Leven in Frankrijk 4 2022 by Credits Media

n i n e Lev

NUMMER 4 - 2022

frankrijk Extra dik zomernummer Bretagne Pyreneeën Bourgogne Parijs

Train des Merveilles:

Treinrit door de bergen vanuit Nice Op pelgrimstocht door

de Pyreneeën

Mediterrane stranden

AP AP €7,50

NEW: THE LINENS

GET THE LINEN LOOK MR MARVIS introduceert The Linens: perfecte shorts voor de meest warme dagen van het jaar. The Linens worden gemaakt

van een blend van linnen, organic katoen en elastaan. Dit maakt

onze nieuwe korte broek niet alleen licht & luchtig maar ook zeer comfortabel om te dragen. Met acht kleuren is er een Linens die

KZA

K MET

ND BA

UG RT

BESTEL NU OP MRMARVIS.COM

HE BROE

AAKT IN PO

ELA

HAN EM

past bij elke stijl. Welke kies jij?

VERZEN

Leven in Frankrijk nr 4 - 2022

MEDEWERKERS

Façon mamie

Pyreneeën Schrijver en wandelaar Huib Afman doorkruiste de Aspevallei in de PyrénéesAtlantiques (p. 104). “Benieuwd naar de charme van een relatief onbekend pelgrimspad volgde ik de weg omhoog naar de Col du Somport. Ik herinner me vooral de rust onderweg. Het ontzagwekkend groen. De bewoners die er de solitude omarmden. Na het klooster van Sarrance wordt het steeds mooier.”

Bretagne Fotograaf Peter Kooijman fotografeerde B&B Château de la Villedubois in Bretagne (p. 114). “Erg indrukwekkend, je ziet de enorme geschiedenis terug in de antieke meubelen en familieportretten van de bewoners door de eeuwen heen. Toen ik met de sympathieke eigenaar de wijnkelder fotografeerde, zag ik een heel bijzondere wijn liggen. Hij merkte dat op en ’s avonds stond die wijn op tafel.”

Bourgogne Fabian Takx, al vele jaren medewerker aan dit magazine, ging op kasteelsafari in de Bourgogne. (p. 76) “Als bewoner van een bovenhuis in Amsterdam weet ik dat ik waarschijnljjk nooit kasteelheer zal worden. Maar daar kan ik wel mee leven omdat ik onvoldoende meubilair heb om zo’n kasteel mee in te richten. Als second best is het ronddolen in Bourgondische kastelen heel bevredigend. Hopelijk is het zelfs een genoegen om erover te lezen.”

Praat je over Fransen en hun eetgewoontes, dan kom je al snel terecht op platgetreden paden. Die van Franse kinderen die uren aan tafel zitten en dan ook nog eens zonder gezeur hun spruitjes, andouillette (worst van ingewanden) of boudin noir (bloedworst) opeten, om maar eens wat uitdagingen te noemen. Of dat Fransen ‘elke dag gezellig lunchen met een paar glazen wijn’. Zelf ken ik niemand met werk of jonge kinderen – toch wel een aanzienlijk deel van de bevolking – die het fijn vindt om buiten de vakanties de middagen waggelend of slaperig door te brengen. Derde cliché: de Franse keuken is de beste. En logisch dat Fransen hun eten dus bijna als heilig zien. Dat laatste is waar. Sinds 2010 staat de Franse keuken op de Werelderfgoedlijst van Unesco. President Macron beweert dat de hele wereld jaloers is op Frankrijk vanwege de perfectie van de Franse baguette. Ook zie ik Franse vrienden regelmatig de menukaart ontleden alsof ze bezig zijn met een cryptogram. Om vervolgens argwanend aan de bediening te vragen naar de geboorteplaats van de koe uit de plat du jour of hoe lang de eieren voor de oeuf mayonnaise eigenlijk gekookt zijn. Waar die vrienden in het dagelijks leven juist niet zo van regels houden, willen ze wel graag dat traditionele gerechten precies gemaakt worden façon mamie: zoals oma het deed. Ik vind het mooi om te zien. Het heeft allemaal te maken met trots, legt kok en kookboekenschrijver Mari Maris uit in deze editie. Ze woont al jaren in Frankrijk en kijkt met frisse blik naar de verschillen tussen eten op z’n Frans en op z’n Nederlands. Nog meer ontdekkingen in dit nummer, zoals de fijnste mediterrane stranden volgens ervaren Frankrijkganger en reisjournalist Hans Avontuur, bezoekkastelen in de Bourgogne en een logeerkasteel in Bretagne, dat al dertien (!) generaties in handen is van dezelfde adellijke familie. Sinds kort woont er ook een Nederlander. Hij trouwde de kasteelvrouwe en daarmee ook het kasteel. We wandelen door zomers Parijs met schrijver Henk Pröpper en volgen een treinroute vanuit Nice dwars door de bergen naar dorpen met onbekende namen, barokke kerken en ouderwetse sfeer. Ook doen we mee met de huidige wandeltrend, met het mooie verslag van schrijver Huib Afman over zijn pelgrimstocht in de Pyreneeën. Ik wens u veel Franse ontdekkingen en culinaire avonturen deze zomer!

Cathelijne van Vliet Hoofdredacteur c.vanvliet@creditsmedia.nl

LEVEN IN FRANKRIJK 3

02 OKT 2022 STAD LILLE, EUROPESE METROPOLIS VAN LILLE, EUROMETROPOOL & REGIO HAUTS-DE-FR ANCE

STADSMETAMORFOSEN, CAPS / KUNSTWANDELINGEN TENTOONSTELLINGEN, VOORSTELLINGEN, EVENEMENTEN

Jean-François Fourtou, Nanitos © maxime dufour photographies - Graﬁsch ontwerp : ozone-studio.com

14 MEI —

Inhoud

Leven in Frankrijk - 2022 - 25ste jaargang - nummer 4

92 30 38 29

114

104

129 103

11313

Reizen

8 Nouveau

Julien Clerc treedt op in Nederland – en andere Franse cultuurtips en sportieve aanraders.

15 Dormir

Dichter bij zee logeren dan op deze adressen kan bijna niet.

16 De mooiste mediterrane stranden Hans Avontuur kiest zijn tien favorieten aan de Zuid-Franse côte, van La Grande Motte tot Nice.

42 Le Train des Merveilles

Paul Smit reisde met de – onlangs geredde – sprookjesachtige boemel in de meest Italiaanse hoek van Frankrijk.

76 Kastelen van de Bourgogne

Geen kasteel in de Bourgogne is hetzelfde, en allemaal hebben ze een bijzonder verhaal.

104 De Franse route naar Santiago Wandelend door de Aspevallei in de Pyreneeën komt pelgrim Huib Afman in meditatieve sferen.

Het Franse leven

32 Une belle histoire

Et Vadim créa BB. Brigitte Bardot en haar ontdekker Roger Vadim.

38 La France & moi

Een Nederlandse modeontwerper in Parijs heeft tulpen als inspiratie.

92 Onze man in Parijs

Henk Pröpper, voormalig uitgever en directeur van het Institut Néerlandais, ontdekt de Franse hoofdstad opnieuw.

114 Binnenkijken bij…

…een Nederlander die een adellijke Française trouwde en er een kasteel in Bretagne bij kreeg.

› LEVEN IN FRANKRIJK 5

LANDGOED VAN CHAUMONT-SUR-LOIRE INTERNATIONAAL TUINENFESTIVAL

2022 21 APRIL 06 NOVEMBER

IDEALE TUIN

W W W. D O M A I N E - C H AU M ONT. FR /domainedechaumontsurloire

T. + 33 ( 0) 254 209 9 2 2 @Chaumont_Loire

“In een gemiddeld restaurant gelden een blaadje sla en een eenzame sperzieboon nog altijd als een goede groentescore” Mari Maris - p.54

. Culinair

54 Mari Maris

De in Frankrijk wonende chef-kok over de verschillen tussen Nederlandse en Franse eetgewoonten.

68 Onze restaurantprijs: de 10 genomineerden

Deze restaurants maken dit jaar kans op onze prijs voor het Fijnste Franse Restaurant, wij hebben er heerlijk gegeten.

72 Dégustation

Wat betekenen de termen op Franse wijnetiketten? Les 1 van wijnkenner Remke de Lange.

75 À table!

Culinair expert Jacques Hermus over de geheimen van verse geitenkaas.

Cultuur

30 Coups de cœur Paris

Verrassende Parijse tips van local Eugénie Goldschmeding.

89 Cinéma

127

De mooiste Franse films nu in de bioscoop en een portret van de in Frankrijk zeer populaire actrice Anaïs Demoustier.

99 Livres

Veel romantiek en historische intriges in onze boekenkeuze voor de zomervakantie.

113 Boutique

Franse mode en accessoires voor een dagje strand.

Columns

29 Frank Renout

De correspondent geniet van het plattelandsleven rond zijn huis net buiten Parijs.

103 Lidewij van Wilgen

Telt haar zegeningen als wijnboer.

Huizen & wonen 127 Maison

Ontwerpen voor zomeravonden in de tuin.

129 À vendre

Prachtige boerderij net onder Toulouse.

131 Isabelle Flipse

114

Juridisch advies. Deze keer: wat als je je notaris in Frankrijk niet begrijpt?

132 Huizen te koop

Actueel aanbod van onroerend goed in Frankrijk.

LEVEN IN FRANKRIJK 7

Vanaf het water

Nouveau Kanoën in de Franse Ardennen, een tuinreis door Normandië, exposities in Lille, Parijs of Bordeaux? Een concert van Julien Clerc in Groningen? Franse inspiratie voor deze zomer, en daarna. DOOR AMÉLIE DUFOUR & ANJA WINTER (TUINEN)

Phénoménal!

Julien Clerc, Frankrijks populairste zanger in de jaren zeventig, gaat op tournee. Ook Nederland doet hij weer aan, vier keer maar liefst in februari 2023, met een akoestische bewerking van zijn Les jours heureuxconcert. Zowel zijn grootste klassiekers, zijn nieuwste album Terrien én nummers van bekende artiesten die hem inspireerden, zullen voorbijkomen. Scoor nu alvast je kaarten voor een fenomenaal Frans avondje uit, want de verkoop gaat ongetwijfeld hard! Les Jours Heureux – Acoustic: 17 februari in Oosterpoort Groningen, 21 februari in Carré Amsterdam, 22 februari in Tivoli Vredenburg Utrecht en 23 februari in De Vereeniging Nijmegen. Kaarten (alleen zitplaatsen) v.a. €45,10. mojo.nl/julien-clerc

8 LEVEN IN FRANKRIJK

De Franse Ardennen met z’n vele valleien en rivieren is een perfecte streek om per kano of kajak te ontdekken. Ideaal voor beginners, ook voor kinderen: kanoën en wildkamperen in de vallei van de Aisne. Na ongeveer anderhalf uur kanoën over de rivier de Aisne kom je langs een open plek langs de oever waar je je bivak voor de nacht opzet. De barbecue staat dan al klaar. De volgende dag vervolg je na het ontbijt je tocht, om in de middag aan te komen bij het eindpunt. Liever een dagje weg? Ga samen met Jérôme en zijn lieve hond op pad, ze pikken je op waar je wilt tussen Attigny, Givry en Ambly Fleury. Derde optie: kano over het Lac des Vieilles Forges, waar je je in het noorden van Canada waant. Met de auto reis je (vanuit Rotterdam) in ongeveer 3,5 uur naar de Franse Ardennen. Met de trein kan ook: reis dan via Parijs naar Charleville-Mézières. Het 1ste arrangement kost €35 per persoon, inclusief kano’s en route, voor kampeeruitrusting zorg je zelf, gb.ardennes.com. Het 2de via Facebook: Sur Ardennes Canoë. 3de: cap-ardennes-events.fr

Klein en fijn

Bert Loorbach is eigenaar van een camping in de Bourgogne én uitgever van kampeergidsen met kleinschalige, rustige adresjes in een natuurlijke omgeving. Nu is er de geheel vernieuwde Rustiek kamperen in Frankrijk, de tiende druk alweer. Tweehonderd adresjes, die met elkaar gemeen hebben dat ze zich ver van de drukte en massaliteit bevinden. In plaats daarvan selecteerde Bert op ‘rust, ruimte, omgeving (veel groen), ontvangst, kleinschaligheid (tot maximaal honderd plaatsen, liefst veel kleiner) en sfeer’. Heerlijk beeldend geschreven, zodat de vakantievoorpret bij het lezen al kan beginnen: “De weggetjes in dit deel van de Ardèche kronkelen dat het een lieve lust is en voordat je deze camping bereikt heb je er ook flink wat genomen, van welke kant je ook komt. Je krijgt er een prachtig landschap voor terug, veel rust, en een leuke camping natuurlijk.” (over Domaine de Clarat in Lafarre). Bert Loorbach, Rustiek Kamperen in Frankrijk, Blu, €18,95. rustiekkamperen.com

Wij mogen onder abonnees 3 exemplaren van deze handige kampeergids verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win

De macarons, eclairs en tartelettes zouden niet misstaan in een willekeurige Parijse patisserie. Toch hoef je er nét iets minder ver voor te reizen. Afgelopen voorjaar opende Servais Tielman (van sterrenrestaurant Beluga Loves You) patisserie (en ijssalon) Smullies in Maastricht. Je voelt je hier als een kind in de snoepwinkel: door het gebruik van pastelroze en goud in de inrichting en uiteraard door alle heerlijke patisserie om je heen. Het assortiment verschilt per week, dus kom vooral terug. Smullies, Frankenstraat 198 & , Maastricht. Het hele jaar geopend van woensdag t/m zondag. smulliesmaastricht.nl

Patisserie-plus

Het magische bos

Jarige job

Vijftig wordt-ie alweer dit jaar, de iconische Renault 5 met zijn sprekende oogopslag en koplampen. Dat moet gevierd worden! Het hele jaar vinden er feestelijke activiteiten plaats, vooral in Frankrijk, maar ook in Nederland. Zo is het de bedoeling dat op 11 september zoveel mogelijk Renault 5’s bij elkaar komen op het terrein van het Eemklooster in Amersfoort. Dus poets je oldtimer maar vast op! Kijk voor meer informatie en inschrijven op de website. clubrenaultsportives.nl

Lille was de culturele hoofdstad van Europa in 2004. In het kader van ‘Lille3000, le voyage continue’, vindt er om de paar jaar een ‘herleving’ van 2004 plaats. Dit jaar is het thema ‘Utopia’. Het Palais des Beaux Arts komt met de utopische tentoonstelling La Forêt Magique. Bomen en bossen zijn door de eeuwen heen vereerd, gevreesd en beschermd. Hoe zien kunstenaars het bos? Je ziet het in Lille… La Fôret Magique, t/m 19 september, Palais des Beaux Arts, Lille. Dinsdag gesloten. pba.lille.fr

LEVEN IN FRANKRIJK 9

Agence VERTU

LA REVUE DU PLUS CÉLÈBRE CABARET DU MONDE ! - DE REVUE VAN HET BEROEMDSTE SHOWBALLET VAN DE WERELD !

DÎNER ET REVUE À 19H À PARTIR DE 205E - REVUE À 21H ET 23H À PARTIR DE 77E - DINNER & REVUE OM 19.00 UUR VANAF E205 - REVUE OM 21.00 UUR, OM 23.00 UUR VANAF E77

MONTMARTRE 82, BLD DE CLICHY 75018 PARIS - TEL : 33(0)1 53 09 82 82 - WWW.MOULIN-ROUGE.COM

6 x YSL

Het Centre Pompidou, het Musée d’Art Moderne de Paris, het Louvre, het Musée d’Orsay, het Musée National Picasso Paris én het Musée Yves Saint Laurent de Paris: alle zes dit jaar het decor van tentoonstellingen over Yves Saint Laurent (19362008), de beroemde modeontwerper die dit jaar precies zestig jaar geleden zijn eerste modeshow had. Twee zijn er deze zomer nog te zien: die in het Louvre en in het Musée Yves Saint Laurent. Verwacht sommige van YSL’s meest iconische ontwerpen in dialoog met de permanente collecties van de prominente Parijse musea. Denk aan de Mondriaanjurk en een jasje met de zonnebloemen van Van Gogh erop gestikt. Yves Saint Laurent aux Musées, t/m 18 september in het Louvre en het Musée Yves Saint Laurent. museeyslparis.com

Picasso aan de wijn

Gelukkig bevindt deze tentoonstelling zich in wijnstad Bordeaux, want na het zien van Picasso, l’effervescence des formes heb je ongetwijfeld zin in een glaasje. Aan de hand van zo’n tachtig werken, deels afkomstig uit de Picasso musea van Parijs en Barcelona, onderzoekt de tentoon stelling welke plek wijn (en andere alcoholische versnaperingen) innemen in het werk van de bekende Spaanse kunstenaar. Denk aan drinkende mensen, afbeeldingen van cafés en variaties op glazen en flessen die Picasso schilderde in zijn kubistische periode. Santé! Picasso, l’effervescence des formes, t/m 28 augustus, La Cité du Vin, Esplenade de Pontac, 134, quai de Baclan, Bordeaux. laciteduvin.com

Tuinreis door Normandië

Waar we de laatste twee jaar reikhalzend naar hebben uitgekeken, een inspirerende reis in gezel schap van andere tuinliefhebbers naar Normandië, is nu weer mogelijk. Het prachtige Normandië kent meer interessante tuinen dan alleen het wereld beroemde landgoed van Monet. Je bezoekt tien tuinen in vijf dagen, variërend van kasteeltuinen, zoals de tuinen van Château de Maizicourt, een landschapspark met dertig thematuinen tot de moes annex bloementuin achter het kasteeltje waar Guy de Maupassant is geboren: Château de Miromesnil. Ook bezoek je privétuinen zoals de Jardin d’Angélique, een romantische tuin met veel rozen, vaste planten en hortensia’s. Op de vierde dag gaat de reis langs de prachtige tuinen van Valérianes, een bloemenoase midden op het Franse platteland. gardentours.nl/tuinreis/normandie

LEVEN IN FRANKRIJK 11

Alsace

Wielergekte De 109de Tour de France begint op 1 juli in Kopen hagen, en 24 juli zal hij finishen in Parijs. Om in de juiste sfeer te komen pak je Epic Rides erbij, dat net verschenen is. In dit 224 pagina’s tellende koffietafel boek reconstrueert historicus en wielerjournalist Frederik Backelandt acht ‘epische wielerritten’. ‘Episch’ betekent in dit geval: “Fiets alleen. Kies voor de lange adem. Doe het in de bergen. Doe iets irra tioneels. Doe het in slechte weersomstandigheden. Combineer (al) het voorgaande.” Boezemvriend en fotograaf David Stock man zorgde voor de (mooie!) plaatjes. Frederik Backelandt & David Stockman, Epic Rides. In het wiel bij 8 superkampioenen, Lannoo, €39,99

Kleurexplosie

Het mooie Hôtel de Caumont in AixenProvence brengt deze zomer een ode aan de Franse schilder Raoul Dufy (18771953). Liet hij zich aan vankelijk nog inspireren door impressionisten als Monet en Boudin, later volgde hij Matisse en zijn vrienden in hun fauvistische avontuur. Deze uit Frankrijk afkomstige expressionistische stroming kenmerkt zich door het gebruik van felle, nauwelijks gemengde kleuren. Dat is duidelijk te zien op de meer dan negentig tentoongestelde werken, merendeels afkomstig uit het Musée d’Art Moderne in Parijs, maar ook uit privé collecties binnen en buiten Frankrijk. Laat je verrassen door de kleurrijke, luchtige taferelen uit het vrijetijdsleven die hij zo graag schilderde. Zoals een druk bewandelde pier in Honfleur, de Promenade des Anglais in Nice en een zee vol dobberende zeilbootjes. Raoul Dufy. L’ivresse de la couleur, t/m 18 september in Hôtel de Caumont, Aix-en-Provence. caumont-centredart.com

Wereldtuinen

De Amerikaanse Stefanie Waldek schreef een boek dat elke tuinliefhebber moet hebben. Ze beschrijft honderd vijftig bijzondere tuinen, één per pagina, gelardeerd met prachtige foto’s en zeer over zichtelijk gerangschikt per continent. In Europa heeft ze 44 tuinen bezocht, waaronder zes in Frankrijk. Van Versailles en de tuinen van Château de VauxleVicomte tot Château du Champ de Bataille. Net als de hangende tuinen van Marqueyssac, met 150.000 buxusbollen die door de golvende lijnen op een groene zee lijken. Stefanie Waldek, 150 gardens you need to visit before you die, uitgave Lannoo (EN), €29,99

LEVEN IN FRANKRIJK 13

Korting van

Wordt astronaut in de nieuwe attractie Op naar Mars, verkozen tot beste nieuwe achtbaan ESA award* in 2020. Je wordt meegesleurd in een tornado met ‘s werelds unieke nieuwe attractie, De Tornado Jagers. Vlieg vervolgens met de voeten in de lucht met de Buitengewone Reis. En ‘s avonds droom je met je ogen wijd open bij de nieuwe Avondshow De Dromenshow**. De show is inbegrepen in de prijs van het kaartje! * European Star Award. ** Uitgeroepen tot beste show in de IAAPA Brass Ring Awards in 2021.

€6

/persoon

op vertoon van deze coupon, uitsluitend aan de kassa van Futuroscope Park op dezelfde dag, voor een bezoek tussen 05/02/2022 en 02/01/2023 inbegrepen volgens de openingskalender (beschikbaar op futuroscope.com). Korting van toepassing op het dagkaartje voor volwassenen (€ 42 i.p.v. € 48), of kinderen van 5 tot 12 jaar inbegrepen (€ 33 i.p.v. € 39). Aanbieding geldig voor maximaal 1 tot 5 personen die op dezelfde dag komen. Deze aanbieding heeft geen terugwerkende kracht, kan niet worden gecombineerd met een andere aanbieding en is niet van toepassing op andere soorten kaartjes die «On Booking» beschikbaar zijn, verblijven, groepskaartjes of kaartjes met een open datum.

Bretonse elegantie Bretagne

Na een dagje sightseeing kom je helemaal tot rust in de tuin van Villa Saint Raphaël in Saint-Malo. Naast de gerenoveerde elegante 18de-eeuwse villa is er het comfortabele privégasthuis met eigen binnenplaats. Vlakbij is Saint-Malo, waar je kunt zwerven over de stadsmuren en verdwalen in de fotogenieke straatjes. Villa Saint Raphaël, vanaf €100 per nacht. villa-st-raphael-saint-malo.com

Dormir

Baskisch thuiskomen Pyrénées-Atlantiques

Heerlijke adressen aan zee, in alle rust of als middelpunt van een bruisend strandleven.

DOOR MALOU LAMMERTSE

Au bord de la mer Charente-Maritime

Vlak bij La Rochelle, in Châtelaillon-Plage, ligt La Grande Terrasse, een hotel dat uitkijkt op Île de Ré in de Atlantische Oceaan. Een van de restaurants is Gaya van topchef Pierre Gagnaire, met een traditionele Franse keuken en gerechten bereid met lokale producten. Ontspanning vind je in een van de luxe spa’s van La Grande Terrasse. La Grande Terrasse, vanaf €135 per nacht. la-grande-terrasse.com

Beachvibes Côte d’Azur

Boutiquehotel Blanc Sable ligt midden in Golfe-Juan. Het telt 31 kamers in een frisse stijl die je meteen in strandsferen brengt. Fijne stranden en eettentjes zijn op loopafstand, en voor wat verkoeling kun je ook het zwembad van het hotel induiken. Voor nog meer vertier liggen Cannes en Antibes aan weerszijden van Golfe-Juan. Blanc Sable Hôtel, vanaf €106 per nacht. blancsablehotel.com

Villa l’Arche roept een huiselijk gevoel op. Vanuit de tuin loop je zo het strand op, of je komt tot rust in het verwarmde zwembad. De locatie is de perfecte uitvalsbasis voor sportieve activiteiten. Voor de wandelaars zijn er vier wandelingen langs de Baskische kust. Het charmante Bidart ligt op twintig minuten van bruisend Biarritz, maar beschikt zelf ook over gezellige bars en goede restaurants. Villa l’Arche, vanaf €185 per nacht. villalarche.com

LEVEN IN FRANKRIJK 15

16 LEVEN IN FRANKRIJK

À la plage! Groots, verborgen, hip, puur natuur, levendig, stil. Aan de Franse Middellandse Zee vind je stranden in alle soorten en maten. Onze tien favorieten. TEKST & FOTO’S HANS AVONTUUR

LEVEN IN FRANKRIJK 17

TOULON 1 Minivakantie

Voor het leukste strand van Toulon moet je met de boot. Vanuit het centrum van de stevig opgeknapte havenstad neem je de ferry naar Anse des Sablettes, een ruime baai met fijn zandstrand op 25 minuten varen. Eind 19de eeuw ontwikkelde Blaise-Jean-Marius Michel (1819-1907), een Fransman die fortuin had gemaakt in Constantinopel, op deze plek een vakantieresort met villa’s in oriëntaalse stijl en een luxueus grand hôtel, dat na jaren van verwaarlozing recentelijk is gerestaureerd. Slenterend door de branding merk je dat dit hét stadsstrand is voor de Toulonnais. Badgasten kennen elkaar, maken een praatje over werk en school en spreken wat af voor de avond. Voor ons, bezoekers van buiten, voelt een dagje Les Sablettes als een minivakantie. Het leukst: lunchen met je voeten in het zand. toulontourisme.com

18 LEVEN IN FRANKRIJK

De mooiste stranden

BRÉGANÇON 2 BijCAPde DE president

Tussen La Londe-les-Maures en Bormes-les-Mimosas steekt een landtong in zee: Cap de Brégançon. Het is een stukje Côte d’Azur dat niet door toerisme en projectontwikkelaars in model is gebracht maar grotendeels de oorspronkelijke schoonheid heeft behouden met olijfbomen, wijngaarden en bossen vol kurkeiken. Met dank aan welgestelde landeigenaren die meer behoefte hebben aan ruimte en schoonheid dan aan nog meer geld. Op de landtong liggen enkele droomstranden zoals Plage de Brégançon, Plage de Cabasson en Plage de l’Estagnol. Het azuurblauwe water is er ondiep en de bomen staan er bijna tot in zee. Een aantal stranden is alleen toegankelijk via een privéweg waarvoor je toegang moet betalen. Leuk extraatje: vanaf je handdoek heb je uitzicht op het Fort de Brégançon, het kasteel annex vakantiehuis van de Franse president. Regelmatig toegankelijk voor een bezoek met gids. bormeslesmimosas.com

LEVEN IN FRANKRIJK 19

3 L’ESPIGUETTE Natuur puur

Weinig stranden aan de Franse Middellandse Zee zijn zo groot, ruim en ongerept als Plage de l’Espiguette, ten oosten van Montpellier. Het is een gigantische zandbank tussen de zee en de lagunes van de Petite Camargue. In juli en augustus kan het relatief druk zijn met strandliefhebbers en campinggasten, maar in tegenstelling tot veel andere stranden is hier plaats genoeg. Om de wilde ruigheid van deze plek optimaal te beleven moet je er buiten het hoogseizoen naartoe, liefst als het een beetje stormt en de hoge golven nieuw zand aanvoeren. De duinen en bossen van parasoldennen vormen een beschermd natuurgebied en als je gaat struinen ontdek je er al gauw de oude vuurtoren en de ruïnes van bunkers. Het leukste dorp in de buurt is Le-Grau-du-Roi, met een haventje, bescheiden boulevard en klein charmant centrum. letsgrau.com

20 LEVEN IN FRANKRIJK

De mooiste stranden

4 NICE Het goede leven

Als er één strand symbool staat voor de elegantie van de Côte d’Azur dan is dat het stadsstrand van Nice. Lopend onder de palmbomen van de Promenade des Anglais passeer je prachtige hotels, restaurants en exclusieve strandtenten Het is er mooi, luxueus, stijlvol, klassiek, hip en soms wat protserig tegelijk. Het strand en de boulevard zijn niet alleen geliefd bij bezoekers, ook de Niçois zelf komen er graag om te sporten of te ontspannen op het strand van witte keien, de galets. Samen zorgt dat voor een heerlijke mix van rijk en volks, met één gemene deler: genieten van het leven. Ga op een van de blauwe stoeltjes zitten en laat de bonte stoet van badgasten, toeristen, hardlopers, bewoners, winnaars en verliezers aan je voorbijtrekken. Vergeet ook niet om een bezoek te brengen aan het vernieuwde stadspark. Vervolgens loop je dwars door de oude stad terug naar zee. nicetourisme.com

LEVEN IN FRANKRIJK 21

NOTRE-DAME 5 PLAGE Caribische schoonheid Dit is het volmaakte strand: half rond, omzoomd door groen, azuurblauw water en spierwit zand. Plage Notre-Dame op het autovrije eiland Porquerolles is een droomplek waar het nooit te druk wordt. Je moet er namelijk nogal wat voor doen om er te komen. Als je zelf geen boot hebt om in de baai voor anker te gaan, ben je aangewezen op de ferry. En eenmaal aangekomen wacht er nog een stevige wandeling. Sneller gaat het op de fiets, die je in de haven kunt huren. Als je na de laatste bocht in het zandpad eindelijk uitkijkt op je reisdoel weet je meteen dat het alle moeite waard is geweest. Afdalen, parasol in de grond en je overgeven aan het ritme van het paradijs. Nog beter: blijf tenminste een nachtje slapen op het eiland. Als de dagjesmensen met de laatste ferry zijn vertrokken, daalt het tempo en begint rond het stoffige pleintje van het enige dorp de lange lome avond. hyeres-tourisme.com

22 LEVEN IN FRANKRIJK

De mooiste stranden

PLAGE DES ARESQUIERS 7 Lang en stil

PLAGE DES PÊCHEURS 6 Schilderachtig Het strandje van het dorp Collioure is een uitzondering: het mag met trots het cliché ‘schilderachtig’ dragen. Ontelbare artiesten hebben Plage des Pêcheurs de afgelopen honderd jaar geportretteerd. Baai, palmbomen, huisjes en de ronde kerktoren als kenmerkend motief. ‘Kom naar hier’, schreef Matisse aan zijn vriend Derain, toen hij in 1905 uit de trein stapte in wat toen nog een klein vissersdorp was. En Derain kwam. Gegrepen door de felle kleuren en de zon schilderden de vrienden als bezetenen. Een nieuwe kunststroming was geboren, het fauvisme, naar de term fauve, wild. Het strand is nog altijd verleidelijk met zijn fraaie ligging in het hart van het dorp. Maar trakteer jezelf ook op een wandeling door de smalle straatjes en let op de borden die verwijzen naar de meesterwerken die er zijn gemaakt. Sommige uitzichten zijn nauwelijks veranderd. collioure.com

Als je over de smalle strook lage duinen het strand bereikt, word je niet meteen overrompeld door ongekende schoonheid. Op het eerste gezicht oogt het zelfs een beetje saai: een rechte strook zand. Maar die strook is wel ontzettend lang en verrassend stil. Zelfs in het hoogseizoen. Op Plage des Aresquiers draait het vooral om een gevoel van vrijheid. Bij gebrek aan voorzieningen ben je helemaal op jezelf aangewezen. En dat heeft zijn eigen charme. Rugzak mee, voldoende eten en drinken erin, handdoekje leggen. De rest van de dag kun je je helemaal overgeven aan het strandleven zoals de natuur het heeft bedoeld. Hoe verder je naar het oosten gaat, hoe ongerepter het wordt. Een deel is bestemd voor naturisten. frontignan-tourisme.com

LEVEN IN FRANKRIJK 23

GRANDE MOTTE 8 LA Van de tekentafel Deze tip betreft niet één specifieke baai, maar een verzameling stranden rondom de badplaats La Grande Motte. De reden: moderne architectuur. Hier ga je voor je plezier ‘verkeerd’ op je handdoek liggen, met je hoofd naar zee en je voeten richting het vasteland dus. Op die manier kijk je uit op de huizen, hotels en appartementencomplexen die in de jaren zestig en zeventig zijn gebouwd. Allemaal ontworpen om samen één nieuwe eigentijdse badplaats te vormen. Het toerisme was niet langer een luxe voor welgestelden alleen, maar bereikbaar voor een groot en breed publiek. Die politiek is niet overal even geslaagd, maar La Grande Motte is bijna nog precies zoals visionair en architect Jean Balladur het op de tekentafel heeft ontworpen: piramidevormige gebouwen, brede straten, veel groen en ruime terrassen. Alles in modern en witgeschilderd beton. Leuk detail: de helft van de gebouwen is vrouwelijk (ronde vormen), de andere helft mannelijk (rechte vormen). Als je genoeg hebt van het luieren aan zee, kun je een architectuurwandeling maken onder begeleiding van een gids. lagrandemotte.com

24 LEVEN IN FRANKRIJK

De mooiste stranden

9 Pittig en prachtig

CALANQUE DE SORMIOU

Dit is een van de mooiste baaien van Europa, alsof de zee er een hap heeft genomen uit de toch al zo spectaculaire rotskust van witte kalksteen. Het is een droomplek zoals je je die voorstelt: hoge kliffen, fijn strand, handvol huisjes en kraakhelder water. Een groot deel van het jaar is de inham met de auto bereikbaar over een smalle verharde weg door het Parc National des Calanques, maar tijdens de zomermaanden en enkele vakantieperiodes moet je hem nog voor de col laten staan. Dat betekent een pittige wandeltocht van een uur door een prachtig decor. In het beschermde natuurgebied zijn meer baaien en stranden te vinden. Sommige zijn ruiger, andere eenvoudiger te bereiken. Maar Sormiou biedt het perfecte plaatje. Nadat je bent afgedaald leg je je handdoek neer en weet je het zeker: je wilt er voorlopig niet meer weg. calanques-parcnational.fr

LEVEN IN FRANKRIJK 25

DES CHALETS 10 PLAGE Op stelten In 1869 bouwden vakantiegangers op het strand van Gruissan de eerste baraques, houten bouwsels zonder voorzieningen. Terwijl badgasten zich elders onderdompelden in de luxe van grand hôtels, ging het op deze smalle strook zand vooral om de zee en ultieme vrijheid. Hoewel er in ruim 150 jaar veel is veranderd, heeft het Plage des Chalets zijn esprit van toen behouden. Er staan nu 1330 huizen op palen in een patroon van rechte straten, opgebouwd na de Tweede Wereldoorlog. De chalets, nu met stromend water en elektriciteit, zijn geliefd bij gezinnen en surfers. Net als vroeger is de sfeer vooral ongedwongen. Kinderen maken er al snel vriendjes, buren spelen petanque met elkaar en er worden spontaan barbecuefeestjes georganiseerd. Uiteraard staat het strandleven centraal. Vanuit je chalet sur pilotis wandel je op je slippers naar zee en breng je de dag door met zandkastelen bouwen, schelpen zoeken, zwemmen en luieren. gruissan-mediterranee.com

26 LEVEN IN FRANKRIJK

BESTEL NU

EN BETAAL TOT 1 OKTOBER GEEN VERZENDKOSTEN!

