klæði, og tí var grundleggjandi vitanin um ull lívsneyðug.

Mamma Ásu giftist til Kvívíkar, og tá upplivdu tey aftur eina tíð, sum var merkt av avbyrging, tá ið kríggj aftur brast á í 1939. Klædnaneyð var tó eingin, tí bygdarfólkið í Kvívík dugdi, eins og tey í Elduvík, væl at fáast við ull.

– Mamma starvaðist sum lærari, og hon var ein forteljari og lærari av Guds náði. Dugdi at visualisera alt. Tíbetur slapp eg at vera uppií og súgva nakað av lærdóminum til mín, minnist Ása aftur á.

Faroese handknitting yarn, knittingpatterns and knitwear heritage.

Substainable 3D production made locally in Faroe Islands.

FRÁLÆRA EFTIR FØROYSKUM LEISTI

Tá ið tú blaðar í bókini „Søgur um ull“, sært tú beinanvegin, at bókin er bæði brúkaravinarlig, barnavinarlig og visuell. Hetta kemst av, at Ása Hátún er lærari. Og námsfrøðin hevur altíð ligið fremst í huganum. Ása fór til Danmarkar at lesa til lærara í 50’unum og arbeiddi har í 12 ár. Síðani fór hon at eftirútbúgva seg. Eftir tað flutti hon heim til Føroya og fekk starv sum lærari á Føroya Læraraskúla. Eitt tað fyrsta, hon legði til merkis var, at frálæran og lesiætlanin á Læraraskúlanum í hennara fakum var eftir donskum leisti. – Eg varnaðist, at næmingarnir á Læraraskúlanum lítið og einki vistu um ull og ullararbeiði,

hóast tær dugdu væl at binda. Tað var heldur ikki løgið, tí tað bleiv undirvíst eftir danskari lesiætlan tá fyrst í 70'unum. Tað dámdi mær lítið, tí hvørki ull ella handverk í Føroyum og Danmark kundu samanberast.

Ása sá fyri sær, at søgan um ull og ullarhandverkið fór at missa týdning. Tað skuldi bara eitt ættarlið til, ið ikki vísti tí ans, so hvarv tað. Og hon kundi ikki bara lata standa til. Hon kravdi sum handarbeiðslærari á Føroya Læraraskúla at fáa frálæru um ull sum lærugrein á Læraraskúlanum. Og at samsvarandi lesiætlan varð gjørd. Fyrsta svarið, hon fekk var, at „Um lesiætlanin er nóg góð til danir, so er hon eisini nóg góð til føroyingar.“

– Hetta svarið var eg ónøgd við, tí talan var og er um hvør sína mentan; eina danska og eina føroyska. Og ein týðandi mentanararv gjøgnum øldir.

Men Ása gavst ikki so. Hon blev limur í lesiætlanarnevndini, og hon fekk sín vilja. Handaverk og list fekk serstaka føroyska lesiætlan, sum eisini fevndi um ullararbeiði.

ARBEIÐIÐ VIÐ ULL BLEIV VÆL UMTÓKT

Tá ið av tornaði, fekk hon sítt ígjøgnum og var við til at leggja undirvísingarætlanina til rættis. Í hesum arbeiði mátti Ása sanna, at eisini henni tørvaði vitan og førleikar frá undanfarnum ættarliðum. Og tískil setti hon seg í samband við eldri kvinnur runt um í Føroyum, sum kundu leggja vitan og førleikar afturat.

– Eg bleiv tryggari fakliga og dreiv á. Undirvísti og arbeiddi nógv við ull á Læraraskúlanum, og hetta bleiv væl umtókt. Síðst í 80’unum vóru enntá lesandi, sum gjørdu høvuðsuppgávu um ull. Hetta var eftir øllum at døma blivið viðurkent.

Tá ið pedagogútbúgvingin kom fyrst í 80’unum, slapp handverkið og frálæra um ull við í pedagogútbúgvingina. Fleiri hildu hetta vera eitt gott hugskot, eins og fleiri so líðandi eisini hildu tað á læraraskúlaútbúgvingini.

KAVAR NIÐUR Í GRUNDREGLURNAR

Ása Hátún hevur havt stóran áhuga fyri, hvussu frálæran til børn og ung skal vera. Hon metir, at frálæra til børn er eitt gott útgangsstøði.

Við at undirvísa børnum noyðist tú at fara heilt niður á botn og læra tey grundreglurnar. Tað heilt grundleggjandi, sum stavar frá upprunaligu arbeiðstilgongdunum.

– Bókin lýsir neyvt allar mannagongdir í handfaringini av ullini, frá tí degi tú ognar tær ullina á rættini, til tógvið er spunnið, ella hatturin tøvdur. Tú lærir tað grundleggjandi, sum er at vaska, nappa, karða, spinna og tøva. Tú fært góð ráð. Eitt nú er týdningarmikið at vita, at ull ikki skal vaskast við eini og hvørjari sápu. Harafturat er eisini hent at vita, at ullin, sum situr á rygginum á seyðinum, verður undirdíkt í kava, regni og stormi, og á henda hátt verður hon tøvd av náttúruni. Og hon fær nakrar eginleikar, sum tú kanst arbeiða víðari við. Um tú dugir grundstøðið, kanst tú arbeiða víðari og menna nýggj hugskot í ullararbeiðinum. Soleiðis er tað við øllum kreativum arbeiði, vísir Ása á.

Tá ið Ása skrivaði bókina, hugsaði hon um fleiri málbólkar. Børn, ung og eisini um tey, sum duga handverkið og hava tørv á íblástri. Tí er ein partur av bókini myndir av verkum og listaverkum.

BRODDUR

Tá ið Ása lærdi og seinni endurlærdi arbeiðið við ull, bleiv hon hugtikin av at arbeiða við broddinum, sum tí fær eitt týðandi pláss í bókini. Broddur, sum er tey ytstu grovu hárini á ullini, hevur verið brúktur til sterkt tógv og annað, til dømis høft og til at tetta millum borðini á báti. Men royndirnar hjá Ásu við broddinum vísa, at hann kemur væl við í øðrum høpi eisini, eitt nú til tøvdar lampuskermar. Broddurin skapar livandi mynstur á lampuskerminum, tá ið ljósið skínur ígjøgnum hann.

Hetta er bara eitt dømi av nógvum í bókini, sum hevur fleiri stuttar søgur frá royndarverkætlanum hjá Ásu. Tá ið ein royndarverkætlan ikki hevur borið á mál, hevur hon tó ofta víst seg at kunna brúkast til annað endamál.

MEIRA TILVITAÐ UM ENDURNÝTSLU

Søgan um ull byrjar við, at føroyingar arbeiddu ullina, tí teir høvdu tað fyri neyðini. Soleiðis er ikki í dag, tá ið hugsað verður um alskyns keypsmøguleikar, vit hava.

– Tú kanst fáa alt. Síðani 70’ini hevur atferðin verið at keypa og blaka burtur. Hesin lívsstílur vant upp á seg og bleiv í ein ávísan mun til ovurforbrúk.

Ása minnist aftur á, at mamma hennara endurnýtti ryggjastykkini av gomlum stúkum til at gera troyggjur til børnini. Síðani litaði og prýddi hon tær við seyming.

– Tað sær út til, at vend er komin í. Føroyingar eru blivnir meira tilvitaðir um at liva grønt og hugsa um endurnýtslu. Tað er gott, tí mátin, vit hava livað í nógvu áratíggjuni, kann ikki halda fram, sigur Ása Hátún.

„Eg varnaðist, at næmingarnir

á Læraraskúlanum lítið og einki vistu um ull og ullararbeiði, hóast tær dugdu væl at binda.“

AT SKAPA ER GOTT FYRI SÁLARHEILSUNA

Tilvitanin um at ansa eftir umhvørvinum og at endurnýta hevur elvt til, at føroyingar eru farnir at framleiða nógv sjálvir frá grundini. Ikki bara, tá ið talan er um ull, men yvirhøvur. At framleiða sjálv í staðin fyri at keypa hevur ikki bara týdning fyri umhvørvið, men eisini fyri sálarheilsuna.

– At arbeiða við ull gevur høvi til at fordjúpa seg. Onkursvegna er tað ein andsøgn til tað í dag, har alt skal ganga so skjótt. Tað er tilgongdin at skapa, sum er sissandi og linnandi fyri sálarheilsuna. Um tú setur børn í eina ullarrúgvu, fellur ein vælsignaður friður yvir tey. Tað er gott, serliga tá ið tú hugsar um, hvussu nógvur ófriður er á fleiri børnum í dag. Og soleiðis er tað hjá okkum øllum. Eg upplivi tað sjálv. Tá ið eg seti meg at spinna, gloymi eg tíð og stað og bara eri, greiðir Ása frá.

ULLARARBEIÐI OG ÍVERKSETAN

Áhugin fyri ullarvørum og ullarlutum er stórur, og tí er nógv søla av hesum í dag.

– Eg havi tó ikki sjálv arbeitt sum íverkseti. Sum oftast havi eg bert framleitt eitt eintak av hvørjum luti. So á tann hátt hevur hvørt handverk verið ein royndarverkætlan, sum tekur so mikið langa tíð, at illa ber til at seta prís á verkið.

Tó vísir Ása á, at tað eisini hevur verið endamálið við bókini at skapa íblástur til tey mongu, sum arbeiða sum íverksetar, og sum við støði í teimum dygdum, sum føroyska ullin hevur, kunnu fara til verka og menna smáar íverksetarafyritøkur – sum kanska ein vakran dag verða stórar.

ULLIN VERIÐ BJARGINGIN

Ullin er sum skapt til føroyska samfelagið og føroyska veðurlagið. Ullin skal ikki vaskast í heilum, og er hetta komið væl við hjá sjófólki, sum bert skuldu heingja ullarpløggini út á dekkið, tí ullin reinsar seg sjálv. Ullint klæði lukta ikki eins nógv av sveitta, og harafturat kann ullin halda eini 60% av vætu uttan at kennast vát, og vætan er við til at verma – eins og í vátdrakt. Tískil hava fleiri sjómenn gjørt vøttirnar vátar í sjógvi, áðrenn teir fóru at fiska.

– Tað eru dømi um sjómenn, sum eru komnir illa fyri og hava sitið vátir í báti. Teir hava yvirlivað í føroysku pløggunum, meðan teir í tunnum útlendskum pløggum ikki hava yvirlivað.

Týdningurin, sum ullin hevur havt, kann ikki yvirmetast. Ullin var so nógv. Eitt nú bjarging í eini krígstíð, har tú noyddist at gagnnýta tað, sum var í nærumhvørvinum. Eingin ivi er um, at „ull var Føroya gull“ – ein tugd, men sonn orðing um dýrgripin í Føroyum.

Spurningurin er so, um ull framvegis er Føroya gull. Spyrt tú Ásu, so er svarið ja.

– Eg haldi, at hon framvegis kann vera eitt slag av gulli í Føroyum, men á annan hátt. Til tess at gera okkum tilvitað um umhvørvið, til tess at skilja týdningin av tí, sum nærumhvørvið hevur at bjóða, til tess at bera mentanararvin víðari, og so kann arbeiðið við ullini veita sálarbót. Best av øllum hevði verið, um ullin ikki longur verður brend – men brúkt, sigur Ása Hátún at enda.

„Tá ið eg seti meg at spinna, gloymi eg tíð og stað og bara eri.“

FøroyaUllgull er

Wool saved the Faroese

Lifesaver, livelihood and lively tradition. The story of wool is the story of how the Faroese found solutions during periods of isolation, of how they survived on these cold wet islands through centuries

Wool’s rich history and craft must not die. This is the firm belief of 90-year-old Ása Hátún, who last year published the book ‘Søgur um ull’, ‘Stories of Wool’. A book written for adults and children, beginner crafters as well as master woolworkers.

She hopes it will inspire children to carry on the craft and designers to develop it further.

CRAFT HANDED DOWN THROUGH GENERATIONS

In her writing Ása draws on her 45 years of work as a teacher and teacher trainer. She was taught the craft by her mother, who learnt from the generations before her.

‘Stories about Wool’ features stories and techniques from 1900 to 2000. It ends with Ása’s retirement and begins with her mother, who grew up in Elduvík village encircled by high mountains, it was very isolated particularly during WWI.

“My mother experienced this isolation like living in the Middle Ages. They were eight siblings and had to make all their clothes. No stores sold cloth, so fundamental knowledge about wool was a matter of life and death,” Ása reminisces. WWII

Name: Ása Hátún

Partner: Widow of Ólavur Hátún

Occupation: Retired school teacher and teaching instructor

Children: Helena, Heini and Hjálmar

Grandchildren: 9

Greatgrandchildren: 9

brought much the same isolation, but found Ása’s mother a married woman in the village Kvívík, where they also relied on wool to keep warm.

Ása’s mother was a gifted storyteller and became a teacher, “Thankfully she took me along and I got to soak up her knowledge.”

TEACHING THE FAROESE WAY

Ása graduated as a teacher in Denmark in the 1950s. When she later started training teachers in the Faroe Islands, she found that the curriculum was Danish.

“Students knew next to nothing about wool or woolwork, though they were superb knitters,” Ása put it down to the Danish curriculum, there is no comparing Faroese and Danish wool and woolwork.

Ása feared that the ancient knowledge and craft would be lost within a generation. She demanded that woolwork be included as a subject at teacher training college with a Faroese curriculum.

She eventually got her way, but found that in putting together the syllabus and lesson plans she too needed to know more. Ása contacted older women around the archipelago and asked them to share their knowledge and skills.

Ása grew in skills and confidence and her syllabus in popularity. Her book spans everything from basic techniques that are easy to teach children, to a wealth of images of projects and pieces, she hopes might serve as inspiration for designers and artist.

MORE AWARENESS OF REUSE AND RECYCLING

Wool traditions were born out of a need to survive. That need has dissipated if we consider everything available at the shops today. Ása is concerned, “You can get anything. Since the 1970s people have been buying and throwing away.”

Ása remembers her mother reusing the backs of woollen vests to make children’s jumpers. Then she would colour and decorate them with stitches, “there appears to have been a change lately. The Faroese are more aware of living

greener and think about reuse. (...) The way we have lived for decades cannot continue,” Ása emphasises.

CREATING IS GOOD FOR MENTAL HEALTH

Making things yourself is not only good for the environment, but also mental health.

“Woolwork is an opportunity to immerse yourself. Somehow it contrasts with life today where everything has to be done quickly. It’s the creative process that is calming and good for the soul. If you place children in a heap of wool a wonderful calm befalls them. That is good, considering how restless so many children are today. And it’s like that for all of us. When I sit down to spin, I forget time and place and just am,” Ása explains.

WOOL AS A SAVIOUR

Wool and Faroese weather are a match made in heaven. Wool doesn’t require frequent washing, which has stood sailors in good stead, all they had to do was hang their woollens out on deck and they would self-clean. Wool doesn’t smell as much of sweat and, crucially, wool can retain about 60% humidity without feeling wet and the moisture contributes to insulation, like in a wetsuit.

“There are examples of seamen, who have been sitting wet in lifeboats after accidents. The ones in Faroese garments survived, while the ones in thin foreign garments did not,” Ása recounts.

The significance of wool for the Faroese can hardly be understated. There is no doubt that ‘ull var Føroya gull’ wool was Faroe gold, a trite but true adage of the Faroese treasure.

The question is if this remains true? For Ása the answer is a resounding yes, “I think it remains a form of gold in the Faroes, but in a different way. Making us aware of the environment, helping us understand the significance of what our surroundings have to offer and passing on our cultural legacy, and then it is good for the soul. The best thing would be if we no longer burned any wool, but used it,” Ása Hátún concludes.

SKRIVAÐ HEVUR PÁLL HOLM JOHANNESEN MYNDIR: SÚSANNA SMITH JOHANSEN

Úr songini UPP Á TINDIN

Frá at hava verið óarbeiðsførur og seingjarliggjandi í rúma tíð hevur ítróttarmaðurin Jákup Petur Eliassen seinastu árini vant og strítt seg til fleiri stór ítróttarlig brøgd. Hann er sera tilvitaður um, hvat hann vil og hví. – Gleðin at røra seg aftur er fantastisk. Frá at øll rørsla gav mær pínu, gevur hon mær nú gleði og lív! Eg ræðist tankan um ikki at kunna tað, eg geri í løtuni. Eg haldi, vit virðismeta ting eftir, hvat tey hava kostað okkum, sigur Jákup Petur Eliassen

Navn:

Jákup Petur Eliassen

Føddur: 24.06.1978

Starv:

Leiðari fyri fysioterapeuttoymið í Tórshavnar kommunu

Tað er lítið um Jákup Petur Eliassen í 2016. Ógvusliga pínan skuggar fyri øllum. Hann liggur í songini at kalla alt samdøgrið. Hann fær ikki flutt seg.

Árið fyri hevur hann fingið starv sum fysioterapeutur í Tórshavnar kommunu, men hann hevur so ilt í rygginum, at hann verður sjúkrameldaður stutt eftir, at hann er byrjaður í nýggja starvinum.

Jákup Petur er hesa tíðina ógvuliga tungur í huga.

Var hetta tað? spyr hann seg sjálvan aftur og aftur.

Afturvendandi trupulleikarnir við rygginum hava við sær, at hann tvær ferðir er noyddur undir skurð. Seinna diskusprolaps skurðviðgerðin gongur illa. Í fleiri mánaðir liggur hann í songini og tekur nógv morfin. Eisini meira, enn læknarnir mæla honum til. Kortini verður bara broddurin av pínuni tikin. Pínan gjøgnumseyrar allan kroppin. Eisini ímeðan hann liggur. Jákup Petur fær næstan ikki verið til.

Tá ið hann ikki styttir sær stundir við at hyggja at Netflix ella Viaplay, droymir Jákup Petur um at fara inn í stovuna heima við hús í Hoyvík og hyggja út. Men heldur ikki tað klárar hann. Lívið er lítið vert.

– Tá ið tú ert so illa fyri, fert tú veruliga at seta tær sjálvum nakrar grundleggjandi spurningar. Kann eg yvirhøvur gera nakran mun sum maður, pápi ella starvsfelagi, tá ið eg bara liggi í songini? Eg iðraði meg kanska mest um alt tað, sum eg ikki hevði roynt. Hví hevði eg ikki gagnnýtt alt frælsi og allar møguleikar, eg hevði undan skurðviðgerðini? Hví hevði eg til dømis ongantíð verið á skíðferiu? minnist Jákup Petur Eliassen.

Í 2016 er ryggpínan so umfatandi, at Jákup Petur fær í boði at gerast fyritíðarpensjónistur. Bara 37 ára gamal.

Think mash-up.

Think grazing sheep outside the shopping centre. Think DJ-sets inside, while sea shanties are sung outside. Think medieval costumes with the latest smartphones in their pockets. Think small island life and city life in the same sphere. Think modern architecture with a turf roof. Think fusion cooking in a 300-year-old house. Think internet everywhere and Big Brother nowhere. Think mash-up. Not made-up. Welcome to Tórshavn.

AFTUR Á FØTUR

Eftir seks mánaðir í songini heima við hús fær hann spurningin frá arbeiðsgevaranum, um tey kunnu vænta, at Jákup Petur kemur til arbeiðis aftur. Hann setur sær fyri at gera eina roynd.

– Eg hevði øgiliga ilt, tá ið eg fór til arbeiðis aftur, men pínan var á leið tann sama, sum tá ið eg lá í songini. Eg kundi tí tað sama vera í gongd, eg hevði ilt undir øllum umstøðum, fortelur hann.

Stutt eftir at vera farin til arbeiðis aftur fer Jákup Petur spakuliga undir at venja – við pínu. Hann er óttafullur, men samstundis vil hann gera alt fyri at fáa tað betri. Venjingin munar væl, og spakuliga leggur hann meira og meira fyri. Ryggurin styrknar í hvørjum, og tá minkar pínan.

– Mítt greiða mál var, eftir at vera komin á føtur aftur, at røkka øllum, sum eg hevði mist. Eg vil gera so nógv, eg kann – meðan eg kann. Gleðin at røra seg aftur er fantastisk. Frá at øll rørsla gav mær pínu, gevur hon mær nú gleði og lív! Eg ræðist tankan um ikki at kunna tað, eg geri í løtuni. Eg haldi, vit virðismeta ting eftir, hvat tey hava kostað okkum. Vit eru nógv glaðari fyri okkurt, vit veruliga hava arbeitt hart fyri, enn til dømis um vit fáa tað frá onkrum, sum tveitir tað burtur, heldur hann.

