Nongqai Vol 12 No 9 (Dames) by Hennie Heymans, Nongqai Publications

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

NONGQAI

INHOUD-CONTENTS ADMINISTRASIE | ADMINISTRATION 02 — Publisher | Aim | Policy Uitgewer | Doel | Beleid INHOUDSOPGAWE | CONTENTS 03 - Inhoudsopgawe | Contents VOORWOORD | FOREWORD 05 - VOORWOORD: Sarie van Niekerk ARTIKELS | ARTICLES 07 - AANVAAR VERANTWOORDELIKHEID VIR JOU LEWE: Koot Swanepoel 08 – Nongqai Trust 09 - MENINGSARTIKEL: WAARHEEN NOU SUID-AFRIKA? Sarie van Niekerk 12 - BRIG PAUL BOTHMA: SAP KOLLEGE: EEN VAN DIE PIONIERS MBT OPLEIDING VAN SAP DAMES 13 - LIFTING THE LID CHAPTER 2: “REOP”: PREJUDICE BY AFFIRMATIVE ACTION PROGRAM: Lt. Gen. Sharon Jeptha 15 - MY TYD BY GROOT BRAKRIVIER: Renatha Adriaanse 17 - MY PASSION FOR MY BELOVED SOUTH AFRICA: Lt. Gen. Sally Khan 18 - MY TYD BY GROOT BRAKRIVIER: Renatha Adriaanse 19 - EK HET VERLIEF GERAAK OM DIE POLISIELEWE: M Steyn (néé Vorster) 22 - DIE VERMEENDE HUISBREKER WAT (Continued on page 4)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued from page 3)

NIE WAS NIE: Sanet Elizabeth Venter 22 - DIE DAG TOE EK MET DIE VUIS GESLAAN IS: Sanet Elizabeth Venter 23 - DOGTERTJIE SE 57c BOU KERK KOMPLEKS: Estelle Krause 25 - WAS DIE TUINSLANG GIFTIG? Esmarie van Dyk 26 - BOODSKAP OP DIE KIS: Hennie van Deventer 27 - SOMMER ‘N GEWONE STORIE VAN ‘N GEWONE POLISIEVROU 1974: Eugene Müller 31 – KROONJUWELE: Marie Snyman 32 - SOWETO-ONLUSTE 1976: Charlotte Jacobs 33 - MY TWEEDE LOOPBAAN IN DIE POLISIE: Dot van der Vyver (neé Wasserman) 38 - KOMIESE STAALTJIE UIT MY LOOPBAAN: Marlene Olivier 39 - HONDESTAALTJIES: Ansie van der Merwe 40 - A POLICEMAN'S CHILD: Odette Ohlson 41 - BRAAI OP MY VERJAARSDAG: Anel Geyser 43 - MY MEES “EMBARASSING” OOMBLIK: Amanda Bredenkamp 44 - OUDSHOORN EERSTE INNAME: Breggie Venter 45 - MY KENNISMAKING MET MY EERSTE DOOIE DIEF: Esmarie van Dyk 47 – Charlotte Jacobs 48 - HOEKOM SLAAN MANNE, VERAL POLISIEMANNE, HUL VROUENS: Sarie van Niekerk 49 - REDES HOEKOM MANNE VROUE SLAAN: Prof. Wilhelm van Deventer 52 - BACKGROUND OF THE CHILD PROTECTIONUNIT (CPU) AND FAMILY VIOLENDE, CHILD PROTECTION AND SEXUAL OFFENCES UNIT (FCU): Brig. Anneke Pienaar (retired) 58 - SY WAS EEN VAN KINDERBESKERMINGSEENHEID SE VETERANE: HULDE AAN DIE VERMOORDE KAPTEIN ANNA-MARIE POTGIETER OP 17 JANUARIE 2006: Sarie van Niekerk 60 - BRIG. PAUL BOTHMA DIE VROUEPOLISIE SE EERSTE KOMPANIE-BEVELVOERDER: Sarie van Niekerk 64 - DIE AAND TOE EK IN HILLBROW AGTERVOLG IS: Sarie van Niekerk 67 - BESPREKINGSPUNT: SEPTEMBER 1981: SNEEU IN GAUTENG: Belinda Nel & Sarie van Niekerk 70 - SUID-AFRIKA SE TIENLING-BABAS: BESPREKINGSPUNT OOR OPSPRAAKWEKKENDE NUUS: Saamgestel deur Sarie van Niekerk 75 - 2016 EN 2018: ROTS- EN STRAND HENGEL WÊRELD-KAMPIOEN: Kabous Louw 80 - MY OPLEIDING IN DIE SAW: Wied Jonk 81 - BRITISH SOUTH AFRICAN POLICE IN RHODESIA: Moira Buchanan 81 - PLAK MY TANDE MET BOSTIK VAS:

Eugenie Maree 82 - HIMBA TRIBE OF NAMIBIA: Alida du Preez 83 - ORIGIN OF THE HIMBA PEOPLE: Sarie van Niekerk 85 - WHAT IS THE NAMIBIAN LICHENS: Sarie van Niekerk 87 - TWEE UUR LANGE GESPREK MET POLISIE IN ALABAMA: Anna Breytenbach 87 - ADOPT A COP: Stephanes Louwrens 88 - VIER BOKKE KOM KUIER IN MY KANTOOR: Esmarie van Dyk 88 - MEISIE IN DIE HANGKAS: Sanet E Venter 89 - VERBERGING VAN GEBOORTE: Cornia Sadie 89 - MY TRAINING AT MALEOSKOP: Charmaine Sanic 95 - KNUPPELDIK: DIE POLISIE SE EIE KOOKBOEK: Besprekingspunt voorgestel deur Sonja van Tonder en saamgestel deur Sarie van Niekerk. 99 - VIR DIE YSIGE WINTER KOUE: PAAR SOPRESEPTE: Saamgestel deur Sarie van Niekerk 101 - OM AGTERPAAIE EN GRONDPAAIE TE RY IS SOMS NODIG: Dalene Steenkamp 106 - SOMMER NET ‘N KLOMPIE LEKKER KOLLEGEFOTO’S: Sarie van Niekerk 118 - ANGLO BOERE-OORLOG: VROUE IN KONSENTRASIEKAMPE, ENS | ANGLO BOER WAR: WONEM IN CONCENTRATION CAMPS, ETC: Jennifer Bosch 135 - CHARLOTTE MAXEKE: Jennifer Bosch 136 - CHARLOTTE MAXEKE (A SAS SUBMARINE & HOSPITAL IS NAMED AFTER HER) 139 - CRADLE OF HOPE: Sampie Blom & Melodie van Bakel 144 - OP REIS SAAM MET HENNIE HEYMANS DEUR NEDERLAND: Saamgestel deur Sarie van Niekerk LAAST POST | AFSTERWE 149 - GEBED VIR ONS GEVALLE COVID-19 KOLLEGAS: Jackie Theron Vorster 150 - KOL. BELINDA WATTERS NOG ‘N COVID SLAGOFFER: Martinette Piek 151 - AFSTERWE VAN AO PHILIPPA NEL – OUDSHOORN: Sarie van Niekerk 154 - GELIEFDE EGPAAR VAN BRAKPAN STERF AAN COVID Sarie van Niekerk 156 - JANNIE EN MADELEIN COETSER: Sarie van Niekerk 157 - ‘N BOS BLOMME OM ONS GEVALLE KOLLEGAS TE GEDENK: Sarie van Niekerk BUITELANDSE POLISIE | FOREIGN POLICE 156 - SCOTLAND YARD NAWOORD 162 - Nawoord

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

VOORWOORD Sarie van Niekerk sprokiesland. Hier is ons nuwe uitgawe van die Nongqai vir: Vrouepolisie! Ek weet

julle

sien

met

groot

verwagting uit daarna, ek hoop julle gaan nie teleurgesteld wees nie. Ons het hierdie maand ‘n groot verskeidenheid stories wat baie interesaant is. Ons reis ook hierdie maand heerlik rond, nie net in ons eie land nie, maar ook sommer in twee

oorsese

lande.

Ons

reistogte die maand loop deur die Kalahari, deur Namibië en daarvandaan

Nederland.

Baie dankie aan almal wat ons saam op hierdie reise geneem het. Veral baie dankie aan ons hoofredakteur, Heymans

brig.