€16,

95 per stuk

Abonnees krijgen € 3,50 korting

Leven in Frankrijk Agenda of Scheurkalender 2023

Geniet het hele jaar van Frankrijk met deze handige agenda boordevol vermakelijke weetjes, seizoensrecepten en de tien leukste tips en adressen in Frankrijk. Of kies voor de scheurkalender voor je dagelijkse dosis joie de vivre!

Ga naar leveninfrankrijk.nl en klik op Shop of bel 088 2266634 (op werkdagen van 09.00-17.00 uur)

France

Vendée

La Tranche sur Mer

Puur natuur, volmaakt vr gezinnen

14 kilometer strand met fijn zand Badplaats met Blauwe Vlag Eerste badplaats in de Vendée met een Kwaliteitskeurmerk voor het zwemwater

www.latranchesurmer-tourisme.fr La Tranche sur Mer - Tourisme

Frank

Frank Renout is correspondent in Frankrijk voor verschillende media, waaronder het NOS Journaal en het AD. Hij woont in een gehucht ten westen van Parijs.

Wildlife Als ik ’s avonds vanuit Parijs naar huis rijd, zie ik het landschap per kilometer veranderen. Beton verdwijnt achter me, de natuur ligt voor me. Het getoeter verstomt, het getjilp rukt op. Welkom in ons kleine en afgelegen gehucht ten westen van Parijs. Zodra de avond valt gaan de kippen op stok en verdwijnen de paar bewoners achter hun voordeuren. Om middernacht gaan de lantaarns uit en is het er pikdonker en doodstil. En daar, tussen bossen en heuvels, heb ik de natuur ontdekt. Eekhoorns en egels springen en sjokken door onze tuin. Vogels maken nestjes tegen de gevel van ons huis. Een wasbeer liep pas nog over de muur. En in de categorie ‘sterke verhalen’ maar waargebeurd: er liep ook al eens een koe door onze tuin. En die was niet van ons, maar van de buurman. Als je de tuin uít gaat, wordt het pas echt wild. Wandelend door weilanden met koolzaad zagen we heel langzaam twee herten geweien omhoogkomen, boven het gele koolzaad uit, om daarna weer net zo langzaam naar beneden te zakken. Toen we met de auto het dorp uitreden, staken twintig everzwijnen vlak voor onze ogen over. Het enige kruispunt in de buurt werd al eens geblok keerd door een groep geiten. De buurman kwam aan rennen en joeg ze weg door – echt gebeurd – met z’n alpinopet te zwaaien. We maakten een uitstapje naar Rambouillet. Lopend in de bossen dacht ik eerst nog dat de lokale drumband er aankwam. Maar nee, wat ik hoorde was een jachthoorn. Meteen daarna brak een pandemonium los. Achter ons rende een immens edelhert op ons af, dáár weer achter renden twintig jachthonden achter het edelhert aan, en dáár weer achter verscheen een tiental ruiters te paard, met wapperende rode lange

jassen en Napoleonsteken op hun hoofden. Alsof ik een paar eeuwen terug in de tijd was gereisd. De voorste man had al paardrijdend een grote sabel in zijn hand: ik vermoed dat het rennende hert dat ook gezien had. Onze zonen belden ons eens op een avond op, toen ze door ons dorpje liepen. Ze hadden in het donker vreemde geluiden gehoord. Of we konden komen. Mijn geliefde nam de zaklamp, ging op pad en trof onze zonen tussen de bomen achter het dorpskasteel. Ze wezen naar een koe. “Er is iets uitgekomen”, zeiden ze. Jawel, een kalf. Mijn geliefde liep naar de boer in het dorp, die kwam met een kruiwagen, legde het babykalf erin en bracht het naar de stal. En terwijl hij met het jonge beestje terugliep, sjokte de moederkoe gemoedelijk achter hem aan, dwars door ons dorp, op weg naar huis. Zelf moest ik een keer achter onze hond aanrennen die een weiland in sprintte en op grote afstand als een gek bleef staan blaffen bij iets onduidelijks. Ik ploegde door de modder, kwam dichterbij en zag een gewonde beverrat. En een beverrat kan héél groot zijn. Dit exemplaar had ongeveer het formaat van onze Australische herder. Hij sprong met z’n imposante voortanden telkens naar de hond, die er als een wild beest blaffend omheen bleef rennen. Ik nam een duik om onze Aussie te pakken, zag dat de beverrat toen op mij afsprong, raakte mijn evenwicht kwijt en belandde languit in de modder. En geloof het of niet: op een wandeling door de weilanden rond ons huis hoorden we leeuwengebrul. Niet één keer, maar een aantal keren achter elkaar. Leeuwen! We waren niet bang hoor. Een paar kilometer van ons huis ligt een dierentuin en blijkbaar stond de wind precies richting ons huis. © Illustratie Ingrid Bockting

DE BUURMAN KWAM AANRENNEN EN JOEG DE GEITEN WEG DOOR – ECHT WAAR – MET ZIJN ALPINOPET TE ZWAAIEN

LEVEN IN FRANKRIJK 29

Onderwaterballet Jarenlang schreef ik steeds opnieuw een vertaalde zin uit een film van Jean Painlevé in mijn agenda: To learn from strange fish. En dat is precies wat er gebeurt als je de geestige en liefdevolle natuurdocumentaires ziet van Painlevé, die, vaak onder water, naar piepkleine wezentjes kijkt die wij met afschuw links laten liggen. Zoals de mollige waterslakken, die hij filmt als elegant deinende ballerina’s/ballerino’s (ze zijn hermafrodiet) terwijl ze elkaar het hof maken (in Acéra ou Le Bal des Sorcières, 1972). Jean en zijn partner Geneviève Hamon waren hartstikke woke voor hun tijd, ervan overtuigd dat je standpunten in je films zichtbaar moesten zijn: zo maakten ze de zeepaardjes tot geëmancipeerde supersterren in L’Hippocampe (vrouwtje bezwangert het mannetje met haar eieren, mannetje bevrucht ze en draagt ze in zijn buik) en laten ze het mannetje zien, terwijl hij huffend en puffend honderden minuscule zeepaardjes uit zijn buidel lanceert. In 1934, toen deze film uitkwam, werd het als behoorlijk schokkend ervaren, ook als Painlevé juichend het liefdesleven van de waterslakken observeert, die zich vrolijk en kettinggewijs, in trio’s en kwintetten, en daarbij genderfluïde (want om de haverklap van geslacht veranderend) voortplanten. Van een zwerm ordinaire dakduiven maakt Painlevé een hilarisch schouwspel door ze te filmen als in een voetbalwedstrijd die draait om het bemachtigen van een stukje brood. Opeens wordt iedere duif een bijzonder individu met eigen karakter waardoor je ook naar deze dieren nooit meer op dezelfde manier kijkt. “Allez, Pierre-Georges!” moedigt Painlevé een ambitieuze duif in de voorhoede aan (later afgekort tot Pi-Geo, verwijzend naar het Franse woord voor duif, pigeon), wat bij ons thuis inmiddels

een gevleugelde (jawel!) uitdrukking is geworden. Het is onmogelijk om niet mee te worden meegesleept door het enthousiasme van de filmmaker als hij een zeeegel vanonder zijn vergrotende camera bekijkt: die hydraulische voeten! Hun ingenieuze werk als stofzuigers van de rotsen! De tempelachtige architectuur van hun stekels! Painlevé’s documentaires worden inmiddels terecht als kunst gezien, want niets is zo wonderlijk en surrealistisch als de natuur, gezien door de eigenzinnige lens van deze visionaire levenskunstenaar. Jean Painlevé, ‘Les Pieds dans l’eau - Rétrospective’, tot 18 september. jeudepaume.org

Verstopt en fijn

Bij een restaurant dat Le Hangar heet, denk je misschien aan een grote ongezellige eethal. Maar dit fijne restaurantje is precies het tegenovergestelde: knus en gezellig, verstopt in een doodlopend straatje, vlakbij het Centre Pompidou. Kleine maar fijne kaart van de Franse keuken, met als specialiteit van het huis de boeuf stroganoff. Maar ook voor vegetariërs is er wat wils, Van tevoren reserveren op +33 1 42 74 55 44. Le Hangar, 12, impasse Berthaud (3de arr.)

30 LEVEN IN FRANKRIJK

Coups de Cœur Paris Kunstenaar Eugenie Goldschmeding woonde twintig jaar permanent in Parijs en pendelt nu tussen Berlijn en Parijs.

Stel zelf je tas samen

Luisteren en lekker niksen

Ik ken geen kunstenaars die niet ook graag muziek maken en geen musici die niet ook graag visuele kunst maken. Zo begon zangeres Owlle (een samentrekking van het Engelse owl en het Franse elle) haar studie aan de Parijse École des Beaux-Arts en begon ze tegelijkertijd met het maken van Engelstalige electroen dream-pop. Na jaren van globalisering is er nu een tegenbeweging met een focus op het lokale; ook Owlle is begonnen met het zingen in haar moerstaal (misschien ook een soort lot als je echte voornaam ‘France’ is), omdat ze vond dat ze zo beter haar intiemere songs kon samenstellen. Al acht jaar is ze actief op muziekgebied en nu breekt ze door met haar derde album Folle Machine waarop het nummer ‘Le goût de la fête’ te horen is. Een ander highlight op haar nieuwe album is ‘La flemme’. Mooie uitdrukking trouwens: J’ai la flemme, wat zoiets betekent als een grote behoefte hebben om te (of niet anders kunnen dan) niksen. Owlle, ’Folle Machine’, op alle streamingsplatforms

In Parijs is het zaak altijd een heupof cross-bodytasje bij je te hebben, waaruit je fluks je metrokaart, sleutels en portemonnee kunt trekken en waarbij de pickpockets (spreek uit: piekpockèhts) geen kans maken. Maar voor een Parisienne gaat het niet alleen om functionaliteit. Zo’n tasje, dat je tenslotte per dag tientallen keren openen dichtdoet, aanraakt en ziet, moet er ook een beetje apart en vrouwelijk uitzien. Het merk Sous les pavés maakt tasjes die eruitzien als kleine kunstwerkjes, die je naar believen samen kunt stellen door zelf een combinatie te maken van verfijnde sluitingen (zoals een bijtje, scarabee of camelia), soepele leersoorten en schouderriemen. souslespaves-paris.com (de winkel zit op 60, rue du Cherche-Midi, 6de arr.)

Tekenen als meditatie

Aan wijlen museumdirecteur Pierre Janssen werd gevraagd wat hij het liefst zou doen als hij kunst zou maken. “Tekenen”, antwoordde hij. Waarom? Omdat je het overal, in elk klein hoekje kunt doen en je er bijna niets voor nodig hebt. Om innerlijk tot rust te komen is het trouwens een heel goed idee om eens een potloodje en papier te pakken, in plaats van te gaan staren naar een telefoonscherm. Zo heb ik een goede vriend die als hij zin heeft in rust, vellen papier vol met madeliefjes of stukjes popcorn tekent. Dit eenvoudige medium wordt geëerd met de expositie Hey, le dessin in het Musée d’Art Brut & Art Singulier, waar zestig kunstenaars uit de hele wereld zeer divers werk laten zien. hallesaintpierre.org

LEVEN IN FRANKRIJK 31

Une belle histoire

Waar zouden we zijn zonder de liefde? Leven in Frankrijk stelt je voor aan de meest iconische Franse liefdeskoppels door de jaren heen. Deze keer: Brigitte Bardot en Roger Vadim

E� Vadim… créa Bardo� Hoe de liefde tussen Roger Vadim en Brigitte Bardot haar tot een wereldster maakte en hem tot ‘Mister Bardot’ en een gevierd regisseur. TEKST CHANTAL VAN WEES FOTO’S IMAGESELECT

32 LEVEN IN FRANKRIJK

evenentachtig is ze, de vrouw die maar twee letters nodig heeft om genoemd te worden: BB. Ze leidt een teruggetrokken leven, met haar man en honderd dieren op een landgoed in Zuid-Frankrijk. Ooit was de voormalige actrice een prachtige seksbom die zowel op het witte doek als in het echte leven een hedonistisch bestaan leidde, vaak trouwde en nog veel meer geliefden had. Maar hoe werd zij deze vrouw die menig hart in de jaren vijftig en zestig sneller deed kloppen? Hier komt haar eerste, grote liefde in beeld: regisseur Roger Vadim.

Vrouwbeeld Vadim wordt op 26 januari 1928 in Parijs geboren. Zijn moeder is Française, een feministe en haar tijd ver vooruit. Als ze Russische lessen volgt, ontmoet ze Rogers vader, een Russische prins. Ze worden verliefd, trouwen en worden de trotse ouders van Roger. “Ik had de mooiste jeugd die je maar kunt hebben”, zegt Vadim. “Mijn familie was rijk, mijn vader was consul van Frankrijk, tot mijn zevende woonde ik voornamelijk in het buitenland.” Als Roger negen is, slaat het noodlot echter toe: op vakantie in Frankrijk sterft zijn vader, voor zijn ogen, tijdens het ontbijt. “Ons leven degradeerde van ‘Arabische nachten’ naar ‘Les Misérables’.” Zijn moeder heeft geen cent. Ze vestigt zich met haar kinderen in Léger, een dorp in de Franse Alpen. Als zij al haar Egyptische en Turkse kleden heeft verkocht, opent ze een jeugdherberg. Ze is

zelfstandig en sterk en laat het leven haar niet omverduwen. Het vrouwbeeld dat Vadim van haar meekrijgt, zal hem blijvend beïnvloeden. En dan wordt het oorlog. Vadim helpt Joden te vluchten naar Zwitserland. Hij ziet tijdens die jaren hoe mensen werkelijk zijn: laf en gemeen, maar soms ook dapper en behulpzaam. Ook dit zal hem vormen. Na de oorlog verhuist het gezin naar Parijs. De generatie van Vadim is erop gebrand de barbaarse oorlogsjaren te vergeten en volop van het leven te genieten. Vadim is zeventien als hij zijn middelbare school afrondt en hij wil niets liever dan van zijn vrijheid genieten en de stad ontdekken. “Als ik geen geld had voor de bioscoop, wandelde ik. Ik was lui, wilde niet werken. Maar ik besefte wel dat ik dat snel genoeg wel zou moeten doen.” Maar eigenlijk is Vadim best ambitieus: hij wil consul worden, of schrijver, maar de showbusiness trekt hem het meest. Hij volgt daarom acteerlessen ›

Linkerpagina: Roger Vadim en Brigitte Bardot tijdens het draaien van ‘Love on a Pillow’ in 1962. Onder: links: een jonge, ambitieuze Roger Vadim; rechts: ‘BB’ maakt haar debuut op het filmfestival van Cannes in 1953, in bikini.

Zijn oog valt op de cover van modeblad ‘Elle’. Het wonderschone model is de veertienjarige Brigitte Bardot

LEVEN IN FRANKRIJK 33

“Alles wat ik weet, leerde ik van Vadim. Hij was zowel mijn leraar als mijn echtgenoot”

valt zijn oog bij de tandarts op de cover van modetijdschrift Elle. Het wonderschone model is de veertienjarige Brigitte Bardot.

Smoorverliefd Boven: scène uit de film ‘Le repos du guerrier’ in 1962.

34 LEVEN IN FRANKRIJK

en wordt verliefd op het theater. Hij ontmoet nieuwe mensen die hem introduceren in de hipste wijk van Parijs van die tijd: Saint-Germain-des-Prés. Feestend en drinkend brengt hij zijn dagen door. Zijn entourage wordt al snel ‘La Bande Vadim’ genoemd. Bar Le Tabou in de Rue Dauphine is de place to be. De eigenaar opent zijn kelder voor livemuziek en zo begint het keldernachtleven in Saint-Germain. Drinken in café Flore, jazz en mambo in de kelder van Tabou. Al die wilde avonden met vrienden en meisjes geven Vadim inspiratie voor zijn latere films. Hij belooft zichzelf voor zijn dertigste beroemd te zijn. En op de een of andere manier lukt hem altijd alles, en met gemak. Filmmaker Marc Allégret ontdekt de negentienjarige Vadim en maakt hem zijn rechterhand. Vadim schrijft zijn eerste filmscenario en wordt de jongste scenarioschrijver van Europa. Als hij voor Allégret jonge actrices moet vinden,

Bardot is dochter van een succesvol zakenman en een moeder die weinig tederheid toont naar Brigitte en haar jongere zusje. De meisjes krijgen een typisch Franse bourgeois opvoeding: ze moeten stil zijn, luisteren en zich aan de strenge regels van hun ouders houden. Brigitte is een gevoelig meisje dat naar ouderliefde hunkert. Als ze op haar zevende per ongeluk een Chinese lamp kapot laat vallen tijdens het spelen, zegt haar moeder dat ze niet meer hun dochter is en hen voortaan moet vousvoyeren. “Het was alsof er een muur tussen mij en mijn ouders was neergezet”, vertelt Brigitte. In haar tienerjaren wordt ze strikt in de gaten gehouden bij alles wat ze doet: thuis, op balletles en op de katholieke meisjesschool, waar ze stil en gehoorzaam is. Stiekem droomt ze ervan te ontsnappen aan haar gecontroleerde leven en hunkert ze naar liefde. “Ik had geen huisdieren, mijn ouders hielden niet van dieren. Toen ik op een dag een verdwaalde kitten probeerde te redden, maakten ze daar een probleem van. Op de een of andere manier

kreeg ik het toch voor elkaar om hem te mogen houden. Dat was een hoogtepunt in mijn jeugd.” Haar moeder wil graag dat haar meisjes hoog op de sociale ladder eindigen en zorgt ervoor dat zij het goed doen op school en ballet. En ze dwingt de bijzonder mooie Brigitte vanaf haar veertiende als model te werken. Naar aanleiding van de Elle-cover neemt Vadim contact met haar ouders op. Die vinden film maar niets, maar de charmante Roger weet hen toch over te halen om hun dochter een screentest te laten doen. Vadim is zelf haar tegenspeler voor de gelegenheid. “Ik zag een meisje, nog geen vijftien, prachtig, ontspannen. Het was alsof ze haar hele leven al met regisseurs werkte”, vertelt hij. Brigitte zal over de gebeurtenis zeggen: “Toen ik Vadim voor het eerst ontmoette, vond ik hem erg knap. Ik was niet gewend om zulke aantrekkelijke mannen te ontmoeten. Ik vond hem fantastisch. Ik kon me niet voorstellen dat hij ooit verliefd op mij zou worden.” Maar het gebeurt: Vadim is even gek op haar als zij op hem. Als Brigitte haar ouders vertelt dat ze met hem wil trouwen, stemmen zij toe. Maar alleen als hij een vaste baan neemt. Vadim regelt voor zichzelf de ultieme droombaan: verslaggever bij het populaire weekblad Paris Match.

geven, regelt hij dat ze bij premières en op filmfestivals, zoals in Cannes, in the picture staat. Ze is nog geen ster, maar wel een aankomende ster: Vadim wordt ‘Mister Bardot’ genoemd. Dat vindt hij niet leuk want hij wil naam maken voor zichzelf. Hij vraagt onbeperkt verlof aan bij Paris Match om zich geheel aan film te kunnen wijden. Hij begint met het schrijven van scenario’s voor films waarin zijn muze Brigitte floreert. En dan, in 1956, schrijft én regisseert hij zijn allereerste film: Et Dieu… créa la femme. Gebaseerd op een nieuwsitem en geïnspireerd op Bardot. Hij zal een ster van haar maken. En zij is tegelijkertijd zijn geheime wapen om door te breken als regisseur. Over de samenwerking zegt Brigitte: “Alles wat ik weet, leerde ik van Vadim. Hij was zowel mijn leraar als mijn echtgenoot. Ik gaf mezelf geheel over aan zijn regie. In het begin vond ik het moeilijk om naturel te zijn voor de camera. Vadim leerde me mijn tekst te brengen zoals ik in het normale leven praat.” Vadim: “Ik denk dat ik Brigitte geholpen heb door

Links: Roger Vadim; rechts: Brigitte Bardot speelt in 1968 in ‘Shalako’, samen met Sean Connery.

Spiritueel kind Op 20 december 1952 trouwen ze, nadat hij vier jaar heeft gewacht tot zij de huwbare leeftijd heeft. “Vadim en ik hadden onze huwelijksnacht al beleefd jaren voordat we trouwden,” zegt Bardot, “maar daar wisten mijn ouders natuurlijk niets van.” Vadim spoort haar aan te stoppen met ballet en actrice te worden. Om haar carrière een boost te

› LEVEN IN FRANKRIJK 35

Rechtsboven: tegenwoordig leidt Brigitte Bardot een teruggetrokken leven. Hieronder: na hun scheiding zal Vadim nog vijf films maken met Bardot.

haar vrijheid te geven. Om haar goede en slechte eigenschappen in te zetten en zich niet te laten tegenhouden om zichzelf op een natuurlijke manier te laten zien. Ik heb haar beroemd gemaakt door haar een personage te laten spelen dat paste bij haar persoonlijkheid. En dat viel mensen op.” De film doet het in Frankrijk niet goed, maar in Amerika wordt hij door acht miljoen mensen bezocht en brengt zo meer geld binnen dan automerk Renault dat jaar. Langzaam gaat de film de hele wereld over en wordt een internationale hit. Maar de productie die hen beiden beroemd maakte is tegelijk het einde van hun liefdesrelatie. In eerste instantie is Bardot helemaal niet onder de indruk van haar tegenspeler Jean-Louis Trintignant, maar na vier weken filmen is ze stapelverliefd. Het betekent het einde van hun huwelijk. Vadim: “We besloten elkaar nog één cadeau te geven: de vrijheid. Terwijl we erachter kwamen dat we niet met elkaar konden leven, was deze film een geschenk voor beiden: het was ons kind, een artistiek, spiritueel kind. Het was een prachtige manier van uit elkaar gaan.”

Het is het begin van een vriendschap en een professionele band. Ze zullen daarna nog vijf films met elkaar maken.

Eigen verlangens Maar na het filmen van Et Dieu… créa la femme is Bardot nog steeds getrouwd met Vadim en een schandaal hangt in de lucht. Vadim wordt ervan beschuldigd zijn vrouw op het witte doek uit te kleden. Hij zegt hier zelf over: “Ik heb altijd geprobeerd de mythe kapot te maken, die oude, rare moraal dat seks en schuld bij elkaar horen. Vrouwen zijn niet alleen seksuele objecten maar subjecten van hun eigen verlangens.” Na Vadim verkent Bardot de liefde met vele mannen, en na Bardot zal Vadim nog vele mooie vrouwen trouwen, onder wie Catherine Deneuve en Jane Fonda, met wie hij min of meer hetzelfde doet als hij met Bardot deed: van ze houden, hun sensuele schoonheid op het doek vangen, ze in hun vrouwelijke kracht zetten om hen vervolgens hun eigen weg te laten gaan. In 2000 sterft Roger Vadim aan kanker. Bardot, die haar man, dieren en landgoed slechts verlaat als haar strijd tegen dierenleed erom vraagt, maakt een uitzondering voor de man die haar creëerde en haar vrijheid schonk, door zijn begrafenis in Saint-Tropez bij te wonen.

“We besloten elkaar nog één cadeau te geven: de vrijheid” 36 LEVEN IN FRANKRIJK

iedere zondagavond een klassieker

Zondag 26 juni om 21:00

Une ravissante idiote Met Brigitte Bardot

Nederlands ondertiteld

500

421

La France & moi

Ze werken al jaren in Frankrijk en spreken soms Nederlands met een Frans accent. In deze rubriek vertellen Nederlanders over de charme en valkuilen van het werkende leven in Frankrijk. Deze editie: een modeontwerper

Na een succesvolle loopbaan als tassen- en schoenenontwerper vertrok Louise Jacqueline (36) naar Parijs, waar ze voor zichzelf begon als modeontwerper. Het Nederlandse bloembollenbedrijf van haar Frans-Nederlandse ouders beïnvloedt haar nog dagelijks: de sierlijke tulp is haar inspiratiebron. TEKST EUGENIE GOLDSCHMEDING FOTO’S LOUISE JACQUELINE & MATTHIAS LAUKENS

‘De energie van Parijs geeft en neemt’

“M

ijn Franse moeder emigreerde naar Nederland nadat ze mijn Nederlandse vader ontmoette. Samen hebben ze een bloembollenbedrijf in de buurt van Zwolle, waar ik opgroeide. Mijn moeder sprak altijd Frans met mij en mijn broers en in de schoolvakanties gingen we naar haar familie in de Auvergne en in de zomer naar Bretagne. Ik heb de modevakschool in Zutphen gedaan en ben gaan werken als ontwerpster van handtassen voor het bedrijf DutchBag. Voor deze baan reisde ik de hele wereld rond: China, Hongkong en steden als Parijs, Londen, Milaan en New York. Na vijf jaar ben ik naast mijn werk een opleiding voor schoendesign gaan volgen en ben ik voor het Rotterdamse bedrijf Premium Inc gaan werken als schoenenontwerper. Ook het technische deel van het productieproces nam veel tijd in beslag waardoor ik steeds verder van mijn eigen ontwerpen af kwam te staan, omdat je rekening moest houden met allerlei eisen. Zo kreeg ik het idee om een tijdje in Parijs te gaan werken. Mijn baas stelde voor dat ik daar voor hen bleef ontwerpen en dat leek me een goed idee.”

Sabbatical “Na zes maanden besloot ik een halfjaar vrij te nemen. Tijdens die sabbatical heb ik veel gewandeld, zoveel mogelijk musea bezocht en de stad van onder tot boven ontdekt. De conclusie was dat ik

voor mezelf wilde beginnen, en om dat te kunnen financieren heb ik gesolliciteerd bij een bedrijf dat voor de LVMH-groep en voor het merk Dior de klantenservice verzorgde. Toen ik aangaf dat ik een parttime contract wilde – wat absoluut niet gebruikelijk is in Frankrijk – durfde mijn manager dat niet te bespreken met de PDG (Président Directeur Général) want in een Frans bedrijf is de PDG een soort god. Maar de PDG bleek een kind van Frans-Nederlandse ouders. Hij ging het gesprek aan en was gecharmeerd van het feit dat ik direct to the point kwam en accepteerde mijn voorstel.”

Linkerpagina: Louise Jacqueline in een shoot. Boven: links: met haar beste Nederlandse vrienden in Parijs; rechts: met partner Matthias.

Ateliers “Ik wilde op maat gemaakte kleding gaan maken waarbij het productieproces heel transparant is. De kleding wilde ik lokaal produceren in plaats van in Azië, zoals de grote merken doen. Voor mijn eerste klant, een Nederlandse, heb ik een leren rokje gemaakt. Omdat ze mijn eerste klant was zei ik dat ze zelf mocht bepalen wat ze ervoor wilde betalen, naar waarde van het rokje, en zo kwamen we uit op 175 euro. De werkelijke kosten van zo’n op maat gemaakt product zijn het driedubbele. Ik kwam er zo achter dat ik mijn klanten in een andere kring moest zoeken; Nederlanders houden van functioneel, praktisch en willen niet te veel geld uitgeven. Fransen vinden het belangrijker dat het ook origineel is, ze begrijpen de prijs van met de › hand en op maat gemaakte kleding beter. Mijn

LEVEN IN FRANKRIJK 39

hebben daar een flink budget voor over. Parisiennes stralen uit dat ze er mogen zijn en houden van vrouwelijke en verfijnd verwerkte kleding. De Nederlandse vrouw is er in het algemeen minder op gericht om er chic uit te zien en kleedt zich meer vanuit een praktisch oogpunt. De Parijse vrouw is heel zelfstandig, maar tegelijkertijd vind ik het gedrag van Franse mannen meer macho. In het begin was ik zwaar onder de indruk van hoe makkelijk je wordt versierd: zo gebeurde het regelmatig dat ik een briefje met een telefoonnummer in mijn hand gedrukt kreeg, dat er iemand achter mijn fiets aan rende om mijn nummer te vragen en er hingen soms briefjes aan mijn fiets.”

Frankrijk, Nederland… België

Met de klok mee: expositie in Atelier Néerlandais (Nederlandse Ambassade); eigen werk in haar studio.

klantenkring begon met vrienden en familie en heeft zich daarna langzaam uitgebreid. Ik stopte met het werk voor Dior om honderd procent voor mijn eigen bedrijf te gaan. Ik heb een gedeeld atelier dat mij ook zichtbaarheid biedt. Hier heb ik een boetiek met etalage waar ik ontwerp en produceer en mijn collecties verkoop.”

