Leven in Frankrijk 02 2022 by Credits Media

Ontdek met Villa for You jouw leven als god in Frankrijk!

www.villaforyou.com

Leven in Frankrijk nr 2 - 2022

MEDEWERKERS

Een oude schuur

Fietsland Frankrijk Reisjournalist en fietsvlogger Jessica de Korte fietste van Lyon naar Avignon en deed verslag (p. 102). “Als fietser rijd ik door heel wat landen, maar Frankrijk blijft een van mijn favorieten, door de zon en al die heerlijke restaurantjes onderweg. Geweldig dus, dat er daar steeds meer fietspaden bij komen. Als jurylid van de Fietsroute van het Jaar juich ik alle nieuwe routes enorm toe.”

Nantes wordt wel de creatieve hoofd stad van Frankrijk genoemd. Reisjourna list Ralf Johnen ontdekte waarom (p. 48). “Dat je in Nantes het onverwachte moet verwachten, wist ik al. Dat dit ook voor de omgeving geldt, daar moest ik nog achterkomen. Het stadje Clisson leek wel een fata morgana: Italiaanse architectuur en Romeinse pijnbomen in het zuidelijkste deel van Bretagne? Over verrassend gesproken...”

Schone kunsten Kunstenaar/columnist Eugenie Goldschmeding (@eugenie.goldschmeding) vroeg haar oude kunstdocent in Parijs naar de verschillen tussen Nederlandse en Franse studenten (p. 32). “Op de Rietveld Academie vochten we voor elke centi meter atelierruimte, op de kunstacademie in Parijs had ik door gaans de monumen tale atelierruimte bijna alleen voor mezelf, doordat de meeste studenten thuis aan het naden ken waren.”

Bretonse verrassingen

We gaan dit jaar ons 25ste levensjaar in. De titel Leven in Frankrijk is bedacht als knipoog naar het inmiddels platgetrapte gezegde ‘Leven als God in Frankrijk’. Dat komt weer van het Duitse ‘Leben wie Gott in Frankreich’, dat ‘onbezorgd leven’ betekent. In het eerste voorwoord stelt hoofdredacteur Frank Bierens het tijdschrift voor ‘dat gaat over het verwezenlijken van dromen zoals het kopen van die oude schuur met meters dikke stenen in de Morvan’. Vijfentwintig jaar later is dat nog steeds ons doel: inspiratie bieden aan iedereen die verlangt naar zo’n oude schuur, een Franse vakantie of werken in Frankrijk. Tot die laatste categorie behoorde ik ooit zelf. Ik stopte mijn vriend, taalgids en laptop in een auto en reed naar het zuiden. Daar wrong ik me in allerlei bochten om ‘vrienden’ te maken. Zo ging ik naar een nieuwkomersavondje dat de stad organiseerde voor vrouwen uit andere departementen - en één uit Nederland dus. Er werd niet veel gelachen, maar wel beleefd gefluisterd rond schalen met wortels, rauwe bloemkool en een yoghurtsausje. Aan het einde van de avond kwam de man des huizes keurend binnen lopen, begon een monoloog over zijn verzekeringsbedrijf en kneep in mijn been. Het dieptepunt van de avond was dat ik - met mijn twee linkerhanden bijna lid werd gemaakt van een club de cartonnage (een soort knutselen). Een zorgeloze God in Frankrijk in een sfeervol verbouwde schuur word je dus niet zomaar. Dat zeggen ook de Nederlandse ondernemers die twaalf jaar geleden naar Frankrijk emigreerden en toen in het boek ‘Frankrijk voorgoed’ geïnterviewd werden. In dit nummer controleren we of ze inderdaad in Frankrijk zijn gebleven en wat blijkt: de meesten willen nooit meer weg, ondanks lastige burgemeesters, ingewikkelde vergunningen en al het bouwstof op hun pad. Laat u verder inspireren door de liefdesverklaringen aan Frankrijk die bekende Frankrijkliefhebbers voor deze jubileumeditie lieten opborrelen, de reportages over spannend Marseille, eigenzinnig Nantes of doe als Wernher Bouwens in La France & moi: vertrek naar Parijs en kijk maar wat er gebeurt (in zijn geval: hij doceert nu aan een gerenommeerde kunstacademie). En lees over het leven van de goedlachse zanger Patrick Bruel die mij in een interview vertelde groot fan van Nederland en Johan Cruijff te zijn. Wij vinden joie de vivre in Frankrijk, hij in Amsterdam. Proost op de komende 25 jaar! Cathelijne van Vliet Hoofdredacteur c.vanvliet@creditsmedia.nl

LEVEN IN FRANKRIJK 3

Inhoud

Leven in Frankrijk - 2022 - 25ste jaargang - nummer 2

Leven in Frankrijk 25 jaar

36 Hoogtepunten uit de beginjaren 40 Mooie cadeaus te winnen 42 Lezers van het eerste uur 44 Quotes van bekende francofielen over Frankrijk

Reizen

6 Nouveau

Culturele reistips en exposities met een Frans karakter. Nu ook met bijzondere (bezoek)tuinen!

13 Dormir

Rustgevende Franse logeeradressen in de natuur.

14 Marseille

Een havenstad en multiculturele smeltkroes, vurig en altijd verrassend. Hans Avontuur voelde zich er in zijn element.

48 Nantes

De swingende hoofdstad van jong, creatief Frankrijk roeit tegen de stroom in. Een selectie van 13 bezienswaardigheden.

102 Fietsen langs de Rhône

Jessica de Korte ontwikkelde romantische gedachten langs de bekroonde fietsroute ViaRhôna.

Het Franse leven

32 La France & moi

Wernher Bouwens durfde het aan, emigreerde en is nu kunstdocent aan een vooraanstaande kunstopleiding in Parijs.

60 Interview: Patrick Bruel

Nog altijd belaagd door vrouwelijke fans: de zanger van Casser la voix bracht een bliksembezoek aan Nederland.

82 Une belle histoire

Scholier Emmanuel Macron ‘kreeg’ iets met zijn 24 jaar oudere dramadocente. De liefde van de Franse president en zijn Brigitte bleek bestendig.

88 Frankrijk voorgoed?

Twaalf jaar na het verschijnen van haar boek ‘Frankrijk voorgoed’ checkt auteur Renate van der Bas of de geïnterviewden inderdaad zijn gebleven.

4 LEVEN IN FRANKRIJK

32 29 30 48

Culinair 113 69

58 Het Fijnste Franse Restaurant: de shortlist

102 14

Wie maken dit jaar kans op onze culinaire award (10de editie)?

98 Dégustation

“Ik gaf zo’n tweehonderd ‘professionele kussen’ per dag,” zegt Frédéric Lidewij van Wilgen - p. 69

Helemaal hip en lente: oranje wijn.

Cultuur

30 Coups de cœur Paris

Eugenie Goldschmeding geeft ons grappige en verrassende cultuurtips voor Parijs.

70 Uitslag verhalenwedstrijd

Winnares Suzanne Jansen uit Den Haag schreef met liefde over haar mooiste Zuid-Franse feest: een wijnfeest.

73 Livres

Romans, thrillers en andere publicaties, met speciale aandacht voor het Flaubert-jaar.

79 Cinéma

Portret van de veelzijdige actrice Nathalie Baye en natuurlijk nieuwe Franse films en Netflix-tips.

97 Boutique

De onverwoestbare Bretonse streep en andere mode en accessoires.

102

Columns

29 Frank Renout

Het is echt waar: in Frankrijk durft niemand de baas tegen te spreken.

69 Lidewij van Wilgen

Over de toekomst van de traditionele bise.

Huizen & wonen 101 Maison

Decoratief design voor het hele huis.

113 À vendre

Te koop: een vakantieparadijs in de Lot.

115 Isabel Flipse

Juridisch advies voor bezitters van een Frans huis.

116 Huizen te koop

Onze selectie uit het actuele aanbod van onroerend goed in Frankrijk.

LEVEN IN FRANKRIJK 5

Treinen, treinen, treinen

Een expositie van de Franse fotograffitikunstenaar JR in Groningen, Bourgondische sferen in Rozendaal en Alphonse Mucha in Den Haag. Of op naar Frankrijk, lekker voordelig per trein.

Camille Corot The Island and Bridge of San Bartolomeo

Nouveau

Veel Franse steden zijn uitstekend – en soms zelfs sneller dan met de auto – te bereiken per trein. Bovendien kun je onderweg lekker een boek lezen of uit het raam staren terwijl het Franse landschap naast je steeds weer verandert. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de milieuwinst… Enige nadeel? Hoe eerder je boekt, hoe goedkoper, dus de spontane reiziger kan wat duurder uit zijn. De nieuwe Carte Avantage van de SNCF biedt uitkomst. Met deze kortingskaart profiteer je van geplafonneerde prijzen, zelfs lastminute. Ook krijg je het hele jaar door dertig procent korting op al je treinreizen in Frankrijk. Une bonne affaire, dachten wij zo. De Carte Avantage kost €49 voor een jaar. Je kunt de kaart tot 5 maanden na de aankoopdatum in laten gaan. oui.sncf

DOOR AMÉLIE DUFOUR & ANJA WINTER (TUINEN)

Venetië van de Alpen

In Annecy, de hoofdstad van de HauteSavoie, vindt elk jaar een Venetiaans carnaval plaats, met kostuums, maskers en gezelligheid. Aria, de vereniging voor ontmoetingen tussen Italië en Annecy organiseert het festival sinds 1996. Leden en vrijwilligers maken zelf hun kostuums: het ene nog kleurrijker en uitbundiger dan het andere. Het is overigens geen toeval dat het Venetiaanse carnaval juist in deze Franse stad plaatsvindt: Annecy ligt dicht bij Italië én wordt ook wel het Venetië van Frankrijk genoemd, vanwege de grachten in de stad. Het Venetiaans carnaval in Annecy is gepland van 11 t/m 13 maart. aria74.fr/pages/carnaval-venitien

6 LEVEN IN FRANKRIJK

Schilderen in de openlucht

Bomen, rotsen, water, vulkanen en luchten: de tentoonstelling Sur le motif in de Fondation Custodia in Parijs is niet chronologisch of per schilderschool georganiseerd, maar per onderwerp of ‘motief’. De werken worden op een poëtische manier gepresenteerd. En dat levert een indrukwekkende expositie op met meer dan honderdvijftig olieverfschilderijen, die een nieuwe kijk biedt op de landschapsschilderkunst in de openlucht in Europa tussen 1780 en 1870. Sur le motif. Peindre en plein air 1780-1870, t/m 3 april in de Fondation Custodia, 121, rue de Lille, Parijs. fondationcustodia.fr

Het boek Frankrijk Binnendoor van Ruud Couwenhoven is verschenen in een volledig herziene uitgave. De grootste vernieuwing zit in hoofdstuk 8, over overnachten in Frankrijk. Dat is uitgebreid met extra camping- en campertips én met een interview met Carien Bardoel, die al jaren met een grote camper door Frankrijk reist en haar ervaringen deelt. Couwenhoven kreeg de afgelopen twee jaar namelijk steeds meer vragen over reizen met een camper in Frankrijk, een bijeffect van de coronapandemie. Bovendien zijn een paar afwijkende verkeersregels in Frankrijk aangepast, is er een extra tip opgenomen over Franse laadpalen en is informatie over campings, hotels, cafés en restaurants geactualiseerd, zodat je weer helemaal up-to-date bent. Ruud Couwenhoven, Frankrijk Binnendoor, ontdek het andere Frankrijk, eRCeeMedia, €22,50.

Wij mogen onder abonnees 3 exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

Lusten & lasten

“Je gaat een ‘Ik Vertrekje’ doen?” “Een chambres d’hôtes? Zo’n groot huis? Dat is altijd veel onderhoud en jij bent zo onhandig.” “Knap hoor. Wat goed dat jullie dat durven.” Als Wybrich Kaastra en Gerard Tonen op een dag besluiten het Nederlandse theaterleven achter zich te laten en een chambres d’hôtes over te nemen in het Zuid-Franse Saint-Hippolyte, krijgen ze uiteenlopende reacties op hun plannen, variërend van enthousiast of lichtelijk jaloers tot ronduit geschokt. In Een paradijs met zorgen vertellen ze eerlijk en aanstekelijk hoe het hen vergaat. Wybrich Kaastra & Gerard Tonen, Een paradijs met zorgen. Een kijkje achter de voordeur van een chambres d’hôtes in Frankrijk, Uitgeverij Grenzeloos, €17,50.

Beste museum van Frankrijk…

Dat is Musée Marmottan Monet. Volgens ticketplatform Tiqets in ieder geval. In een enquête onder 850.000 mensen kwam dit museum in Parijs als winnaar uit de bus, vóór grootheden als het Louvre en het Musée d’Orsay. Kunsthistoricus Paul Marmottan schonk zijn stadspaleis én kunstverzameling in 1932 aan de Académie des beaux-arts. Daarnaast beschikt het museum over de grootste Monet-collectie ter wereld, waaronder Impression, soleil levant (1872), het schilderij dat het impressionisme zijn naam gaf. Musée Marmottan Monet. marmottan.fr

Art deco vs. art nouveau

Het Kunstmuseum in Den Haag is een prachtig strak art-decobouwwerk van architect H.P. Berlage. Een mooi contrast met het weelderige werk van de in Moravië (het huidige Tsjechië) geboren art-nouveauschilder Alphonse Mucha (1860-1939). Aan het einde van de 19de eeuw kon je niet om zijn illustraties van gestileerde, sierlijke vrouwen heen. Als een van de meest invloedrijke kunstenaars in het fin de siècle creëerde hij een onderscheidende stijl. Naast Mucha’s populaire affiches en illustraties is er ook werk uit de eigen collectie van het Kunstmuseum te bewonderen. Samen geven ze een uniek inkijkje in het Parijs van Alphonse Mucha. Alphonse Mucha. Art nouveau in Parijs, t/m 3 juli 2022 in het Kunstmuseum Den Haag. kunstmuseum.nl

Tour de charme 2.0

LEVEN IN FRANKRIJK 7

Théo Van Rysselberghe, Chênes lièges, 1918, collectie Museum Boijmans Van Beuningen Rotterdam, bruikleen Stichting Museum Boijmans Van Beuningen (1950).

t/m 17 juli 2022 friesmuseum.nl

het franse licht van maris tot monet partners fries museum

tentoonstellingspartners Meindersma-Sybenga Stichting vrienden fries museum

Deze tentoonstelling is tot stand gekomen door het genereuze bruikleen van Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam, en is onderdeel van Arcadia 2022.

In mediterrane sferen

Domaine du Rayol ligt tussen Le Lavandou en Cavalaire-sur-Mer, aan de Middellandse Zee vlak bij Saint-Tropez. Op twintig hectare zijn er verschillende tuinen te zien uit alle regio’s van de wereld met een mediterraan klimaat. Zo is de Nieuw-Zeelandse tuin met palmen, varens en Nieuw-Zeelands vlas ronduit spectaculair. En je geniet steeds weer van een verbluffend mooi uitzicht op de Middellandse Zee. (AW) domainedurayol.org

Nouveau

Nog even mimosa...

Als de mimosa bloeit, is in Zuid-Frankrijk de spreekwoordelijke lente begonnen. Fransen zijn er gek op; er worden parfums en siroop van gemaakt en menig patisserie heeft een zoetigheid gecreëerd met de smaak van mimosa. Er is een Mimosaroute van 130 km in acht etappes, die begint in het prachtige middeleeuwse dorp Bormes-les-Mimosas en eindigt in de parfumhoofdstad van Europa: Grasse. De route is op z’n mooist van januari tot en met maart, wanneer de mimosa uitbundig bloeit. Alleen Bormes-les-Mimosas kent al 180 soorten. In alle stadjes en dorpen langs de Mimosa-route worden festivals georganiseerd met markten, corso’s, bloemententoonstellingen en muziek. Het festijn in Mandelieu-laNapoule wordt gezien als het absolute hoogtepunt. Al zijn de Fransen zeer trots zijn op hun mimosa, het waren de Engelsen die de boom eind 19de eeuw in Frankrijk introduceerden. Vermogende Engelsen, onder wie koningin Victoria, kwamen voor het warme klimaat enkele maanden per jaar naar Zuid-Frankrijk en op zo’n trip is de mimosa meegenomen. De boom floreerde dankzij het klimaat en de grond en nu is mimosa niet meer weg te denken uit Zuid-Frankrijk. (AW) routedumimosa.com

LEVEN IN FRANKRIJK 9

Avondje Bourgogne

Heimwee naar de Bourgogne? Op een kwartiertje rijden vanaf Arnhem vind je Bistrobar Beaune waar je je helemaal in Bourgondische sferen waant. Pal tegenover Kasteel Rosendael geniet je hier van Franse gerechten ‘met een brutaal Bistrobar-jasje’. Bistrobar Beaune is het derde restaurant van ondernemers Thijs, Frank en Fedor. Net als bij de andere twee bistrobars is chef-kok Ron Blaauw hier huisadviseur. Bistrobar Beaune is ook open voor lunch, dus perfect te combineren met een wandeling door het mooie kasteelpark of de bosrijke omgeving. Bistrobar Beaune, Beekhuizenseweg 1, Rozendaal. bistrobarbeaune.nl & rosendael.glk.nl

Nouveau

Openbare kunst

Misschien heb je de innemende documentaire Visages, Villages uit 2017 gezien, waarin fotograffiti-kunstenaar JR en de inmiddels overleden regisseur en nouvelle-vaguecoryfee Agnès Varda samen een roadtrip door Frankrijk maken. In het Groninger Museum is nu een tentoonstelling te zien over het werk van de mysterieuze Franse kunstenaar die alleen bekend is onder zijn initialen JR. Van zijn vroege graffitikunst die

10 LEVEN IN FRANKRIJK

hij als tiener in Parijs maakte tot zijn maatschappelijke projecten en grootschalige kunstwerken op gebouwen en pleinen in steden over de hele wereld: alles komt voorbij. Zijn kunstwerken bevinden zich in de openbare ruimte, zijn groot én vragen aandacht voor mensen en gemeenschappen die niet altijd goed zichtbaar zijn. Door bijvoorbeeld levensgrote portretten te maken die hij – soms illegaal – opplakt in

Parijs en de filosofie

‘Welke andere stad heeft zoveel straten en pleinen die naar filosofen zijn vernoemd? Die er bovendien allemaal gewoond en geschreven hebben?’ schrijft Alec van der Horst in de inleiding van zijn eerste boek. Hij woont sinds 1998 in Parijs, waar hij al snel ontdekte dat zijn filosofiestudie hem een groot voordeel bood in zijn werk als gids. Daardoor kon hij de kunst, de architectuur en de overtuigingen van een bepaalde tijd beter begrijpen. Toen het gidsen om welbekende redenen op een non-existent pitje kwam te staan, schreef Van der Horst een boek waarin hij laat zien hoe de filosofie en de stad Parijs op innige wijze verstrengeld zijn. Alec van der Horst, Stad van ideeën. Een biografie van Parijs, Uitgeverij Ten Have, €29,99.

de openbare ruimte krijgen zij de mogelijkheid om hun verhaal te vertellen. In de mobiele fotostudio Inside Out kun je je eigen portretfoto laten maken die op groot posterformaat wordt afgedrukt. Een deel van de foto’s komt op de buitenmuren van het Groninger Museum. JR: Chronicles, t/m 12 juni in het Groninger Museum. groningermuseum.nl & insideoutproject.net

Agence VERTU

LA REVUE DU PLUS CÉLÈBRE CABARET DU MONDE ! - DE REVUE VAN HET BEROEMDSTE SHOWBALLET VAN DE WERELD !

DÎNER ET REVUE À 19H À PARTIR DE 205E - REVUE À 21H ET 23H À PARTIR DE 77E - DINNER & REVUE OM 19.00 UUR VANAF E205 - REVUE OM 21.00 UUR, OM 23.00 UUR VANAF E77

MONTMARTRE 82, BLD DE CLICHY 75018 PARIS - TEL : 33(0)1 53 09 82 82 - WWW.MOULIN-ROUGE.COM

Schapen & teckels Provence

Deze B&B, een voormalige schapenschuur beter bekend als jas, is volledig verbouwd. Jérôme en Dana heten je samen met hun teckels van harte welkom. De ochtenden beginnen goed met een heerlijk ontbijtje, binnen of buiten op het terras. Vanuit de infinity pool bij een van de bungalows kijk je uit over de vallei. Op drie kilometer afstand wacht het dorpje Cruis, met een middeleeuwse kerk. In de buurt liggen de gezellige plaatsen Forcalquier en Banon met hun Provençaalse weekmarkten. Le Jas du Bœuf, vanaf €85 per nacht. lejasduboeuf.fr

Dormir

Frankrijk dichtbij

Champagne-Ardenne

Word een met de natuur in deze rustgevende oorden.

De organisatie natuurhuisje.nl is ook in Frankrijk actief. Vanuit Utrecht is het maar vier uur rijden naar de Champagne-Ardenne, waar dit romantische molenhuis uit 1600 staat. Met drie slaapkamers, een vuurhaard op het terras en een fijne tuin waar in de zomer een zwembadje staat. De organisatie doneert voor elke boeking €1 aan lokale natuurprojecten. Natuurhuisje in Bossuslès-Rumigny, vanaf €245 per nacht. natuurhuisje.nl

DOOR SERENA CARUSO

Voor jong (en oud) Dordogne

Bijkomen in een boom Pays de la Loire

Wil je een keer iets anders dan een hotel of huisje? Probeer dan een van deze houten hutten of een lodge tussen de bomen, allemaal met eigen terras. Word wakker met het gezang van vogels en ontbijt in de lounge, waar ‘s avonds de wijnbar wacht. Wandelen kun je in de bossen van Les Epesses. En op een kwartier rijden ligt het bekende historische attractiepark Puy du Fou. Terragora Lodges, v.a. €110 per nacht. terragora-lodges.com

Le Hameau du Sentier des Sources is een vakantiedorp met acht huisjes en vijf studio’s. Via kleine paadjes bereik je het zwembad. Kinderen kunnen er konijnen, geiten en schapen aaien en rijden op de rug van pony Galopin. Verder kun je er ter plekke tennissen, voetballen en pingpongen en je uitleven op de jeu-de-boulesbaan. Het vakantiedorp ligt op vier kilometer van het middeleeuwse Sarlatla-Canéda en binnen een uurtje ben je in Brive-laGaillarde, bekend om de Grottes de Saint-Antoine. Verder zijn er een klimpark en een kleine dierentuin in de buurt en kun je kanoën op de rivier Dordogne. Le Hameau du Sentier des Sources, vanaf €125 per nacht. gites-du-perigord.com

LEVEN IN FRANKRIJK 13

Warmbloedig Marseille Heetgebakerd, multicultureel, vooruitstrevend, gepassioneerd, gevaarlijk, vriendelijk, mooi, verleidelijk. Marseille is het allemaal. Een lang weekend in deze opwindende stad en één ding is zeker: je wordt er verliefd op. TEKST & FOTO’S HANS AVONTUUR

LEVEN IN FRANKRIJK 15

MARSEILLE

Openingspagina’s: topuitzicht vanaf het station. Onder: ‘streetartist’ aan het werk in Le Panier. Rechts: de Tour du Fanal waakt over de entree van de oude haven.

walend door de oude volksbuurt Le Panier loop ik in een verborgen steeg twee straatartiesten tegen het lijf: Pist en Erez. Ze hebben een trap bij zich, een tas vol spuitbussen en maskers tegen de verfdampen. Als ze de juiste plek hebben gevonden, beginnen ze met werken. Zonder voorbeeld, een tekening recht uit het hart. “De pure vrijheid maakt deze vorm van kunst zo bijzonder’, zegt Erez. “Er zijn geen regels of conventies. In het dagelijks leven maak ik ontwerpen voor bedrijven, maar dan ben ik gebonden aan de boodschap of het beeld dat de klant wil uitdragen. Op de muur kan ik zonder beperkingen mijn creativiteit kwijt.” Ik ben nu een uurtje in de wijk die in een soort openluchtmuseum voor streetart is veranderd. Eerlijk gezegd weet ik niet zo goed of ik het allemaal even mooi vind. Op de ene gevel staat een prachtig

portret dat in een galerie zou kunnen hangen, op de andere een nietszeggende kreet. Maar samen ademt het wel één brok zinderende energie. Vanaf het terras van Marafiki Coin Tropical, een Frans-Congolees restaurant, kijk ik uit over een plein. De huizen eromheen hebben allemaal een lambrisering van straatkunst. Zo hoog als de kunstenaars met een trap kunnen komen, is alles beschilderd. In tientallen, honderden kleuren. Op het tafeltje voor me staat een Fleur d’Hibiscus, een alcoholvrije cocktail. De stad gonst om me heen. Het klinkt vrolijk Frans, Provençaals, Afrikaans. De mensen zijn jong en oud, modern en klassiek, uitbundig en ingetogen. Op een natuurlijke manier komt het hier allemaal samen en dat zorgt voor een fijne, vrijgevochten sfeer.

Geniaal vlechtwerk Vanuit Le Panier wandel ik over een grote, eigentijdse loopbrug naar het Fort Saint-Jean dat in de 12de eeuw verzamel- en vertrekpunt was van de kruisvaarders naar Jeruzalem. De ronde toren is later gebouwd als baken voor de scheepvaart en uitkijkpunt voor de bewakers van stad en haven. Het hoort nu bij het MuCEM (Musée des Civilisations de l’Europe et de la Méditerranée). Vanuit het fort voert een tweede loopbrug naar het nieuwe deel van het museum, een moderne blikvanger op een voormalige havenpier. De kubus is een ontwerp van Rudy Ricciotti, een Fransman met Italiaanse wortels die in Algerije werd geboren en nu in het nabij gelegen Cassis woont. Naar goed Zuid-Frans gebruik kostte de bouw uiteindelijk 350 miljoen euro, bijna 200 miljoen meer dan begroot... Behalve een schandaal heeft het Marseille ook een landmark opgeleverd, met glas en staal aan de entreekant en een geniaal vlechtwerk van beton rondom. Een vondst is het wandelpad dat vanaf de begane grond naar het dakterras klimt. Op de vaste tentoonstelling over het leven rondom de Middellandse Zee is veel kritiek geweest – onsamenhangend, schraal, oppervlakkig – maar dat wordt meer dan gecompenseerd met tijdelijke exposities van wereldklasse, zoals die van beeldend kunstenaar Jeff Koons.

De wijk zindert en is een openluchtmuseum voor streetart geworden 16 LEVEN IN FRANKRIJK

Marseille

LEVEN IN FRANKRIJK 17

18 LEVEN IN FRANKRIJK

Marseille

Het museum dateert van 2013 toen Marseille Culturele Hoofdstad van Europa was. Het hoort bij de projecten waarmee de stad zich in de afgelopen jaren heeft ontworsteld aan het imago van smoezelig, crimineel en achteropgeraakt. Met aansprekende moderne kunst en architectuur staat de stad in de belangstelling van een nieuw internationaal publiek. Weer buiten wandel ik naar de kop van de pier. De plek biedt na de Notre-Dame de la Garde het mooiste uitzicht van de stad. Met de zeebries in het gelaat kijk je er uit op de toren, het fort, de haven, de stad én de zee. Zoals in elke grote havenstad brengt het water een bijzondere mix van mensen: zeelieden, migranten, toeristen, gelukzoekers, boeven en dromers.