(afgetree)

Hennie vir

interessante reis deur Amsterdam en omgewing, al het hy met Ons sit behoorlik in die middel

middelste twee weke van Julie is

‘n yslike blouoog teruggekom.

van die winter. Ons land is

die koudste in 20 jaar! Vyf van

Jammer Hennie, ons hoop jy

vasgevang

ysige

die nege provinsies loop deur

voel sommer baie gou weer

winterstreep soos wat ons baie

onder swaar sneeustorms en die

beter.

lanklaas

wêreld lyk behoorlik party dae

‘n

beleef

het.

Weervoorspellers sê veral die

soos

die

spreekwoordelike

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Vervolg op bladsy 6)

clude Women of the Year for

‘n Spesiale woord van dank aan

Western Cape Region, Senior

al die dames wat meegehelp het

The photo of the general on our

Manager of the year Western

om die maand se uitgawe tot

frontpage this month belongs to

Cape 2011, and the Gold Medal

stand te bring. Dames, daar is

Lt. Gen. Sharon Jeptha (retired).

for Outstanding Service Award

egter nog baie duisende stories

In a short resumé she describes

(SOEG) in 2017. Sharon was

wat julle nog vir ons van kan

her career in die police as fol-

not only the first woman of col-

vertel. Onthou, ons praat van ‘n

lows: “My career journey was

our to train at Bishop Lavis col-

tydperk van bykans 50 jaar! Dink

one that took me through sta-

lege in Cape Town, but also the

net hoeveel baie interessante

tion, area, cluster, provincial and

first woman of colour that was

dinge daar is om oor te gesels!

divisional level. As I moved

an instructor in a college, also at

throughout the ranks I occupied

Bishop Lavis. She was also the

Gepraat van 50 jaar, ek herinner

posts such as instructor basic

first women of colour to be pro-

julle

training, shift commander, inves-

moted to the rank of lieutenant

verrigtinge op 21 Maart 2022. In

tigation

colonel in die police.

die lig van hoe erg die Covid-19

(Continued from page 5)

officer,

branch

com-

mander, visible policing com-

net

pandemie

weer

aan

besig

ons

mander, provincial field training

Ek wil ook van die geleentheid

versprei, moet ons in gedagte

supervisor, station commander,

gebruik maak om hulde te bring

hou

deputy area commissioner oper-

aan al ons lede wat die afgelope

volgende jaar steeds met die

ational services, cluster com-

maand of twee oorlede is. Daar

pandemie in ons midde gaan sit.

mander, provincial head human

is heelwat van hulle, waarvan

In die lig daarvan en vir almal se

resources management, provin-

baie

pes

veiligheid wat daardie dag gaan

cial head firearms and liquor

oorlede is. In sommige gevalle is

saamtrek, vra ek dat almal wat

control, provincial head crime

egpare sommer altwee aan die

nou al van voornemens is om dit

prevention,

provincial

siekte oorlede en in sommige

te kom bywoon, asseblief seker

commissioner OCC, deputy pro-

gevalle is van ons lede se

te maak dat julle almal ingeënt

vincial commissioner operational

manne oorlede. Daar is ook van

is.

services, divisional commission-

ons lede wat aan ander oorsake

masseverspreidingspunt

er inspectorate, regional com-

Covid word nie, ons wil dán net

missioner: region B and division-

hierdie gevalle makkers van ons

al commissioner visible policing.

se families, vriende en kollegas,

My qualifications include a Mas-

ons dink aan julle en bid vir julle

Hiermee wens ek almal van julle

ters’ Degree in Business Admin-

vir sterkte in die moeilike tye

‘n pragtige Augustus-maand toe.

istration (MBA), National Diplo-

waardeur julle gaan. In hierdie

Hou julle self warm, bly veilig,

ma in Policing, Diploma in Pro-

uitgawe neem ons afskeid van

dra julle maskers en handhaaf

ject Management and Certificate

sommer

waar

veilige sosiale afstande. Tot ‘n

in Community Policing.

altwee aan die Covid-19-virus

volgende keer, pas julle self

dood is.

goed

deputy

aan

die

Covid-19

twee

Covid-19

oorlede

egpare

is.

Some of my achievements in-

dat

Ons

ons

wil

teen

nie

Maart

graag

‘n vir

lekker kuier en feesvier.

op.

Ons

gesels

weer

volgende maand. Sarie

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

AANVAAR VERANTWOORDELIKHEID VIR JOU LEWE Koot Swanepoel tyd. Maak nie saak hoeveel fout jy vind nie, dit gaan nie sake verander nie. Die enigste ding wat blaam doen, is om die fokus van jouself af te neem, wanneer jy

vir

redes

soek

jou

ongelukkigheid en frustrasie te probeer verduidelik. Jy mag dalk daarin slaag om iemand anders skuldig te laat voel, maar jy sal nie daarin slaag om dit wat jou ongelukkig maak, te verander nie.' Om ander mense te blameer, is dikwels net 'n manier om die waarheid oor jouself te probeer Spreuke 10:8

volwassenheid. God kan jou nie

“n Mens met verstand aanvaar

herstel voor jy nie jou sonde

bevele. Hulle wat onsin babbel,

erken en daarvan wegdraai nie.

bereik niks."

Die Bybel sê: 'God roep elkeen

As jy in God se seën wil wandel, moet

ophou

verskonings

maak en verantwoordelikheid vir

tot verantwoording vir wat hy gedoen

het'

(Spreuke

24:12

NLV).

vermy. Jesus het gesê dat die waarheid jou vry sal maak. Dit sal jou dalk aan die begin ongemaklik laat voel, maar dis die enigste ding wat jou waarlik sal vrymaak. Om weg te kruip daarvan sal dit nie laat weggaan nie. Solank jy nie gewillig is om

jou lewe neem. Die Bybel sê: "'n

Wanneer jy aanhou om ander

jou foute in die gesig te staar

Mens

aanvaar

mense te blameer, sal jy nooit

nie, sal jy aanhou probleme hê.

bevele. Hulle wat onsin babbel,

die plek van eerlike verant-

Is dit hoe jy jou lewe wil lei?

bereik niks." Die vermoë om

woordelikheid

ware

Nie? Raak dan eerlik met God

verantwoordelikheid te aanvaar

verandering begin! - bereik nie.

en laat Hom toe om jou te help

is 'n kenmerk van karakter en

om die dinge wat verkeerd in jou

met

verstand

waar

Gerespekteerde

berader

skryf: 'Alle blaam is 'n mors van NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

lewe is, te korrigeer. 7

NONGQAI TRUST DOELEINDES VAN DIE TRUST

PURPOSE OF THE TRUST

Die doel van die Trust is om ten behoewe van enige persoon (of hul families) wat sorg, berading en ondersteuning nodig het ten opsigte van post-traumatiese stres; sielkundige ondersteuning; sorg en behandeling, of fisiese besering wat hy of sy opgedoen het as gevolg van sodanige persoon se betrokkenheid by misdaadvoorkoming, misdaadbekamping of blootstelling aan misdaadbestryding of verwante optrede, of voormalige lede van die SuidAfrikaanse Polisiemag.

The purpose of the Trust is to act on behalf of any person (or their families) who need care, counselling and support due to post-traumatic stress; psychological support; care and treatment, or physical injury that he or she has suffered as a result of their involvement in crime prevention, combating crime or exposure to the combating of crime or related actions, or former members of the South African Police force.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

MENINGSARTIKEL: WAARHEEN NOU SUID-AFRIKA? Sarie van Niekerk Waarheen

Suid-Afrika?

gekom het, het hul verskyning

in ons land gesterf het.