TEY TRÝ BRØGDINI

Á sumri 2022 er ítróttamaðurin Jákup Petur

Eliassen á toppinum. Bæði kropsliga og sálarliga. Lívsneistin og lívsgleðin skínur úr honum, nú hann í summar saman við systkinabarninum

Ken Bærentsen hevur klárað at súkkla til allar bygdirnar í Føroyum upp á tvey samdøgur. Teinurin var góðar 600 kilometrar.

Hetta er triðja – heldur serstaka – ítróttarbragdið í røðini hjá honum. Í 2020 gjørdi hann ein „Everesting.“ Tað merkir, at hann súkklaði 42 ferðir frá Auto Service við Oyggjarvegin í Havn og niðan á Kleynsvarða fyri at røkka hæddini á Everest, 8.848 hæddarmetrar.

Í fjør gekk hann – eisini saman við systkinabarninum Ken Bærentsen – 18 ferðir av Eiðisskarði og niðan á Slættaratind og oman aftur.

– Mær dámar tað villa og tað víðgongda. Eg kenni meg mest livandi, tá ið eg fari knossandi niðan eina brekku ella við øgiligari ferð omaneftir.

Í øllum trimum førum hevur verið talan um ein stóran persónligan sigur, at eg havi rokkið teimum málum, eg havi sett mær. Eisini havi eg fingið nøkur minni, ið eg fari at taka við mær alt lívið, vísir hann á.

Ein týðandi partur av teimum trimum brøgdunum hjá Jákup Peturi hevur verið at savna pening inn til Eydnudeildina. Eydnudeildin er ein hondbóltsdeild fyri børn, ið ikki kunnu verða partur av vanligu hondbóltsdeildini. Miðlingasonurin Gutti hevur serligar avbjóðingar og gongur í skúlanum á Trøðni. Gutti er partur av Eydnudeildini. Higartil hevur Jákup Petur verið við til at savna góðar 165.000 krónur inn.

– Eg eri óendaliga takksamur fyri alla ta hjálp og allan tann stuðul, eg havi fingið, sigur hann.

TRÍVIST VIÐ TRÝSTINUM

Jákup Peturi Eliassen dámar væl at gapa um meira, enn hann klárar at svølgja. Tað er bara soleiðis, tú fært at vita, hvussu langt tú kanst trýsta teg sjálvan. Hann trívist við avbjóðingum, har bæði sálarliga møðin og kropsliga pínan trýsta hann til tað ítasta.

– Eg havi verið so kaldur, at eg helt, at eg ongantíð fór at merkja fingrar ella føtur aftur. Eg havi verið so heitur og sveittað so nógv, at tað í orðsins sanna týdningi var ein hylur undir mær. Og eg havi runnið so hart, at eg sakk saman og kláraði ikki at taka eitt tað einasta fet afturat, sigur hann frá.

Jákup Petur Eliassen kappast í ítróttagreinunum súkkling og triatlon. Hann venur nógvar tímar um vikuna, og næstan hvønn dag í vikuni leitar hann út í føroysku náttúruna at svimja, súkkla ella renna. Her sleppur hann eina løtu burtur frá vanliga gerandisdegnum.

– Eg haldi, at modernaða lívið við skíggjum, hita og tryggleika onkursvegna avbyrgir okkum frá øllum vandum og pínu. Tað haldi eg ikki, er serliga gott. Mær dámar væl at trýsta meg sjálvan bæði kropsliga og sálarliga. Eg billi mær inn, at

tað er betri fyri meg heldur enn at sita framman fyri onkrum skíggja.

Jákup Petur hevur vunnið fleiri FM í triatlon, bæði sprint, OL og hálvan ironman. Eisini hevur hann vunnið súkklukappingina Kring Føroyar. Ítróttamaðurin hevur meira enn eina ferð fingið spurningin um, hvørjum hann rennur undan, tí hann leikar so í.

– Møguliga flýggi eg undan sofuni, skíggjunum, mínum stundum døpru tankum, deyðanum, tí ringa veðrinum og øllum hinum, eg ræðist. Tað stutta svarið er, at tá ið eg røri meg, havi eg tað best. Tá føli eg meg mest livandi.

Jákup Petur Eliassen leggur dent á, at hann er sera takksamur fyri at hava so gott bakland. Bæði konan Súsanna, ið hann hevur verið giftur við í

20 ár, og synir teirra Fischer, Gutti og Markus eiga sín lut í, at hann fær brúkt so nógva tíð til venjing.

– Tað er torført at finna tíðina til at venja tað, eg vil. Við arbeiði fulla tíð, familju og einari leiðsluútbúgving

á Glasi royni eg til dømis at venja tíðliga um morgunin, áðrenn familjan er komin upp. Soleiðis órógvi eg familjuna sum minst.

Júst tíðin er nakað, sum fyllir í hugaheiminum hjá Jákup Peturi. Hann vil fyri alt í verðini ikki spilla tíðina burtur. Við stuttum millumbili misti hann í 2018 fyrst systur sína og síðani pápan. Tað tók honum serliga meint at missa systrina Arnvør. Hon var einans 41 ár, tá ið hon eftir stutta sjúkralegu doyði av krabbameini í heilanum. Systirin var ein sera gávað kvinna. Tá ið hon brádliga gjørdist sjúk, var hon var á gáttini at gera sína PhD-ritgerð lidna. Eftir hana sótu maður og fýra børn.

– Henda syrgiliga og óskiljandi hending hevur veruliga sett seg hjá mær. Eg tími ikki longur

at brúka óneyðuga tíð upp á „trivalitetir“. Vit menniskju eru ofta gírig við okkara pengum, men tað virðismiklasta, vit hava, er okkara tíð, og hana oyðsla vit burtur. Vit kunnu sjálvandi í ávísan mun skipa okkara framtíð, men samstundis er so nógv, sum vit onga ávirkan hava á. Tí royni eg so nógv, eg kann, at liva í núinum, sigur hann.

LEGÐI SÍTT LÍV UM

Jákup Petur Eliassen vaks fyrstu árini upp í Klaksvík. Tá ið foreldrini fóru hvørt til sítt, flutti hann til Skála at búgva.

Í nógv ár starvaðist hann í telduheiminum. Fyrst í telduhandlinum Tera, seinni á Farodane, Elektron og Nema. Eisini í frítíðini brúkti hann nógvar tímar framman fyri telduskíggjanum, har hann spældi telduspøl. Serliga strategispøl sum ‚Starcraft‘ og ‚World of Worldcraft.‘ Nógvir tímar vórðu brúktir at kappast á netinum, og hann vann okkurt FM-heiti í ‚Starcraft.‘ Eisini uttan fyri landoddarnar gjørdi hann vart við seg og endaði á einum øðrum plássi í teldukapping við onnur í øllum Evropa. – Eg eri ógvuliga kappingarhugaður, miðvísur og treiskur. Tá ið eg kasti meg út í okkurt, geri eg tað altíð við øllum, eg havi. Tá kann eg skjótt gloyma alt annað rundan um meg. Tað hjálpir mær eisini, at eg – um eg sjálvur skal siga tað – dugi væl at leggja til rættis, sigur Jákup Petur Eliassen. Eftir sløk 10 ár í føroyska telduheiminum kendi Jákup Petur ein grundleggjandi tørv á at leggja sítt lív um. Hann hugsaði um at lesa til lækna, men valið fall á fysioterapi. Í árunum 2011 til 2015 búðu familjan og hann í Danmark, har hann nam sær útbúgvingina.

„Tað stutta svarið er, at tá ið eg røri meg, havi eg tað best.

Tá føli eg meg mest livandi.“

– Eg bæði roykti illa og vigaði ov nógv. Ein broy ting mátti til. Eg eri grammur eftir lívinum og vil uppliva so nógv ymiskt sum gjørligt. Pápi var fysioterapetur, og mamma er sjúkrarøktarfrøðingur, so mín nýggja yrkisleið er ikki so langt frá teirra.

Jákup Petur Eliassen starvast í dag sum leiðari fyri fysioterapeuttoymið í Tórshavnar kommunu.

HM OG OYGGJALEIKIR

Jákup Petur Eliassen hevur ongar ætlanir um at seta ferðina niður. Í heyst skal hann aftur luttaka í HMkappingini í triatlon, sum hesa ferð verður fyriskipað í USA. Komandi summar vónar hann at sleppa at umboða Føroyar á Oyggjaleikum á Guernsey. Hugurin er eisini til at fara undir enn eina serliga avbjóðing í Føroyum.

– Eg havi møguliga okkurt í kvittanum. Í løtuni spæli eg mær við tveimum møguleikum. Tað er tó ov tíðliga at siga nakað ítøkiligt, so nú fáa vit at síggja, sigur Jákup Petur Eliassen.

Hann hevur sett sær fyri at vera í gongd, so leingi tað ber til.

– Tað sigur seg sjálvt, at við aldrinum gerst tað truplari og truplari at fáa tey somu úrslitini. Í triatlon verður kappast eftir aldri, so har havi eg møguleikan at kappast við mínar javnaldrar. Eg ætli mær at røra meg so leingi, eg kann, sigur hann at enda.

Ein tíðarlinja yvir gongdina

Fyrsta diskusprolaps skurðviðgerðin

Seinna diskusprolaps skurðviðgerðin

Luttekur í stuttleika sprinttriatlon

Luttekur súkklukappingini Kring Føroyar

EM í hálvum ironman – vinnur rættin at luttaka í HM í Suðurafrika

HM í hálvum ironman í Suðurafrika

EM í hálvum ironman – vinnur rættin at luttaka í HM í Nice

Umboðar Føroyar á Oyggjaleikum í súkkling og triatlon

HM í hálvum ironman í Nice í Fraklandi

Everesting – súkklar 42 ferðir niðan á Kleynsvarða

Gongur 18 ferðir av Eiðisskarði og niðan á Slættaratind og oman aftur

EM í hálvum ironman – vinnur rættin at luttaka í HM í USA

Vann Kring Føroyar súkklukappingina

Súkklar til allar bygdirnar í Føroyum upp á tvey samdøgur

From immobile to ironman

Jákup Petur Eliassen was bedridden and incapacitated for a long period, but started training and has fought his way to multiple athletic feats.

“Was this it?” Jákup Petur Eliassen kept asking himself while he was bedridden after two slipped disc surgeries in 2016. All the morphine he was prescribed only took the edge of the crippling pain. It hurt just to exist. He dreamed of walking into the living room and looking out the window, but even that was too much.

“When you’re in such a miserable state you start to ask some fundamental questions,” Jákup Petur says, “I probably regretted the most all

Name: Jákup Petur Eliassen

DoB: 24.06.1978

Occupation: Leader of Tórshavn Municipality’s physiotherapy team

the things I never tried. Why hadn’t I used all the freedom and opportunities I had before the surgery?”

The pain was so debilitating that Jákup Petur was offered early retirement aged only 37.

BACK ON HIS FEET

In spite of everything, Jákup Petur decided to attempt a return to work after six months in bed. The pain was excruciating, but not much worse than when he was in bed. So he reasoned that he might as well be doing something, it hurt regardless.

Shortly after Jákup Petur braved training, in pain and fear. But it helped, his back grew stronger and that reduced the pain. “My clear goal was to get back on my feet and do all the things I had missed. I want to do as much as I can while I can. The thrill of moving again is incredible. Movement has gone from a source of pain to a source of joy and life!” Jákup Petur recounts and adds, “I think we value things by what they cost us.”

THREE EXPLOITS

In summer 2022 the athlete Jákup Petur Eliassen is at his peak. He has just biked with his cousin, Ken Bærentsen, to every village in the Faroe Islands in 48 hours, 600km.

This is his third athletic feat. In 2020 he biked from Oyggjarvegurin up Kleynsvarði 42 times to total the height of Everest: 8,848 m in ascent.

Last year he hiked with Ken 18 times from Eiðisskarð up the highest mountain in the Faroe Islands, Slættaratindur, and back down again.

“I like it wild and excessive. I feel most alive when trampling up a hill or hurtling down it.”

An important aspect of the three exploits has been to raise money for Eydnudeildin, a handball division for children, who face special challenges. His middle son, Gutti, is part of the division. Jákup Petur has so far raised DKK 165,000.

“I’m infinitely grateful for all the help and support I have received,” he says.

HAPPY UNDER PRESSURE

Jákup Petur competes in cycling and triathlon. The Faroese nature is his training ground. “I think modern life with screens, heating and security shields us from all hazards and pain. (…) I like to push myself physically and mentally. I tell myself it’s better for me than sitting in front of a screen.”

And he has won several Faroese championships in triathlon. He has often been asked what he is running from, given that he can’t stand still, “Perhaps I’m fleeing the sofa, screen, my sometimes dark thoughts, death, the bad weather and all my other fears. In short, when I move (…) I feel most alive.”

Jákup Petur emphasises the support of his wife, Súsanna, and kids. It’s hard to find time to train with family, work and a management diploma on the go, so he often trains early before the others get up.

Time is something the athlete often ponders. In 2018 he lost his father and his sister, Arnvør, to cancer at only 41. An unfathomable loss. “I no longer want to waste time on ‘banalities’. We humans are often stingy with our money, but our most valuable possession, our time, that we just squander,” Jákup Petur muses.

WORLD CHAMPIONSHIPS AND ISLAND GAMES

The ironman has no plans to slow down. This autumn he will be competing in the triathlon World Championships in the US. Next summer he hopes to represent the Faroe Islands in Guernsey at the Island Games.

Of course it gets harder to get the same results as you get older. But in triathlon you compete by age, so there he can compete against his peers. “I plan to keep moving for as long as I can,” Jákup Petur concludes.

A timeline

First slipped disc surgery

Second slipped disc surgery

Participates in sprint triathlon for fun

Participates in the cycle race

Kring Føroyar

EC in ½ Ironman – qualifies for WC in South Africa

½ Ironman WC in South Africa

EC in ½ Ironman – qualifies for WC in France

Represents the Faroe Islands at the Island Games in cycling and triathlon

WC in ½ Ironman in France

Everesting – bikes 42 times up Kleynsvarði

Hikes 18 times from Eiðisskarð up Slættaratindur and down again

EC ½ Ironman – qualifies for WC in the US

Won the bike race Kring Føroyar

Cycles to every village in the Faroe Islands in 48 hours

SKRIVAÐ HEVUR JÁKUP BOGI JOENSEN

MYNDIR: FINNUR JUSTINUSSEN / LEIT.FO

Flóttafólk í Føroyum: FRÁ HVØLLUM

BUMBUBRESTUM TIL

FRIÐ OG TRYGGLEIKA

Fyrr í ár tóku Føroyar ímóti fyrstu flóttafólkunum úr krígsherjaða Ukraina. – Eitt signað skjól, ið vit eru hjartans fegin um og takksom fyri, sigur familja, ið mátti flýggja undan bumbum og ræðuleikum í Ukraina. – Eitt kærkomið nýbrot, ið prógvar góðlæti í føroysku fólkasálini, sigur formaðurin fyri Reyða Kross í Føroyum

– Longsilin og óvissan um lív og lagnu næstringanna er tað ringasta, sigur hon við grátandi rødd og turkar tárini, ið renna eftir kinnunum.

Irina Nikolaieva er 31 ára gomul og er saman við manninum, 34 ára gamla Yurii Nikolaiev, og hálvtannað ára gamla soninum Oleg komin til Føroyar sum flóttafólk úr krígsherjaða Ukraina. Flýdd undan bumbum og óhugnaligum ræðuleikum.

Lítla familjan, sum hevur funnið sítt skjól í Klaksvík og er vorðin partur av býarmyndini, sæst aftur í hagtølunum fyri flóttafólk. Eitt kærkomið

nýbrot fyri Føroyar, ið sjálvsagt eigur at taka lut og ábyrgd í heimssamfelagnum, tá ið kríggj og vanlukkur raka, heldur Jóannes Eidesgaard, formaður í Reyða Krossi í Føroyum.

– Føroyar eru til reiðar at taka ímóti flóttafólkum, og í føroysku fólkasálini býr hjálpsemi og gávumildni, sigur hann.

Tað venda vit aftur til, tí vit byrja frásøgnina uppi í hæddunum í einum íbúðarblokki miðskeiðis í býnum Kharkiv har eysturi í Ukraina ein kaldan vetrarmorgun síðst í februar.

BUMBURNAR GELLA

Tað er árla á morgni. Klokkan nærkast fimm. Náttin hevur verið friðarlig, og eingi tekin eru um ófrættakendar fráboðanir.

Irina og Yurii eru tíðliga á fótum. Hann ger seg til reiðar at fara til arbeiðis. Hon er heima hjá soninum Oleg, sum fáar dagar frammanundan er vorðin ársgamal.

Brádliga hoyrist hvøllur brestur. Fýrverk er fyrsti tankin, ið rennur familjuni til hugs. Men skjótt gerst teimum greitt, at talan er ikki um fýrverk. Hóast bresturin er nakað burturfrá, har familjan býr, rennur tað teimum kalt niður eftir bakinum. Kroppurin stívnar, og óttin er meislaður í andlitið. Russland ger nú álvara av

ætlanini um innrás í Ukraina, ið familjan bara hevur hoyrt leysasøgur um í miðlunum, men ikki givið stórvegis gætur. Tey hava ikki væntað beinleiðis álop, men nú er ringasta marran veruleiki. Hvøllu brestirnir eru bumbur, ið russisk herlið sleppa yvir býin. Bumbur, ið sorla sundur og drepa frá hond.

Ræðsla er á familjuni. Ótti og stúran valda um framtíðina. Ein skjót avgerð má takast. Skal familjan verða verandi, ella skal hon taka til rýmingar og flýggja frá húsi og heimi? Tey velja í fyrstu atløgu at verða verandi. Vónin er, at russiska atsóknin skjótt hæsar av. Álopini hava higartil verið í útryðjuni av býnum, og familjan vónar, at russar ikki nærkast sjálvum miðbýnum.

„Longsilin og óvissan um lív og lagnu næstringanna er tað ringasta.“

Irina Nikolaieva

Íbúgvarnir í stóra íbúðarblokkinum hava stúgvað seg saman í kjallaranum undir jørð. Tað er vetur, og myrkt og kalt er úti. Tey eru bangin, og eingin veit, hvussu leingi álopini fara at halda á. At fara út um dyr at keypa mat og drekka og aðrar neyðsynjarvørur er at váða lívið, tí eisini handilsmiðstøðin kann verða bumbað, nær tað skal vera. Støðan er tí hættislig.

Eftir eitt samdøgur velur lítla familjan at fara aftur í íbúðina, hóast tað verður mett at vera vandafult. Tey fjala seg í karinum í baðirúminum og sveipa ársgamla sonin í dýnu og teppi.

Sum dagarnir líða, gerst støðan alsamt meira ótolandi og vandamikil, tí bumburnar gella framvegis og nærkast býlinginum, har familjan býr. Bygningurin skelvur, tá ið tað brestur. Ringast er um kvøldarnar og út á náttina. Onnur ráð eru tí ikki til at taka enn at flýggja. Og fyrstu vikuna í mars byrjar ferðin út í tað ókenda.

DRÚGV OG AVBJÓÐANDI FERÐ

Tey royna at sleppa um markið til Póllands. Tey steðga í Lviv skamt frá markinum, men ukrainsku myndugleikarnir halda teimum aftur og sýta Yurii útferðarloyvi. Myndugleikarnir tví halda um, at Yurii skal gera hertænastu og verja landið, sum allir menn millum 18 og 60 ár hava fingið boð um.

Men Yurii hevur pappír og prógv um, at hann sum yngri meiðslaði sær mjødnina so illa í ferðsluóhappi, at hann ikki er førur fyri gera hertænastu. Myndugleikarnir játta at enda. Tá hevur familjan tvær ferðir roynt at sleppa um markið.

Men ráðaloysið valdar framvegis, tí familjan veit ikki, hvagar leiðin gongur, tíansheldur hvagar hon skal venda sær. Fyrstu dagarnar royna tey sum frægast at lívbjarga sær. Tey sova nakrar nætur saman við hundraðtals øðrum, ið eisini eru flýggjað frá húsi og heimi, á gólvinum í einum barnagarði pólskumegin markið. Hjálparfelagsskapir og sjálvboðin kýta seg av øllum alvi at taka ímóti flóttafólkastreyminum og veita neyðhjálp. Fyrst og fremst innivist, mat, klæði og heilivág. Familjan umhugsar at fara við einum toki til Týsklands, men eydnan er ikki við teimum, tí tokið er á tremur við flóttafólkum, ið flýggja um háls og herðar.