Originaliteit “De basis van al mijn ontwerpen ligt bij de Nederlandse tulp, in al haar sierlijkheid en kleuren. De stoffen die ik gebruik, zijn van Franse en Belgische modehuizen als Givenchy, Dries van Noten, Christian Wijnants, Givenchy, Hermès en Chloé. Naast de op maat gemaakte kleding ben ik ook met een prêt-à-portercollectie begonnen, waarbij nooit meer dan drie modellen hetzelfde zijn. Wat ik een erg positieve ontwikkeling vind, is dat ik steeds meer jonge vrouwen als klant krijg, omdat ze graag iets origineels dragen en ze het belangrijk vinden dat een kledingstuk eco friendly geproduceerd is. Ze

40 LEVEN IN FRANKRIJK

“Parijs is anders dan de rest van Frankrijk; buiten Parijs zijn de mensen meer open en veel vriendelijker. Het leven in Parijs is best hard, iedereen is nogal op zichzelf en het gedrag is vaak nerveus: let maar eens op de haastige manier van lopen. Er hangt een energie in de stad die veel geeft, maar ook neemt. Fransen zijn minder open en impulsief dan Nederlanders, ook in hun sociale contacten. Wel wordt hier meer tijd genomen om tussen de middag te lunchen of om samen een apéro te nemen, dit maakt allemaal deel uit van het netwerken. Een Nederlander zegt direct wat hij vindt, bij een Fransman blijft het in het begin vaag wat het probleem is, en hij of zij probeert bovenal beleefd te blijven. Ik heb daardoor geleerd iets minder direct te zijn, anders stoot je hier mensen te snel voor het hoofd. Met mijn vriend Matthias, een Belgische architect, experimenteer ik veel met modefotografie; de fotografie voor mijn website doen we samen in onze ‘studio’ thuis. Of ik voor altijd in Parijs wil blijven, weet ik nog niet. Het contrast met Nederland is ondertussen enorm geworden; daar voelt alles perfect en te georganiseerd aan. Wie weet is België een goede optie: in Brussel heerst een relaxte sfeer en het ligt precies tussen Parijs en Nederland in.”

“Ik heb geleerd iets minder direct te zijn, anders stoot je mensen hier te snel voor het hoofd”

6X +

AGENDA & SCHEURKALENDER 2023 T.W.V. € 33,90 NU SAMEN VOOR MAAR

€ 40

Het hierboven genoemde abonnementsbedrag is exclusief eenmalige verzendkosten van € 5 van de tafelset. Deze aanbieding geldt zolang de voorraad strekt. De abonneeservice is op werkdagen bereikbaar van 9.00 tot 17.00 uur. Neem contact op met de abonneeservice voor verzendtarieven naar het buitenland. U kunt het abonnement ook cadeau doen aan iemand anders, u ontvangt dan zelf de agenda en scheurkalender.

Ga naar leveninfrankrijk.nl of bel 088 2266634 70 LEVEN IN FRANKRIJK

Langs bergen, kloven en karaktervolle dorpen

Train des Merveilles De spectaculairste spoorlijn van Zuid-Frankrijk is onlangs definitief van de ondergang gered. We hoppen van station naar station en ontdekken – met onze neus tegen het raam – de meest Italiaanse hoek van de Alpes-Maritimes. TEKST PAUL SMIT FOTOGRAFIE MICK PALARCZYK & PAUL SMIT

42 LEVEN IN FRANKRIJK

LEVEN IN FRANKRIJK 43

ALPESMARITIMES

“B

AM! Dat was ons antwoord op de storm Alex.” Aan het woord is kunstenares Ana Hopfer uit de Roya-vallei in het uiterste zuidoosten van Frankrijk. “Onze Brigade Anti-Morosité, BAM, wilde voorkomen dat mensen stilletjes zouden gaan zitten sikkepitten nadat de regenstorm Alex in oktober 2020 zoveel had vernietigd: achttien levens, honderden huizen en op tweehonderd plekken de toegangsweg tot ons dal. We waren van de wereld afgesloten. Maar onze ludieke acties waren nauwelijks nodig. Het was verbazingwekkend hoe de mensen hun goede humeur behielden en elkaar te hulp kwamen.” Ik sta in de Chapelle de la Miséricorde, de Kapel van de Vergevingsgezindheid, in Breil-sur-Roya, die is omgetoverd tot kunstatelier. Op de vloer ligt een vrolijk kunstwerk uitgestrekt, door kinderen uit het Roya-dal in elkaar geknutseld van materiaal dat door Alex aanspoelde.

Silver lining De belangrijkste silver lining van donderwolk Alex is de Train des Merveilles. Vóór de storm stond dit mooiste treintraject van Zuid-Frankrijk op het punt opgeheven te worden. Het traject zou te kostbaar zijn om te onderhouden omdat het het slechts enkele duizenden dalbewoners bediende. Maar na de ramp, die de toegangsweg tot het dal had weggespoeld, bleek de trein het enige transportmiddel dat materieel en levensmiddelen kon aanvoeren; het spoor, vaak hoog boven de rivier, op viaducten en in tunnels gelegen, was namelijk nog intact. Met als gevolg dat de regio besloot niet alleen de spoorlijn te behouden, maar de dienstregeling zelfs uit te breiden, zodat mensen er weer mee naar hun werk konden en meer toeristen de streek per trein kunnen verkennen. Ik neem de trein die om 8.30 uit Nice vertrekt, want die heeft een guide-conférencière aan boord. Isabelle Osché, geboren in Rotterdam uit Franse ouders,

Met deze spoorlijn bezoek je de mooiste hoeken van de Alpes-Maritimes 44 LEVEN IN FRANKRIJK

Train des Merveilles

heeft een eigen wagon tot haar beschikking: iedereen die haar verhalen (in het Frans en Engels) wil aanhoren gaat daar zitten. Buiten Nice wordt de route spectaculair: de uitzichten op de steeds hogere bergen en diepere kloven onder de viaducten doen je je neus tegen de ramen drukken. De steeds langer wordende tunnels geven Isabelle tijd voor extra anekdotes en het waanzinnige verhaal van de geschiedenis van de lijn. Ten slotte voert de trein door tunnels die zich binnen in een berg omhoog schroeven. Waar je de tunnel uitkomt, kijk je omlaag op het spoor waarover je hem inreed. Maar al is het traject zelf de rit waard, de echte aantrekkingskracht van de spoorlijn is dat je zonder auto een van de mooiste hoeken van de Alpes-Maritimes kunt bezoeken, met dorpen die

tot de schilderachtigste van het hele land behoren. Met de auto moet je twee passen over voor je van Nice in het Roya-dal bent, een fitnesstraining van bochtig stuurwerk, terwijl je in de trein ontspannen naar buiten kijkt en de verhalen aanhoort.

Eigenwijs miniatuurstaatje De treinreis eindigt in Tende, aan de voet van de Col de Tende, die op bijna 2000 meter hoogte de grens met Italië vormt. Nice en de Côte d’Azur lijken ver weg. Dit zijn de Alpen: de Roche de l’Abisse naast de pas is 2740 m hoog! Als ik het stationnetje verlaat, lijkt Tende een dorp, maar als ik eenmaal door de straatjes begin te dwalen, merk ik dat Tende ooit een echt stadje was waar de grote › kathedraal goed bij past. Tende vormde van de

Vorige pagina’s: een van de vele viaducten. Linkerpagina, boven: La Brigue: onder: stagiaire Florentine Baldi in hoedenwinkel en -atelier La Fée Capeline in Tende. Hieronder: de oude wasplaats in Sospel.

LEVEN IN FRANKRIJK 45

46 LEVEN IN FRANKRIJK

Train des Merveilles

13de tot de 16de eeuw dan ook een eigenwijs miniatuurstaatje, onder heerschappij van de familie Lascaris. Dankzij de Col de Tende, de pas waarover de lucratieve zouthandel tussen de Provence en de Povlakte plaatsvond, wist het rijkdom te vergaren en onafhankelijk te blijven. Geen van de omliggende graafschappen en hertogdommen durfde het al te zeer te bedreigen, uit angst dat de zouthandel zou stilvallen. We zigzaggen door de stegen omhoog naar de ruïneuze muurresten van het kasteel van de Lascaris. Je moest ze niet tegen de haren instrijken, want dan belandde je in de kerkers van dit kasteel en kwam je er nooit meer uit. Nu ligt op die plek de begraafplaats. Zoals Tende steil tegen de terrassenhelling is aangebouwd, zo is ook de verzameling graven en grafmonumenten dat: de stad der levenden gaat naadloos over in de dodenstad erboven. Vandaar heb je het mooiste uitzicht op Tende. In Tende spreek ik met Emilie Olivier van de winkel/atelier La Fée Capeline, ‘de hoedenfee’. Zij maakt vilten hoeden van wol van schapen van een oud lokaal ras uit buurdorp La Brigue. Ze laat ons het complete maakproces zien. Vooral het vilten, waarbij ze met een soort borstel met ijzeren pennen in plaats van haren over in zeepsop gedrenkte wol schrobt – nodig om de vezels met elkaar te verankeren – is zwaar fysiek werk. Behalve stijlvolle grotere

‘De hoedenfee’ maakt vilten hoeden van wol van schapen van een oud lokaal ras uit buurdorp La Brigue hoeden en geinige kleine zie ik fantasierijke exemplaren die zo uit een schilderij van Jeroen Bosch lijken te komen. “Nee,” corrigeert Emilie me, “ze zijn geïnspireerd op de fresco’s in de Chapelle Notre-Dame des Fontaines in La Brigue.” Op mijn niet-begrijpende blik zegt ze: “De Sixtijnse Kapel van de Alpes-Maritimes! Die moet je gezien hebben. Vlug, de trein vertrekt over tien minuten en vanaf het station rijdt er een gratis navette.”

Meesterwerk van kleur Het is maar één halte naar La Brigue en het shuttlebusje staat al klaar voor het station. De kapel ligt afgelegen in het bos, op vier kilometer van het dorp, op een plek waar zeven bronnen ontspringen. Doordat het water niet permanent stroomt, maar af en toe spontaan, zijn er allerlei legendes aan het ontstaan van de kapel verbonden. De fresco’s zijn later aangebracht, in een tijd dat de Lascaris› familie van Tende het te bont maakte met de

Linkerpagina: Peillon. Hieronder: links: bistro La Petite Épicerie in Saorge; rechts: het blazoen van de familie Lascaris in La Brigue.

LEVEN IN FRANKRIJK 47

WAAROM HEET DE TREIN MERVEILLES? De trein is genoemd naar de Vallée des Merveilles: vallei van de Wonderen of Mysteriën. Deze hoog gelegen vallei boven de 2000 meter kan alleen lopend of met een terreinwagen bereikt worden vanuit Tende, het eindstation van de trein. In deze vallei zijn meer dan 40.000 prehistorische rotstekeningen gevonden. Ze zijn nog altijd een mysterie: wat betekenen ze, wie maakten ze en hoe kwamen de tekenaars zo hoog in de bergen?

Hierboven: het dorp Piène-Haute. Rechterpagina: de Pont du Coq, onderdeel van de oude looproute bij La Brigue. Volgende pagina: linksboven: het viaduct naast Escarène; rechtsboven: het art-decostation van Breil-sur-Roya; rechtsonder: restaurant Le P’tit Gourmet in Peille.

48 LEVEN IN FRANKRIJK

tolgelden voor de Col de Tende. Een afgesplitste tak van de familie, die toen over La Brigue heerste, opende een alternatieve, goedkopere route over de Alpen. Die voerde hier langs de kapel, de laatste plek waar drinkwater getapt kon worden voordat de zware klim begon. Er werd genoeg geld ingezameld om een destijds beroemde kunstenaar 220 vierkante meter fresco’s te laten schilderen. En het bijzondere is: ze zijn nog intact. Vooral het Laatste Oordeel, dat een complete wand bedekt, is een meesterwerk van expressie en kleur, met een hel die je ergste nachtmerries weet te overtreffen. Na een nacht in het aangename Hotel Mirval verken ik het dorp. Net als Tende was La Brigue ooit een stadje met 7000 inwoners. Nu zijn het er 600. Het is zeker zo mooi als Tende, met een even grote kerk. De gewelven daarin zijn hemelsblauw, een indrukwekkende aanblik. De pleinen hebben bijna een stads karakter. Uniek zijn de overwelfde straten langs de rivier. Geen elegante arcades die op sierlijke zuilen rusten, zoals in Turijn, maar zware gewelven, waar gedempt licht doorheen stroomt. Ze dragen huizen die een zekere luxe uitstralen, want hier woonden de bevoorrechte

families die aan de handel verdienden. In La Brigue wonen zelfs de bijen in luxe huizen. Aan de dorpsrand staat de Ca d’Arbinée: een grote verzameling bijenkasten, allemaal anders van kleur en vorm, omgeven door een hoge muur. Niet alleen weert die de koude noordenwind, hij weerkaatst de zonnewarmte naar de kasten, zodat de bijen van vroeger in het voorjaar tot later in de herfst actief blijven. Ik ontmoet er Roberto Alberti, een gepensioneerd leraar. Hij vertelt dat hij als jongetje zijn vader, die apiculteur was, hielp de honing vanuit de bergen omlaag te brengen. Nu houdt hij de oude lokale traditie in stand door vervallen bijenhuizen te restaureren en er weer honing te produceren.

Verstopte pleinen Tijd voor de volgende stationsstop. De trein draait twee pirouettes omlaag in het binnenste van een berg om desondanks uit te komen hoog bóven de Gorges de Saorge. Nog een tunnel volgt, nu te voet, want alleen zo kom je van het stationnetje naar Saorge. De oude weg ligt er echter nog. Ik ontdek hem rechts na de tunneluitgang: een indrukwekkende spaghettibrij van serpentines, nu overwoe-

Train des Merveilles

kerd, waarover vroeger de muilezels met zakken zout omhoog zwoegden. Saorge was het belangrijkste tussenstation op weg naar de Col de Tende. Het is ook het indrukwekkendste stadje van mijn treinreis. Een amfitheater van middeleeuwse wolkenkrabbers troont hoog op de helling boven de kloof, een labyrint van overwelfde stegen, verstopte pleintjes, vol kerken en kapellen. Een literair stadje is het, met een klooster dat aan schrijvers onderdak biedt, een café in een boekwinkel en een bibliotheek in een barokke kapel.

Laatste Franse station Het laatste dorp in het Roya-dal dat de Train des Merveilles aandoet is Breil-sur-Roya. Het heeft het mooiste en grootste station van de reis, gebouwd in een sierlijke art-decostijl (1928). Tot 1947 was dit het laatste Franse station, want alles wat hiervoor is beschreven lag tot dat moment in Italië. Breil is zetel van de eerdergenoemde Brigade Anti-Morosité. Na mijn bezoek aan de kunstkapel van Ana Hopfer neemt ze me mee naar een uitzichtpunt. “Breil moet je vanboven gezien hebben.” En inderdaad, een langgerekte strook van oranje pannendaken strekt

Een amfitheater van middeleeuwse wolkenkrabbers en stegen troont hoog op de helling boven de kloof zich voor ons uit, meebuigend met de bocht in de rivier die twee jaar geleden zoveel leed veroorzaakte. “Alles oogt weer normaal, al wordt onder die schitterende daken nog volop gerenoveerd. Alleen wie Breil al kende, herkent dat het stuwmeer ernaast een andere vorm heeft. De stuw, de turbines en ook de waterkrachtcentrale verderop werden weggespoeld. Maar niet het optimisme van de bewoners van het Roya-dal.” En het spoor heeft er zelfs zijn voortbestaan aan te danken, bedenk ik, als ik weer in de trein zit. ‘Dio opera in modi misteriosi’ had ik ergens in een kapel in het Roya-dal gelezen: Gods wegen zijn ondoorgrondelijk. Via een lange tunnel verlaat ik het dal, om uitgespuugd te worden in het zomerse zonlicht bij het prachtige stadje Sospel, de volgende halte op mijn reis.

LEVEN IN FRANKRIJK 49

Tips & adressen AFSTAND Utrecht-Nice (start spoorlijn): 1345 km (of 16 uur per trein)

HET TREINTJE

Stations Ons artikel beschrijft het traject door het Roya-dal, van de bergen naar de kust: Tende, La Brigue, (Saint-Dalmas-deTende), Saorge en Breil-surRoya. De spoorlijn gaat echter verder richting kust: via Sospel (een bezoek waard) en Escarène (minder interessant maar vanuit de trein gezien het mooiste dorpszicht) naar Peille en Peillon. Dat zijn schitterende dorpen, maar beide liggen op een uur omhooglopen vanaf hun stationnetjes. Oplossing: pak een taxi omhoog naar Peille, lunch daar (zie tip verderop), maak de goed te lopen wandeling naar Peillon, waar je overnacht (zie tip), om de volgende ochtend omlaag te lopen naar het station. Tussen Peillon en eindstation Nice zijn de dorpen niet meer het uitstappen waard, dus na Peillon zit deze bijzondere verkenning per trein erop. Uitleg in de trein De trein die om 8.30 uit Nice vertrekt (eindbestemming Tende) heeft een gids aan boord die uitleg geeft in een van de wagons. De service is gratis. Op alle dagen van 1 juni t/m 30 september en alle weekenden van 1 oktober t/m 6 november. Dienstregeling Ga naar m.ter.sncf.com/sudprovence-alpes-cote-d-aur/ se-deplacer/fiches-horaires en kies onder ‘ligne’: Ligne 05 Nice-Breil-Tende.

50 LEVEN IN FRANKRIJK

LOGEREN

Hôtel Le Mirval (La Brigue) Eenvoudig maar comfortabel hôtel de charme met ontbijt op de veranda met uitzicht op de rivier of, bij mooi weer, op het gazon langs de oever. lemirval.com Chambres d’hôtes La Chapelle Saint Gervais (Sospel) Drie sfeervol-landelijke kamers, omgeven door drie hectare tuin en bloemenvelden. Table d’hôtes bio in een oude kapel of ‘s zomers in de tuin, onder de hoede van de behulpzame Pascale. Een flinke tippel te voet vanaf het station (2,3 km, een half uurtje), lachapellesaintgervais.com Hotel-restaurant Auberge de la Madone (Peillon) Na een wandeling van Peille naar Peillon is dit de ideale overnachtingsplek. Het restaurant is gesplitst in een gastronomisch deel (L’Authentique) en een bistro (Table d’Augustine). Het terras kijkt uit op het prachtige oude Peillon. Gedurende drie generaties had het restaurant wisselend één of geen Michelinster. auberge-madone-peillon.com

ETEN & DRINKEN

Boulangerie des Merveilles (Tende) Een bakker die niet alleen tussen 12.00 en 14.00 uur openblijft, maar warme hartige taarten, pissaladières en pizzapunten serveert, naast sandwiches, patisserie en drankjes. Eigen terrasje. 5, place de la République Restaurant Fleur des Alpes (La Brigue) Op het fraaie plein met kerk en kapellen in La Brigue bevindt zich het terrasje van dit eenvoudige maar geslaagde restaurant, met ook een veranda aan de rivierzijde. 1, place Saint Martin Bistro La Petite Épicerie (Saorge) Het terras is de huiskamer van Saorge. Leuke sfeer, goed eten. 68, rue Revelli

Restaurant Le Relais du Sel (Sospel) Sospel wordt hoogzomer druk bezocht en dan zijn de grote terrassen boven de rivier (restaurants Le Picoun en Sousper), hoewel aangenaam, zeer druk en moet je er rekenen op flinke wachttijden. Ook Le Relais du Sel heeft een terras aan de rivier, maar verstopt en rustiger. 3, boulevard de Verdun Restaurant Le P’tit Gourmet (Peille) Op het prachtige Place Carnot met miniterras onder een plataan en een verse, lokale keuken. Meer kun je je niet wensen.

MEER INFO

• menton-riviera-merveilles.fr/ mercantour-roya-bevera/valleede-la-roya - officiële en goede website van het Roya-dal • sncf.com/en/booking-itinerary/ timetables - typ hier de naam van het station in (zie onder ‘stations’), dan volgen de vertreken aankomsttijden van die dag.

(Advertorial)

ONTDEKKINGEN PER FIETS IN DE ELZAS VAN NOORD NAAR ZUID

n de Elzas neemt men graag de tijd. Dus verlaat het peloton en schakel terug naar de laagste versnelling. Doorlopende fietsroutes, plaatselijke fietspaden en groene weggetjes bieden de perfecte – rustige en veilige – ingredienten voor een tripje weg van herrie en drukte. En je hoeft geen sportieve held te zijn om op de fiets te kunnen genieten van al het fijns dat de Elzas te bieden heeft: de hoogteverschillen zijn bescheiden en prima te doen.

Fietsroutes en rondritten rijgen culturele, historische en gastronomische ontdekkingen aaneen. Meer dan 2500 kilometer fietsbare wegen nodigen uit tot heerlijk dwalen. Door wijngaarden en karakteristieke dorpjes, langs de Rijn en kanalen, over oude spoorwegen… Overal zie je de charme van de Elzas.

Max Coquard - Best Jobers - ADT

De wijnroute van de Elzas Handen aan het stuur, haren in de wind, landschappen trekken aan onze verwonderde ogen voorbij. Zo’n tochtje roept een diep gevoel van vrijheid op. Langs de wijnfietsroute houden grand cru wijngaarden de reiziger gezelschap. Bloemrijke wijnstadjes en wijnkelders volgen elkaar op. Wijnmakers openen hun deuren en harten voor wie nieuwsgierig is naar hun boeiende verhalen. Hier proef je de wijnen die deze mythische 170 kilometer lange route zijn faam hebben gegeven.

www.visit.alsace www.elzasopdefiets.nl

Elzasser specialiteiten De Elzas is een paradijs voor de lekkerbek, tafelen is er een groot genot. Van veld tot bord krijgen verse seizoensproducten alle eer! Is het tijd voor een pauze, dan is er een overvloed aan goede adresjes om typische heerlijkheden te proeven. Na inspanning is immers niets zo weldadig als een rijke, met liefde gemaakte maaltijd. Even buiten Straatsburg sta je versteld van de onverwachte landschappen van de Kochersberg. Bakermat van de flammkuchen en beroemd om zijn brouwerijcultuur: hier word je omringd door hopvelden. Dit is dé gelegenheid om te weten te komen hoe bier wordt gemaakt en van een proeverij te genieten. Trap daarna weer rustig door en je komt in de groene heuvels langs plekken waar boerenproducten te koop zijn.

Cultuur & erfgoed De Elzas heeft een rijke geschiedenis met veel Werelderfgoed-hoogtepunten! Een ideaal startpunt is Straatsburg met zijn oude stadskern in de rivier, het Grand-Île, en met zijn grandioze kathedraal, 21 bruggen en loopbruggen en zijn karakteristieke straatjes. Niet te missen is het Quartier Impérial of Neustadt, dat in 2017 op de Werelderfgoedlijst van Unesco kwam en allerlei bouwstijlen te bieden heeft: art nouveau, art deco, rococo, neogotiek, neorenaissance en Hausmann… Luister naar de verhalen van bewoners of naar informatieve rondleidingen en je voelt de historische weelde; je dompelt jezelf onder in de lokale cultuur.

Ambachtelijkheid & vakmanschap Glasblazerijen, decoratieateliers, klokkenmakerijen… achter al hun creaties gaan Elzasser vakmensen schuil met verhalen en kennis. En tradities waaraan ze zeer gehecht zijn. Iedereen in het zadel, in de voetsporen van Goethe in de noordelijke Elzas. Lekker rondkijken in pottenbakkersdorp Soufflenheim, waar de deuren van talloze ateliers het hele jaar door openstaan voor bezoek. De verleiding is groot een winkel binnen te gaan en als souvenir een Kugelhopf-cakevorm mee te nemen met de aanduiding IGPIA (Indication Géographique protégeant les Produits Industriels et Artisanaux, oftewel een beschermde geografische herkomstbenaming van industriële en ambachtelijke producten). Daarmee ben je verzekerd van een lokaal geproduceerd, handgemaakt product.

54 LEVEN IN FRANKRIJK

Vive la différence! ETEN OP Z’N NEDERLANDS OF OP Z’N FRANS

Mari Maris is bekend van kookboeken als ‘Groentebijbel’ en ‘Mari plukt de dag’. Ze verhuisde na twintig jaar als chef-kok in Amsterdam gewerkt te hebben naar Picardië, waar ze groenten verbouwt en jarenlang een restaurant had. Op ons verzoek belicht ze de grootste verschillen tussen de Nederlandse en Franse eetcultuur. TEKST MARI MARIS FOTO’S MARI MARIS, BAMSZE

h, les Routiers…,‘ verzuchten sommige ouderen met een gelukzalige nostalgische blik op een verre horizon, daar kon je nog eens goed eten én voor een habbekrats – of voor trois fois rien, als het Fransen zijn. Met het verdwijnen van handelsreizigers en reclameschilders die de gevels van de Route Nationale opfleurden, gingen ook de meeste Routiers (wegrestaurants die oorspronkelijk voor vrachtwagenchauffeurs waren bedoeld, red.) ter ziele. En zoals iedere dino zal beamen, is uitsterven een ideaal recept om een mythische status te verkrijgen, want wat er bij die legendarische Routiers geserveerd werd, was niet per se gastronomische raketwetenschap. Een eenvoudig voorgerecht, zoiets als soep, crudités of een plak paté, entrecôte met friet en sla, een bordje kaas na. Pin me niet vast op de details, je begrijpt het idee. Dat zo’n simpel menu in zoveel geheugens gegrift staat als een bijzonderheid, is een mooie illustratie van een essentieel verschil tussen de Nederlandse en Franse eetcultuur: trots.

of Frankrijk hebt. De stadsmens kijkt anders tegen de wereld aan – en vergeet vaak dat die stadse blik niet de norm is. Op het platteland zijn Ottolenghi-kruiden en delicatessenwinkels wat dunner gezaaid, de oogst aan bijzondere groenten zal er doorgaans ook wat magerder zijn. Dat ik geboren en getogen ben als Amsterdammer én sinds mijn veertiende in

restaurantkeukens werk, maakt mijn blik er dus niet eerlijker op. Wat voor mij doodgewoon is – sjalotjes snipperen voor vijf liter saus, aardappelen schillen per krat – zal in een gemiddeld huishouden geen standaard zijn. Maar ik wil graag schrijven voor iedereen die van koken houdt, waar zijn keuken ook staat, dus houd ik er rekening mee dat de

›

Stadsmensen en dorpelingen De verschillen tussen de Nederlandse en Franse eetcultuur: een eenvoudige vraag. Dacht ik. Al vanaf het vertrekpunt bleek het een hobbelige route. Om verschillende eetgewoontes goed in kaart te brengen zou je om te beginnen stad en land eigenlijk apart moeten bekijken, of je het nu over Nederland

LEVEN IN FRANKRIJK 55

dorpswinkel andere boodschappen biedt dan de grootstedelijke super. Voor de boodschappen zijn de meeste plattelandsbewoners voornamelijk veroordeeld tot de supermarkt.

Gluren in de supermarché Sinds ik op het Franse platteland woon, vind ik die aanduiding een lachertje. Hier weten ze pas wat super is, of zelfs hyper. Want help, wat zijn die supermarkten gigantisch! Maar alles went, ik registreer allang niet meer dat je er ook beha’s kunt kopen van chique merken, autobanden, tuinmeubelen, racefietsen, wasmachines en plasmaschermen, visgerei compleet met hoedje, kantoorartikelen, tafellakens, pannen en servies. Want je zou het haast vergeten, maar je komt er dus voor je eten. Dat is dan ook wat ik het meest in de winkelkarretjes zie, al die andere spullen verkopen ze vooral (en ik denk dus sporadisch) als service – en wellicht om de

56 LEVEN IN FRANKRIJK

Ik ben een boodschappengluurder, iemand die spiekt wat mensen zoal in hun karretje laden. Zo te zien is de dagelijkse kost geen haute cuisine allerlaatste quincaillerie (ijzerhandel) om zeep te helpen. Inderdaad, betrapt. Ik ben een boodschappengluurder, iemand die spiekt wat mensen zoal in hun karretje laden. Wachten in de rij vind ik helemaal niet erg, het geeft me ruim de tijd om ongegeneerd te bestuderen wat de mensen zoal dineren. En dat is vaak vrij leerzaam.

Sterrenchefmaaltijd uit blik La Cuisine Française ten spijt, zo te zien is de dagelijkse kost geen haute cuisine. Misschien omdat Fransen al heel lang heel goed zijn in kant-en-klaar eten. Toen bij ons Cup-a-Soup nog gold als iets bijzonders (en als iets lékkers, raadsel der raadselen…), toen stonden de Franse supermarktschappen al vol met kant-

en-klaar. En echt niet alleen met blikken gekookte aardappelen (jazeker, die bestaan), gemengde groenten en de befaamde paté, rillettes en confit de canard, maar ook complete maaltijden die namens beroemde sterrenchefs uit de fabriek rolden. En de mens bedient zich goed van al dat gemak; enorme hoeveelheden pakken, blikken en potten bliepen dagelijks de caissière voorbij.

Kroepoek l’Exotique Hoe groot de winkel ook is, voor bepaalde dingen grijp je er weleens mis. Want exotische waar, da’s toch een beetje, tja, exotische waar. Dus naar miso, een serehstengel, of gefermenteerde knoflook kun je lang zoeken, zonder iets te vinden. Wel vond ik rond kerst een keer de specialiteit kroepoek – in het koelschap, ‘chips’ van garnaal immers. Misschien is het bij grootsteedse supers anders hoor, het verschil in aanbod tussen stad en land zou best eens grensoverschrijdend kunnen zijn. Misschien denkt meneer Leclerc, net als Albert en Dirk, ook dat boeren en buitenlui geen behoefte hebben aan vreemde keukens, de Franse is immers onovertroffen – met couscous en tabouleh als nationale gerechten (want Algerije), dat wel, maar daar houdt het wel zo ongeveer op met de malligheid. Terwijl ik in de jaren van mijn restaurant-in-Frankrijk de boer toch echt heb leren kennen als iemand die alles eet wat je hem voorschotelt, of het in elk geval probeert. Want zij die eten produceren, zijn de eersten om het ook te

waarderen. Of ik ze nou eetbare bloemen, bietenlikeur of venkelijs serveerde, alles werd opgesoupeerd én gewaardeerd.

Van kop tot staart In de waardering van alles dat voedsel is, zit waarschijnlijk ook een verschil tussen stad en land. Er gaapt in elk geval een gat tussen Nederland en Frankrijk, waar het op de markt helemaal niet zo gek is als een slager achter zijn kraam in een enorme pan zwarte bloedworstbrij roert. Fransen aten altijd al ‘kop tot staart’, daar hebben ze de inzet van Nouveau Ruig koks of hipsters met leren schorten en knotjes op het hoofd niet voor nodig. Kindertjes eten er zonder blikken of blozen andouillette, ofwel worstjes van ingewanden, en zelfs borden ‘geurige’ pens peuzelen ze braaf leeg. Die géúr van een keuken waar pens gestoofd is, een vleesverslindende leeuw zou er nog herbivoor van worden, en toch stap ik soms, gelukkig niet al te vaak, na de lunch een keuken binnen waar ze net met smaak een pan met pens hebben verorberd. Hoewel mijn maag zich een beetje omdraait, wil ik dan als nieuwsgierig aagje natuurlijk wél weten hoe en met wat ze dat hebben gegeten. Zo leer ik dat de ze hun patate à l’eau, ofwel een gekookt aardappeltje, opzetten met een sjalotje en laurierblad; juste un peu extra à l’ordinaire. Alle boeren bij wie ik in de keuken kijk, zijn verbaasd dat ik hun bereiding van dagelijkse kost bijzonder vind.