Waarheen is ons geliefde land

gemaak. Die goudstormloop het

Suid-Afrika

was

‘n

op pad, meneer die president?

ons land ‘n hupstoot gegee en

uitstrewende

land,

daar

Wat hou die toekoms vir ons in?

ons het gewys ons kan hier aan

volop kos, jy kon nog met so min

Waarheen sal ons gaan?

die onder puntjie van Afrika vir

Hierdie is vrae wat in al hoe

onsself

die

omtrent ‘n maand se kruideniers

meer toenemende mate daagliks

Tweede

Vryheidsoorlog

gaan koop. Jy kon jou motor met

gevra word, nadat die land

(2899—1902)

bloedstrepe,

min geld vol brandstof maak.

sedert die sogenaamde demo-

afgebrande plase en die wreed-

Misdaad was skaars. Ongelukkig

kratiese

1994,

aardige behandeling wat vroue

met die bewindsoorname van

waarin die land in ANC-hande

en kinders in die konsentrasie-

die destydse Nasionale Party,

beland het, stelselmatig agteruit

kampe, moes deurmaak, waar

het apartheid en rassisme al

begin gaan het. Tot die punt

duisende gesterf het, ‘n gewel-

meer ‘n deel van ons lewe

waar dele van ons land in Julie

dige merk op die land gelaat het,

geword. Miljoene mense wat,

feitlik afgebreek, afgebrand en

het die land weer op sy voete

totaal verkeerdelik, nie by die

gestroop is.

gekom. Nie alleen was ons land

regering ingesluit is nie en wat

op sy knieë nie, maar die ganse

soos “weggooi mense” eenkant

land was verwoes en vernietig.

Suid-Afrika se mense was nog

sonder

nooit bang om te werk nie, almal

elektrisiteit, sonder behoorlike

het saamgestaan en stadig maar

huise en grootste nog, sonder ‘n

seker het ons weer die land

sê in die regering, het stadig

opgebou, tot ‘n beter en ryker

maar seker daarteen begin skop.

Ons

nou

verkiesing

land

was

nooit

bestaan voor ‘n groter krisis as wat

tans

die

geval

nie.

Verstaan my goed, ek sê nie dat die land nog nooit krisisse gehad het om te oorkom nie maar, soos die waardeur ons nou gaan, nog nooit nie! Ons hier aan suidpunt van Afrika het nog altyd staande

sorg.

Hoewel

land as voor die oorlog. Daar was vrede in ons land gewees.

die

hul

destydse

eie

moes

lopende

voorwas Rand

klaarkom, water

Ek sê geensins dit was reg gewees om hulle tot waterdraers

gebly en die kere wat ons wel

Toe kom die destydse Spaanse

en houtkappers te verneder nie.

deur krisisse gegaan het, het

Griep

mense

Hulle het al hoe meer in opstand

ons

wêreld wyd, ja hier by ons ook,

gekom en baie gou is die African

vertroue, weer die land opgebou.

vernietig het. Die land het maar

National Congress (ANC) gestig

weer in ‘n depressie verval,

met die hoofsaaklike doel om die

maar

dit

destydse regering in ‘n bloedbad

oorkom. Feitlik al wat van die

omver te werp. Die organisasie

verwoesting van die Spaanse

is verbied om in Suid-Afrika te

Griep oorgebly het is hier en

bestaan en hulle maak toe van

met

geloof,

gebed

Die wêreld en ons eie land was weer aan die gang na krisisse. Ons land het floreer, die een dorp na die ander, behalwe die wat nog in Jan van Riebeeck se dae so stelselmatig aan die gang

wat

miljoene

weereens

ook

daar nog ‘n paar grafte, deel van die derduisende mense wat ook NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued on page 10)

ontban en onderhandelinge oor

Omgekeerde

die toekoms van ons land gaan

hoogty

hulself bannelinge en vlug land

begin. ‘n Toekoms gaan geskep

jongmense kry nie werk nie, die

uit. Daar volgens my, maar net

word waarby almal baat sal vind,

staatskas is bankrot en die

‘n gewone burger van die land

waar ons almal in vrede in

grootskaalse

wat hier gebore en grootgeword

hierdie wonderlike land van ons

maar net aangegaan. Die druk

het, het die probleme vir ons

sal kan woon. Groot mistake!

teen Zuma om te bedank het

land begin.

Die oorname het uiteindelik op

toegeneem, hy was die land se

Hierdie net ‘n vlugtige oorsig van

27 April 1994 gekom, toe ons

mees ‘gehate’ president, van sy

wat vir eeue feitlik in ons land

land ons eerste sogenaamde

eie

aangegaan het. Die ANC het

demokratiese verkiesing gehou

gedraai.

met die hulp van die res van

het

Dit

Afrika,

regering geword het.

staatskaping so erg geword het

stelselmatig begin om hul kloue

Die land het stelselmatig begin

dat die Zondo-kommissie van

in ons land te slaan. Suid-Afrika

verval. Paaie, parke en geboue

ondersoek aangestel is om alles

het dinge beleef waarvan ons

het begin verval, munisipaliteite

te ondersoek. ‘n kommissie wat

nooit

(Continued from page 9)

Europa

eers

dieselfde

ANC

die

land,

ons

vernietiging

mense

vier

het

teen

geskiedenis

het

hom

dat

die

droom

nie.

en metro’s het die een na die

al vier jaar aan die gang is en

dood

ander bankrot geraak. Die land

die mees skokkendste getuienis

ons

is oorstroom deur immigrante,

wat voor die kommissie gelewer

jongmanne wat hul lewens in die

daar was net eenvoudig nie

word het stadig maar seker die

Bomme

kon

Rusland

apartheid

wat

verwoesting

gesaai

het,

stryd op die grense verloor het in ‘n

poging

tog

net

die

meer geld om iets aan die land

prentjie begin skets van waar

te doen nie, almal moes maar

ons land staan.

toekyk hoe alles verval.

Al meer en meer van die land se

Toe breek die dag aan dat ene

beste opgeleide mense het die

Jacob Zuma die leisels van die

land verlaat, mense wat nie ‘n

land oorneem toe hy die dag

benul het wat aangaan, het hulle

president van die land geword

vervang. Al hoe meer munisi-

het. Teen ‘n pas wat niemand

paliteite

ooit kon van droom, het die land

verval.

Dit bring my by waaroor hierdie

behoorlik verval. Semi-staats-

Die baba wat gebore is in die

storie eintlik gaan. Ons regering

ondernemings en staatsonder-

jare toe die ANC nog probeer

het die punt bereik waar dinge

nemings is bankrot. Maar hoe

het om die regering omver te

nie meer kon aangaan nie, ons

het

gooi

moes ingee en op 2 Februarie

diefstal, of soos ons vandag

aangemoedig het om nie te

1990

daarvan

kommuniste uit ons land te hou. Die druk op Suid-Afrika om te verander het begin toeneem, soos ‘n knyptang wat stadig toegeknyp word, het ons al meer die gevolge van boikotte op alle gebiede ondervind.

het

die

destydse

dit

gebeur?

toe

hulle

bankrotskap

hul

mense

staatskaping.

betaal vir enige dienste wat hulle

staatspresident FW de Klerk,

Zuma is vir ‘n tweede termyn as

van die munisipaliteite gebruik

aangekondig

politieke

president verkies en dinge het

nie. Dit het soos ‘n tsoenami oor

vrygelaat,

net erger en erger geword. Dit

die land gestroom.

prisoniere

alle word

verbode politieke partye word

praat.

Bedrog

het

het totaal hande uitgeruk. NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued on page 11)

skade

der-

Afrilcans” Het dit nie tyd geword

duisende mense het hul werk

hy dit bietjie vir ons verduidelik

Toe breek die tyd aan dat Zuma

verloor en dit in ‘n land waar die

nie want dit is baie duidelik dat

moet begin rekenskap gee van

werkloosheidsyfer reeds lankal

al sy planne vir slegs één deel

dit waarvan hy beskuldig word.

hande uitgeruk het. Geboue het

van die bevolking is. Hy ontken

Hier begin die probleme ook. Hy

in vlamme opgegaan en steeds

dat

skop soos ‘n steeks donkie vas

was die polisie nie voorbereid

regstelsels in die land bestaan,

en sy ondersteuners raak net al

daarop nie.

maar as mens maar net kyk na

meer en meer. Vra is al meer

Die verwoesting is wêreldwyd

baie dinge wat in ons land

gevra

veroordeel.