Brádliga koma óvæntaðu og gleðiligu boðini frá eini talskvinnu fyri ein hjálparfelagsskap á staðnum. Familjuni stendur í boði at sleppa til ókenda og fjarskotna landið í Norðuratlanshavi, ið ber navnið Føroyar.

– Vit vóru ovurfegin um møguleikan. Vit høvdu ongantíð hoyrt um Føroyar áður, men tað var ikki ein tanki, vit gáaðu stórvegis eftir. Tað ráddi bara um at sleppa burtur frá ræðuleikunum og halda fast í vónini um eina virðiliga tilveru í friði, siga Irina og Yurii.

KENNA SEG VÆL Í FØROYUM

Í Føroyum hava almennir myndugleikar saman við Reyði Krossi og sjálvbodnum tikið sær væl av flóttafólkum, ið komin eru higar.

Fyrstu vikurnar búðu Irina, Yurii og Oleg í Fuglafirði og høvdu tað gott, men fingu skjótt fastan bústað í einum tvíhúsum í Klaksvík. Og tey trívast væl. Yurii hevur fingið fast starv hjá

KJ Hydralik, Irina tekur sær av tí heimliga og húsliga, og sonurin Oleg hevur fingið pláss á ansingarstovni.

Enn er tó stutt fráliðið, og nógv er eftir hjá familjuni at læra um Føroyar og føroysk viðurskifti. Um málið, mentanina og samfelagið. Málsligu førleikarnir eru avmarkaðir, týðari má hjálpa, men tað gongur framá at læra nýggj orð á føroyskum. Og sambond eru longu knýtt.

– Fólk eru blíð og fyrikomandi og hava tikið ímóti við opnum ørmum. Vit kenna okkum ógvuliga væl, og vit eru hjartans fegin og takksom fyri alla ta hjálp, okkum er veitt. Fólk støkka dagliga inn á gólvið og eru altíð fús at veita eina hjálpandi hond. Og so er landið vakurt, náttúran stórbær, og her valdar friður og tryggleiki. Tí eru vit so fegin um at vera komin higar, siga Irina og Yurii.

SVÁRA SORGIN NÍVIR

Ferðin til Føroya var long og drúgv. Fyrst við bili gjøgnum Pólland og Týskland, síðani við ferju til Danmarkar og at enda við flogfari til Føroya. Tey eru tí útlúgvað, tá ið flogfarið lendir í Vágum seint á kvøldi um miðjan mars. Fjáltur er á familjuni, ið ikki beinanvegin hevur álit á, at tey eru í góðum og tryggum hondum.

– Vit óttaðust at vera komin í skeivar hendur, tí tað er væl kent, at brotsmannalið stundum gera sær dælt av vanlukkuligu lagnuni hjá øðrum.

Men tíbetur vóru blíð fólk umborð á flogfarinum, ið sissaðu okkum, og tá ið vit fingu eyga á umboð fyri Reyða Kross, sum vóru komin at taka ímóti, lætnaði fyri bróstinum, siga Irina og Yurii.

Men handan gleðina hómast svára sorgin og djúpu sárini, ið støðan í heimlandinum hevur volt. Irina og Yurii eru óttafull og stúra um framtíðina hjá næstringum, sum eftir eru í Ukraina og hvørki ætla sær ella kenna seg nóg birg at flýggja úr krígsherjaða landinum.

Avgerðin hjá Irinu og Yurii um at flýggja er grundað á tankan um at veita soninum Oleg eina bjartari framtíð. Bæði eiga tey gomul foreldur, sum sita stúrin eftir, og bróður Yurii. Pápi Irinu er hartil illa sjúkur, og tankarnir leita tí alla tíðina til næstringarnar. Tí hava Irina og Yurii dagligt samband við familjuna heima í Ukraina. Tá ið samband fæst. Tað ger tað ikki altíð. Stundum er órógv á linjuni, og onkuntíð mugu næstringar kvetta sambandið, tí ávaringarlúðurin varskógvar um enn eitt bumbuálop.

„Og so er landið vakurt, náttúran stórbær, og her valdar friður og tryggleiki.“

Irina & Yurii

Saknurin eftir familju, vinum og kenningum er stórur. Men enn veit familjan ikki, hvussu leingi hon má liva í útlegd. Útlitini eru døpur.

–Kharkiv er bumbaður og sorlaður, og eingin veit, hvussu langa tíð tað fer at taka at byggja býin upp aftur, siga Irina og Yurii.

Familjan fegnast tí um at hava funnið skjól og fingið fyribils uppihaldsloyvi í Føroyum næstu tvey árini.

– Vit liva frá degi til dags og vóna, at kríggið skjótt fær ein enda. Ukraina er okkara heimland og Kharkiv heimstaðurin. Í hjørtum okkara verða tey altíð verandi. Men hjartans fegin og takksom eru vit fyri at vera komin higar og fyri vælvild og hjálp, siga Irina og Yurii.

GÓÐLÆTI BÝR Í FØROYINGINUM

Reyði Krossur Føroya hevur átt stóran leiklut í hjálpararbeiðinum í sambandi við kríggið í Ukraina. Felagsskapurin hevur saman við privatum strongt á at fáa flóttafólk til Føroya, hóast politiski myndugleikin hevur ivast og drálað.

Jóannes Eidesgaard er formaður í Reyða Krossi Føroya, og hann er fegin um og ovfarin av tí stóra hjálpsemi og gávumilda lyndi, sum býr í føroysku fólkasálini.

– Vit hava upplivað ómetaliga stóra vælvild millum føroyingar at taka ímóti flóttafólkum og veita hjálp. Óttin, sum fyrr hevur verið fyri tí ókenda og fremmanda, tykist at vera horvin og burtur. Øll eru sinnað at veita eina hjálpandi hond, og tað hevur ikki staðið á at fáa sjálvboðin at tekna seg til tær mongu uppgávurnar, sigur Jóannes Eidesgaard.

Hann vísir á, at tað beinanvegin vóru okkurt um hálvfjórða hundrað fólk, ið teknaðu seg, og fleiri eru løgst aftrat.

Uppgávurnar hjá Reyða Krossi fevna víða, eitt nú at taka ímóti flóttafólkum og flyta tey til móttøkuhúsið í Havn, har tey verða skrásett. Síðani at útvega varandi bústaðir, at knýta sambond, so skúlar og arbeiðspláss eru til reiðar, og annars at hjálpa flóttafólkum at fóta sær í nýggju og øðrvísi tilveruni í Føroyum.

„Vit liva frá degi til dags og vóna, at kríggið skjótt fær ein enda.“

Irina & Yurii

HEILSUSIMULATOR

TAK SKEIÐINI TÁ TÚ ERT HEIMA

Vit hava nýggjastu tøknina

Siglir tú úti ella heima er tað ómakaleyst at taka skeiðið hjá okkum. Vinnuháskúlin hevur í 130 ár útbúgvið tey bestu av teimum bestu.

VIT BJÓÐA ØLL SKEIÐ

 BRM-skeið  ERM-skeið

 ECDIS-skeið  Tecdis-skeið

 GOC-skeið  Heilsu-skeið

 DP-skeið

 Eldsløkkingar-skeið

 ARPA-skeið

 Trygdar-skeið

 SSO-skeið  Stroppa-skeið

… og nógv onnur skeið

Finn skeiðsyvirlit og tilmelding á www.skeid.vh.fo

og bestu umstøðurnar at læra nýtt.

ROYN TÍNA VITAN Í VERULEIKAKENDUM UMSTØÐUM

Og flóttafólk búgva nú um allar Føroyar. Heilt úr Norð oyggjum og suður til Suðuroyar. Fleiri í Eysturoynni og rundan um miðstaðarøkið og Havnina. Og allastaðni er vælvildin stór, sigur Jóannes Eidesgaard.

Reyði Krossur er eisini farin undir nýtt átak, ið rópt verður vinafamiljur. Endamálið er at fáa sjálvboðin at støkka inn á gólvið hjá flóttafólkum, vera um tey og ganga teimum til handa. Hesum hevur stórur áhugi verið fyri millum sjálvbodnar føroyingar. Tað hevur ikki skortað hjálpsemi, og fíggjarliga hava føroyingar eisini stuðlað væl, vísir Jóannes Eidesgaard á.

Í vár skipaði Reyði Krossur fyri stórari stuðulskonsert í Hoyvík, ið gav góðar níggju milliónir krónur. Eitt bragd, heldur formaðurin, tí tiltakið var talandi dømi um, at føroyingar fegnir hjálpa.

Hugskotið til stuðulskonsertina átti Georg Eystan Á, sum andaðist nakað eftir. Tað var hann, ið ringdi til formannin í Reyða Krossi og segði, at tónleikarar høvdu tosað saman og fegnir vildu lata eitt íkast til hjálpararbeiðið hjá Reyða Krossi, flóttafólkum at frama.

RÚM FYRI FLEIRI

Í løtuni eru næstan 60 flóttafólk skrásett í Føroyum. Lógin, sum varð samtykt á Føroya Løgtingi í vár, heimilar 200 flóttafólk. Tí er framvegis pláss fyri fleiri, og tað er ikki óhugsandi, at Føroyar fara at hýsa fleiri flóttafólkum enn teimum, sum longu eru komin til landið, heldur Jóannes Eidesgaard.

Tað er ymiskt, hvussu flóttafólk eru fyri, tá ið tey koma hendavegin. Men formaðurin í Reyða Krossi heldur, at Føroyar eru til reiðar at taka ímóti. Ivi um tað hevur annars valdað í politisku skipanini við teirri grundgeving, at føroyingar ongar royndir hava við flóttafólkum, tíansheldur skipanir, ið lofta. Men tað er ein grundgeving, ið Reyði Krossur hevur víst frá sær.

– Tað er bara við at taka ímóti flóttafólkum, at vit fáa neyðugu royndirnar, sigur Jóannes Eidesgaard.

Hann er sannførdur um, at ivin er ógrundaður, og at politiska skipanin ikki longur fer at drála í málum um flóttafólk. Tað er hann, tí tað er vorðin púra sjálvsagdur partur av tilvitskuni hjá føroyskum politikarum at hugsa um Føroyar sum skjól hjá flóttafólki, sigur hann.

Jóannes Eidesgaard slær fast, at Reyði Krossur er altíð til reiðar at veita hjálp, um og tá ið á stendur. Tað er felagsskapurin uttan mun til, hvør hevur hjálpina fyri neyðini, og hvønn tjóðskap og politiskar ella átrúnaðarligar sannføringar, tann, ið líður, umboðar.

– Reyði Krossur setir altíð menniskjuna fremst. Tann, ið líður, skal eina og hvørja tíð rokna við hjálp frá Reyða Krossi, sigur Jóannes Eidesgaard.

Ein hjálp, ið Irina, Yurii og Oleg úr krígsherjaða Ukraina fegnast um at kenna fløvan av.

Jóannes Eidesgaard, formaður, Reyði Krossur Føroyar.

Experience an adventure of a lifetime

Get ready for two of the most famous attractions in the Faroe islands at the same time. The sea-stacks Drangarnir and Múlafossur Waterfall. This boat tour will give you an unforgettable view and memory of a lifetime.

Book your tour today on www.bluegate.fo or scan here:

Photo: Andrei Antal Photography

This family’s ordeal began with what they thought were fireworks on an ordinary February morning near their flat in Kharkiv, but soon Irina Nikolaieva and Yurii Nikolaiev realised that the rumours of a Russian invasion were true.

First they ran to a cramped basement with all the neighbours. But it was winter and after a freezing night they decided to return to their flat to shelter in the bathtub with their son swept in duvets.

After days of terror with lethal blasts shaking their home, they concluded that their only hope was to flee. In March they began their journey into the unknown.

Refugees in the Faroe Islands: Finding peace and safety

Since spring the Faroe Islands have been welcoming displaced people from Ukraine, among them Irina Nikolaieva, her husband Yurii Nikolaiev and their one-year-old

DIFFICULT JOURNEY

On first attempt the Ukrainian authorities refused to let them cross into Poland, all men between 18 and 60 are conscripted. But Yurii has a hip injury that renders him unable to serve. When the paperwork comes through they cross to find chaos also reigning on the other side, though volunteers are doing their utmost to provide emergency assistance. They wind up sleeping on the floor of a Polish nursery with hundreds of others.

They try to board a train for Germany, but every carriage is crammed with refugees. Then, out of the blue, they receive unexpected news

from an aid worker: They will be offered refugee in the North Atlantic.

“We were thrilled. We’d never heard of the Faroe Islands, but it didn’t matter. We just had to get away from the atrocities,” Irina and Yurii say.

They were driven across the continent, put on a ferry to Denmark and finally on a flight to the Faroe Islands. Exhaustion and bewilderment had them concerned, “We feared we had ended in the wrong hands, criminal gangs are known to exploit people’s misfortunates. Fortunately, kind people on board calmed us and when we spotted Red Cross representatives we felt we could breathe easy,” Irina and Yurii explain.

WARM WELCOME

The Faroese efforts to welcome refugees have been coordinated by public authorities, the Red Cross and a host of volunteers.

Irina and Yurii were settled in a house in Klaksvík. Yurii has found a permanent job at KJ Hydraulik and little Oleg has a place at nursery.

Though they still need an interpreter and say they have much to learn about the Faroe Islands they are happy to be here, “We have been welcomed with open arms. We are so happy and grateful for all the help. People come visit every day and are always ready to lend a hand. And the country is beautiful, peaceful and safe.”

IMMENSE GRIEF

Beyond relief and gratitude, however, deep sorrow looms. They fear for family and friends who cannot leave. They are in touch every day, but calls are often cut short by air raid sirens.

The longing and uncertainty are hard to bear. They don’t know how long they will be in exile. Kharkiv is in ruins, nobody knows how long it will take to rebuild or even when rebuilding can begin. “Ukraine and Kharkiv are our home. Always in our hearts, but we are thrilled about the goodwill we meet here,” Irina and Yurii say.

The family takes each day as it comes. For now, they have a two-year work permit in the Faroe Islands.

GOODWILL AND GENEROSITY

Red Cross Faroe Islands has played a major role in the relief work. Alongside private individuals, the organisation has urged the Government to open up to refugees.

Jóannes Eidesgaard chairs Red Cross Faroe Islands, “We have experienced such goodwill among the Faroese towards receiving and helping refugees. The old fear of the unknown and unfamiliar appears to have vanished. Everyone wants to help.”

The Red Cross welcomes refugees and brings them to a reception house in Tórshavn, from here the Red Cross tries to find permanent housing and establish networks, so that schools and workplaces can be ready to help newcomers settle. Ukrainian families have found new homes across the archipelago and the Red Cross has launched an initiative to twin them with local families.

A spring concert also raised DKK 9 million towards Red Cross relief work, an enormous figure for the population size.

SAFE HAVEN

At present there are 60 registered refugees in the Faroe Islands. But there is room for more, the Faroese Parliament has authorised the reception of up to 200.

People fleeing war need varying levels of support, and the chair of the Red Cross is certain that the islands are ready to receive them. One concern among politicians has been that the Faroese have no experience or systems in place. But Jóannes Eidesgaard dismisses that argument, “Only by welcoming refugees will we gain experience.”

He is convinced that as it gradually becomes entirely natural to think of the Faroe Islands as a country in the ranks of safe havens for refugees, politicians will no longer hesitate.

And the Red Cross stands ready to help, irrespective of nationality, political or religious beliefs. The Red Cross will always put people first. Irina, Yurii and Oleg can attest to this.

SKRIVAÐ HEVUR JÁKUP BOGI JOENSEN MYNDIR: KLARA JOHANNESEN

Edmund gevst í politikki: – AT STJÓRNA

LANDI NUM

UNDIR KREPPUNI SLEIT MEST

Fáur hevur eitt so langt og hendingaríkt lív í politikki aftan fyri seg sum sambandsmaðurin Edmund Joensen av Oyri. Men nú er liðugt, og hann gevst í politikki. At meta um avrikini og varðarnar, ið standa eftir hann, letur hann onnur um, men blúgvast ikki og ásannar, at tíðarskeiðið sum løgmaður undir sváru kreppuni í nítiárunum sleit mest. Eitt embæti, ið hann ongantíð ætlaði sær

– Kynstrið er at vera tú sjálvur og varðveita bæði beinini á jørðini, sigur hann lítillátin og við eyðmjúkari rødd.

Hann hyggur djúpt í eyguni, brosar blídliga og heilsar við føstum lógvataki.

Tað merkist, at orðini hava tyngd og eru ikki tikin úr leysum lofti. Hann meinar tað.

– Um tú ert í eygnahædd, ikki hevjar teg upp um onnur og minnist til, at tú skalt tæna fólkinum, kanst tú røkka langt sum politikari, sigur hann.

Og víða hevur hann verið um í sínum langa politiska lívi. Hann hevur sæð hálvan heimin, hevur vitjað í Hvítu húsunum í Washington og sat á sinni til háborðs í russiska undirhúsinum Dumuni í Kreml. Hann hevur sæð, hvussu fólkið livir í baltisku londunum, í Miðeystri og í Afrika. Og so hevur hann røkt at kalla øll politisk embæti av týdningi. Hann var løgmaður undir sváru kreppuni í nítiárunum. Hann var løgtingsformaður í seks ár, frá 2002 til 2008. Og hann hevur í fleiri umførum vunnið fólksins tokka og álit og er valdur á løgting og á fólkating umboðandi Sambandsflokkin. Og so er hann riddari og kommandørur av Dannebrog.

Hann hevur við øðrum orðum javnan ferðast á teimum bonaðu gólvunum og eftir teirri reyðu langmottuni, men hevur ongantíð gloymt grundvøllin. Upphavið, røturnar og fólkið.

Nú er skeiðið runnið. Politiska yrkisleiðin er at enda komin. Edmund Joensen gevst í politikki, ið hevur verið stórur og týðandi partur av hansara tilveru í nærum ein mansaldur.

– Løtan er tann rætta og sjálvur at finna hurðina, sigur hann.

Royndi politikarin av Oyri leggur ikki í at leggja oyru til rósandi eftirmæli, tíansheldur at tosa um avrik og glæsiligar varðar, ið standa eftir hann. Ella hjartamálini, ið førd vórðu út í lívið. At Føroyar gjørdust eitt valdømi var eitt teirra. Hinvegin hevur hann einki ímóti at verða mintur sum politikarin, ið helt fast um virðini og klassisku dygdirnar um álit og trúskap í politiska arbeiðinum. Men eisini sum tann frælslynti politikarin, ið gjørdi mun hjá vanligum fólki og minnilutabólkum í samfelagnum og atkvøddi fyri javnrættindum til samkynd.

– Tað er skyldan hjá politikarum at gera umstøðurnar so góðar sum gjørligt hjá øllum borgarum í samfelagnum og verja minnilutabólkar. Tí havi eg altíð verið sannførdur um mína støðu í sokallaðum etiskum málum, ið eiga at verða latin tingfólki at atkvøða um eftir egnari sannføring, sigur hann og stuðlar eisini rættinum hjá kvinnuni í spurninginum um fosturtøku.

„Løtan er tann rætta og sjálvur at finna hurðina.“

Gráa posan kennir tú, ha?

Hann hevur verið hjá okkum í nógv ár, og hann er rættiliga trúfastur, tí hann sigur ja takk til alt tað vanliga ruskið, og nei takk til t.d. fløskur, battaríir, elektronikk, reint papp og pappír.

Grái posin er annars lítið krevjandi, og tí mást tú taka tær væl av honum.

Hann skal hava sítt egna stativ uttanfyri, og so mást tú eisini minnast til at binda fyri allar teir smærru posarnar, sum tú letur í hann, soleiðis at onki fýkur úr honum og út í náttúruna.

Hann skal ikki viga meira enn 20 kilo, og so mást tú sjálvandi eisini minnast til, at onki spískt má latast beinleiðis í gráa posan, men pakkast væl inn, so at ruskinnsavnarin ikki sker seg.

Soleiðis skilja vit gráa posan. Og tað er jú skilagott at skilja.

LØGMAÐUR Í SVÁRASTU KREPPUTÍÐ

Edmund Joensen hevur eitt langt politiskt lív aftan fyri seg. Hann hevði longu verið virkin í kommunalpolitikki og sitið í Sunda bygdaráði í næstan tíggju ár, tá ið hann fyrstu ferð varð valdur á Føroya løgting á valinum í 1988.