Goede Moeder Het houdt de stad in beweging. Wandel een rondje om de Vieux-Port en je voelt het. Het ligt er vol met schepen die allemaal hun eigen bestemming hebben. De een maakt vanmiddag een tochtje naar een nabije calanque, de Zuid-Franse versie van het Noorse fjord, de ander maakt zich op om met een

Zoals in elke havenstad brengt het water een bijzondere mix: zeelieden, migranten, toeristen, gelukzoekers, boeven en dromers zeiljacht de Atlantische Oceaan over te steken. Ik neem de stadsbus naar Notre-Dame de la Garde, de basiliek die vanaf een hoge heuvel over de stad waakt. Als ik uitstap en de trappen heb beklommen, komen de eerste zonnestralen boven de omliggende heuvels uit. Dit is niet de meest verrassende plek van Marseille, maar zo wonderschoon. Zeker nu het ochtendlicht een gordijn van ragfijn gouddraad drapeert over de huizen, kerken, flats en fabrieken. Ook het interieur van de basiliek is fraai. Vooral de verbondenheid met de zee en de scheepvaart maakt het decor uniek. Aan het hoge plafond hangen scheepsmodellen, boven het altaar is een schildering van een schip te zien en tussen de danktegeltjes voor wonderbaarlijke genezingen zitten ook

Links: interieur van de Notre-Dame de la Garde. Onder: direct van de boot in de boodschappentas; statige gevels in de oude binnenstad.

LEVEN IN FRANKRIJK 19

Geen 18, geen alcohol

Marseille

Door de nieuwe roem als stad van moderne kunst zou je bijna vergeten hoe mooi het klassieke Marseille is verwijzingen naar scheepsrampen met goede afloop. Vanaf ‘La Bonne Mère’, zoals de bewoners de basiliek liefkozend noemen, daal ik te voet af naar de stad. Onderweg zoek ik de kust op met zijn inhammen, kleine baaien en vissersdorpen die door Marseille zijn opgeslokt. Sommige hebben een zekere authenticiteit behouden, zoals Anse de Malmousque en Vallon des Auffes. Vanuit hun verscholen haventjes vertrekken nog altijd kleine vissersboten. Ik volg de Corniche Kennedy, een bijna vier kilometer lange kade die uitkijkt op de eilanden voor de kust, zoals het beroemde Île d’If met zijn vuurtoren en kasteel, waar de tegenstanders van de Franse monarchie werden opgesloten. Of de kleine Frioul-archipel, beschermd gebied sinds 1971 en geliefd vanwege zijn zwem- en snorkelplekken. Vanuit de oude haven vertrekken veerboten naar de eilanden. Ook kun je aan boord voor een tocht naar het Parc National des Calanques.

Hart van de stad Door de nieuwe roem als stad van moderne kunst en architectuur zou je bijna vergeten hoe mooi het klassieke Marseille is. Neem de sfeer rondom de

oude haven. Er zijn weinig grote steden met zo’n compacte binnenhaven, omringd door een enorme keuze aan terrassen en winkels. Hier is alles begonnen en klopt nog altijd het hart van de stad. Vanuit de oude haven voert een brede boulevard de stad in, La Canebière. Zo konden de passagiers die er in de 19de eeuw van boord gingen regelrecht naar hun luxueuze hotels, restaurants, warenhuizen, speciaalzaken en theaters. Op deze plek werd internationale handel gedreven, zwierde het goede

Links: eigentijdse winkels in oude pakhuizen. Boven: blikvanger Cathédrale de la Major. Volgende pagina’s: de zon komt op boven het oosten van de stad; de leuke wijk Le Panier.

LEVEN IN FRANKRIJK 21

EEN CRIMINELE REPUTATIE Hoewel Marseille tegenwoordig niet veiliger of onveiliger is dan welke andere metropool ook, smullen filmen tv-makers nog altijd van de ruwe kantjes van de stad. Zo houdt de Netflix-kraker 'Marseille' (2016-2018) met Gérard Depardieu als burgemeester het imago van corruptie in stand, vecht de politie met drugsbendes in 'BAC Nord' (2020) en probeert Matt Damon zijn gearresteerde dochter vrij te krijgen in 'Stillwater' (2021). Ook 'Bonne Mère' (2021) van regisseur Hafsia Herzi speelt zich af in het ruwe milieu van Marseille. In de echte wereld gelden vooral de gebruikelijke risico’s van de grote stad: zakkenrollers, hosselaars en verdwalen in de verkeerde (drugs)wijk. In Marseille bevinden die zich vooral in het noorden van de stad.

22 LEVEN IN FRANKRIJK

Marseille

LEVEN IN FRANKRIJK 23

24 LEVEN IN FRANKRIJK

Marseille

leven en ging in 1882 de eerste elektrische straatverlichting aan. De allure straalt nog altijd af van statige panden als het Hôtel Louvre et Paix, Maison du Figaro en l’Hôtel Richelieu. Soms gaan er achter één zo’n prachtige façade vijf luxueuze huizen schuil met plafonds tot wel vier meter hoog. De meeste zijn tegenwoordig kantoor. Rondom de levensader zijn wijken ontstaan met allemaal een eigen karakter. In veel gevallen met een bruisende mix van culturen. De Franse brasserie zit naast een Tunesische bakker, het winkeltje met Provençaalse biscuits naast een zaak met meubels uit Egypte. Als bezoeker word je telkens op het verkeerde been gezet. Lijkt het terras aan La Canebière op een stukje Parijs, loop je één straat verderop door het Marrakesh van hosselaars die je gesmokkelde sigaretten en handgeknoopte tapijten aanbieden: “Viens avec moi, viens.”

Een geheim Marseille was al een belangrijke stad onder de Feniciërs, Grieken en Romeinen, die het Massilia noemden. Het maakte naam als centrum van cultuur, handel en beschaving. Van die vroege

De tabaksfabriek die de fameuze Gitanes en Gauloises produceerde, is nu een cultureel centrum historie is, afgezien van de Romeinse dokken, weinig terug te vinden en dat past ook wel een beetje bij een stad die altijd in beweging is. De beroemde auteur Blaise Cendrars (1887-1961) schreef het zo’n honderd jaar geleden al en daar is weinig aan veranderd: "Het is vandaag de enige van de oude klassieke steden die ons niet verplettert met oude monumenten. Alles is hier begraven, de ware geschiedenis van Marseille is een geheim." Ik wandel langs Palais Longchamp en enkele monumentale art-nouveaupanden naar La Friche Belle de Mai, een voormalige tabaksfabriek uit 1868 die onder meer de fameuze Gitanes en Gauloises produceerde. Tegenwoordig is het een cultureel centrum met exposities, café, skatebaan, ateliers, restaurant en theater. Niet omkijken, maar vooruit. Wat een heerlijke stad!

Links: de Vieux Port. Deze pagina: kaneelbroodje van Le Souk; Le Bistrot Plage heeft een eigen terras.

LEVEN IN FRANKRIJK 25

Tips & adressen DE REIS Marseille ligt op 1200 kilometer rijden vanaf Utrecht. Directe vliegverbindingen zijn er vanaf onder meer Amsterdam en Eindhoven. Prijzen variëren, beginnend bij zo’n €75 retour. Met de trein ben je in ruim 8 uur in Marseille. Retour vanaf ca. €200.

DOEN

Petit Train Het is misschien hypertoeristisch, maar als je voor het eerst in Marseille bent, is een rondje met het treintje heel handig om de stad te leren kennen. Er zijn verschillende routes: naar de Notre-Dame de la Garde of door het oude centrum. petit-train-marseille.com Neem de boot Vanuit de oude haven vertrekken veerboten naar verschillende plekken op en aan zee, zoals het eiland Frioul, het Château d’If of het Nationaal Park Les Calanques. Je kunt er de natuur bewonderen, oude verdedigingswerken bezoeken, gaan snorkelen of uitgebreid lunchen aan het strand. • frioul-if-express.com • if.monuments-nationaux.fr • croisieres-marseille-calanques. com • icard-maritime.com Marseille City Pass Met de Marseille City Pass krijg je toegang tot bijna alle musea van de stad, maak je gratis gebruik van het openbaar vervoer, kun je de ferry nemen en krijg je korting op tal van activiteiten. Er zijn passen van 24, 48 en 72 uur. marseille-tourisme.com

26 LEVEN IN FRANKRIJK

La Cité Radieuse Dit complex van de architect Le Corbusier (met medewerking van enkele collega’s) ligt buiten het centrum, maar met het openbaar vervoer ben je er in een half uurtje. Het flatgebouw met onder meer appartementen, winkels en een zonneterras werd gebouwd tussen 1947 en 1952 en staat op de Unesco Werelderfgoedlijst. citeradieuse-marseille.com Shoppen in Les Docks Village Een reeks oude pakhuizen aan de voormalige havenkade is verbouwd tot overdekt winkelcentrum met leuke winkels, bars en restaurants. Extra leuk: de binnentuinen die de pakhuizen met elkaar verbinden. lesdocks-marseille.com Streetart-tour Een aantal wijken zoals Le Panier en Cours Julien, zijn rijk aan streetart. Hoewel het beschilderen van gevels officieel is verboden, wordt het oogluikend toegestaan en heeft het ondertussen zo’n status dat je er zelfs rondleidingen kunt krijgen. marseille-tourisme.com

ETEN & DRINKEN

Le Miramar Een van de beste plekken om hét gerecht van de stad te proeven: bouillabaisse. Die komt met een compleet ritueel over hoe je de traditionele vissoep het beste eet. Het restaurant waakt met enkele andere over het oorspronkelijke recept. lemiramar.fr Paule & Kopa Aan een plein met tal van gezellige restaurants, blinkt Paule & Kopa uit in relatief eenvoudige gerechten op basis van verse en hoogwaardige ingrediënten. Een mediterrane keuken zoals die hoort te zijn. Ook geliefd bij locals. restaurantpauleetkopa.fr Marafiki Frans-Congolees restaurant in het hart van Le Panier. Fijn terras onder de bomen dat uitkijkt over een plein. De menukaart is een mengeling van Frans en Centraal-Afrikaans met exotische kruiden en vruchten. Prima voor de lunch. marafiki-restaurant.fr Ciel Rooftop Op het dak van de voormalige Galeries Lafayette bevindt zich dit rooftoprestaurant met 360 graden uitzicht. Je kunt er terecht voor lunch, diner of apéro. Chef Sandra Gatti komt uit Italië en dat zie je terug op de menukaart. ciel-rooftop.com La Salle des Machines Levendig koffie- en lunchadres tussen de creatievelingen van La Friche la Belle de Mai. Voor de lunch is er een kleine kaart en je kunt zowel binnen als buiten eten. lesgrandestables.com

Le Chalet du Pharo Zoek een tafeltje op het terras en geniet van een van de mooiste uitzichten op Marseille: MuCem, Fort-Saint-Jean, VieuxPort, Notre-Dame de la Garde. Het restaurant serveert klassieke Provençaalse gerechten, maar dan op een moderne manier bereid en gepresenteerd. le-chalet-du-pharo.com

SLAPEN

Hôtel La Résidence du Vieux-Port Eigentijds hotel op een toplocatie: direct aan de Vieux-Port met uitzicht op Notre-Dame de la Garde. De kamers zijn retrochic ingericht met een knipoog naar de jaren vijftig. Onze favoriet: een kamer met balkon aan de voorkant. hotel-residence-marseille.com InterContinental Marseille-Hôtel Dieu Luxueus hotel in de oude wijk Le Panier met onder meer een spa, Michelinrestaurant en terras met uitzicht. Het gebouw dateert van de 18de eeuw en is een voormalig ziekenhuis. ihg.com Hôtel Alex Boutiquehotel met een mix van huiselijkheid en design. Hoewel elke kamer zijn eigen charme heeft, kiezen wij voor de Urban Rooftop met dakterras en uitzicht over de stad. hotelalex.fr

MEER INFO

• marseille-tourisme.com • france.fr

+VANDYCK DEKBEDOVERTREK T.W.V. € 139,95 NU SAMEN VOOR MAAR

€ 80

Op een witte achtergrond wuiven deze vlierbloesemtakken in schakeringen van groen en blauw. De achterkant van dekbedovertrek Elderflower is effen, de kussens hebben aan beide kanten enkele takken. Het dekbedovertrek is gemaakt van 100% katoensatijn waardoor het heerlijk zacht en soepel aanvoelt. Abonneer u nu en ontvang de dekbedovertrekset in de maat van uw keuze: 2 x eenpersoons (140 × 200/220) 1 x tweepersoons (200 × 200/220) 1 x lits-jumeaux (240 × 200/220)

WORD ABONNEE De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Als bijdrage in de verzendkosten van het geschenk wordt eenmalig € 7 in rekening gebracht. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. U kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, u ontvangt dan zelf het dekbedovertrek.

Ga naar leveninfrankrijk.nl of bel 088 2266634 70 LEVEN IN FRANKRIJK

France

Vendée

La Tranche sur Mer

Puur natuur, volmaakt vr gezinnen

14 kilometer strand met fijn zand Badplaats met Blauwe Vlag Eerste badplaats in de Vendée met een Kwaliteitskeurmerk voor het zwemwater

www.latranchesurmer-tourisme.fr La Tranche sur Mer - Tourisme

Frank

Frank Renout is correspondent in Frankrijk voor verschillende media, waaronder het NOS Journaal en het AD. Hij woont in een gehucht ten westen van Parijs.

Franse hiërarchie Ik was op bezoek bij een minister. Hij liet vanzelfsprekend lang op zich wachten, noblesse oblige. We zaten op een bankje in de gang van het departement. Om ons heen drentelde een legertje aan onduidelijke medewerkers van de minister. Ze waren zenuwachtig. Hun ogen schoten heen en weer. Ze deden alsof ze hyperdruk waren met bellen, appen en andere onbenoembare mobiele zaken. Ik snapte niet goed waaróm ze zo nerveus waren, maar het antwoord kwam toen de minister aan kwam lopen. Nog voor hij ons begroette blafte hij het legertje medewerkers af en schold hij een van hen zelfs uit. De groep werd met hatelijke opmerkingen en dodelijke blikken weggestuurd. Ze renden nog net niet gillend de gang uit. Nou kende ik die medewerkers natuurlijk niet. Misschien waren ze wel heel slecht in hun werk. Maar het leek me toch vooral een kwestie van onfatsoen van die briesende minister. Ten overstaan van een buitenlandse journalist zo onbeschoft je eigen mensen behandelen – het was vernederend voor die medewerkers, en zo was het waarschijnlijk ook bedoeld. Want ‘de baas’ is in Frankrijk ook écht de baas. Frankrijk is streng – en dan ook echt héél streng – hiërarchisch georganiseerd. Ze hebben geen koning, maar de president is wel almachtig. Nicolas Sarkozy noemde zijn eigen premier ‘een medewerker’. Emmanuel Macron zou gezegd hebben dat hij een president als Jupiter wilde zijn: als de God der goden. Hiërarchie is er ook op alledaags niveau. In de winkel en in het café heeft iedereen welomschreven taken. Ik wilde een vaas kopen maar er zat geen prijskaartje op. De man bij de kassa kon het niet oplossen, zei hij: de baas was er niet. Hij liet ons zonder vaas vertrekken. Een Nederlander vertelde me hoe hij bij de Parijse vestiging van zijn bedrijf werd gestationeerd. Bij de eerste afdelingsvergadering stak hij uit Hollands enthousiasme

zijn vinger op en kwam met allemaal frisse ideeën. Na afloop kreeg hij een flinke uitbrander van zijn Parijse baas. Wat dacht hij wel, met al die voorstellen waar iedereen bij zat? Dacht hij soms dat zijn baas zijn werk niet goed deed? Voor interviews kom ik bij bakkers, in fabrieken en op boerderijen. En overal geldt dezelfde regel. Niemand mag, wil of durft te praten zonder toestemming van de baas. Voor journalisten is dat niet leuk maar wel overzichtelijk. De oplossing: altijd eerst de hoogste in de hiërarchie benaderen. Als die ja zegt gaan daarna alle deuren open. Want niemand durft de hoogste baas tegen te spreken. (Of je moet het personeel natuurlijk stiekem buiten de baas om weten te benaderen – dan krijg je als journalist de leukste verhalen – maar de tactieken daarvoor ga ik u hier niet verklappen). De hiërarchische verhoudingen hebben een opvallend gevolg. Heel veel Fransen zijn niet blij met hun baan. Ik verzin het niet: in 2016 werd in zeventien rijke landen een studie gedaan naar de tevredenheid van mensen over hun werk. De Fransen eindigden als… laatste. Anderzijds: de Fransen zijn gek op hun vakanties, hun zondagse lunch, hun familie. Want dáár gelden géén hiërarchische regels, daar ben je wel gezellig als gelijken onder elkaar, en mag je altijd zeggen wat je vindt. Die tegenstelling – tussen het hiërarchische werk en de vrolijke vrije tijd – verklaart waarom Fransen gefascineerd zijn door de Angelsaksische ‘platte’ bedrijfsvoering. Als er ook maar ergens een bedrijf opduikt dat zegt meer inspraak van het personeel te willen, staan de media er vol van. “Een bedrijf zonder baas: het bestaat!’’, schreef Le Monde vol verwondering, toen de krant vorig jaar zo’n onderneming bezocht. “De werknemers zijn er vrij, verantwoordelijk en gemotiveerd’’, aldus de krant. De veelzeggende kop (voor Fransen) boven het artikel was: ‘De toekomst van een utopie.’

OVERAL GELDT DEZELFDE REGEL. NIEMAND MAG, WIL OF DURFT TE PRATEN ZONDER TOESTEMMING VAN DE BAAS

LEVEN IN FRANKRIJK 29

Angèle De leukste Parisienne van het moment is de oorspronkelijk Belgische Angèle. Ook in verband met een spreekbeurt van mijn dochter over deze zangeres klinkt bij ons thuis van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat de heldere stem van Angèle uit de speakers, die haar ville d’adoption Parijs graag vergelijkt met haar heimat-stad Brussel. Vooral als ze, ondanks de schoonheid van de Seine, Beaubourg en het spannende nachtleven, snakt naar de geborgenheid van haar moederland. Op haar nieuwste album Nonante-Cinq maakt ze dus een feestje van het (korte) treinreisje tussen Parijs en Brussel. De fijngevoeligheid van haar generatie komt doordat deze geleerd heeft met gevoelens om te gaan: ook Angèle weet dat alles

er mag zijn, van diepe melancholie tot uitbundig optimisme. Ze wordt gekenmerkt door een fijnzinnige observatie van het leven en zingt onder meer dat succes je onzeker kan maken, en over de zelftwijfel die het narcisme op Instagram oproept, maar ook over het overweldigende aanbod van keuzes die haar generatie geboden wordt. Haar teksten zijn hyperpersoonlijk en naast de bezongen problemen is er veel humor; kijk maar eens naar de clip van La loi de Murphy, waarin iedereen die met het verkeerde been uit bed is gestapt, zich kan herkennen. Even de lyrics-functie van iTunes aanzetten om mee te zingen: een hele uitdaging om niet over je tong te struikelen! Angèle, ‘Nonante Cinq’

Barbapapa in het museum

Ooit heb ik me als aspirant-student verzekerd van de toelating aan de Parijse kunstacademie voor een jury die bestond uit vijftien intellectuelen achter een lange tafel, voor wie ik op een eenzaam wiebelkrukje moest plaatsnemen. Ze waren al half in slaap gesukkeld na verhandelingen over Derrida en Foucault van mijn voorgangers en vroegen mij wie mijn favoriete Franse conceptuele kunstenaar was. “Het Frans-Amerikaanse duo Annette Tison en Talus Taylor, dat Barbapapa heeft bedacht”, antwoordde ik naar waarheid, waardoor de vijftien m/v in één klap wakker werden geschud. Want wie had deze olijke en aan een betere wereld bouwende familie nu niet willen bedenken?

30 LEVEN IN FRANKRIJK

Een vader in de vorm van een suikerspin (in het Frans barbe-àpapa); een moeder die, in mysterieus zwart, met haar eigen body troostend harp kan spelen; en zeven blob-vormige kindertjes, die op eigen commando van vorm kunnen veranderen. Ze redden het milieu en deinzen niet terug voor het gezamenlijk kantklossen van een jurkje voor Barbabella. Over deze ultracreatieve familie is dit jaar een nieuw boekje uitgekomen, Barbapapa au Louvre (Barbabella transformeert in Mona Lisa, naturellement). En de Barba’s hebben nu ieder hun eigen collectie vrolijke sweaters, borden, schetsboekjes en pennen, speciaal in de Boutique du Louvre (1ste arrondissement). boutique.louvre.fr

Coups de Cœur Paris Kunstenaar Eugenie Goldschmeding woonde twintig jaar permanent in Parijs en pendelt nu tussen Berlijn en Parijs.

Design voor iedereen

Kaartkunst

Aangezien ik een veelverhuizer ben (in Parijs woonde ik op meer dan 25 adressen, van het 4de en het 10de tot het 12de arrondissement, altijd aan de favoriete oostkant) geef ik alles wat ik bezit net zo lief weer weg voordat de verhuisdozen worden ingepakt. Uitzondering daarop is een kistje met lievelingsboeken en speelkaarten dat steevast meeverhuist. Eén setje ontbreekt er nog in mijn collectie kaarten, en dat is het Oracle Belline. Sinds het natuurfenomeen met de hoofdletter C is de toekomst voorspellen een nationale sport geworden en ook illustere Fransen als Victor Hugo en Christian Dior lieten zich graag in de kaarten kijken. Het prachtige kunstobjectje dat het Oracle Belline is, kun je bestellen bij: cartes-grimaud.fr

Souperexperience

Bij de Monoprix-supermarkten (vroeger Prisunic) kun je de leukste mode- en designontwerpen krijgen, van steeds wisselende ontwerpers die speciaal kleine collecties uitbrengen, de zogenaamde collections capsules. Een vroegere slogan was ‘Le beau au prix du laid’ (‘Moois voor de prijs van iets lelijks’). En hoe de ringard interieurs de laatste decennia zijn veranderd naar très stylé, kun je nu tot half mei 2022 zien in het Musée des Arts Décoratifs, in de tentoonstelling Le design pour tous: de Prisunic à Monoprix, une aventure française. madparis.fr

Toen ik aan het begin van de eeuw nog in Amsterdam woonde, kwam er een bevriende Albanese schrijver uit Parijs op bezoek. Die was geschokt dat hij na negen uur ’s avonds de keus had tussen a. de snackbar en b. één restaurant op stand dat nog open was. Nu is dat anders, neem ik aan, maar de Fransoos eet per definitie graag laat en een trits aan restaurants in Parijs is tot middernacht open. Souperen zouden wij dat met een chic woord noemen, wat voor de Fransman/-vrouw dus een normale vorm van laat dineren is. In Parijs is een origineel concept bedacht: via Instagram bestel je tickets voor een dîner-souper bij Le Club du Souper, zonder vooraf te weten wat de locatie zal zijn. Elk diner wordt op een andere plek georganiseerd, in bijzondere ruimtes waar je gewoonlijk nooit komt. Zoals in het atelier van de Amerikaanse kunstenaar Michael Woolworth, waar Le Club du Souper dan zorgt voor een bijzondere ambiance. Niet een gewoon restaurantbezoek dus, maar een ‘food-experience’, zoals dat in modern-hipsteriaans heet. @leclubdusouper

LEVEN IN FRANKRIJK 31

La France & moi

Ze werken al jaren in Frankrijk en spreken soms Nederlands met een Frans accent. In deze rubriek vertellen Nederlanders over de charme en valkuilen van het werkende leven in Frankrijk. Deze editie: een kunstenaar/kunstdocent

Wernher Bouwens (1969) ging als kunstacademiestudent op eigen houtje regelmatig naar Parijs. Dankzij zijn eerste baantje in een imprimerie d’art werd hij docent aan de kunstacademie van Quimper. Inmiddels geeft hij al vijftien jaar les aan de hoofdstedelijke kunstacademie, de École nationale supérieure des beaux-arts de Paris. TEKST EUGENIE GOLDSCHMEDING FOTO’S EIGEN ARCHIEF

‘Franse studenten bedenken liever iets in hun hoofd’

“A

l tijdens mijn studententijd op de kunstacademie St. Joost in Breda werkte ik veel met litho’s en etsen. Over deze druktechnieken wilde ik graag meer weten. Daarom ging ik in de jaren negentig vaak naar Parijs, omdat daar nog veel kunstateliers in zulke technieken gespecialiseerd waren. Ik kwam toevallig terecht in een drukwerkplaats waar ik af en toe mocht meelopen. De zoon van de eigenaar kookte tussen de middag, schonk er een wijntje bij en zo zat ik met de andere medewerkers tussen de middag anderhalf uur te eten en te praten. In het begin voelde ik me met mijn beperkte middelbareschoolkennis van het Frans wel verloren tussen al die rap pratende Fransen!”

Kunstenaarsstad “Na mijn eindexamen wilde ik meer kleur in mijn werk brengen. Ik stelde me voor dat, net als bij Van Gogh, mijn palet van donkere bruintinten zou veranderen in een veel lichter kleurenpalet als ik Nederland verliet en naar Frankrijk zou gaan. Je beïnvloedt de kijker door de kleuren die je gebruikt en ik wilde een vrolijkere stemming oproepen. Dus vertrok ik naar Parijs. Na de zomervakantie liep ik

met mijn portfolio opnieuw langs de ateliers, op zoek naar een baantje. Bij de werkplaats van de Editions Maeght kon ik in februari beginnen, maar omdat ik per direct iets zocht, stuurden ze me naar de Amerikaan Michael Woolworth. Die kon wel iemand in zijn kunstdrukkerij gebruiken. Uiteindelijk ben ik vijf jaar bij hem gebleven. In zijn werkplaats op het Île Saint Louis, een oud koetshuis met lage plafonds, heb ik met heel veel verschillende kunstenaars samengewerkt, van beeldhouwers tot schilders. Michael deed de organisatie van het atelier en ik bemoeide me met de praktische zaken rond het drukken. Kunstenaars kwamen er om te experimenteren, dus het was best spannend om nieuwe dingen uit te proberen. Nog steeds komen veel kunstenaars naar Parijs, al is het maar voor een korte werkperiode. Niet alleen vanwege het enorme kunstaanbod, ze willen zich ook laten inspireren door de bijzondere architectuur. Het is een metropool met menselijke proporties. Er is weinig hoogbouw en met de metro kom je overal.”

Links: in het huis van Victor Hugo in Guernsey. Boven: met Christine in 1995; schilderen met de klasgenoten van dochter Line.