(Groot)moeders pot De vanzelfsprekendheid van dat sjalotje zou weleens de basis kunnen zijn waar de Franse keuken op gebouwd is. Dat Frankrijk de bakermat is van de culinaire cultuur, kun je namelijk heel letterlijk nemen; Bocuse, de paus van de Franse keuken, en veel van zijn collega-sterrenchefs, kookten tot in de finesses de gerechten van hun moeders en grootmoeders na. Dat waren dus geen ingewikkelde tierelantijn-creaties, maar eerlijke en eenvoudige gerechten, net als bij les Routiers. Het zijn gerechten die staan of vallen bij de gratie van goede ingrediënten (vandaar dat we zo vaak sfeerfoto’s voorgeschoteld krijgen van moeilijk kijkende chefs bij een groentekraam of visboer). Je zou sommige gerechten zelfs boertig kunnen noemen om › de hoeveelheden room en boter die erin

LEVEN IN FRANKRIJK 57

verdwijnen. (“Wij zijn koks, geen dokters”, antwoordde Bocuse toen een journalist hem eens de gebruikte hoeveelheid room en boter voorrekende.) Er valt niets af te dingen op een coq au vin, boeuf bourguignon of oeuf mayonnaise, maar ingewikkelder dan hutspot of een sudderlapje zijn ze niet. Oké, mousse au chocolat vraagt meer kloppen dan chocoof vanillevla, maar is dat reden om je eigen keuken af te serveren? Of zelfs te beweren dat Nederland geen eigen eetcultuur heeft? Zou erg vreemd zijn voor een volk dat bootladingen specerijen naar Europa bracht. Fransen wachten niet tot oud en nieuw, maar laten in de loop van een jaar de champagne vrolijk vloeien om het leven te vieren. Je zou verwachten dat dáár dan een verschil zit, maar toch is het gemiddelde budget voor boodschappen gek genoeg ongeveer gelijk aan het Nederlandse. Alleen besteden we het blijkbaar anders.

Net ietsje meer Andere cijfers dan, om de verschillen te verklaren. Zouden de gemiddelden misschien een beeld geven? Per jaar eten Nederlanders

Fransen aten altijd al ‘kop tot staart’, daar hebben ze de inzet van Nouveau Ruig koks of hipsters met leren schorten niet voor nodig

79 kilo vlees, Fransen 91. Les Hollandais zijn dagelijks goed voor 131 gram groenten, Fransen voor 145 (dat geldt vermoedelijk voor wat mensen thuis eten, in een gemiddeld restaurant geldt een blaadje sla en een eenzame sperzieboon nog altijd als een goede groentescore). Al met al eten de Fransen dus nét iétsje meer, maar met die paar gram verschil komen we niet ver. Waar zit het verschil dan wel? Ik hou het toch op trots, trots op de producten en hun herkomst, trots op de keuken waar ze bereid werden.

In de loop der jaren trokken we steeds meer naar elkaar toe; de Nederlandse supermarkt heeft camembert, in Frankrijk kun je Gouda krijgen (fabrieks-‘goeda’ maar toch). Fransen eten, zeker in de stad, ’s middags veel vaker een boterham – of kant-en-klare driehoeksandwich, en stappen na de lunch niet meer en masse waggelend in hun auto, en zo vervagen de grootste verschillen steeds iets verder. Het zou mooi zijn als we elkaar ergens in het midden ontmoeten – bij Brussel ofzo; dat wij een beetje lunchcultuur adopteren en het eten wat meer vieren, en zij échte Hollandse kaas leren waarderen (toch echt een product om trots op te zijn). En misschien, als het even kan, ook groenten wat meer eren. Dat sjalotje bij de patatten is mooi, maar daarmee gelden die piepers, in weerwil van de cijfers, in gezelschap van een blaadje sla toch vaak als een royale portie groenten. Blik op de horizon, goed glas champagne, lekker aardappeltje erbij. Vive la différence!

Op de volgende pagina’s twee recepten uit het nieuwe kookboek ‘Groenten’ van Mari Maris.

Wij mogen onder abonnees drie exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win. 58 LEVEN IN FRANKRIJK

Zijde�ach�e, frisse doperw�ensoep me� krulle�jes

INGREDIËNTEN - 75 g boter - 2 flinke tenen knoflook, fijngehakt - 650 g doperwten (gedopt gewicht; of diepvries) - 6 dl melk - stukje foelie - 1 bio-citroen - ca. 1 dl crème fraîche - 2 takjes citroenmelisse of munt, gerist en gehakt - 3 takjes citroentijm, gerist en gehakt - 4 erwtentopjes* met zo’n mooie krul en/of boragebloemen * Als u geen erwtenplant hebt strooi dan wat fijngesneden blaadjes citroenmelisse of munt over de soep.

BEREIDING Smelt de boter in een ruime pan, voeg knoflook en erwtjes toe, maar houd van die laatste een flinke hand apart. Voeg als alles glanst de melk en 2 deciliter water toe. Bind een touwtje aan de folie, knoop dat aan het oor van de pan en laat de foelie in de soep zakken (zo kan hij er straks makkelijk uit gevist worden). Breng aan de kook, draai het vuur lager en laat 25 minuten zachtjes pruttelen. Rasp intussen de citroen en meng de rasp in een kommetje door de crème fraîche. Roer zo min mogelijk zodat de room standhoudt. Vis de foelie uit de soep. Pureer de soep, voeg nog wat water (of melk) toe als hij te dik is. Voeg de achtergehouden erwten, citroenmelisse en citroentijm toe en laat nog even zachtjes koken. Maak af met peper & zout. Verdeel over diepe borden, zwier er crème fraîche door en zet er een erwtentopje rechtop in.

LEVEN IN FRANKRIJK 59

Pas�inaak�ar�ele��es

INGREDIËNTEN • 10 g boter • 1 pastinaak, formaat slanke winterwortel, in plakjes van 3 mm dunte • ca. 1 tl ( vanille)suiker • 3 flinke el crème fraîche • 2 el blanke amandelen, geroosterd en grof gehakt • 4 tartelettes van pâte fine of bladerdeeg • 12 gemengde eetbare bloemen

BEREIDING Smelt de boter in een brede koekenpan en verdeel de plakjes pastinaak erover zonder dat ze elkaar overlappen. Laat op laag vuur in zo’n 5 minuten net gaar worden. Draai ze om en laat nog 1 minuutje staan. Draai het vuur uit en schep de plakjes na een paar minuten uit de boter. Laat ze goed afkoelen. Vouw de suiker door de crème fraîche, hoe minder u roert, hoe steviger hij blijft (en dat willen we graag). Strooi de amandelen in de deegbakjes en vul ze 3 uur voor serveren met de crème fraîche. (Niet eerder, de crème mag er iets in trekken, maar de buitenkant moet mooi krokant blijven.) Strijk glad en bedek met pastinaak. Maak af met bloemen. Variatie: bestrooi de gevulde tartelettes met een dun laagje suiker, laat in een paar minuten iets vocht opnemen en brand er dan met een gasbrander of crème-brûlée-ijzer een goudgeel laagje op. Daarna pas de bloemen erop natuurlijk. Houdbaarheid: losse onderdelen 3 dagen, eenmaal in elkaar gezet een paar uur.

60 LEVEN IN FRANKRIJK

www.troyeslachampagne.com

©Le Bonheur des Gens pour Troyes La Champagne

Laat je verrassen in de Champagne

62 LEVEN IN FRANKRIJK

(Advertorial)

Vins de Provence Genieten van zon, zee en rosé

Bij vakantie in de Provence denk je aan warme dagen aan zee, slenteren door mooie stadjes, picknicken tussen de lavendel. En aan wijn natuurlijk: heerlijke rosé. Het fijne aan de Provence is: iedereen kan er een heerlijke tijd hebben. Sportievelingen en luiaards, natuurliefhebbers en luxepaarden. Het gelukkigst van allemaal? Dat zijn de lekkerbekken.

n de Provence wordt al zo lang wijn gemaakt, een landschap zonder druivenvelden is simpelweg ondenkbaar. Al in de zesde eeuw voor Christus legden reislustige Grieken hier wijngaarden aan, en sindsdien is wijn een onmisbaar onderdeel van het dagelijks leven in de

oudste wijnregio van Frankrijk. Of het nu gaat om een luchtige lunch, een familiediner of een groot feest, wijn zal er worden geschonken. Of liever: rosé. Bijzonder aan de regio is dat de Provence zich heeft gespecialiseerd in lichtgetinte roze wijn. Meer dan negentig procent van wat wijnmakers in dit grote wijngebied produceren is rosé.

LEVEN IN FRANKRIJK 63

Gra�in van courge��e en mascarpone Hoofdgerecht voor 2 à 3 personen Bereiding: 30+15 minuten INGREDIËNTEN • 3 courgettes • 1 sjalotje • 70 g mascarpone • 5 cl melk • 1 ei • 1 el Provençaalse kruiden • 35 g geraspte kaas • zout & peper

Auberginekaviaar Voorgerecht voor 4 personen Bereiding: 40+10 minuten INGREDIËNTEN • 2 aubergines • 1 el tijm • 4 el olijfolie • 1 citroen • 1 teentje knoflook • 1 tl komijnzaadjes • eventueel: een halve gekonfijte citroen BEREIDING • Verwarm de oven voor op 200 graden. • Was en snijd de aubergines in tweeën, over de lengte. • Maak met de punt van een mes inkepingen in het vruchtvlees, zonder daarbij de schil van de aubergine te raken. • Leg ze op een bakplaat die bedekt is met bakpapier. • Strooi er de tijm overheen, besprenkel ze met wat olie, strooi er zout en peper over, en bak de aubergines zo’n 30 minuten totdat ze goudbruin en heel zacht zijn. • Laat ze afkoelen en haal dan met een lepel het vruchtvlees uit de schil. • Mix in een keukenmachine het vruchtvlees met een kneepje citroensap, de fijngehakte knoflook, de komijn en gekonfijte citroen. Voeg zout en peper toe en 1 à 2 eetlepels olijfolie. • Geniet van deze auberginekaviaar als voorgerechtje, op toast, met carpaccio van tomaat, of bij gegrilde vis of gevogelte. SUGGESTIE VAN DE CHEF Lekker met een snufje za’atar en verse aardbeien (of frambozen) 64 LEVEN IN FRANKRIJK

BEREIDING • Verwam de oven voor op 200 graden. • Was de courgettes en snijd in plakjes. • Fruit in een pan, met een scheutje olijfolie, het fijngehakte sjalotje. • Voeg de courgetteplakjes toe en bak ze zo’n 10 minuten totdat ze bruin worden. Voeg de Provençaalse kruiden, zout en peper toe. • Klop in een schaal de mascarpone los met de melk. • Voeg het ei en zout en peper toe en klop alles door elkaar. • Leg de courgetteplakjes in een ovenschaal die met een beetje olijfolie is ingevet. Verdeel het mascarponemengsel over de courgette en strooi er de geraspte kaas over. Laat het geheel zo’n 20 minuten in de oven goudbruin worden. • Serveer de gratin warm of lauw. SUGGESTIE VAN DE CHEF In plaats van geraspte kaas kunt u ook plakjes geitenkaas bovenop leggen. Voor meer smaak: voeg plakjes tomaat aan de gratin toe. En heeft u verse kruiden (munt, basilicum etc.), twijfel dan niet: gooi ze erbij!

(Advertorial)

We horen je denken: lekker veelzijdig. Precies! Dat is het mooie aan Provençaalse rosé: je kunt er alle kanten mee op. Met hun verlegen blos zijn het wijnen die frisheid en lichte fruitigheid hebben en tegelijkertijd heerlijk droog zijn. Lekker als aperitief, maar ook op tafel zijn het partners die wel tegen een stootje kunnen. Artisjokken met een romige dip, schelpdiertjes en visjes met knoflook: Provençaalse rosé’s blijven vrolijk overeind. Zelfs met fruitige desserts laten ze zich graag combineren.

ZOMERSE ONTSPANNING Wijnmakers beschikken over druiven als grenache, mourvèdre, carignan, cinsault en syrah, die meestal samen in een blend terechtkomen. De rolle is een wit druivenras karakteristiek voor de wijnen van de Provence. In deze zonnige mediterrane contreien hebben de genoemde blauwe druiven het niet alleen enorm naar hun zin, met de droge wind die er waait kunnen ze ook prima biologisch worden geteeld. Het maakt de wijngaarden er alleen maar mooier

Provençaalse rosé’s zijn lekker als aperitief, maar ook op tafel zijn het partners die tegen een stootje kunnen op. Laat de druivenvelden de inspiratie zijn voor zomerse ontspanning en gastronomisch genot. Voor rust in het hoofd, wind door de haren, zomerlicht op de huid. De keurige rijtjes planten vol rijpende druiventrossen kunnen lieflijke decors zijn voor fietstochtjes, yogasessies of stevige wandelingen. Ze zijn de plek waar je, al proevend, van alles kunt leren over wijnbouw en terroir. Of ze bieden meditatieve uitzichten vanaf mooie terrasjes waar je, een koel glas in de hand, de zon ziet ondergaan.

LEVEN IN FRANKRIJK 65

(Advertorial)

De wijnmakers van de Provence kennen de schoonheid van hun regio: meer en meer producenten tonen zich op hun domeinen warme gastvrouwen en -heren. Wat hun betreft kom je wijn proeven en blijf je logeren, kom je lekker eten en spring je in het zwembad. Hou je van kamperen, heb je zin in een dagje wellness? Toer je graag per fiets, of per paard, langs de wijngaarden? Meer dan 400 wijnmakers en coöperaties zijn er in de regio’s Côtes de Provence, Coteaux d’Aix-enProvence en Coteaux Varois en Provence. Samen verzamelen ze op de gezamenlijke website routedesvinsdeprovence.com heerlijke routes door de wijnlandschappen, die je van mooie picknickplekjes naar wijnkelders voeren, van middeleeuwse stadjes naar sterrenrestaurants. Ook in de app Destinations Vins de Provence is het lekker grasduinen naar een nachtje op een wijnchâteau, wijnfestivals en rondleidingen door de druivenvelden.

Wat de wijnmakers betreft kom je wijn proeven en blijf je logeren, kom je lekker eten en spring je in het zwembad

66 LEVEN IN FRANKRIJK

Alvast een paar suggesties om te genieten van zon, zee en rosé in de Côtes de Provence In La Londe-les-Maures, dicht bij zee, hebben wijnmakers zich verenigd in de coöperatie Cave des Vignerons Londais. Proef hun wijnen in de proefruimte of neem je glas mee op een bootje. ’s Avonds ben je welkom op ‘wijncruises’ langs de kust. En geniet je natuurlijk van een glas rosé.

vignerons-londais.com In Bormes-les-Mimosas ligt Château Léoube, voor wie van strand, lekker eten en plezier houdt. De wijnen van het domein kun je proeven in Café Léoube, waar biologische groenten van het landgoed worden geserveerd. Het terras is gelegen aan het fraaie Plage du Pellegrin. Sportievelingen kunnen daar hun lol op, en er worden ook jazzconcerten en filmavonden georganiseerd.

leoube.com De wijnen van Domaine de la Navicelle, gelegen in Le Pradet, worden biologisch gemaakt: de certificering kreeg het domein al in 2014. De druivenvelden liggen aan de voet van het Massif de la Colle Noire, waar ook olijfbomen groeien.

Het landgoed heeft zeven fraai ingerichte gîtes. Met een zwembad en een petanquebaan binnen handbereik hoef je nergens anders heen.

domainedelanavicelle.com Voor heerlijke wijnen ga je naar Domaine de la Courtade, op het eilandje Porquerolles. Ze worden gemaakt van druiven uit wijngaarden die al in 1997 een biologische certificering kregen. Proef ze lekker buiten, tussen de stokken. Je kunt ook komen voor de kunstcollectie van eigenaar Édouard Carmignac, te zien in Villa Carmignac.

lacourtade.com & fondationcarmignac.com

Suggesties iets verder van zee in de Coteaux d’Aix-en-Provence en Coteaux Varois en Provence Château La Coste in Le Puy Sainte Réparade biedt naast een hotel en vier goede restaurants ook wijnworkshops, een kunstcentrum en kunsten architectuurwandelingen.

chateau-la-coste.com In dezelfde plaats ligt ook het historische Château de Fonscolombe, met vijftig kamers in een huiselijke sfeer. Op niveau dineren kan er in restaurant L’Orangerie.

fonscolombe.fr In Ollières vinden we Les Terres de Saint Hilaire, een wijndomein met gîtes en verschillende soorten kamers in een familiesfeer.

terresdesainthilaire.com Château de l’Escarelle in La Celle maakt biologische wijnen. Er zijn verschillende overnachtingsmogelijkheden en je kunt er de vlindertuin bezoeken.

escarelle.fr

w w w .v i n s d e p r o v e n c e . c o m

Amandel�aar� me� vijgen uit La P’tite Cuisine de Pauline Dessert voor 6 à 8 personen Bereiding: 45+30 minuten INGREDIËNTEN • 1 pakje kant-en-klaar zanddeeg • 800 g zwarte vijgen • 100 g boter • 100 g suiker • 100 g amandelmeel • 2 eieren BEREIDING Bereiden van amandelcrème • Klop de boter, in stukjes, en suiker tot een geheel. • Voeg het amandelmeel toe. • Voeg een voor een de eieren toe en vermeng alles tot een glad geheel. • Houd de crème apart. Vervolgens • Was de vijgen en snijd ze in tweeën (of in vieren, afhankelijk van hun omvang). • Rol het zanddeeg uit en bedek er de bodem van een taartvorm mee. • Verdeel de amandelcrème over het deeg. • Leg de vijgenpartjes erbovenop, in een rozet. • Strooi er wat poedersuiker overheen. • Gaar de taart in zo’n 45 minuten in een oven op 180 graden. • Laat de taart voor het serveren afkoelen. WELKE WIJN? Een AOC Côtes de Provence rosé die soepel en genereus is, rond en vol, met zachte zuren. De vlezigheid en geurigheid van de wijn brengen het lekkerste in dit seizoenstaartje naar boven – en de combinatie is lekker licht. LEVEN IN FRANKRIJK 67

10 e Ed itie

Restaurantverkiezing

‘Zó Frans, je zou er bijna Frans van gaan praten’ Op 4 juli maken we bekend welk restaurant volgens ons het Fijnste Franse Restaurant van Nederland is. De jury – bestaande uit Alain Caron (chef-kok, presentator, restauranthouder), Tom Kellerhuis (hoofdredacteur HP/De Tijd en culinair journalist), Jacques Hermus (culinair journalist) en Cathelijne van Vliet (hoofdredacteur Leven in Frankrijk) – heeft inmiddels bij de genomineerde restaurants gegeten. Wie zal het worden? Je leest het in het volgende nummer, maar nu alvast hun ervaringen.

Nieuw label: World’s French Restaurant

Het winnende restaurant krijgt dit jaar een extra eretitel en wel helemaal uit Frankrijk: ‘World’s French Restaurant’. Het label is bedoeld voor francofiele restauranthouders buiten Frankrijk die de Franse gastronomie promoten door huisgemaakte gerechten aan te bieden op basis van verse producten (zoveel mogelijk Frans). Het allereerste label in Nederland wordt op 4 juli uitgereikt door L’Association Française des Maîtres Restaurateurs (AFMR). Sinds 2017 geeft deze vereniging het kwaliteitslabel ‘Maître Restaurateur’ aan restaurants in Frankrijk die aan bovengenoemde voorwaarden voldoen. Eind 2021 besloot de AFMR om haar label World’s French Restaurant te introduceren in andere landen.

68 LEVEN IN FRANKRIJK

Met dank aan onze partners:

Het Fijnste

Franse

De 10 genomineerde restaurants

Restaurant

2022

Auberge Jean & Marie

Bistro Bonjour

Een auberge die voelt als een echte herberg. Je kunt er weliswaar niet slapen, maar dat zou je wel willen na het maal waar ook Fransen van zouden dromen. Escargots, crème brûlée de foie de canard, soubise, onglet: je zou er bijna Frans van gaan praten. De wijnkaart is subliem. aubergeamsterdam.nl

Bij deze gezellige bistro in hartje Amsterdam kun je terecht voor een zeer uitgebreide dinerkaart waarop naast overwegend Franse klassiekers ook een aantal mediterrane wereldgerechten staan, voornamelijk uit de Turkse, Griekse, Spaanse en Italiaanse keuken, die per seizoen wisselen. ’s Avonds kun je romantisch binnen dineren bij kaarslicht, in de zomer buiten op het terras aan de Keizersgracht. bistrobonjour.nl

Amsterdam

Bistrot du Bac Rotterdam

Dit restaurant, een eindje uit het centrum, diep in de voormalige prostitutiewijk Katendrecht, is klein en gezellig. Typisch Frans ingericht, zwart-wit geblokt tegelwerk, ingelijste foto’s en posters van Franse artiesten aan de muur, aangenaam zacht klinkende Franse chansons en gastvriendelijke bediening. Keuze genoeg op de menukaart en verrassend lekker. Naast klassiekers als slakken en steak tartare veel uitstekende vlees, vis- en gevogeltebereidingen. bistrotdubac.nl

Brasserie Bellevue Eindhoven

Een stadsbrasserie met een casual bediening, waar Franse klassiekers met een moderne twist worden geserveerd. Denk aan een gedeconstrueerde steak tartare en een krachtige bouillabaisse. Geliefd bij Eindhovenaren en de geïnformeerde passant. Imposante Franse wijnkaart. brasseriebellevue.nl

Bouchon d’en face Maastricht

Franser dan Frans, deze bistro en face – aan de overkant van de Maas – het stadscentrum. Chansons, fotocollages van beroemde Fransen, een interieur dat zo weggesloopt lijkt uit een van de bouchons van Lyon. Betaalbaar klassiek Frans, met de gastvrijheid van Limburg. bouchondenface.nl

LEVEN IN FRANKRIJK 69

Het Fijnste

De 10 genomineerde restaurants

Franse Restaurant

2022

Le Hollandais Amsterdam

Al decennia een begrip in de hoofdstad, beroemd geworden om zijn Franse boerse keuken. De nieuwe Koerdisch-Irakese chef slaat een andere weg in en kookt traditioneel Frans met een klassiek-moderne twist. Oesters en kaviaar vooraf, van drie tot zes gangen zeer betaalbaar dineren in een fijne ambiance. Kalfslever, hartzwezerik, foie gras en langoustines sieren onder meer de menukaart. Ook de aloude wijnkaart is puur Frans gebleven. lehollandais.nl

Florent Utrecht

Een beetje achteraf gelegen in het Utrechtse stadshart, maar eenmaal binnen gaat het hart sneller kloppen van de verrassende culinaire creaties. Eigenzinnig Frans met wat uitstapjes naar de rest van de Méditerranée. En opvallend: er zijn veel creatieve vegetarische gerechten. restaurant-florent.nl

Rotterdam

Zoals de naam al zegt is dit een klein restaurant à la parisienne, met op de lunchen dinerkaart het beste van de klassieke Franse keuken. Charcuterie, oesters, escargots, vis, steak tartare, poulet rôti en vele andere klassiekers sieren de kaart van dit sympathieke restaurant, gevestigd aan de Veerhaven. Met Franse chansons op de achtergrond en grote olieverfdoeken van het Franse land aan de muren. De wijnkaart is overwegend Frans, en de (meeste) wijnen erop zijn betaalbaar. louisepetitrestaurant.com

Marie

Villa Coucou

Marie heeft Amersfoort een Franse lekkernij geschonken. In een frisse, moderne zaak serveert een professionele en sympathieke bediening klassiekers. Franse zwier, maar dan in keurig Nederlands. De volledig Franse wijnkaart biedt ruime mogelijkheden voor een glas per gerecht. En zelfs dan is de keuze nog moeilijk. Fijn toch? marieamersfoort.nl

Een gastronomische Franse ervaring in een statig pand aan de rand van het Haagse centrum. Chef Alex en vrijwel de hele bediening zijn Frans, wat de sfeer ten goede komt. Voorbeeldje van een voorgerecht? Asperge blanche, ricotta fumée, girolles, jaune d’oeuf confit dat eruit ziet als een kunstwerk. Met terras en jeu-de-boulesbaan. villacoucou.com

Amersfoort

70 LEVEN IN FRANKRIJK

Louise Petit

Den Haag

©Vincent Rustuel

AR R OMANC HES

we zullen Normandië ontdekken.

E�ike��enleer deel 1 In de Franse wijnwereld wemelt het van de termen. Moet je die kennen om te kunnen kiezen uit al die etiketten? Ze kunnen wel helpen, ja. Dus: etikettenleer, deel 1. TEKST REMKE DE LANGE

ie een fles Franse wijn in handen neemt, wil één ding onmiddellijk weten: waar komt-ie vandaan? De Fransen hechten aan de afkomst van wijn, aan het concept terroir. Ze hebben er zelfs een systeem voor ingevoerd dat de herkomstbenaming beschermt. Met de aanduiding Appellation d’Origine Protégée geven wijnmakers aan dat de wijn echt uit Gigondas of Sancerre komt én dat ze zich hebben gehouden aan afspraken die ter plekke gelden. Welke druiven, maximale oogst: het is allemaal voorgeschreven. Meer over het AOP-systeem in deel 2. Naast geografische informatie bevatten veel wijnetiketten termen die iets zeggen over hoe de wijn is gemaakt. En ja, die zijn vaak bepalend voor de smaak, of de prijs. Loop je weer eens vertwijfeld door de speciaalzaak, dan helpt het als je de volgende termen begrijpt.

Kleuren, bubbels en blends Blanc de noirs: ‘wit van zwart’, is een witte wijn gemaakt van donkere druiven. De term zie je veel in de Champagnestreek, waar de wijn dan is gemaakt van pinot noir of meunier. De tegenhanger kom je er ook veel tegen: blanc de blancs, wit gemaakt van louter wit, (meestal) chardonnay. Crémant: een Franse mousserende wijn die op dezelfde manier is gemaakt als champagne, maar

72 LEVEN IN FRANKRIJK

uit een andere streek komt. Crémant de Bourgogne, d’Alsace, de Jura: het zijn heerlijke bubbels die geen champagne mogen heten. Die naam wordt nu eenmaal streng beschermd. Pétillant op het etiket wil zeggen dat er heel lichte, parelende bubbeltjes in de wijn zitten, de druk in de fles is lager dan bij een crémant. Edelzwicker en Gentil kom je tegen in de Elzas, een streek waar het overgrote deel van de wijnen wordt gemaakt van één druivenras, bijvoorbeeld riesling, pinot blanc of muscat. Uitzonderingen op de regel krijgen een van deze termen mee: het zijn blends van meerdere druivenrassen. Soms staan ze zelfs al samen in de wijngaard, dat heet dan complantation. Élevé en fût de chêne: gerijpt in een eiken vat. Dit zul je niet snel zien op een wijn uit Bordeaux of Bourgogne: daar is het laten rijpen op hout standaardpraktijk. Een wijnmaker in de Languedoc daarentegen die, tegen de tradities in, een chardonnay heeft gemaakt met flink wat houtlagering, zou dit weleens als aanbeveling kunnen vermelden. Oftewel: verwacht dat het hout er met geuren van vanille of boter nogal uitspringt.

Klasse en reputatie Grand cru: het betekent zoiets als ‘grootse oogst’. In de praktijk gaat het vaak om specifieke wijngaarden of domeinen die een grote reputatie hebben opgebouwd. Bordeaux kent al sinds 1855 een classificatiesysteem. Het erkent vijf premier grand cru-domeinen: de top. Denk aan Château Margaux bijvoorbeeld. Daaronder komen de

Dégustation

Remke de Lange is journalist, vinoloog, wijndocent en sommelier. In Australië en Zuid-Afrika maakte ze zelf wijn: Rem’s Row.

ruimere deuxième, troisième grand cru-categorieën. In de Bourgogne gaat het om gemeenten met bijzondere wijngaarden die een grand cru-status hebben, zoals Gevrey-Chambertin. Dat geldt ook voor de Champagne, waar wijnmakers in zeventien gemeenten hun etiketten van ‘grand cru’ mogen voorzien. In de Elzas is de term vrij nieuw en wordt deze gebruikt voor enkele tientallen wijngaarden van uitzonderlijke kwaliteit. In alle gevallen betekent grand cru: een hogere prijs. Supérieur: klinkt chic, maar betekent weinig groots. Bordeaux supérieur bijvoorbeeld is een generieke wijn van druiven die uit de hele regio mogen komen. De toevoeging wil zeggen dat er net iets meer eisen zijn gesteld (bijvoorbeeld iets meer alcohol) dan aan een wijn die alleen ‘Bordeaux’ mag heten.

Techniek en tijd Sur lie: ‘op de gist’. In witte wijnen wordt het bezinksel aan het einde van de vergisting vaak snel verwijderd. Soms mag het daarentegen een paar maanden in de wijn blijven. Deze afgestorven gistcellen geven frisse wijnen een iets vollere smaak, een zachter mondgevoel. Dat effect wordt versterkt door de wijn regelmatig om te roeren: bâttonage. Muscadet de Sèvre et Maine bijvoorbeeld, de lichte witte wijn uit de kuststreek van de Loire, heeft de term sur lie altijd op het etiket. Vendange tardive: late oogst. De druiven hebben langer aan de stokken mogen hangen en zijn overrijp

geworden, misschien al iets verschrompeld. Tegen de tijd dat ze worden geplukt hebben ze veel suikers en leveren een volle, (licht)zoete wijn op. In de Elzas is wijn van laat geoogste druiven een begrip. Vieilles vignes: oude stokken. Feitelijk geen beschermde aanduiding, eerder een marketingkreet. Over het algemeen geldt: oudere druivenstokken leveren minder fruit, van hogere kwaliteit. Mogelijk heeft het met verminderde groeikracht van de plant te maken, of met het feit dat de weinige trossen relatief veel ruimte en zonlicht krijgen. Maar ja, wat is oud? Commercieel gezien zitten planten vaak bij vijfentwintig jaar wel aan hun top. Stokken die iets bijzonders te bieden hebben mogen verder ouderen en krijgen dan misschien wel een etiketvermelding. Overigens kunnen druivenstokken, zonder tegenslagen in de wijngaard, hoogbejaard worden, zelfs meer dan honderdvijftig jaar. Veel druiven dragen ze tegen die tijd niet meer. Très vieilles vignes: dat zie je dan weer niet op een etiket.

Supérieur: klinkt chic, maar betekent weinig groots. Bordeaux supérieur bijvoorbeeld is een generieke wijn van druiven die uit de hele regio mogen komen

LEVEN IN FRANKRIJK 73

FOURME

D’AMBERT f e ti a e r c n e t h c a z

Creux Creux

Intenersevaring fromage-aop-bleu-auvergne.com

Creux

fourme-ambert.com

Conception : www.quiplusest.com - © G. Trijasson, P. Soissons

Pour votre santé, évitez de manger trop gras, trop sucré, trop salé - www.mangerbouger.fr Conception : Agence Qui Plus Est - © Ludovic Combe - Recette : Pierre Artige

Creux

OVER CULINAIRE ONTDEKKINGEN IN FRANKRIJK

À table met Jacques Jacques Hermus is culinair journalist van beroep, historicus van opleiding en verzamelaar van verhalen over eten en wijn. Hij heeft een tweede huis in Frankrijk, het land waar hij graag zwiert langs restaurants en markten.