Hann var løgmaður í tveimum samgongum truplu kreppuárini frá 1994 til 1998. Fyrra samgongan slitnaði, tann seinna helt valskeiðið út. Talan var um eitt ógvuliga baldrut tíðarskeið við stórum politiskum og samfelagsligum rembingum.

Men hann ætlaði sær ongantíð at gerast løgmaður.

Hann var formaður í Sambandsflokkinum og

tí í uppskoti. Men hann helt, at embætið sum løgmaður kravdi hægri akademiska útbúgving, og eina slíka hevði hann ikki. Hann hevði royndir úr vinnuligum virksemi og var stjóri og nevnd-

arformaður í skelja- og rækjuvirkinum O. C. Joensen á Oyri. Hann var eisini í bæði starvs- og umboðsmannanevndini fyri Føroya Fiskasølu og hevði tí nóg mikið at síggja til og fara frá, skuldi hann gerast løgmaður. Tí peikaði hann á Bjørn á Heygum, advokat og táverandi tingmann fyri Sambandsflokkin, og Lisbeth L. Petersen, sum tá var borgarstjóri í Havn, men bæði bóru seg undan.

– Tá ið eg hyggi í bakspegilin, skilji eg ómetaliga væl, hví hvørgin teirra tók av, tí tað var ein ógvuliga stór byrða og krevjandi uppgáva at taka á seg júst tá. Samfelagið lá í andaleypi og var stutt frammanundan farið á húsagang. Føroyar vóru eitt trotabúgv, og eingin vildi vera løgmaður. Tí endaði bólturin aftur í mínum føvningi, tá ið samgonga skuldi skipast, sigur Edmund Joensen.

Hann heldur, at tíðarskeiðið sum løgmaður var spennandi, men mest av øllum krevjandi og møtimikið, tí føroyska samfelagið var hart rakt. Kreppa var allastaðni og alla tíðina á mannamunni. Bankakreppa, búskaparkreppa, samfelagskreppa. Stutt sagt bara kreppa. Arbeiðsloysið var metstórt. Næstan fjórði hvør føroyingur var uttan arbeiði, tá ið ringast stóð til, og fólk fluttu í stórum tali av landinum. Uppgávan at endurreisa samfelagið var tí óvanliga stór. Neyðugt var við stórum strukturellum broytingum av tí kollveltandi slagnum. Føroyar fingu nýggja stýrisskipan við ráðharraábyrgd og nýggja umsiting við aðalráðum. Og landsstýrið vildi hava ein marknaðarstýrdan búskap. Landskassin skuldi gerast leysur av skipakeypum og veðhaldum, tí skuldin hevði hópað seg upp og var vorðin alt ov tyngjandi.

– Kanska var tað handils- og vinnulívsmaðurin í mær, men mangan hugsaði eg við mær sjálvum, at Føroyar um tað mundið vóru ein sera illa rikin fyritøka, sum hevði ábøtur fyri neyðini, sigur Edmund Joensen.

Tað var heldur ikki bara sum at siga tað at sita við ábyrgd, tí trýstið var stórt, minnist hann.

„Føroyar vóru eitt trotabúgv, og eingin vildi vera løgmaður.

Tí endaði bólturin aftur í mínum føvningi.“

Í umsitingini var stór ónøgd, og fleiri mótmæltu, at starvsfólk skuldu flytast í onnur størv og til aðrar uppgávur. Og úti í samfelagnum var trýstið á politikararnar ikki minni. Fólk grótu, tí tey mistu arbeiðið og máttu flyta frá húsi og heimi og av landinum.

– Tað var ikki stuttligt og sera beiskt. Og við borð endan sat løgmaður og var noyddur at taka illa lýddar, men neyðugar avgerðir. Ikki fyri sína egnu skuld, men fyri samfelagið, sigur Edmund Joensen.

Hann viðgongur, at tíðarskeiðið sum løgmaður hevur slitið mest í hansara tíð í politikki.

– Tað var ein ógvuliga hørð tíð, og keðiligt var tað eisini, at tað rak so hart á familjuna. Ofta var almenna orðaskiftið hvast, og stundum fall onkur óvirðilig viðmerking. Tað vildi eg fegin verið fyri

uttan, tí familjan eigur altíð at verða hildin uttan fyri politiska lívið. Tað var ikki júst sakin at vera kona og børn løgmans undir sváru kreppuni í nítiárunum, sigur hann.

BETRI ENN SÍTT VÁNALIGA UMDØMI

Tað verður stundum tikið til, at politikkur er eitt skitið spæl, har allar hugsandi og óhugsandi snildir verða nýttar til tess at tryggja sær sess og sleppa fram at valdinum.

Uttan fyri politiska vígvøllin verður eisini neyvt fylgt við gongdini. Fjølmiðlarnir, ella fjórða statsvaldið, gera sítt ítasta til tess at halda politikarum í oyruni og til svars, og undirhaldsídnaðurin hevur eisini dugað at umskapa politikk til stórsligið drama. Millum kendastu sjónvarpsrøðirnar

er amerikanska ‚House of Cards‘. Men eisini um okkara leiðir er politikkur gjørdur til drama á skíggjanum. ‚Borgen‘ hevur verið vælumtókt drama í donskum sjónvarpi, og íblásturin er danskur innan- og uttanríkispolitikkur og dagliga lívið á Christiansborg og tað, sum annars fer fram aftan fyri politisku leiktjøldini. Ein veruleiki, sum Edmund Joensen kennir ógvuliga væl eftir nógv ár sum limur í danska fólkatinginum, men eisini úr heimliga umhvørvinum og úr føroyskum politikki.

Men samsvar er ikki heilt millum drama og politikk, millum fiktión og veruleika, heldur hann.

– Soleiðis havi eg ikki upplivað tað. Politikkur er betri enn sítt vánaliga umdømi. Politikkur snýr seg sjálvsagt um at vinna valdið til tess at føra politisku ynskini út í lívið. Tað er rætt, at ósemjurnar stundum eru stórar og kunnu skapa tvørligar støður. Men tá ið tað er sagt, orðaskiftið endað og myndatólini í tingsalinum sløkt, er talan um vinskap og sunn og góð sambond, ið knýtt eru millum allar flokkar og politikarar, sigur Edmund Joensen.

Og tað hevur serligan týdning at fáa í lag góð sambond, skulu skilagóð úrslit spyrjast burturúr, sigur hann og vísir á, at ofta verða ósemjurnar mýktar undir óformellum samrøðum í hugnaligari samveru. Tað er ofta tá, at grundarsteinarnir verða lagdir til stórar politiskar avtalur, sigur hann.

– Øll politisk sambond og allar avtalur byggja fyrst og fremst á álit. Og júst tí havi eg altíð strembað eftir og gjørt mær stóran ómak at vera álitisvekjandi, tí politiska trúvirðið stendur og fellur við áliti, sigur Edmund Joensen.

Tað er eingin loyna, at tað er ein politikari við nógv um royndum og hollum innliti í bæði føroysk og donsk viðurskifti, sum nú gevst í politikki.

Edmund Joensen heldur, at tað er ov stórur munur á politiska arbeiðinum við Tinghúsvegin í Havn og við Slotsholmen í Keypmannahavn – á løgtingi og á fólkatingi. Politisku skipanirnar í Føroyum og í Danmark minna annars nógv um hvørja aðra, men á ávísum økjum eru danir frammanfyri og føroyingar eftirbátar, serliga tá ið um politiskt støðufesti viðvíkur. Orsøkina heldur

Edmund Joensen vera at finna í siðvenjuni og arbeiðinum at gera breiðar semjur tvørtur um bæði floksmørk og valskeið.

– Danir hava eina langa siðvenju við minnilutastjórnum og duga betur enn vit føroyingar politiska handverkið og kynstrið at gera breiðar langtíðarsemjur tvørtur um miðjuna. Tann siðvenjan hevur ikki rættiliga fest røtur í Føroyum enn, og tað er stórt spell, tí tað ger politisku skipanina óstøðuga og grundvøllin og raksturin av samfelagnum ótryggari, sigur Edmund Joensen.

Hann vísir eisini á aðrar munir og heldur, at føroyingar áttu at tikið donsku siðvenjuna við at kalla ráðharrarnar oftari í samráð meiri til sín. Tað hevði tryggjað størri opinleika og gjøgnumskygni og hildið ráðharrarnar til svars fyri bæði tingi, landi og fólki, sigur hann.

FRAMTÍÐIN GRÓÐURSETT

Politikkur hevur verið trúfastur fylgisveinur og týðandi partur av tilveruni hjá Edmundi Joensen.

Sjálvur samanber hann politisku yrkisleiðina við eitt goysandi eldfjall, tí so spennandi og hendingaríkt hevur lívið sum politikari verið, heldur hann.

Men nú er liðugt. Politikkurin er lagdur á hillina. Sorgblítt er at siga farvæl, men avgerðin er tikin, og hon er endalig, slær hann fast.

„Eg angri einki, iðri meg um okkurt, men um eg sjálvur skal siga tað, er bara væl komið

burturúr.“

– Eg angri einki, iðri meg um okkurt, men um eg sjálvur skal siga tað, er bara væl komið burturúr, sigur hann.

Eftirmælið og dómin yvir politisku avrikini hugsar hann tó ikki stórvegis um. Tað hevur størri týdning at vita við seg sjálvan, hvat endamálið var, heldur hann.

– Eg havi eftir bestu sannføring og eftir besta førimuni roynt at tæna landi og fólki, um tað so hevur verið í landsstýri, á løgtingi ella á fólkatingi, sigur hann.

Edmund Joensen er farin væl um pensjónsaldur, men hevur ongar ætlanir um at gevast á hondum, hóast hann nú leggur politikkin frá sær. Virkishugurin er framvegis stórur, og vinnulívsmaðurin fornoktar seg ikki. Hann tosar um stórar dreymar og ætlanir um alt frá aling av sílum og laksi til varandi orkukeldur, men enn eru verkætlanirnar ikki so ítøkiligar. Tað er frítíðarítrivið afturímóti.

Í nógv ár hava Edmund og konan Edfríð fríðkað um umhvørvið við húsini á Oyrarbakkavegi. Plantað eru trø, og fleiri eru væntandi. Tilsamans skulu plantast trø, ið svara til 13 traðir. Onkur hevur kallað vøkru náttúru- og frítíðarlundina fyri Edmundslund. Sjálvur hevur hann annað uppskot: Central Park. Við tilsiping til staðsetingina, ið er satt knútapunkt skamt frá brúnni um Streymin.

– Hvør veit. Um hálvthundrað ár verður Central Park kanska miðdepil í einum lítlum, fittum býi við Sundalagið, sigur hann við einum brosi.

Politiskt er tíðarskeiðið hjá Edmundi Joensen runnið. Nú annað koma skal.

Navn: Edmund Esbern Johannes Joensen

Føddur: 19. september 1944 á Oyri

Hjúnafelagi: Edfríð, fødd Johannesen

Flokkur: Sambandsflokkurin

Formaður Sambandsflokins: 1990–2001

Valdur fyrstu ferð á Føroya løgting: 1988

Løgmaður: 1994–1998

Løgtingsformaður: 2002–2008

Valdur fyrstu ferð á fólkating: 1994 (hevði varamann fyri seg, meðan hann var løgmaður)

Limur í Sunda bygdaráði: 1970–1980

Onnur álitisstørv: Stjóri hjá O. C. Joensen á Oyri og limur í nevnd og umboðsmannanevnd Føroya Fiskasølu

Name: Edmund Esbern

Johannes Joensen

Date of birth: 19th September 1944 in Oyrar

Spouse: Edfríð, nee Johannesen

Political Party: Sambandsflokkurin – The Union Party

Party Chair of Sambandsflokkurin: 1990–2001

First elected to the Faroese Parliament: 1988

Prime Minister: 1994–1998

Speaker of the House: 2002–2008

First elected to the Danish Parliament: 1994 (an alternate took his parliamentary seat while he served as Prime Minister)

Member of Sunda Village Council: 1970–1980

Other posts: Director of O. C. Joensen in Oyrar and Board member of Føroya Fiskasøla

Bowing out of politics: Steering through the crisis was tough

Few politicians have enjoyed as long and eventful a career as former Faroese Prime Minister and current Faroese member of the Danish Parliament, Edmund Joensen from Oyrar. But he has announced his retirement, “the time is right, I can still find the door myself.”

He has little interest in reminiscing about his glowing reputation or achievements. However, he wouldn’t mind being remembered as a politician true to his values, who put trust and loyalty first. Or as a libertarian who made a tangible difference to minorities by voting in favour of LGBTQ equality.

“It’s a politician’s duty to make conditions as good as possible for everyone in society and to safeguard minorities. I have always been sure of where I stand on so-called ethical issues, which parliamentarians should be allowed to vote on freely after their conscience,” affirms Edmund Joensen, who also backs women’s abortion rights, which have yet to be granted in the Faroe Islands.

PRIME MINISTER THROUGH THE DEEPEST CRISIS

Edmund Joensen was first elected to the Faroese Parliament in 1988 for Sambandsflokkurin, the Union Party. During the recession he served two coalitions as prime minister from 1994 to 1998. However, he never aspired to the highest office. As Union Party chair he was in the running to lead the coalition, but felt the post as prime minister required a higher academic degree, which he didn’t hold. His experience was in fisheries administration, so he nominated other members of the Union Party, but they refused.

“In hindsight I understand why they didn’t accept. It was an immense burden at that junction. (…) The Faroe Islands were a bankrupt estate and nobody wanted to be Prime Minister. So they kicked the ball back into my court,” Edmund remembers.

It was a time of banking crisis, economic crisis, social crisis. Nearly one in four people were unemployed and the Faroese families emigrated in droves. Wide-ranging structural reforms were needed.

The responsibility was crushing and it was a bitter task to make those unpopular, but necessary, decisions. Edmund admits, “It was a very very tough time and it also hit my family hard. Public debate was heated and there were comments below the board at times. I would have liked to spare my family that.”

BETTER THAN ITS REPUTATION

Politics is often cast as a dirty game, particularly in the media and tv-series like ‘House of Cards.’

But Edmund doesn’t quite think fiction correlates with reality, “It isn’t my experience. Politics is better than its reputation. Of course it’s about winning power to see your political designs through. And, yes, there can be fierce clashes. Having said that, once the debates are over and the camera crews have gone home, friendship and healthy working relationships remain across all parties.”

And those ties are crucial to achieving sensible results. During informal chats disagreements soften and the foundations of political agreements are laid. According to the former Prime Minister, it’s all about trust, which is what he has strived for throughout his career. Political credibility hinges on trust, he says. And he would like to see Faroese politicians become better at hammering out broad long-term agreements across the centre. For him, it is one Danish custom worth emulating, as it would make the Faroe Islands more politically stable.

PLANTING THE FUTURE

Though he is well past retirement age, Edmund Joensen doesn’t intend to stay idle after politics. He has plans for aquaculture and sustainable energy, though nothing concrete yet. But his hobby is tangible.

Alongside his wife Edfríð, he has spent years foresting an area around their house on Oyrabakkavegur – and they plan to expand the grove. Some are calling the beauty spot Edmundslund, ‘Edmund´s grove’ He has a different suggestion: Central Park, given its proximity to the bridge connecting the two largest islands in the country.

“Who knows? In fifty years time Central Park might be the heart of a lovely little town by Sundalagið,” Edmund says with a smile.

Framtíðina eiga tey, SUM DROYMA STÓRT

Um smá tvey ár verða Føroyar og Atlantic Airways Aviation Academy miðdepil fyri framkomnum tyrlusimulatorvenjingum við einum spildurnýggjum Reality H Full Flight simulatori. – Hetta er eitt risa framstig samanborið við allar teir simulatorarnar, sum eru tøkir hjá okkum at venja við í dag, sigur Hans Erik Jakobsen, sum er tyrluovasti í tyrlutænastuni hjá Atlantic Airways og høvuðsstigtakari til nýggja simulatorin

Fyrstu tankarnir og dreymurin um ein tyrlusimulator í Føroyum eru einki nýtt fyri Hans Erik Jakobsen, leiðara í tyrlutænastuni hjá Atlantic Airways. Í smá 30 ár hevur hann starvast í tyrlutænastuni hjá Atlantic Airways, og longu í 1994 fóru tyrluskipararnir hjá føroysku tyrlutænastuni undir at venja í simulatori í Texas í USA. Hetta var langt áðrenn, tað gjørdist myndugleikakrav um regluligar simulatorvenjingar.

– Vit vandu í simulatori í Dallas Fort Worth í Texas í nógv ár. Og har funnu vit út av, hvussu stóran týdning hesar venjingar hava fyri okkara vitan og kynstur sum tyrluskiparar. Har bar til at verða settur í støður við ymiskum feilum, sum annars ikki bar til at venja í tyrluni, greiðir Hans Erik Jakobsen frá.

– Tá ið tú venur í simulatori, er ongin vandi til staðar, og tað ber til at trýsta á ‘reset’ og royna umaftur. Soleiðis bar til hjá okkum at gerast dugnaligir til at klára okkum í umstøðum, sum vit annars ikki høvdu klárað okkum í, og sum frá leið, vil eg siga, at vit gjørdust eisini rættiliga dugnaligir.

Hans Erik Jakobsen, tyrluovasti í tyrlutænastuni hjá Atlantic Airways. Mynd: Bjarni Árting Rubeksen/ KVF

ØKT TRYGD

Fyrr varð tað ikki kravt, at tyrluflogskiparar skuldu venja í simulatori. Og tyrluskipararnir hjá Atlantic Airways eru millum teir fyrstu, ið fóru at venja regluliga í simulatori.

– Vit máttu viðurkenna, at bæði trygd og vitan gjørdust so nógv betri við at venja í simulatori, og tí varð avgerð tikin um at fara í simulator eina ferð um árið. Tað var ikki fyrr enn seinni, at krav kom um, at tyrluskiparar skuldu brúka simulator. Fyrst eina ferð um árið og síðani tvær ferðir um árið, sum tað er nú.

Hans Erik Jakobsen vísir á, at kravið um simulatorvenjingar hevur havt við sær, at talið á vanlukkum við tyrlu, sum annars var sera stórt, er minkað munandi.

– Hetta kemst heilt víst av, at tað í simulatorinum er gjørligt at venja vandastøður, sum tú ikki kundi venja fyrr. Og soleiðis hevur nýtslan av simulatori økt um trygdina; bæði yvirhøvur, tá ið talan er um flúgving, og serliga í tyrluflúgving.

So hvørt sum árini gingu, og tyrluskipararnir vóru oftari og oftari í USA og vandu, fór tankin at spøkja, um tað ikki mundi bera til at fáa ein simulator til Føroya.

– Í fyrstuni vóru tað bara tankar. Tá ið vit góvust at brúka simulatorin í USA í 2015/16, gjørdu vit av at fara frá at keypa stórar venjingarpakkar við undirvísing og lærarum sum partur av simulatorvenjingini, til sjálvir at standa fyri allari venjing. So vit gjørdu avtalu við Gulf Helicopters í Doha í Qatar um at leiga teirra simulator, har vit sjálvir vandu okkara egnu fólk og tóku royndir, sigur Hans Erik.

Eitt felag vit eiga í felag

Tey fyrstu fólkini, sum settu búgv í Føroyum, byrjaðu á berum. Skjótt ásannaðu tey, at á hesum berligu klettum er slett ikki liviligt. Skuldu tey liva her, máttu tey halda saman. Í tann mun er hesin demokratiski hugsanarhátturin ikki innførdur, men heldur innføddur, tí hann býr so mikið djúpt í okkum føroyingum. Samanhaldið er grundarlagið undir okkara samfelagi.

Og hetta samanhaldið liggur eisini til grund fyri Betri samtakinum. Tí Betri er skipað soleiðis, at tryggingartakararnir velja, hvør situr í Umboðsráðnum – og tey, sum sita har, velja so, hvør stýrir Betri. Tí siga vit, at Betri er eitt felag, vit eiga í felag. Soleiðis var tað frá fyrsta degi, og soleiðis fer tað altíð at vera.

Atlantic Airways Aviation Academy

REALITY H FULL FLIGHT SIMULATOR – VEITARI: Thales

SIMULATORURIN

VERÐUR GJØRDUR TIL:

6,4 t, 6,8 t og 7,0 t

ÚTGERÐ:

– Hoist

Auto hover (automatiskar inn- og útflúgvingar til leitistøð)

N-vis (night vision)

MOT (Mark on Target)

Automatisk leitimynstur – FLIR (Forward Looking Infrared System.)