Bohemien “Buitenstaanders zien Parijs als een romantische stad, waar je als bohemien kunt leven. Maar dat ›

LEVEN IN FRANKRIJK 33

“Ik ben vrij te doen wat ik wil. Het is alsof ik met mijn atelier een eigen kleine kunstacademie heb binnen de grote”

Boven: Wernher en Christine met koning WillemAlexander en koningin Máxima tijdens een bezoek aan de Chambre de commerce in Parijs, ten tijde van de aankoop door het Louvre en het Rijksmuseum van ‘Marten’ en ‘Oopjen’ van Rembrandt. Onder: kunstwerken van Wernher; links: ‘Albedo 0.04’ in Annecy; rechts: ‘Shattered Light’.

is alleen leuk als je jong bent en heel weinig nodig hebt. In het begin woonde ik in een kamertje in het veertiende arrondissement, ik kon net rondkomen van mijn salarisje. Wel ging ik naar kunstbeurzen als Arco Madrid en Art Basel. Daar kreeg ik een muur om mijn werk op te hangen en te verkopen, waardoor mijn inkomen een beetje werd gespekt. Op een gegeven moment werd Michael uitgenodigd om aan de kunstacademie van Quimper les te geven. Hij had geen zin en vroeg of ik hem wilde vervangen. Daar heb ik vervolgens een aantal workshops gegeven. Na vijf jaar werken in Woolworths atelier wilde ik meer voor mezelf gaan doen en nam ik ontslag. Ik begon met het maken van kunstenaarsboeken en startte het project ‘Etincelles’. Dat was een reeks kunstenaarsboeken waarop je je kon abonneren. De abonnees kregen per jaar verschillende kunstenaarsboeken toegestuurd, waarvan ze van tevoren niet wisten wie ze gemaakt hadden.”

Docent “In Quimper kreeg ik een vaste aanstelling. Ik ging werken met kinderen uit de Parijse voorsteden, iets wat ik fantastisch vond. Ik liet ze bijvoorbeeld tekenen wat ze later wilden worden. Zo kwamen ze erachter hoe interessant die dromen – en zijzelf – waren. Later ben ik als docent aan de École nationale supérieure des arts décoratifs gevraagd en nu werk ik alweer vijftien jaar als docent aan de

34 LEVEN IN FRANKRIJK

École nationale supérieure des beaux-arts de Paris. Ik heb hier mijn eigen atelier waar studenten kunnen werken en ben volledig vrij om te doen wat ik wil. Het is alsof ik mijn eigen kleine kunstacademie heb binnen de grote. Ik hoef niet te overleggen zoals dat in Nederland het geval zou zijn. De studenten hebben in het algemeen ook een andere werkhouding. Zo zijn mijn studenten veel meer beïnvloed door literatuur; ze refereren in hun werk vaak aan ideeën of theorieën, wat in hun beeldende werk dan tot uiting komt. In mijn atelier studeren jongeren van over de hele wereld. Ik merk dat bijvoorbeeld Duitse, Oostenrijkse of Amerikaanse studenten veel harder werken, meer ‘aan het doen’ zijn. Daarom zeg ik tegen de Franse studenten: ‘Kom naar het atelier als je niet weet wat je wil doen. Ga lithostenen slijpen, rommel wat met dingen die er liggen. Door met materiaal bezig te zijn kom je altijd op ideeën.’ Fransen zijn meer bezig met iets te bedenken in hun hoofd dan met hun handen te denken.”

Ingeburgerd “Mijn vrouw Christine werkt als juriste. Ze komt uit Bretagne, waar we vaak naartoe gaan. Mijn zoon Brieuc (20) studeert aan de kunstacademie in Rennes, mijn dochter Line (22) aan de Technische Universiteit van Lille. Franse vrouwen werken meer fulltime, maar ik denk dat de Nederlandse vrouwen over het algemeen geëmancipeerder zijn. Franse vrouwen zien zichzelf nog vaak als degene die alle verantwoordelijkheid voor het huishouden en de kinderen neemt. Ook moeten we er in Frankrijk nog hard aan werken om net zoveel vrouwelijke als mannelijke kunstenaars voor tentoonstellingen uit te nodigen. Volgens mij is dat in Nederland allang in evenwicht en is het geen issue meer. Ik probeer één keer per jaar naar Nederland te gaan om vrienden en familie te bezoeken en tentoonstellingen te bekijken. Teruggaan om me voorgoed weer in Nederland te vestigen? Daaraan denk ik nooit. Ik heb hier wortel geschoten.”

wbouwens.com

25 jaar Leven in Frankrijk

Hoogtepunten uit de eerste jaren

In 2022 beginnen we aan ons 25ste levensjaar. We zullen het hele jaar door aandacht besteden aan dit jubileum en trappen in dit nummer af met de eerste highlights. TEKST FABIAN TAKX

H Het eerste nummer. 36 LEVEN IN FRANKRIJK

et nulnummer ziet het licht in het voorjaar van 1998. Meteen wordt het profiel van het tijdschrift duidelijk neergezet: ‘leven in Frankrijk’, met een duidelijke knipoog naar het gezegde ‘Leven als God in Frankrijk’. Iedereen wil wel een huis in Frankrijk, dus ruim baan voor portretten van mensen die hun droom hebben verwezenlijkt of plannen in die richting hebben, of dat nu uitbaters van chambres d’hôtes zijn of bekende Nederlanders. Kopers van tweede huizen krijgen ook direct een prikkel, want op de cover staat in een dikke band: ‘Te koop: vakantiehuizen, boerderijen en kastelen.’ Voor elk wat wils dus. Al in het allereerste nummer, dat in de zomer verschijnt, blijkt de bekendste wijnexpert van de vorige eeuw gestrikt: Hubrecht Duijker. Ook verschijnt er een portret van Herman Krikhaar, de galeriehouder die werk van Cobra-kunstenaars met succes heeft gepromoot, want hij woont met zijn vrouw in een kapitale villa in de Provence. ‘Galeriehouder wordt schilder in de Provence’, luidt de kop, want Krikhaar heeft eindelijk alle tijd om te

schilderen, wat hij heel verdienstelijk doet, uiteraard in Cobra-stijl en met een wijntje na. Niet alle dorpelingen zijn overigens gecharmeerd van zijn gewaagde architectuur, die meer ontleent aan het idioom van Bauhaus dan aan die van een Provençaalse mas met lavendelblauwe luiken, want ze kalken leuzen als ‘Pas de Krikhaar’ op het asfalt. In het najaarsnummer vertelt schilder Corneille over zijn liefde voor Frankrijk. Hij is dan volop actief in de merchandising, Er blijken zelfs ‘Corneillewijnen’ met etiketten van de Cobra-kunstenaar in omloop bij Albert Heijn. “In Frankrijk leveren de ontmoetingen in de cafés bijna altijd een verrijking van je ideeënwereld op”, constateert hij. En: “De Franse keuken spreekt mij ook zeer aan. Die is toch veel rijker dan de Nederlandse. En dan die wijnen!” Dat is op dat moment zeker nog waar. Hij is als jongeman naar Parijs gegaan vanwege “de uitgebreide contacten met al die kunstenaars”. In dat nummer treedt ook een andere wijnexpert aan: Onno Kleyn. Beeldend weidt hij uit over “wolken van Calvados”.

Calvinisme wegdrinken Aan kunst wordt in de eerste jaren regelmatig aandacht besteed. Zo zijn er portretten van Amedeo Modigliani (een Italiaan, maar hij woonde en werkte in Parijs) en Henri de Toulouse-Lautrec. Een kunstenaar illustreert ook zwierig de column van Hubrecht Duijker: Paul de Lussanet, van wie in de jaren daarna nog vele lezersaanbiedingen van zeefdrukken zullen verschijnen.

“Het zou me niets verbazen als in Frankrijk weer een revolutie als in ’68 zou uitbreken” (Hans van Mierlo in 1999)

In nummer drie ‘Het mystieke van Louis van Dijk’: de pianist is dolgelukkig in zijn droomhuis in Zuid-Frankrijk (“Ik heb het calvinisme weggedronken”). Veel mystiek komt er verder niet aan te pas. Schilder en schrijver Jan Cremer belicht zijn Parijse jaren. Eind jaren vijftig kwam hij Giacometti en Ionesco “dagelijks” tegen op straat, laat hij weten. In het voorjaar van 1999 getuigt Hans van Mierlo van zijn “grote liefde voor de Provence”. Vier jaar ministerschap van Buitenlandse Zaken hebben zijn kijk op Frankrijk niet veranderd. “Praten met Van Mierlo over Frankrijk is als het ontkurken van een goede fles champagne. De verhalen van de oudminister en voormalig D66-leider bruisen en doen een sterk verlangen opkomen om direct de koffers te pakken”, aldus interviewer Marianne Wuite. Van Mierlo: ”Wat de liefde voor Frankrijk is? Het is de taal, de geschiedenis, de onmetelijke schoonheid van het land. Ik ken geen land in Europa dat zo veel variëteit in landschappen kent.” Omdat Frankrijk “zo conservatief” is zou het hem niet verbazen als er weer een revolutie als in ’68 zou uitbreken.

LEVEN IN FRANKRIJK 37

Op de cover van het tweede nummer van 1999 zit hoofdredacteur Frank Bierens zelf als model aan het stuur van een Méhari, met een jonge vrouw en een kind als passagier. Hij is van achteren gefotografeerd, zodat weinigen hem zullen hebben herkend. In dat nummer verzucht Philip Freriks, nieuwslezer en voormalig Frankrijk-correspondent en woonachtig in Parijs: “Als ik uit het vliegtuig stap, dan kom ik thuis. Ik heb in Parijs mijn huis, mijn leven. Ik kom hier als inwoner, niet als toerist.” Freriks blijkt zelfs “kind aan huis bij Mitterrand” te zijn geweest. Dat jaar ook een portret van beeldhouwer Mark Brusse door Eugenie Goldschmeding. Eugenie is nog altijd een gewaardeerde medewerker van Leven in Frankrijk, al is ze er ook een tijdje tussenuit geweest. Een nieuwe trend wordt gesignaleerd in het laatste nummer van 1999: “Dankzij internet leven in de Provence. Thuiswerken in Frankrijk.”

Liefde onder water In het eerste nummer van deze eeuw een gesprek met Willem Duys, de “aartsvader van de Nederlandse talkshow”. Hij woont in Saint-Paul-de-Vence aan de Côte d’Azur en hanteert vijf P’s die in orde moeten zijn aan een huis in Frankrijk: panorama,

38 LEVEN IN FRANKRIJK

piscine, pelouse (gazon), poutres (balken) en plavuizen. “Die dingen vind ik belangrijk. En dan de prijs natuurlijk.” Het jaar daarop verlaat Frank Bierens de uitgeverij, zodat er een nieuwe hoofdredacteur aantreedt: Onno Aerden. Hij laat al meteen weten dat hij droomt van een eigen huis(je) in Frankrijk, een ideaal dat hij later ook heeft gerealiseerd. Schrijver Hendrickje Spoor, die in Frankrijk woont, levert een eerste column met als kop ‘Liefde onder water’. Liefde en romantiek blijven haar geliefde thema’s in de jaren daarna. Niemand minder dan Catherine Deneuve wordt aan de tand gevoeld in het zomernummer. In de winter van dat jaar wordt Benoîte Groult geïnterviewd, wier roman Zout op mijn huid ook in Nederland een bestseller is geworden. Ilse Marrevee ontlokt haar de uitspraak: “Door mijn huwelijken was ik in een paar jaar drie keer van achternaam veranderd. Ik voelde me voor het eerst enigszins feministisch en ben mijn eigen naam gaan dragen.” In het voorjaar van 2001 spreekt Cila van der Endt met sterrenchef Alain Ducasse – “Zelf kook ik nauwelijks meer, daar heb ik het veel te druk voor” – en is De mannen van Nederland van Sophie Perrier net uitgekomen, die daarvoor 35 buitenlandse vrouwen in ons land heeft gesproken. Uiteraard deugt er niet veel aan de Hollandse hork.

“Voor de Fransen zijn Nana Mouskouri, Van Gogh en ik gewoon Frans” (zanger Dave in 2006)

Voor het eerst is er ook een reportage met styling opgenomen in het blad: ‘Lunchen onder de luifel.’ Er wordt in de loop der jaren sowieso lustig geallitereerd. Ook een ander artikel, ‘Zeilen met de beau monde’, verraadt de achtergrond van de hoofdredacteur, die ervaring heeft in het luxeglossysegment. In de zomer van 2001 krijgt Philip Freriks een Parijse column en meent de Franse ambassadeur in Nederland, Anne Gazeau-Secret: “Nederlanders zijn een beetje humorloos.” Zelf is ze dat niet, want gevraagd naar het verschil tussen Franse en Nederlandse mannen antwoordt ze: “Nog niet in de gelegenheid geweest om dat waar te nemen.” Er komen meer interviews met in Nederland wonende Fransen. Zoals chef Christophe Royer van restaurant Christophe in Amsterdam, die constateert: “Haring is de foie gras van Nederland.” Hij verbaast zich erg over de Nederlandse gewoonte om aardbeien op brood te eten.

wat grijpen die Franse mannen je stevig vast!” In 2004 een voorpublicatie uit ‘het Franse dagboek van A.F.Th.’, Hier viel Van Gogh flauw. In een eenmalige taartenwedstrijd wint ‘Perentaart met pistachenootjes en whisky’ van lezeres Carla Wisse-Eversdijk uit Yerseke. En Anja Winter, ook nu nog onze gewaardeerde auteur, levert voor dat nummer haar eerste tuinverhaal aan. Later verschijnen er ook mooie, grote reportages over tuinen en parken van Rendy Regtuit, die zelf in Frankrijk woont. In het voorjaar van 2005 krijgen we een nieuwe hoofdredacteur: Jan-Jaap Heij, die er achter de schermen prat op gaat dat hij nooit in Frankrijk op vakantie gaat. De koers van het blad verandert er niet wezenlijk door. Julien Clerc laat in het voorjaar weten: “Mijn muziek is een geschenk van Moeder Natuur.” De Nederlandse chansonnière Wende Snijders is iets bescheidener: “Ik doe gewoon wat ik leuk vind.” Een laatste hoogtepunt is een interview van Eugenie Goldschmeding met zanger en presentator Dave in het voorjaar van 2006. “Voor de Fransen zijn Nana Mouskouri, Van Gogh en ik gewoon Frans”, constateert ‘onze grootste zoon in Frankrijk’. En natuurlijk: ‘Twee schitterende zeefdrukken van Paul de Lussanet voor €150.’ Volgende keer meer…

Geschenk van Moeder Natuur De in Parijs wonende Willem, alias Bernard Holtrop, vertelt Eugenie Goldschmeding over zijn leven als de meest compromisloze tekenaar die Nederland ooit heeft voortgebracht. Hij is ook nu nog steeds medewerker van Charlie Hebdo. Dat jaar verschijnt ook het enige interview met een Franse voetballer dat ooit in Leven in Frankrijk heeft gestaan: Didier Martel, die bij Vitesse en FC Utrecht speelde als spits. In de winter van 2002-2003 bezoekt Annejet van der Zijl het huis van Annie M.G. Schmidt in de Alpes-Maritimes met haar zoon Flip. ‘Het huis van Jip en Janneke’, luidt de treffende kop. Dat jaar staat ook de eerste juridische column van Isabel Flipse in Leven in Frankrijk, en de eerste van Hein Verdam, die praktische (verbouw)tips geeft aan huizenbezitters. Isabel Flipse verzorgt nog steeds ieder nummer veelgelezen bijdragen. De bekende journaliste Wouke van Scherrenburg – die door Pim Fortuyn nog eens was toegebeten: “Ga lekker naar huis, koken” – vertelt over Franse dorpsfeesten in een nieuwe column. “Maar hemel,

LEVEN IN FRANKRIJK 39

We trakteren! Omdat Leven in Frankrijk 25 jaar bestaat, trakteren we. De redactie heeft een lijst met favoriete Franse producten opgesteld en die verloten we onder onze lezers. Wilt u kans maken op een van deze prachtige Franse cadeaus, ga dan naar leveninfrankrijk.nl/mail-win en vul uw gegevens in.

3 GESCHENKSETS VAN L’OCCITANE t.w.v. € 59

Proef alvast een beetje van de lente met deze fruitige, bloemige eau de toilette, verrijkt met kersenextract uit de Luberon. Deze voert je mee naar de heuvels van Zuid-Frankrijk, naar het hart van kersenboomgaarden met een frisse, delicate geur. Verwen je zintuigen met noten van fresia, kers en lelietjes-van-dalen, ondersteund door een basisnoot van amber en muskus. Naast de eau de toilette kan je ook genieten van een Cherry Blossom douchegel en bodylotion. nl.loccitane.com

4 GIFTBOXEN VAN PATISSERIE TOUT t.w.v. € 28,95

In deze prachtige ronde giftbox zitten zestien overheerlijke macarons van Patisserie Tout, dé expert in Nederland. De macarons worden gemaakt met zuivere ingrediënten, zonder toegevoegde stoffen of conserveringsmiddelen. Dat proef je meteen en vers zijn ze dan ook het allerlekkerst! Extra leuk: je kunt deze box helemaal zelf samenstellen en kiezen uit 24 verschillende smaken. Een lust voor het oog én de smaakpapillen! toutpatisserie.nl

40 LEVEN IN FRANKRIJK

3 DELICATESSENBOXEN VIVE LA FRANCE VAN HET FRANSE WARENHUIS t.w.v. € 62,50

5 THEEBLIKKEN VAN MARIAGE FRÈRES

Deze actie loopt tot 21 april 2022. Na afloop krijgen de winnaars per e-mail bericht. Over de uitslag wordt niet gecorrespondeerd.

t.w.v. € 19,95

De thee van Mariage Frères geniet een absolute cultstatus. Opgericht op 1 juni 1854 door de broers Henri en Edouard Mariage en generaties theehandelaren voor hen, leverden ze thee van topkwaliteit aan eersteklas hotels, restaurants en theewinkels. In de prachtige winkel in Le Marais (Parijs) zijn meer dan 800 cru’s en melanges te koop. Voor deze bijzondere thee van Mariage Frères hoef je niet meer naar Parijs, je kunt terecht bij Exclusivithee in Leiden. De gelukkige winnaars mogen bij hen een van de vele soorten thee in het iconische zwarte blik uitkiezen. exclusivithee.nl

Bij het Franse Warenhuis vindt u meer dan 1500 ambachtelijke kwaliteitsproducten uit Frankijk, zoals Savon de Marseille, herbes de Provence label rouge, Le Comptoir de Mathilde en 100% natuurlijke geurkaarsen. Dit Vive la France-pakket is gevuld met olijfolie, zeezout en herbes de Provence, tapenade, mosterd, zwarte tafelolijven, lavendelhoning, nougat, koekjes en een Bon Appétit-theedoek. Een ware traktatie à la française! hetfransewarenhuis.nl

5 KOOKBOEKEN RIJSEL t.w.v. € 34,99

‘Franse en Belgische klassiekers die eenvoudig maar zo goed worden bereid dat ik het liefst minstens één keer per week bij Rijsel zou willen eten.’ – Mara Grimm Restaurant Rijsel is in tien jaar tijd uitgegroeid tot een instituut binnen de Amsterdamse horeca. Een bourgondische plek die vanaf de eerste avond vol zat met chefs, wijnliefhebbers, vaste gasten, buurtbewoners en iedereen daartussenin. En dus werd het hoog tijd voor een kookboek met alle geliefde Rijsel-klassiekers – aangepast voor de thuiskok. Pieter Smits, Iwan Driessen en Stephanie Lücken, ‘Rijsel’, Fontaine Uitgevers, ISBN 9789464041446, verschijnt 2 mei 2022.

LEVEN IN FRANKRIJK 41

Trouwe lezers Waar zouden we zijn zonder onze abonnees? We spraken er vier van het eerste uur. TEKST FABIAN TAKX

Robert & Georgette Vos

“We gaan elk jaar naar Frankrijk” Al vanaf “nummer twee of drie”, dus eind jaren negentig van de vorige eeuw, zijn Robert (75) en Georgette (74) geabonneerd op Leven in Frankrijk. En op de concurrent, En France, die later geruisloos opging in dit tijdschrift. Robert is nog volop actief met zijn bedrijf ROVOS Management, dat geeft hem “veel inspiratie, motivatie en energie”. Hij coacht en is auteur van Fiftyfifty, een handboek voor vrouwelijke ondernemers op weg naar de top. Voor zijn actieve promotie van vrouwelijk leiderschap heeft hij in 2019 zelfs de prestigieuze internationale Because She Mattersaward ontvangen. De geboren Amsterdammers wonen al sinds de oliecrisis van 1973 in Woerden, vanwege de goede bereikbaarheid met het openbaar vervoer. Sindsdien gaan ze jaarlijks op vakantie naar Frankrijk, op die ene keer na toen Robert zijn prijs in Londen in ontvangst mocht gaan nemen. “Eind vorige eeuw, ik werkte toen als consultant voor een Amerikaans bedrijf, bekroop ons het gevoel dat we een huis in Frankrijk moesten kopen”, vertelt hij. “Mede daarom hebben we ons op Leven in Frankrijk geabonneerd. Maar uiteindelijk hebben we niet doorgezet, want we gaan toch liever ieder jaar naar een andere plek.

Bovendien liet de gezondheid van mijn schoonmoeder te wensen over, dan wil je niet op duizend kilometer afstand zitten.” Elk jaar doen ze een ‘Tour de France’ van drie of vier weken. “Vaak boeken we een Logis-familiehotel, die hebben meestal een restaurant met een goede, betaalbare lokale keuken. Wij vinden het vreselijk leuk om de tijd te nemen om lekker te eten, net als de Fransen. Of we gaan een weekje naar een gîte en bekijken vandaaruit de omgeving.” “De Haute-Savoie is een van onze favoriete bestemmingen, want we houden van de bergen. Maar ook van de Luberon. Corsica is ook prachtig. Maar ook eilanden als Ouessant en Belle-île zijn schitterend. Vaak nemen ze reisreportages uit Leven in Frankrijk mee, mede voor de aanbevelingen aan het eind van het artikel. Tips voor Parijs zijn ook zeer welkom, want ze zijn liefhebbers van de hoofdstad. Een taalrubriek zouden ze ook zeker waarderen. Is hun ‘francofilie’ genetisch? Het lijkt er wel op. “Mijn jongste zoon gaat nu ook elk jaar naar Frankrijk met zijn gezin, vaak via Gîtes de France”, zegt Robert. “En mijn schoondochter leest graag Leven in Frankrijk mee.” En hoe heten hun zonen? “Thierry Michel en Raymond Christian.”

Frans & Janet Jongejan

“Feest van herkenning” Frans (85) en Janet (74) Jongejan uit Wijk bij Duurstede lezen Leven in Frankrijk al zo lang dat ze zich niet herinneren wanneer ze een abonnement hebben genomen. Francofiel waren ze altijd al, maar door hun huwelijk, eind jaren tachtig, verhevigde dat alleen maar. “We hebben sinds 2005 ook een huis in Frankrijk, in Saint-Martial-de-Gimel, een dorp met een kleine vijfhonderd inwoners in de Corrèze”, vertelt Frans. “Maar dat hebben we onlangs helaas te koop moeten zetten omdat ik mijn zicht begin te verliezen. Daardoor moet Janet alles rijden en het wordt daar met die handicap ook te lastig.” En waar hebben ze het te koop gezet? Uiteraard in Leven in Frankrijk, via hun Nederlands-Franse makelaar VieVa France. Natuurlijk jammer, want ze hebben het er altijd heerlijk gehad. “Beetje grasmaaien, lezen, lekker eten en wijn drinken natuurlijk. Sinds dit jaar hebben we een straatnaam en een huisnummer gekregen, nu wonen we aan de Impasse du Vieux Puit. Maar een impasse is het niet, want we zitten aan een doorgaande weg.” Kan hij Leven in Frankrijk nog wel lezen? “Helaas, dat lukt me niet meer,” antwoordt Frans, “maar Janet leest me nu voor.” In zijn werkzame leven was Frans hoofd debiteurenadministratie van Kodak in Odijk, maar toen hij 56 of 57 was kon hij stoppen met werken. “Ik werd uitverkoren voor de VUT-regeling.” Daarna konden ze jaarlijks zeven, acht maanden naar

hun geliefde Frankrijk. De Leven in Frankrijk werd dan soms meegebracht door hun vrienden, en anders lazen ze hem weer thuis in Wijk bij Duurstede. Leven in Frankrijk is voor hen het spreekwoordelijke feest van herkenning. Frans’ favoriete rubriek is de column ‘Huis & Recht’ van Isabel Flipse. “Juridische zaken interesseren me nu eenmaal, ook vanuit mijn beroep, en ze schrijft er heel leuk over.” Janet, die werkte als journalist en eindredacteur bij lokale kranten in Utrecht en Wijk bij Duurstede, houdt van de columns in het blad. Daarnaast is ze een liefhebber van reportages “à la Peter Mayle”, over Nederlanders die in Frankrijk tegen problemen aanlopen die ze zelf maar al te goed kennen, zoals in het contact met Franse werklieden. “Dat vind ik erg vermakelijk om te lezen. Ik heb me in het begin wel eens aan die ‘morgen is er weer dag’-mentaliteit geërgerd, maar intussen ben ik eraan gewend geraakt.” Ook de rubriek ‘La France & moi’, over Nederlanders die wonen en werken in Frankrijk, kan haar bekoren. “Ik vind het heel interessant om te zien hoe mensen in Frankrijk het hoofd boven water weten te houden.” Hebben ze al hun jaargangen van het blad bewaard? Nee, bekent Frans. “Ik ben vorig jaar toch maar eens begonnen al die stapels glossy’s op te ruimen.” Maar ze zijn wel van plan abonnee te blijven? “Jazeker!” klinkt het in koor.

LEVEN IN FRANKRIJK 43

Dáárom Frankrijk! We willen vooral niet dwepen, maar houden wel veel van Frankrijk. En zijn daarmee in goed gezelschap: we vroegen een aantal – meer of minder – bekende francofielen speciaal voor deze jubileumeditie naar hun liefde voor het land waar ze wonen, vaak komen of een vakantiehuis hebben. SAMENSTELLING SERENA CARUSO

Mari Maris

kookboekenschrijfster, woont in de Aisne (Hauts-de-France)

llja Gort

wijnmaker/schrijver/presentator, woont in de Dordogne

“Frankrijk is verwoestend mooi. Of je nu naar de zonovergoten Provence gaat met haar hypnotiserende krekels of naar de zee bij Cap Ferret met haar verlaten stranden of naar de hoogvlaktes in de Cevennen, of de woeste bergen en watervallen in de Alpen of de Pyreneeën. Het. Is. Overal. Mooi. De trots en eigenwijzigheid van de Fransen spreken mij ook zeer aan. Maar het meest van alles hou ik van de wijn. Daar kun je lang of kort over lullen, maar Franse wijn is echt de lekkerste wijn ter wereld.”