Eigenzinnige kaasmakers Voor een land dat de lekkerste geitenkaas ter wereld maakt, zie ik maar erg weinig geiten op mijn Franse rondreizen. Snaterende eenden en kakelende kippen in de boomgaarden, ze zijn er in overvloed. Koeien ook. Maar mekkerende geiten, ze houden zich behoorlijk afzijdig. Terwijl ik op de zondagmarkt in Saint-Antonin-Noble-Val (Tarnet-Garonne) toch echt allemaal kaasboertjes met van die grappige kaasjes – rond, in piramidevorm, in rollen – tegenkom. We weten het wel, de Fransen houden vaak veel geheim, ook waar hun lekkers vandaan komt. Toch hebben we na enig onderzoek de plaatselijke geiten en hun kaas kunnen betrappen. Niet ver van Sint-AntoninNoble-Val, in het Forêt de Grésigne, heeft de familie Sorin een geitenboerderij. Met mooie mohair-geiten voor de wol, maar ook ouderwetse schonkige melkgeiten. Vijfentwintig jaar geleden klopten we er voor het eerst aan, toen we verdwaald waren in het bos – er bestond nog geen gps. Met veel geraas en gemekker kwamen plotseling tientallen geiten vanuit de bossen de heuvel afgedarteld. Gehuld in een groene regenjas en met een zuidwester op de wilde grijze krullen kwam een oudere vrouw behoedzaam de heuvel afgeklauterd. Ze droeg verschillende rokken in lagen over elkaar, de zomen gerafeld door het geknabbel van de opdringerige geiten. Zwijgend wees ze met de stok naar het huis, waar haar zus ons begroette. “Ze houdt niet zo van mensen”, zei die verontschuldigend, waarna ze ons een rondleiding gaf door de stallen. Bij vertrek kochten we bij haar wat mohair-dekens, en kregen we een adres waar haar geitenmelk werd omgetoverd in geitenkaas. In het nabijgelegen Vaour, een vervallen voormalige tempeliersvesting, werden we enthousiast ontvangen door twee vrouwen. Ongetwijfeld omdat het meestal wat stilletjes was in het dorp, en misschien ook omdat ik in het gezelschap was van een ongekend grote kopersschare. Twaalf familieleden en vrienden roken aan kazen, riepen ‘oeh’ en ‘ah’ bij elk genereus aangeboden proefhapje. Het bekende tafereel van toeristen als ze een lokale

lekkernij voorgeschoteld krijgen en hun goedkeuring niet in Franse woorden kunnen vatten. We konden bijna proeven hoe de geiten hadden gefeest in de weiden, in de heggen vol kamperfoelie, jeneverbes en sleedoorn en in de stal met versgeurend hooi en luzerne. Nu zijn we gespitst geraakt op onooglijke bordjes met fromage de chêvre, want daarachter gaat een wereld van smaak schuil. Eigenzinnige geiten vind je meestal op kleine rommelboerderijtjes, niet op grootschalige productieboerderijen. In Poitou, de Berry, Quercy of de Provence, overal zijn ze te vinden, als je goed zoekt. Onze favoriet is toch de Banon uit de Provence. Geen hatseflats-snel-inelkaar-kaasje: de kaas wordt eerst gewassen in eau de vie en daarna gewikkeld en gerijpt in kastanjeblad. Romig, kruidig, opstandig. Net als de geit.

WE KONDEN BIJNA PROEVEN HOE DE GEITEN HADDEN GEFEEST IN DE WEIDEN, IN DE HEGGEN VOL KAMPERFOELIE, JENEVERBES EN SLEEDOORN

LEVEN IN FRANKRIJK 75

BOURGOGNE

Op château safari Alle kastelen zijn hetzelfde? Niets is minder waar, merk je in de Bourgogne, waar elke burcht of adellijke residentie zijn eigen karakter heeft. De ware kastelengek kan hier nog jaren vooruit, want er zijn ongeveer tweehonderd kastelen die je kunt bezoeken. Wij beginnen met een handvol. TEKST FABIAN TAKX FOTO’S FABIAN TAKX & SHUTTERSTOCK

76 LEVEN IN FRANKRIJK

LEVEN IN FRANKRIJK 77

Openingspagina’s: Château de Saint-Fargeau. Boven: vrijwilligers in de steengroeve van Guédelon; onder: het takelen van bouwmaterialen voor Château de Guédelon.

78 LEVEN IN FRANKRIJK

oals elke postzegel voor de leek dezelfde is maar een filatelist door zijn bijzonderheden in vervoering kan brengen, zo is het met Bourgondische vestingen en kastelen voor de liefhebber van Franse châteaux. Gefortificeerde burchten en protserige buitenverblijven, sierlijke en plompe kastelen, grote en kleine, oude en nieuwe: ieder kasteel is anders. Ze hebben allemaal een ander stempel, van het gebruik, de bewoners, de tijdgeest, enzovoorts. Dat je ook nieuwe oude kastelen hebt, blijkt in de Yonne, het meest noordwestelijke deel van het departement Bourgogne-Franche Comté. Hier wordt al sinds 1997 gebouwd aan Château de Guédelon, een burcht naar 13de-eeuws model. Betaalde krachten en vrijwilligers in middeleeuwse kledij sjouwen met balken uit de timmerwerkplaats en vers gehakte stenen uit de steengroeve naar het slot in aanbouw. Bij een van de hoge muren zien we twee mannen als hamsters in reuzenraderen lopen, waarmee het bouwmateriaal een verdieping omhoog wordt getakeld. Zo wordt het kasteel opgetrokken met authentieke middeleeuwse bouwmethoden, zonder moderne hulpmiddelen als cement of spijkers, laat staan machines. Je kunt

Kastelen Bourgogne

Château de Saint-Fargeau. hier ook allerlei ambachtslieden aan het werk zien, zoals mandenvlechters, een smid en een scharensliep, je kunt de middeleeuwse moestuin bezoeken en een authentieke watermolen in het bos.

Bouwkoning Onze Nederlandse gids Hein van Koelen werkt hier al sinds 2005, eerst in de steengroeve en daarna vooral “in de communicatie”. Waarom wordt juist op deze plek een kasteel gebouwd? “Je hebt hier alles wat je nodig hebt,” zegt Hein, “bos, water, steen, noem maar op.” In de Middeleeuwen was een complete burcht in een jaar of vijf, tien klaar, want er waren tientallen werklieden fulltime mee bezig, maar in dit tempo kan het nog wel acht jaar duren voor het château af is, ook omdat er veel vrijwilligers actief zijn op de bouwplaats. De kosten kunnen grotendeels worden gedekt door de entreegelden, want in een normaal jaar trekt het kasteel 300.000 betalende bezoekers, maar in een coronajaar komen er maar half zo veel. Als ik vraag of de vaste werklieden hier ook wonen, antwoordt Hein, verbaasd over zoveel naïviteit: “Nee, wat denk jij nou, dat we een middeleeuwse sekte zijn of zo? We gaan ’s avonds gewoon met de auto naar huis.” Het slot is getekend door Jacques Moulin, ‘Architecte en Chef des monuments historiques’ van

Frankrijk, die inspiratie putte uit vier verschillende middeleeuwse kastelen uit de tijd van Filips II van Frankrijk (1165-1223), bijgenaamd ‘de bouwkoning’. Waarom laat iemand in vredesnaam in deze tijd een compleet middeleeuws kasteel bouwen? Omdat dit dé manier is om praktijkkennis op te doen van middeleeuwse bouwmethoden, legt Hein uit, het is een uitgelezen mogelijkheid om ‘experimentele archeologie’ te bedrijven. En daarnaast is het natuurlijk hartstikke leuk en leerzaam voor jong en oud.

650.000 dakpannen De bedenker van Guédelon is Michel Guyot, een 71-jarige ‘burchtenverzamelaar’ (‘amateur des châteaux forts’) die samen met zijn broer Jacques al in 1977 zijn eerste kasteel kocht, het 17de-eeuwse Château de Saint-Fargeau. Dat roze bouwwerk kun je ook bezoeken in het gelijknamige dorp. Het majesteitelijke slot telt 350 kamers en is – sinds hier in de 10de eeuw vermoedelijk een jachtslot stond – vele malen verbouwd en uitgebreid. In de fraaie vijfhoekige binnenhof zie je de harmonie van het klassieke renaissancemodel in de symmetrische gevels met zijn sierlijke indeling en de zes slanke torens bekroond met ijle campaniles. ‘Met uw donatie van 5 euro kunnen we een dakpan kopen’, › staat er op een bord te lezen. Dat is wel nodig,

LEVEN IN FRANKRIJK 79

Château de Saint-Fargeau; onder: het kasteel van Bussy-Rabutin.

want het dak is twee hectare groot, telt vijftig schoorstenen en 650.000 leistenen dakpannen. Zo’n kasteel kost dus veel geld, want het moet voortdurend worden onderhouden, legt gids Françoise uit, een goedlachse dame met wapperende grijze manen en een zwarte cape. Ze vertelt dat Michel Guyot hier zelf woont en het kasteel heeft ingericht met passend meubilair d’époque. Françoise leidt ons met smeuïge verhalen door de luisterrijke vertrekken waar schilderijen van illustere voorgangers aan de muren hangen, waaronder veel portretten van Anne-Marie-Louise d’Orléans, Mademoiselle de Montpensier. Deze nicht van Louis XIV werd hierheen verbannen nadat ze sympathie had getoond voor La Fronde, de opstand tegen het Franse koningshuis in het midden van de 17de eeuw. “Ze was niet zo mooi, maar wel rijk”, zegt gids Françoise met gevoel voor understatement als we voor weer een portret staan. Bovendien was deze vrouw die La grande mademoiselle werd genoemd, maar zo’n 1 meter 50 groot. Ze was ook een cultuurpatrones; Jean-Baptiste Lully, de latere lieveling en hofmusicus van Louis XIV, zou als jongeman in de keuken ‘Au clair de la lune’ hebben gecomponeerd. Schitterend zijn ook de zolder met zijn verbluffende houten bintenplafond en het omringende Engelse

80 LEVEN IN FRANKRIJK

Kastelen Bourgogne

landschapspark van 120 hectare. ’s Zomers kun je een ‘candlelight-tour’ doen door het kasteel en er zijn nog meer activiteiten. Een echte publiekstrekker is een van de grootste spectacles historiques van Europa, dat elke zomer rond het kasteel wordt opgevoerd: een nachtelijke voorstelling van anderhalf uur waar zevenhonderd verklede acteurs en vijftig ruiters aan meedoen, die hoogtepunten uit duizend jaar geschiedenis naspelen.

Château d’hôtes We lunchen in de Abbaye de Reigny bij het dorp Vermenton. De abdij werd gesticht in 1128 en is nu een Monument Historique Privé. In de middeleeuwse hoogtijdagen woonden en werkten hier nog honderd cisterciënzer monniken. Dat het ze goed ging, is te zien aan de omvang van het 14de-eeuwse refectorium, de eetzaal met een hoog gewelfd dak die eerder de omvang heeft van een gotische kerk. Tijdens de Franse Revolutie werden enkele gebouwen van de abdij met de grond gelijkgemaakt, maar er is nog voldoende authentiek vastgoed over voor een rondleiding die eindigt in de mooie, uitgestrekte renaissancetuin. Ooit verbleven hier beroemdheden als Coco Chanel en de hertogen van Westminster, die hun jachtinstinct kwamen botvieren in de omringende bossen. Vandaar dat het château d’hôtes

“Ze was niet zo mooi, maar wel rijk”, zegt gids Françoise met gevoel voor understatement bij een portret nu een Coco Chanel Kamer en een Westminster Kamer heeft. Uitbaters zijn Louis-Marie en Béátrice Mauvais (ze krijgen vaak schamper commentaar op hun achternaam, maar dat kan ze niet schelen). Louis-Marie, voorheen manager, heeft zich omgeschoold tot verdienstelijk chef de cuisine die graag met seizoensgroenten en -fruit uit eigen tuin kookt. In het nabijgelegen Vermenton wacht Château d’Ancy-le-Franc. Een prachtig paleis in Italiaanse renaissancestijl, uitbundig gedecoreerd met fantasievolle mythologische fresco’s, portretten en tapisserieën. Je dwaalt er langs frivole lambriseringen, hemelbedden, veel houtsnijwerk, bladgoud en trompe-l’oeil-plafonds. Het 16de-eeuwse interieur is dan ook het werk van dezelfde Italiaanse maniëristische architect als die de inrichting van het kasteel van Fontainebleau heeft gedaan: Francesco Primaticcio. Dit is duidelijk een buitenverblijf waar het ging om uiterlijk vertoon. In een kamer met een › fraai bladgoudplafond en een prachtig parket

Links: het refectorium van de Abbaye de Reigny; rechts: kamer in het ‘château d’hôtes’ van de abdij.

LEVEN IN FRANKRIJK 81

82 LEVEN IN FRANKRIJK

Kastelen Bourgogne

moet Louis XIV een nacht hebben geslapen. Om zelf helemaal in stijl te zijn kun je je voor de rondleiding zelfs omkleden als renaissance-edelman of -vrouw; het historische kostuum hangt bij de ingang klaar, ook in kindermaten. Na het kasteel wacht een mooi park van vijftig hectare, met een strakke geometrische tuin die aan Versailles doet denken, en een Engels-romantisch park, waar hier en daar ook moderne standbeelden staan opgesteld.

Wraakzuchtige banneling Dat de Bourgogne ideaal was om lastige hovelingen heen te verbannen, merken we ook in het Château de Bussy-Rabutin. In dit kasteel kreeg Roger de Rabutin, comte de Bussy, zeventien jaar huisarrest, nadat hij al een jaar tegen zijn zin in de Bastille had gelogeerd. Hij werd – ook al door Lodewijk XIV – verketterd nadat hij een venijnige pastiche over het liefdesleven aan het hof het licht had doen zien, waarin net te veel hovelingen belachelijk werden gemaakt. Knarsetandend van machteloze woede kon de banneling niets anders doen dan wraak nemen op de muren van zijn interieur, waar driehonderd portretten hangen van zijn tegenstanders – waaronder een maîtresse die hem de bons had gegeven – met daarbij bloeddorstige maximen van de graaf. Die wijdde zich dan maar aan zijn adellijke interesses: oorlogvoeren, de letteren, de liefde en de galanterie. Verder lijkt het geen straf om in dit mooie kasteel met zijn groene park in exil te leven. In de historische tuin is het prachtig

wandelen tussen de beelden en fonteinen, bloemperken en natuurlijk door een labyrint. Intussen hebben we best trek gekregen in nog een kasteel, en dat zullen we krijgen ook. De naam van het dorp Châteauneuf geeft aan dat het een voorganger heeft gehad. Het huidige dateert uit de 15de eeuw: een klassieke burcht, kloek, grijs en vervaarlijk met zijn kale, hoge muren en robuuste torens. Het is een van de laatste vestingen uit die tijd die zo goed bewaard is gebleven en het vormt de trots van het dorp, dat ook al is opgenomen in de lijst van de mooiste villages van Frankrijk. Opmerkelijk is het grootse gastenverblijf, waar kasteelheer en hoveling Philippe Pot had gehoopt zijn soeverein Louis XI te mogen ontvangen. Maar die kwam nooit opdagen. Er is nu een museumpje en daarnaast zijn ook een kapel met kostbare middeleeuwse wandtapijten en de luxueuze woonverblijven van de familie Pot te bezichtigen. Geheel verzadigd begeven we ons nu naar Dijon, de hertogsstad waar nog meer schitterende architectuur ons wacht. En mosterd natuurlijk.

Linkerpagina: curieuze doorgang in Château de Saint-Fargeau; onder: Auberge du Maronnier in Châteauneuf-en-Auxois.

Hij werd verketterd nadat hij een venijnige pastiche over het liefdesleven aan het hof het licht liet zien

LEVEN IN FRANKRIJK 83

Tips & adressen DE KASTELEN

Het kasteel van Guédelon in Treigny is een met middeleeuwse technieken gebouwd kasteel. Er zijn ook een restaurant en een café en af en toe een middeleeuws optreden. guedelon.fr Château de St. Fargeau, een enorm renaissancekasteel, volledig in de geest der tijd gemeubileerd, met ’s zomers een fameus spectacle historique (historisch spektakel). chateau-de-st-fargeau.com Kasteel van Ancy-leFranc, een voorbeeld van Italiaanse Renaissance in een Frans jasje. chateau-ancy.com Château de Bussy-Rabutin in Bussy-le-Grand. chateau-bussy-rabutin.fr Burcht van Châteauneuf chateauneuf-cotedor.fr of chateauneuf. bourgognefranchecomte.eu

84 LEVEN IN FRANKRIJK

SLAPEN

Abbaye de Reigny in Vermenton heeft vijf luxe kamers en twee gîtes, de table d’hôtes is uitstekend. abbayedereigny.com In Vermenton exploiteren ze nog een dependance, Le Logis Saint-François. logis-saint-francois.fr. Hôtel Les Grand Chênes, karaktervol driesterrenhotel in Saint-Fargeau, in en rond een fraai landhuis met 17 kamers en gîtes, mooie grote tuin met zwembad. hotellesgrandschenes.com Le Relais du Château is een eenvoudig hotel-restaurant in het hart van het mooie dorp Saint-Fargeau. relais-du-chateau.fr Hôtel de la Côte d’Or, driesterrenhotel aan de rand van het middeleeuwse centrum van Semur-en-Auxois. auxois.fr Maison Philippe le Bon, viersterrenhotel in het centrum van Dijon, met restaurant en bar-bistro. maisonphilippelebon.com

ETEN

La Cuisine de la Fontaignotte in Semur-en-Auxois biedt een uitstekende, creatieve keuken met verse seizoensproducten, en een mooi terras. lacuisinedelafontaignotte.com L’Auberge du Marronnier in Châteauneuf-en-Auxois is een rustiek plattelandsrestaurant en café met leuk terras, waar echte Bourgondische specialiteiten worden geserveerd. Place du Marché, 21320 Châteauneuf-en-Auxois, tel. +33 (0)3 80492191

ANDERE HIGHLIGHTS

Dijon is een mooie stad met veel historisch erfgoed uit de tijd van de Ducs de Bourgogne. Natuurlijk is het ook een bourgondische bestemming met wijnwinkels en specialiteiten als mosterd (bezoek bijvoorbeeld de winkel van Emond Fallot) en pain d’épices (een soort peperkoek). • La moutarderie Edmond Fallot. 16, rue de la Chouette. fallot.com • Pain d’épices proef en koop je bij Mulot & Petitjean, dat twee vestigingen heeft in het centrum, waarvan een in de hoofdstraat. 16, rue de la Liberté. mulotpetitjean.com

Het woonhuis/schrijversmuseum van Colette, tien minuten van Fargeau in SaintSauveur en Puisaye. maisondecolette.fr MuséoParc Alésia is een museum met park gewijd aan de Galliërs. Hier moet in 52 voor Christus Caesar de Gallische hoofdman Vercingetorix (ook bekend van de strips van Asterix) hebben verslagen. Het ronde houten museumgebouw met bomen op het dak van architect Bernard Tschumi is op zich al een bezoek waard. Alise-Sainte-Reine. alesia.com In het mooie middeleeuwse dorp Flavigny-sur-Ozerain (Côte d’Or), een van de Plus Beaux Villages de France, is in 2000 de feelgoodfilm Chocolat opgenomen, met Juliette Binoche en Johnny Depp. Liefhebbers van tuinen en parken moeten een kijkje nemen op de website van de Association des Parcs et Jardins de Bourgogne. parcsetjardins-bourgogne.com

INFO

• bourgogne-tourisme.com • tourisme-yonne.com • cotedor-tourisme.com

Twee nieuwe zaken voor Bruno Delen 4 en 5 van de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police, zijn vanaf eind mei verkrijgbaar als hardcopy en e-book.

zwarte diamant MARTIN WALKER De

-1

Misdaad in de Dordogne

Martin

WALKEcR hte

Een onverwachte vondst Bruno’s dag is niet goed begonnen. Een Frans-Spaanse top in een plaatselijk chateau wordt bedreigd door Baskische separatisten van de ETA en dierenrechtenactivisten van PETA richten tegelijkertijd grote schade aan op foie gras-boerderijen. Dan graaft een archeologisch team een goed bewaard skelet op. Alleen is het veel recenter dan de prehistorische mens waar ze op hadden gehoopt: met een Swatch om zijn pols en een kogelgat in zijn schedel. Met de toestroom van bezoekers in Saint Denis lijkt de sleutel tot de oplossing bij een van deze buitenstaanders te liggen. Bruno moet alert zijn en zijn hoofd erbij houden. Zeker omdat het antwoord misschien tóch dichter bij huis ligt.

Een onverwa vondst Een zaak voor Bruno, chef de police

LITER AIRE THRILLER 23-08-2021 14:53

Lekker lezen in de zomer!

MARTIN W A L K E R D e zw ar te d ia mant

Martin

WALKER

De Duivelsgrot

Het is lente in de Périgord, een tijd van schoonheid en rust. Maar niet voor Bruno, chef de police in Saint Denis. Op een boot wordt het lichaam van een vrouw gevonden, gedood in wat een satanisch ritueel lijkt te zijn. En Bruno heeft al genoeg op zijn bord. Hij bemiddelt zowel in een zaak van huiselijk geweld als bij een bedenkelijk voorstel voor lokale ontwikkeling dat té mooi lijkt om waar te zijn. Maar een moordzaak heeft altijd voorrang en de wortels hiervan liggen diep in het verleden begraven. Alles leidt terug naar het kasteel boven een bocht in de rivier, naar de oude vrouw die daar teruggetrokken leeft en naar het geheim dat verborgen is in de Duivelsgrot.

Een zaak voor Bruno, chef de police

LITER AIRE THRILLER

31-03-2022 16:29

‘Walkers ontspannen stijl en humor brengen zijn boeiende held en het charmante dorp tot leven. Een van de leukste boeken die ik in lange tijd heb gelezen.’ Sunday Telegraph

‘De geneugten van het leven in de Dordogne en een intrigerend mysterie… een winnende combinatie.’ Telegraph

‘Lyrisch. . . . Walker schetst de geneugten van wijn, eten, liefde en vriendschap van zijn Franse gemeenschap met duidelijke genegenheid maar zonder sentimentaliteit. Zijn dorpelingen zijn niet méér immuun voor de moderne tijd dan de rest van ons – ze drinken gewoon betere wijn.’ Publishers Weekly

De Engelsman Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek journalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a. Moskou en Washington. Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Benoît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com ISBN 978-90-831675-2-7

WALKER

Op een zomerochtend wordt politiecommissaris Bruno Courrèges ruw gewekt door de sirene op het gemeentehuis van Saint Denis, die de vrijwillige brandweer oproept. Bruno volgt de brandweer naar een grote loods die in lichterlaaie staat en de omliggende wijngaard in vlammen zet. Korte tijd later wordt het dorp in de Périgord bezocht door een Californische wijnmaker met grootse plannen. Hij wil een enorm wijnhuis in de vallei opzetten, wat een aardige opsteker zou zijn voor de plaatselijke economie. Het plan zaait verdeeldheid onder de bewoners van Saint-Denis, waarbij de gemoederen hoog oplopen. Als er een moord wordt gepleegd, neemt de dreiging serieuze vormen aan. Bruno laveert tussen voor- en tegenstanders Misdaadop inzoek naar de dader en probeert te voorkomen dat deze nog grotere misdaden het hart van begaat…

Bruno chef de police

de Dordogne

‘Het echte plezier van het boek is de plek zelf…. Terwijl lezers worden aangetrokken door wijnproeverijen, diners met truffelomelet en de oude waardigheid van een Franse jachthond, neemt de spanning in het verhaal toe.’ Houston Chronicle De Engelse Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek journalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a. Moskou en Washington. Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Benoît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com

Martin

Het derde deel in de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police.

WALKER

De Franse Périgord is de bakermat van de zwarte truffel, en met vijfduizend euro per kilo is deze ‘zwarte diamant’ een kostbare schat. Wanneer blijkt dat de markt voor deze delicatesse wordt vervuild door de import van de goedkopere Chinese truffel, gaat politiecommissaris Bruno op onderzoek uit. De zaak wordt grimmig wanneer een goede vriend op brute wijze wordt vermoord, als waarschuwing voor anderen. Zijn vriend was niet alleen een truffelexpert, hij was ook een voormalig agent van de inlichtingendienst. Bruno’s speurwerk brengt hem van zonovergoten markten naar schemerige cafés, van chique recepties tot gespannen onderhandelingen - van alle paradijselijke geneugten van de regio tot zijn schimmige onderwereld - en herenigtEen hemzaak met een verloren liefde.

De vergelding

voor Bruno, chef de police

‘Een charmant Frans dorpje, heerlijk eten, excentrieke karakters en een mysterie om het verhaal op dreef te houden… Smakelijk inderdaad.’ The Seattle Times

De Engelse Martin Walker (1947) is schrijver, historicus en politiek journalist. Hij werkte jarenlang voor The Guardian in o.a. Moskou en Washington. Sinds hij eind jaren negentig met zijn vrouw Julia een oude boerderij in de Dordogne kocht, schrijft hij thrillers over Benoît ‘Bruno’ Courrèges. brunochiefofpolice.com

ISBN 978-90-831675-3-4

ISBN 978-90-831675-4-1

9 789083 167534

9 789083 167527

Cover Bruno deel 2.indd 1

Martin

WALKER De zwarte diamant

Een zaak voor Bruno, chef de police

9 789083 167541 LITERAIRE THRILLER

LITERAIRE THRILLER

Cover Bruno deel 1.indd 1

‘Maakt dat je direct een ticket wilt kopen om je onder te dompelen in la France profonde.’ Irish Independent

MARTIN WALKER De zwarte diamant

BESTEL DE BOEKEN NU EN BETAAL GÉÉN VERZENDKOSTEN! Ga naar leveninfrankrijk.nl en klik op Shop of bel 088 2266634.

Martin

Het tweede deel in de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police.

MARTIN WALKER De vergelding

Bruno Courrèges mag dan wel politiecommissaris zijn, eigenlijk heeft hij niet veel te doen in het kleine plaatsje Saint Denis in de Dordogne. Hij heeft een dienstwapen, maar dat draagt hij nooit. Hij heeft het recht mensen te arresteren, maar dat is in zijn loopbaan slechts één keer voorgekomen. Op Bevrijdingsdag wordt de grootvader van een Algerijnse dorpsgenoot dood aangetroffen. Men vermoedt een racistisch motief vanwege een groep extreem-rechtse jongeren die actief is in de buurt. Bruno is echter niet overtuigd en stelt een grondig onderzoek in, dat geheimen uit het verleden blootlegt en de verhoudingen binnen het dorp ernstig verstoort.

MARTIN WALKER Bruno chef de police

Het eerste deel in de sfeervolle, internationaal geprezen misdaadserie met Bruno, chef de police.

10-08-2021 12:31

Cover Bruno deel 3.indd 1

LITERAIRE THRILLER

09-08-2021 16:41

09-08-2021 16:46

‘ENERVEREND EN MEESLEPEND... EEN SCHITTERENDE ODE AAN DE WERELD VAN DE DANS’ Leven in Frankrijk

VANAF 7 JULI IN DE BIOSCOOP

VINCENT LINDON

SANDRINE KIBERLAIN

www.cineart.nl

ANTHONY BAJON

/cineartnederland

/cineartnl

/cineart_nl

★★★★

‘LINDON EN BRIZÉ VOLBRENGEN EEN SCHITTERENDE TRILOGIE’

UN NIEUWSBLAD

AUTRE MONDE EEN FILM VAN STÉPHANE BRIZÉ

www.cineart.nl

/cineartnederland

/cineartnl

/cineart_nl

VANAF 28 JULI IN DE BIOSCOOP

Cinéma

Filmjournalist Jos van der Burg attendeert ons elke editie op de mooiste nieuwe Franse films die nu of binnenkort ook in Nederland te zien zijn.

Anaïs Demoustier

Weg met clichés over sexy vrouwen

angezien Frankrijk – eigenlijk als enig Europees land – een serieuze filmcultuur heeft, is er ook een filmsterrencultuur. Anaïs Demoustier is een steeds grotere ster aan het firmament. De actrice wordt door haar werklust en talent – ze speelde de afgelopen twintig jaar in bijna tachtig tv- en filmproducties – vergeleken met Isabelle Huppert. Zou de in 1987 in Lille geboren Anaïs Demoustier nog wel eens thuis zijn? Dat zal niet vaak het geval zijn, want de laatste jaren speelde ze gemiddeld in drie à vier films per jaar. Niet vreemd dus dat we haar deze zomer in Nederland in twee films kunnen zien: in het maffe Incroyable mais vrai en in het lichtvoetige liefdesdrama Les amours d’Anaïs. Passie voor acteren zat er al jong in bij Demoustier, want vanaf haar zevende volgde ze toneellessen. Ze beet zich vast in acteren en speelde op zestienjarige leeftijd een bijrol in het apocalyptische drama Le temps du loup van Michael Haneke, een van Europa’s beste regisseurs. Met het drama, waarin Demoustier de dochter speelt van Isabelle Hupperts personage, maakte ze haar entree in de filmwereld. Aanvankelijk met veel bijrollen, maar sinds een jaar of tien steeds vaker met hoofdrollen. En vaak met gevestigde sterren als Juliette Binoche en Audrey Tautou in films van prestigieuze Franse regisseurs. Anders dan bij Tautou, die ruim twintig jaar geleden meteen een megaster werd door Le fabuleux destin d’Amélie Poulain, ging haar carrière stap voor stap. Op haar 24ste won Demoustier in Frankrijk de Romy Schneider Award voor meest veelbelovende actrice. Daarna was het wachten op een ‘volwassen’ prijs. Dat duurde even, maar na twee eerdere nominaties won ze twee jaar geleden de César (het Franse Gouden Kalf) voor haar rol in Alice et le maire. Daarin speelt ze een type dat haar als gegoten zit: een vlinderachtige jonge vrouw die met frisse ideeën vastgeroeste denkpatronen doorbreekt. In deze film houdt ze de burgemeester van Lyon een spiegel voor, waarin hij te kijk staat als een in het politieke systeem vastgelopen uitgebluste bestuurder. Ook in Les amours d’Anaïs houdt ze een oudere man een spiegel voor. In het licht feministische drama dartelt ze als studente vrij en vrolijk door het leven,

maar maakt ze de getrouwde uitgever met wie ze een verhouding begint snel duidelijk dat ze geen zin heeft in de rol van stiekeme minnares. Dat is schrikken voor de man, die met zijn ouderwetse, belegen opvattingen het nakijken heeft. Typerend voor Demoustier is dat ze acteren serieus neemt, maar er niet hoogdravend over doet. Dat veel oudere acteurs dat wel doen, is volgens haar typisch iets van die generatie: “Ik heb de indruk dat wij jongeren minder narcistisch zijn, we hebben meer zelfspot.” Demoustier heeft de wens om naast acteren zelf films te schrijven en/of te regisseren (“Ik wil een drijvende kracht zijn”). Een belangrijke reden voor haar is dat ze het eendimensionale beeld van vrouwen in veel films beu is. In haar eigen woorden: “Ik heb een probleem met wat maar al te vaak als sexy wordt gezien bij een vrouw. Vrouwelijke sensualiteit en seksualiteit zijn veel complexer dan veel films ons laten zien. Wij hebben als actrices de verantwoordelijkheid om geen vals beeld van vrouwen over te dragen.” Wijze woorden, die mannelijke filmmakers zich ook wel eens mogen aantrekken.