Britse

aangaan, kan jy nie anders as

Afrika?”

supermodel, Naomi Campbell,

om hom nie te glo nie. Kyk maar

en toe breek die onluste van

wat ‘n groot vriend van die land

net na die massas wat nie Covid

Julie 2021 aan. Dit alles nadat

geword het ná 1994, het ‘n ope

-19-voorsorgmaatreëls nagekom

Jacob Zuma geweier het om

brief op haar Instagram-blad aan

het nie en daar word niks aan

voor die Zondo-kommissie te

Jacob Zuma gerig, waarin sy

gedoen nie maar Bheki Cele,

getuig en hy deur die land se

ondermeer skryf “This isn’t the

ons minister van polisie laat sluit

hoogste hof, die konstitusionele

South Africa that I love and that

‘n

hof, tot 15 maande tronkstraf

millions of South Africans fought

noodgedwonge

gevonnis word. Ondersteuners

for. (sic)”. Nie alleen lê sy die

dogtertjie moes gaan melk koop

sak in hul duisende toe op sy

oorsaak van die geweld en

het. Dan wonder mens maar net.

paleis by Nkandla om te verhoed

verwoesting, die diefstal, die

Kyk na die toestand van ons

dat hy in hegtenis geneem word.

dood en die afbreek en afbrand

staatskole, kyk na die standaard

Ons is in die middel van die

van geboue, vierkantig de Zuma

van die skole en moet tog

grootste

se deur nie, maar sy sê hy moet

asseblief nie Covid-19 die skuld

ons geskiedenis, naamlik die

sy volgelinge tot orde roep, sy

gee nie. Daar is al amper meer

gevreesde Colvid-19-virus. Daar

plig

private

is inperkings maatreëls wat geld,

kommissie gaan verskyn en in

Hoekom meneer die president?

maar

die hof sy onskuld gaan bewys,

Ek dink alle Suid-Afrikaners,

daaraan nie. Die polisie doen vir

maar

moet

die

maak nie saak van kleur of geur

dae lank niks aan die gebeure

verantwoordelik neem

en sy

nie, het die reg om nou vir die

by Nkandla nie.

volgelinge tot orde roep.

president

Zuma is tronk toe en toe tref ‘n

Die president begin elke keer

nou, meneer die president? Wat

vlaag geweld en verwoesting

wanneer hy ‘n een van sy familie

gaan met ons land gebeur? Hoe

hierdie land, veral in KwaZulu-

vergaderings hou, sy toespraak

gaan

Natal en Gauteng, soos wat ons

met “my fellow South Africans.”

regruk? Hoe gaan julle die spul

nog nooit beleef het nie. Winkels

Hy praat deurgaans van “our

betogers

en store en skole is totaal

people”. Die vraag is wie is nou

Waarheen gaan ons? Hoe gaan

vernietig, sakeondernemings is

our people Na wie verwys hy as

ons

geplunder, miljarde rande se

hy praat van “my fellow South

eensgesindheid

(Continued from page 10)

“waarheen

nou

Suid-

gesondheidskrisis

niemand

steur

hulle

aangerig

doen

Selfs

voor

die

Zondo-

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

daar

twee

toe

wat vir

skole

die

verskillende

vra:

regering onder

weer

laat sy

nag baba-

staatskole.

“Waarheen

dit

beheer eenheid

weer kry? en

bewerkstellig. (Continued on page 12)

daardie dae mekaar omhels en

Ons

as een nasie bly en opgewonde

saamstaan, ons kan weer die

Hoe gaan ons weer as ‘n nasie

was? Of jy maar gerieflikheids-

reënboog heelmaak, meneer die

kan saamstaan? Of moet die

halwe maar net daarvan ver-

president. Die vraag wat is jy

Springbokke

geet.

bereid om daartoe by te dra?

(Continued from page 11)

Rugby

eers

weer

Wêreldbeker

die

kan

een

nasie

wen?

Onthou jy hoe ons almal in

BRIG PAUL BOTHMA: SAP KOLLEGE: EEN VAN DIE PIONIERS MBT OPLEIDING VAN SAP DAMES (Vuller)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

LIFTING THE LID CHAPTER 2 “REOP”: PREJUDICE BY AFFIRMATIVE ACTION PROGRAM Lt. Gen. Sharon Jeptha providing any reason. In October

would be promoted twice like my

1996, two months later, the new-

white colleague in two months’

ly converted South African Po-

time. The fact here is that my

lice Service, introduced an af-

white colleague who was in the

firmative

programme

same circumstances that I were,

called “REOP” which intended to

was promoted twice in two

identify women and men from

months whilst I was only promot-

the disadvantaged groups with

ed once. It became very clear

the potential to operate in a

that this was an unfair labour

higher rank and place them on

practice which I could only chal-

an accelerated promotion band.

lenge through the grievance pro-

I was promoted under the REOP

cedure as I could not get any

program to the rank of major by

satisfactory answers from man-

the same district commissioner

agement.

action

who refused my promotion under the promotion’s policy two

At the time I was the reactive

months prior and was appointed

head at Mitchell’s Plain police

as the executive station com-

station and was responsible for

mander at Mitchell’s Plain, under

frontline services. A lot of trans-

the mentorship of the then sta-

formation took place since 1994

In August 1996 I qualified for

tion commander. It came to my

democracy as the police was

promotion to major under the

attention that a white female col-

about to transform from a Police

promotion’s policy at the time.

league who qualified with me in

Force to a Police Service. Many

The criteria for promotion were

August 1996 under the promo-

new ways of operations and po-

that you should be two years in

tion’s policy, was promoted to

licing approaches were intro-

your current rank, have a diplo-

major and then under the REOP

duced, and our station was iden-

ma or degree in policing, have

in October 1996 she was pro-

tified as a station that should

no disciplinary cases against

moted to lt.col. I established that

reach “five Star status”. The pur-

you and must have a high stand-

both of us were nominated by

pose of the project was to trans-

ard of work. My station com-

the district commissioner in July

form the frontline service in par-

mander recommended my pro-

1996 to be accelerated for pro-

ticular. Due to my position at the

motion and motivated it in all as-

motion on the REOP, however a

police station, I was the project

pects. In September 1996, the

month later he decided that I am

leader and formed part of the

district commissioner did not ap-

not fit for promotion under the

national project team and had to

prove

promotion policy as he knew I

(Continued on page 14)

promotion

without

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

happened in the time running up

station commander. I found my-

to my promotion. I knew that my

self in a position that I had to

attend many workshops where I

work has largely contributed to

mentor the station commander

learned what the project was all

the station receiving that status

instead of him mentoring me as

about. My station commander

and that there was visible proof

he only had experience in detec-

could see that I understood the

of my output. In the meantime,

tives and did not understand the

project objectives very well and

my station commander was pro-

functions of a station command-

was also creative and had the

moted and transferred to the of-

er. He totally lacked the skill of

knowledge as to how to turn the

fice of the national commission-

community policing and did not

situation around. In the mean-

er.

know how the frontline operated,

(Continued from page 13)

time, I have spend many hours

needless to mention support ser-

in the library and took out books

I decided that I was going to

vices. The program that was

related to service delivery im-

challenge management about

supposed to accelerate me has

provement,

service

the injustice against me as I

become my worst nightmare as

and frontline services. I made

knew my ability and the quality

the station commander and oth-

my own in-depth study into the

of my work. I registered a griev-

er senior members at the station

subject as it was a completely

ance which were delayed at eve-

started to see me as a threat.

new phenomena in the police

ry level and at each step to frus-

and not enough guidance were

trate me and to let me give up. I

After a few months in the pro-

given. I was able, together with

knew at the time that I have to

gram the station commander

my team at the station, to imple-

pull through as many of my sub-

stopped referring any work to

ment concepts like, queuing sys-

ordinates were watching me. I

me and I ended up creating my

tem for clients, referral system

took up the post of major as the

own job description and operat-

for clients, suggestion box, ap-

executive

commander

ing according to it. He refused to

pointment of a floor manager,

whilst fighting my battle with my

sign off on my job description as

complaints handling process and

grievance on the other hand.

he indicated that he was waiting

many more systems and pro-

The executive station command-

on head office for a guideline for

cesses. I took full responsibility

er was intended to operate as a

implementation of the program.

for my own development and

deputy station commander of

In the meantime, I started to

enrolled for a Certificate in Com-

which the station commander

read books on affirmative action

munity Policing at Technicon

will mentor me. I was appointed

and mentorship. I knew how it

RSA as community policing has

at the same time when the new

should work and tried to manage

become the new buzz word in in

station commander, a brigadier

the implementation though by

the police. It was a new concept

was appointed. The head of

myself and with much frustra-

that needed all managers to be

crime prevention and the branch

tion. I provided my station com-

on board as it was believed that

commander at the time was at

mander with a weekly report

it would enhance community po-

the level of colonel. Due to the

journaling all my duties executed

lice relationship. This has result-

hierarchy in the Police Service, it

with findings and recommenda-

ed in the station obtaining its “5

became extremely difficult for

(Continued on page 15)