VERÐUR EFTIR ÆTLAN KLÁRUR:

1. ársfjórðing 2024

STAÐSETING: Sørvágur

FLOGSKÚLI

Tað var annars longu í 2005, at tyrlutænastan setti ein flogskúla á stovn til at læra nýggjar skiparar at brúka tyrlurnar umframt at halda teirra flúgving við líka og endurnýggja sertifikat. Talan er um ein sokallaðan TRTO-skúla – Typerating Training Organisation. Í 2010 varð skúlin víðkaður til eisini at fevna um flogfør, og tað merkir, at síðani 2005 og 2010 hevur Atlantic Airways

útbúgvið síni egnu fólk. Eisini varð farið frá at brúka útlendskar undirvísarar, og nú brúkar

Atlantic Airways bert síni egnu fólk sum undirvísarar og próvdómarar.

– So tankin um at fáa okkara egna simulator hevur verið til í langa tíð, og hann hevur ment seg so líðandi. Vit hava allar tær viðkomandi royndirnar. Í 2001 yvirtóku vit leiting og bjarging, vit hava nógvar royndir í frálandavinnuni bæði í Føroy um og Evropa, umframt alla flúgvingina, sum vit hava her í Føroyum til útoyggjar. Vit eru ein vælgrundað heild og ein av teimum fáu tyrluoperatørunum, sum hava verið til í skjótt 30 ár, sigur Hans Erik Jakobsen og vísir á, at tað eru sera fáir tyrluoperatørar, ið hava verið til samanhangandi í so nógv ár.

– Um tú so hugsar um hesa heildina, so er tað ógvuliga natúrligt, at vit við okkara royndum, vitan og skúla eisini fáa okkara egna simulator. Eg vildi sagt, at tað er eitt natúrligt ynski og eitt rætt stig á vegnum í menningini, at vit taka venjingina heim til Føroya heldur enn at reika runt í USA, Mið eystri og Evropa.

DREYMURIN GERST VERULEIKI

Í løtuni eru umleið seks simulatorar, sum tyrlumanningin í tyrlutænastuni hjá Atlantic Airways hevur atgongd til.

– Eg hugsaði leingi um, hvussu vit skuldu fáa hendan kamelin gjøgnum nálareygað, tí øll verkætlanin tilsamans kostar meira enn ein nýggj tyrla. Men ein dagin, tá ið eg sat í Doha, kom eg til ta niðurstøðu, at um tað skal vera, so skal tað vera nú. So eg ringdi til Jóhonnu (á Bergi, red.) og segði, at vit skuldu keypa okkara egna simulator, minnist tyrluskiparin.

– Jóhanna fór at flenna. Og so minnist eg, at hon segði, at ‚framtíðina eiga tey, sum hugsa stórt‘ og lovaði at venda aftur. Sjálvur hugsaði eg, at hetta fer ongantíð at ganga, men so havi eg um ikki annað roynt. Hetta er jú ein risa teknologisk verkætlan, og tað er tað fyri eina og hvørja fyritøku, sum skal í holt við at fáa sín egna simulator. Eg vil fara so langt sum at siga, at hetta er eitt tað størsta teknologiska frambrotið í Føroyum yvirhøvur.

Tíðin gongur, og brádliga fær Hans Erik boð um at møta til ein nevndarfund, har hann skal greiða frá simulatorverkætlanini.

– Tað gekk væl, men so kom koronufarsóttin, og alt steðgaði upp. Men eg royndi at halda lív í verkætlanini við at tosa bæði við leiðslu og veitararnar minst eina ferð um vikuna. Tá ið heimurin so læt upp aftur, gekk brádliga skjótt. Nevndin gav grønt ljós, og nú eiga vit verkætlanina, sigur Hans Erik fegin.

Tað eru nógv umfatandi samstørv, ið skulu til, tá ið tú fert undir eina slíka verkætlan. Fyrst og fremst við veitaran, sum í hesum førinum er franska fyritøkan Thales. Harafturat koma samstørv við Sørvágs kommunu, har simulatorurin skal standa, loftferðslumyndugleikar og onnur, ið eru við.

– Thales hevur verið og gjørt ymiskar kanningar í Føroyum. Millum annað hava vit gjørt ymsar flúgvingar, og tey hava verið ógvuliga hugtikin av tí, sum vit duga her. Av tí at fyritøkan liggur í Evropa, arbeiðir hon undir somu myndugleikum og myndugleikakrøvum, sum vit gera, sum er EASA – evropeiski loftferðslumyndugleikin. Tað ger arbeiðsumstøðurnar nógv lættari, tá ið talan er um loyvir, sertifisering og annað.

– Harafturat er Thales eyðkent fyri at hava sera framkomnar simulatorar samanborið við aðrar veitarar. Talan er um serstakliga væl skikkað fólk, sum eru fyrikomandi, niðri á jørðini og løtt at arbeiða saman við. Vit kannaðu sjálvsagt fleiri onnur sløg av simulatori, men Thales hevði tann besta.

„Hetta er eitt tað størsta teknologiska frambrotið í Føroyum yvirhøvur.“

Mynd: Nicolás Vera-Ortiz

Simulatorurin, sum Atlantic Airways Aviation Academy fer at fáa, er tann fyrsti av sínum slagi, og hann er gjørdur til nýggjasta slagið av AW139 tyrlum, sum er tyrluslagið, sum tyrlutænastan brúkar.

– Okkara simulatorur er gjørdur til allar tríggjar útgávurnar av AW139 tyrlum, sum eru til í dag. Sum er nú, so finnast bara simulatorar til eitt av sløgunum. Umframt hetta, so er hann eisini gjørdur til SAR, search and rescue, og HEMS, sum stendur fyri Helicopter Emergency Medical Service, greiðir tyrluovastin frá.

Tað merkir millum annað, at simulatorurin fer at hava eina kabinu til tyrluskipararnar umframt eina kabinu, har bjargarar kunnu vera við í venjingini og venja við Virtual Reality brillum, har teir fáa somu mynd sum flogskipararnir og sostatt kunnu venja bjargingarvenjingar.

– Hetta er eitt risa framstig samanborið við allar teir simulatorarnar, sum eru tøkir hjá okkum at venja við í dag. Við hesum simulatorinum hava tyrlufeløg aðrastaðni, sum eisini fáast við leiting og bjarging, eitt stað, har tað ber til at venja.

Sum støðan er í dag, eru AW139 tyrlurnar eitt tað best umtókta slagið av tyrlum í heiminum, og tí er tað eisini eitt tað mest framleidda tyrluslagið yvirhøvur. Tað vil siga, at tað eru umleið 9000 tyrluskiparar til teir 12 tøku simulatorarnar, sum finnast kring knøttin í løtuni. Og talið á tyrluskiparum veksur skjótt; skjótari enn tað tekur at byggja fleiri simulatorar.

– Vinnugrundarlagið fyri hesum simulatorinum er sostatt sera stórt, og tað fara at koma tyrluskiparar og bjargarar úr øllum heiminum til Føroya at venja. Nógvar tyrlutænastur uttanlands bjóða eisini venjingarpartin út, tí tey hava ikki flogskúla eins og vit. Har kunnu vit, tá ið tyrlusimulatorurin verður klárur, bjóða upp á venjingarpartin hjá øðrum feløgum, vísir Hans Erik á.

Verkætlanin er nú av álvara farin av bakkastokki, og sambært tíðarætlanini skulu simulatorurin og kringumstøðurnar verða klár fyrsta ársfjórðing í 2024. Simulatorurin fer at verða staðsettur oman fyri Hotel Vágar, á ídnaðarøkinum oman móti Sørvági.

Hans Erik dylur ikki fyri, at tað liggur nógv hart arbeiði aftan fyri verkætlanina, og uttan góðar starvsfelagar og eina visionera leiðslu, sum hann tekur til, hevði ikki borið á mál.

– Vit høvdu ikki verið komin so langt uttan ta ótrúligu hjálp, sum eg havi fingið frá mínum starvsfeløgum. Teir hava traðkað til hvørja ferð, tað hevur verið neyðugt, hjálpt við tekniskari ráðgeving, skriving og nógvum øðrum. Eg eri komin til ta niðurstøðu, at vit raktu røttu løtuna við Jóhonnu og Niels (á Bergi og Mortensen, red.), sum bæði skilja eina góða business case, sigur Hans Erik Jakobsen, leiðari á tyrlutænastuni hjá Atlantic Airways, og leggur at enda afturat:

– Um eg skal vera heilt erligur, so helt eg, at hendan verkætlanin var at droyma ómøguliga dreymin – men so ikki allíkavæl, tí hví skulu vit ikki hava ein simulator í Føroyum? Tað er helst onkur, sum heldur, at eg eri ørur í høvdinum. Men tað bilar onki. Vit hava eina av heimsins bestu tyrlutænastum. Ikki er hon stór, men hon er góð.

„Vit hava eina av heimsins bestu tyrlutænastum. Ikki er hon stór, men hon er góð.“

RISA FRAMBURÐUR

THE FUTURE BELONGS TO THOSE who dream big

In just two years time a brand new Reality H Full Flight simulator will take off in the Faroe Islands in the service of Atlantic Airways Aviation Academy. The cutting-edge Thales simulator will be one of the most advanced in the world

Atlantic Airways’ helicopter pilots were among the first to undertake regular simulator training, long before it became a statutory requirement. Hans Erik Jacobsen, Atlantic Airways Rotor Wing Flight Ops. Manager, explains, “Simulator practice enables us to get good at managing in conditions we otherwise might not make it through.” It allows pilots to face situations and faults they could never rehearse in the air.

The Faroese pilots initially trained in a simulator in Dallas, USA, with instructors there. Back in 2015, however, simulator training was brought in-house, meaning that Atlantic Airways started using its own instructors and switched to training in a simulator in Doha, Qatar.

AVIATION ACADEMY

The helicopter service had already founded its own flight academy in 2005 teaching new pilots to use the helicopters, maintain skills and renew certificates. In 2010 the academy was expanded to include airplane pilots. Initially instructors were brought in from abroad, but now Atlantic Airways uses its own people as instructors and examiners.

The Atlantic Airways helicopter unit is experienced, versatile and operates to the highest standards, “We have all the relevant experience. In 2001 we took over search and rescue, we have plenty of experience in the offshore industry both in the Faroe Islands and Europe, as well as domestic flights to the outlying islands,” Hans Erik explains. The Atlantic Airways rotor unit is also one of the longest running helicopter operators in the world with nearly 30 years of uninterrupted service.

DREAM COME TRUE

The helicopter chief had long been pondering how to realise the dream of a Faroese simulator. It wouldn’t be an easy sell, because the project

Photo: Alexandre Light Ex Machina

costs run to more than a new helicopter. One day at the simulator in Doha he concluded that if it was ever going to happen it had to be now. So he called the Atlantic Airways CEO, Jóhanna á Bergi. He recalls, “Well, she burst out laughing,” but then said, “the future belongs to those who dream big,” and promised to get back to him.

Hans Erik was called in to a board meeting and managed to make the case. The pandemic put the project on hold, but the helicopter chief made a point of bringing it up with both management and suppliers on a weekly basis. And when the world opened up again, he got his green light.

The chosen supplier is French company Thales. Their simulators are cutting edge and it is an advantage to work with a European company, subject to the same regulator, European Union Aviation Safety Agency (EASA), and the same regulatory framework as Atlantic Airways. Thales representatives have already visited the Faroe Islands for scoping and joined the crew on flights,

ENORMOUS BREAKTHROUGH

Atlantic Airways Aviation Academy will be getting the first simulator designed for all three versions of the AW139 helicopters. At present there are only simulators for one type of AW139. In addition, it will be designed for Search and Rescue (SAR) and Helicopter Emergency Medical Service (HEMS).

This means that the simulator will have a pilot cabin as well as a cabin where rescue crews can participate and train using virtual reality goggles, which will feed them the same image as the pilots, so they can carry out rescue mission simulations.

At present AW139 are the world’s most popular helicopters. There are approximately 9000 pilots flying them worldwide and only 12 available simulators. So the business case for this simulator is convincing. Pilots and rescue crews from all over the world are expected to come to the Faroe Islands to train. And Atlantic Airways will be able to offer instructors to airlines that outsource their training.

The project is well underway and the simulator is scheduled to open in the first quarter of

2024. It is a massive tech undertaking, it would be for any company setting up its own simulator. According to Hans Erik, it is one of the biggest technological advances ever in the Faroe Islands. Hans Erik emphasises that it couldn’t have happened without his hard-working colleagues and visionary management, “There are probably people, who think I’m crazy. But it doesn’t matter. We have one of the world’s finest helicopter services, it isn’t big, but it’s good.”

Atlantic Airways Aviation Academy

REALITY H FULL FLIGHT SIMULATOR – SUPPLIER: Thales

THE SIMULATOR WILL BE MADE FOR: 6.4t, 6.8t and 7.0t

EQUIPMENT:

Hoist

Auto Hover

N-vis (night vision)

MOT (Mark on Target)

Automatic search patterns

FLIR (Forward Looking Infrared System)

EXPECTED READY DATE: 1st quarter of 2024

LOCATION: Sørvágur

SKRIVAÐ HEVUR INGRID BJARNASTEIN

MYNDIR:

KIRSTIN VANG HANSEN

Í øldir hevur tað verið vanligt at prika blekk undir húðina fyri at gera varandi mynstur ella myndir. Tatoveringslistin hevur fleiri 100 ár á baki, og eitt tað mest útbreidda slagið av tatoveringum eru sjómanstatoveringar. Júst hesar litføgru myndirnar við súmbolskum týdningi hava altíð hugtikið tatovørin Majbritt Petersen, sum eigur og rekur tatoveringshandilin Tattoo Ole. Vit hava hitt Majbritt til eitt prát um tatoveringar og serliga hugtakandi sjómanstatoveringarnar

Í Nyhavn í Keypmannahavn er hásummar, sólin skínur oman og niðan, og hýrurin millum øll ferðafólkini í Nyhavn er góður.

Smýgur tú tær ímillum mongu matstovurnar og kaffihúsini í ferðafólkameldrinum, finnur tú Nyhavn 17, og í kjallaranum har er heimsins elsti tatoveringshandil, Tattoo Ole.

Trappurnar eru smalar og smáar, og tá ið tú kemur innar í hølini, samsvara tey við inngongdina. Tey eru smá, men hugnalig, og í tatoveringsstólinum hendan dagin situr ein kundi, sum fær prikað blekk undir húðina av eini fryntligari ungari kvinnu.

Í hølunum við síðuna av er eitt lítið bakhøli, sum er ein samanseting av skrivstovu og pausurúmi hjá starvsfólkunum. Bert nakrar fáar fermetrar til støddar, men her rýkur av sjarmu og søgu.

Majbritt Petersen situr í bakhølunum saman við sínum hjálparfólki. Tey eru í ferð við at leggja seinastu hond á ymsar fyrireikingar.

– Nær er tað, BBC kemur í morgin? spyr hon.

– Uha, longu klokkan 8 í morgin árini. Tað verður ein avbjóðing hjá mær bæði at koma so tíðliga upp OG síggja ‚fresh‘ út longu tá! leggur hon skemtandi afturat.

Stóra bretska sjónvarpsrásin BBC er í ferð við at gera eina sending, har Majbritt og tatoveringshandil hennara, Tattoo Ole, skulu vera við. – Í roynd og veru kemur tað rættiliga ofta fyri, at eg eri við í samrøðum hjá ymsum miðlum. Herfyri luttók eg eisini í einum amerikonskum poddvarpi, sum hevur meir enn tríggjar milliónir lurtarar. So tað er nokk so stuttligt, fortelur Majbritt.

FYRSTA KVINNAN Í TATTOO OLE

Tatoveringshandilin Tattoo Ole í Nyhavn í Keypmannahavn stavar heilt afturi frá 1884. Tað er einasti tatoveringshandil í heiminum, sum hevur

tatoverað áhaldandi í so drúgva tíð, og handilin er eisini tikin við í metbókina hjá Guinness. Nógv søga er knýtt at hølunum og virkseminum undir brúgvasteinunum í Nyhavn 17. Millum annað hevur Fríðrikur IX kongur eisini fingið blekk undir húðina hjá Tattoo Ole.

Á vári í 2008 fær Majbritt Petersen arbeiði í søguligu hølunum í Nyhavn. Undan henni er ongin kvinna sloppin at tatovera hjá Tattoo Ole. Men táverandi eigarin, Bimbo, gerst hugtikin av evnunum hjá Majbritt, og tá ið hon lovar, at hann skal sleppa at læra hana sokallaðu ‚old-school‘ teknikkirnir og alt tað, hann dugir, játtar hann henni arbeiði. Hon gerst sostatt fyrsta kvinnan, sum sleppur at tatovera hjá Tattoo Ole, og millum Majbritt og Bimbo blómar eitt heilt serligt samstarv og vinalag. Tá ið Bimbo í 2010 brádliga doyr av hjartatilburði, stendur Majbritt einsamøll eftir, og bert 30 ára gomul yvirtekur hon handilin sum 12. eigarin av Tattoo Ole.

– Tað var sjálvsagt ein stórur hvøkkur, tá ið Bimbo knappliga doyði, og eg føldi, at eg kundi ikki gera annað enn at reka handilin víðari, sigur Majbritt.

Tað er tó ikki uttan trupulleikar, at hon yvirtekur handilin. Fá ár eftir, at hon hevur yvirtikið handilin, fær hon handað uppsagnarbræv, har hon fær at vita, at hon skal flyta úr hølunum í Nyhavn. Men eftir ein langan og strævnan bardaga eydnast tað henni at sleppa at verða verandi. Eitt nú orsakað av drúgvu søguni hjá handlinum og tí mentanarsøgu, ið handilin stendur fyri.

„Eg føldi, at eg kundi ikki gera annað enn at reka handilin víðari.“

International atmosphere. Spectacular view.

Hilton Garden Inn Faroe Islands is the only international hotel in the Faroe Islands. A unique, exquisitely beautiful and modern hotel with spectacular panoramic views in serene surroundings.

The Hilton Garden Inn Faroe Islands is the epitome of Nordic luxury and comfort in the Faroe Islands. Enjoy the world-renowned Hilton brighthearted hospitality, quality and services in one of the world’s smallest capitals, Tórshavn.

Hallartún is our on-site french-inspired restaurant, which features local produce and is open for breakfast, lunch, and dinner.

SØGULIGAR SJÓMANSTATOVERINGAR

Majbritt hevur mong ár á baki sum tatovørur. Hon byrjaði longu sum 18 ára gomul, og tá ið hon var 21, fekk hon lærupláss í Ringsted, men tók eisini ein part av lærutíðini hjá Tattoo Ole í Nyhavn.

Gjøgnum árini hava nógvir sjómenn verið undir nálini hjá Majbritt í Nyhavn, sum allir hava fortalt spennandi, gamlar sjómanssøgur og -mýtur. Hetta vakti áhugan hjá Majbritt fyri júst sjómanstatoveringum, og hon hevur øll hesi árini skrivað niður og savnað saman tilfar, sum hon hevur fingið við at tosa við sjómenninar.

– Sjómanstatoveringar ímynda altíð okkurt, ið hevur við havið ella longsilin eftir at koma heim at gera. Eisini er nógv pátrúgv knýtt at sjómanstatoveringum, greiðir Majbritt Petersen frá og heldur fram:

– Hvussu komi eg heim, um skipið søkkur, ella longsulin eftir teimum heima eru motiv, sum ofta ímynda sjómanstatoveringar.

Siðvenjan við sjómanstatoveringum stavar í øllum førum frá 16. øld fyri evropeiskar sjómenn, og í 1700-talinum brúktu amerikanskir og evropeiskir sjómenn krút ella blekk við at prika hol á húðina og gníggja tað í sárini.

Men sjálv tatoveringslistin er nógv eldri enn so. Víkingarnir heilt afturi frá 700-talinum høvdu eisini tatoveringar, og elsta prógvið um tatovering er funnið á Ötzi, sum er mumian av sokallaða Ísmanninum, sum livdi eina ferð millum 3350 og 3105 f. Kr.; hann hevði 61 tatoveringar á kroppinum.