“Aan ons als actrices de taak om geen vals beeld van vrouwen over te dragen”

LEVEN IN FRANKRIJK 89

Jeugdige onbezonnenheid

Ode aan de (moderne) dans De 26-jarige talentvolle balletdanseres Élise komt na een sprong verkeerd terecht. Mogelijk kan ze nooit meer dansen bij een klassiek ballet, zegt een chirurg. Het zet Élise aan het denken als ze in contact komt met de (echt bestaande) modernedansgroep van choreograaf Hofesh Shechter. Zo kan het dus ook. Geen op perfectie gericht klassiek ballet, maar de pulserende energie en vitaliteit van op hiphop geïnspireerde moderne dans. Er gaat een nieuwe wereld voor haar open. Encore brengt met lange dansscènes een schitterende ode aan de wereld van de dans, maar de doet meer. De film vangt voortreffelijk de groepsdynamiek tussen jongeren – de lol, de liefdesrelaties en de ruzies. Ook smelten fictie en werkelijkheid samen. Zo wordt Élise gespeeld door danseres Marion Barbeau van het Parijse Opera Ballet en spelen de dansers van de Hofesh Shechter Company zichzelf. Encore, vanaf 7 juli in de bioscoop

90 LEVEN IN FRANKRIJK

OOK TE ZIEN IN DE BIOSCOOP

Ze is een leuke spontane vrouw, de dertigjarige literatuurstudente Anaïs (perfecte rol van Anaïs Demoustier), maar door haar impulsiviteit onmogelijk om mee samen te wonen. Haar vriend noemt de wervelwind een bulldozer en verlaat haar. Ronddartelend belandt Anaïs in bed met een getrouwde uitgever die qua leeftijd haar vader had kunnen zijn. Omdat ze niet wil dat de man hun verhouding voor zijn vrouw verzwijgt – ze vindt dat een ‘bourgeois-cliché’ – loopt de relatie snel op de klippen. De film krijgt een grappige wending als Anaïs bij toeval zijn vrouw ontmoet. Les amours d’Anaïs voelt als een zomerbries. Het vederlichte romantische drama, dat een feministische inslag heeft, is een aanstekelijk portret van de onwaarschijnlijk positief door het leven fladderende Anaïs. Een vrouw met een onstuimig talent om zich blind in avonturen te storten. Niet iemand die nadenkt over de gevolgen, want dat kan altijd nog. Nee, dat is niet wijs, maar het levert wel een verrukkelijke ode aan jeugdige onbezonnenheid op. Les amours d’Anaïs, vanaf 16 juni in de bioscoop

Incroyable mais vrai

Quentin Dupieux is de mafste regisseur van Frankrijk. In deze bizarre sciencefiction wordt een stel iedere keer als ze door een gat in hun huis kruipen een dag jonger. Van een ander stel, waarvan de vrouw gespeeld wordt door Anaïs Demoustier, heeft de man zich een elektronisch bestuurbare penis laten aanmeten. De film is leuker dan de omschrijving doet vermoeden. Vanaf 30 juni in de bioscoop

Délicieux

Een kort voor de Franse Revolutie spelend, losjes op de geschiedenis geïnspireerde komedie over een door een hertog ontslagen kok die een eethuis begint op het platteland. Maar de film heeft een serieuze ondertoon: de kloof tussen de adel en het volk moest wel tot revolutie leiden. Maar ‘Délicieux’ is bovenal geestig. Vanaf 9 juni in de bioscoop

Bergman Island

Ondraaglijke spanning Dat er iets niet in orde is met de moeder van de drie dochters in La ruche is snel duidelijk. De vrouw staart soms roerloos uit het raam van haar appartement, maar valt op andere momenten woedend uit tegen haar dochters. De vrouw heeft een bipolaire stoornis, die zich heftiger uit doordat haar man haar en hun drie kinderen heeft verlaten. Hoe het is om met zo’n moeder te leven maakt het drama aangrijpend duidelijk. Met de blik van de oudste dochter, een tiener, kijken we naar de gebeurtenissen. Uit alle macht probeert zij het gezin draaiende te houden met een moeder die met haar onvoorspelbare gedrag voor een vaak ondraaglijke spanning zorgt. La ruche is een pijnlijk drama over een gezin waarin niet de moeder voor de kinderen zorgt, maar de kinderen voor haar. En ze moeten vooral niet op dankbaarheid rekenen, maar op onredelijk en manipulatief gedrag. De frustraties, wanhoop en eenzaamheid van vooral de oudste dochter zijn hartverscheurend voelbaar. La ruche, vanaf 21 juli in de bioscoop

Een stel, beiden filmmakers, hoopt op Fårö, het eilandje waar Ingmar Bergman woonde, inspiratie op te doen. Als de vrouw zich verdiept in Bergmans egocentrische omgang met vrouwen, begint ze zich onbehaaglijk te voelen in haar relatie. Intrigerend complex drama met een droste-effect Vanaf 9 juni in de bioscoop

Maison de retraite

Komedie over een jongen die als taakstraf in een bejaardenhuis moet gaan werken. Hij komt er onder andere een door Gérard Depardieu gespeelde oude man tegen. De Franse filmpers kon er niet om lachen. Vanaf 4 augustus in de bioscoop

Mes frères et moi

Innemende film over een veertienjarige jongen – wiens vader is overleden – die operazanger wil worden. Zijn drie broers vinden dat elitaire onzin en willen dat hij als pizzabezorger meehelpt het gezin te onderhouden. Vanaf 11 augustus in de bioscoop

ADVERTORIAL

Le Roannais Of je nu af en toe wandelt of een ervaren langeafstandwandelaar bent, het kan hier allemaal, midden in een subliem beschermd natuurgebied. Verken de vele landschappen van de Roannais: grazige heuvels, bossen, wijndomeinen en de kloven van de Loire… Ga voor de slow-modus op de Véloire, een groene gemarkeerde fietsroute van 25 kilometer langs het kanaal van Roanne naar Digoin. Sportievelingen kunnen zich uitleven op de 1520 kilometer gemarkeerde fietsroutes in het grootste mountainbikegebied van de Franse fietsersbond (FFC): Destination Grand Air!

French Exploreur

Verken de veelzijdige Roannais

Zin om even weg te zijn in de natuur? Le Roannais, op een uur van Lyon, is de ideale bestemming voor een aangenaam weekendje weg. In het hart van beschermde natuur.

Er even uit in de natuur

Maak het af met een beleving in de lucht

Voor magnifieke uitzichten en het ultieme gevoel van vrijheid geniet je van een rustgevende trip in een heteluchtballon, met een ultralightvliegtuigje of als paraglider. Bungeejumpen kan ook, voor maximale adrenaline. Stijg op met de Roannais aan je voeten!

info@roannais-tourisme.com

www.roannais-tourisme.com

De rivier de Loire weerspiegelt het karakter van de Roannais. Je volgt zijn kronkelende loop langs beschermde natuurgebieden en verbluffende panorama’s. De ontdekkingen rijgen zich aaneen tussen de meanderende bochten en kloven. Geef je over aan deze rustige ontdekkingstocht op het water en ervaar het avontuur van kano of kajak met het gezin of met vrienden. Een manier om je te ontspannen waarbij je ook nog veel lol hebt!

ron / RT

Laat je glijden over het water

HET PARIJS VAN SCHRIJVER HENK PRÖPPER

‘Alles voelt nostalgisch en nieuw tegelijk’ In 2020 keerde schrijver Henk Pröpper na jaren Amsterdam terug naar zijn geliefde Parijs, de stad waar hij eerder al lange tijd woonde. Hij was nog maar net gesetteld toen de eerste lockdown het leven stillegde – een onwerkelijke ervaring. Ineens leerde hij Parijs op een nieuwe manier kennen. TEKST & BEELD VIVIAN DE GIER & MARC BRESTER/A QUATTRO MANI

l op de lagere school had Frankrijk een onweerstaanbare aantrekkingskracht op hem en verslond schrijver Henk Pröpper (63), voormalig directeur van het Institut Néerlandais in Parijs, boeken over de vier musketiers en Louis XIV, of romans van Alexandre Dumas, zoals De graaf van Monte-Cristo. Het was eigenlijk onvermijdelijk dat hij een francofiel zou worden. Hoewel Henk Pröpper werd geboren in het Limburgse Weert en een groot deel van zijn jeugd doorbracht in Zutphen, droomde zijn moeder alle dagen van la douce France. “Eigenlijk heet ik ook niet Henk, maar Henri,” vertelt hij lachend, “naar een Franse koning, zei mijn moeder altijd. Niet dat ze ooit in Frankrijk was geweest, trouwens. Maar voor

92 LEVEN IN FRANKRIJK

de rechtschapen katholieke vrouw die ze was, was dit een land van welhaast bijbelse proporties: daar kwam de Grote Literatuur vandaan. En de wijn, destijds nog in kartonnen pakken. Voor haar stond Frankrijk symbool voor een hogere vorm van leven. En dat gevoel heb ik een beetje van haar overgenomen.” Pröppers eerste ‘herinnering’ aan Frankrijk is niet bepaald een heroïsche, maar het is wel een onvergetelijk verhaal. Nadat zijn vader als militair terugkwam uit de oorlog in Korea en alle continenten had bezocht, wilde hij niet meer op reis. Dus kwam het gezin Pröpper – vader, moeder en vijf zoons – sindsdien niet verder dan de Ourthe in België; voor de kinderen al een wereldreis. › In twee Citroëns reden ze naar de

LEVEN IN FRANKRIJK 93

94 LEVEN IN FRANKRIJK

“Voor mijn moeder stond Frankrijk symbool voor een hogere vorm van leven. En dat gevoel heb ik een beetje van haar overgenomen”

Ardennen om daar te kamperen. “‘Straks zul je zien,’ zei mijn moeder tegen ons, ‘aan de overkant van de Ourthe, daar is Frankrijk.’ Dus toen we eind van de middag aankwamen op de camping, zwom ik het riviertje over en klom door een al donker wordend bos de heuvel op. Daarboven had ik een weids uitzicht over enorme landerijen. Het was natuurlijk gewoon midden in België, maar in mijn hoofd was het toch wel degelijk Frankrijk: eindelijk aanschouwde ik het land waar goden worden geboren. Maar toen ineens rook ik een afschuwelijke stank – bleek ik midden in het kadaver van een koe te staan, de maden kropen al tegen mijn benen omhoog. Schreeuwend rende ik de heuvel weer af, de Ourthe in. Zo verliep mijn eerste kennismaking met Frankrijk, dat Frankrijk niet was.”

Knagend verlangen Het is een van de anekdotes die Pröpper deelt in zijn wonderschone novelle Hartslag 27, waarin hij verhaalt over de eerste maanden van zijn terugkeer naar Parijs. Als twintiger trok Pröpper alsnog naar Frankrijk, en maakte het land alle clichés waar: het heerlijke eten, de goddelijke wijn, de rijke cultuur, en ja, ook de liefde. Hoewel zijn eerste vakantievriendinnetje Spaans was, ontmoet in La Rochelle, trouwde hij later met de Française Myriam. Met haar woonde hij acht jaar in Parijs toen hij directeur was van het Institut Néerlandais. Tegelijkertijd werkte hij als diplomaat bij de Culturele Raad van de Nederlandse ambassade. Hun kinderen werden er geboren en brachten er hun eerste jaren door, voordat het gezin weer terugkeerde naar Nederland, waar hij eerst directeur van het Nederlands

Letterenfonds werd en vervolgens van uitgeverij De Bezige Bij. Het verlangen om ooit terug te keren naar de Franse hoofdstad bleef knagen. En dus maakten Pröpper en zijn echtgenote in de lente van 2020 de omgekeerde beweging en verruilden ze Amsterdam voor Parijs. Als diplomaat woonde Pröpper in het 7de arrondissement, “bepaald geen volkse buurt, maar een kosmopolitische wijk vol geslaagde mensen die erg tevreden waren met zichzelf”, grapt hij. Nu wonen ze in het 1ste, vlak bij de Tuilerieën, waar zijn kinderen toen ze klein waren op de springkussens dansten en over de omgevallen boom liepen, het levensechte, maar bronzen kunstwerk onder de kastanjes: L’Arbre des voyelles van Giuseppe Penone. “Eigenlijk is dit de buurt waar Myriam en ik elkaar hebben leren kennen,” vertelt Pröpper in de Tuilerieën, “want nadat we elkaar hadden ontmoet, huurden we eerst enkele jaren een appartement in de Rue Godot de Mauroy, hier verderop. Om daarnaartoe terug te keren had iets romantisch. We wonen hier tussen de echte Parijzenaars. ’s Ochtends drink ik koffie bij een eenvoudig cafeetje op de hoek, een plek waar ik graag kom om te luisteren naar alle gesprekken van buurtgenoten, die praten over de voetbalwedstrijd van gisteren en hun zieke vrouw. Dat zal je in het 7de niet zo snel horen, want daar gaat alles goed. Die contrasten vind ik fascinerend. Ik voel me hier erg thuis, alles voelt nostalgisch en nieuw tegelijk. Dat biedt me nieuwe inspiratie.”

Mijmerende wandelingen Ze waren nog maar net neergestreken toen corona toesloeg en de stad in lockdown ging. En alsof dat nog niet vervelend genoeg was, werd Pröpper ook nog eens ernstig ziek en

moest hij een pacemaker krijgen. Stad en man kwamen tegelijkertijd noodgedwongen tot stilstand. In de lege, verlaten straten mocht elke Parijzenaar een uurtje per dag naar buiten, mits hij binnen een straal van een kilometer van zijn woning bleef. Precies een goed rondje om te herstellen van zijn ingreep, ontdekte Pröpper. Deze periode beschrijft hij in zijn boek Hartslag 27. Elke dag maakte hij hetzelfde ommetje door zijn quartier, van de Tuilerieën en de Place de la Concorde naar de overkant van de Seine, en dan terug via de Quai Anatole France en de Quai Voltaire, langs Île de la Cité naar de in 2019 deels afgebrande Notre-Dame, het meesterlijke toneel van Victor Hugo’s roman De klokkenluider van de Notre-Dame. Langzaam en bedachtzaam wandelend leerde hij zijn omgeving op een heel nieuwe manier kennen. Zijn dwaaltocht door de stad werd een filosofische, mijmerende wandeling langs persoonlijke herinneringen en door de Europese literatuur en geschiedenis; op zijn wandelingen voelde hij zich vergezeld door beroemde Franse schrijvers als Stendhal, Honoré de Balzac, Simone de Beauvoir en Gustave Flaubert. Ineens viel zijn oog op plaquettes, beelden en kunstwerken die anders anoniem en onzichtbaar bleven in het drukke stadsgedruis, zoals een gravure in het plaveisel als eerbetoon aan een meesterstratenmaker. “Ik heb mijn ogen uitgekeken en heb een veel beter beeld gekregen van hoe de stad in elkaar zit, hoe die eigenlijk is gemáákt. Ik verdwaal sindsdien veel minder.”

Aangeraakt Place de la Concorde is tijdens onze zonovergoten wandeling rustig. In de

›

LEVEN IN FRANKRIJK 95

96 LEVEN IN FRANKRIJK

“Ik heb tijdens de lockdown mijn ogen uitgekeken en heb een veel beter beeld gekregen van hoe de stad in elkaar zit, hoe die eigenlijk is gemáákt. Ik verdwaal sindsdien veel minder”

groenstrook die over het plein uitkijkt, met in de verte de majestueuze Arc de Triomphe, staan The Welcoming Hands, bronzen beelden van handen die elkaar vasthouden, gemaakt door kunstenaar Louise Bourgeois (1911-2010). Het zijn kleinere versies van de originele beeldhouwwerken in New York. “Ik was er erg door ontroerd. In een periode waarin we zo onthand waren en elkaar niet mochten aanraken, kregen ze een extra betekenis. Ik voelde me aangeraakt.” We wandelen verder, steken de Seine over via de Pont de La Concorde, en passeren de Assemblée Nationale waar op Quatorze Juillet altijd een grote militaire parade wordt gehouden. “Vroeger woonde ik hier om de hoek, want achter de Assemblée Nationale ligt het Institut Néerlandais. Op 14 juli stond ik hier op de trappen met mijn kinderen op de schouders te kijken naar het defilé, terwijl boven onze hoofden de vliegtuigen overvlogen.” Dit punt vormde de noordwestelijke grens van zijn dagelijkse ‘coronawandeling’, de Notre-Dame de zuidoostelijke. “Nou ja, ik smokkelde een beetje, want het was iets meer dan een kilometer”, gniffelt Pröpper. “Gelukkig ben ik ben nooit aangehouden.” We passeren de Pont de Solférino, een met ‘liefdesslotjes’ behangen houten voetgangersbrug die later werd hernoemd naar dichter, schrijver en president Léopold-SédarSenghor. “Hier ren ik altijd langs, nu ik weer kan hardlopen. Ik vind het een heel mooie plek, vooral toen het zo stil was zonder verkeer en rondvaartboten.” We vervolgen onze weg. Langs de Pont des Arts, de Pont Neuf en het politiebureau op Île de la Cité, dat bekend werd uit de misdaadromans van Georges Simenon.

“Hier aan de kade had Simenon zijn boot liggen waarmee hij op een dag naar Delfzijl voer. Hij wilde eigenlijk naar Lapland, maar kreeg panne en moest een paar dagen in Delfzijl blijven. Toen hij ’s ochtends in een cafeetje een paar kruidenbitters op had, werd in zijn hoofd zijn beroemde personage Maigret geboren. Dus elke keer als ik hier langsliep, groette ik hem in mijn gedachten, alsof hij in het torentje van het politiebureau zat.”

Kleine bedevaart Als we de zuidpunt van het stadseiland bereiken, wijst hij op het Paris Mémorial des martyrs de la Déportation, een gedenkplaats voor de tweehonderdduizend Fransen die tijdens de Tweede Wereldoorlog werden weggevoerd en niet meer terugkwamen. Een haast onopvallend, maar indrukwekkend en sereen monument, met prachtige gedichten binnen op de muren. “De meeste mensen wandelen eraan voorbij,” knikt Pröpper, “maar ik bezocht het toen voor het eerst en toon het nu aan iedereen, zo indrukwekkend is het.” Vanaf de nabijgelegen Notre-Dame ging de route weer huiswaarts. Zijn dagelijkse bezoek aan de beroemdste kathedraal van Frankrijk, die zich alweer fier en krachtig opricht uit haar steigers, verdiepte zijn band met het monument, vertelt Pröpper. Op de afzetting eromheen hangt een fototentoonstelling van de herstelwerkzaamheden, waar veel bezoekers op af komen. “Ik denk dat de Notre-Dame voor veel mensen alleen nog maar specialer is geworden, omdat iedereen zich ineens weer bewust werd van het belang van de kathedraal, die al eeuwenlang het centrum is van het katholieke leven in Europa. Op 15 april 2020, precies een jaar na de brand, maakte ik een kleine bedevaart naar de

Notre-Dame. Maar ik was er helemaal alleen.” Zijn wandelingen sleepten de schrijver door een merkwaardige en soms best moeilijke tijd. Inmiddels voelt hij zich weer als een vis in het water. Net als zijn moeder, die enkele jaren voor haar dood het land van haar dromen alsnog bezocht. “Haar eerste kleinkind was geboren, dus mijn ouders kwamen naar Parijs. We hebben haar helemaal ondergedompeld in de gastronomie en hebben haar allerlei Franse delicatessen laten proeven, zoals escargots en oesters. Ze vond het allemaal fantástisch. Voor ons was het geweldig om te zien hoe enorm ze ervan genoot. Ze was zo blij, zó thuis.”

Henk Pröpper, ‘Hartslag 27’ is verschenen bij De Bezige Bij, €20,99.

LEVEN IN FRANKRIJK 97

Intriges aan het Franse hof De historische roman is populairder dan ooit, en ook De zwarte koningin neemt ons mee naar vervlogen tijden, om precies te zijn het Parijs van 1580. De jonge Fiora is de dochter van de nieuwe bibliothecaris aan het Franse hof ten tijde van Catherine de Medici. De koningin-moeder ziet haar talenten en maakt Fiora tot vertrouwelinge. Al snel moet ze allerlei riskante spionageopdrachten uitvoeren, die ze tot een goed einde weet te brengen. Maar dan vraagt haar vorstin het onmogelijke van haar. Politicoloog en docent European Studies Catharina Botermans – let op haar voornaam – weeft in haar debuutroman een Machiavellistisch web rond een jonge vrouw die gaandeweg haar onschuld verliest. (FT) Catharina Botermans, ‘De zwarte koningin’, Uitgeverij Mozaïek, €21,99

Wij mogen onder abonnees drie exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk. nl en vul je gegevens in bij Mail & Win.

Livres Nieuwe romans vol spanning en historie uit en over Frankrijk.

Romantiek en rivaliteit Verboden liefde, geheimen en twee strijdende families: De patisserie van Charlotte Jacobi is een ideaal boek voor liefhebbers van Romeo en Julia. Aan het einde van de 19de eeuw verhuist de familie Tritschler naar Straatsburg in de Elzas, waar ze hun droompatisserie openen. De negentienjarige Ida Tritschler wil de beste taartenbakker van de stad worden, maar al snel blijkt dat ze het op moet nemen tegen de patisserie van de familie Picard. Ondanks de rivaliteit tussen de families wordt Ida verliefd op zoon Lucien Picard; een onmogelijke liefde die de Tritschlers en de Picards nog meer tegenover elkaar zet. Deze historische roman is het eerste deel van een gelijknamige romantische familiesaga en het debuut van een Duits schrijversduo dat zich Charlotte Jacobi noemt. (ML) Charlotte Jacobi, ‘De patisserie’, Xander Uitgevers. €21,99

DOOR MALOU LAMMERTSE & FABIAN TAKX

Hertogin, koningin, kruisvaarder Op haar vijftiende wordt Eleonore hertogin van Aquitanië en daarmee een van de rijkste en machtigste vorstinnen van Frankrijk. De meest begeerde bruid van het land trouwt al snel met de zoon van Lodewijk VII. Wanneer die overlijdt, wordt ze gekroond tot koningin. Desondanks besluit ze in 1145 op kruistocht te gaan met haar eigen troepen. Als haar huwelijk op de klippen loopt, kiest ze op tactische wijze haar nieuwe man uit: Hendrik, hertog van Normandië. Door zijn claim op de Engelse troon wordt Eleonore in 1154 ook koningin van Engeland. Het schrijversechtpaar Marianne en Theo Hoogstraaten geeft je een inkijkje in het extravagante en turbulente leven van de strijdlustige Eleonore. (ML) Marianne en Theo Hoogstraaten, ‘Lust en schande’, De Crime Compagnie, €20,99

Wij mogen onder abonnees 3 exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win. LEVEN IN FRANKRIJK 99

Le Havre

Catène ©Philippe Bréard

Le Havre is een levendige stad waar je zomaar Auguste Perret, Oscar Niemeyer, Jean Nouvel Claude Monet en Eugène Boudin kunt tegenkomen. Waar je de Hangende Tuinen en een Japanse tuin kunt ontdekken. Waar je je kunt verliezen in de trappenroute, waar je een kabelbaantje kunt pakken of een rondje kunt fietsen en op beeldende kunst kunt stuiten.

Eglise Saint-Joseph ©Ludovic Maisant

Jardins Suspendus ©Patrick Boulen

Salon ©Hilke Maunder - OTAH

Het Manhattan aan de Normandische kust is een iconische plek

ls bakermat van het impressionisme toont de stad zich in het blauw van de zee, het groen van de opmerkelijke tuinen, het oudroze en goudbruin van bouwwerken en gebouwen uit de wederopbouwperiode die vanwege hun moderniteit op de Werelderfgoedlijst van Unesco zijn opgenomen. Welkom in deze architectuurstad aan zee! Hier heeft Auguste Perret met beton, het bouwmateriaal van de 20ste eeuw, zijn stempel gedrukt. Bezoek het museumappartement van Perret om de bouwstijl uit de jaren vijftig te begrijpen en beleven, en neem vervolgens de tijd in de fascinerende, monumentale kerk van Saint Joseph, een baken in de stad. Mis vooral

niet de Oscar Niemeyer-bibliotheek en de sensuele rondingen van Le Volcan. En dan het badcomplex van Jean Nouvel: aarzel niet en duik in een van de vele baden. Stadsleven, architectuur: zeker. Maar ook: natuur en groen. Met een hooggelegen bos dat de groene long van de stad vormt, een park aan de rand van de stad, hangende tuinen, een exotische Japanse tuin en een stille hof in de kalme, spirituele omgeving van een karmelietenklooster. Een havenstad, een kruispunt van werelden en smaken. Je ziet het terug op de tafels van Le Havre, die de reis waard zijn: in de brasserieën met hun uitstallingen van schaal-en schelpdieren, of in sterrenrestaurants.

Le Havre mag modern zijn, de stad heeft ook historische pareltjes: de kathedraal en het deftige voormalige woonhuis Maison d’un Armateur, mooie herenhuizen en villa’s aan zee… Ze vormen een fraai contrast met de meer eigentijdse gebouwen. Stad van licht en kleur: het aan de haven gelegen museum Muma heeft de op een na grootste collectie impressionisten van Frankrijk! Zijn Monet, Boudin en later Braque de aangenomen zonen van deze stad aan de oceaan, Dufy, Friesz en Dubuffet zijn de kinderen van Le Havre die hier werden geboren. En dan is er nog het strand in het hart van de stad, met een lengte van ruim twee kilometer, waar je heerlijk kunt zwemmen, hardlopen, of juist lanterfanten tot aan Saint-Adresse en het Einde van de Wereld. Eindig de dag hier met een glas op het terras en vergeet de tijd terwijl de zon ondergaat. Genoeg goede redenen om naar Le Havre te komen. Voor één, twee of drie dagen. Of langer natuurlijk.

www.lehavre-etretat-tourisme.com

Ontsnappen aan het verleden Viet Thanh Nguyen won in 2016 de Pulitzer Prize for Fiction voor De sympathisant, het verhaal over een Vietnamese spion. In zijn nieuwste roman, Vietnamees in Parijs, belandt dezelfde ik-figuur als vluchteling in Parijs. Samen met zijn bloedbroeder Bon probeert hij te integreren in de Parijse cultuur, maar dit gaat hem moeilijker af dan gedacht. Als hij in aanraking komt met een groep linkse intellectuelen en politici die regelmatig etentjes van zijn Frans-Vietnamese ‘tante’ bezoeken, komt hij voor gevaren te staan die hij niet had voorzien. Zijn nieuwe leven confronteert hem met de uitwassen van het kapitalisme, drugshandel en verslaving. Is de toekomst wel zoveel beter dan zijn verleden? (ML) Viet Thanh Nguyen, ‘Vietnamees in Parijs’, Uitgeverij Marmer, €24,99

Livres Feministe in Parijs Kent u Etta Palm? Zij leefde van 1743 tot 1799 en werd geboren in Groningen. In 1769 wordt ze in Parijs gesignaleerd, en twintig jaar later staat ze tijdens de Franse Revolutie op de barricaden. De leus ‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap’ is haar te beperkt, want hoe staat het met de gelijkheid tussen man en vrouw? Als er oorlog uitbreekt tussen Frankrijk en de Republiek der Nederlanden, is deze feministe avant la lettre nergens meer welkom. Wil Schackmann, auteur van meerdere romans, weet haar historische betekenis en het intellectuele leven in de toenmalige hoofdstad van de wereld overtuigend en levendig te schetsen aan de hand van uitgebreide research. (FT) Wil Schackmann, ‘Etta Palm, van Nederlands eerste feministe tot staatsvijand’, Atlas Contact, €22,99

Ongetemde natuur De prijswinnende Franse Élisabeth Filhol koppelt op mooie wijze geologie en psychologie in haar nieuwste roman Storegga. Geoloog Margaret Ross heeft het haar levenswerk gemaakt om Doggerland in kaart te brengen, een groot gebied midden in de Noordzee dat ooit de Britse eilanden en het continent met elkaar verbond. Door de Storegga Slide, een aardverschuiving die achtduizend jaar geleden plaatsvond, zijn deze landen van elkaar gescheiden. Het fenomeen heeft Ross doen beseffen hoe kwetsbaar de mens is en hoe machtig de natuur. Tijdens haar onderzoek ontmoet ze een oude geliefde, petroloog Marc. Samen delen ze hun passie voor de natuur die soms getemd moet worden. (ML) Élisabeth Filhol, ‘Storegga’, Wereldbibliotheek, €22,99

Overspoeld door woestheid Voor zonsopgang verlaten een vader, moeder en zoon de stad. Vanuit de stationwagon ziet de jongen bergen, beboste valleien en dorpjes passeren. Na jaren van afwezigheid is zijn vader plotseling weer opgedoken, zonder uitleg, en nu neemt hij hen mee naar zijn ouderlijk huis in het afgelegen Les Roches, waar hij is opgegroeid met zijn genadeloze vader. Eerst lijken zijn bedoelingen goed, maar al snel blijkt dat ook hij zijn wrede aard niet achter zich kan laten. Aan de hand van prachtige beschrijvingen van de woeste natuur vertelt Jean-Baptiste del Amo in De mensenzoon een schokkend familieverhaal. De roman is bekroond met de Prix du Roman Fnac 2021. (ML) Jean-Baptiste del Amo, ‘De mensenzoon’ (‘Le fils de l’homme’), De Bezige Bij, €23,99

Wij mogen onder abonnees 3 exemplaren verloten. Kans maken? Ga naar leveninfrankrijk.nl en vul je gegevens in bij Mail & Win. LEVEN IN FRANKRIJK 101

| www.asgard-media.fr

Lidewij

Lidewij van Wilgen is wijnmaker in de Languedoc op haar domein Terre des Dames. Ze heeft drie dochters en een Franse man. Meer over Lidewij en haar domein: terredesdames.com

Later Mijn vriendin Anne is begin vijftig; na een indrukwekkende carrière staat ze nu bovenaan de piramide van een groot bedrijf in Parijs. Ik ken niemand die zo dynamisch is als zij: naast haar topcarrière runt ze samen met haar broer het wijndomein van de familie in de Provence en als activiteit daarnaast had ze tot voor kort een wijnbar in Normandië. Een wijnbar? “Ja, we rijden in het weekend even op-en-neer vanuit Parijs.” Dat kon er makkelijk bij. Groot was dus mijn verbazing – en schrik! – toen uitgerekend zij opeens sprak over ‘later’. Over een huis aan de Atlantische kust, een specifiek soort huis, in een specifieke plaats, er bleek al uitgebreid over te zijn nagedacht. Ik vond het een verontrustende discussie, want ‘later’ is nu precies het onderwerp waarover ik niet kan en wíl nadenken. Dat droomhuis heb ik al. Ik woon nu precies twintig jaar op deze plek, en nog steeds, zo vaak, als ik vanaf het huis over het weidse land kijk dat uitrolt naar de kust, houd ik mijn adem even in. Ik hou van de rotsen die ik zie vanaf het zijterras, soms okerkleurig, soms bijna wit, alles hier lijkt te leven. Het oude huis heeft een ziel en is een plek die ik nooit meer hoop te verlaten. Tegelijkertijd is dit meer dan alleen een huis. Het is een bedrijf. Ooit maakte ik met een vriend een wandeling in de heuvels. Van een afstand zagen we het domein liggen in de ondergaande zon. Hij keek me verontrust aan: “TOUT l’hameau est à toi?” – is dat hele dorp van jou? Ik knikte met een zekere trots, maar ook met onrust. Wat ik vanaf die afstand zag was niet alleen dat fijne huis, maar ook, verscholen onder de bomen, de grote opslag en het bureau waar ik het merendeel van mijn uren doorbreng. De nieuwe hangar van hout met zijn pannendak. En natuurlijk de enorme wijnkelder waar nog zo veel aan moest gebeuren. Zo veel, en allemaal mijn verantwoordelijkheid. Dit is geen plek die noodt tot rust en ontspanning. Tegelijkertijd is dit mijn levensproject, een groot deel van wie ik ben. Tijdens de oogst werkte ik, zoals zo vaak, alleen in de kelder. Met een zware slang over mijn schouder klom ik een ladder

op. Al jaren doe ik het zo, maar opeens realiseerde ik het me: ik ben geen twintig meer. Vandaag of morgen stort ik van die ladder af en hoe lang duurt het voor iemand me dan vindt… Waar veel vrienden het over ‘later’ hebben, realiseer ik me dat ‘vandaag’ me nog veel te veel interesseert. De wijnen worden steeds beter, hoe zou ik dit nu kunnen loslaten? Terwijl ik dit schrijf lopen vijf mannen over het erf. Er zit een schitterend nieuw dak op de kelder, de gevaarlijke vloer is eruit, achter de tanks komen loopbruggen waarop ik veilig kan werken. Dit jaar ga ik de kelder krijgen waarvan ik altijd droomde. De komende tien jaar moet ik hem afbetalen, maar blijkbaar is dat, op dit moment, wat ik met mijn leven wil doen.