44 LEVEN IN FRANKRIJK

“Ik hou van Frankrijk om de rust op het platteland. In ‘mijn’ stukje Frankrijk kun je uren wandelen zonder ergens een trein, vliegtuig of snelweg te horen. Het is er echt groen, aan de uitlopers van de Franse Ardennen. Nog net boven de eindeloze graanakkers, zijn de kleine weitjes ontsnapt aan ruilverkaveling en staan de koeien tussen oude heggen en fruitbomen. In de zomer is de lucht zwaar van honing en het gezoem van bijen de enige brom die je hoort. Daar gaat een mens vanzelf boeken van schrijven.”

Loes Haverkort

actrice en zangeres, woont in Zuid-Frankrijk

“Vroeger gingen wij als gezin steevast naar een gemoedelijke camping in Frankrijk, waar mijn ouders met hun jazzband speelden. Daar is de liefde voor de Franse cultuur en muziek ontstaan. Nu vind ik de ruimte, de rust en de inspiratie hier in Frankrijk. Sinds kort wonen we er, met een mooie muziekstudio aan huis om daar mijn muziekalbum te maken.”

voormalig parlementair verslaggever en tv-presentator, heeft een huis in de Aveyron

“Ik hou van het stressloze Franse plattelandsleven. Zo’n volkomen contrast met mijn voormalige werk als tv-journalist in politiek Den Haag.”

Mart Visser

couturier, heeft een huis in de Alpes-Maritimes

“Toen mijn man en ik in 1998 ons huis kochten, kenden wij de omgeving nauwelijks. Inmiddels, 23 jaar later, verrast de locatie elk seizoen en elk jaar opnieuw. Een Fransman word ik nooit, maar ik hou daardoor niet minder van het land: van de prachtige tochten naar kleine bergdorpen, de brocantes, de mooiste klim- en wandelroutes langs de kust of in de bergen en de kleuren, geuren en smaken. Wat Frankrijk biedt, gaat verder dan alleen maar inspiratie.”

Saskia Dekkers

voormalig correspondent Parijs voor het NOS journaal en Europacorrespondent voor Nieuwsuur, heeft een huis in Normandië

“Wat ik zo fijn vind, is dat het begrip tijd anders wordt opgevat. Niet ‘precies op tijd zijn’ maar tijd geven aan mensen die belangrijk zijn. Zoeken naar ‘het allergoedkoopste’ is geen doel op zich. Beter minder eten dan minder duur. En vooral samen. Een bewuste keuze voor de kwaliteit van het leven, voor diepgang. Daar hebben Fransen mijn leven mee verrijkt.”

Margot Dijkgraaf © Cyril Marcilhacy

Ferry Mingelen

Adriaan van Dis

schrijver, woonde zeven jaar in Parijs

“In Frankrijk rijpt het drama als druiven in de wijngaard. Het leven lijkt er heviger, heftiger, grootser, mooier, overspeliger en hier en daar lelijker. Zo anders dan ons gepolder onder loodgrijze wolken. Ik hou van de Franse hevigheid. Laten we ons bedrinken aan Frankrijk.”

literatuurcriticus/ schrijver/‘ambassadeur tussen Frankrijk en Nederland op het gebied van de letteren’/winnaar Gouden Ganzenveer 2021, werkt deels in Parijs

“Frankrijk heeft cultuur in zijn DNA! De taal zingt, resoneert, vernieuwt zich met iedere nieuwe generatie. Zij is net zo gevarieerd als het Franse landschap. Parijs heeft duizend gezichten, iedere steen, iedere straathoek heeft een verhaal. Wie nieuwsgierig is, wie van verhalen houdt, houdt van Parijs én van Frankrijk.”

LEVEN IN FRANKRIJK 45

Paul van Vliet

cabaretier en schrijver, heeft een huis in de Alpes-Maritimes

“Als ik mijn ogen sluit en aan Frankrijk denk, zie ik glooiende heuvels met korenvelden en klaprozen, witte koeien die zich lui herkauwend koesteren in de lentezon. In de verte in het groen verscholen een mysterieus dorp waaruit een kleine torenspits omhoog piekt. Frankrijk is heimwee naar de zomers van mijn jeugd en verlangen naar straks, als ik er weer heen kan. Met op de achtergrond altijd een liedje van Aznavour.”

Youp van ’t Hek cabaratier en columnist, komt graag in Parijs

“Vooral Parijs sprak in mijn jonge jaren tot de verbeelding! Mijn lief woonde daar toen we jong waren. Zij was au pair en ik wilde bohemien worden. Beroepsbohemien! Daarom ging ik vaak naar Parijs en nog steeds ben ik er graag.”

Ellen ten Damme

“Het is toch anders oesters eten daar dan in Nederland. Ik hou van de ouderwetsheid van zoveel dingen die me in vroegere tijden doet wanen. Ik hou niet zo van hip. De Franse taal en cultuur inspireren mij al jaren, inmiddels komt mijn derde show eraan die geïnspireerd is door Frankrijk, genaamd Barock, met onder andere chansons van Charles Aznavour. Zingen in de Franse taal vind ik heel prettig om te doen en past bij mijn stem! Dat Edith Piaf-achtige, dat chansonachtige en ook het hijgmeisje-achtige. Het boerenleven herinnert mij aan hoe mijn grootouders leefden in de Achterhoek, daarom vind ik het er óók fijn toeven.”

46 LEVEN IN FRANKRIJK

zangeres/actrice/acrobaat/ danseres/muzikant/ schrijver/componist, heeft een huis in de Dordogne

Philip Freriks Tomas Ross

schrijver, medebezit een huis in de Dordogne

“Frankrijk is al decennia mijn favoriete land vanwege de afwisselende natuur en landschappen, de nostalgische sfeer van kleine stadjes, de taal, de wijn, de vaak aangename temperatuur, het zwemmen in meren en rivieren en de rust. Het land inspireert me nog steeds zo dat ik het vaak in mijn boeken verwerk.”

journalist en televisiepresentator van o.a. De slimste mens, woont afwisselend in Parijs en op Corsica en werkt af en toe in Nederland

“Ik ben van de generatie waarvoor Parijs het paradijs leek. Daar ‘gebeurde’ het, beweerden Simon Vinkenoog, Remco Campert, Cees Nooteboom en fotograaf Ed van der Elsksen, zonder dat ik wist wat ‘dat’ precies inhield. Parijs als mythe, als jongensdroom. Frankrijk heeft me in alles geïnspireerd en ik heb er met succes mijn (autodidactische) inburgeringscursus afgerond.”

Foto © Sarah Balhadere

FRANS DESIGN VOOR BUITEN EXTRAVERT.NL

Eigenzinnig Nantes 13 hoogtepunten Wie goed kijkt, ziet dat de Loire in Nantes bergopwaarts stroomt. Dat ligt aan het tij, dat 60 kilometer verderop met voorbeeldige regelmaat het water van de rivier terugdringt. Een mooie metafoor, want deze havenen industriestad zwemt graag tegen de stroom in. En groeide daardoor uit tot de hoofdstad van jong, creatief Frankrijk. TEKST & FOTO’S RALF JOHNEN VERTALING FABIAN TAKX

Les Machines de l’Île

Een twaalf meter grote olifant met enorme slagtanden, een geheel gebruiksklare slurf en een ingebouwd uitzichtplatform. Deze hoogst exotische bewoner is sinds zijn geboorte in 2007 het gezicht van Nantes geworden. Het is een van de creaties van performancegroep La Machine. Die heeft op het Île de Nantes, een eiland in de Loire, een tentoonstellingshal en een werkplaats, waar de medewerkers aan de lopende band nog meer bizarre creaturen en sculpturen maken. Die worden in de Galerie des Machines tot leven gewekt. Je kunt de crew vanuit de verte aan het werk zien. Parc des Chantiers. lesmachines-nantes.fr

LEVEN IN FRANKRIJK 49

Carrousel des Mondes Marins

Is het je ooit opgevallen dat in elk Frans dorp, al is het nog zo klein, een carrousel voor kortstondig vertier zorgt? Niet onsympathiek, want zo wordt het niet-digitale amusement tenminste nog een beetje in ere gehouden. Op dat vlak heeft Nantes ook iets bijzonders bedacht. De ronddraaiende figuren in de Carrousel des Mondes Marins vormen een onderwaterwereld, een fantasievolle interpretatie van iets tussen Jules Verne en Hiëronymus Bosch in. De tweede blikvanger op het Île de Nantes. Woe, za en zo en in de schoolvakanties vanaf 14 uur. Parc des Chantiers. lesmachines-nantes.fr

NANTES

Jardin Extraordinaire

De naam zegt het al: kunstige watervallen, een avontuurlijke trap, bizarre beelden en adembenemende uitzichtplatformen maken de aanduiding ‘buitengewone tuin’ helemaal waar. Dit gesamtkunstwerk bevindt zich in een vroegere steengroeve aan de zuidoever van de Loire. De tuin heeft een paar mooie plekjes waar je je kunt terugtrekken, en is nog lang niet klaar. Boulevard de Cardiff. jardins.nantes.fr

50 LEVEN IN FRANKRIJK

Nantes

Château des Ducs de Bretagne

In het verre Parijs mag men in de vorige eeuw besloten hebben dat Nantes de hoofdstad van de nieuwe regio Loire-Atlantique werd, maar dat zegt de lokale bevolking weinig, die voelt zich nog steeds onderdeel van Bretagne. Een argument dat alle discussie in de kiem smoort: in Nantes staat het kasteel van de hertogen van Bretagne. En niet in Rennes of elders. Het bouwwerk combineert stijlen van verschillende perioden tot een provocerend geheel met een vrolijke binnenhof. Het château is een historisch hoogtepunt en het bestaan ervan geeft de beweging om weer bij Bretagne te gaan horen vleugels. 4, place Marc Elder. chateaunantes.fr

Mémorial de l‘abolition de l’esclavage

Tegenwoordig is Nantes een moderne, progressieve stad. Dat uit zich ook in de manier waarop ze haar geschiedenis onder ogen ziet: in het verleden was het een doorvoerhaven voor de slavenhandel. Niet minder dan 1710 slavenschepen zijn vertrokken vanuit de haven, vooral in de 18de eeuw, en hebben zo aan de welvaart van die tijd bijgedragen. Het aan de noordoever van de Loire onder straatniveau gelegen gedenkteken is een plek van inkeer, moedig en bedrukkend tegelijk. Het is ook een uitroepteken voor een betere toekomst waaraan andere steden een voorbeeld zouden kunnen nemen. Quai de la Fosse – Passerelle Victor-Schœlcher. memorial.nantes.fr

LEVEN IN FRANKRIJK 51

Inschepen naar de monding van de Loire en Saint-Nazaire

Er gaat bij een stedentrip niets boven een boottochtje. Zeker als er onderweg dertig grote sculpturen te zien zijn. Ben je er buiten het seizoen, als deze minicruise niet vaart? Dan is er nog altijd de Navibus, de waterbus voor kleinere afstanden op de Loire. Ook in Saint-Nazaire wachten interessante bezienswaardigheden, zoals de tot cultuurcentrum omgebouwde U-boot-bunker uit de Tweede Wereldoorlog. Van april tot oktober. Gare Maritime Quai Ernest Renaud (de Navibus vertrekt daar ook). nantes-tourisme.com

52 LEVEN IN FRANKRIJK

Nantes

Little Atlantique Brewery

Als je houdt van gerestaureerde warenhuizen, een lekker ‘huisgemaakt’ biertje en goede muziek, dan moet je een bezoek brengen aan deze brouwerij. Met een groot terras in de trendy wijk Chantenay. Je kunt er vanaf het Loire-eiland heen met de Navibus. ’s Middags zijn er rondleidingen met proeverij. little-atlantique-brewery.fr

Met het veer naar Trentemoult

Zin in een dorp met veel verborgen hoekjes en smalle straatjes? Geen probleem, in deze voorstad kom je óók met de Navibus. Het liefst gaan de mensen uit de grote stad naar de Marché Bio de Trentemoult (Quai Robert Surcouf, zaterdag van 8.30 -13 uur). Maar ook de restaurants met uitzicht over het water zijn altijd goed gevuld. Per Navibus vanaf Gare Maritime, Quai Ernest Renaud

LEVEN IN FRANKRIJK 53

Jardin des Plantes (jardins botaniques)

Een botanische tuin is een botanische tuin, toch? Niet in Nantes, waar deze groenvoorziening achter het station bevolkt wordt door vrolijke beelden van wisselende samenstelling. Maar geen zorgen: als je liever door een orangerie wandelt of je wilt laten inspireren door een plantenkas, kom je hier ook aan je trekken. Boulevard Stalingrad/Rue Stanislas Baudry. jardins.nantes.fr

Stijlvol tafelen in La Cigale

Een droom van een artnouveaupaleis met stijlvol interieur, een lichtelijk op zichzelf verliefde clientèle, perfect reagerend personeel en een goede keuken, en dat zie je terug in de prijzen. Hier komen de lokale (would-be) chic, de gegoede burger en toeristen uit alle werelddelen samen. 4, place Graslin. lacigale.com

54 LEVEN IN FRANKRIJK

Nantes

Vintage Nantes: Le Wattignies

Deze voormalige opslaghal op het Loire-eiland is door de exploitant omgebouwd tot een cool vintagewarenhuis. Hier vind je bakken met vinyl, antieke designobjecten en tweedehands kleding. En er is ook een relaxed café om je shopsuccessen te vieren. Vanuit de stad loop je hier makkelijk naartoe, en dan kun je onderweg nog een blik werpen op het kleurrijke skatepark en de experimentele bouwsels op het eiland. 13, boulevard des Martyrs Nantais de la Résistance

Winkelen in de Passage Pommeraye

Deze glamoureuze winkelpassage met glazen dak en classicistische zuilengalerij uit het midden van de 19de eeuw heeft op twee verdiepingen chique boetieks die hebberig maken. Maar je mag ook alleen met open mond rondkijken. passagepommeraye.fr

LEVEN IN FRANKRIJK 55

Trip naar Clisson

Locals noemen Clisson (7400 inwoners) de zuidelijkste stad van het historische Bretagne. Dat zie je aan deze plaats maar ten dele af, want na omvangrijke verwoestingen tijdens de Franse Revolutie hebben twee broers er weliswaar voor gezorgd dat Clisson weer werd opgebouwd, maar wel in Italiaanse stijl, als waarschuwing tegen de weer oplaaiende nationalistische gevoelens. Sindsdien prijkt op de ruïne van het kasteel een breed uitwaaierende pijnboom zoals we die uit Rome kennen. Deze stad aan de Sèvre beschikt ook over een campanile en villa’s met Toscaanse boogramen. Maar daarmee hebben we Clisson nog niet helemaal recht gedaan, want de markt (vrijdag van 7.30 -13.30 uur) is een van de mooiste van de streek. En aan de zijkant van de brug prijkt niet zelden een enorm affiche dat verwijst naar het plaatselijke Hellfest, een festival dat populair is bij heavymetalfans uit de hele wereld. Vanaf de 12de eeuw was Clisson een van de belangrijkste steden van het historische Bretagne. De ruïne van het Château de Clisson herinnert aan die roemruchte periode, niet in de laatste plaats door de spectaculaire steegjes en de steile trappen eromheen. Met de trein ben je in ongeveer 30 minuten van Nantes in Clisson. Place du Minage, Clisson. chateau-clisson.fr

LE VOYAGE À NANTES Nantes heeft zich de afgelopen twintig jaar ontworsteld aan haar grijze-muizenimago en manifesteert zich nu als een van de meest aansprekende steden van Frankrijk. De prijzen zijn er redelijk en de creatieve output hoog. Naast de vaste bezienswaardigheden is er ieder jaar een zomerfestival in de stad: in 2022 is dat gepland van 2 juli tot 11 september. Nantes is goed bereikbaar per trein. Vanaf Parijs doet de TGV er maar iets meer dan twee uur over.

56 LEVEN IN FRANKRIJK

Nantes

Het hele jaar door een verrassende bestemming

1, 2, 3 en zelfs 7 dagen gratis toegang en onbeperkt reizen. Hoogtepunten van de stad tegen het beste tarief met de PASS Nantes www.levoyageanantes.fr — T. +33 272 640 479 EEN CULTURELE TOUR MET ALLE HIGHLIGHTS. EEN ALL-IN AANBOD OM HET BRUISENDE KARAKTER VAN EEN BIJZONDERE STAD TE BELEVEN. FOTO’S © J.D. BILLAUD, M. ARGYROGLO, D. GALLARD, P. PIRON, J. JULLIEN, V. JONCHERAY, F. TOMPS / LVAN — C. CLOS / MUSÉE D’ARTS DE NANTES

Laten we samen een betere wereld koken

online shop

www.cristel.com

10 e ed itie

Het Fijnste Franse Restaurant van Nederland

De Shortlist 2022 We gaan dit jaar alweer de tiende editie tegemoet van de verkiezing van Het Fijnste Franse Restaurant van Nederland. Ook dit jaar maakten we een voorselectie van de meest aangename en kwalitatief uitstekende, echt Franse restaurants in Nederland. In vorige nummers vroegen we restaurateurs zich kandidaat te stellen en ook de lezer werd aangespoord zijn favoriet(en) in te zenden. Hieronder ziet u welke restaurants zijn uitverkoren. De professionele jury gaat de kookkunsten en de ambiance van de tien genomineerde restaurants testen en beoordelen. Zij beslissen welk restaurant de juryprijs 2022 krijgt. De jury bestaat ook dit jaar uit: * Alain Caron, Franse chef-kok, presentator van BinnensteBuiten, kookboekenauteur en met zijn zoons eigenaar van vier restaurants in Amsterdam; * Tom Kellerhuis, hoofdredacteur van HP/De Tijd en culinair journalist met een koksmuts; * Jacques Hermus, culinair journalist en auteur van culinaire boeken; * Cathelijne van Vliet, hoofdredacteur van Leven in Frankrijk.

Stem op uw favoriet! Breng uw stem uit op uw favoriet uit de shortlist via www.leveninfrankrijk.nl. Het restaurant met de meeste stemmen van lezers is de winnaar van de publieksprijs 2022. In verband met de coronamaatregelen hebben we de geplande prijsuitreiking in maart moeten uitstellen. De prijzen worden uitgereikt op een feestelijke avond in het Hilton in Amsterdam op 4 juli 2022 in aanwezigheid van de Franse ambassadeur in Nederland, Luis Vassy.

Met dank aan onze sponsors:

De Shortlist (in alfabetische volgorde)

Het Fijnste

Franse Restaurant

2022

Auberge Jean & Marie - Amsterdam Brasserie Bellevue - Eindhoven Bistro Bonjour - Amsterdam Bistrot du Bac - Rotterdam Bouchon D’en face - Maastricht Florent - Utrecht Le Hollandais - Amsterdam Louise Petit - Rotterdam Marie - Amersfoort Villa Coucou - Den Haag

LEVEN IN FRANKRIJK 59

60 LEVEN IN FRANKRIJK

‘Ik wilde zijn zoals Johan Cruijff’ TÊTE-À-TÊTE MET PATRICK BRUEL

Patrick Bruel, de meest bejubelde Franse zanger van de jaren negentig, was in november een avond in Nederland. Een gesprek over zijn behoefte aan publiek, de joie de vivre van Amsterdam, het mooie van olijfolie en de gillende meisjes van vroeger. TEKST CATHELIJNE VAN VLIET FOTO’S ELOÏSE BOLLACK

isteravond een concert in Antibes, morgenavond in Rennes, maar vanavond is hij in Amsterdam om het jaarlijkse Franse filmfestival Tapis Rouge te promoten. En de film Villa Caprice, waarin hij een hoofdrol speelt. Handenwringend loopt hij binnen. Sneakers, zwart jack, zwarte spijkerbroek. Hij is wat vertraagd door het Amsterdamse verkeer, dus het interview moet wat korter worden dan gepland. Maar hij heeft er zin in, zegt hij. Hij krijgt energie van Nederland. “Ik ben gek op Amsterdam. Wat een prachtige stad, ook in de winter!” Hij pakt zijn telefoon en laat zijn Instagramaccount zien. “Ik maakte net een filmpje van de grachten, kijk eens hoe mooi. Gaat alles om acht uur dicht? Wat jammer! J’adore les soirs à Amsterdam.”

Dat is leuk om te horen. Behalve de grachten, is er nog iets dat Amsterdam – of Nederland – speciaal voor u maakt? “De joie de vivre! Die jonge uitstraling van Amsterdam maakt me elke keer weer vrolijk. Ik heb hier ook veel mooie herinneringen want ik heb er familie wonen bij wie ik als kind al ging logeren. Toen ik met optreden begon in de jaren tachtig kwam ik daardoor al snel in Nederland. Wat ik ook zo leuk vind aan Nederlanders, is dat ze mijn liedjes helemaal meezingen. Ze kennen alle Franse teksten uit hun hoofd. Dat zie ik in de rest van Europa minder, behalve in België natuurlijk. Ik hou ook van Amsterdam door Johan Cruijff. Sinds mijn tiende is hij mijn idool, veertien mijn geluksgetal en Ajax dus mijn club. Cruijff heeft het voetbal veranderd; ik wilde spelen zoals hij, of › eigenlijk, zíjn zoals hij.”

LEVEN IN FRANKRIJK 61

“Ik doe dit werk ook omdat ik een bovengemiddelde behoefte heb aan aandacht” Wordt u als zanger beïnvloed door uw werk als acteur? En andersom? “Ik vind het leuke aan spelen in een film dat je je twee maanden mag uitleven, eigenlijk zoals een kind dat cowboytje speelt. Vooral een bad guy spelen vind ik fantastisch, omdat het zo ver van me af staat, haha. Als ik zing, gebeurt het tegenovergestelde. Dan raak ik de kern van mezelf. Dankzij mijn ervaringen als acteur, waarin je vaak uit je comfortzone komt, durf ik als zanger meer van mezelf te laten zien. Daardoor worden mijn concerten beter en meer theaterachtig. C’est une chance folle (een geweldige kans, red.) dat ik het allebei kan doen. Maar het mooiste blijft het contact met het publiek.”

Dat contact heeft u moeten missen tijdens de lange lockdowns in Frankrijk. Hoe heeft u deze ervaren? “Ik kreeg in het begin al corona en was ziek, alleen en eenzaam. Maar toen ik beter was, kon ik al die boeken gaan lezen die ik al jaren wilde lezen. Volgens mijn zonen heb ik toen ook eindelijk leren koken. Ik was vijf weken lang alleen in mijn appartement in Parijs en zorgde op afstand voor mijn moeder. Nou ja ‘zorgen’: elke dag aten we samen, facetimend.”

Heeft die gedwongen isolatie u in muzikaal opzicht geïnspireerd? “Indirect wel. Ik miste het publiek, dus ben ik huiskamerconcertjes gaan geven met mijn telefoon. Ik pakte m’n gitaar, praatte wat, klungelde vooral veel en liet mensen live meekijken op Facebook. Aan het eind had ik 20 miljoen kijkers. Door al die mensen die bij

62 LEVEN IN FRANKRIJK

Interview Patrick Bruel

me ‘op bezoek kwamen’, kreeg ik het idee voor de akoestische concerten die ik sinds september geef. Het zijn heel persoonlijke optredens, bewust in kleine zalen om meer contact met het publiek te krijgen. Ik praat veel. Zoals u merkt hou ik daar wel van. En ook ga ik met mijzelf als jongen in gesprek. Zou die jongen trots op me zijn? C’est très théâtre, Het is een droom die uitkomt. Mensen lachen en huilen.”

Is het doel van uw werk in de loop der jaren veranderd? “Vroeger was ik vooral bezig met het verfijnen van mijn muziek. Nu laat ik horen wie ik echt ben. Maar mijn hoofddoel is hetzelfde gebleven: mensen blij maken, al is het maar voor één avond. En vooral na mijn laatste show durf ik te zeggen dat ik dat doe; ik krijg veel ontboezemingen en bedankjes na afloop omdat ik zelf ook veel persoonlijks deel.”

Nu denk ik natuurlijk terug aan de jaren negentig, toen u niet over straat kon lopen zonder hordes vrouwen achter u aan, door de media ‘Bruelmania’ genoemd. U was de meest aanbeden Franse artiest in die tijd. Is de rust wat teruggekeerd? “Als ik in Parijs naar de supermarkt ga, word ik herkend en begroet, maar de gillende fans zijn er niet meer. Herkend worden is heerlijk. Laten we eerlijk zijn, ik doe dit werk ook omdat ik een bovengemiddelde behoefte heb aan aandacht en liefde. Zo zijn artiesten. De twintigjarige vrouwen van toen zijn met me mee opgegroeid; in de zaal zitten nu vooral vrouwen van eind veertig, vaak met hun kinderen. Gisteren was er een dame van tachtig bij, die heel wild aan het dansen was, en ook een meisje van acht dat ik het podium opgevraagd heb. Ze zong alle liedjes perfect mee. Veel ontroerender dan al die hysterie.”

Hoe verklaart u zelf uw succes? “Keihard werken. Maar ik heb ook het geluk dat ik goed lig bij het publiek. Als het publiek je niet moet, dan heb je niets aan talent. Mijn concerten moeten steeds weer beter zijn dan de vorige. Dat succes zomaar komt aanwaaien, is een fabeltje.”

Sinds 2007 heeft u een huis in de Provence, bij L’ Îsle-sur-la-Sorgue. Hoe ziet uw Provençaalse leven eruit? “Ik hou van fietsen in de heuvels rond mijn huis en speel petanque. En verder doe ik graag helemaal niets. Gelooft u me niet? Haha. Inderdaad ben ik altijd wel bezig. Ik heb olijfbomen geplant en heb olijfolie leren maken. Daarmee won ik allerlei prijzen. Met anonieme inzendingen hoor, dus het kwam niet door mijn naam. En nu heb ik mijn eigen merk, Leos, geïnspireerd door mijn twee › zonen, Léon en Oscar.”

Vragen en applaus voor en na de film.

LEVEN IN FRANKRIJK 63

MÉÉR DAN ‘CASSER LA VOIX’ In Nederland kennen we hem vooral als zanger van ‘Casser la voix’, zijn enige Nederlandse nummer 1-hit, waarmee hij in 1989 ook de rest van Europa veroverde. Geboren in 1959 in Algerije als kind van Joodse ouders verhuisde Patrick Benguigui, zoals hij officieel heet, op zijn derde met zijn moeder naar Frankrijk. Zijn vader verdween uit beeld. Op zijn vijftiende kwam hij per ongeluk terecht bij een concert van Michel Sardou, toen hij daar kaartjes voor een rugbywedstrijd kwam ophalen. Dat vond hij zo bijzonder dat hij ter plekke besloot zanger te worden. “Dat intieme contact tussen het publiek en Sardou was magisch. Dat wilde ik ook”, zei hij later. De dag erna kocht hij een gitaar en – na wat televisierollen, een baantje als pianospeler in een restaurant en als entertainer bij Club Med – groeide hij uit tot de populairste Franse zanger van de jaren negentig. Daarnaast speelde hij sinds 1983 vrijwel jaarlijks in een film. Zijn liedjes, gevoelige teksten en goede looks zorgden voor gillende meisjes en paparazzi overal waar hij in Frankrijk verscheen. Nu, op 62-jarige leeftijd, 21 albums later en inmiddels ook producer voor andere artiesten, staat hij ook bekend om zijn sociale betrokkenheid en als ’super sympa’. Zo strijdt hij tegen het Front National, racisme en armoede en tijdens de lockdowns zamelde hij met huisconcerten een flink bedrag in voor ziekenhuispersoneel en verdubbelde dat zelf. Op 22 maart geeft Bruel een akoestisch concert in Tivoli in Utrecht

64 LEVEN IN FRANKRIJK

Interview Patrick Bruel

Met Arnaud Pereira, directeur filmfestival Tapis Rouge.