Tattoo Ole er heimsins elsti tattoveringshandil og hevur verið virkin samanhangandi í sløk 140 ár. Majbritt hevur stóra virðing fyri søguni og tí týdningi, søgan hevur. Fyri hana er tað týdningarmikið at miðla ta søguna, og tí tók hon fyri nøkrum árum stig til at gera eina bók um sjómanstatoveringar.

– Vit skulu æra, kenna og virða søguna, men ikki læsa okkum føst í henni. Tað ber ikki til at hava heimsins elsta tatoveringshandil og ikki kenna søguna aftanfyri, sigur hon.

– Sjómanstatoveringar hava altíð verið ein partur av virkseminum her í Tattoo Ole, hóast tær eru broyttar og hava ment seg gjøgnum árini.

„Sjómanstatoveringar ímynda altíð okkurt, ið hevur við havið ella longsilin eftir at koma heim at gera.“

IKKI BERT SJÓMENN VIÐ SJÓMANSTATOVERINGUM

Sambært Majbritt Petersen súmbolisera sjómanstatoveringar okkurt positivt.

– Tað er serliga søgan við sjómanstatoveringum, sum hugtekur meg. Spyrt tú meg, er tað ein sterk søga. Vit eru ein siglingartjóð, og tatoveringarnar eru onkursvegna ein áminning um, hvaðani vit eru, og ikki minst um, hvussu gott vit hava tað í dag í mun til fyrr, vísir hon á.

Tey klassisku sjómanstatoveringsmotivini kenna vit øll. Eitt akker, ein svala, eitt hjarta ella kanska ein rósa við einum navni, ein kumpassrósa, ein fullriggari. Flestu motivini hava ein súmbolskan týdning.

– Sjómanstatoveringar súmbolisera okkurt positivt. Navnið á konuni, tilknýtið til heimið ella tað, ið bíðar tær heima. Ella kanska tað, tú hevur rokkið, sigur Majbritt og greiðir frá, at til dømis

merkir ein svala á økslini, at tú hevur siglt 5.000 sjómíl. Og hevur tú eina á báðum akslunum, hevur tú siglt 10.000 sjómíl. Talið á ferðum, togið er vundið um akkerið sigur, hvussu ofta tú hevur siglt um ekvator, og so víðari.

Í dag eru tað ikki bert sjómenn, ið fáa sær sjómanstatoveringar. Og heldur ikki bara menn. Fleiri kvinnur bera í dag sjómanstatoveringar.

– Summi fáa sær til dømis eina sjómanstatovering, tí pápin ella abbin hevur verið sjómaður, og á tann hátt vilja tey fegin bera eitt minni um viðkomandi. Tað er yvirhøvur eitt, ið ofta eyðkennir eina tatovering, at tað er okkurt, ið tú vilt knýta saman við ein ella okkurt, tú ert góð við. Og so eru tað eisini nøkur, sum als onki tilknýti hava til sjómenn, men bara halda, at tær eru kular, flottar og litríkar, fortelur tatovørurin í Nyhavn.

Hóast sín høga aldur eru sjómanstatoveringar framvegis væl umtóktar í dag. Motivini broytast tó alla tíðina.

– Listafólk gera ikki tað sama alla tíðina, og tað er tað sama við okkum. Vit tatovera ikki tað sama umaftur og umaftur. Motivini eru vorðin nógv vakrari við tíðini, men súmbolski týdningurin verður varðveittur.

Og Majbritt er sannførd um, at sjómanstatoveringar fara at hóra undan.

– Tað er so nógv søga knýtt at sjómanstatoveringum, og tað fer tað altíð at vera. Fólk sigla enn, og tað fara vit altíð at gera, og harumframt ferðast vit eisini nógv meira enn fyrr, so tilknýtið og longsilin eftir tí, tú hevur heima, heldur ikki uppat. Tingini broytast alla tíðina og til tað betra, men stemningurin rundan um tatoveringarnar og sjargongin her í Nyhavn er framvegis tað sama, sigur Majbritt Petersen.

AUDITING ACCOUNTING TAX ADVISORY

In order to foresee the future you must know the past.

ULLVØRUHÚSIÐ

Tórshavn’s most charming design shop.

Knitwear by Faroese Fashion Brand’s Shisa Brand and Steinum. Niels

Sailor tattoos and the longing for home

“Sailor tattoos always relate to the sea or the yearning for home. And a wealth of superstition surrounds them,” Majbritt explains, “How will I get home if the ship sinks and longing for loved ones are recurring themes.”

The tradition of sailor tattoos dates back to at least the 16th century. American and European sailors would prick holes in their skin and rub gunpowder or ink into the wounds.

But the art of tattooing is much older. 8th century Vikings had tattoos and mummified remains have been found with tattoos dating back to ca. 3300 B.C.

Majbritt launched a book about sailor tattoos a few years back, “We must honour, acknowledge and value history, without getting stuck in it. You can’t run the oldest tattoo parlour in the world and not know the history.”

BROAD APPEAL

The parlour opened in 1884 and features in the Guinness Book of Records, it counts King Frederick IX of Denmark amongst its customers.

THE FIRST WOMAN TO WORK AT TATTOO OLE

No woman was allowed to tattoo at Tattoo Ole until Majbritt Petersen was hired by then owner, Bimbo, in 2008. He was fascinated by her talent and asked if he could teach her the old-school techniques.

Bimbo sadly passed in 2010 of a heart attack. “It was a shock, but I felt I had to keep the parlour going,’ Majbritt recalls, so she took over as its 12th owner. The first years weren’t easy. She was given notice to leave the premises at Nyhavn 17, but won a protracted legal battle to stay on account of the parlour’s long history and the cultural legacy it represents.

HISTORIC SAILOR TATTOOS

Majbritt began tattooing at age 18. Sailors under the needle would regale her with old seafarers’ tales and myths, which she collected in her passion for the history and symbolism of tattoos.

For Majbritt Petersen sailor tattoos symbolise something positive, “We’re a seafaring nation and the tattoos remind us of where we come from and not least how good we have it today.”

We are all familiar with some of the classic motifs: anchor, swallow, rose with the name of the wife, perhaps. It’s all about belonging or what you have achieved – a swallow on the shoulder means that you have sailed 5000 nautical miles, the number of times the rope coils around the anchor tells us how often you have crossed the equator, and so on.

Sailor tattoos are no longer the exclusive preserve of seafarers or men. Some have them inked in memory of a father or grandfather, others just like the designs, but in general tattoos are often a symbolic connection with someone or something you love.

And though the symbolism remains, tattoo artists constantly innovate the designs. Majbritt is certain that sailor tattoos will survive, “People still sail, and always will. We travel so much more today, searching for belonging and yearning for home will endure. Things change all the time, for the better. Still, the atmosphere surrounding tattoos and Nyhavn remains the same.”

The art of tattooing is ancient. Faroese tattoo artist Majbritt Petersen owns and runs the oldest tattoo parlour in the world, Tattoo Ole, in atmospheric Nyhavn in Copenhagen

SKRIVAÐ HEVUR HELGI JACOBSEN SAVNAÐ SAMAN TILFARIÐ HEVUR HERGEIR PETERSEN

Fyrsti bilurin Í FØROYUM

100 ár

Hendan greinin er úr bóklinginum „Fyrsti bilurin 100 ár”, sum bilasølan Wenzel gav út fyrr í ár. Bóklingurin er ein fagnaður til bilin, varðarnar, bygdagøturnar, vegirnar, brúgvarnar, tunlarnar og havið og hevur nógvar áhugaverdar greinar um stóru menningina, ið er hend á júst hesum økjum seinastu 100 árini. Bóklingurin fæst ókeypis í bilasøluni hjá Wenzel í Havn

Fyrsti bilurin, sum kom til Føroya, Ford T lastbilurin hjá Júst Sivertsen og Johannes Olsen. Her er Júst Sivertsen á Tinghúsvegnum. Mynd: Meinhardt Arge

Tað er 6. mai 1922. Svart av fólki er komið saman niðri á Kongabrúnni at forvitnast. Tað er sum á ólavsøku. Tað hevði staðið í bløðunum, og fólk høvdu í fleiri dagar tosað um, at við DFDS-skipinum S/S Island skuldi ein bilur koma til Føroya.

Tað vóru havnarmenninir Júst Sivertsen og Johannes Olsen, sum høvdu keypt bilin gjøgnum maskinverkstaðin hjá Wenzel Petersen og Vilhelm Nielsen. Teir høvdu havt maskinverkstað í Bøgøtu, men vóru nú fluttir í Quillingsgarð, skamt niðan frá Kongabrúnni.

Dimmalætting plagdi at hava nøvn á prominentum føroyingum og útlendingum, sum antin fóru av landinum ella komu til landið. Slíkt hevði sjálvandi eitt ávíst tíðindavirði, men tað var lítið aftur ímóti tíðindunum um, at ein bilur skjótt fór at koma í land niðri á Kongabrúnni.

Føroyingar, sum høvdu verið uttanlands, høvdu sæð ein bil áður. Í Danmark høvdu bilar koyrt síðani seinast í 1800-árunum, og á flatlondum vóru eisini jarnbreytir, sum vóru í hægri metum um aldarmótið 1900, enn bilar. Men tey fægstu í Havn høvdu nakrantíð verið uttanlands og høvdu tí ongantíð sæð ein bil í ‚livandi‘ líki. Tey høvdu lisið um bilar, onkur í donskum, men tey flestu í føroysku bløðunum, Dimmalætting, Føringatíðindum, Norðlýsinum ella Tingakrossi. Og hóast myndir í blýggjprenti fyrst í 1900-árunum vóru forkunnugar, so høvdu føroyingar eisini sæð myndir í bløðunum av bilum.

Forvitni hjá teimum hundraðtals fólkunum á Kongabrúnni henda seinnapart leygardagin

6. mai komst eisini av umdøminum, sum bilar høvdu fingið. Teir vóru ikki bara lukkan. Dømi vóru um samanstoytir, og at bilar loyptu ræðslu á hestar og onnur djór. Onkur visti eisini at siga, at bilar høvdu koyrt á fólk, sum doyðu av løstunum.

Millum forvitnu fólkini stóð ein afturhaldssinnaður unglingi. – Hvør hevur fingið tykkum upp á handa villmannin, helt hann bragdliga fyri. Næstan eingir vegir vóru í Havn um hetta mundið, so líkindini til motorferðslu vóru ikki av teimum bestu. Útlitini til at fáa vegir vóru heldur ikki av teimum bestu. Júst bóndi á Húsagarði ætlaði at fáa sær ein hestavogn og hevði fyri stuttum søkt kommununa um at fáa brúgv um

Stóradamm. Ein býráðslimur helt tá fyri, at ‚ – der bliver aldrig brug for Køretøjer i Thorshavn…‘ Island hevði kastað akker og lá nú á Eystaruvág. Eingin bryggja var á Kongabrúnni tá, so tað var ikki møguligt hjá stórum skipum at leggja at. Spenningurin var tí stórur millum fólkið um, hvussu bilurin skuldi koma í land. Lagnunnar speisemi vildi tað soleiðis, at við Island henda túrin var danski verkfrøðingurin Bechgaard og einir 10 arbeiðsformenn, steinhøggarar og timburmenn, sum hetta summarið byrjaðu tað stóru havnarútbyggingina, soleiðis at tað kanska longu árið eftir fór at vera møguligt hjá stórum skipum at leggja at bryggju. Øll havnarbyggingin var ætlað at verða liðug í 1925. Verkfrøðingarnir eru nevndir við navni í Dimmalætting – saman við tíðindunum um fyrsta Ford-bilin. Ein av verkfrøðingunum er Hr. Johansen, sum kom við Island saman við konu og soninum. Hann var verkfrøðingur í Vandbygningsvæsenet og skuldi hava umsjón við havnararbeiðinum. Men Johansen skuldi eisini standa fyri at gera fleiri av vegunum í Havnini og aðrastaðni, so komandi bilarnir kundu koyra. Johansen búði á Hotel Djurhuus til nýggi bygningurin hjá Vand- og Bygningsvæsenet, V&B, á Skansavegnum varð liðugur.

Fergumenninir lógu klárir at føra fólk av skipinum móti skráanum, einum lítlum drátti, innan fyri Bursatanga. Island gjørdi ikki nógvan háva burtur úr sær, tí hetta var eitt guvuskip og hevði í dag helst verið eitt gott fyridømi fyri heimafrið.

Tey flestu fólkini vóru komin í land, og tørnið var nú komið til bilin. Við einum stórum damptrýstkrana varð bilurin lyftur av dekkinum um lúnningina og niður í ein prám ella jakt, sum hevði lagt at bakborðssíðu á Island.

Ein teirra, sum var á Kongabrúnni, tá bilurin kom í land 6. mai 1922, var Oluffa Jensen, Luffa í Gongini í Havn. Hon var tíggju ára gomul, og í viðtalu við Sosialin 12. juni 1996, segði Oluffa, at hon mintist hendingina væl, tí hon var systkinabarn Johannes Olsen, sum var annar av teimum, sum áttu bilin. Luffa og Johannes vuksu upp í sama húsi undir Kletti í Havn. Luffa fortaldi, at nógv fólk var komið saman henda

dagin, tá bilurin var førdur í land á eini jakt. Árakað Trappuneystið var ein dráttur, soleiðis at lætt var at fáa stórar og tungar lutir í land. Við hendan skráa var jaktin løgd, og eftir plankum varð bilurin síðani skumpaður í land og niðan á brúnna.

Luffa minnist, at har var eingin, sum dugdi at koyra bilin. Hann var tí skumpaður niðan í Quillingsgarðin hjá Wenzel Petersen og Vilhelm Nielsen.

Onkrar frásagnir eru um, at lastbilurin kanska var í trimum, tá hann kom í land, og at hann varð samlaður ella settur saman í Quillingsgarði. Sum tað sæst í lýsingum frá Ford og Wenzel hesi árini, var Ford T lastbilurin bara ein skrokkur við motori og róðri. Keyparin kundi so avgera, hvussu húsið og lastin skuldu síggja út, alt eftir hvat bilurin skuldi brúkast til.

Wenzel og Vilhelm umboðaðu tá mest bátamotorar og dugdu tí sjálvandi at fáast við motorar. Men ein bilur er sum kunnugt meira enn bara motorur. Og hóast bæði Wenzel og Vilhelm høvdu sæð bilar í Danmark, so er ivasamt, um teir høvdu roynt nakran bil sjálvir.

Ein danskari, sum æt William Planck, var komin til Føroya sum ferðandi handilsmaður í 1921. Hann hevði lært at koyra bil, áðrenn hann kom til Føroya, og hann lærdi teir fyrstu føroyingarnar at koyra. Tá høvdu bilarnir ikki elektriska starting, men máttu vindast í gongd við einum handtaki. Alt hetta hava maskinmenninir Wenzel og Vilhelm funnið út av teir fyrstu dagarnar, áðrenn Júst Sivertsen og Johannes Olsen yvirtóku bilin.

Bilurin var ein Ford T eitt-tons lastbilur. Í skrásetingini stendur hann at vera ein vørubilur, og hann var eisini mangan brúktur at koyra vøru og torv við. Men fyrst skuldu fólk fáa gleði av bilinum. Eigararnir gjørdu tríggjar benkur á lastina og pláss var fyri níggju ferðafólkum, sum sótu undir opnum himli.

Johannes Olsen var tann, sum fyrstur varð lærdur upp at koyra bilin, hóast talan ikki var um nakra autoriseraða koyrifrálæru. Men tað gekk skjótt. Bilurin var komin í land tíðliga seinnapartin leygardagin 6. mai. Og longu mánadagin streyk

bilurin aftur og fram gjøgnum Havnargøtur, sum Tingakrossur málbar seg mikudagin 10. mai.

Men tað var ikki sum at siga tað at fáa bilin oman á Áarvegin, sum til tá bara hevði verið brúktur til hestavognar. Við Quillingsgarð millum Tryggingarfelagið og Amtmansgarðin er trongligt í dag, og har var eisini trongligt í 1922. Tað hevur verið sagt, at menn máttu lyfta hann upp aftan og snara runt, áðrenn tað var frítt at koyra oman á Áarvegin.

Og leygardagin 13. mai, eina viku eftir at hann var komin, stóð hesin stutti tíðindastubbin í

Dimmalætting:

Automobilen var hele Dagen i Gaar i travl Virksomhed med at befordre Passagerer. Ruten er foreløbig fra Boghandelen ‚niðan á Háls‘ og retur. Pris pr. Tur: Voksne 1 Kr., Børn 50 Øre. Der er hele Tiden en ganske overvældende Tilstrømning af Passagerer, og alting forløb uden mindste Uheld.

„Millum Tryggingarfelagið og Amtmansgarðin er trongligt

í dag og har var eisini trongligt í 1922.“

Heildarloysnir frá ArtiCon

Eitt trygt grundarlag

Articon hevur serligan førleika innan jørð-, kloakk-, betongarbeiði, byggibúgving, vega- og havnagerð, fjarhita, timbur- og snikkaraarbeiði eins og ymisk apteringsarbeiði, tá skip verða bygd ella umvæld. Men vit kunnu standa fyri ella vera partur av so at siga øllum verkætlanum ella byggiarbeiði so sum skrivstovubygningum, verksmiðjubygningum, goymsluhøllum, umvæling og umbygging.

Art, Culture, Park and Café → Listasavn Føroya Gundadalsvegur 9, Tórshavn www.art.fo

EINKI KOYRIKORT Í EITT ÁR

Nógva hóvastákið, sum var um fyrsta bilin, sum kom til Føroya, vann eisini veg til danskar fjølmiðlar. Tað snúði seg bæði um, at eigararnir høvdu fingið loyvi at koyra bilin, hóast teir ikki høvdu koyrikort, og um stóra forvitni hjá føroyingum. Blaðið BT skrivaði undir yvirskriftini

Klippe-Forden:

Den lille Fordvogn, der trods alle Vittigheder, som ofres paa at gøre den beskedne Apparition til Grin, spadserer frem med Kæmpeskridt, havde forleden endnu en Landvinding.

Da kom – som før omtalt – forleden den første Automobil til Færøerne. Det var en Ford-Lastvogn, og deroppe, hvor de aldrig har set andet, kan man gladelig bilde dem ind, at det er en Rolls Royce.

Blaðið Politiken skrivaði undir yvirskriftini

Mænd og Motor við hugmynd:

Endelig har Færøerne faaet sin første Bil. Det vækker vældig Opsigt i det fredelige Thorshavn og Omegn. Og den lykkelige Bilfører kan sagtens, han er undenfor alle vore strenge Love og Politivedtægter. Thi: ‚Denne lov gælder ikke for Færøerne.‘

Vi kommer til at tænke paa en pudsig Historie fra den Tid, da Alberti forberedte sin første Billov. Rytter, som var Assistent i Justitsministeriet, førte Forhandlingerne med Motororganisationerne. Han erklærede paa et Møde, at Albert absolut ikke kunde ændre noget i sit Forslag – højst et som til et der, et ikke til et kun osv. Loven skulde gennemføres, som den var skrevet.

– Godt, sagde en af Motormændene, – maa jeg ikki faa rettet et ikke til et kun?

– Vi kan jo se paa det, sagde assistent Rytter.

– Det er bare sidste Linje i Loven. Lad det komme til at staa: Denne Lov gælder kun for Færøerne.

Desværre ændrede hverken Alberti eller Rytter det lille ikke til er kun.

Ikki fyrr enn árið eftir – 28. mars 1923 – fingu Føroyar sína motorlóg. Í út við eitt ár varð vognurin nýttur uttan nakað nummar, og koyrikort nýttist heldur ikki. Myndugleikarnir kravdu bara, at bilurin var ábyrgdartryggjaður.

Tryggingarfelagið Trolle & Rothe bar seg tó undan, men Valdemar Lützen ábyrgdartryggjaði bilin hjá Júst og Johannes.

Tá motorlógin kom í 1923 fingu bæði Johannes Olsen og Júst Sivertsen koyrikort – uttan roynd, tí hana høvdu teir. Báðir fingu útskrivað koyrikort 22. august 1923.

Søgurnar eru fleiri um hesi fyrstu koyrikortini og fleiri av teimum eru neyvan skrásettar sum próvfastar. Eina av søgunum fortaldi Oluffa í Gongini um, tá Johannes og fútin fóru til koyriroynd. Tað gekk væl hjá Johannes, men fútin vildi eisini sleppa at koyra bilin, og tað gekk verri, tí hann rendi bilin fastan, so hann ikki fekst leysur aftur. Johannes mátti tí vísa, hvør dugur var í honum sum bilførari, og hann fekk bilin aftur á rættkjøl. Tá skuldi fútin siga við Johannes – De har bestået køreprøven.