IK HOU VAN DE ROTSEN DIE IK ZIE VANAF HET ZIJTERRAS. HET OUDE HUIS HEEFT EEN ZIEL EN IS EEN PLEK DIE IK NOOIT MEER HOOP TE VERLATEN

LEVEN IN FRANKRIJK 103

104 LEVEN IN FRANKRIJK

Pelgrimstocht in de Pyreneeën Wie het hectische westerse leven wil ontvluchten, kan zich in de Pyrénées Béarnaises volop aan de afzondering laven. Wij liepen vanuit Lourdes naar Oloron-Sainte-Marie en volgden van daaruit het laatste stuk van de Via Tolosana, dwars door de groene Aspevallei. Voor een pelgrim ligt het geluk er voor het oprapen. TEKST HUIB AFMAN FOTO’S PAUL SMIT

PYRÉNÉES BÉARNAISES

106 LEVEN IN FRANKRIJK

et gebeier van de klokken van het Sanctuarium van Lourdes zwakt af, alsof elke stap die ik dieper het bos binnendring mij beloont met de rust waar ik zo naar verlang. Dit is het begin van mijn voettocht die over zeven weken zal eindigen in het Spaanse Santiago de Compostella. Als mijn lijf de pelgrimstocht van 1125 kilometer zonder al te veel kwetsuren doorstaat, loop ik misschien wel door naar Fisterra. Dat zeg ik nu, optimistisch en in een lichte staat van euforie, de negen kilo bagage aan mijn schouders nog geen last. Rechts van mij ruist de Ousse in de diepte. Hoog in het hout hamert een specht. Natuurlijk had ik dit avontuur kunnen beginnen in Saint-Jean-Pied-de-Port, om van daaruit met tientallen pelgrims tegelijk de Spaanse grens over te steken, met de beroemde Camino Francés als uitgangspunt. Geen aanlokkelijk vooruitzicht, wanneer je juist snakt naar rust. Gelukkig kun je in Zuidwest-Frankrijk via meer officiële wandelroutes Spanje bereiken; het eeuwenoude pelgrimspad naar

Somport op 1632 meter hoogte is daar een fraai voorbeeld van. Niet de massale toestroom van langeafstandswandelaars zoals die in Saint-JeanPied-de-Port, wel een aaneenschakeling van tijd voor jezelf in een vergeten stukje natuur. Het voelt als de juiste keuze.

Maison de repos In Saint-Pé-de-Bigorre wordt mijn ietwat geromantiseerde blik op het pelgrimsleven rigoureus afgestraft. Een hellend steegje, één misstap en ik zeil voorover. Scheur in mijn broek, knie kapot. Gelukkig is er een apotheek in het dorp en helpt de apothekersvrouw me aan een pleister. Ik eet een appel op het verlaten dorpsplein dat wordt geflankeerd door een boulangerie en de mairie. De luiken zijn gesloten, de zon staat hoog. Ik vervolg mijn weg naar Lestelle-Bétharram, waar ik de Chapelle Notre-Dame binnenstap voor wat verkoeling. De pleister uit Bigorre heeft dan alweer losgelaten. Voor het altaar gesp ik mijn rugzak los en krab de plakresten los, terwijl ik opnieuw baal van mijn gehavende broek. Of weerspiegelt dit ongelukje de essentie van het pelgrimsleven? Het

Pyreneeën

gaat niet om de verpakking, maar om wat erin zit. Plots klinkt er een stem. “Vous-allez bien?” Uit het invallend licht scheurt het silhouet van een man los, die zich voorstelt als priester Abibe uit Benine. “Santiago is nog ver”, knikt hij naar de jakobsschelp die ik aan mijn rugzak heb vastgemaakt – het symbool voor de Chemin de Saint-Jacques. Hij schrikt bij het zien van mijn knie. Wenkt. Via de tuin lopen we naar het aanpalende maison de repos, waar een ziekenverzorgster mijn wond ontsmet en verbindt. Priester Abibe heeft ook nog wel een nieuwe broek voor mij, als ik even in de keuken wil wachten. Het ruikt er naar knoflook en gebakken forel. Er staan flessen wijn of tafel. Kloosterlingen schuiven aan. Of ik mee-eet. De Camino voorziet. Bétharram is een juweel op de pelgrimsroute naar Arudy en Oloron-Sainte-Marie. Naast de Chapelle Notre-Dame klimt een kruisweg omhoog; van Getsemane tot aan de Wederopstanding, voor elk van de vijftien staties is er een kapel ingericht. De heiligdommen, tussen 1840 en 1845 voltooid, zijn uitgerust met prachtige platte reliëfs van de Franse beeldhouwer Alexandre Renoir. Bezweet bereik ik het hoogste punt en ik bedenk dat ik de druipsteen-

grotten van Bétharram maar beter laat schieten. Die avond vind ik onderdak op een boerderij net buiten Asson. Mijn lijf is op, maar mentaal voel ik me totaal gereset. Door het raam van mijn slaapkamer zie ik de Pyreneeën. Het ruikt naar kuilgras en er klinken koeienbellen dichtbij.

Vrijheidsgevoel Twee dagen later is mijn lichaam gewend aan mijn nieuwe routine en koers ik aan op Oloron-SainteMarie. Het glooiende coulisselandschap zuig ik dankbaar op; de lichtblauwe hortensia’s, de palmen, naaldbomen, maaivelden. Hoog in de lucht zweven lammergieren, het zingen van de cicaden activeert een instant vrijheidsgevoel. Arudy ligt achter me. Ik heb er de nacht doorgebracht op een slaapzaal, in het huis van pastoor – Monsieur le curé – Pierre, een norse verschijning met borstelige grijze wenkbrauwen. Ik had verwacht dat hij vanochtend voor het ontbijt zou bidden, maar in plaats daarvan pakte hij een kom thee en doopte zijn stukje geroosterde baguette erin als een madeleine. Steeds moet ik aan het moment › denken dat er uit het niets een zweem van

Vorige pagina’s: links: Lescun, het mooiste dorp van het Aspedal; rechts: in het kerkje bij het klooster in Sarrance. Linkerpagina: de Cabane d’Ansabère boven Lescun, gebruikt door herders en wandelaars. Hierboven: links: een van de veertien kapellen van Bétharram; daarnaast: houtsnijwerk in de kerk van het dorp.

LEVEN IN FRANKRIJK 107

Weerspiegelt dit ongelukje de essentie van het pelgrimsleven? Het gaat niet om de verpakking, maar om wat erin zit melancholie in zijn oogopslag verschijnt en hij naar een vergeelde platenhoes aan de muur knikt. “Once I had a sweetheart. Joan Baez est ma chérie.” Misschien realiseerden we ons allebei wel in diezelfde split second wat geluk is. Oloron-Sainte-Marie, in het departement PyrénéesAtlantiques, is de poort naar de vallei van Ossau en de vallei van Aspe – het stuk van 58 kilometer tot aan de Spaanse grens. In het charmante centrum komen de Gave d’Ossau en de Gave d’Aspe samen in de Gave d’Oloron. Architectonisch hoogtepunt is de romaanse kathedraal van de Heilige Maria die als onderdeel van de pelgrimsroute naar Santiago op de Unesco-erfgoedlijst is geplaatst. Ook een bezoek waard: de surrealistische mediatheek die op een voormalig fabrieksterrein op de rivieroever is gebouwd naar een ontwerp van Pascale Guédot. Het contrast kan bijna niet groter zijn met de middel-

Deurklopper in Accous; wandelaars vanuit het Cirque de Lescun. Rechterpagina: koeien langs het pad naar de Cabane d'Ansabère. Volgende pagina’s: links: Sentier de la Mature, het spannendste wandelpad van het Aspedal; rechts: kaasboer Jean-Louis Miramon van Ferme Miramon.

108 LEVEN IN FRANKRIJK

eeuwse huisjes in het Quartier Sainte-Croix, waar de Bellevue-promenade zijn naam eer aandoet. Voor mijn gevoel kan ik hier de Pyreneeën bijna aanraken en het vooruitzicht morgen toch echt naar klimmodus over te schakelen, wekt mijn interesse voor de stevige lokale cuisine. In een bistrootje bestel ik een bord garbure, een dikke soep van aardappelen, vlees en witte bonen. Een glas Jurançon erbij en na een dag wandelen gloeit mijn lichaam als na een welverdiende après-ski.

Gordel van aventurijn Die garbure bleek een slimme zet, want de volgende dag is snel duidelijk dat ik die extra brandstof goed kan gebruiken. Na Lurbe-Saint-Christau gaat het wandelpad nog maar één richting op: schuin omhoog. De stok die ik aan het begin van de etappe vind, blijkt geen overbodige luxe te zijn voor mijn balans, want kilometers achtereen wandel ik ingesnoerd tussen berghelling en afgrond. Na Escot verengt de vallei zich tot een gordel van de steen aventurijn. De rust is overal even intens; ik raak in een vreemd soort roes van vastberadenheid en bedaardheid. Alsof ik volleerd koorddans op ijle hoogte. Wat voelt dit goed. Dan begint het te motregenen en voelen mijn knieën steeds zwaarder. Sarrance verschijnt even onverwacht als net op tijd. In de stromende regen klop ik aan bij het klooster, laat mijn credential

Pyreneeën

stempelen en betaal voor een overnachting. Ik heb de slaapzaal voor mijzelf. Het klooster is een verademing: een kruisgang met kloostertuin, twee kapellen, een refter. Tijdens het gezamenlijk avondeten en de mis dienen de kloosterlingen zich vanzelf aan. Zeven stervelingen, niet ingewijd in de katholieke leer, maar ieder met een eigen motivatie om hier het leven te omarmen. “Het gaat om être en avoir”, verzekert een innemende dame. Het is lang geleden dat ik die werkwoorden erin moest stampen voor Franse les, nu neem ik ze als een repetitie mee naar bed. Être et avoir. Net als bij Monsieur le curé in Arudy voel ik dat hier de essentie van het pelgrimsleven even wordt aangestipt. Onzichtbaar en veelzeggend. Niet het bezit, wel de mensen. Wat maakt gelukkig? Daar gaat het hier om.

Bidprentjes Tussen de bergtoppen hangen die ochtend lakens van mist, de vochtige oceaanlucht stuwt dauwdruppels over het loof. De weg wordt vaker onderbroken door dorpjes, die kleinschalig zijn ingesteld op toerisme. Miel de montagne, kazen. In de charmante straatjes van Bedous schiet een kat weg. Zwaluwen scheren laag over de daken. Dan gaat er plots een deur open. Een vrouwtje met lang grijs haar en één tand vraagt of ik een kop koffie wil, want ik ben toch pelgrim? Aarzelend stap ik de woonkamer van Yvette binnen. Opgekruld behang aan de muren, overal bidprentjes, foto’s van de paus, rozenkransen en Mariabeeldjes. Het spaarzame licht in de kamer komt van de tv die beelden uitzendt van een liturgieviering in een onbekende kerk. Yvette zelf ziet het niet meer. Ze praat aan één stuk door. Over de kat, de vogels in de tuin, de bloemen die ze heeft geplukt. Meer versta ik niet. Ze schenkt de koffie in, zet een cd op, zingt mee met de engelenmuziek die de kamer vult. Als er engelen bestaan, heb ik er vandaag vast één gevonden. Ze zwaait me uit. “Bon voyage, pèlerin.” Dan trekt ze zich weer terug in haar kleine paradijs. Het pad verliest zijn contouren, valt uiteen in klaverweiden met boterbloemen, vergeet-mij-nietjes. Eeuwige sneeuw tooit de hoogste toppen. Het wordt fris. Mijn knieën voel ik niet meer. Somport bereik ik aan het einde van de middag. Ik heb het gehaald. Dit kleine stukje Frankrijk heeft me iets heel dierbaars gegeven. Een stukje geluk op aarde.

Huib heeft de pelgrimstocht van 1125 km van Lourdes naar Fisterra inmiddels voltooid. Deze zomer vertrekt hij opnieuw vanuit Frankrijk (Biarritz), voor een andere Camino en is hij dagelijks te volgen via zijn Instagramaccount huib.loopt

LEVEN IN FRANKRIJK 109

Tips & adressen Logeren

Café Hôtel Restaurant Transhumance & Cie (Bedous) Dit hotelrestaurant is gevestigd in het voormalige treinstation van Bedous en beschikt over zes tweepersoonskamers, twee suites en een studio. Hotel gasten mogen gebruikmaken van een sauna. Het restaurant is gevestigd in de oude wacht ruimte en biedt een gevarieerde kaart met streekproducten. In het degelijke driesterrenhotel boek je al een tweepersoons kamer vanaf €54 per nacht. 8, avenue Robert Balangué. transhumance-pyrenees.fr

Eten & drinken

Les Amis (Oloron-Sainte-Marie) Geliefd onder de lokale bevolking en bij uitstek een plek voor levensgenieters. Op de kaart merendeels regionale, seizoensgebonden gerechten. 24, place de la Résistance

110 LEVEN IN FRANKRIJK

Le Randonneur (Etsaut/Borce) Uitgewandeld? Neem dan plaats op het zonnige terras met uit zicht op de bergen. Vriendelijke bediening en een goede kaart met eerlijke, regionale producten. Charcuterie en kazen voor bij de borrel. Prijzen variëren van €13 voor een dagschotel tot €28 voor een menu. 64, Le Bourg

Streekproducten

Le petit chaperon vert (Arudy) Een biologische kruideniers winkel, met een grote selectie thee, lokale wijnen en natuurlijke zeepsoorten. 3, place de l’Hôtel de Ville L’Encantado (Bedous) Een caféboutique met kleine kaart en terras in het intieme centrum van Bedous. Binnen koop je regionale specialiteiten, waaronder Garbure Béarnaise, Daube Béarnaise en Piperade Béarnaise, in conservenblik of weckpot. 2, rue des Quatre Cantons

Bezoeken

Grotten van Bétharram (Bétharram) Combineer een wandelgang langs de kruisweg met een bezoek aan de grotten van Bétharram die in 1819 werden ontdekt. Rondleidingen met audioguide voeren je per boot en trein door een magische ondergrondse wereld. betharram.com Klooster van Sarrance (Sarrance) Dit 17deeeuwse klooster ligt aan de Via Tolosana, een van de historische Franse pelgrims routes naar Santiago de Com postella. Breng er een bezoek aan de kapel NotreDamede laPierre en de parochiekerk van NotreDamedel'Assomption. In de kruisgang zijn wisselende tentoonstellingen te zien. monasteredesarrance.fr

Parc Ours (Borce) Sinds tien jaar ontfermt een vereniging zich over dit oudste dierenpark van de Aspevallei. De bescherming en het behoud van de lokale flora en fauna staan voorop. Een unieke kans om bruine beren, gemzen en bergmarmotten in hun natuur lijke habitat te aanschouwen. Van mei t/m oktober dagelijks geopend vanaf 10 uur. Entree €11. parc-ours.fr

Met dank aan Atout France. Destination Occitanie: tourisme-occitanie.com. Hautes-Pyrénées Tourisme Environnement: tourisme-hautes-pyrenees.com.

ONTDEK PLEKKEN WAAR DE INWONERS GRAAG HOOG VAN DE TOREN BLAZEN.

THALYS.COM

Verantwoordelijke uitgever: Bertrand Gosselin, Managing Director. THI FACTORY NV, Marcel Broodthaersplein 4, 1060 Brussel, België

5 3 € f a n a v PARIJS

"Een liefdesverhaal zo warm en verfrissend als de Parijse zomer” THE UPCOMING

LES

AMOURS D’ANAIS ANAÏS

DEMOUSTIER

VALERIA

BRUNI TEDESCHI

NU TE ZIEN IN DE BIOSCOOP $st

Een Elzasser rustpauze buiten de gebaande paden

Een antieke auto besturen, je voor het eerst op rails wagen, je onderdompelen in de wereld van de Petit Prince en in een Elzasser dorp van het begin van de twintigste eeuw zelf stof bedrukken met een houten plank, je in het groen nestelen tussen bloemen en dieren of een heerlijke eetpauze inlassen in een kleurrijk historisch centrum…

Wij verwelkomen je graag om je unieke momenten te laten beleven!

W W W.TO U R I S M E - M U L H O U S E . C O M

Foto : OTC Mulhouse et sa région - Catherine Kohler - My Classic Automobile - Pictural

Mulhouse en zijn regio

PROVENÇAALSE PARELVLECHT

Bescherm je gezicht tegen de zon met deze Provençaalse hoed. Helemaal gemaakt van papiervezel en opgevrolijkt met een bijpassende parelvlecht. Monoprix, Chapeau paille avec perles beige, €25,99. monoprix.fr

Boutique Casual, no-nonsense maar comfortabel en van hoge kwaliteit zijn deze zomerse attributen. DOOR MALOU LAMMERTSE

TRÈS TENDANCE

Chloé staat bekend om zijn elegante en vooral grote brillen. Ook deze zomer slaan de ontwerpers de spijker op de kop en maak je elke outfit compleet met het roze frame in retrostijl van de West-zonnebril. Chloé, West sunglasses, €350. chloe.com

Als een duik in zee Dit nieuwe parfum uit La Collection Privée Christian Dior neemt je mee naar kaap Eden-Roc aan de Franse Rivièra. De houtachtige florale geur heeft sporen van zeenoten en witte bloemen. Dior, Eden-Roc, €225. dior.com

Plein soleil De shirtjurk van het Parijse badmodemerk Ysé is perfect voor een dagje strand of een zomerse wandeling en zelfs niet te warm in de volle zon door de mix van viscose en linnen. Ysé, Promenade d’été shirt dress, €105. yse-paris.com

Zomers Octobre Octobre is het Parijse label voor de no-nonsense man die kwaliteit wenst. Neem deze short met fijne streepjes in verschillende kleuren. De zachte katoenen stof en de elastieken tailleband zorgen voor een comfortabele maar stijlvolle pasvorm. Octobre, Olsen shorts, €75. octobre-editions.com

LEVEN IN FRANKRIJK 113

Op s�and in Bre�agne Te gast in Château de la Villedubois

Je droomt ervan, als Nederlander te wonen op een kasteel van de Franse adel. Allard Hoog leeft die droom. Toch is het vie de château niet alleen maar een idylle, want het onderhoud is kostbaar. Daarom zijn gasten welkom om op dit Bretonse kasteel te komen logeren. TEKST MARIELLE RUSKAUFF & FABIAN TAKX FOTOGRAFIE PETER KOOIJMAN

LEVEN IN FRANKRIJK 115

llard Hoog (40) is geboren in Haarlem, maar woont al sinds zijn eerste levensjaar in Frankrijk. Na zijn studie in Parijs ontmoette hij zeven jaar geleden zijn toekomstige vrouw Emilia. Zij bleek van adellijken bloede; haar ouders, de comte en comtesse de Farcy, bewoonden zelfs een groot kasteel: Château de la Villedubois in het dorp Mordelles in Bretagne. “Emilia zei tegen mij: als je met me wilt trouwen, kan dat, maar dan moet je ook het huis erbij nemen, de bijgebouwen, het park en alles wat daarbij komt kijken, want daar ligt onze toekomst. Nou graag, zei ik.” Nu woont hij met zijn vrouw, hun twee jonge kinderen en zijn schoonouders in een gigantisch 16de-eeuws Bretons kasteel dat al dertien generaties in de familie is. De kinderen hebben de familienaam van moederszijde meegekregen, zodat de adellijke lijn voortleeft. Een van de voornamen van zoon Théodore is Annibal, want het is traditie dat de oudste zoon wordt vernoemd naar de edelman die het kasteel in 1647 kocht, Jacques Annibal de Farcy. Het gebouw vertoonde achterstallig onderhoud toen Emilia en Allard in 2017 bij haar ouders introkken. Ze lieten het hele huis renoveren en ook nu blijft het onderhoud een work in progress, zoals dat met oude

kastelen gaat. “We moeten bijvoorbeeld het dak in de komende twintig jaar nog vernieuwen”, vertelt Allard. “Dat is heel kostbaar, want dit is een monument historique en dan mag je er niet zomaar wat opleggen. Er liggen ardoises op, dakpannen van leisteen, die moeten met spijkertjes worden bevestigd. Heel bewerkelijk. Zo hebben we met allerlei restricties te maken, en dan zijn we ook nog bezig met de bijgebouwen en een gîte. Maar het moet allemaal wel goed gebeuren, dus dat heeft tijd nodig.” Allard heeft er nog een baan bij als financieel manager in Rennes. Emilia heeft haar baan in de sales vaarwel gezegd en richt zich nu “honderd › procent” op hun B&B, die ze na de eerste

MORDELLES

Openingspagina’s: links: het gezin van Allard en Emilia: rechts: de ‘winterkamer’. Linkerpagina: de eetkamer, daarachter de ‘grand salon’. Deze pagina, met de klok mee: de keuken; bord met familiewapen; Allard en Emilia.

LEVEN IN FRANKRIJK 117

Alleen de grand salon en de keuken beslaan al vijftig vierkante meter. Per stuk

118 LEVEN IN FRANKRIJK

renovatie in 2019 hebben geopend. Na het luwen van de covidpandemie genieten ze ervan weer gasten te kunnen ontvangen uit de hele wereld. Emilia’s ouders wonen in de ene vleugel, zij met het gezin in een andere. Daartussen bevinden zich de gastenkamers. Ruimte genoeg, ook voor de gasten. Alleen de grand salon en de keuken beslaan al vijftig vierkante meter. Per stuk. Wat voor stijl het kasteel heeft, kan Allard niet direct definiëren, maar het is zeker geen traditioneel Bretons kasteel en ook geen archetypisch kasteel met kantelen en torens. Op een na, want een bewoner liet in de 19de eeuw een toren neerzetten om zijn bibliotheek in onder te brengen. Die staat er nog steeds, compleet met oude boeken en archieven van huis en familie; de gasten mogen er gerust gebruik van maken.

Familiegeschiedenis De namen van de vijf kamers zijn een ode aan de familiegeschiedenis. Er is natuurlijk een Chambre Annibal. La Huguenote verwijst naar de hugenoten

in de familie, die deels zijn gevlucht bij de herroeping van het Edict van Nantes door Lodewijk de Veertiende in 1685. Zo zijn de Farcy uitgezworven naar Engeland, Duitsland en South-Carolina in de VS. Le Maître de Brocéliande verwijst naar het feit dat de eerste Jacques Annibal de Farcy samen met drie broers het bos van Brocéliande kocht en daar de ijzersmederij van Paimpont begon. Die bleef twee eeuwen in de familie, tot hij in het midden van de 19de eeuw werd verkocht. In het dorp staan nog twee andere kastelen die twee van de drie broers destijds hebben laten bouwen, waarvan er een nog in de familie is. La Gouvernante eert Marie Levayer, een dame die haar leven lang voor de familie heeft gewerkt. En dan is er nog Le Parlement de Bretagne, want een flink aantal Farcy zaten in het parlement van Bretagne in Rennes. De stijl van alle kamers is romantisch warm en luxueus en helemaal de l’époque. Alsof je in de 19de eeuw bent terechtgekomen, maar dan wel met het comfort van de ›

Links, met de klok mee: doorkijk vanuit de hal naar de grote salon; gastenkamer Le Maître de Brocéliande, met ballonbehang van Pierre Frey; de trap in de hal. Hieronder: de familie op het terras naast de keuken, met op de achtergrond de ingang van de kapel. Volgende pagina’s: links: detail van de voorgevel; rechts: de entreehal.

LEVEN IN FRANKRIJK 119

120 LEVEN IN FRANKRIJK

LEVEN IN FRANKRIJK 121

Al is de ambiance gedistingeerd, de ontvangst is heel ontspannen 21ste eeuw. Met stijlvol antiek meubilair dat deels al in de familie was, aangevuld met vondsten van internet, antiekveilingen of -handelaren. De badkamers zijn wel geheel nieuw. En het behang met fantasievolle motieven ziet er weliswaar authentiek uit, maar het is door Emilia aangeschaft bij chique leveranciers als Maison Pierre Frey, Thibaut en Toiles de Mayenne. Alle kamers zijn in een verschillend kleurenpalet geschilderd met verf van onder meer Farrow & Ball, en op de vloeren ligt eikenparket of een prachtig vloerkleed. In de gemeenschappelijke ruimtes prijken familieportretten en ook een tafereel waarop een adellijk gezelschap eilanden ontdekt. Dat lijkt een muurschildering, maar ook dit blijkt behang.

Het échte Franse leven Al is de ambiance gedistingeerd, de ontvangst is heel ontspannen en spontaan. Iedereen moet zich thuis voelen, zegt Allard. “De gasten mogen gebruik maken van alle gemeenschappelijke ruimtes en kunnen overal gaan zitten, een biertje of een wijntje uit de ijskast nemen of gaan wandelen in het park. Dat is 12 hectare groot, inclusief bos, op een perceel van 100 hectare grond. We hebben ook een rond-

wandeling van 1,5 kilometer uitgezet. En als de gasten ’s avonds iets lekkers willen eten op een kleedje in het gras met een glaasje wijn erbij, moeten ze zich vrij voelen om dat te doen. We willen dat ze hier genieten van het echte Franse leven.” Het aristocratische, bevoorrechte gevoel is natuurlijk een mooie bonus. Alle kamers hebben een prachtig uitzicht over het park en ’s ochtends wacht een uitgebreid ontbijt in de stijlvolle eetkamer met versgebakken viennoiseries. Een ontspannen aperitief met hapjes in het park bij zonsondergang? Kan ook worden georganiseerd, zegt Allard. Het kasteel is ook te huur om evenementen te organiseren, zoals een cocktail of een symposium. ›

Linkerpagina: kamer Annibal, met wandbespanning van Toiles de Mayenne. Deze pagina, met de klok mee: kamer Annibal (detail); collage van familiefoto’s in de keuken; de eeuwenoude bibliotheek. Volgende pagina: boven: de kapel; onder: de hele familie, v.l.n.r.: Théodore, Allard, Kay en Jacques, Emilia en Victoria.

LEVEN IN FRANKRIJK 123

Vorig jaar was er een paardenshow en met Halloween een rondwandeling door het park met uitleg over de vele verschillende bomen. “Toen hebben de kinderen pompoenen gesneden en werden er verhalen verteld bij het kampvuur.”

Bretonse geneugten Het kasteel en de omgeving hebben een nauwe band, vertelt Allard. “In dit huis is altijd geleefd. Het was hier vroeger een soort minidorp waar de mensen uit Mordelles ook vaak kwamen. Met boerderijen eromheen met akkers, beesten, graan, maïs en een groentetuin. Tijdens de Franse Revolutie bewaakten mensen uit het dorp het huis, en tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het huis bezet door de Duitsers, maar gerespecteerd. Wij kunnen goed met de Bretons overweg. Ze zijn erg discreet, maar het zijn heel hardwerkende mensen met een prettige mentaliteit.” Het château is ideaal gelegen voor een vakantie in het centrum van Bretagne, op minder dan twintig minuten van Rennes met zijn mooie vakwerkhuizen. Het uitgestrekte bos van Brocéliande bevindt zich op vijftien minuten afstand en ook drie interessante golfbanen liggen in de buurt. De kust is ook niet ver: Saint Malo en de Golf van Morbihan liggen op een uur rijden, de Mont Saint-Michel op anderhalf uur. Kortom, la vie de château laat zich uitstekend combineren met de geneugten van het authentieke Bretagne.

chateaudelavilledubois.com

“Het was hier vroeger een soort minidorp waar de mensen uit Mordelles ook vaak kwamen” 124 LEVEN IN FRANKRIJK

WORD ABONNEE MET KORTING

k j i r k fran

- 202 2 NU MM ER 4

n i n e Lev rnummer

Extra dik zome Bretagne Pyreneeën Bourgogne Parijs

ANKRIJK LEVEN IN FR

Train des s: Merveille de

2 NUMMER 4 202

Treinrit door it Nice bergen vanu ht door Op pelgrimstoc

6VOOR EDITIES € 34

de Pyreneeë

e n a r r e t i d Me stranden

AP AP €7,50

Abonneer u nu op Leven in Frankrijk en kies voor een eenmalige korting. U betaalt dan maar € 34 voor een jaarabonnement (6 edities) of € 68 voor een tweejaarabonnement (12 edities). Deze abonnementen kunt u ook aan iemand anders cadeau doen.

Ga naar leveninfrankrijk.nl of bel 088 2266634 (op werkdagen bereikbaar van 09.00 - 17.00 uur)

Midden in de natuur, op het kruispunt van de belangrijkste Europese fietsroutes

www.boucledelamoselle.fr

Verbazingwekkend verrassend

À l’été! Proost op de zomer met je favoriete drankje in dit wervelende glas. Lekker retro, met zijn feloranje voet en nostalgische vorm. De glaasjes zijn 13 centimeter hoog en 7,5 breed. Fleux, Set de 2 verres twirl, €32,95. fleux.com

Maison

Tijd om je tuin een echte Franse slinger te geven met deze joyeuze accessoires. DOOR MALOU LAMMERTSE

Traptuin Je planten krijgen een prominente plek op deze flexibele etagère van acaciahout. De drie planken zijn opklapbaar zodat je extra ruimte kunt creëren voor hogere potten en andere decoratie. Zo maak je van je terras of balkon in een handomdraai een groene oase. La Redoute, Etagère acacia wassif, €79,99. laredoute.nl

Lichtslinger Deze designverlichting brengt sfeer aan tafel. Je monteert het snoer met ledlampjes gemakkelijk aan elke tafel – met een lengte van 2 tot 3 meter – zowel binnen als buiten. Vincent Sheppard, Light my table Garland, €495. moncolonel.fr

Lekker luieren Waan je in de tropen in deze ligstoel met exotisch dessin. Het frame is gemaakt van duurzaam acaciahout en je kunt de stoel in drie comfortabele standen zetten. En mocht je genoeg krijgen van de zitting, dan kun je die eenvoudig vervangen door een ander doek. Maisons du Monde, Panama ligstoel, €59,99. maisonsdumonde.com LEVEN IN FRANKRIJK 127

3x Seasons +

Seasons XXL tuinboek 2022 samen voor slechts € 21,95 (i.p.v. € 37,09)

Neem nu een abonnement en laat je drie maanden lang inspireren door Seasons én ontvang het Seasons XXL tuinboek 2022 met maar liefst 204 pagina’s!