Waarom olijfolie en niet wijn, zoals veel van uw Provençaalse buren? “Maken we ook! Rosé Augusta, vernoemd naar mijn moeder. Maar olijfolie heeft me altijd geïntrigeerd vanwege de geneeskrachtige werking. Mijn zonen zijn met mijn ex-vrouw naar Los Angeles verhuisd. Ik ga ze zo vaak mogelijk opzoeken, maar wilde ook iets Frans en duurzaams voor ze kunnen achterlaten. Toen ik dit maison de famille kocht, waren ze twee en drie jaar oud dus ze zijn er opgegroeid en komen er nog heel vaak. En hopelijk gaan zij ooit door met de olieproductie.”

“Zeg maar tegen uw lezers dat ze moeten gaan luisteren naar Stromae, Vianney en Eddy de Pretto” concerten gaan geven in Europa, zoals ik deed. Dat ik nog steeds succes heb buiten Frankrijk komt daardoor.” De fotograaf komt binnen. Een zaal vol mensen wacht, dus we moeten afronden. Nog snel wat tips voor de francofiele lezer.

Terug naar muziek. Opvallend is dat veel Nederlanders gek zijn op de oude bekende chansonniers; maar ze luisteren niet naar de hedendaagse Franse muziek…

Uw stijl is eclectisch: pop, rock, hiphop, Arabische invloeden. Welke artiesten hebben u het meest geïnspireerd?

“Jammer! Tegenwoordig is er natuurlijk evenveel talent. Ik denk dat het een romantisch verlangen is naar vroeger. Maar het is ook de schuld van de moderne zangers: ze reizen niet! Ze moeten

“Jacques Brassens heeft me meer dan geïnspireerd, namelijk beïnvloed. En natuurlijk ook Barbara, Jacques Brel, Mick Jagger, Bruce Springsteen, David Bowie. En Amerikaanse hiphop. Ik heb twee jaar

in New York gewoond en heb genoten en veel geleerd van al die muziekstijlen.”

En de huidige Franse generatie? “Stromae vind ik fantastisch, en Vianney en Eddy de Pretto zijn ook briljante artiesten. Zeg maar tegen uw lezers dat ze die eens moeten gaan beluisteren.”

Favoriete plek in Parijs? “Dat hangt ervan af wat we gaan doen. Rondwandelen? Dan kies ik voor de levendigheid van de wijk Marais. En we gaan natuurlijk eten in mijn eigen restaurant. Een vriend van me vroeg twee jaar geleden › of ik dat met hem wilde starten. Graag!

LEVEN IN FRANKRIJK 65

Hij opent de pianoklep, speelt wat, zingt wat à l’improviste en zet een romantisch gezicht op

Maar dan wel met een bar-cabaret erbij. Et voilà, voor de geïnteresseerden: Le Boeuf sur le Toit, Rue du Colisée, ooit een beroemde bar waar onder andere Cocteau en Picasso graag kwamen.”

Zijn pr-manager komt nu ook binnen en tikt op haar horloge. Aller-, allerlaatste vraag: wat is uw lievelingsrol: die van zanger, acteur, restaurateur, professioneel pokerspeler (Bruel

Met Cathelijne van Vliet, hoofdredacteur Leven in Frankrijk.

66 LEVEN IN FRANKRIJK

behoort namelijk tot de wereldtop, red.) of olijfolieproducent? “Die van papa.” Spottend: “Ah, comme il est gentil! Maar ik meen het wel.” Dan ziet hij een piano in de hoek van de kamer. Hij kan het niet laten en opent de klep. Hij speelt wat, zingt wat à l’improviste en zet een romantisch gezicht op. De piano is behoorlijk vals, maar die bekende hese stem maakt alles goed. Zodra we even later

de lobby in lopen, sluipen – voornamelijk vrouwelijke – fans op hem af. Veel hebben cadeautjes bij zich: een brief, een roos, een magneetje met zijn foto samen met die van Johan Cruijff voor op z’n ijskast. Hij neemt tijd voor iedereen, buigt zich voorover voor selfies, strooit met knipogen. “Merci, c’est génial.” En steeds die guitige lach die natuurlijk óók wel een deel van zijn succes verklaart. Terwijl wij de film bekijken, gaat hij sushi eten naast de bioscoop. Na afloop zal hij vragen uit de zaal beantwoorden. Naast me zit de chauffeur die hem van Schiphol haalde: “In de auto vroeg hij of ik zijn nieuwe album wilde horen dat in het voorjaar uitkomt. We zijn gestopt. Patrick installeerde iets met zijn telefoon en zette het volume zo hoog dat we bijna stuiterend door Amsterdam reden. Hij zong keihard mee. Ik had dus de Nederlandse primeur.” Hij grinnikt. “Het klonk erg lekker, kan ik je vertellen.”

BRUXEL L ES L UXEM BOURG PARIS

BIARRITZ

by Instinct Biarritz_pays_basque

@BiarritzPaysbasqueEN

biarritz-pays-basque.com

| www.asgard-media.fr

#stad

#zee

#herinneringen

#natuur

#culinair

Beleef het www.caenlamer-tourisme.nl

#familie

#evenementen

Lidewij

Lidewij van Wilgen (1966) is wijnmaker in de Languedoc op haar domein Terre des Dames. Ze heeft drie dochters en een Franse man. Meer over Lidewij en haar domein: terredesdames.com

La bise Als ik de meisjes afzette bij hun lycée gluurde ik vaak even over het hek. Het hoge 19de-eeuwse gebouw had een grote binnenplaats, en daar, in de schaduw van de platanen, voltrok zich het vaste ritueel: la bise, de kus, wang tegen wang. Soms waren er maar twee vriendinnetjes om te begroeten, maar als die opgenomen waren in een groep van tien of twintig anderen was er geen ontkomen aan: ik zag Fien even diep inademen en daar ging ze, één voor één de hele rij af. Iemand overslaan was een teken van sociale uitsluiting, dus ondenkbaar. Het was een van de dingen waar ik aan moest wennen toen ik in Frankrijk kwam. La bise met vrienden vond ik natuurlijk, dat deed ik in Nederland ook. Maar op borrels verbaasde het me dat ik

geacht werd hetzelfde te doen met mensen die ik nog nooit eerder had gezien. Daar voelde ik weer de stoppelige wang van een onbekende man langs mijn wang strijken, daar stapte de vader van een klasgenootje van de kinderen stralend op me af: “On se fait la bise?” Wie durft nee te zeggen? Naarmate ik langer in Frankrijk was ontdekte ik dat er een hele strategie achter la bise zit. In Parijs geef je twee kussen; bij ons, in de Hérault, zijn het er altijd drie. Maar toen ik mijn caviste in Honfleur daarmee begroette zei hij, geamuseerd: “Chez nous c’est quatre!” En opeens is het over. Sinds het begin van Covid is het bijna alsof ik weer in Nederland ben. Natuurlijk kus ik mijn dochters en vriendinnen. Maar binnen mijn toch hechte groep vrouwelijke wijnmakers beperken zelfs de diehards zich nu tot één kus, waarmee je elkaar dus niet langer kruist. Voor alle anderen is er de joviale check met de elleboog of de vuist en de samenzweerderige lach die daarmee samengaat. Het woord bise stamt af van het Romeinse woord basium, een kus die binnen de familie werd gegeven. Die gewoonte stopte abrupt aan het einde van de Middeleeuwen vanwege… ook een epidemie: de Pest. In de 18de en 19de eeuw gaven dames elkaar soms een voorzichtige bise, maar eigenlijk wordt het pas echt een gewoonte na de Tweede Wereldoorlog, en nog meer na mei ’68, als het de gebruikelijke begroeting tussen alle seksen wordt, niet alleen in de privé- maar ook in de werksfeer. “Ik denk dat ik zo’n tweehonderd ‘professionele kussen’ per dag gaf”, zegt Frédéric, die twee restaurants in Parijs heeft. Iedere vaste klant rekent op een begroeting van de patron. Hij is blij dat dat even niet meer hoeft. Voor mijn vriendin Anne is het bijna surreëel te bedenken dat ze zo kortgeleden nog al haar collega’s moest kussen voor ze een vergadering kon beginnen. Misschien is het uiteindelijk geen traditie maar een uit de hand gelopen gewoonte. Misschien is de tijdgeest ook veranderd. Ik vermoed dat als de maskers straks af mogen de bise zal worden wat het eigenlijk altijd had moeten zijn: een teken van affectie voor mensen die je graag echt dichtbij wilt hebben.

DAAR VOELDE IK WEER DE STOPPELIGE WANG VAN EEN ONBEKENDE MAN LANGS MIJN WANG STRIJKEN

LEVEN IN FRANKRIJK 69

Het winnende verhaal

C’es� la fê�e! ILLUSTRATIE MARIEKE VAN DITSHUIJZEN FOTO TIM VAN BENTUM

ijn mooiste Franse feest vond plaats rondom een boerenschuur in de Dordogne aan het eind van de vendange, de jaarlijkse druivenplukperiode, het hoog seizoen van de wijnboeren. Als de tonnen vol zitten, de oogst is gelukt, de ranken op het juiste moment zijn bevrijd van hun zware zoete vruchten, kan het geluk van de boer niet op en deelt hij zijn vreugde met alle hardwerkende oogsters die gedurende een week of twee hun ruggen krom hebben gebogen en hun vingers kapotgesneden hebben aan de loeischerpe snoeischaren. Het waren inderdaad twee zware weken, waarin mijn vriendin en ik ons niet wilden laten kisten en dapper de paniers vulden met het goud van de regio, de ene druivenrij na de andere, ieder aan weerszijde van de rank. Het waren niet zozeer de knappe François, Bertrand, Patrick of Philippe die onze jonge harten sneller deden kloppen in die weken, als wel de betoverende velden vol dageraaddauw en schitterend ochtendlicht, na een warme kom café au lait met een croissant of het stokbrood van de vorige dag in de boerenkeuken. De rit op de boerenkar achter de trekker, heuvel op heuvel af om de te oogsten helling te bereiken. Het ‘bonjour à tous!’ iedere morgen om zes uur, het uitdelen van de scharen en manden en de vele verhalen die we hoorden aan weerszijden van onze rijen, wat ons middelbareschoolfrans op miraculeuze wijze razendsnel deed ontkiemen en vermenigvuldigen met nieuw vocabulaire, waaronder ook de nodige scheldwoorden. En niet te vergeten de voor ons copieuze warme maaltijden halverwege de dag, waarbij elke hap werd weggespoeld met wijn uit eerdere oogsten. Die flirtende François, Patrick, Bertrand en Philippe waren wel interessant, maar niks vergeleken bij de zinderende ervaring van de vendange op zich. Dit alles werd afgesloten met een oogstfeest zoals

70 LEVEN IN FRANKRIJK

Lezersverhaal

wij nog nooit hadden meegemaakt. Het hele dorp was uitgenodigd, waarbij we velen voor het eerst in plaats van in hun werkkloffie en bemodderde laarzen op-en-top in feesttenue aantroffen. Het was eind augustus, begin september; de zon stond al oranjerood laag over de velden. De tafels in lange rijen waren gedekt met witte lakens en al het servies en bestek dat er op de boerderij te vinden was. Het was eind jaren tachtig dus er waren nog geen cateraars met gehuurde statafels met synthetische bekleding en duizend-in-een-dozijn huurservies. Het servies was gewoon door de boerenfamilie zelf bij elkaar gespaard met alle charme en winsten uit voorspoedige eerdere jaren. Uit de keuken geurden de lekkerste gerechten en de kisten puilden uit met flessen aperitieven en wijnen met eigen etiket. Vers brood op elke tafel. Er waren rijen gekleurde lampjes opgehangen langs alle bomen van het erf, net als in een film. Voor deze Franse plattelanders was het elk jaar feest, maar wij als nuchtere Hollandse stadsmeiden keken onze ogen uit. De boer en boerin glunderden. Wat waren ze blij dat hun grond en de gunstige weersomstandigheden van die zomer, in combinatie met hun harde werken en de uiteindelijke krachtsinspanningen van de vendangeurs, hen opnieuw beloonden met een overvloedige oogst. Onder het genot van het zoveelste aperitief bedankten ze de hele ploeg harde werkers en openden het feest. De hele avond werd er gegeten en gedronken, gepraat, gelachen, gezongen, gezoend en uiteindelijk gedanst door hen die nog op hun benen kon staan. Bij het vallen van de nacht verlichtte de maan de benevelde aanwezigen met een beschermend aura van moedernatuurlijke goedkeuring. Het was geen droom, het was geen film, het was een werkelijk beleefde, onvergetelijke ervaring van twee Hollandse studenten die voor de lol eens een Franse druivenoogst wilden meemaken. Nooit heb ik meer zo’n puur en dorps boerenfeest meegemaakt, ondanks de vele zomervakanties die ik daarna nog in Frankrijk doorbracht.

Bij het vallen van de nacht belichtte de maan de benevelde aanwezigen met een beschermend aura van moedernatuurlijke goedkeuring

DE WEDSTRIJD Thema van onze jaarlijkse schrijfwedstrijd was dit keer 'Mijn mooiste Franse feest’. De prijs: een (online) cursus Frans bij de Alliance Française Amsterdam en twee toegangsbewijzen voor de culinaire avond tijdens de uitreiking van de awards voor Het Fijnste Franse Restaurant van Nederland in het Hilton Amsterdam in het voorjaar.

HET JURYOORDEEL Uit de tientallen verhalen die we mochten ontvangen, spraken volgens de jury (Marjolijn Voogel, bestuurslid van de Alliance Française Amsterdam en uitgever bij Boom Uitgevers, en hoofdredacteur Cathelijne van Vliet) de typisch Franse sfeer en feestvreugde het meest uit dat van Suzanne Jansen: een puur verhaal zonder poespas maar van haar woorden kregen we heimwee, droomden we even weg en roken we de geur van de zon, de aarde en vooral van wijn. Het feest na de wijnoogst: zo ontzettend gewoon voor Fransen, zo bijzonder voor Nederlanders en een fantastische herinnering om te koesteren.

DE WINNARES Suzanne Jansen (51 jaar) uit Den Haag werkte als au pair in Parijs en heeft (deels in Frankrijk) Frans gestudeerd. “Daarna is mijn relatie met Frankrijk – helaas – beperkt gebleven tot regelmatige vakanties, bijvoorbeeld met mijn gezin aan de kust van de Vendée, op de prachtige eilanden Île Noirmoutier en Île de Ré, maar ook in de Dordogne, de Auvergne en de Provence, waar ik graag terugkom. Ik droom ervan ooit weer een tijd in dit prachtige land te wonen en te werken.”

LEVEN IN FRANKRIJK 71

Dierenopvang in Parijs De Amerikaanse Jane Smiley (1949) won in 1991 de Pulitzer Prize met haar roman A Thousand Acres. Die vertaling van Shakespeare’s King Lear naar het Amerikaanse platteland was heel wat anders dan Een winter in Parijs (Perestrojka in Paris), dat het midden houdt tussen een jeugdroman en een fabel. Het is het verhaal van een uitzonderlijke vriendschap van een jongen, een paard, een hond, twee eenden en een kraai. En dat allemaal ook nog eens tegen het decor van Parijs. Hoe kan Étienne al die dieren onderdak bieden in het centrum van een drukke wereldstad? Deze prettige feelgood-vertelling is een aangename herinnering aan zonnige tijden. Ook heel geschikt voor kinderen. (FT) Jane Smiley, ‘Een winter in Parijs’, Nieuw Amsterdam, €22,99.

Wij mogen onder abonnees 3 exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

Livres De boekenoogst uit Frankrijk: van kasteelroman tot Flaubert. DOOR SERENA CARUSO & FABIAN TAKX

Het mooiste van Flaubert Drie vertellingen kwam uit in 1877, drie jaar voor de dood van Gustave Flaubert. Deze korte verhalen werden toen al alom geprezen en vormen ‘het hoogtepunt van Flauberts vertelkunst’, zoals de uitgever terecht vermeldt. Ter gelegenheid van het tweehonderdste geboortejaar van Flaubert zijn ze heruitgegeven, opnieuw in de voortreffelijke vertaling van Hans van Pinxteren, die ook het nawoord schreef. De hoofdpersoon van Een eenvoudig hart, de eenvoudige dienstbode Félicité, heeft alleen troost aan haar papegaai. Flaubert schetst haar leven vol beproevingen heel ingetogen, met oog voor het tragikomische. De legende van de heilige Julianus de gastvrije en Herodias daarentegen, zijn verhalen over historische figuren, een andere specialiteit van de schrijver. Een absolute aanrader. (FT) Gustave Flaubert, ‘Drie vertellingen’ (Trois contes), L.J. Veen Klassiek, €15.

Op zoek naar de papegaai Schitterende vondst van de vormgever van L.J. Veen Klassiek: de hele papegaai op de cover van Drie vertellingen, drie dwarrelende veren op Flauberts papegaai. Het origineel verscheen in 1984 en maakte Julian Barnes op slag wereldberoemd. Geoffrey Braithwaite is een Flaubertiaanse hoofdpersoon, alleen is hij gepensioneerd arts en geen apotheker, zoals de sukkel in Flauberts Madame Bovary. Na het overlijden van zijn vrouw wil Braithwaite een biografie schrijven van Flaubert. Terwijl we volgen hoe hij zich stukbijt op diens held, zien we hem verstrikt raken in zijn eigen levensverhaal. Hoe Flauberts papegaai ook zijn best doet Britsanalytisch te blijven, de emoties nemen steeds meer de overhand. Ook dit (al eerder verschenen) boek werd gepubliceerd ter gelegenheid van het Flaubert-jaar. (FT) Julian Barnes, ‘Flauberts papegaai’, L.J. Veen Klassiek, €15.

LEVEN IN FRANKRIJK 73

WORD ABONNEE MET KORTING

6VOOR EDITIES € 34

Abonneer u nu op Leven in Frankrijk en kies voor een eenmalige korting. U betaalt dan maar € 34 voor een jaarabonnement (6 edities) of € 68 voor een tweejaarabonnement (12 edities). Deze abonnementen kunt u ook aan iemand anders cadeau doen.

Ga naar leveninfrankrijk.nl of bel 088 2266634 (op werkdagen bereikbaar van 09.00 - 17.00 uur)

Waar is Abby? Tweelingzussen Mika en Abby zijn onafscheidelijk, alleen zit er ruim vierhonderd kilometer tussen hen; Mika is sportjournalist in Rotterdam en Abby woont een jaar in Parijs. Als Mika op kerstavond al een paar dagen niks van haar zusje heeft gehoord, besluit ze de Thalys te pakken. In besneeuwd Parijs begint haar wanhopige zoektocht. De luchtige schrijfstijl en het wisselende perspectief – de zussen krijgen om en om een hoofdstuk – zorgen ervoor dat je wordt meegezogen in het mysterie. (SC) Kiki van Dijk, ‘Parijs’, Xander Uitgevers, €15,99.

Wij mogen onder abonnees een exemplaar verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

Livres

Oorlogsheldin The Invisible Woman, in het Nederlands verschenen als De onzichtbare vrouw, is op waarheid gebaseerd. Virginia Hall was een werkelijk bestaande Amerikaanse spion. Ze leidt een zorgeloos leven in de Franse hoofdstad als de Tweede Wereldoorlog uitbreekt en ze wordt gerekruteerd door de Special Operations Executive. Ze blijkt een briljante spion, totdat ze vertrouwt op de verkeerde persoon. Een inschattingsfout met dodelijke gevolgen. Na de oorlog wordt Virginia gekweld door schuldgevoel en ze heeft er alles voor over om de dappere mensen die ze is verloren, te wreken. Een verhaal dat spannend blijft tot de laatste pagina. (SC) Erika Robuck, ‘De onzichtbare vrouw’, Nieuw Amsterdam, €20,99.

Achtervolgd aan de Côte In het Zuid-Frankrijk van vijftig jaar geleden leiden de weduwe Céleste en haar twee dochters Beau en Manon een schijnbaar zorgeloos leven. Maar in hun villa bij Menton speelt een heel ander verhaal; de gokverslaafde moeder bungelt boven een schuldenafgrond en brengt daarbij Beau in gevaar. Dan bedenkt ze een waanzinnig plan om van haar geldzorgen af te zijn. Dat lijkt te lukken, totdat een huurmoordenaar opdoemt die niets goeds in de zin heeft. Ondertussen wordt een jonge vrouw in de Provence wakker zonder geheugen. J. Bollé vervlecht de twee verhaallijnen met verschillende perspectieven heel spannend. (SC) J. Bollé, ‘Wilde Gok’ , Phoenix Books, €19,95.

Amélie in Paris Amélie is een jonge, adellijke vrouw in het Parijs van 1889. Ze droomt van een zelfstandig leven, maar dat lijkt ondenkbaar. Haar dominante moeder ziet het liefst dat ze met haar vervelende achterneef Matthieu trouwt, zodat het geld in de familie blijft. Maar Amélie wordt verliefd op Jerome, die minder vermogend is en ook nog eens een ander geloof heeft. De schrijfster kreeg als gids bij kasteel De Haar in Haarzuilens het idee voor dit boek, geïnspireerd door een voormalige, voor die tijd zeer geëmancipeerde bewoonster van dit kasteel. (SC) Marlies Kruijer, ‘De kracht van Amélie’, Palmslag, €20,95.

Wij mogen onder abonnees 3 exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win. LEVEN IN FRANKRIJK 75

ADVERTORIAL

ONTDEK CHANTILLY WAAR NATUUR EN GESCHIEDENIS SAMENKOMEN

Het Château de Chantilly is een van de juwelen van het Franse erfgoed. Het is ook het werk van een man met een uitzonderlijke lotsbestemming: Henri d’Orléans, hertog van Aumale en zoon van de laatste koning van de Fransen, Louis-Philippe. Deze prins wordt beschouwd als de grootste verzamelaar van zijn tijd. Hij maakte van Chantilly het decor van zijn talloze meester werken en kostbare manuscripten. Het kasteel had de eeuwen doorstaan toen de hertog van Aumale het in 1886 naliet aan het Institut de France. Het bleek de ideale locatie voor een

reis door de tijd, midden in een prinselijke residentie. Als eerbetoon aan zijn illustere voorgangers, de prinsen van Condé, doopte de hertog van Aumale dit ensemble het Musée Condé. Veel kamers zijn open voor bezoekers: de schilderijengalerijen, de appartementen en het boekenkabinet. In het kasteel kun je je bezoek voortzetten in de Grote Stallen, waar een Paardenmuseum is gehuisvest. Er worden ook beroemde paarden shows gehouden, gewijd aan de edele kunst van de dressuur. De programmering verandert elk seizoen en is geschikt voor alle leeftijden. chateaudechantilly.fr/nl/

In het kasteelpark tref je een bijzonder panorama aan van westerse tuinkunst ontworpen door André Le Nôtre. Er is hier van alles te doen. Op het water: verhuur van waterfietsen en elektrische bootjes. Of op het land: rondrit (met toelichting) in een treintje en verhuur van miniautootjes, fietsen en elektrische scooters. En natuurlijk paardrijden: je kunt een ritje maken op een Henson-paard. Andere activiteiten voor het hele gezin: een historische speurtocht met gps, een speeltuin, kangoeroes, een reuzenganzenbord en spelboekjes voor kinderen... En vergeet niet de internationaal vermaarde expositie Les Journées des Plantes, een must-see

Toeristische info Chantilly: chantilly-tourisme.com/nl

tentoonstelling gewijd aan planten, biodiversiteit en tuintrends die in mei meer dan tweehonderd kwekerijen en exposanten samenbrengt. L’Atelier de la Chantilly is een unieke ‘concepttheesalon’ voor proeverijen en andere evenementen, gewijd aan de crème Chantilly. Kom échte slagroom proeven, ontdek verrassende variaties of volg een workshop om de technieken voor het kloppen van deze beroemde slagroom te leren. Het atelier bevindt zich op 48, rue du Connétable, op een steenworp van de Potager des Princes (de prinselijke moestuin) en de Grote Stallen. boutique.delachantilly.fr

Een programma voor elk seizoen en alle leeftijden

NIEUWE SERIE INTENSE VOEDING.

Voor een gekalmeerde, gevoede en beschermde huid.

KOSTBARE BIOLOGISCHE ARGANOLIE PLANTAARDIGE STAMCELLEN VAN DE WIJNSTOK BLOEM BIOLOGISCHE GEFERMENTEERDE GIST

BESCHERMING VAN DE HUIDMICROBIOOM

VERMINDERING VAN DE DROOGTE VAN DE HUID *

*KLINISCHE SCORE BIJ 45 PERSONEN, MET 2 TOEPASSINGEN PER DAG GEDURENDE 30 DAGEN. PHOTOS : MARIUS DZIERZAWSKI · EUGENE-GOLOVESOV · 09/2021 SOTHYS PARIS, SIÈGE SOCIAL 128 RUE DU FAUBOURG SAINT-HONORÉ, 75008 PARIS - SIREN 451 170 807 RCS PARIS

-32%

Sothys, topklasse in professionele, optimale huidverbetering en verzorging op maat in meer dan 15.000 Instituten, spa’s en wellnesscentra in 125 landen. www.sothys.nl

e x c l u s i e f i n i n s t i t u t e n & s p a ’s

Cinéma

Filmjournalist Jos van der Burg attendeert ons elke editie op de mooiste nieuwe Franse films die nu of binnenkort ook in Nederland te zien zijn.

Nathalie Baye

Verliefd op acteren N athalie Baye is minder bekend dan Catherine Deneuve, Isabelle Huppert en Juliette Binoche, maar won meer Césars (het Franse Gouden Kalf) dan deze filmsterren. Hoog tijd voor een portret van de actrice, die ruim tachtig films op haar naam heeft staan. Behalve talent en doorzettingsvermogen heb je als actrice ook een portie geluk nodig om door te breken. Het tekent Nathalie Bayes nuchtere realisme dat zij zich daarvan bewust is. Ze is geen diva die dagelijks wil horen hoe geweldig ze is, maar een actrice die graag over haar werk, maar niet over haar privéleven praat. Haar weerzin om het daarover te hebben gaat terug naar de tijd dat ze met de in Frankrijk heilig verklaarde Johnny Hallyday een relatie had. Uit die verhouding, die duurde van 1980 tot 1983, werd haar enige kind, dochter Laura, geboren. Doordat paparazzi het stel overal achtervolgde leerde Baye de schaduwzijde van roem en glamour kennen. Baye werd in 1948 in het Normandische gehucht Mainneville geboren als enig kind van twee kunstschilders. Ze groeide op in een vrijgevochten sfeer en werd door haar ouders op haar veertiende naar een balletschool in Monaco gestuurd. Ze had het er niet naar haar zin en vertrok op haar zeventiende als au pair naar Amerika. Na terugkeer een jaar later vroeg een vriendin haar mee naar een toneelauditie. Toen Baye werd aangenomen op een toneelschool voelde ze zich als een vis in het water. Na haar afstuderen lachte het geluk haar toe doordat François Truffaut, een grootheid in die tijd, haar vroeg voor een bijrol in La Nuit américaine (1973). Baye viel op en heeft daarna nooit meer zonder werk gezeten. En ook niet zonder prijzen. Tussen 1981 en 1983 won ze elk jaar een César; twee keer voor beste bijrollen en één keer voor beste actrice (als prostituee in La balance).