Star status” very quick. All this

me to operate as the executive

customer

station

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

for me to have a meeting. I in-

“Mothers Against Crime” in their

formed my station commander

areas. This organization explod-

tions for areas of improvement.

about the outcome of the meet-

ed rapidly throughout the station

My station commander will call

ing and the follow up meeting

area and some of these women

management meetings without

with the community in writing.

got elected on the station CPF.

informing me about such, but

When I arrived at the meeting

The station commander could

because I have put my own sys-

more than 70 people were sitting

not believe what has become

tems in place, so I was able to

in the complainant’s garage for

from a complaint that he referred

gatecrash these meetings. He

the meeting. I must say this was

to me and soon accused me of

will end up apologizing in these

very intimidating as it was in one

ganging

meetings for not inviting me. De-

of the gang invested areas in the

against him. My response to him

spite going to station manage-

station prescient and I did not

was that when I receive a task-

ment meetings uninvited I con-

expect so many people and

ing from my commander, I want

tributed constructively through

most of them were women. The

to execute it with integrity, com-

tabling my findings and recom-

meeting was very heated and I

mitment and excellence. For me

mendations every time.

had to allow space that the com-

it was about building relation-

munity could voice their dissatis-

ships with the community and

One day the station commander

faction and anger. Despite the

improving partnerships and ser-

referred a very angry women

service delivery gaps I identified

vice delivery. The station com-

from the community to my office

at the station I also identified

mander in a meeting told me

for assistance as he could not

that the community needed to be

that I have become like a little

handle her because she was a

educated on community policing

dog who wees against a tree the

very difficult customer. She had

as it was a new concept for eve-

whole day meaning that I am

a complaint about service deliv-

ryone. We decided to have a fol-

tiring him out. I soon got a visit

ery after her house was burgled.

low up meeting and that I will

from someone from the Intelli-

I must confess she was a real

give them a presentation on

gence Branch to investigate my

tuff complainant as nothing I pro-

community policing. After each

involvement in the community. I

posed could satisfy her. She told

meeting I provided my station

have kept meticulously record of

me that she was not the only

commander with a written report

everything I was doing and of all

one that complaints about bad

of the meeting. After the work-

my reports to the station com-

service

shop we established the first

mander and handed it over to

neighbourhood feels like that but

“Mother’s

Against

the investigating officer to assist

is too afraid to speak out. It was

Crime” (MACS). I developed a

with the investigation. I knew this

not until I suggested that I would

training course for them and

was an apartheid tactic used

like to have a meeting with the

took them through various work-

against me as you were investi-

neighbourhood to establish what

shops to equip and empower

gated in that time as soon as

their experience is and to look at

them. Other women in other are-

you say or do something that

how we could rectify it. She

as heard about what we were

those apartheid commanders did

agreed to get some of the peo-

doing and requested me to as-

not like. The investigating officer

ple in her street together in order

sist

(Continued from page 14)

and

that

her

whole

them

organize

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

the

community

(Continued on page 16)

would inspect registers of a dif-

continue and all majors became

ferent component at the station

lieutenant colonels and lieuten-

concluded that there was no

in order for me to have inspect-

ants became captains in 1989.

ganging up against the station

ed all registers in a month. Obvi-

commander and handed back all

ously, the branch commander

The management used the op-

my reports.

and the crime prevention head

portunity

were not happy with me inspect-

amalgamating

The situation at the station wors-

ing them because they had a

transfer me to Philippi Police

ened with me in the position of

higher rank than me. They com-

Station as the reactive head at

executive

commander

plained to the station command-

the rank of lieutenant colonel. I

when I started to do monthly in-

er about it and my response was

agreed to the transfer to Philippi

spections of all registers that are

that I will not stop executing my

to get rid of the “REOP” label,

supposed to be inspected by the

duties to make others happy and

however I knew the project could

station commander at the sta-

if they need me to stop, they

only be discontinued with a pro-

tion. I saw the gap and knew

must

motion.

that the station commander did

against me or terminate the

not have the knowledge of in-

“REOP”. At that time the rank of

specting registers. Each week I

major and lieutenant was dis-

(Continued from page 15)

station

address

the

injustice

decreasing the

ranks

and to

MY TYD BY GROOT BRAKRIVIER (sommer net ‘n lekker lag storie) Renatha Adriaanse Gedurende my tyd by Groot Brakrivier polisie, werk ek en my kollega, AO Buys, een aand buite. Ons kry 'n klagte iewers in die gramadoelas van 'n sterfgeval. Ons sit alles wat ons op so toneel kan benodig in die voertuig en ry. Ons moet baie ver van die huis af stop. Die huis sit so aan die bokant van 'n klomp klippe en dit was reënerig en die grond seepglad. Ons het toe nou nie 'n keuse nie en klim toe maar die steilte uit. Dis so glad, ek sit meer as een keer op my knieë soos ek keer om nie te gly nie. Na 'n

gestruggle van epidermiese proporsies en modderknieë bereik ons die ou huisie. Ons tref daar omstanders en familie aan en dis 'n geween en gekners van tande. Sien, hulle is mos al lankal nie meer "alleen" nie, die rooiproppie lê oral rondgegooi. Ons vra toe nou maar wat het gebeur en waar is die oom wat oorlede is." Nee my kroon, hy het tuberkulose (TB) gehad en lê hier binne. Julle kan maar ingaan. Ons gaan in die huis in en in die ou kamertjie waar die lyk lê. Ons sien die ou Omie

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

daar lê en daar is net 'n kersie wat brand. AO Buys sê toe hy gaan solank uit om die lykswa te kontak. Die volgende oomblik flikker die "lyk" se oë oop. Hy kyk met sy ronde kraalogies in my oë en sê: "Mavrou, bring tog daar bietjie water". Nouja, die oom is toe nie dood nie, hulle kon nie die ambulans in die hande kry nie en dog toe later hy is dood toe hy aan die slaap raak. Ek gee toe maar die uitslag deur stasie toe as "die lyk was dors"

MY PASSION FOR MY BELOVED SOUTH AFRICA Lt. Gen. Sally Khan, divisional commissioner legal and policy services

Verulam, north of Durban in KwaZulu-Natal. Three years later she underwent her basic police training at Wentworth, Cato Manor. Upon completion of her training, lt. genl. Khan, a student constable by then, started serving her people at the local Verulam police station. Her dedication saw her serving as a charge office commander, relief commander and crime prevention commander and later worked at the investigation unit and ultimately became a branch commander Lt genl. Khan’s legal star started shining in 1994 when she was appointed as a prosecutor in disciplinary hearings at the office of the area commissioner, Durban, “I am so passionate about mak-

legal and policy service in the

and in 1998 she was appointed

ing a positive contribution to my

South African Police Service, lt.

as the provincial disciplinary of-

beloved South Africa and her

genl. Sally Khan has motivated

ficer at the office of the provincial

people; particularly the South

many women in the police ser-

commissioner

African Police Service, the or-

vice through the years to never

Her excellent work rate, unques-

ganisation I serve with sheer

undermine their abilities as well

tionable dedication and above-

dedication and total commit-

as encouraging them to over-

par diligence led to her appoint-

ment. To all fellow women, I say

come fears and work hard to

ment as a senior superintendent

that the world is your oyster and

achieve

responsible for discipline labour

their

goals.

nothing should prevent you from

KwaZulu-Natal.

relations at the human resource

attaining what you aspire to”.

Her quest for success started in

management division at police

These words by the divisional

1980 when she matriculated at

head office in Pretoria in 1999.

commissioner, responsible for

Mountview Secondary School in

In 2003, lt. genl. Khan was pro-

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

moted to the level of a brigadier

tion, B.Juris, B.Proc and LLB de-

cop’ was proved right when lt

to become the section head, ser-

grees which she obtained from

genl Khan again returned to the

vice and supplier, local and in-

UNISA. She also holds a Mas-

police service as the divisional

ternational contracts and agree-

ters’ degree in Business Man-

commissioner: legal and policy

ments at legal services. She

agement and a masters’ degree

services.

served in this position until 2011

in contract law, both from the

when her legal expertise paved

University of Pretoria. Nothing

Lt genl. Khan has always been a

way for a further promotion to

could stop this dynamic woman

firm believer that if empowered,

become component head of le-

from fulfilling her lifelong dream

women can contribute positively

gal support resources within the

and she ceremoniously exited

towards the growth of our coun-

division: legal and policy ser-

the South African Police Service

try. She is a true ambassador for

vices at the level of maj genl.

after she was admitted as an ad-

all police women and has served

vocate of the high court in April

as a living inspiration for many

While balancing a stressful job

2015. She successfully practiced

women to believe in themselves

and a hectic study schedule, lt

as an advocate at the high court

and to reach for the stars irre-

genl

several

chambers as a member of the

spective of their background or

qualifications namely a National

Pretoria Society of Advocates.

circumstances.