XXL

Tuinboek

204

pagina’s

g a rd en

41 % KORTING

Compleet tuinieren van patio tot landelijk gelegen

• 16 inspirerende buitenkijkers, van klein tot groot • De mooiste borders + plattegrond • De edible garden • Plantportretten en verzorgingstips • Zwemvijver-ideeën • Bloeiende bomen • Duurzame bestrating • Natuurlijk moestuinieren + zaai- en oogstschema

204 PAGINA’S DIK

2022 € 14,95 AP

& 16x Zelf aan de slag

Het nieuwe Seasons XXL tuinboek biedt volop inspiratie met veel buitenkijkers - van patio tot de landelijk gelegen tuin - en praktische tuininformatie. Zo vind je bijvoorbeeld inspirerende borderideeën en how-to’s die je helpen van je tuin een plaatje te maken.

Ga naar www.seasons.nl/xxltuinboek-fra of bel 020 894 7547 (ma-vr 9.00-17.00 uur)

Deze aanbieding is geldig tot en met 15 augustus 2022 en/of zolang de voorraad van het Seasons XXL tuinboek strekt en is inclusief verzendkosten. Dit abonnement loopt tot wederopzegging en is na de actieperiode eenvoudig per maand opzegbaar. Op deze aanbieding zijn de algemene voorwaarden, de leveringsvoorwaarden en het privacybeleid van New Skool Media B.V. van toepassing.

À vendre

In deze rubriek vertellen lezers waarom je juist hun huis moet kopen.

Traditionele boerderij met uitzicht op de Pyreneeën Net onder Toulouse, bij Spaanse grens, staat deze boerderij uit 1791. Als je het privépad oprijdt, word je overspoeld door een gevoel van rust, ruimte en vrijheid. Dit is de ideale plek voor een familiehuis. 21 jaar geleden kochten Joke en Rien de Winter in het plaatsje Lézat-sur-Lèze deze boerderij met een perceel van 9634 vierkante meter. Voordat het echtpaar hier naartoe verhuisde, vierden ze altijd vakantie in Zuid-Frankrijk. De beslissing om voorgoed in Frankrijk te blijven was snel genomen. “Na een uitgebreide zoektocht viel ons oog op dit huis. Een van de voornaamste redenen was het prachtige weer, want ook in de winter schijnt hier de zon”, vertelt Joke. Nu ze op leeftijd zijn, wordt het onderhoud van het huis en de tuin hen te zwaar. Met pijn in het hart gaan ze op zoek naar een kleiner huis, maar wel in deze omgeving. Door de handige indeling van de boerderij, leent deze zich perfect voor chambres d’hôtes. Vanuit de entree kom je in de royale woonkamer met ingebouwde haard en openslaande deuren naar het terras. Op de begane grond vind je vijf slaapkamers. Verder zijn er twee badkamers en twee wc’s. De eetkamer wordt warm gehouden door een houtkachel en vanuit de keuken loop je zo het terras op. In de grote bijkeuken bevindt zich de

•

verwarmingsketel voor de oliegestookte centrale verwarming. Boven zijn nog twee slaapkamers, waarvan een met eigen sanitair, en een zolder voor opslagruimte. Het echtpaar heeft de tuin verlengd en een schitterend zwembad aangelegd. Vanaf hier heb je een adembenemend uitzicht op de Pyreneeën. Verder is er een bijgebouw dat deels open is. Het sfeervolle dorpje Lézat-sur-Lèze ligt op vijf minuten rijden. Er is een wekelijkse markt en er worden door het jaar heen verschillende evenementen georganiseerd. Je kunt diverse routes volgen door de Pyreneeën, maar het fijnste vindt Joke het om gasten te ontvangen op het landgoed: “Het huis komt tot leven als het gevuld is met familie en vrienden. We hebben mooie herinneringen kunnen toevoegen aan de al rijke geschiedenis van de boerderij.” Indertijd hebben Joke en Rien het huis gekocht met een gespecialiseerde makelaar voor het het zuiden van Frankrijk, Anneke de Gier van Occitanie Proprietes. Nu 21 jaar later helpt Anneke hen wederom bij de verkoop.

“Ook in de winter schijnt de zon”

Interesse?

www.midipyreneesproprietes.com, www.occitanieproprietes.com, ref. 2127

Prijs: €495.000 LEVEN IN FRANKRIJK 129

FRANS DESIGN VOOR BUITEN EXTRAVERT.NL

HUIS & RECHT

Mr. Isabelle Flipse is intermediair voor Franse juridische zaken. Kantoor Flipse BV, info@kantoorflipse.nl, www.kantoorflipse.nl.

“Mijn notaris doet niks!”

DEZE COLUMN VALT BUITEN VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE REDACTIE.

aak verzuchten cliënten dat hun Franse notaris ‘niets’ doet. Aan- of verkoop van onroerend goed, Franse erfenis of testament; het gaat eindeloos traag. Hoe komt dat toch? Spreekt u goed Frans en loopt alles op rolletjes, dan voeg ik weinig toe. Lastiger wordt het als de notaris alleen Frans spreekt en u maar een paar woorden. Ook kan wat u heel gebruikelijk vindt in Frankrijk juridisch juist onmogelijk zijn. Daarbij is het Franse notariaat tamelijk ontoegankelijk en ziedaar: hét recept voor een moeizame samenwerking. Een casus: Auguste was Fransman. Hij overleed in Frankrijk, vijf jaar nadat hij scheidde van de Nederlandse Mary. Samen hadden zij één kind, Julia. Sinds de scheiding wonen Mary en Julia in Nederland. Auguste laat al zijn eigendommen – onder meer drie huizen – na aan Julia. Mary spreekt behoorlijk

Frans en helpt Julia in deze nare periode waarin veel geregeld moet worden. Al een week na het overlijden benadert ze een Franse notaris. Helaas, anderhalf jaar later melden moeder en dochter zich bij mij. Met de notaris komen ze er niet uit en ze vrezen boetes en heffingsrente. Ik duik in het dossier. Er is een testament en een echtscheidingsconvenant, hoewel een kopie daarvan ontbreekt. Er is veel gemaild met de notaris maar resultaat bleef uit. Na enig doorvragen vertelt Mary dat het convenant bepaalde dat Auguste haar deel van de eigendommen in geld aan haar zou uitkeren. Dat is ook netjes gebeurd maar als ik het hypotheekregister (‘het kadaster’) raadpleeg, blijkt dat Mary nog als mede-eigenaar van het onroerend goed te boek staat. Kennelijk beseften de ex-echtelieden niet dat zo’n transactie in een notariële akte moet worden

vastgelegd en aansluitend geregistreerd. Dit zou geen halszaak moeten zijn, maar geregeld blijkt dat als een Franse notaris moet communiceren met een leek (een buitenlandse nog wel…), over een situatie die niet geheel standaard is, het dossier als ‘lastig’ wordt ervaren. Zo kan het in een bureaulade belanden en soms geven zelfs de belanghebbenden de moed ook maar op. Als ik contact opneem met de Franse notaris toont die zich opgelucht dat ze iemand spreekt die weet waarover ze het heeft. Zij blijkt inderdaad niet de inhoud van het echtscheidingsconvenant te kennen, hoewel ze daar wel om zou hebben gevraagd. We spreken af dat ik het document via de Franse rechtbank boven water haal, opdat de transactie alsnog kan worden geformaliseerd. Is dat eenmaal gebeurd, kan de nalatenschap eindelijk worden afgewikkeld.

BONJOUR EVENEMENTEN EVENEMENTEN & FRANSE DECORATIE

Wilt u een bruiloft, tuinfeest, borrel of bedrijfsfeest in Frans thema of een Franse touch geven? Bij Bonjour Evenementen bent u aan het juiste adres voor de volledige organisatie van uw event inclusief decoratie, entertainment, catering of personeel. Daarnaast zijn wij uw partner voor de verhuur van opvallende items en decoratie in Frans thema. Mobiele wijnbarren • bistro inrichting • xxl Franse vlaggen (van 2x3m tot zelfs 5x7m) macaron bar • charcuterie bar • wijn bakfiets • aperitiefbar • mobiele jeu de boulesbanen, bistrosets • wanddecoratie en fotoschilderijen • xxl champagneflessen • wijnvaten • wijnrekken en pupitres • lichtletters • Franse silent disco • optredens van artiesten • wijnen champagneproeverijen • karikaturisten • Franse catering en nog veel meer Informeer naar de mogelijkheden. WWW.BONJOUREVENEMENTEN.NL

INFO@BONJOUREVENEMENTEN.NL LEVEN IN FRANKRIJK 131

VIEVA FRANCE

A DV I S E U R S , B E M I D D E L A A R S E N M A K E L A A R S I N F R A N S O N RO E R E N D G O E D

Rhône-Alpes - Ardèche

Occitanie - Aude

Provence - Bouche-du-Rhône

Prachtige, zeer rustige ligging aan het einde van een gehucht. Spannende, in twee fasen gebouwde woning op ca 2.700 m2 grond met terras en zwembad. De woning heeft een entree, ingerichte keuken, grote woonkamer met open haard, 2 badkamers en 4 slaapkamers. Vanaf de terrassen is er een prachtig uitzicht over de heuvels met wijngaarden! PRIJS € 270 000 k.k.. ref. RA-0040HA

Rustig gelegen op hoogte, oude, tot woonhuis omgebouwde stenen stal van ca 210 m2. Het heeft op de begane grond grote salon-woonkamer-ingerichte open keuken, doucheruimte, WC en op de etage 2 à 3 grote slaapkamers. Diverse terrassen. Het huis staat op ca 5.400 m2 met mooi zwembad. Fraai uitzicht over de vallei van de Aude. Niet ver van primaire voorzieningen! PRIJS € 370 000 k.k.. ref. LR-0182HA

Aan de prachtige golfbaan van Port-Royal in een rustige residentie (2010) met zwembad gelegen hoekwoning. Het huis van ca 61 m2 woonoppervlakte heeft op de b.g. een woonkameringerichte open keuken, WC en groot terras van 17 m2 en op de et. 3 slaapkamers en doucheruimte met WC. Bij de woning behoort eveneens een parkeerplaats. PRIJS € 245 000 k.k.. ref. LR-0184HA

Rochecolombe

Capendu

Mallemort

VieVaFrance is specialist in Frans onroerendgoedrecht en bemiddelt door heel Frankrijk. Molenstraat 18A - 2513 BK Den Haag - tel. +31 (0)6 15 02 68 97 - info@vievafrance.com - www.vievafrance.com 2 Bis, rue de l’Election - 24200 Sarlat-La Canéda - tel. +33 (0)5 53 59 07 20 - mob. +33 (0)6 31 37 30 72

Kastelen & Landhuizen Exclusieve arrangementen Rondreizen op maat Bedrijfsevents en familie uitjes

steel a k n n ee Ook i ten? h c a n over

Wij maken er echt iets bijzonders van

Kasteelovernachtingen.nl

Uw makelaar in het diepe zuiden van Frankrijk

Aude

Tarn

Een ruim domaine (720m2) bestaande uit 4 ruime huizen, elk met 4 slaapkamers, rustig gelegen met grote tuinen, kunstatelier, tennisbaan en zoutwater zwembad. Op slechts 30 minuten van Carcassonne. Een geweldige zakelijke mogelijkheid. Carcassonne ligt op slechts 30 minuten afstand en Toulouse op 1 uur. De skigebieden van de Pyreneeën en de stranden van de Middellandse Zee zijn ook gemakkelijk te bereiken, zodat dit eigendom de perfecte plaats is voor een uitgebreid gezin of iemand die een gîtebedrijf wil runnen..

Gebouwd in 1610, is de boerderij verdeeld in 2 grote karaktervolle gites die uitkijken op het zwembad. Een aangrenzende deur kan worden geopend om een zeer groot vakantiehuis te maken, ideaal voor grote gezinnen en feesten!Verscholen in het prachtige landschap van de Tarn, op 4,5 hectare grond, ademt deze myriade van woningen charme en karakter en ligt op slechts enkele minuten rijden van het historische stadje Lautrec. Prijs: € 875.000,- Ref. T20222

Prijs: € 990.000,- Ref. OP0219

Gers

Ariege

Schitterend landgoed op 4,3ha eigen grond met zicht op de PyreneeënGeheel privé gelegen aan een lange oprijlaan en toch op steenworp afstand van een dorp Villecomtal-sur-Arros met verschillende voorzieningen.

Vrijstaand Landhuis 200m2 op 1,4ha land en een zeer mooi park/ tuin met een prachtig gedeeltelijk uitzicht op de Pyreneeën. Gelegen aan de rand van een gehucht op slechts 20 minuten van Pamiers en 30 minuten van Foix, Toulouse of de luchthaven zijn slechts 1 uur rijden.In het dorpje is er iedere vrijdag avond een marktje met lekkere verse groenten en locale producten.

Prijs: € 698.800,- Ref. C2076

Prijs: € 492.000,- Ref. 2210

U WILT VASTGOED KOPEN OF VERKOPEN IN DE OCCITANIË (LANGUEDOC-ROUSSILLON EN MIDI-PYRENEEËN)? Met 20 jaar ervaring als makelaar in deze streek, staat het team van Midi Pyrénées Propriétés voor u klaar. Zo voorkomt u een hoop stress tijdens deze belangrijke stap in uw leven. Bent u in de ban geraakt van Occitanië en wilt u er vastgoed kopen? Stel u niet langer uw leven in Zuid-Frankrijk voor, maar leef die droom! Ontdek onze selectie appartementen, huizen, land, boerderijen, chalets, gîtes en kastelen die te koop zijn. Ons team werkt al meer dan 20 jaar in Occitanië en heeft daarom een uitgebreide kennis van de Zuid-Franse vastgoedmarkt. Met een enthousiast en meertalig team kunnen wij ook uw communicatie met internationale kopers begeleiden. Ons team beheerst namelijk Frans, Engels, Spaans en Nederlands. www.midipyreneesproprietes.com • info@midipyreneesproprietes.com • +33 (0)5 61 69 36 81 • +33 (0)6 09 43 34 70

Uw eigen all-season appartement in de Franse Alpen? •

Scherp geprijsde appartementen vanaf €230.000

•

Gerealiseerd resort met diverse faciliteiten zoals restaurant en zwembad

•

Skilift voor de deur met directe toegang tot skigebied La Balme

•

Dormio Group is uw partner bij aankoop, beheer en verhuur Aanmelden voor een bezichtiging of de brochure aanvragen?

+31 26 353 77 00 | VERKOOP@DORMIO.EU | DORMIO.EU/VALLORCINE

SCAN MIJ

DROOMHUISINFRANKRIJK.NL BOURIANEMAISONS.NL

•

Puy l’Eveque

Catus

Wordt dit uw uitzicht!! Rustig gelegen op een heuvel op 3 km van levendig stadje aan de rivier. Uniek rond huis (1981) met verrassend veel leefruimte. 3 slaapkamers, 2 badkamers. Ongelooflijk fraai uitzicht over de vallei van de Lot. In goede staat. Heerlijk bebost terrein en mooi zwembad. Vraagprijs: 490000 euro B 261 Lot

Fijn en ruim huis op loopafstand van dorp met voorzieningen. Het huis staat centraal op 5000 m2. Ruime woonkamer, moderne keuken, 3 slaapkamers, nieuwe badkamer, grote garage en carport. Diverse terrassen. Heerlijk terrein. Comfortabel en goed onderhouden. Vraagprijs: 320000 euro C 262 Lot

AANKOOPBEGELEIDING. Het Franse platteland is, mede door Corona, enorm populair aan het worden. De goede internet verbindingen (glasvezel) spelen natuurlijk ook een rol. Gezien de toenemende druk op de Franse woningmarkt wordt het voor u als koper best moeilijk om door de bomen het bos nog te zien.

Veel makelaars (Of mensen die zich onterecht zo noemen!) spreken alleen maar Frans of weten te weinig van de inmiddels ingewikkelde regels en wetten, om u goed te kunnen begeleiden. Ook hierin kunnen wij een rol spelen. Neemt u voor meer informatie gewoon eens vrijblijvend contact met ons op!

KIES VOOR EEN LEVEN VER VAN DE DRUKTE EN DE STRESS!

Marminiac

Cazals

Heerlijk ruim huis met grote schuren en zwembad, centraal gelegen op 6,5 ha terrein met bossen, weilanden. Er loopt een beekje langs het terrein. Zeer rustig gelegen. Het huis moet deels worden afgebouwd. Erg veel mogelijkheden voor. Paardenliefhebbers, gites, commerciële activiteiten Vraagprijs: 495.000 euro BA 252 Lot

Vrijstaand huis met veel charme en ruimte. Inpandig appartement. Modern comfort. Heerlijke zwembad, garage en schuur. Mooi uitzicht over een groene vallei. Dorp op 2 minuten. Vraagprijs: 450000 euro B 124 Lot

L'AGENCE QUI FAIT LA DIFFÉRENCE Contact: Lalande, 46250 Marminiac, tel.: +33 (0)9 60 07 45 56, mob.: +33 (0)6 07 77 89 17, www.bourianemaisons.nl, info@bourianemaisons.nl

Dop Makelaars Franse Alpen

Dordogne

St. François Longchamp Vraagprĳs € 600.000,- k.k.

Payrignac

Côte d’Azur

Frejus

Vraagprĳs € 320.000,- k.k.

Grimaud

Provence

Vraagprĳs € 2.950.000,- k.k.

Franse Alpen

L’Isle-sur-la-Sorgue

Vraagprĳs € 549.000,- k.k.

Abondance

Occitanië (Languedoc-Roussillon)

Vives (Perpignan)

Vraagprĳs € 175.000,- k.k.

Vraagprĳs € 430.000,- k.k.

Provence

Vraagprĳs € 1.890.000,- k.k.

Gordes

Vraagprĳs € 1.080.000,- k.k.

Bezoek onze website www.dop.nl voor het complete aanbod van villa’s en appartementen in Frankrijk T: 0 3 2 0 2 6 4 1 7 5

M: 06 54 34 88 13

W W W. D O P. N L

I N F O @ D O P. N L

www.disc.immo

Campagne, 80 m2

Espace de Luxe, 120 m2

Vakantie en wonen Château Cazalères Te koop op vakantiepark Château Cazalères (Ariège) vrijstaande huizen tegen interessante prijzen voor vakantie, wonen en werk. Bezoek onze website: www.avendrecazaleres.nl voor het complete aanbod Château Cazalères

Espace, 100 m2

❖ Permanente bewoning mogelijk ❖ Besparing 1,2% box 3 (NL) ❖ 3 type villa’s vanaf € 89.000,❖ 2 tennisbanen ❖ 3 zwembaden 700 m2 ❖ Goede verhuur mogelijkheden ❖ 24/7 Nederlands parkbeheer ❖ 4 seizoenen regio ❖ int. vliegveld Toulouse, 60 min. ❖ Golfen op 45 min.

Contact: T +31 (0) 6 14 10 88 24 E info@avendrecazaleres.nl www.avendrecazaleres.nl

B & D France Zuiderzeestraatweg Oost 71 8081 LB Elburg (NL) tel. +31 525 684488

e-mail info@bdfrance.nl website www.bdfrance.nl

Dordogne / Perigord Vert (omg. Verteillac)

Lot (omg. Duravel / Prayssac)

17e-eeuws karakteristiek woonhuis 'en pierre' met eigen truffelgaard, twee schuren, klein bijgebouw en mooie waterput, gelegen op een glooiend, volledig omheind terrein van ruim 8.000 m² met stijlvolle poort en open uitzicht

Op 100 meter van de rivier de Lot gelegen authentiek woonhuis met bijgebouwen en vrij uitzicht, gelegen in de vallei van de Lot op een terrein van. ca. 2.000 m²; op korte afstand (ca. 2 kilometer) van een mooi stadje met diverse voorzieningen

Prijs: € 318.000,- Ref. 6569

Prijs: € 290.000,- Ref. 2008.21

Provence / Var (omg. Cotignac)

Provence / Var (omg. Les Arcs-sur-Argens / Flayosc)

Gelijkvloerse Provençaalse villa met veel sfeer en adembenemend uitzicht, een verwarmd zwembad, natuurstenen bastidon en garage, rustig gelegen op een terrein van ruim 1.500 m² op ca. 2 kilometer van een dorp en 45 minuten van zee

Achttiende-eeuwse olijfoliemolen 'en pierre', in 2018 verbouwd tot verrassend en comfortabel woonhuis (4 sk, 3 bk) met authentieke details en een besloten tuin van 940 m² met verwarmd zwembad; op loopafstand centrum en 35 minuten van zee

Prijs: € 630.000,- Ref. 1980

Prijs: € 690.000,- Ref. 1216

Dordogne / Périgord Vert (omg. Verteillac )

Côte d'Azur / Var (omg. Les Issambres)

Authentieke, gerestaureerde woonboerderij, prachtig gelegen op een heuvel met schitterend uitzicht, een zwembad, kleine bergerie, grote schuur, atelier en een terrein van ruim 2 hectare met mooie bloemen en fruitbomen

Fraaie néo-Provençaalse villa (4 slaapkamers, 2 badkamers) met prachtige terrassen met uitzicht op zee, een overloopzwembad, poolhouse en ca. 795 m2 grond, gelegen op loopafstand van zee en voorzieningen zoals winkels en restaurantjes

Prijs: € 424.000,- Ref. 6572

Prijs: € 995.000,- Ref. 2023

B&D France is een Nederlandstalig makelaarskantoor en met ruim 25 jaar ervaring een bewezen specialist in de verkoop van Frans onroerend goed. De panden zijn zorgvuldig geselecteerd, hebben een goede prijs-kwaliteitverhouding en zijn veelal persoonlijk bezocht. Maak een afspraak voor een persoonlijk gesprek op het kantoor in het midden van Nederland.

Bel nu +31 525 684488 voor meer informatie of kijk op www.bdfrance.nl B&D France, uw aankoopmakelaar voor uw droomhuis in Frankrijk!

Dop Makelaars - sinds 1998 actief in Frankrijk

A VENDRE

Wilt u uw woning in Frankrijk verkopen? +31 320 - 264 175

www.dopimmobilier.fr

Wij maken geheel vrijblijvend een waardebepaling van uw woning!

“Zonder jou was het ons nooit gelukt” Dat hoor ik regelmatig. Ik ben aankoopbegeleider en architect en woon reeds 25 jaar in de Vaucluse ten zuiden van de Mont-Ventoux (84). Ik bied professionele hulp bij het zoeken van een bestaand pand en beschik daarvoor over een ruim en gediversifieerd aanbod. Tevens begeleid ik ontwerp en realisatie van uw nieuwbouwproject, in de streek ten zuiden van de Mont-Ventoux.

IMMOBILIËN EN BOUWBEGELEIDING OP MAAT VOOR MEER INFORMATIE: T (0320) 264 175 WWW.DOP.NL | INFO@DOP.NL

Colette Vanden Bogaerde

E colette@ventoux-immo.com

Village de vacances de Montmarsis - Gourdon

T +33 (0)6 19 91 25 16

www.montmarsis.com

DE GROOTSTE SCANDINAVISCHE MAKELAAR VAN FRANKRIJK BINNENKORT OPENEN WE EEN NIEUW KANTOOR VAN WRETMAN ESTATE! 16 PLACE DU GRAND JARDIN IN VENCE

Door een aanhoudende grote vraag van onze Scandinavische en internationale klanten hebben we besloten om een 7e agentschap te openen in Vence! Als u wilt verkopen, aarzel dan niet, neem contact met ons op! www.wretmanestate.com

+33(0)4 92 98 92 54

contact@wretmanestate.com

TE KOOP SUBLIEM WONEN AAN DE VOET VAN DE MONT VENTOUX

Gelegen te Malaucène, Frankrijk. Ruime keuze uit • •

Alleenstaande villa’s met zwembad, naar wens in te delen Lichte 1 of 2 slaapkamer appartementen met gemeenschappelijk zwembad

Zuidelijk gerichte tuinen en terrassen met unieke zichten

Zorgeloos verhuren en beheren via onze service www.atoutventoux.com

Op 5 minuten wandelen van het gezellige dorpscentrum

Persoonlijke begeleiding door de bouwheer in het Nederlands, Frans of Engels

Vlakbij een gerenommeerde wellness, zodat je ook in de winter kan genieten

Wees er snel bij!

Contact geert.vanloock@laprovenca.com 0032 495 28 20 00 - www.laprovenca.com

Meander Vakantiewoningen Tel. 0320-848 444

Bij Meander Vakantiewoningen vindt u altijd een leuke vakantiewoning in Frankrijk. Op onze websites vindt u ons huuraanbod met verschillende vrijstaande vakantiewoningen • voor 4-6-8 of ook 10 personen • met of zonder (verwarmd) privé zwembad of met gebruik van een fraai royaal rustig parkzwembad op o.a. twee luxe 4 sterren Villaparken met allerlei voorzieningen zoals een tennisbaan, jeu de boulesbaan, fitness apparaten, een speeltuintje en Receptie onder NL beheer. Aanbod is er in de Provence – Ardèche – Languedoc - Drôme-Provençal Dordogne - Gers, Corrèze en de Charente.

Neem u eens een kijkje op een van deze websites? meandervakantiewoningen.nl villaindeardeche.nl villaindeprovence.com Ook voor last minutes; kijk voor een snel overzicht op de websites. We zijn 7 dagen per week bereikbaar en helpen u graag een goede keus te maken.

Wonen in Zuid-Frankrijk Uw droom is dichterbij dan u denkt!

new home, makelaar en erkend taxateur, is de grootste Nederlandse makelaar actief in Zuid-Frankrijk, met vestigingen in de Var en aan de Côte d’Azur. Door een uitgebreid netwerk en jarenlange ervaring beschikt new home als geen ander over kennis van de regio en de lokale onroerendgoedmarkt. Wij spreken uw taal! Onze Nederlands sprekende vastgoedadviseurs staan onze relaties bij tijdens het gehele aan- of verkooptraject. Inclusief de juridische aspecten van de geldende weten regelgeving op het gebied van onroerendgoedtransacties. Daarmee behoeden wij u voor onvoorziene valkuilen. Of u nu een Provençaalse mas, een bastide, een appartement, een chateau of een villa met uitzicht op de Middellandse Zee zoekt, new home biedt een zeer ruime en gevarieerde keuze. Kijk op www.new-home.fr of bel met een van onze kantoren.

7 cours de la République 83510 Lorgues +33 (0)4 94 47 49 54

Place Léon Roux 83440 Fayence +33 (0)4 94 76 20 10

34 avenue du Général Leclerc 83120 Sainte-Maxime +33 (0)4 94 81 96 16

www.new-home.fr

VOLGEND NUMMER begin september in de winkel Nr. 4 - 2022 25ste jaargang Coverfoto Calanque de Sormiou (Marseille) © Sandra Raccanello Leven in Frankrijk is een uitgave van Leven in Frankrijk B.V., dat deel uitmaakt van een groep uitgeverijen die samenwerken onder de naam Credits Media. Van Slingelandtstraat 63, 1051 CG Amsterdam www.leveninfrankrijk.nl Hoofdredactie Cathelijne van Vliet Eindredactie Jolanda van der Ploeg, Mariëtte van de Sande, Fabian Takx Artdirection Sander Buningh Vormgeving Suzy Benjamin, Sefanja Nods Medewerkers Huib Afman, Hans Avontuur, Marc Brester, Ingrid Bockting, Edith Buenen, Jos van der Burg, Marieke van Ditshuizen, Amélie Dufour, Isabelle Flipse, Vivian de Gier, Eugénie Goldschmeding, Peter Kooijman, Jacques Hermus, Malou Lammertse, Remke de Lange, Matthias Laukens, Mick Palarczyk, Frank Renout, Paul Smit, Shutterstock, Fabian Takx, Chantal van Wees, Lidewij van Wilgen, Anja Winter Telefoon, e-mail redactie +31 (0)20 5302594 e-mail leveninfrankrijk@creditsmedia.nl Uitgever Eugen van de Pas

De Champagne-streek tijdens de wijnoogst: een feest voor de zintuigen

Wat gebeurt er allemaal als je wandelend de Seine volgt in Parijs? Bijzondere ontmoetingen, mooie plekken en gekke verrassingen…

Sales Julien Frouin+31 (0)20 5302570 e-mail advertising@creditsmedia.nl Marketing & traffic Daniëlle Wiersema +31 (0)20 5302570 e-mail communicatie@creditsmedia.nl Distributie Aldipress, Utrecht / AMP, Brussel Abonnementen & klantenservice Mijntijdschrift.com / Leven in Frankrijk Daalakkersweg 2–72, 5641 JA Eindhoven +31 (0)88 2266634 e-mail leveninfrankrijk@mijntijdschrift.com Abonnementsprijs Nederland €40 per jaar (6 edities). Als u per acceptgiro wilt betalen, komt er €2,50 administratiekosten bij. Abonnementen buiten Nederland hebben een speciaal tarief, op te vragen bij Mijntijdschrift.com. Het abonnement wordt automatisch verlengd tegen de dan geldende tarieven, tenzij u minimaal drie maanden voor het einde van de lopende abonnementsperiode opzegt. Proefabonnementen lopen automatisch af. Leven in Frankrijk op iPad Abonnees lezen gratis Leven in Frankrijk via de app MagZine. U kunt inloggen met uw abonneenummer en postcode. Geen abonnee? Dan kunt u Leven in Frankrijk betaald lezen via o.a. MagZine, Blendle en Readly. Losse nummers €7,50 Rechten De redactie heeft zijn uiterste best gedaan om bronnen en rechthebbenden van beeldmateriaal dat is gebruikt te achterhalen en te vermelden. Wanneer desondanks beeldmateriaal wordt getoond waarvan u (mede)rechthebbende bent en u voor het gebruik daarvan niet als bron of rechthebbende wordt genoemd, ofwel geen toestemming geeft voor het gebruik, dan kunt u contact opnemen met de redactie. © Credits Media BV Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of op enigerlei wijze worden gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Bezoek aan zangeres/actrice Ellen ten Damme thuis in de Dordogne

“Dit is een plek waar alles mogelijk is, maar niets hoeft”

ISSN: 1389 -1162

NUDE

Make-up collectie

GELIMITEERDE OPLAGE

Voor dit zomerseizoen neemt Sothys u mee in een sfeer die eenvoud en sensualiteit combineert. Een nieuwe schitterende en natuurlijke schoonheid, met nude en zonnige tinten voor een frisse en glowy make-up.

WWW.SOTHYS.NL

*COLLECTION MAQUILLAGE TONS NATURELS PHOTOS : JF VERGANTI · MARIUSZ DZIERZAWSKI · ANDREY DANILOVICH · 01/2022 · SOTHYS PARIS, SIÈGE SOCIAL, 128 RUE DU FAUBOURG SAINT HONORÉ, F 75008 PARIS - SIREN 451 170 807 RCS PARIS. RENATA EST MAQUILLÉE AVEC: TEINT UNIFIANT – 30 BRONZER, STICK ENLUMINEUR - 10 MARRON GLACÉ, CRAYON YEUX REGARD PROFOND - 60 BEIGE ÉCLAT, STYLO OMBRE À PAUPIÈRES - 40 NUDE CUIVRÉ, GLOSS ENLUMINEUR LÈVRES - 10 NUDE, VERNIS SOTHYS 318 ROUGE DAUPHINE ESSENTIEL.

Sothys, topklasse in professionele, optimale huidverbetering en verzorging op maat in meer dan 15.000 Instituten, spa’s en wellnesscentra in 125 landen.

E X C L U S I E F I N I N S T I T U T E N & S P A’ S

Nieuw

Lekker véél hazelnoten vrij van palmolie

Leven in Frankrijk 4 2022

Articles inside

Isabelle Flipse

Huizen te koop

Maison

Binnenkijken bij

Boutique

De Franse route naar Santiago

Livres

Lidewij van Wilgen

Cinéma

Onze man in Parijs

À table

Dégustation

Mari Maris

Onze restaurantprijs: de 10 genomineerden

Le Train des Merveilles

Dormir

Nouveau

Frank Renout

Une belle histoire

Coups de cœur Paris