Áðrenn fyrstu bilarnir komu, var flutningur av vørum og tilfari sum aðrastaðni í Føroyum – við hestavognum ella við leypum á klyvbera. Ymsir høvdu hest og vogn og koyrdu fyri fólk, meðan handilsmenn sum Valdemar Lützen høvdu sjálvir hest og vogn og fastar menn til hetta arbeiðið – at koyra kol og koks til fólk.

Hestavognar vóru tó brúktir langa tíð eftir, at fyrstu bilarnir vóru komnir. Ikki fyrr enn nakað út í 1930’unum datt hesin flutningsmáti mestsum burtur.

ERIK SIMONSEN VAR KARETMAKARI

Fyrst í 1920’unum gjørdist Erik Simonsen fyrsti karetmakarin í Føroyum, tá hann lat verkstað upp í húsunum, sum seinni gjørdist 62°N Hotel. Her smíðaði og umvældi hann undirstell til hestavognar og gjørdi og umvældi hjól til vognar, trillubørur og annað.

Erik Simonsen, sum varð føddur í 1897, lærdi tíðliga í 1900’árunum í Danmark og Svøríki, men flutti síðani aftur til Føroyar fyrst í 1920´unum. Tá fór hann undir at byggja húsið, sum seinni gjørdist 62°N Hotel. Tá húsið var liðugt, lat hann karetverksmiðjuna upp í hesum hølinum. Hóast fyrsti bilurin kom til Føroyar í 1922, vóru tey fá, sum høvdu álit á teimum. Vegirnir í Føroyum vóru gjørdir til hestavognar, og hesturin var framvegis álitið hjá føroyingum. Heilt upp í 1960’árini var vanligt at síggja hestavognar á havnargøtum.

Koyrikort, sum vórðu útskrivað til 1927. Mynd: Tjóðskjalasavnið

– Fyrsti 1-tons lastbilurin, sum kom til Føroya, kostaði við frakt 5000 krónur. Tað ljóðar ikki av nógvum, men í 1922 var hesin prísur tað sama, sum eini sethús kostaðu, ella einar 4–6 árslønir.

– Í dag kostar ein ‚pick-up’ lastbilur við 1-tons lastiorku bara góða hálva ársløn.

– Ein túrur frá Vaglinum niðan á Háls kostaði eina krónu fyri vaksin og 50 oyru fyri børn. Eingir pengar, siga vit í dag. Men tá var tímalønin millum hálva og heila krónu.

– Hvat høvdu vit sagt, um ein lastbilatúrur fyri eitt fólk hevði kostað 120 krónur, og fyri børn 60 krónur?

– Ein litur av bensini kostaði í tjúgunun eina tímaløn, sum svarar til 130 krónur í dag. Í dag kostar ein litur ein lítlan brotpart av eini tímaløn, og tú koyrir søtliga í egnum bili 5 túrar av Vaglinum niðan á Háls upp á liturin. Tað merkir, at meinigi maðurin sleppur einar 15 ferð longur fyri sama pengavirði í dag sum fyri 100 árum síðani.

NIÐAN Í HOYDALAR OG ÚT Á HOSPITALIÐ

Tað var ikki langt, ið kundi koyrast, tá fyrstu bilarnir komu. Vegir vóru í sjálvum býnum, og vegur var komin niðan í Hoydalar í 1907, tá Sanatoriið var bygt og koyrandi hevur verið eftir torv- og upp dyrkingarvegnum niðan til Sundsbrúnna.

Koyrast kundi eisini út á Hospitalið, sum tá var komið.

Áðrenn fyrsti bilurin kom til Føroyar, var ein motorsúkkla í brúk í Havnini. Í januar 1922 verður henda motorsúkkla nevnd í Dimmalætting, og tað er Arthur Brend, ið eigur hana. Eingin kai var í Havn, tá ið fyrstu bilarnir komu. Bilarnir vóru tí fluttir í land við jaktunum, sum brúktar vórðu til vøruflutning millum ferðaskip og land.

Hóast vit vita, at ein ávísur politiskur illvilji var móti bilum, so skriva føroysku bløðini upplýsandi um tey stóru tíðindini, sum tað jú var, nú fyrsti bilurin var komin til landið. Í fyrstani varð bara skrivað um bilin á donskum, men seinni, tá bilurin varð umrøddur á føroyskum, var hann blivin kvennkyn. ‚Bilin‘ var ein hon og ikki kallkyn sum í dag.

DIMMALÆTTING SKRIVAR UM FYRSTA BILIN 10.MAI 1922

Ein av vognunum hjá Eriki er til enn. Hesin hongur í góðum standi, sundurtikin í kjallaranum í barnaheiminum hjá verðdóttir Erik, ið var ættað av Kirkju úti í Fugloy. Tá á døgum var høvuðsinngongdin úr erva, niðan móti har, sum Guesthouse húsast. Verkstaður var í niðastu hædd, húsfólkið búði í miðhæddini, meðan ovasta hæddin varð leigað út. Tað var eftir, at teir fýra dreingirnir vóru fluttir heimanífrá.

Húsið var eisini ein miðdepil undir bretsku hersetingini av Føroyum, tí her í húsinum búðu sersjantarnir og aðrir yvirmenn, meðan teir vóru í Havn. Men tíðin fer frá øllum, og tá annar heimsbardagi var lokin, gekk tíðin eisini undan hestunum sum arbeiðskríatúr, og alsamt fleiri bilar komu til landið. Fyrstu tíðina royndi Erik at tillaga virksemið og smíðaði trælastir og annað til bilarnar eftir sama sniði sum karetirnar, men skjótt var einki grundarlag fyri virkseminum hjá Eriki Simonsen, sum stongdi verkstaðin í 1950’unum og heldur fór at smíða hús.

‚Havet er som bekendt Færingers store Landevej; men vi begynder ogsaa efterhaanden at komme godt med her paa Færøerne, hvad angaar moderne befordringsmidler paa Landjorden. Cyklister har vi snart mange af – efter enkeltes Mening alt for mange – og adgangen til at faa cykler er i den seneste tid blevet betydelig lettere, idet saadanne nu kan købes ihvertfald her i Thorshavn, medens man tidligere for at faa fat i en ‚hjólhest‘ (den færøske betegnelse for Cykel) maatte rekvirere den fra København.‘

HØSN OG GÆS VANDU SEG VIÐ BILIN

Cyklisternes Antal er i den sidste tid bleven forøget med en motorcyklist, og endskønt som bekendt ‚en svale gør ingen Sommer‘ saa betegner Motorcyklen ubestrideligt et fremskridt paa dette Omraade, tiltrods for at dens Virksomhed som forholdene for Tiden ligger, maa foregaa indenfor ret trange Grænser.

Og høns, Gæs, Ænder etc., der til at begynde med fjernede sig med alle Tegn paa Skræk og Rædsel, naar Motorcyklen viste sig i Farvandet, er nu allerede saa smaat begyndt at vænne sig til Dyret og betragter det ikke med samme Mistro, som tidligere. Hvorledes Forholdene vil stille sig for Færøernes første Automobil (en Ford lastbil), der i Lørdags førtes hertil med Island, og hvis Ankomst overværedes af en saa stor Tilskuerskare, som ingen fyrstelig besøgende behøvede at skamme sig over, kan man endnu ikke have megen begrundet Mening om, men at den betegner et Fremskridt og har mange Fordele fremfor andre Køretøjer – maaske ogsaa enkelte Ulemper – er ubestrideligt.

ÁLITSMAÐUR SKAL KOYRA

Bilens første Chauffør bliver den ene af Ejerne

Montør Johs. Olsen, hvis kendte Paalidelighed og Dygtighed vil være Borgerne en Garanti for, at Bilen vil blive ført paa fuldt ud forsvarlig Maade, hvilket selvfølgelig er en af den største Vigtighed under vore vanskelige Kommunikationsforhold. Da Bilen er af forholdsvis store Dimensioner – den laster et Ton –

vil det være vanskeligt for den at komme frem i den gamle bydel, medens den i de nyere Gader har en større bevægelsesfrihed.

Bilen førtes i Triumf til ‚Quillingsgaard‘ hvor den indlogeredes for Natten.

Bilen ejes af Montør Johs. Olsen og Vognmand Just Sivertsen og er indkøbt gennem Dhrr. Wenzel Petersen og Vilhelm Nielsen her i byen, der har overtaget Agenturet for Henry Ford; den kostede i Indkøb 4.500Kr.; med Fragten (500Kr) og andre Omkostninger kommer den til at staa Ejerne ialt i godt 5.000Kr. Bilen agtes anvendt saavel til Fragt – som passagerbefordning.

De i Mandags foretagne Prøveture forløb til fuld Tilfredshed, og overværedes, som man nok kan tænke sig, af et stort og interesseret Publikum.

Og 13. mai stendur:

‚Automobilen var hele Dagen i Gaar i Travl Virksomhed. Ruten er foreløbig fra Boghandlen‚ niðan á háls‘ og retur.

Prisen pr. Tur: Voksne 1 Kr., Børn 50 Øre. Der var hele tiden en ganske overvældende Tilstrømning af Passagerer, og alting forløb uden mindste Uheld.‘

„hin fyrsta bilin streyk aftur og fram allan dagin“

Hannes Olsen við róðrið og Júst við síðuna av uppi á Sanatoriinum við fyrsta bilinum. Sjúklingar sita í lastini. Mynd: Meinhardt Arge

BILURIN VAR KVENNKYN

Tingakrossur skrivar um bilin 10. mai: ‚Fyrsta bilin. Sum eitt dømi um, at hin nýggja tíðin hevur funnið veg eisini til henda avkrók í heiminum, streyk hin fyrsta ‚bilin‘ mánadagin aftur og fram gjøgnum Havnar gøtur – sjálvsagt við einum riðli av forvitnum mannabørnum aftur úr sær.

Tað er ein miðalstór lastbil, ið nakrir ungir Havnarmenn hava fingið sær til at koyra handilsvørur, torv og annað slíkt við. Hon sigst at hava kosta 4.500 krónur umframt 500 krónur í frakt.‘

KOYRANDI HEILT NIÐAN Á SUNDSBRÚNNA!

24. mai skrivar Tingakrossur:

‚Ein rekord. Harri blaðstjóri, Tygum sýnast ikki at vita um teir stóru hendingar, vit nú uppliva í Havnini í dag og dagliga viðvíkjandi bilkoyrslu. Lesa tygum ikki ‚Dimmu‘? Ella látast tygum bara sum einki?

Tað mátti annars verið vert at ‚notera‘ hesi stórtíðindi ‚Dimma‘ sigur frá: ‚Der er i den seneste tid foretaget Køreture til Sanatoriet og op til Sundsbrúgv‘

At hugsa mær til at ein bil hevur koyrt henda langa veg, sum sanniliga er nóg so drúgvur hjá manni við tungum torvleypi á baki; er hetta ikki rekord í bilsøguni, so veit eg ikki, hvat ein rekord er.

Og slíkt tiga tygum við harri blaðstjóri! Eg fati tað ikki‘

Tá var so frægt av vegi gjørdur, at koyrandi var niðan á Sanatoriið og til Sundsbrúnna.

BERT LOYVT AT KOYRA 15 KM/T

Sum áður nevnt kom tann fyrsta motorlógin ella ferðslulógin í 1923. Men longu í 1922 fór tingið undir viðgerð av reglum um koyring við motorakførum. Tá var bara tann eini bilurin og motorsúkklan komin.

Undir viðgerðini verður millum annað tosað um mest loyvdu ferð, sum er sett til 15 km/t – tí hægri ferð skal slíta vegirnar ov illa.

Flestu tingmenn halda 15 km/t verða láturligt – tá góður gongumaður lættliga kundi ganga um kapp við bilarnar. Eisini hildu summi, at 10 kr. fyri hestakraftina verða ov høgt veggjald. Tá var goldið føst upphædd fyri hvørja hestakraft, motorurin hevði – kallað skattahestakreftir.

Hetta kundið verið mannamúgvan á Kongabrúnni 6. mai, tá Ford T bilurin kom í land. Maður og kona fóru av húsi at fregnast. Drátturin, har bilurin kom í land, sæst í miðjuni á myndini. Myndin er tó tikin seinni, tí Molin er komin væl áleiðis. Mynd: Tjóðsavnið

Í 1922 komu tveir bilar til Havnar. Hannes og Júst keyptu báðar – ein lastvogn og ein persónvogn, og í 1923 keypti Mjólkafyrsýningin ein battaríriknan lastvogn at koyra mjólkadunkar frá Ruth niðan til Meiaríið. Árið eftir kom ein til Søldafjarðar, ein til Vágar og ein til Sandoyar.

Tann 6. juni 1923 skrivaði Dimmalætting skemtiliga um bilarnar og koyringina

annars:

‚Nye Automobiler. Med Mýlingur førtes hertil to nye Lastbiler, (der kan medtage Passagerer). Den ene bil

tilhører Jacob Hendrik

Isaksen, Solmunde, og den anden er med dette Formaal dannet Aktiéselskab paa Vaagø. Bilerne er i Lighed med de tidligere anskaffede indkøbt gennem Wenzel

Petersen & Vilhelm

Nielsen, Thorshavn.

Føringatíðindi bringer følgende meget fantasifulde Skildring af de Kalamiteter, Bilerne har medført: ‚Som bekendt, befarer flere Biler nu daglig Thorshavns Gader og befordrer Personer og Varer.‘

Lýsing hjá Ford í Tingakrossi 14. mars 1928. Mynd frá tidarrit.fo

BILUR TIL SANDS

Sandøen har også faaet anskaffet en Bil, en Lastbil, men dog indrettet saaledes, at den kan medtage Passagerer, naar den farter mellem Bygderne. Mellem Sand og Skopun har der alt i flere Aar ligget en udmærket Kørevej, og fra Sand er der nu anlagt en Linie med Sidelinier til Skaalevig og Husevig, hvorfra der paatænkes tilvejebragt Forbindelse med Dal.

At et ypperligt Vejnet og Automobilkørsel er et vældigt Fremskridt, finder alle med Undtagelse af Fjerkræ, Køer, Faar og Heste, der modtog det nye og støjende Befordringsmiddel med afgjort Uvilje og betragtede Anvendelsen heraf som fjendtlig Handling, mod hvilket der ikke fandtes andet Middel end Flugt. – Flugt for stedse bort fra dette hidtil værende idylliske Eden til andre og mere barske Egne i Heder og Fjelde, hvor man dog i det mindste nød et Gode, og det var Befrielse fra nærmere Bekendtskab med hvæsende Udyr.

Ved gode Ord og indtrængende Formaning er det dog her som alle andre Steder, hvor Bilen har holdt sit Indtog, lykkedes at overbevise alle de nævnte Skabninger med Undtagelse af nogle Heste, der hidtil har vist sig uimodstaaelige for Fornuftgrunde, om at man ikke har ondt i Sinde.

Og snart vil Forskrækkelsen være glemt, ja det er ikke udelukket, at baade Høns, Gæs, Ænder og Lam vil betragte det som deres Tilværelses største Oplevelse at have foretaget en Automobiltur, selv om de maa betale denne Fornøjelse dyrt nok med kort efter at havne i Thorshavnske eller Tveraaske Suppegryder og Stegepander…‘

Hetta árið – 1923 – kom eingin bilur afturat til Havnar.

Hestavognar, bátar og jaktir í Vágsbotni. Mynd: Magnus Gunnarsson

Stutt eftir, at Júst og Hannes fingu fyrsta bilin í 1922, fekk Júst ein persónbil. Mynd: Sjúrður Sivertsen

Fyrsti bilurin í Sandoynni kom í 1923. Bilførarin er Aksal á Mølini. Myndin er tikin í 1925. Arbeiðið at gera veg millum Sand og Skopun byrjaði longu í 1914. Mynd: Tjóðsavnið

The first Ford IN THE FAROE ISLANDS

It is May 6th 1922. A curious crowd stands packed like sardines down at the harbour. People have known for days that a car is being shipped to the Faroe Islands on board S/S Island.

COMING ASHORE

Faroese people who had travelled had seen cars before. Denmark’s roads started carrying cars in the late 19th century. Still, few people in Tórshavn had ever seen an actual car, barely even an image of one, they had just read about such machines.

The onlookers were drawn to the harbour by curiosity and dread. They had heard about crashes and cars frightening horses, and even tales of cars running people over and killing them.

Of course, that would hardly be an immediate problem. There were practically no roads in the Faroese capital at the time. The Municipality had recently rejected a petition for a bridge on the grounds that, “there will never be a need for any vehicles in Tórshavn.”

Everyone was also excited to see how the crew would get the truck ashore, no quay was built yet. A big steam powered crane was employed to lift the truck from the deck and down into a barge, which then sailed it to a small slipway where it was pushed along planks onto the landing. From there, given that nobody knew how to drive it yet, it was pushed up to the motor repair workshop.

Some eyewitness say that the car was unloaded in three parts, which is plausible given that Ford T trucks were advertised as a chassis with an engine and a steering wheel. It was left up to buyers to decide what the cab and hold should look like.

Though nobody at the motor shop had worked on a car before, their experience with boat engines helped them assemble it and figure out the crank mechanism needed to wind it up. This was the time before electric spark plugs.

The road by Sandsvatn is in the same place today as in 1923 when the first car came to Sandoy.

Photo: Historical Archive

LEARNING TO DRIVE

Fortunately a Danish merchant, William Planck, had learnt how to drive before moving to the Faroe Islands, so he acted as the first unofficial driving instructor. After only tree days the truck’s owners, Júst Sivertsen and Johannes Olsen, were ready for the road.

They had the truck fitted with benches, so they could charge passengers for rides through the narrow streets of Tórshavn. Not because they were in need of transport, it was all about the novelty. The drive was slow and there was even a portion on the very short stretch where the back wheels had to be lifted and swivelled, otherwise the truck would get stuck.

LICENSE TO DRIVE

The little truck made headlines in Denmark too, mainly because it was being driven around without a license or license plate. It was all within the bounds of the law, however, because the Danish Motoring Act had not been enacted for the Faroe Islands.

When, in 1923, the Act was extended to the Faroe Islands, both car owners got their driver’s license without a test, seeing as they had already proven themselves. Of course rumours still swirled about a supposed first driving test. One story had it that Jóhannes took a driving test with the Chief of Police, who then also wanted to try the car, without much success because he got it stuck immediately. When Jóhannes then allegedly got it back on track, the Chief of Police is said to have said, “Congratulations you passed your test.”

FROM HORSES TO ENGINES

Before the arrival of cars, goods were transported by horse cart in the Faroe Islands and this only changed well into the 1930s. In 1922 few people trusted motor vehicles and all the roads were made for horses.

It remained common to see horse carriages in the streets of Tórshavn up to the 1960s. In fact, the building that today houses 62N Hotel was built by the first Faroese carriage maker, Erik Simonsen, who had his workshop there. He learned

his craft in Denmark and Sweden and continued crafting carriages, as well as wooden cabs and holds into the 1950s.

Early on there was not much sympathy for cars among politicians. The first speed limit was set at 15 km/h, so as to avoid excessive road wear and tear. Many a parliamentarian did, however, think this restriction laughable, considering that a fast walker could easily overtake a car at that speed.

Gradually, trucks found their way to the various islands and the road grid was expanded, to the chagrin of sheep, cows and fowls, which reportedly fled the noisy newcomers in great panic. The Faroese papers dutifully reported, however, that such panic eventually subsided, with the exception of certain horses. And that some animals even got to ride in trucks, though it was a pleasure that came at a cost, given that they were being transport to broth pots and ovens in Tórshavn or Tvøroyri.

The rest is history.

Facts:

– The first Ford T truck in the Faroe Islands cost DKK 5,000 with freight – up to 6 times average annual wages.

– Today a pick up truck with 1 tonne load capacity will set you back roughly ½ your annual wages.

– In the 1920s a litre of petrol cost one hour’s wages, equivalent to DKK 130 today. Now a litre of petrol costs a fraction of an hour’s wages.

On average, you can drive 15 times further today than you could at the equivalent cost 100 years ago.