Diploma in Police Administra-

The saying ‘once a cop always a

Khan

obtained

BLOUGAT AT CR SWART SQUARE Sonja van Tonder I was still a blougat and worked

courtyard (nobody realized that

Needless to say when my col-

at the cells at CR Swart Square

that door had not been locked).

leagues heard me shouting and

where a big fat woman was

As I passed her food through

came running to the scene,

held before she was transferred

the hatch, she pushed the door

they first stood there laughing

to a mental institution. She

open grabbed me, threw me to

for at least 30 seconds before

spent her days naked and filling

the

helping me.

her cup with water and throwing

(remember she was naked and

It is a moment in my life I would

the water out on the floor in her

the floor was soaking wet) and

love to forget but can never for-

courtyard.

started bouncing on me with

get!

floor

and

jumped

her legs straddled each side of I was instructed to give her food

me singing "horsey, horsey".

by going through the first cell

You don't want to imagine what

door and passing it through the

sight was staring in my face at

hatch of the cell door to her

that stage!

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

EK HET VERLIEF GERAAK OM DIE POLISIELEWE Melanie Steyn (néé Vorster)

Ek was in 1993 se tweede

Ek het dit gelove.

Ná die 1994 verkiesing, in die

semester in die polisiekollege.

polisie

stelselmatig

begin

Ek was in peloton 69 en ek het

Na ons opleiding is ek na

verander. Ons is mos geleer om

in Heidehof gewoon. Ek was net

Heuningspruit

aan te pas by veranderinge en

18 toe ek kollege toe is. Een van

vind toe self eers uit dat daar

elke nuwe uitdaging met nuwe

die dinge wat ons as deel van

werklik ‘n dorp met dié naam,

moed aan te pak. Hier was ek

ons

die

bestaan, dit is die Vrystaat en

teen

polisiekollege geleer het, was

nie ver van Kroonstad af nie. Ek

besigheidswag waar ek steeks

om met ‘n vuurwapen te skiet.

het aangeland op ‘n plekkie

skofte gewerk het. Ek het 21

waar daar net ‘n polisiestasie,

geword! Kroonstad was net nie

geweldig bang ek was die eerste

twee

meer opwindend genoeg vir my

dag op die skietbaan. Tot almal

polisiemanne was. Wat ‘n skok

nie. Dit was nie maklik om ‘n

se verbasing en meer toe my eie

was dit vir my gewees nie. Ek

groep liewe mense agter te los

verbasing skok ek my toe self en

kon myself nie keer nie, ek het

maar

ek skiet volpunte. Die eerste

sommer net in trane uitgebars.

ruilverplasing na Sunnyside in

keer toe ek ooit ‘n vuurwapen in

Wat moet ek op die plekkie

Pretoria. Ek word ook bevorder

my hande gehad het!

maak. My trane het iemand se

na die rang van sersant.

opleiding

onthou

baie

goed

hoe

huise

uitgeplaas.

darem

daardie

tyd

aanvaar

die

‘n

snaartjie geraak, want net daar Iets wat nie vir my vreemd en

is daar gereël dat ek maar liewer

Pretoria was ‘n totaal ander

nuut was nie en wat ek goed

na Kroonstad oorgeplaas moet

ervaring

geken het, was dril en dissipline.

word. Wat ‘n verligting!

gewees, maar ek het dit baie

Toe ek op hoërskool was, was

polisielewe

meer gelove in Pretoria. Ek het

ek in die koshuis gewees. My

Ek was toe darem al 19 jaar oud

in Huis Duveen Botha in die

jare in die koshuis het my reeds

maar nog steeds skaam en ja,

stad in kamer 606 gebly. Alles

geleer om baie onafhanklik te

bang. Bang waarvoor weet ek

was net een groot fees gewees.

wees.

vandag nog nie. Ek is sommer

dadelik op die dagskof geplaas,

besigheidswag,

Ek het absoluut verlief geraak op

ek het ‘n woonstel gekry maar

koming en skofte gewerk en ek

die polisielewe Dit was beslis nie

ek het nie eers meubels gehad

was

my eerste keuse vir ‘n beroep

nie, want ek het dan maar pas

polisievrou”. Hier het ek iets van

nie, maar reeds gedurende ons

klaargemaak

alles

opleiding in die polisiekollege

Dankie vir my pa, hy bring my

sielkundige,

het ek gewéét dit is wat ek wil

bed en pawnshop groen yskas

dominee, ‘n berader, ek het

doen.

vir

Die

polisielewe

was

gedissiplineerd en opwindend.

die

het

kollege.

het

‘n

die

afdeling

misdaadvoor-

groot

gedoen, ‘n

happy ek

“hartswas

‘n

medic,

‘n

(Continued on page 20)

polisieloopbaan begin. NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued from page 19)

dronkies toegesluit, en ek het agter

verbode

klein dorpie net te 'klein' vir my

te gaan haal en my by die Bela-

man geword en ons is geskei.

Bela polisiestasie in die selle toe

Hy is my oudste seun se pa.

te sluit op ‘n aanklag van moord

immigrante

aangehardloop.

nie. Met my eerste verskyning in Ek

Thabazimbi

die hof word ek borgtog geweier.

agtergebly maar toe kry die

Ek word vir ‘n verdere 10 dae

Ek wou met alle geweld by die

polisie

weer in die selle toegesluit. Ek

kinderbeskermingseenheid gaan

misaris wat gedink het om op

het

werk maar ek is afgekeur omdat

dames te skreeu is reg en goed.

gekry, maar is sonder salaris

die keurders geglo het ek is te

Ek kon net nie toelaat dat hy so

gesuspended. Ek moes dadelik

emosioneel. Hulle was bang dat

voort gaan en ek spreek hom

uit die polisiehuis trek en ek het

ek te betrokke sou raak tydens

toe aan oor sy gedrag. Ek sou

letterlik alles verloor wat ek oor

ondersoeke. Ek het ook saam

dié dag nog later berou. Ek het

die jare opgebou het.

met die narkotikaburo (SANAB)

hier my tweede man ontmoet en

undercover

het

hy was nie weer ‘n polisieman

Twee jaar lank het ek baklei om

gelewe vir my werk. Dit is hier

nie. Ons is later getroud maar in

my onskuld te bewys. Ek het

waar ek my eerste man ontmoet

November 2007 gebeur iets in

gelukkig hulp gekry van die

het. Hy was ook ‘n polisieman

my lewe wat my hele lewe

polisievakbond SAPU om my

en ons het saamgewerk. Alles in

omver gegooi het.

werk by die polisie terug te kry.

gewerk.

het

‘n

ander

stasiekom-

later

uiteindelik

borgtog

Ná twee jaar, in 2009, het die

my lewe was net maanskyn-enrose. Ons is getroud en ek het

Wat werklik daai dag gebeur het

hof my onskuld onvoorwaardelik

swanger geraak. Dit is toe dat

is, steeds vir my ‘n raaisel, maar

bewys toe hulle bevind het dit

ons besluit het ons wil liewers op

my man het my hy dienspistool

was

‘n

in die hande gekry en homself

gewees

reg voor my oë doodgeskiet. Hy

bewys en ontslaan. Maar in die

het hom een skoot in die kop

twee jaar was my gesig in elke

Ek word verplaas.na Thabazimbi

geskiet. Die einste stasiekom-

koerant in die land. Ek was selfs

en ek word die veldopleidings-

missaris teen wie ek voorheen in

offisier.by

opstand

gekom

Balance, gewees. Vet, swart

die

gedrag

teenoor

rustige

dorpie

soos

Thabazimbi gaan werk.

vuurwapen-

dranklisensies.

