EERSTE (VERRASSENDE) RESULTATEN UIT RUIM TWEE JAAR NATIONAAL ONDERZOEK
Voedselbossen onderzocht In november 2019 ging het Nationaal Monitoringsprogramma Voedselbossen (NMVB) van start. Wat zijn de resultaten tot nu toe? TEKST BASTIAAN ROODUIJN FOTO’S ESTHER DE GROOT & BASTIAAN ROODUIJN
O
p 12 november 2019 is het Nationaal Monitoringsprogramma Voedselbossen (NMVB) van start gegaan. Dit onderzoeksprogramma is voortgekomen uit de Green Deal Voedselbossen en sinds kort onderdeel van Stichting Voedselbosbouw Nederland. Andere betrokken partijen zijn onder meer Utrecht Universiteit (UU), Wageningen Universiteit (WUR), het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO) en stichting Akvo. Het hoofddoel van het programma is het gestandaardiseerd en langdurig monitoren van de ecologische, economische en sociale impact van voedselbossen, door de inzet van robuuste, herhaalbare methodes. Daarnaast bouwen we een nationaal praktijknetwerk op om samen te kunnen leren van de verkregen inzichten uit de wetenschap en de praktijk. Na ruim twee jaar onderzoek is er al een aantal verrassende en bevestigende ontdekkingen gedaan. Daarvan geven we in dit artikel een kort overzicht.
soortsamenstelling van nematoden, kun je de zogenaamde maturity index maken. Dit is een goede indicator voor hoe ver de bodem is in de natuurlijke successie van open bouwland (zeer verstoord) tot bos (onverstoord). De selectie en methodiek van de indicatoren is vrijwel geheel gestoeld op de Bodemindicatoren voor de Landbouw in Nederland, om zo de voedselbossen goed te kunnen vergelijken met andere landbouwvormen.
De eerste resultaten bevestigen dat zeker voor beginnende voedselbossen de bodemtextuur (zand, leem of klei) sterk bepalend is voor verschillen in waterhuishouding, vruchtbaarheid en bodemleven. Verrassender is dat de effecten van het voormalige landgebruik (akker, weiland of bos) er voor de meeste bodemindicatoren weinig toe leken te doen. Dit was onverwacht, omdat de bodem traag reageert op bovengrondse veranderingen, en effecten van vorig landgebruik in sommige bodems decennia later nog zichtbaar zijn (zgn. legacy effecten). In de nematodendata zagen we wél tekenen van legacy effecten. Die verklaren mogelijk waarom de gevonden grote verschillen in de maturity
Figuur 1. Een satelliet kaart met de ligging van alle 33 voedsel bossen die nu deelne men aan het Nationaal Monitoringsprogramma Voedselbossen.
Er doen inmiddels 33 voedselbossen mee, verspreid over heel Nederland (zie figuur 1). Samen zijn ze goed voor ruim 114 hectare. De voedselbossen hebben verschillende leeftijden variërend van net aangelegd tot meer dan twintig jaar oud. Ook de percelen kennen een grote variëteit in bodemtypes en vorig landgebruik. Dit wordt allemaal nauwkeurig in kaart gebracht en geverifieerd. Alle voedselbossen voldoen aan de Green Deal-definitie van een voedselbos. Bodem. Eind 2019 begon de eerste ronde van een grondig bodemonderzoek. Door bodembemonstering (zie foto 1) en labanalyses is onder meer naar fysische en chemische eigenschappen gekeken, zoals organisch stofgehalte, voorraden van macro- en micronutriënten en kationen uitwisselingscapaciteit (CEC). Ook is gekeken naar het bodemleven, zoals het aantal en de diversiteit van regenwormen en nematoden. Nematoden zijn microscopische aaltjes die een belangrijke rol spelen in het bodemvoedselweb. Op basis van de 50
januari – 2022 | EKOLAND