BOSS – THE SCENT FOR HIM PURE ACCORD

EAU DE TOILETTE, 50 ML

DKK 429 / 66 EUR

Chanel No5

SHOWER GEL, 200 ML

DKK 320 / 43 EUR

Benefit

ROLLER LASH MASCARA, DUO SET

DKK 309 / 42 EUR

Ecooking

BODYCREAM 250 ML

DKK 129 / 18 EUR

ANTI-REDNESS CREAM 50 ML

DKK 249 / 34 EUR

Marc Jacobs – PERFECT

EAU DE PARFUM INTENSE, 50ML

DKK 609 / 82 EUR

Daim Snax

CHOCOLATE, 145G

DKK 25 / 4 EUR

Ferrero Collection

CHOCOLATE, 269 G DKK 99 / 14 EUR

Anthon Berg

AFTER DINNER SWEET, 210G DKK 59 / 11 EUR

Flor De Caña

RUM, ECO, 40%, 1L GIFTBOX DKK 319 / 43 EUR

Tommasi

PINOT GRIGIO, WHIE WINE, 0.75L DKK 89 / 12 EUR

Los Vascos

CABERNET SAUVIGNON, RED WINE, 0.75L DKK 75 / 10 EUR

Welcome to the FAROE ISLANDS!

WELCOME TO THE FAROE ISLANDS!

Think of the world’s population.

Think of the world’s population. Now think about how few of these almost 8 billion people have visited the Faroe Islands.

Now think about how few of these 7 billion people have visited the Faroe Islands.

You are actually part of a very small and exclusive group of people in the whole world who have the opportunity to visit these small islands in the North Atlantic Ocean. Lucky you! We also feel fortunate to be able to invite you to our country.

You are actually part of a very small and exclusive group of people in the whole world who have the opportunity to visit these small islands in the North Atlantic Ocean. Lucky you!

We are pleased you have decided to visit us and we want you to enjoy your stay to the fullest. Following these simple yet essential guidelines will help to ensure an enjoyable and unforgettable journey in the Faroe Islands.

We also feel fortunate to be able to invite you to our country.

We are pleased you have decided to visit us and we want you to enjoy your stay to the fullest.

Following these simple yet essential guidelines will help to ensure an enjoyable and unforgettable journey in the Faroe Islands.

GUIDELINES:

– Respect and preserve nature, as it is fragile and should be protected for future generations.

Guidelines:

• Respect and preserve nature, as it is fragile and should be protected for future generations.

• Be mindful of sheep and birds you may encounter in the fields - or on the roads!

– Be mindful of sheep and birds you may encounter in the fields – or on the roads!

– The weather can be unpredictable and change rapidly. It is a good idea to always wear layered clothes suitable for the weather.

• Remember to bring your rubbish with you after hiking in the mountains.

• Be particularly careful when hiking in areas with loose stones and rocks.

• Refrain from walking too close to the cliffs, especially in wet areas when the ground can be slippery.

Remember to bring your rubbish with you after hiking in the mountains.

– Be thoughtful of the locals and respect their privacy as much as possible.

• Check the weather forecast to see if conditions are favourable for walking/hiking.

Be particularly careful when hiking in areas with loose stones and rocks.

• The weather can be unpredictable and change rapidly. It is a good idea to always wear layered clothes suitable for the weather.

• Be thoughtful of the locals and respect their privacy as much as possible.

Refrain from walking too close to the cliffs, especially in wet areas when the ground can be slippery.

– If you plan on flying a drone, please read and follow the guidelines on www.visitfaroeislands.com under Plan Your Stay.

• If you plan on flying a drone, please read and follow the guidelines on www.visitfaroeislands.com under Plan Your Stay.

• Lastly, remember to close your eyes and take a deep breath of the freshest air in the world!

– Check the weather forecast to see if conditions are favourable for walking/hiking.

– Lastly, remember to close your eyes and take a deep breath of the freshest air in the world!

For more information visit www.visitfaroeislands.com

EMERGENCY:

Dial 112 for any type of emergency assistance anywhere in the country

Duty free import

For Travellers 18 years or older / Fyri ferðandi 18 ár og eldri

Alcohol/Alkohol

You can bring one of the examples below to the Faroe Islands. Tú kanst taka eitt av dømunum við til Føroyar.

Tubbak / Tobacco

You can bring only one of the products below to the Faroe Islands. Tú kanst bert taka eina av vørunum niðanfyri við til Føroyar. 1

Did you know?

That you can bring more duty free goods by paying taxes?

You can for example bring 6 bottles of wine (75 cl) in addition to the quota by paying DKK 150 in total.

At tú kanst taka størri nøgdir við, um tú rindar toll og avgjøld?

T.d. kanst tú taka 6 fløskur av víni á 75 cl við, umframt mest loyvdu nøgdina, um tú rindar tilsamans 150 kr.

Luktilsi, rakivatn, sjokulátuvøra og sodavatn / Perfume, shavingwater?, chocolate and Soda

You can bring one of the examples below to the Faroe Islands. Tú kanst taka eitt av dømunum við til Føroyar.

Maximum allowances / Mest loyvdu nøgdir:

Beer up to 5,8% – Max. 10 ltr. in total, incl. quota. Tax. DKK 5,- per. 33 cl. can.

Wine / Cider up to 15% – Max. 9 ltr. in total, incl. quota. Tax. DKK 33,- per. ltr.

Spirits over 22% – Max. 3 ltr. in total. incl. quota. Taxes vary according to percentage.

Perfumes max. 50 gr. After shave max. 25 cl. Chocolates max. 3 kg. Soft drinks max. 10 l.

Øl upp til 5,8% – Í mesta lagi 10 ltr. inkl. kvotu. Tollur KR 5,- pr. 33 cl. dós.

Wine / Cider up to 15% – Í mesta lagi 9 ltr. inkl. kvotu. Tollur KR 33,- per. ltr.

Spirits over 22% – Í mesta lagi 3 ltr. Tollur verður ásettur eftir alkoholstyrki.

Luktilsi í mesta lagi 50 gr. Rakivatn í mesta lagi 25 cl. Sjokulátuvørur í mesta lagi 3 kg.

Sodavatn í mesta lagi 10 litrar.

Smart, quick and smooth

We’ve now made it even easier for you to order and collect your dutyfree items

Order at dutyfree.fo and collect your goods in our automated lockers, so that you can move on quickly on your trip. Just remember to have the PIN code that you receive from us readily available.

Always fair prices

Dutyfree FAE ranks among the best priced tax-free shops on airports in this part of the world. We strive ever to have the fairest prices possible so that you can enjoy your trip and buy your items in the Faroes Islands.

Finn allar 6 tekningarnar niðureftir, yvireftir og í hvørjum 3x2 fýrakanti. Tekningarnar mugu bert koma fyri eina ferð, og tað er bert ein røtt loysn.

roknistykki

Kanst tú hjálpa stjørnunum at finna hvørja aðra?

Loys roknistykkini við at brúka koturnar niðanfyri.

Dugir tú at síggja, hvat er á hesi myndini? Legg lit á økini, ið eru merkt við einum prikki!

Hvussu kallast heimsins elsta tenniskapping, sum hevur verið spæld í London síðan 1877?

Býur í Norðurjútlandi, har nógvir føroyingar búgva.

1 4 2 5 3 6

Søgulig slupp, sum fór av bakkastokki í Onglandi í 1884, og sum framvegis siglir millum oyggjar og lond.

5 6

Henda enska sangarinnan er fødd í 1988 og hevur vunnið fimtan Grammy-heiðurslønir.

Miðskeiðis í hesi bygdini hoyrist Stórá, sum rennur fram við húsunum í bygdini.

Hvør býur í South Yorkshire í Onglandi er heimstaður fyri heimsins elsta fótbóltsfelag?

AV REYNI

AV REYNI

Ingálvur av Reyni (1920-2005) varð tann fyrsti abstrakti málarin í føroyskari list. Ígjøgnum sítt langa lív eydnaðist honum at endurnýggja seg sum fáur við franskari list sum leiðarstjørnu. Ein litføgur naturalisma varð á leið 1960 skift út við heldur daprar kubistiskar málningar. Frá 1980-árunum kom ein abstrakt ekspressionisma í einum svørtum og dramatiskum úttrykki, sum snýr seg um náttúru og menniskja, kropp og litevni. Heimafturkomin eftir útbúgving í Danmark livdi og virkaði Ingálvur av Reyni alt lívið í Havn.

Ingálvur av Reyni (1920-2005) was the first Faroese abstract painter. During his long life and with French art as his leading star, he was able to renew himself as few others can. A colourful naturalism was replaced with a dark, brooding cubism around 1960. An abstract expressionism, dominantly black and dramatic, dealing with nature and people, body and colour, followed in the 1980s. After returning home on finishing his education in Denmark, Ingálvur av Reyni lived his whole life in Tórshavn.

VINTHER

1941– 2019

VINTHER

1941– 2019

Tita Vinther (1941-2019) ognaði sær holla vitan um føroyska og norrøna ullarmentan, virkaði úr lagdi, litaði við mosa, korka, skónum og plantum. Hugfloygda myndaveving hennara er eyðkend av, at føroyska ullin kemur til sín rætt. Við støði í brúksvevnaðinum menti hon eina fríari listaliga heild, har mynstur og myndandi formar úr siðbundnu ullarmentan føroyinga vóru berandi lutir. Umframt ull tók hon upp annað tilfar – eitt nú tagl og mannahár. Tita var fødd í Finnlandi, vaks upp í Danmark og Finnlandi, búsettist 20 ára gomul í Havn og virkaði her restina av lívinum.

Tita Vinther (1941-2019) spent a lifetime studying Faroese and Nordic wool culture. She worked wool from unprocessed tufts to pieces of art using moss, lichen and plants as dye. Her imaginative pictorial weaving gave Faroese wool pride of place. From a background in craft weaving, Tita developed a free artistic whole. Patterns and shapes from traditional Faroese wool culture became the backbone of her approach. In addition to wool, the artist used materials like switch and human hair. Tita was born in Finland, grew up in Denmark and Finland, moved to Tórshavn aged 20 and worked in the archipelago the rest of her days.

19 00–1991

19 00–1991

William Heinesen (1900-1991) er víða gitin sum rithøvundur og telist millum teir stóru í norðurlendskum bókmentum. Hann lýsti sína list sum “myndakrutl”, men hon er meir enn tað. Fyri tað mesta nýtir hann litkrit í fyrstu verkunum og avmyndar romantiskt huglag úr føroyska fjallaheiminum, gykl um tann alheim, ið fólkatrúgv hevði skapt, og speiskar samfelagsviðmerkingar. Tey seinastu tíggjuáraskeiðini koma evnini til pappírsklipp til sjóndar, har hugflog og prýðing og litfagnaður sameinast. Eitt høvuðsverk er myndprýðingin av kommunuskúlanum í heimbýnum Havnini.

William Heinesen (1900-1991) is best known as an author, one of the great in Nordic literature. He saw his art as nothing but drawing pictures, but there is more to it. Pastels dominate the early works, which motifs are the romantic ambience of Faroese mountainscapes, phantasies from local folklore and satirical social commentary. During his last decades, his paper cuttings blossomed, where fabulation, decoration and a love for colour are united. His magnum opus is the decoration of a municipal school in his hometown, Tórshavn.

Airbus 320Neo: RCK

Airbus 320Neo: RCL

Airbus 320: RCJ

Nøvnini á flotanum

Fleet names

–

Agusta Westland 139: OY-HIH

SMITH

Ruth Smith (1913-1958) er koloristurin í fyrsta føroyska málaraættarliðinum. Fyrst og fremst var hon impressionistur, sum eymliga lýsti, hvussu litir koma til lívs í ljósi. Ein sterkur og livandi málingarháttur ber samstundis boð um eitt sinni við spenningi í. Á tann hátt vórðu náttúra og sinnalag bregdað saman í eina hægri eind í hennara list. Eftir lokna útbúgving í Danmark búsettist Ruth Smith saman við húskinum í Suðuroy. Sum listafólk livdi hon í einingi, og hon andaðist brádliga undir umstøðum, eingin kennir til fulnar.

Ruth Smith (1913-1958) is the colourist among the first generation of Faroese painters. An Expressionism with a fine sense of portraying the play of colours in light was her point of departure. An intense and expressive painting style is at the same time a testimony to a tense disposition. In this way, nature and mind meet in her art in a higher unity. On finishing her education in Denmark, Ruth Smith settled with her family in her home island of Suðuroy, where she lived as an isolated artist and died unexpectedly under unsolved circumstances.

JOENSEN-MIKINES

1906 –1979

Agusta Westland 139: OY-HIL

Sámal Joensen-Mikines (1906-1979) er tann fyrsti veruligi, føroyski listamálarin. Hjá honum fær listin sína egnu rødd við havi og bygd, jarðarferð og grindadrápi, ið verða lýst í máttmiklari ekspressionistiskari naturalismu stundum við ávirkan úr romantikki og symbolismu. Inn í ávirkanina frá Edwardi Munch leggur hann eina stranga og náttúruvakra tyngd í eitt egið – og føroyskt úttrykk. Mikines varð útbúgvin í Danmark, har hann búði meginpartin av lívinum, og har fekk hann eisini tilnevnið eftir oynni, har hann vaks upp.

Sámal Joensen-Mikines (1906-1979) is the first major painter in Faroese fine art. In him Faroese art gains its own voice; ocean and villages, funerals and whale hunts are depicted in a forceful expressionistic naturalism that encompasses both romantic and symbolic touches. He combines an influence from Edward Munch with a tight objectivity and weighty quality in a personal – and Faroese – expression. Mikines was educated in Denmark, where he also lived for most of his life and where he received his nickname, a reference to his home island, Mykines.

Søgan um Atlantic Airways

28. mars 1988 var dagurin, Atlantic Airways fyrstu ferð setti seg í Vágum. Hetta var ein hátíðardagur fyri føroysku tjóðina, sum nú fyri fyrstu ferð nakrantíð kundi fara á flog á føroyskum veingjum. Men stovnanin av flogfelagnum hevði tó verið alt annað enn løtt. Ein samanrenning av miðvísi, hepni og tilvild hevði gjørt dreymin hjá føroyingum um egið flogfelag til veruleika.

Eina løtu var ivi, um felagið fór at hóra undan. Men brádliga vendist gongdin, og ferðafólkatalið fór aftur at vaksa og er vaksið støðugt síðani. Virksemið í felagnum øktist, flogfør løgdust afturat flotanum, flogið varð til fleiri ferðamál, starvsfólkahópurin vaks, og felagið gjørdi fleiri stórar sáttmálar um leiguflúgving uttanlands.

í 2007/08 hevði Atlantic Airways sjey flogfør og tvær tyrlur í flotanum, og 277 ársverk vóru í felagnum. Tá ið farið var undir at leingja flogvøllin í Vágum í 2010, lat hetta upp fyri fleiri nýggjum møguleikum hjá føroyska flogfelagnum. British Aerospace flogførini vóru skift út við flogfør av slagnum Airbus. Og bert fýra mánaðir eftir, at flogvøllurin stóð liðugur, lendi fyrsta Airbus 319 flogfarið í Vágum í mars mánaði 2012.

Flogførini bøttu eisini munandi um bæði rutunetið og reglusemið til og úr Føroyum. Atlantic Airways var fyrsta flogfelag í Evropa at brúka nýggju og framkomnu navigatiónstøknina RNP AR 0.1.

Nýggju flogførini kundu eisini flúgva munandi longri enn tey gomlu flogførini, og føroyingar merktu tað longu sama summarið, tá ið fyrsta SÓL-rutan til Barcelona sá dagsins ljós.

Flotin hjá Atlantic Airways telur trý flogfør og tvær tyrlur. Í 1994 yvirtók Atlantic Airways rutuflúgvingina millum oyggjarnar frá Strandfaraskipum Landsins, og hesa uppgávu hevur felagið røkt síðani.

Í 2015 og 2016 vórðu gomlu Bell tyrlurnar í flotanum skiftar út við tvær spildurnýggjar og nýmótans AgustaWestland AW139 tyrlur. Tær eru bæði rúmligari og kunnu flúgva heilt út á 200 fjórðinga sjómarkið, har tær kunnu arbeiða í 30 minuttir í bjargingarátøkum. Hetta hevur stóran týdning, tí Atlantic Airways er partur av tilbúgving Føroya, sum merkir, at hvønn dag á árinum, alt samdøgrið, er ein tyrlumanning tøk og kann fara avstað í eini handavend.

Í desember 2016 fekk Atlantic Airways aftur eitt flogfar: ein spildurnýggjan Airbus A320. Í sambandi við, at nýggja flogfarið kom til Føroya, gjørdi Atlantic Airways av at geva flotanum nøvn. Flogfør og tyrlur eru nú nevnd eftir mætum, føroyskum listafólkum.

Flogførini eita William (Heinesen), Tita (Vinther) og Ingálvur (av Reyni), og tyrlurnar hava fingið nøvnini Sámal (JoensenMikines) og Ruth (Smith).

The Story of Atlantic Airways

March 28, 1988, was the day Atlantic Airways landed for the first time in Vágar. It was a day of celebration for the Faroese nation who for the first time was able to fly with Faroese wings. But the establishment of the company was far from easy. A combination of determination, luck and chance made the Faroese dream of having a national airline come true.

For a while, it was uncertain whether the company would survive. But suddenly it took a turn for the better, and the number of passengers grew and continued to grow ever since. The activity of the company increased, aircraft were added to the fleet, more destinations were added, the number of employees increased, and the company entered into several large contracts involving charter abroad.

In 2007/08 Atlantic Airways had seven aircrafts and two helicopters in its fleet, and the company had 277 full-time equivalents. The extension of the runway at Vágar Airport in 2010 opened up new possibilities for the Faroese airline. The decision was made to replace British Aerospace aircraft with Airbus aircraft. Only four months after the runway was finished the first Airbus 319 landed in Vágar Airport in March of 2012.

The aircraft profoundly improved the route net and regularity to and from the Faroe Islands. Atlantic Airways was the first airline in Europe to use the new and advanced navigation technology RNP AR 0.1. The new aircraft could stay in the air longer which the Faroese people became aware of that same summer when the first SUN route to Barcelona saw the light of day.

The Atlantic Airways fleet is made up of three aircrafts and two helicopters. In 1994 Atlantic Airways took over the scheduled air service between the Faroese islands from the national company Strandfaraskip Landsins, and Atlantic Airways has been in charge of the service ever since.

In 2015 and 2016 the fleet’s old Bell Helicopters were replaced by two brand-new up-to-date Agusta Westland AW139 helicopters. They are both more spacious and able to fly 200 nautical miles all the way out to the territorial water limit where they can be at work for 30 minutes in rescue operations. These are crucial qualities as Atlantic Airways serves as part of the emergency preparedness team which means that every day of the year 24–7 a helicopter crew is ready to take off in a heartbeat.

In December 2016 Atlantic Airways purchased yet another aircraft: a brand-new A320. In connection with the arrival of the new aircraft to the Faroe Islands, Atlantic AIrways decided to name the fleet. The aircraft, and helicopters are now named after distinguished Faroese artists.

The aircrafts are named William (Heinesen), Tita (Vinther) and Ingálvur (av Reyni), and the helicopters are named Sámal (Joensen-Mikines) and Ruth (Smith).

Flotin Our Fleet

OY-RCL (TITA) S/N 8918

Type: Airbus 320-251N

Seats: 174 Engines: 2x CFM LEAP 1A26

Length: 37,57 m Wingspan: 35,80 m Max Speed: 833 Km/h Max Range: 6.500 Km

OY-HIH

speed: 259 km/t Max altitude: 6.096 m

Passengers: 15

OY-HIL (SÁMAL) SN: 31722 Type: Agusta Westland 139 Built: 2015 Engines / power: 2 stk Pratt & Whitney PT6C-67C (2 x 1862 SHP)

Lenght: 16,42 m

Lenght fuselage: 13,52 m

Width: 2,26 m

Height: 4,98 m

Main rotor diameter: 13,80 m

Weight empty: 4.600 kg

Weight fully loaded: 7.000 kg Max speed: 310 km/t Normal speed: 259 km/t

Max altitude: 6.096 m

Passengers: 15

Flogleiðir Routes

BARCELONA

Evropa-rutur (Europe Routes)

NORÐ-rutur (NORD Routes)

SÓL-rutur (SUN Routes)

THE HEART OF SHOPPING THE HEART OF SHOPPING

The largest shopping centre in the Faroe Islands

SHOPS: Mon.–Thurs.: 10–18 // Fri.: 10–19 // Sat.: 10–18

RESTAURANTS: Mon.–Sat.: 9–21 // Sun.: 12–22:30