Met

het

oor

vrouelede,

inderdaad

die

selfmoord ek

onskuldig

TV-program

koerantopskrifte

het

Carte gelees

verandering van die polisiemag

besluit toe summier om my vir

se naam na die polisiediens in

‘moord’ op my man in hegtenis

1996

ook

te neem. Na hierdie trauma is ek

Ek was vry en kon teruggaan

‘n

ook in die hospitaal se trauma-

polisie

inspekteer. Hierdie was nou n

afdeling opgeneem en behandel

obviously baie duidelik dat ek

het

verander.

die Ek

range was

toe

‘polisievrou skiet man dood’

toe,

maar

dit

was

nie dit nie kon doen nie e nek

lekker werk gewees, ek het kantoorure gewerk Ons het in n

My siekte en die feit dat ek in die

het dit ook nie gedoen nie. Ek

polisiehuis, op n klein dorpie

hospitaal gelê het, het nie die

het

gewoon.

die

stasiekommissaris gekeer om

vuurwapens gehad, ek het my

maanskyn-en-rose lewe en die

my in die hospitaal in Bela Bela

(Continued on page 21)

Ongelukkig

het

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

‘n

ewige

vrees

vir

my derde man, wat terloops ook

verlief geraak het. Ek is nou baie

nie ‘n polisieman is nie. Vandag

gelukkig en sal my lewe nou vir

vertroue in die polisie verloor..

is ek net ‘n huisvrou en ons het

niks verruil nie.

Ek voel vandag nog so oor

ook ‘n seuntjie van 10 jaar.

(Continued from page 20)

vuurwapens en my geweldige passie, my liefde vir die polisie

Uiteindelik het ek die geluk en

was, daar nie meer nie. Ek het

vrede waarna ek so lank gesoek

vandag nog ‘n ewige vrees vir

het gevind, maar tog. soms mis

die polisie.

ek steeds die adrenalien van polisievrou wees. Die loopbaan

Ek is intussen weer getroud met

waarop ek 40 jaar gelede so

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

DIE VERMEENDE HUISBREKER WAT NIE WAS NIE Sanet Elizabeth Venter Dit was om en by 2004 in

vriendin na die skool toe gaan

my pepersproei omtrent leeg,

Dundee,

‘n

klein

dorpie

om die outjie te gaan haal. Toe

Sureen vries in haar spore en

hy daar aankom vertel hy ons

die Indiër tannie en seun storm

vriendin Sureen, moes die dag

net sy suster is by die huis,

die huis uit. Nadat my vriendin

patrollies met n klein 1400

maar sy is seker dorp toe Hy

besef het sy moet seker kom

bakkie ry. Terwyl ons nog so

sluit toe oop en hy roep haar en

help, hoes en proes en stik ek

lekker ry storm n ou Indiër

ons roep en sê ons is die

en die ander een aan die

tannie in die straat op ons af en

polisie, maar niks gebeur nie.

pepersproei. Die een in die kas

sê ons moet asseblief kom

Sureen en ek besluit ons gaan

was die seun se suster. Toe ek

help. Sy het n man by die bure

die huis deursoek. Sy begin een

uiteindelik weer my self was

se huis gesien wat aan al die

kant en ek die ander kant. Nou

behalwe vir n snotneus en

deure en venters vat om te kyk

kyk dis nogal senutergend want

brandende gesig, vra ek die

of dit oop maak. Sy het hom nie

jy weet nie eintlik wat om te

meisie

gesien uit die erf uit gaan nie en

verwag

geantwoord het toe haar broer

dink hy is in die huis.

pepersproei in die een hand en

haar geroep het nie en ons

Ons loop toe om die huis maar

begin by die een kamer. Kyk in

gesê het dis die polisie nie. Nee

al die deure en vensters is nog

die ingeboude kaste, agter die

sy was bang want daar was

toe. Niks is oop of gebreek nie.

gordyne, onder die bed, agter

iemand wat aan die deure en

Die Indiër tannie insist hy is in

die deur. Niks. Daar staan n los

vensters gevoel het.

die huis en sê vir ons dat die

hangkas en ek maak die deur

seun by die skool is en hy het n

oop. Wel daar sit iemand toe

sleutel vir die huis.

binne in die kas, ek skrik so

KwaZulu-Natal.

Ek bly toe by die huis terwyl my

nie.

het

hoekom

nie

Die arme mense van die huis het seker al die klere in die kas gewas van al die pepersproei.

groot, sy gil, ek gil en ek spuit

DIE DAG TOE EK MET DIE VUIS GESLAAN IS Sanet Elizabeth Venter Ek het eendag so omstreeks

werk, my aan die arm en sê,

en dat hy asseblief saam met

16:30 toe ek van diens gegaan

“come quick we have a shop

my moet loop want hulle het

het, besluit om gou Ackermans

lifting and the guy went this

hom gesien steel by die winkel.

toe te gaan. Ek was in volle

way”. Ek volg haar toe na die

uniform en Ackermans was naby

gedeelte waar die taxi-staanplek

Hy kyk my aan en begin saam

die

geleë is. Ons stap ook toe om

met my te stap. Hier het ek hom

na die hoofpad waar sy vir my

nog aan die arm beetgehad.

Net voor ek by die winkel in stap

die ou uitwys. Ek vat hom aan

(Continued on page 23)

gryp ‘n dame wat by Ackermans

die arm en vertel hom wie ek is

taxi-staanplek

gewees.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

“my mam, don’t worry, we will

(Continued from page 22)

Ek vlieg daar op om hom te

sort him out”. Ek keer en sê nee,

Ewe gedwee stap hy saam tot

tackle maar voor jy kon mes sê

asseblief wag net.

ons by die parkeerarea kom

is die hele gemeenskap in n

waar daar motors geparkeer

sirkel om ons. Dit is toe dat ek

Ek bel gou die polisiestasie om

was. Hy stop skielik, kyk skielik

sien die verdagte lê op die grond

iemand te stuur om hom te kom

na my op ‘n manier wat my toe

en ‘n klomp vrouens vloek en

haal. Ek bel toe op my sel maar

laat besef het dat die ou nou

skop hom. Ek het geweet nou

dis so n lawaai om my ek hoor

eers regtig besef ek is die

moet ek vinnig keer want o

niks aan die ander kant nie en

polisie. Die volgende oomblik

hemel ek kan nie toelaat dat

ek skree net “send someone to

tref n vuishou my teen die

hulle die ou so opneuk nie.

help at the taxi rank”. Een van

kakebeen en ek val op die

die honde manne kom help om

grond. Hel, maar toe was ek

Ek storm op hulle af, probeer

kwaad, want jy slaan nie aan my

keer en gaan sit op die ou se rug

nie. Ek vlieg op, doen n kick

met my een knie in sy nek en

Hy het darem een jaar tronkstraf

boxing skop teen hom maar toe

probeer hom onder beheer kry.

gekry Die volgende paar dae

tref die tweede vuishou my teen

Nou ja teen dié tyd het die hele

was ek blou, pers en groen op

die

slaan

taxi-staanplek ons omsingel. Die

my bors en my kakebeen was

bollemakiesie oor ‘n kar se

volgende oomblik klop iemand

geswel en blou.

bonet.

op my skouer en die ou sê vir

bors

die ou stasie toe te vat.

DOGTERTJIE SE 57c BOU KERK KOMPLEKS Estelle Krause

Baie jare gelede in die stad

kan nie Sondagskool toe gaan

wat daardie dag gebeur het, dat

Philadelphia in Amerika, was

nie want dit is te vol." Die

sy daardie aand nie kon slaap

daar n dogtertjie wat voor n klein

pastoor

nie, sy het bly dink aan al die

kerkie gestaan het, en sy het

verwaarloosde kleertjies gekyk

kinders

bitterlik gehuil. Sy wou so graag

die

Sondagskool toe gaan omdat

Sondagskool toe gaan maar sy

haartjies, en hy het geraai dat dit

daar nie vir hulle genoeg plek

is weggewys omdat daar geen

dalk een van die redes was dat

was in die Huis van Aanbidding

plek meer was vir nog iemand

hulle vir haar gesê het die

nie.

Sondagskool is oorvol.

die

het

toestand

haar

van

wat

nie

kan

Twee jaar later het die ouers die Die pastoor van die gemeente

Hy het haar aan die hand

pastoor laat roep omdat hulle

het

geneem, en saam met haar die

dogtertjie altyd van die pastoor

gesien die ou dogtertjie staan so

kerk ingestap en vir haar plek

gepraat het. Hulle dogtertjie het

eenkant en huil. Op sy vraag

gekry waar sy kon sit. Die

gesterf, en hulle het hom gevra

wat fout was het sy gesnik: "Ek

dogtertjie was so aangeraak oor

(Continued on page 24)

daar

verby

gestap,

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

baie pligsgetroue dogtertjie.