Formidabel Baye maakte al vroeg in haar carrière duidelijk dat ze geen stereotiepe vrouwenrollen wil spelen. Films moesten de moeite waard zijn. Met Truffaut maakte ze nog twee films, maar ze was ook te zien in films van andere beroemde regisseurs die in Baye een formidabele actrice zagen, die psychologische

diepgang aan personages geeft. De paar uitstapjes naar Hollywood, zoals Bayes bijrol in Steven Spielbergs Catch Me If You Can (2002), bevielen haar maar matig. Baye gedijt het best in de Franse filmwereld, omdat cinema hier meer is dan een commercieel verdienmodel. Daarbij maakt ze geen onderscheid tussen gevestigde namen en jongere regisseurs. Zo imponeerde ze vijftien jaar geleden als de vrouw van een alcoholist in de policier Le petit lieutenant van de toen 39-jarige regisseur Xavier Beauvois. Het leverde haar haar vierde César (voor beste actrice) op. Vier jaar geleden speelde ze een vrouw op het platteland tijdens de Eerste Wereldoorlog in het aangrijpende Les gardiennes. In haar laatste film Haute couture maakt ze met subtiel en ingetogen spel indruk als cheffin van het naaiatelier van Dior. Ruim vijftig jaar geleden werd Baye, in haar woorden, verliefd op acteren. Die zinderende emotie is bij haar nooit verdwenen.

Die zinderende emotie is bij haar nooit verdwenen

LEVEN IN FRANKRIJK 79

DIS COV ER

2019 © www.agence-anonymes.com - Crédits photo : Shutterstock

A UNIQUE SITE

W W W. AV I G N O N - T O U R I S M E . C O M

OOK TE ZIEN IN DE BIOSCOOP

Onverwachte vriendschap

Lastige broers Is het toeval dat niet alleen in Haute couture maar ook in Mes frères et moi iemand zich het lot aantrekt van een jongere uit een achterstandsmilieu? Of voelen filmmakers aan dat kijkers in deze tijd geen treurige, maar posi tieve verhalen willen zien? In Mes frères et moi heeft een veertienjarige jongen in een stadje aan de zuid kust van Frankrijk het moeilijk met zijn broers. Zijn vader is overleden en zijn moeder ligt in coma op bed. De jongen houdt van opera en heeft een goede stem, maar zijn drie oudere broers willen dat hij als pizzabezorger geld gaat verdienen. Maar dan grijpt het gelukkige toeval in: als een opera lerares hem hoort zingen mag hij gratis lessen komen volgen. Zijn broers vinden opera elitaire onzin, maar de tiener laat zich niet langer koeio neren. Dat Mes frères et moi niet in de valkuil valt om de drie broers als karikaturale macho’s te portretteren, maar ook voor hen begrip heeft, maakt het drama des te geloofwaardiger. Mes frères et moi, vanaf 3 maart in de bioscoop

Dat de cheffin van het naai atelier van Dior een rebelse tiener die haar eerder op straat in Parijs van haar tas beroofde, als stagiaire aanneemt, wekt verbazing bij haar collega’s. Maar de vrouw, die tegen haar pensioen aan zit, ziet in de in een banlieue wonende tiener een talentvolle naaister. En misschien kan zij de leegte vullen die is ontstaan na het vertrek van haar dochter, met wie ze al jaren geen contact meer heeft. Nathalie Baye speelt deze complexe vrouw met een mengeling van kwetsbaarheid en zelfverzekerd heid. Ze krijgt uitstekend tegenspel van de opkomende ster Lyna Khoudri. Haute couture geeft een goed beeld van het precisiewerk in een modeatelier en laat zien wat er kan gebeuren als iemand uit een bevoorrecht milieu zich ontfermt over een jongere uit een achterstandswijk. Tussen de cheffin en de tiener ontstaat een meer dan louter professionele band. Het feelgoodverhaal is niet altijd geloofwaardig, maar wel hartverwarmend. Haute couture, nu in de bioscoop, vanaf maart op streamingplatform Picl en later op dvd

Schimmige abortuswereld Tot 1975 was abortus in Frankrijk verboden. Het door Audrey Diwan geregisseerde L’événement, dat zich afspeelt in 1963 in de provincieplaats Angoulême, volgt de lijdens weg van de talentvolle studente Anna. Ze wil geen leven als arme alleenstaande moeder, maar haar studie afmaken en schrijver worden. Als ze op zoek gaat naar een manier om haar zwangerschap te beëindigen, merkt ze snel dat niemand haar wil helpen. Artsen sturen haar weg, Anna’s vriendinnen keren zich van haar af en de jongen die haar zwanger heeft gemaakt, doet alsof hij daar niets mee te maken heeft. De situatie dwingt Anna richting schimmige abortuspraktijken, waarbij haar wanhoop en eenzaamheid door hart en ziel snijden. L’événement is gebaseerd op de autobiografische roman van Annie Ernaux (in Nederland uitgegeven onder de titel Het voorval). Op het filmfestival van Venetië won het terecht de Gouden Leeuw voor beste film. L’événement, vanaf 17 februari in de bioscoop

Vortex

Deze speelfilm van het Franse enfant terrible Gaspar Noé toont de laatste dagen van een dementerend echtpaar. Geprezen om de nietsverhullende waarheid over de slopende ziekte. Vanaf 31 maart in de bioscoop

Illusions perdues

Schitterende verfilming van de roman die Honoré de Balzac tussen 1837 en 1843 schreef. Een zelfverzekerde jonge dichter uit de provincie wil het in Parijs gaan maken, maar stuit op hypocrisie, jaloezie en opportunisme in de literaire en journalistieke wereld. Het drama zou vorig jaar te zien zijn, maar werd door de coronamaatregelen uitgesteld. Vanaf 14 april in de bioscoop

NETFLIX Oxygène

Claustrofobische thriller over een vrouw die wakker wordt in een piepkleine ruimte met een kleine hoeveelheid zuurstof. Ze heeft geen idee hoe ze er terecht is gekomen en zoekt een manier om eruit te komen. Critici prijzen de rol van Mélanie Laurent.

Le jour se lève

Zonder veel publiciteit zet Netflix geregeld klassieke films uit Europese landen online. Daaronder deze klassieker van Marcel Carné, het boegbeeld van de Franse vooroorlogse poëtisch-realistische stroming. In het drama uit 1939 vermoordt een fabrieksarbeider een rivaal in de liefde. Als hij in een huis belegerd wordt door de politie, overdenkt hij zijn leven.

Léon Morin, prêtre

Eind vorig jaar overleed acteerlegende Jean-Paul Belmondo op 88-jarige leeftijd. Wie een van zijn beste films wil zien, is aan het goede adres bij dit tijdens de Duitse bezetting spelende drama uit 1961. Belmondo is fantastisch als een priester op wie een weduwe verliefd wordt.

LEVEN IN FRANKRIJK 81

Une belle histoire

Wat is interessanter dan de liefde? Leven in Frankrijk stelt je voor aan de meest iconische Franse liefdeskoppels door de jaren heen. Deze keer: Emmanuel en Brigitte Macron

Een powerkoppel in het paleis

Emmanuel & Brigi��e Macron Hoe de Franse president Emmanuel Macron als tiener voor zijn 24 jaar oudere dramadocente viel en blijft vallen. Het bewijs dat liefde geen leeftijd kent. TEKST CHANTAL VAN WEES FOTO’S SHUTTERSTOCK, IMAGESELECT

82 LEVEN IN FRANKRIJK

un liefdesgeschiedenis lijkt meer op een roman dan op het leven van een doorsnee stel uit de politieke arena. Brigitte verlaat haar man en drie kinderen voor een van haar studenten, die later de president van Frankrijk wordt. Een ongebruikelijk maar daarom niet minder hartstochtelijk liefdesverhaal. Emmanuel is slechts vijftien jaar als hij tot over zijn oren verliefd wordt op zijn 38-jarige lerares, zestien als hij haar de liefde verklaart en zeventien als hun relatie in alle hevigheid losbarst. Emmanuel Jean-Michel Frédéric Macron ontmoet Brigitte (meisjesnaam Trogneux) op het Lycée La Providence, een katholieke privéschool in Amiens waar zij lesgeeft. Hij is een uitzonderlijk hoogbegaafde leerling. Brigitte’s dochter Laurence, die in dezelfde klas zit als hij, komt op een dag uit school en zegt: “Mama, er zit een gekke jongen in mijn klas die alles over alles weet.”

Brigitte verlaat haar man en kinderen voor een van haar studenten, die later de president van Frankrijk wordt

Madame Bovary Emmanuel is meteen diep onder de indruk van zijn glamoureuze lerares. Niet lang nadat zij elkaar ontmoeten, haalt hij haar favoriete roman aan: Madame Bovary van Gustave Flaubert, in een

schoolessay waarmee hij een nationale prijs wint. Velen zien dit als een directe flirt met Brigitte, die haar leerlingen vaak vertelt over haar liefde voor de roman. En net zo velen zien al snel dat er een hechte band ontstaat tussen de lerares en de briljante leerling. Als Macron bij haar dramaclub komt en ze niet veel later samen de regie van een toneelstuk onder handen nemen, is er geen houden meer aan. De oudere vrouw en de jonge jongen worden hartstochtelijk verliefd op elkaar en beginnen een affaire. En op een school in een provinciestadje is zoiets niet lang te verhullen. Maar hoe kan het dat een dame uit de provinciale petite bourgeoisie, opgevoed door nonnen, haar familie en moraal gedag zegt om een tweede leven te beginnen met een jongen die 24 jaar jonger is dan zijzelf?

Ongepaste relatie Als de relatie losbarst, is Brigitte al twintig jaar getrouwd met André-Louis Auzière, een bankier. Auzière is lang, donker en slank met fijne trekken. Hij is ook intelligent en lief maar men omschrijft hem vaak als saai, net als meneer Bovary uit de roman van Flaubert. Hij is twee jaar ouder dan Brigitte, die op haar 21ste met hem trouwde. Een vriendin van Brigitte zegt over Auzière: “Hij was zo neutraal. Tijdens diners sprak hij amper › een woord. Hij was een beetje als lauw water

Links: Brigitte kust haar man na het winnen van de presidentsverkiezing in 2017. Deze pagina: Macron op de eerste Europese top sinds de corona-uitbraak in 2021; Brigitte in het Elysée.

LEVEN IN FRANKRIJK 83

Zijn oma is de enige die begrip voor haar kleinzoon kan opbrengen naast haar, terwijl zij altijd sprankelde.” Over het begin van haar moeders romance met Macron vertelt dochter Tiphaine: “Ze waren nogal gek op elkaar, het was vrij duidelijk dat ze wat hadden en dat was best problematisch.” Want er zijn natuurlijk ook nog Macrons ouders, die behoorlijk bezorgd zijn om de ongepaste relatie van hun zoon met een veel oudere dame. Zijn oma is de enige in zijn familie die wel begrip voor de liefdeskeuze van haar kleinzoon kan opbrengen. Zijn ouders vragen Brigitte te wachten tot hij achttien jaar is, maar zij antwoordt: “Ik kan helemaal niets beloven.” Dus sturen zijn ouders hem naar Parijs om daar zijn studie af te maken. Maar het mag niet baten. Hij blijft Brigitte zien. En de afstand maakt de band alleen maar hechter. Dat hij twee jaar op rij het toelatingsexamen voor de elitaire École Normale Supérieure niet haalt, wijdt de president zelf aan het feit dat hij “te verliefd was om te leren”.

Hechte band Deze pagina: Melania Trump te gast bij een lunch van Brigitte Macron op het Elysée; Macron en Angela Merkel.

84 LEVEN IN FRANKRIJK

Volgens Tiphaine hebben de kinderen niet geleden onder de scheiding van hun ouders. “Mijn vader werkte in Lille en kwam in het weekend naar huis. Door de week was ik met mijn moeder en in het

weekend met mijn vader, terwijl mama dan bij Emmanuel was”, vertelt haar jongste dochter in een interview. Auzière overleed in 2019 en leefde een teruggetrokken bestaan, hij is nooit hertrouwd. Hij heeft zich nooit publiekelijk over zijn ex-vrouw of over Macron uitgelaten. “Mijn vader maakt het prima maar wenst in complete anonimiteit te leven”, zei dochter Tiphaine over hem. Maar een voormalige collega van Brigitte’s ex-man vertelt het iets anders: “We zagen hem op vrijdag van het station komen met zijn koffer en iedereen in Amiens sprak over die ‘arme André die zo verdrietig is.’” Net als haar zus en broer kan Tiphaine van meet af aan goed met Emmanuel Macron overweg. Hijzelf schijnt het geweldig te vinden om stiefvader van Brigitte’s kinderen te zijn. Tiphaine is bij de verkiezingen in 2017 zelfs een van de kandidaten op de lijst van zijn partij. Brigitte’s zoon Sébastien is iets ouder dan Macron, Laurence heeft dezelfde leeftijd en Tiphaine is zes jaar jonger. Met alledrie bouwt hij in de loop der jaren een hechte band op. Saillant detail: het huwelijk tussen Brigitte en Emmanuel in 2007 voltrekt zich in hetzelfde stadhuis in kustplaats Le Touquet als waar Brigitte 33 jaar eerder met Auzière trouwde. Brigitte is 54 als ze voor de tweede keer in het huwelijksbootje stapt. Emmanuel is dan inmiddels een financieel ‘wonderkind’ wiens naam steeds vaker in de media verschijnt.

Op 14 mei 2017 wordt Emmanuel Macron president van Frankrijk, de jongste ooit. Nu zij het Élysée bewonen, is Brigitte de Franse versie van Kate Middleton geworden (de vrouw van de Engelse prins William), althans volgens haar biograaf Sylvie Bommel, die Il venait d’avoir dix-sept ans (‘Hij was net zeventien’) schreef over het leven van de Franse presidentsvrouw. Haar leven wordt uitgeplozen en uitgebreid in de media geëtaleerd, van haar slanke figuur en haar kledingkeuze tot haar ontbijt van twee kiwi’s en een kop thee. Maar hoe Brigitte zichzelf ook naar buiten toe presenteert, men blijft zich afvragen waarom een getrouwde schooljuf van in de veertig kiest voor een romance met een tiener die jonger is dan haar eigen zoon. In de biografie merkt Bommel op dat de dood van een van Brigitte’s oudere zussen, die samen met haar echtgenoot bij een verkeersongeluk om het leven komt als zij zelf zes jaar is, een enorm effect heeft gehad. “Toen ze opgroeide, heeft Brigitte waarschijnlijk het gevoel ontwikkeld dat ze haar geluk met beide handen moest vastgrijpen voor het weg zou vliegen”, suggereert Bommel. Tegen een journaliste van Elle France vertelt Brigitte: “Er zijn momenten in je leven waarop je keuzes moet maken. En dit was zo’n moment voor mij.” En over

“Natuurlijk ontbijten we samen, ik met mijn rimpels, hij met zijn jeugd, maar zo is het” het leeftijdsverschil tussen haar en haar man: “Natuurlijk ontbijten we samen, ik met mijn rimpels, hij met zijn jeugd, maar zo is het. Als ik die keuze niet gemaakt had, zou ik mezelf tekort hebben gedaan. Ik was heel gelukkig met mijn kinderen en had tegelijkertijd het gevoel dat ik deze liefde moest leven om helemaal gelukkig te zijn.”

Boven: Brigitte Macron en Melania Trump op de trappen van het Witte Huis.

Politieke betrokkenheid Brigitte stopt met haar baan als dramadocent als Emmanuel Macron minister van Economie wordt en zij staat hem sindsdien bij in zijn carrière. Als hij president wordt, zorgt hij ervoor dat, voor het eerst in de Franse geschiedenis, de presidentsvrouw een officiële rol krijgt. Brigitte baseert haar invulling van deze rol op de verzoeken van burgers die haar met honderden tegelijk dagelijks schrijven over › bijvoorbeeld betere toegankelijkheid voor

LEVEN IN FRANKRIJK 85

Onder: het echtpaar Macron in het Elysée in augustus 2019; boven: Brigitte met haar dochters.

mindervaliden, kinderbescherming en de strijd tegen pesten op school. Ze initieert een project voor de ontwikkeling van werkloze jongeren en ondersteunt een stichting in Parijs die het leven van ziekenhuispatiënten en -personeel verbetert. En de lerares in haar kan het niet laten: ze geeft af en toe masterclasses theater en literatuur. Sommigen van zijn adviseurs vinden dat Brigitte te veel invloed heeft. Dat is ook de kritiek die zij in kranten vaak over zichzelf leest. Brigitte verdedigt zich, onlangs nog in een interview in The Sunday Times, waarin ze duidelijk maakt dat ze een belangrijke, onmisbare rol vervult aan de zijde van haar man en nauw samenwerkt met zijn stafchef Alexis Kohler om beleid te maken en zijn afspraken te regelen. Wat vindt Emmanuel Macron van de betrokkenheid

van zijn vrouw bij zijn functie als president? Volgens een vriendin van het stel wil hij niet anders: “Ze zijn tot op de minuut op de hoogte van wat de ander doet, doen zoveel mogelijk samen en als Brigitte tijdens gelegenheden te lang van zijn zijde wijkt, krijgt ze dat van hem te horen.” Over de innigheid met zijn vrouw, zegt Macron: “Ik ga pas slapen na een volledige debriefing met de vrouw van wie ik hou. Soms slaapt ze al half en hoort ze niet alles wat ik te vertellen heb. Maar meestal zit ze er helemaal klaar voor.” Brigitte en Emmanuel zeggen dat zij ervaren dat je juist als stel je eigen individualiteit ontplooit. Een powerkoppel dus.

Hand in hand Inmiddels is Brigitte 68 jaar “maar met het fysiek van een 35-jarige”, zo stelt ze zelf. Emmanuel Macron is nu 43 jaar. En public raken ze elkaar veelvuldig aan, bijna altijd worden ze, tot op de dag van vandaag, hand in hand gespot. De meeste mensen die tijd doorbrengen met de Macrons zeggen dat hun affectie voor elkaar heel echt is. Voor dochter Tiphaine is de loyaliteit tussen haar moeder en Macron in ieder geval het ultieme bewijs van liefde: “Als ik een voorbeeld van liefde moet geven, dan is het Emmanuel en mama. Als zij samenzijn, is het bijna alsof de rest van de wereld niet bestaat.”

En public raken ze elkaar veelvuldig aan en bijna altijd worden ze hand in hand gespot 86 LEVEN IN FRANKRIJK

88 LEVEN IN FRANKRIJK

‘Frankrijk Voorgoed’ - 12 jaar later

Vertrokken en gebleven In de winter van 2008-2009 interviewde journalist Renate van der Bas kriskras door Frankrijk zes Nederlandstalige stellen die net geëmigreerd waren naar Frankrijk. Met of zonder kinderen, met of zonder concrete plannen, maar allemaal zonder financiële zekerheid: het waren ondernemers. Hoe gaat het nu met ze? TEKST RENATE VAN DER BAS ILLUSTRATIE INGRID BOCKTING FOTO’S EIGEN ARCHIEF GEÏNTERVIEWDEN

A Renate van der Bas en de cover van haar boek.

l was het koud en nat winterweer – het beste seizoen voor een eerlijke evaluatie – in de gesprekken straalden de landverhuizers veel warmte voor hun nieuwe thuisland uit. Hoe ingewikkeld dingen soms ook waren in hun nieuwe bestaan, ze vonden stuk voor stuk dat Frankrijk Voorgoed – de titel van mijn boek – bij hen paste. Al wist natuurlijk niemand wat de toekomst brengen ging. Daarom: hoogste tijd eens te kijken hoe het deze mensen is vergaan. Is het nog steeds ‘Frankrijk voorgoed’ voor iedereen, nu na twaalf jaar? Het algemene beeld: van de twaalf mensen uit het boek wonen er negen nog altijd in Frankrijk. Reken ik ook de personen mee wier leven in het voorwoord van mijn boek werd besproken, dan valt de balans nog iets gunstiger uit: dan geldt ‘Frankrijk voorgoed’ voor tachtig procent van de › betrokkenen nog steeds.

LEVEN IN FRANKRIJK 89

Walter van Leeuwen

“Hotel alweer verbouwd”

Rechts: Walter (rechts) met de burgemeester bij de herstart van het hotel. Onder: paaslunch op Domaine de Caderonne.

Die mensen in het voorwoord, dat waren ikzelf, mijn Kees en onze buurman Walter van Leeuwen. Rond 2008 waren we intensief bij elkaar betrokken omdat we gezamenlijk een verlopen hotel-restaurant aan het verbouwen waren, in de vallei van de Aude, onder Carcassonne. Ons humeur was wisselend bewolkt: wie zich begeeft in het woud van vergunningen en regelgeving, leert de Franse samenleving van zijn ingewikkeldste kant kennen. Maar hoe langer je in Frankrijk woont, hoe meer het went. Misschien schrijf ik ooit een uitgebreid boek over onze Franse avonturen, maar lang verhaal kort: het hotel-restaurant wordt momenteel alweer verbouwd. Na tig pogingen om een goede, stabiele kok te vinden – hier hadden we veel pech mee – nam Walter het ferme besluit om van het hotel een appartementengebouw te maken, voor de permanente verhuur. Kees en ik waren dat traject zelf ook al ingeslagen met een nieuwe klus: de renovatie van het Domaine de Caderonne in Espéraza. Een loei van een herenhuis waarin twaalf woningen mogelijk waren. “Hebben jullie nou nog niet genoeg van bouwstof en papierwerk?” was een terechte vraag van vrijwel al onze vrienden. Blijkbaar niet nee, er zit iets verslavends in het verbouwen van oude plekken. En in het creëren van nieuwe, mooie ruimtes. Maar inmiddels zijn we dolblij dat na meer dan twaalf intensieve jaren de klus is geklaard en we hier samen met een aantal fijne buren wonen. We hebben onszelf een notarisverbod opgelegd: geen nieuwe panden meer!

Kees

90 LEVEN IN FRANKRIJK

Gregor & Hiromi Hakkenberg

“Niet terug naar een fluttig rijtjeshuis” “Dat ligt bij mij iets genuanceerder”, vertelt Gregor Hakkenberg vanuit de Bourgogne. “Elke vijf jaar kriebelt het, dan moet er iets veranderen. Vroeger zocht ik dan een nieuwe vriendin, nu verander ik van huis.” Eind 2008 sprak ik communicatieman Gregor en zijn artistieke Japanse vrouw Hiromi in een rustig landhuis in de zuidelijke Bourgogne. Inmiddels is het stel verhuisd naar het centrum van het stadje Tournus, naar een pand waarin Hiromi op de begane grond een galerie runt. Tijdens het interview toentertijd vond ik vooral Gregors nuchtere kijk op integreren inspirerend. Hij had twee standpunten: “Je moet een bepaalde groep kiezen waarin je wilt integreren én je mag na een tijdje ook schelden op je nieuwe land. Neem zo'n heikel thema als de jacht. Je kunt zeggen: ik ben hier niet gekomen om de boel te veranderen, dus ik bemoei me er niet mee. Maar in Nederland was ik tegen de jacht, dus ben ik dat hier ook. Samen met misschien wel de helft van alle Fransen: er zijn hier talloze anti-jachtclubs. Dat is dus mijn integratiemilieu. Je kunt jezelf toch niet verloochenen?”

En dat doet Gregor nog steeds niet. Over zijn leven in Tournus zegt hij: “Ik bemoei me weer overal mee.” Hij vertelt hoe hij er met medestanders voor heeft geijverd dat de vorige burgemeester vervangen werd en dat hij met zijn blog de-tournus.com meer voor het bedrijfsleven in Tournus doet dan welke Franse middenstander ook. Moedeloosheid om de traagheid der zakelijke progressie blijft een pijnpunt, maar Gregor telt ook zijn zegeningen: "Vanwege onze naderende pensioenleeftijd hebben we het buurpand erbij gekocht om er huurappartementen in te maken. We kunnen volop profiteren van de bestaande regelingen voor de revitalisatie van binnensteden: maar liefst vijftig procent van onze verbouwingskosten worden gesubsidieerd.” Een investering in onroerend goed die het motto ‘Frankrijk voorgoed’ lijkt te bevestigen voor Gregor en Hiromi. “Terug naar Nederland zit niet in ons systeem, en zeker niet met de huizenprijzen daar. Je gaat toch niet terug naar een fluttig rijtjeshuis › als je hier alle ruimte kunt hebben?”

LEVEN IN FRANKRIJK 91

Harry & Jennifer Geerts

“Alleen terug in een kissie” Ook Harry Geerts ziet zich niet meer teruggaan. “Hoogstens in een kissie, als mijn kinderen dat zouden willen als het zover is”, lacht hij. Samen met zijn Jennifer woont de ondernemende duizendpoot, die in 1993 emigreerde, nog altijd met veel plezier in een groot oud pand in Alet-les-Bains. Maar hij sleutelt niet meer aan auto’s en de antiek- en wijnbusiness is ook verleden tijd: Harry is nu 75 jaar, met pensioen en fulltime kunstenaar. Van de winkelruimte op de begane grond van zijn huis maakte hij zijn atelier waar hij werkt aan kleurrijke schilderijen en expressieve beelden. Jennifer en Harry hebben een paar keer geprobeerd zich te verlossen van het grote pand, maar tot een verkoop kwam het steeds net niet. Het plan was om

92 LEVEN IN FRANKRIJK

iets gemakkelijker te gaan wonen, kleiner en wellicht gelijkvloers. Of misschien zelfs te verhuizen naar een plek waar het ’s winters warmer en zonniger is, zoals Zuid-Spanje of de Algarve. “Maar inmiddels is verhuizen een moeilijk verhaal geworden vanwege de situatie van Jennifer”, legt Harry uit. Bij haar is de ziekte van Alzheimer geconstateerd en dat maakt het belangrijk om in de vertrouwde omgeving te blijven wonen, waar Harry en Jennifer beiden de weg weten, ook wat betreft de uitstekende gezondheidszorg in Frankrijk. “We maken er het beste van. Als het een week regent zoals laatst, dan baal ik wel. Maar als daarna de lucht weer blauw wordt, dan ben je die mindere herinnering zo weer kwijt. Ja, ík ook!”

