sandra sanders
Veel mensen ervaren het leven als druk. Tijd genoeg, ‘tied zat’ zoals ze bij Sandra Sanders in de buurt zeggen, lijkt niemand meer te hebben, zeker de werkende mens niet. Die verzucht – of pocht – dat hij het druk, druk, druk heeft. De to-dolijsten vragen meer tijd dan de dag uren heeft. Maar wat maakt het leven nou zo druk? En is het écht druk of speelt die drukte zich met name in onze hoofden af?
P
rogrammamaker en schrijver Kees van Kooten muntte in een van zijn lezingen ooit een mooie term: tussentijd. De tussentijd was verdwenen, stelde hij vast. En toen moest de smartphone zijn intrede nog doen. Er zit geen tijd meer tussen het versturen en ontvangen van een brief, tussen vraag en antwoord, nu we voor onze communicatie niet meer zijn aangewezen op papieren correspondentie; er zit geen tijd meer tussen het maken van een foto en het resultaat, nu er geen fotorolletjes meer hoeven te worden ontwikkeld, illustreert Van Kooten. Deze ooit onontkoombare vormen van vertraging zijn uit ons leven verdwenen.
versnelling zich in ons leven manifesteert. Hij onderscheidt daarbij drie terreinen: techniek, maatschappij en levenstempo. Voorbeelden van technische ontwikkelingen die versnelling veroorzaken zagen we net bij Kees van Kooten en zijn illustraties van de verdwenen tussentijd. In de maatschappij kost het evenmin moeite om voorbeelden van Rosa’s versnelling te vinden. Alles verandert voortdurend. Dagelijkse praktische kennis is al snel achterhaald, vaste dienstverbanden zijn steeds vaker tijdelijke contracten en je leven lang blijven wonen in je streek van herkomst doen de meesten ook niet meer.
Het verdwijnen van de tussentijd – je kunt het ook adempauzes noemen – manifesteert zich op tal van manieren. Neem de efficiënte manier waarop tandartspraktijken georganiseerd zijn. Zo hebben de meeste praktijken meerdere behandelkamers. Terwijl de tandarts de behandeling in de ene kamer afrondt, bereidt een assistente in de andere kamer alles voor zodat de tandarts meteen met de volgende patiënt aan de slag kan. Hoogst efficiënt, zeker, maar even tijdens het opruimen je hoofd leegmaken voor je je over de volgende buigt is er niet meer bij. Als ik cliënten spreek (ik begeleid met name hoogopgeleide zorgprofessionals) die hun leven zó overgestructureerd hebben en zó’n hoog niveau van efficiëntie hebben bereikt dat ze altijd ‘aan’ staan, dan kijk ik eerst met ze hoe ze weer wat tussentijd kunnen inbouwen. Onophoudelijk bezig zijn is geen slimme strategie en dat is het ook nooit geweest. ‘Op vruchtbaar bouwland moet je niets forceren, want als je er ononderbroken zaait en oogst is de grond snel uitgeput’, zei de Romeinse filosoof Seneca al. We moeten kunnen bijkomen van hard werken en tijd nemen voor rust, ontspanning en beweging.
Hoogst efficiënt, maar even je hoofd leegmaken is er niet meer bij
Versneld leven Een verklaring voor het verdwijnen van de tussentijd vinden we bij de Duitse socioloog Hartmut Rosa. Geleidelijk aan, maar in steeds rapper tempo, is ons leven versneld, betoogt hij. In zijn boek Leven in tijden van versnelling legt hij bloot hoe die
Binnen de drie domeinen techniek, maatschappij en levenstempo, springt er volgens Rosa echter één ding het meest in het oog: het ervaren van een gebrek aan tijd binnen dat laatste domein, ons levenstempo. Op het eerste oog lijkt dat nogal paradoxaal. Je zou immers zeggen dat we tijd overhouden als we alles steeds sneller kunnen doen. Maar niets is minder waar. De hoeveelheid werk is namelijk niet hetzelfde gebleven, stelt Rosa, aangezien we op groei zijn gericht. De versnelling in de samenleving heeft de hoeveelheid werk doen toenemen. Denk alleen al aan de hoeveelheid post die per mail binnenkomt in vergelijking met toen deze nog op papier werd bezorgd, en hoeveel je zelf verstuurt. De groei in werk is zelfs groter dan de tijdwinst die de versnelling oplevert. Rosa verklaart die ontwikkeling aan de hand van wat hij de ‘versnellingskringloop’ noemt: de drie categorieën houden elkaar in hun greep. De tijd die de technische versnelling ons oplevert (denk aan de flitseconomie), brengen maatschappelijke veranderingen teweeg (we lopen niet meer zelf naar de supermarkt), die er weer toe leiden dat de tijd die we ermee besparen ons levenstempo verder versnelt (we werken nog boom coaching magazine
• 15