Boris Torfs

“De mooie natuur blijft trekken” Wel met de zuiderzon vertrokken zijn de Vlaame Koen en Martine Torfs, de oprichters en eigenaren van een groot vakantiepark bij Quillan (Aude). Toen ze het domein met bijna tweehonderd huisjes een paar jaar geleden verkochten, besloot het echtpaar niet in de buurt te blijven wonen en vertrok naar Malaga voor een onbekommerde pensionering. “Die afstand was nodig, anders zouden mijn ouders zich misschien de hele tijd gaan zitten opwinden over hoe de nieuwe eigenaren met hun ‘kindje’ omgaan”, denkt zoon Boris Torfs (28). Hij is de enige van de familie die nog in Frankrijk woont. Vol overtuiging: na omzwervingen in Canada en werkervaring in de horeca in Parijs en Lyon besloot hij dat het toch Quillan werd. Hij voelt zich thuis in de mooie natuur aan de voet van de Pyreneeën en is er bezig met allerlei commerciële initiatieven. Zoals het uitbaten van een koffietentje naast een grote supermarkt, een zomers pop-uprestaurant naast een recreatiemeer en het toeren met een mobiele koffietruck. Boris bruist van de energie maar komt nu zelf wel tegen waar zijn vader vaak over klaagde. “Ik wilde het nooit horen als mijn vader liep te foeteren, maar het is waar dat je als ‘buitenlander’ in een regio als deze geregeld met wantrouwen en jaloezie te maken krijgt. Soms krijg ik belachelijk hoge offertes, dan gokken ze er blijkbaar op dat je geld teveel hebt. Maar ik haal er inmiddels mijn schouders over op. Veel mensen beschouwen me wel als een echte Quillanees en gelukkig hebben we hier nu een fantastische burgemeester, die de lokale economie op alle manieren wil ondersteunen.”

Hij weet dat zeker de plaatselijke horeca het werk van zijn familie waardeert. “Dat hier ’s zomers duizenden buitenlandse toeristen komen is voor de restauranthouders heel belangrijk. Laatst had de nieuwe eigenaar het park twee weken verhuurd aan zeshonderd leden van een of andere christelijke community, die iedere dag zelf kookten. Dat merkte de horeca in Quillan direct. En dan voelen ze het wel: dat vakantiepark van die Belgen is belangrijk › voor ons.”

LEVEN IN FRANKRIJK 93

Fiejet Worm

“Ook de locals komen inmiddels” Tevreden met hun burgemeester zijn ook Fiejet en David Worm, die een sfeervol restaurant runnen in de buurt van de Mont Ventoux: La Fleur Bleue in Crestet (Vaucluse). Toen ik hen dertien jaar geleden bezocht, waren er nog grote zorgen over de vergunning voor het restaurant, waardoor hun bedrijf van start moest gaan als chambres & table d’hôtes. Maar uiteindelijk kwam het met het papierwerk allemaal in orde, al lijkt Fiejet er nog steeds niet helemaal gerust op: “Maar de burgemeester zat hier twee dagen geleden nog te eten, dus het zal echt wel goed zitten!” Fiejet vertelt met veel enthousiasme dat het restaurant uitstekend draait. “We zijn het hele jaar open, elke dag behalve zondag en op zaterdag alleen in de avond. In de zomer komen er veel toeristen, maar ook de mensen uit de buurt weten La Fleur Bleue nu te vinden. Dat was het moeilijkst, om geaccepteerd te worden door de locals. Die moeten toch wel een drempeltje over om bij een buitenlandse kok te gaan eten. Maar we hebben ze kunnen overtuigen. Net als de Franse import en de buitenlandse import, van Polen tot Italianen.” De twintig aandeelhouders die het paar hebben geholpen met de start zijn inmiddels uitgekocht en Fiejet en David (uit 1974 en 1973) draaien hun bedrijf in alle vrijheid, met z’n tweeën. “Nou ja, als het echt heel druk is, plukken we de kinderen wel eens achter hun schermen vandaan, om mee te

94 LEVEN IN FRANKRIJK

draaien in de bediening of te helpen met de afwas. En van de chambres d’hôtes hebben we twee gîtes gemaakt, dat scheelt een hoop werk.” Wat David en Fiejet goed hebben aangevoeld is dat de Mont Ventoux een blijvende magnetische aantrekkingskracht heeft op sportievelingen. “Er melden zich zelfs steeds meer groepen en verenigingen die de berg op willen. En dan hier komen logeren en eten.” Ontspannen doet Fiejet nog steeds met haar oude hobby: het bezoeken van brocantes en rommelmarkten, op zoek naar oud servies en decoratieve Franse dingen. “Er is altijd nog weer een kaasbordje te vinden dat ik nog niet had!” Zo te horen verzet David zich er maar niet meer tegen, en terecht: het interieur van La Fleur Bleue is een plaatje. Hoe wordt een ‘ik-vertrekje’ een succes? Leuk voor de Wormen – én voor mij – is het laatste wat Fiejet vertelt: “Nog steeds komen er mensen binnen met het boek Frankrijk Voorgoed in de hand, ook na al die jaren nog. En geregeld stellen ze de vraag: ik wil ook naar Frankrijk, hoe pak ik het aan, hoe wordt mijn ‘ik-vertrekje’ een succes? De beste tip die ik ze kan geven is: laat je in ieder geval niet tegenhouden, want dan komt er zeker niets van je plannen terecht. Er zijn veel waarschuwingen te geven, maar maak maar gewoon je eigen domme fouten. Het komt vast goed.”

Geniet met al je zintuigen IN LA TRANCHE SUR MER

HET VEELZIJDIGE LANDSCHAP VAN LA TRANCHE SUR MER HEEFT PRACHTIGE TRIPJES TUSSEN LAND EN ZEE VOOR U IN PETTO. Maak in de schaduw van de pijnbomen een wandeling over het 370 km lange GR8-pad, Verken het regionaal natuurpark Marais Poitevin op de ets via de etsroute Vélodyssée of ontdek de lokale ora en fauna in het wild in het natuurreservaat Casse de la Belle Henriette.

Trakteer uzelf op een groene vakantie aan de kust van de Vendée!

www.latranchesurmer-tourisme.fr

SARLAT BEYNAC

AARDBEIEN

LA ROQUE-GAGEAC

VEEL PLEZIER Kom naar de

Périgord KANO’S

In Sarlat en de Périgord Noir worden cultuur en erfgoed in ere gehouden! Behalve unieke prehistorische vindplaatsen, de 1001 kastelen van de Périgord en een uitzonderlijk culinair erfgoed wacht je tijdens je verblijf een rijk cultureel en historisch aanbod.

Boho chic Jérôme Dreyfuss ontwerpt tassen ‘om de levens van vrouwen makkelijker te maken’. De nieuwste is de lamsleren Helmut, in elf kleuren verkrijgbaar. Jérôme is ook ‘de man van’: hij is namelijk de muze van mode-icoon Isabel Marant. Helmut M, €840. jerome-dreyfuss. com.nl

DENIM STYLE

De perfecte voorjaarsjurk. Het materiaal bestaat uit gerecycled denim en katoen. Stijl hem met laarzen of sneakers. Handig: de zak voor je telefoon Spring denim dress, €280. apcstore.com

KAN ALTIJD

Boutique

Geschikt voor elke rendez-vous! De blazer bestaat voor 97 procent uit katoen. Ultiem draagcomfort dus, ook als het warmer wordt. Damesblazer in pied-de-poule, €395.sandro-paris.com

Weg met die bruine en zwarte wol! We hebben zin in blij en luchtig blauw. DOOR SERENA CARUSO

LEKKER STEL

De Nederlandse Patrick Munsters is de oprichter van het exclusieve (heren)parfumlabel Salle Privée. Legal en Illegal zijn de nieuwste parfums, gemaakt in Frankrijk. We ruiken een verfijnde combinatie van rook, sandelhout en leer. LEGAL Eau De Parfum, €190 (100 ml) & ILLEGAL Extrait De Parfum, €260 (100 ml). salle-privee.com

Streepje voor Blijft leuk, die iconische Bretonse streep. De zachte merinowol en de preppy knoopjes maken van deze trui van Comptoir des Cotonniers een fijne basic voor de lente. MADDY, €95. comptoirdescotonniers.com

LEVEN IN FRANKRIJK 97

Trend! Oranje wijn

Plus d’orange Tussen rode en witte wijn zit niet alleen rosé maar ook oranje wijn, in wijnkringen orange genoemd. En die verschijnt steeds vaker op tafel. Hoe smaakt die wijn en waar drinken we hem bij?

TEKST REMKE DE LANGE

l in de wijngaard hebben druiven verschillende kleuren. Van bijna zwart of donkerrood tot blozend roze of strogeel: buiten krijg je al een idee van de kleur wijn die de druiven zullen opleveren. Toch is het vooral het productie proces dat de uiteindelijke kleur bepaalt. Witte wijn wordt doorgaans gemaakt van witte druiven die na de pluk onmiddellijk worden geperst. Hup, schilletjes, pitjes, takjes eruit. Het overgebleven sap mag vervolgens vergisten tot wijn. Bij rode wijn gebeurt iets anders: de druiven vergisten in z’n geheel, mét de schilletjes (en pitjes). Alle kleurstof zit immers in de druivenschil. Om een mooie rode kleur te krijgen moet het kleurloze vruchtvlees liefst flinke tijd weken met de schilletjes. Tijdens de vergisting, die pakweg een week duurt, wordt de druivenmassa dan ook regelmatig omge roerd: alles om maar te zorgen dat je met een volrode wijn eindigt. Daarna pas worden de vaste delen met het persen afgevoerd. Oké, dus theoretisch kun je van blauwe druiven witte wijn maken, als je ze maar meteen perst? Jazeker, een blanc de noirs heet dat. In Duitsland zie je wel witte wijnen gemaakt van Spätburgunder (pinot noir) bijvoorbeeld. En champagne wordt in veel gevallen van donkere druiven gemaakt.

Je zou als wijnmaker wel gek zijn om de witte druiven níet helemaal te gebruiken! Juist de schilletjes hebben allerlei fantastisch te bieden 98 LEVEN IN FRANKRIJK

Rosé zit er een beetje tussenin. In Frankrijk wordt rosé gemaakt van blauwe druiven die na de pluk korte tijd schilweking krijgen. Een aantal uren, hooguit een etmaal, dat is genoeg om de wijn een roze gloed te geven.

Maffe tinten Hetzelfde kun je doen met witte druiven. Dat levert een wijn op die je steeds vaker ziet: oranje wijn, in wijnkringen orange genoemd. Laat de witte druiven een paar dagen, of veel langer, in z’n geheel weken en het sap krijgt meer kleur uit de schillen. Voor de ongeoefende wijndrinker is het even schrikken: een ‘witte’ wijn met maffe tinten die, afhankelijk van het druivenras en de weektijd, variëren van goudgeel en amber tot oranjebruin. En dan is de wijn in het glas vaak nog troebel ook. Je kunt er ook anders naar kijken: je zou als wijnmaker wel gek zijn om de witte druiven níet helemaal te gebruiken! Kleur, geur en smaak stoffen: juist de schilletjes hebben allerlei fantastisch te bieden. In Georgië hebben wijnmakers het nooit anders gedaan. Mag het land, zo blijkt uit archeologische opgravingen, al tot een van de oudste wijnlanden worden gerekend, schilweking van witte druiven is er altijd onderdeel geweest van lokale wijntradities. En in een wereld waarin liefhebbers, na jaren van wijnglobalisering, nieuwsgierig zijn naar lokale producten en achtergronden, slaat dit soort wijnen aan. Ook bij veel wijnmakers zelf. Internationale pioniers van oranje wijn vind je vooral in Slovenië en het noordoosten van Italië, maar inmiddels kom je ook elders goede orange wijn tegen. In de Loire leent de chenin blancdruif zich er goed voor, in de Savoie gebruiken makers lokale druiven als jacquère. Waarom zou je het drinken? Er zijn genoeg goede

Dégustation

Remke de Lange is journalist, vinoloog, wijndocent en sommelier. In Australië en Zuid-Afrika maakte ze zelf wijn: Rem’s Row.

redenen om zo vaak mogelijk orange te proberen. Het begint al met je neus. Tijdens de vergisting komen allerlei geuren vrij en juist in de schillen zitten stoffen die daar flink aan kunnen bijdragen. Ruik je in veel witte wijnen geuren als gras en vers fruit (appel, perzik, citrus), de oranje geuren gaan eerder richting sinaasappelmarmelade, dennen appel, bitterkoekje, stro, jodium, iets gerookts, specerijen.

Wen eraan Ook de smaak gaat die kanten op. En er komt iets bij: tannine. Want ook witte druiven hebben tannine in de schil hoewel minder dan rode. In rode wijn voel je altijd wel dat stofje dat je tong een beetje droogtrekt en de wijn kracht geeft. Tannine uit de geweekte schillen geeft orangewijn veel extra’s: kracht, droogte, soms zelfs wat stroefheid. ‘Kauwbaar’, zo kun je veel oranje wijnen noemen: neem een slok en voel hoe levendig mondvullend en een beetje ruw de wijn overkomt. Ja, kauw er gewoon maar eens op. Juist dat hartige is fantastisch met eten te combineren. Een witte fruitbom van sauvignon blanc of viognier, heel lekker als aperitief, mag nog wel eens wegvallen bij een hartig gerecht met veel smaak. Dat zal een orangewijn niet snel overkomen.

De oranje Zest Orange, een blanc de macération van domein Les Sablonettes in de Loire, schittert vrolijk naast bijvoorbeeld pittige geroosterde pompoen of ovenschotels met rijke smaken. Gemaakt van chenin blanc heeftie zowel heerlijke zuren als een brede kruidigheid. Als borrelwijn misschien te avontuurlijk, aan tafel een spannende verrassing. Ondine van Clos Massotte, in de zuidelijke LanguedocRoussillon, is een mooie oranje blend van vooral grenache blanc en grenache gris: iets zachter en lieflijker dan de andere wijn, maar te kauwen valt er volop. Dat dit soort wijnen vaak ongefilterd zijn en dus troebel ogen: wen eraan en beschouw het als een compliment aan de druiven. Wijnmakers willen gewoon alles gebruiken wat de druif in zich heeft. Gelijk hebben ze.

De oranje geuren gaan richting sinaasappelmarmelade, dennenappel, bitterkoekje, stro, jodium, iets gerookts, specerijen

LEVEN IN FRANKRIJK 99

Bezoek onze website:

leveninfrankrijk.nl

Duizenden-een-geur

Apothekersassistent Maurice Berger bedacht in 1898 de Lampe Berger om lucht te zuiveren in ziekenhuizen. Later voegde hij parfum toe aan dit proces. Nu zijn er tientallen geuren – zoals honing, katoen of lychee – die je in een van de luxe branders kunt aansteken. Maison Berger Paris, Lampe Berger Giftset Originelle Miel, €65. maison-berger.nl

Maison

Nieuw Frans design voor in de keuken, de tuin en de woonkamer. DOOR SERENA CARUSO

Trendy traditie TRAME mixt traditie met de laatste trends door hedendaagse ontwerpers samen te laten werken met mediterrane ambachtslieden. Hieruit ontstaan prachtige designs, zoals dit unieke in Marokko handgeknoopte berberkleed. TRAME, ENTWINE - Blue And Terracotta, vanaf €1890. shop.trameparis.com

Minimoestuin Dit herbarium houdt blaadjes tot wel drie weken groen. De geplukte kruiden gaan in de plastic bak, die je vervolgens in de standaard zet. Ze krijgen vocht door het waterreservoir onder het dopje. Een origineel en groen accessoire voor je keuken. Fleux, Mini Herbier H 25,4 cm, €21,90. fleux.com

Allez, à la plage! Lekker loungen in de zon! Je waant je bij een (Zuid-)Franse beachclub met deze frisse, zomerse collectie van Fatboy, waarin recyclen en duurzaamheid een belangrijke rol spelen. De stoel is uv- en waterbestendig. Fatboy, Paletti Modulair Lounge Systeem Seat, €899. fatboy.com

LEVEN IN FRANKRIJK 101

102 LEVEN IN FRANKRIJK

Traag trappen langs de

Rhône

De fietsroute ViaRhôna is zo goed als af. Jessica de Korte pikt het paradepaardje onder de langeafstandroutes op in Lyon en zakt af naar het zuiden, vrijwel helemaal over vlakke fietspaden, maar wel met heuvelzicht. TEKST & FOTO’S JESSICA DE KORTE

LEVEN IN FRANKRIJK 103

RHÔNE

Genève Lyon Loire-sur-Rhône

Vienne Condrieu

Valence

Tournon-sur-Rhône

Rochemaure

Avignon Arles Plage Napoléon

Onder: marionettenspeler in Lyon. Rechterpagina: Lyon, het beginpunt van de tocht.

e Rhône is net een minnaar. Dan lief, dan woest, een tikkeltje wispelturig. Soms fiets je er kilometers langs, maar ineens kan hij verdwenen zijn en laat hij niets meer van zich horen. Dan verlang ik alleen nog maar meer naar het kabbelende, geheimzinnige en spannende water. Met mijn vriend volg ik de ViaRhôna, een fietsroute die bij het Meer van Genève begint en eindigt aan de Middellandse Zee. Het landschap verandert geleidelijk. Eerst fiets ik nog onder het drukke Lyon, dan komen de steile wijnterrassen van Condrieu. De Ardèche houdt van contrasten, met haar lieflijke plaatsjes en rotspartijen. Meer naar het zuiden verschijnen de statige kastelen. Om te eindigen in de Camargue, een moerasgebied met flamingo’s en wilde paarden. De sliert van 815 kilometer is een paradepaardje onder de Franse lange-afstandsroutes. Zo’n veertig procent gaat over fietspaden, zo vlak als het maar kan. Terwijl je midden in de bergen rijdt: Jura, Alpen en Centraal Massief. Door al het landschappelijk schoon, maar ook de goede bewegwijzering en vele voorzieningen kreeg de ViaRhôna in 2018 een nominatie voor Fietsroute van het Jaar (waarvoor ik in de jury zit). De prijs is

een initiatief van de Fiets en Wandelbeurs, bedoeld om landen te stimuleren mooie meerdaagse routes te maken. Helaas bleek de ViaRhôna, waar sinds 2004 aan wordt gewerkt, niet helemaal af. Omdat de tijdelijke delen minder aantrekkelijk waren, ging de hoofdprijs naar een andere, in Zweden. “Sindsdien is er veel verbeterd”, zegt Agathe Daudibon, verantwoordelijk voor de fietsroutes bij Vélo & Territoires, een samenwerking van Franse regio’s, departementen en steden, voor de ontwikkeling van het fietsen. “Vooral op het zuidelijke stuk, onder Avignon.” Nieuwe fietspaden verschenen op meerdere plekken, Virignin – tussen Genève en Lyon – kreeg een metalen brug. Toch zijn er nog enkele knelpunten.

Uitdaging Lyon, ons beginpunt, is een gespreid bedje, met een brede boulevard en eeuwenoude hangbruggen die autovrij zijn. Na het marionettenmuseum van Guignol is het vijftien kilometer peddelen langs een drukke weg. Neem de trein, adviseren de fietsgidsen. De meeste fietsers lijken die tip op te volgen, ineens zijn we de enigen. Toch heeft het wel wat, door de buitenwijken van Lyon rijden. In een supermarkt waar volop Arabisch klinkt, ga ik op zoek naar cola, Snickers en bananen – ons krachtvoer tijdens de lange fietsreis. Buiten voetballen kinderen. “Dit stuk, tussen Lyon en Vienne, is de grootste uitdaging”, zegt Daudibon. “De route gaat door een stedelijk gebied met brede wegen en, aan de andere kant van de Rhône, chemische industrie. De regio Auvergne-Rhône-Alpes neemt hier het voortouw, maar op juridisch vlak is vertraging ontstaan. Er zijn studies naar het milieu en de regelgeving gaande.” Vlak na Loire-sur-Rhône komt het fietspad terug, over een oud jaagpad, waar paarden vroeger de schuiten voorttrokken. Hier blijkt dat ik niet de enige ben die zich heeft laten verleiden door de Rhône. Jonge stelletjes rijden voorbij met volle bepakking, hun gloednieuwe tassen glimmend in de zon. Kinderen met helmpjes proberen wild trappend hun ouders bij te houden. De kleinste slaapt in de fietskar. “Het is mooi als een route voor iedereen geschikt

De ViaRhôna werd in 2018 genomineerd voor Fietsroute van het Jaar 104 LEVEN IN FRANKRIJK

ViaRhôna

LEVEN IN FRANKRIJK 105

is”, vindt directeur Ed Lancaster van EuroVelo, het fietsroutenetwerk van de European Cyclists’ Federation (ECF). “De een wil dat alles geplaveid is en houdt van een beetje drukte op het fietspad, de ander gaat graag off the beaten track. Weinig fietsers leggen zo’n route helemaal af.” Zes jaar geleden trad de ViaRhôna toe tot het EuroVelo-netwerk. Samen met de Zwitserse Route du Rhône vormt die nu de EuroVelo 17.

Stadjes en natuur Terug bij de Rhône komt het rustgevende gevoel ook terug. Het water kleurt telkens anders, lijkt het wel, lichtblauw, turquoise of donker. De rivier slingert sierlijk, waardoor het fietspad nooit lang recht blijft. Soms verschijnt een charmant stadje met gestuukte gevels in zicht, met een kerktoren of een kasteel, op een ander moment overweldigt de natuur.

De vergezichten zijn oogstrelend, maar ik heb duizend aanmoedigingen en een bidon water nodig om boven te komen

106 LEVEN IN FRANKRIJK

Bij Condrieu staan wijnranken boven elkaar op terrassen, alsof ze vanaf een stadium naar een voetbalwedstrijd kijken. In het dal is alleen geen voetbal te zien, wel een boel fietsers. Ga je hier van de route af, dan is het meteen klimmen geblazen, met stijgingspercentages die zelfs wielrenners doen duizelen. Bij Chavanay trekken we even het Regionaal Natuurpark van de Pilat in, voor terrassencamping Bel’Époque du Pilat. De vergezichten zijn oogstrelend, maar ik heb duizend aanmoedigingen voor mezelf en een volle bidon water nodig om boven te komen. Hoofdschuddend vraag ik me af waarom we niet gewoon op de ViaRhôna zijn gebleven. Daar hoef je niet ontzettend fit te zijn om vooruit te komen. Aan alles is gedacht: picknicktafels, reparatiesetjes én – voor wie tussendoor een wandeling wil maken – kluisjes voor de fiets. Om de zoveel kilometer staat er een informatiebord, met uitleg over de regio. Eind jaren negentig kwamen de regio’s al op het idee om een fietsroute langs de Rhône te maken, een mooie manier om het toerisme een boost te geven. Maar zie daarna maar eens alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. De route gaat door maar liefst veertien departementen, die meestal zelf verantwoordelijk zijn voor

ViaRhôna

de aanleg van de fietsinfrastructuur in hun gebied. “Vaak moeten er overeenkomsten worden getekend met de CNR (Compagnie Nationale du Rhône, red.), die het land langs de Rhône beheert”, vertelt Daudibon. De CNR onderhoudt de stuwen, sluizen en waterkrachtcentrales. “Met landeigenaren hebben we eigenlijk niet te maken. Soms gebruiken we routes die er al liggen. Is er industrie, dan gaat de route er vaak omheen, mede vanwege de veiligheid.” Overal worden potjes opengetrokken, ook Europese subsidies komen van pas. Totaal is al zo’n zestig miljoen euro uitgegeven.

Fietsers welkom Gelach klinkt als we over het elegante plein van Tournon-sur-Rhône fietsen. Onder metershoge platanen zijn mannen bezig met een potje petanque, gadegeslagen door hun echtgenotes die op houten bankjes zitten. “Bonjour!” roept een voorbijkomende fietser. Vanmorgen werd ik nog wakker met het geluid van vogeltjes, op Camping Iserand in Vion, waar je voor zo’n veertig euro een houten fietsershut kunt huren. Beneden een keukentje, boven de slaapruimte. “Ik heb heel veel bomen zelf geplant,” kwam eigenaresse Christine Boissier vertellen, “het is een

soort botanische tuin waar planten, bloemen en bomen zich vermengen. Ik wil rust creëren en vooral natuurliefhebbers trekken.” Langs de route liggen volop adresjes met het Accueil Vélo-label: fietsers zijn welkom. Word je in het noorden van Frankrijk wel eens schuin aangekeken bij de vraag om een trekkersveldje, hier begroeten de ondernemers alle tweewielers met open armen. Accommodatie met zo’n label ligt binnen vijf kilometer van de route. Een camping, B&B of hotel heeft een stalling waar je de fiets veilig kwijt kunt, een reparatiesetje, een plek waar je je kleding kunt wassen en soms ook de mogelijkheid om bagage te vervoeren.

Hoogtevrees Op de hangbrug bij Rochemaure krijg ik even kriebels in mijn buik. Bij een beetje wind zwaait het metaalwerk alle kanten op. Al twee dagen hebben we

Onder: terras in Avignon. Links: de beroemde Pont d’Avignon..

LEVEN IN FRANKRIJK 107

Rechts: flamingo’s in de Camargue. Onder, links: Arles; rechts: binnenplaats in Lyon.

108 LEVEN IN FRANKRIJK

ViaRhôna

de mistral in de rug, de krachtige noordenwind die vaak in het dal van de Rhône in Zuid-Frankrijk opsteekt. Maar het zicht op de Rhône is te indrukwekkend om lang huiverig te zijn. De brug met zijn romantische stenen poorten is in 1842 gebouwd en past perfect bij de kasteelruïne in de verte. Dertig jaar lang kreeg hij geen aandacht, tot hij onderdeel werd van de ViaRhôna; in 2013 ging hij open voor fietsers en wandelaars. Ook opvallend is het fietspad net boven Avignon, zo nieuw dat het glimt in de zon. Op de kaart staat het zelfs nog niet aangegeven, wél in mijn route-app Komoot. De Rhône kan zichzelf soms kilometerslang verborgen houden achter struiken en bomen, alsof hij weet dat een zekere afstand de verliefdheid verder aanwakkert. Maar nu ben ik weer even direct naast het water. Een mooiere picknickplek is er niet. Rhodanus, zo noemden de Romeinen de rivier. Ze breidden hun rijk noordwaarts uit met nederzettingen. Later volgde het vervoer van stoffen, zout, wijn en wapens. Hoe zuidelijker je komt, hoe meer rijkdom je ziet. Het ommuurde Avignon doet daar nog een schepje bovenop. De Franse koning Filips IV wilde begin 14de eeuw meer invloed in Europa en overtuigde de (Franse) paus om in Avignon te gaan wonen. Sindsdien staat er een imposant pausenpaleis. De meeste zalen zijn kaal, maar lopend met een tablet kun je zien hoe chic het er ooit uitzag. “Welkom!” roept Jean-Philippe Coste, als hij de poort opent van zijn B&B L’Îlot Bambou. Zijn tuin heeft hij omgetoverd tot een oase, met bamboe, bloemen en zelfs een heel klein zwembad. “Zet de fiets maar in de schuur!”

“Welkom”, roept Jean-Philippe als hij de poort van zijn B&B opent. De tuin heeft hij omgetoverd tot een oase. “Zet de fiets maar in de schuur”

Fietsland nummer 1 Frankrijk heeft grote ambities. Eind vorig jaar kondigde de premier aan dat het land in 2030 de meest fietsvriendelijke vakantiebestemming ter wereld wil zijn. In 2020 lag er nog 17.000 kilometer aan fietspaden, tegen 2030 moet dit anderhalf keer zo veel zijn. “Enorm veel partijen moeten samenwerken, maar Frankrijk laat zien dat het mogelijk is”, zegt Lancaster, directeur van EuroVelo. “Zo worden andere landen aangemoedigd.” Hij ziet dat de pandemie een extra zetje geeft. “Nog duidelijker blijkt dat fietsen een gezonde en veilige manier is om je eigen regio te verkennen. Daarnaast helpt fietstoerisme de lokale gemeenschappen.” Van de negentien EuroVelo-routes lopen er maar liefst tien deels door Frankrijk. “Die vormen de ruggengraat”, zegt Lancester. “Vervolgens zie je allerlei andere routes in de regio verschijnen.” Op de kaart van de ViaRhôna lopen aan beide kanten van de rivier rode lijntjes. Zijstroompjes

lijken het, maar het zijn (gloednieuwe) routes, die vaak over oude treinsporen of jaagpaden zijn aangelegd. Zoals de Dolce Via, Fietsroute van het Jaar 2020, die vlak bij Tournon-sur-Rhône begint. Zuidelijk van Arles loopt de route door moerasgebied Camargue. Even gaan we van de ViaRhôna af, voor een onverhard pad langs zoutwaterlagune Étang de Vaccarès. Uitgerekend daar breekt de trapper van de fiets van mijn vriend af. Kilometerslang moet hij lopen. Op de ViaRhôna was iemand ons al lang te hulp geschoten. Want één ding viel op: iedereen groet elkaar. In een leeg landschap passeren we honderden flamingo’s. Roze stipjes onder een felblauwe lucht. Zuurstokkleuren. Een stelletje maakt een dans en kust elkaar met de snavels. Ook in de delta van de Rhône leeft de romantiek. Dag rivier, dag minnaar, ik ga je missen.

Boven: oude brug in Lyon.

LEVEN IN FRANKRIJK 109

Tips & adressen Bereikbaarheid De ViaRhôna kun je op meerdere punten oppikken. Overal zijn treinstations. Lyon is bereikbaar met de Thalys en TGV; overstappen in Parijs, waar je van Gare du Nord naar Gare de Lyon moet. Momenteel kan de fiets alleen gedemonteerd mee, in een speciale fietshoes, met maximale afmetingen van 135 x 85 x 30 cm. Vaak laat de conducteur het toe om hem in het restaurant te plaatsen, daar is de meeste ruimte. Thalys werkt aan nieuwe treinstellen met plek voor twee fietsen. thalys.com

Viarhôna De ViaRhôna is 815 kilometer lang en begint aan de zuidoever van het Meer van Genève. Vlak boven Arles kun je kiezen uit twee routes: die naar het strand Plage Napoléon of die naar de haven van Sète. Op viarhona.com staat per dagetappe uitgelegd of hij voor families is of meer voor gevorderde fietsers. Ook eurovelo.com is handig. Er zijn meerdere fietsgidsen, o.a. Fietsen over de ViaRhôna van Luc Oteman (jurylid Fietsroute van het Jaar), met een aantal variaties op de route (nieuwe druk in maart).

110 LEVEN IN FRANKRIJK

Overnachten

Hôtel Lyon Métropole (Lyon) Viersterrenhotel aan de rivier Saône, met een olympisch buitenzwembad en sauna. Een fijne plek om bij te komen. Het hotel heeft e-bikes, mocht je de heuvels van Lyon willen bedwingen. Leuk is een fietsritje naar de muurschildering Mur des Canuts of naar het Romeinse theater en de Notre-Dame de Fourvière (er gaat ook een kabelbaan). lyonmetropole.com

Camping Iserand (Vion) Een kleine, boomrijke terrassencamping, met zwembad. Eigenaresse Christine Boissier is een beetje chaotisch, maar dat heeft zijn charme. Ze heeft er een waar paradijsje van gemaakt. De kampeerveldjes en fietshutten bevinden zich achterin, daar is het lekker stil. iserandcampingardeche.com

B&B L’Îlot Bambou (Avignon) Op het eiland Île de la Barthelasse ligt deze B&B met schitterende tuin, waar de drukte van de stad ver weg lijkt. Loop de brug over en je staat in het centrum van Avignon. Je krijgt een code voor de toegangspoort, waardoor je op elk moment eropuit kunt gaan met de fiets. Wel moet je ervan houden om met andere gasten aan een tafel te ontbijten. lilotbambou.com

Meer info • • • • • •

onlylyon.com auvergnerhonealpes-tourisme.com ardeche-guide.com loiretourisme.com ladrometourisme.com provence-alpes-cotedazur.com

À vendre

In deze rubriek vertellen lezers waarom je juist hun huis moet kopen.

Vakantieparadijs in de Lot In een bosrijk gebied met kabbelende watervalletjes staat deze enkele eeuwenoude watermolen. Vroeger onderhield de molen het kasteel in de buurt en was het de plek waar de dienstmeisjes en de molenaar verbleven. Nu hebben Erik en Annemie het omgebouwd tot een rustgevend paradijs. Vijftien jaar geleden kocht het echtpaar uit Antwerpen dit vakantieverblijf van 200 vierkante meter. “We kwamen dit huis per toeval tegen, en waren op slag verliefd”, vertelt Erik. Na vijf jaar verbouwen heeft het alles wat je nodig hebt. In het hoofdgebouw zijn twee slaapkamers, een grote leefkeuken, een badkamer en een salon met open haard. Het bijgebouw, voorheen een schuur, is nu omgebouwd tot twee ruimten met acht slaapplaatsen en twee badkamers. Hoewel het een droomhuis is, hebben ze besloten om iets anders in de Lot te zoeken. Het onderhoud van het zwembad en de vier hectare grond is hen te zwaar geworden. Erik zal vooral de rust en stilte van de omgeving missen. “De enige buurman is het kasteel dat een kilometer verderop staat. Verder zijn er alleen de

•

vogels die je met hun getjirp gezelschap houden. ’s Ochtends zag ik vaak een everzwijn of een hert, snuffelend in onze tuin. Het geluid van de watervalletjes was ook erg ontspannend. Het is niet voor niks dat mensen de streek ‘het Toscane van Frankrijk’ noemen. De wijngaarden, graanvelden en ommuurde dorpjes zorgen voor een authentieke en idyllische sfeer.” De omgeving leent zich perfect voor fietstochten; zo zijn ze zelf ooit ook in de Lot terechtgekomen. Daarnaast ligt de hoofdstad van de regio, Cahors, op maar dertig kilometer afstand. Twee supermarkten bevinden zich binnen zes kilometer van het huis. Verder is de omgeving gevuld met wijnkastelen en bergdorpjes. “De prachtige natuur en de lekkere wijnen hebben ons nooit teleurgesteld”, besluit Erik glimlachend.

“Niet voor niks wordt dit het Toscane van Frankrijk genoemd”

Interesse?

Ga naar bourianemaisons.nl

Prijs: €440.000 LEVEN IN FRANKRIJK 113

Ontdek de mooiste dekbedovertrekken, ﬁjnste spreien en meer Vandyck bed- en badmode in de Vandyck Experience Stores en Shops, linnenwinkels, beddenspeciaalzaken en geselecteerde warenhuizen. Verkoopadressen in de buurt en het volledige assortiment vind je op www.vandyckshop.nl TE ZIEN OP BED: DEKBEDOVERTREKSETS ‘NIGHT BLOOM’ EN ‘PURITY 79’

HUIS & RECHT

Mr. Isabelle Flipse is intermediair voor Franse juridische zaken. Kantoor Flipse BV, info@kantoorflipse.nl, www.kantoorflipse.nl.

Een huis erven (en verkopen) op Planeet Frankrijk

DEZE COLUMN VALT BUITEN VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE REDACTIE.

ederland en Frankrijk staan meestal zij aan zij in de EU. 150 jaar eerder drukte Napoleon al zijn stempel op onze rechtssystemen en beide landen kennen het zogenoemde Latijnse notariaat. Logisch dat je als gewone sterveling denkt dat het Franse erfrecht ook niet zoveel afwijkt van het Nederlandse. Ja, er zijn overeenkomsten, en uitvindingen als de Europese Erfrechtverordening maken het een stuk eenvoudiger. Maar the devil is in the detail en dat kan voor nare verrassingen zorgen als het aankomt op het (ver)erven van een Frans vakantiehuis en de latere verkoop daarvan. Grote kans dat u als Nederlander stuit op een muur van onbegrip bij instanties als verzekeraars en de belastingdienst. En ook het Franse notariaat is niet beroemd om zijn klantgerichtheid, of zijn begrip voor het feit dat het er in andere landen anders aan

toegaat. Een gebrek aan talenkennis (aan beide kanten) maakt de cocktail compleet. Daarom wat aandachtspunten voor als u erfgenaam bent. Of beter nog: als u ooit een Frans huis zult nalaten. • De Franse woning valt onder de Franse wet. Dit heeft civielrechtelijke implicaties (wie kan aanspraak maken op de woning) en fiscaalrechtelijke (denk aan erfbelasting). • Erft u een woning in Frankrijk, dan zal er dus een Franse notaris aan te pas moeten komen. Zo nee, dan leidt het zeker tot problemen bij een latere verkoop aan een derde, al is dat veel later. Sterker nog: hoe later, des te groter de kans op complicaties. • De Franse notaris stelt de aangifte erfbelasting op. Deze moet, via de notaris, worden voldaan tegelijk met het indienen van de aangifte. • Woonde de erflater in Frankrijk, dan moet

binnen 6 maanden na het overlijden aangifte erfbelasting worden gedaan. In geval van een vakantiewoning waarvan de eigenaar in Nederland woonde, geldt een termijn van 12 maanden. • Wordt de termijn van 12 maanden niet gerespecteerd, verbeuren de erven een boete van 10% over het verschuldigde bedrag plus 0,4% rente per maand. • In de aangifte mag een forfaitair bedrag aan uitvaartkosten worden afgetrokken. Maar er is ook goed nieuws: gehuwden en geregistreerde partners zijn voor 100% vrijgesteld van Franse erfbelasting. Eigen kinderen genieten ieder een vrijstelling van 100.000 euro per ouder per kind. Dat is flink hoger dan in Nederland. Let wel: niet-bloedverwanten betalen 60% erfbelasting, zonder enige vrijstelling.

NEEM NU EEN PROEFABONNEMENT

3 NUMMERS VOOR MAAR

€15 Ga naar www.hollandsgloriemagazine.nl/lif of bel 088-2266637

BOURIANEMAISONS.NL Frankrijk lonkt; laat u verleiden

•

Dordogne - Saint Pompont

Dordogne - Monbazillac

Lot - Catus

Knus dorpshuis in goede staat. Rustige plek. Keuken, woonkamer, 2 slaapkamers, badkamer/ toilet/Grote houten tabaks-droogschuur en stenen schuur, tuin. Vraagprijs: 230.000 euro CA1123

Een charmant Kasteel met zwembad, eigen meer en golfterrein. Alleen het golfterrein is al een waardevol verhuur-object; zeker in combinatie met het chateau. Vraagprijs: 995.000 euro AA10820

Prachtig natuurstenen ensemble op 9 ha. Zeer ruim huis, grote gite, klein huisje, schuur, zwembad. Veel authentieke details. 100% privacy. Fraai gelegen met vrij uitzicht over de natuur. Vraagprijs: 595.000 euro AA561

MARTIN SMULDERS EXPERT IMMOBILIER

LAURA VAN DIJK AGENT COMMERCIAL

Lot - Les Junies

Lot - Bouriane

Ruim natuurstenen huis.Weids uitzicht. Rustig gelegen Recent volledig gerestaureerd. Optimale isolatie en modern comfort. Dubbele garage. Een heerlijk huis. Vraagprijs: 495.000 euro BA1112

Zeer ruim huis met inpandig appartement. Modern comfort. Zwembad, carport. Rustige ligging met vrij uitzicht. Vraagprijs: 450.000 euro BA124

Dordogne - Campagnac les quercy Prachtig ensemble, recent geheel gerestaureerd. 7 ha bos en weiland. Meertje. Paardenstallen. Vraagprijs: 695.000 euro AA1124

Uw agence voor aan- en verkoop. Begeleiding van a tot z. Taxaties. Martin Smulders +(0)33 06 07 77 89 17 bourianemaisons@gmail.com

Lot - Cazals

Natuurstenen huis op 2 ha grond. 65 m2 Met schuur en grote garage. Bouwtechnisch in uitstekende staat. Eenvoudig maar bewoonbaar. Vraagprijs: 190.000 euro CA1122

Uw eigen appartement in de Franse Alpen? Appartement T4 Duplex

80 m2

Vanaf € 336.600 • • • •

Sfeervol 4-kamer appartement nabij het gezellige Chamonix Gerealiseerd resort met diverse faciliteiten zoals restaurant en wellness Skilift voor de deur met directe toegang tot skigebied La Balme Verkoop, beheer en verhuur door één Nederlandse organisatie

Bezichtigen? + 3 1 2 6 3 5 3 7 7 0 0 | V E R KO O P @ D O R M I O . E U | D O R M I O . E U / M O N T B L A N C

B & D France Zuiderzeestraatweg Oost 71 8081 LB Elburg (NL) tel. +31 525 684488

e-mail info@bdfrance.nl website www.bdfrance.nl

Dordogne / Perigord Vert

(omg. Verteillac/Aubeterre)

Lot / Quercy Blanc

(omg. Vire-sur-Lot)

Vrijstaand, volledig gerenoveerd woonhuis met deels natuurstenen bijgebouw en zwembad, ruim 5.000 m2 terrein en gelegen aan de rand van een gehucht op ca. 5 minuten van een marktstadje met vele voorzieningen. Prijs: € 289.000,- Ref. 6561

Mooi natuurstenen geheel, bestaande uit twee authentieke woonhuizen, een grote schuur, nog een open schuur en een zwembad, gelegen op een terrein van ruim 1,4 hectare ca. 5 kilometer ten zuiden van de rivier de Lot. Prijs: € 399.000,- Ref. 2012.21

Côte d’Azur / Var

Provence / Var

(omg. Saint-Tropez/Gassin)

(omg. Taradeau/Flayosc)

Op 300 meter van zee en nog geen 2 kilometer van het gezellige centrum van Saint Tropez gelegen driekamerappartement met loggia op de begane grond, in luxe residentie met zwembad en tennisbanen. Unieke locatie en scherpe prijs. Prijs: € 429.000,- Ref. 2352

Charmante Provençaalse villa (4 slaapkamers, 2 badkamers) met fraai zwembad, garage, houten chalet en carport, gelegen op een fraai perceel van ca. 4.000 m2 met kleine waterval op 40 minuten van zee.

Lot / Dordogne

Côte d’Azur / Var

(omg. Gourdon)

Natuurstenen landgoed in zeer goede staat, bestaande uit een woonhuis, een tweede woning en zwembad op ca. 13 hectare grond op slechts vijf minuten van het stadje Gourdon. Rustige ligging in de natuur en 100% privacy. Prijs: € 895.000,- Ref. 265445

Prijs: € 635.000,- Ref. 1941

(omg. Fréjus)

Prachtige bastide met overloopzwembad, een schitterend aangelegde tuin met diverse terrassen, een terrein van ruim 1.400 m2, genesteld in een groene omgeving op 10 minuten van zee en 5 minuten van voorzieningen. Prijs: € 1.295.000,- Ref. 2024

B&D France is een Nederlandstalig makelaarskantoor en met ruim 25 jaar ervaring een bewezen specialist in de verkoop van Frans onroerend goed. De panden zijn zorgvuldig geselecteerd, hebben een goede prijs-kwaliteitverhouding en zijn veelal persoonlijk bezocht. Maak een afspraak voor een persoonlijk gesprek op het kantoor in het midden van Nederland.

Bel nu +31 525 684488 voor meer informatie of kijk op www.bdfrance.nl B&D France, uw aankoopmakelaar voor uw droomhuis in Frankrijk!

Meander Vakantiewoningen Te huur

•

villaindeardeche.nl meandervakantiewoningen.nl villaindeprovence.com

Bij Meander Vakantiewoningen vindt u altijd een leuke vakantiewoning in Frankrijk. Op onze websites vindt u verschillende vrijstaande vakantiewoningen voor 2 tot 10 personen, met of zonder (verwarmd) privé zwembad of met gebruik van een groot maar rustig park zwembad op o.a. twee luxe 4 sterren Villaparken met allerlei voorzieningen zoals een tennisbaan, jeu de boulesbaan, fitness apparaten, een speeltuintje en Receptie onder NL beheer. Aanbod in de Provence-Vaucluse, Ardèche – Vallon Pont d’Arc, Gers, Drome-Provençal, Charente en de Dordogne. Beschikbaar van april tot en met oktober.

HUURPRIJZEN VAN € 500 TOT € 3650 PER WEEK. Neem u eens een kijkje op een van deze websites? meandervakantiewoningen.nl villaindeardeche.nl villaindeprovence.com Voor informatie kunt u ons uiteraard ook bellen: 0320 – 848 444

VIEVA FRANCE

A DV I S E U R S , B E M I D D E L A A R S E N M A K E L A A R S I N F R A N S O N RO E R E N D G O E D

Nouvelle-Aquitaine-Dordogne

Nabij St. Laurent-la-Vallée Wegdoezelen met een glas rosé in de hand bij het adembenemende uitzicht vanaf het overdekte terras van deze oude woning. Wat wilt u nog meer? Maar het is niet het enige. Het goed onderhouden huis heeft een grote woonkamer met open keuken en haard, 3 slaapkamers, bureau, garage, atelier, kelders en in te richten zolder. Het aangelegen ruime bijgebouw heeft een aparte ingang en eigen parkeerruimte wat het mogelijk maakt privé en zakelijk te combineren (atelier, exporuimte, kantoor). Voor vrienden en familie is er een appartement met directe toegang tot de tuin en het zwembad. Het huis staat op 2,3 ha. in een gehuchtje in het rustige bosrijke gebied ten zuiden van Sarlat. Le Paradis! PRIJS € 420.000 k.k. ref. AQ-0208HA

VieVaFrance is specialist in Frans onroerendgoedrecht en bemiddelt door heel Frankrijk. Molenstraat 18A - 2513 BK Den Haag - tel. +31 (0)6 15 02 68 97 - info@vievafrance.com - www.vievafrance.com 2 Bis, rue de l’Election - 24200 Sarlat-La Canéda - tel. +33 (0)5 53 59 07 20 - mob. +33 (0)6 31 37 30 72

Kastelen & Landhuizen Exclusieve arrangementen Rondreizen op maat Bedrijfsevents en familie uitjes

l astee k n e ne ? Ook i chten a n r e ov

Wij maken er echt iets bijzonders van

Kasteelovernachtingen.nl

TE KOOP LUXE WONINGEN IN MALAUCENE AAN DE VOET VAN DE MONT VENTOUX

Appartementen met 1, 2 of 3 slaapkamers rond gemeenschappelijke buitenruimte met zwembad Villa’s met privé zwembad

Zeer kwalitatief gebouwd Volledig aangelegde tuin met zwembad

De mogelijkheid om van onze verhuur-en beheer service gebruik te maken: www.atoutventoux.com

Aan de voet van de Mont Ventoux en op wandelafstand van het dorp

Persoonlijke begeleiding door de bouwheer in Nederlands, Frans of Engels

Vlakbij een luxueuze wellness, zodat je ook in de winter kan genieten

Contact Geert.vanloock@laprovenca.com 0032 495 28 20 00 - www.laprovenca.com

MAKELAAR EN AANKOOPBEGELEIDING IN DE AUVERGNE - WWW.AUVERGNE-PROPERTIES.COM

Allier Mooie longère, rustig gelegen met een apart te renoveren gastenverblijf. De woning ligt op een perceel van 990 m² met bijgebouwen. Prijs € 69.000. Ref. 03007867

Livradois Forez Zeer mooie natuurstenen woning met een woonoppervlak van 125 m². Perceel van circa 2660m² met een mooi vrij uitzicht. Prijs € 139.000. Ref. 03007854

Combrailles Natuurstenen woning met een woonoppervlak van 165 m². Gelegen op een perceel van 1200 m² met mooi uitzicht. Prijs € 156.500. Ref. 03007859

Allier Mooi domein van 30 ha met te renoveren woning, natuurstenen schuur en grote hangar van 720 m² met 4 paardenboxen. Prijs € 234.000. Ref. 03007853

Livradois Forez Schitterende molen met een waterturbine en een meer op 1,8 hectare land. Prachtig gerenoveerde natuurstenen woning. Diverse bijgebouwen. Prijs € 259.000. Ref. 03007788

Allier Prachtige vrijstaande woning met aanpandige toren en gelegen op een perceel van 1,5 ha met vele bijgebouwen. Bewoonbaar oppervlak van circa 290 m². Prijs € 295.000. Ref. 03007835

Livradois Forez Zeer mooie woning (B&B), met ene woonoppervlak van 280 m² en smaakvol gerenoveerd. Gelegen op een perceel van 8.000 m² in de Dore vallei. Prijs € 299.900. Ref. 03007773

Allier Schitterend kasteel omgeven door een gracht en gelegen op een terrein van in totaal 5,7 Ha met bijgebouwen rondom een centrale binnenplaats met zwembad Prijs € 895.000. Ref. 03007298

Auvergne Properties – 5 Allée du Château, 03270 Mariol tel.: +33 (0) 4 70 41 51 56 – mobiel: +33 (0)6 29 70 87 75 – info@auvergne-properties.com – www.auvergne-properties.com

LIF2022_2_1/2_AuvergneProperties.indd 119

11-02-2022 14:5

“Zonder jou was het ons nooit gelukt” Dat hoor ik regelmatig. Ik ben aankoopbegeleider en architect en woon reeds 25 jaar in de Vaucluse ten zuiden van de Mont-Ventoux (84). Ik bied professionele hulp bij het zoeken van een bestaand pand en beschik daarvoor over een ruim en gediversifieerd aanbod. Tevens begeleid ik ontwerp en realisatie van uw nieuwbouwproject, in de streek ten zuiden van de Mont-Ventoux.

IMMOBILIËN EN BOUWBEGELEIDING OP MAAT Colette Vanden Bogaerde

E colette@ventoux-immo.com

T +33 (0)6 19 91 25 16

Village de vacances de Montmarsis - Gourdon

www.montmarsis.com

VOLGEND NUMMER 22 april in de winkel Zuid-Frankrijk Special

Nr. 2 - 2022 25ste jaargang Coverfoto Vallon des Auffes, Marseille © Shutterstock / Olena Z Leven in Frankrijk is een uitgave van Leven in Frankrijk B.V., dat deel uitmaakt van een groep uitgeverijen die samenwerken onder de naam Credits Media. Van Slingelandtstraat 63, 1051 CG Amsterdam www.leveninfrankrijk.nl Hoofdredactie Cathelijne van Vliet Eindredactie Jolanda van der Ploeg, Mariëtte van de Sande, Fabian Takx Artdirection Sander Buningh Vormgeving Suzy Benjamin, Sefanja Nods

Vence en Saint-Paul-de-Vence: markante inwoners en insidertips

Fijne adressen en sfeer in Hyères & Toulon

Medewerkers Maarten Albrecht, Hans Avontuur, Renate van der Bas, Ingrid Bockting, Eloïse Bollock, Jos van der Burg, Serena Caruso, Marieke van Ditshuizen, Amélie Dufour, Isabelle Flipse, Eugenie Goldschmeding, Ralf Johnen, Jessica de Korte, Remke de Lange, Frank Renout, Shutterstock, Fabian Takx, Chantal van Wees, Hein Verdam, Lidewij van Wilgen, Anja Winter Telefoon, e-mail redactie +31 (0)20 5302594 e-mail leveninfrankrijk@creditsmedia.nl Uitgever Eugen van de Pas Sales Julien Frouin+31 (0)20 5302570 e-mail advertising@creditsmedia.nl Marketing & traffic Daniëlle Wiersema +31 (0)20 5302570 e-mail communicatie@creditsmedia.nl Distributie Aldipress, Utrecht / AMP, Brussel Abonnementen en klantenservice Mijntijdschrift.com / Leven in Frankrijk Daalakkersweg 2–72, 5641 JA Eindhoven +31 (0)88 2266634 e-mail leveninfrankrijk@mijntijdschrift.com Abonnementsprijs Nederland €40 per jaar (6 edities). Als u per acceptgiro wilt betalen, komt er €2,50 administratiekosten bij. Abonnementen buiten Nederland hebben een speciaal tarief, op te vragen bij Mijntijdschrift.com. Het abonnement wordt automatisch verlengd tegen de dan geldende tarieven, tenzij u minimaal drie maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode opzegt. Proefabonnementen lopen automatisch af. Leven in Frankrijk op iPad Abonnees lezen gratis Leven in Frankrijk via de app MagZine. U kunt inloggen met uw abonneenummer en postcode. Geen abonnee? Dan kunt u Leven in Frankrijk betaald lezen via o.a. MagZine, Blendle en Readly. Losse nummers €7,50

Het Colorado van de Provence: een feest van warme kleuren rond Roussillon

En ook

Prachtig hoor, die oude Franse chansons. Maar wie is het zangtalent van nu? Alles over Stromae en meer...

Rechten De redactie heeft zijn uiterste best gedaan om bronnen en rechthebbenden van beeldmateriaal dat is gebruikt te achterhalen en te vermelden. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u (mede)rechthebbende bent en u voor het gebruik daarvan niet als bron of rechthebbende wordt genoemd, ofwel geen toestemming geeft voor het gebruik, dan kunt u contact opnemen met de redactie. © Credits Media BV Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of op enigerlei wijze worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. ISSN: 1389 -1162

THE EASIES

LO O K D R E S S E D, F E E L R E L A X E D Maak het jezelf next-level comfortabel met The Easies: onze visie op de perfecte sweatpants. The Easies zijn super comfortabel én zien er opvallend goed uit: perfect in het weekend op de bank maar zeker ook op werkdagen op kantoor (aan huis). The Easies zijn met recht onze

BESTEL THE EASIES NU OP MRMARVIS.COM

KZA

K MET

HE BROE

AAKT IN PO

ELA

HAN EM

meest veelzijdige broek ooit. Nu verkrijgbaar in 15 kleuren.

VERZEN

Nieuw

Lekker véél hazelnoten vrij van palmolie

Leven in Frankrijk 02 2022

Articles inside

Huizen te koop

Isabel Flipse

À vendre

Fietsen langs de Rhône

Maison

Dégustation

Boutique

Cinéma

Une belle histoire

Frankrijk voorgoed?

Livres

Uitslag verhalenwedstrijd

Lidewij van Wilgen

Interview: Patrick Bruel

La France & moi

Coups de cœur Paris

Lezers van het eerste uur

Quotes van bekende francofielen over Frankrijk

Nouveau

Frank Renout

Dormir

Nantes