Dogtertjie wat nie in die kerk toegelaat is nie

Maar die verhaal eindig nie daar nie. ‘n Koerant het van die dogtertjie se skenking van 57c gehoor, en haar verhaal in die Sondaguitgawe gedruk. Daardie Sondag toe lees ‘n eiedomsmagnaat van haar onselfsugtige daad en hy kontak die kerkleiers en offer hulle ‘n stuk grond wat duisende dollars werd is, sodat hulle daarop ‘n nuwe kerk kon bou. Die kerkleiers het die offer van die hand gewys want hulle was ‘n klein gemeente en het nie soveel geld gehad vir die stuk grond nie. Die grondmagnaat offer toe om die grond aan hulle te verkoop vir 57c. Die gemeente het begin werk en fondse insamel en offergawes het van oral oor begin instroom. Binne

vyf

jaar

het

hierdie

dogtertjie se 57c gegroei tot n

(Continued from page 23)

bedrag van $250,000, ‘n baie, om asseblief die begrafnis waar

Dit het haar twee jaar geneem

baie groot bedrag in die 1900s.

haar

om die 57c bymekaar te maak.

‘n Arm dogtertjie se 57c het

liggaampie opgetel het, het hulle

Dit was n liefdesoffer. Toe die

gegroei en die gemeente het

onder

verflenterde

pastoor die nota lees die dag

begin bou. As jy ooit in die stad

beursie gekry, wat lyk soos iets

met haar begrafnis, het trane oor

Philadelphia kom, gaan soek

wat van n vuilgoed hoop gered

sy wange gerol, hy het almal die

Temple Baptist Church. Dit het

is. Binne in die beursie was n

verhaal van haar toewyding en

sitplek vir 3 300 siele. Daar is

Sondagskoolofferhande-koever-

liefde vertel. Hy het vir die

ook Temple Universiteit waar

tjie

kerkleiers gesê, hier is 57c, ‘n

honderde studente opgelei word,

handgeskrewe nota wat deur

dogtertjie se totale besittings, en

en ook die Good Samaritan

haar geskryf is wat sê: " Hierdie

dag

Hospital was alles gebou uit ‘n

is n bydrae om die kerk groter te

uitgedaag om fondse in te samel

arm, verwaarloosde dogtertjie se

bou sodat meer kinders die

sodat die kerk vergroot kon

57c.

Sondagskool kan bywoon"

word, ter nagedagtenis aan n

neem.

Toe

haar

met

57c

‘n

hulle

daarin,

het

hulle

daardie

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

WAS DIE TUINSLANG GIFTIG? Esmarie van Dyk

Snaaks hoe jy in jou jong dae

het deur ‘n tuinslang te gebruik

word

teruggestuur

altyd die idee gehad het dat

om dit te doen. Hy het die

navraag:

mense wat in howe werk, veral

tuinslang in die uitlaatpyp gedruk

giftig?”

die landdroste. baie slim is.

en toe die ander punt in die

“was

die

met

die

tuinslang

motor. Hy het al die vensters

Hierdie een sal ek nooit vergeet

In my loopbaan in die polisie.

toegemaak en die motor aan-

nie, dit was nogal in rooi geskryf!

werk ek toe by die speurtak en

geskakel.

het ek n saak ondersoek waar n man homself in sy kar vergas

Die dossier gaan hof toe maar

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

BOODSKAP OP DIE KIS Hennie van Deventer Die storie van

geword het – so sopnat vinnig in

Sy sê dat hy nie oorhaastig moet

Susie Terblan-

‘n handdoek toe, en tel met hom

wees nie. Sy kan ‘n predikant

che

al skoppende onder die arm die

stuur om hom te help.

gehoorbuis op.

Te laat, sê hy. Hy vertel dat hy ‘n

Een middag om vyfuur lui die

verkeersman met ‘n pragtige

foon. Oudergewoonte antwoord

tweeling is. Toe ‘n paar snikke

sy: “Volksblad hier”.

en ‘n hartverskeurende: “Ek kan

Die middag se stem is gejaagd.

nie meer nie ... ek kan nie meer

Hy moet baie dringend met die

nie.”

nuusredakteur praat. Sy beloof

Vir ‘n paar oomblikke is dit

om ‘n boodskap te gee.

doodstil. Dan ‘n geluid. Sy hoor

Hy vra of hy dan asseblief maar

hoe die gehoorbuis heen en

sy storie vir haar kan vertel. Hy

weer swaai. Tak, tak, tak kap dit

kan nie wag nie. Sy is die laaste

teen

mens met wie hy sal praat en

telefoonhokkie.

hierdie is die laaste versoek wat

Die volgende dag hoor Die

hy ooit sal rig. Hy staan met ‘n

Volksblad by die polisie die res

bottel miergif in die hand en hy

van die storie. Hulle is net ná vyf

gaan dit nou drink.

ontbied

“Praat maar.”

Bloemfontein in Maitlandstraat.

die

selfmoord met miergif

telefoonhokkie is al hier vertel, as ek reg onthou. Met die heengaan van haar man, Oom Gert, verdien dit dalk 'n "herdruk". Wanneer die telefoon by die koerant lui, kan dit een van duisende

dinge

beteken:

‘n

opgewonde jong vader wat die geboorte van sy eersteling wil aankondig, ‘n ramp, ‘n scoop, ‘n pluimpie, ‘n dreigement – selfs die somber mededeling dat die lewe vir iemand te veel geword het. So ‘n traumatiese oproep het mev.

Susie

Terblanche,

wil

net

vra

dat

die

muur

van

die

Hotel

‘n Man het in ‘n telefoonhokkie miergif gedrink. Hy het nog ‘n

eggenote van die nuusredakteur,

nuusredakteur tog môre sal skryf

in die vroeë 50’s ontvang. Al die

hoekom hy sy lewe geneem het.

inkomende oproepe ná vyf in die

Dit is alles sy skoonouers se

Mev. Terblanche was vreemd

middag is outomaties na hul huis

skuld.

geroer deur die oproep. Sy gaan

deurgeskakel. Sy en haar man,

Sy belowe. Sy sal die boodskap

Gert, se verstandhouding was

gee. Sy kan ongelukkig nie

dat sy die rol van instaan-

waarborg dat dit so gepubliseer

sekretaresse volledig op haar

sal word nie. Klink na laster.

sou neem.

Sy paai en praat mooi, maar hy

As Susie by die stoof doenig is,

hou vol: sy besluit is geneem.

skakel sy maar die plate af. As

Oor ‘n paar minute is alles verby.

die jong moeder die baba bad, draai sy hom – waarskynlik nog Emile wat later self koerantman

vra

waar

telefoonhokkie

is.

‘n

hotel,

paar uur gelewe.

met ‘n kransie na AVBOB en vra dit moet op die man se kis kom. Aan die krans is ‘n kaartjie: “Ek het jou boodskap gegee.” (Boodskap op die kis: Uit die bundel

“Koerantkamerade”

deur Hennie van Deventer, verskyn

September

Naledi uitgewers)

antwoord hy. NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

SOMMER ‘N GEWONE STORIE VAN ‘N GEWONE POLISIEVROU 1974. (DEEL 1 ) Eugene Müller As jong dogtertjie het ek 'n

hoërskooljare, toe ek skielik na

opgewondenheid. Ek is werklik

polisieuniform

die

'n Afrikaanse skool gestuur is.

in 'n groot stad. Ek het my

groot F100 'polisievan' het my

My Afrikaans was power en ek

bagasie gegryp en van die trein

hart vinnig laat klop. 'n Ou

moes

afgespring.

bygeloof wat ek geglo het, was

gebruik om te verstaan waaroor

stasie instoom het ek al gesien

dat as 'n vliegtuig se skaduwee

die werk gaan.

daar staan ‘n polisievrou en -

oor jou val, jy van geslag sal

Ek was te kort volgens die

man. Dit was die eerste keer dat

verander. Ek het gehardloop as

voorgeskrewe kriteria wat die

ek 'n regte, egte vrou in haar

daar 'n vliegtuig gewaar is. Ek

polisie daar gestel het. Ek is die

polsieuniform gesien het en dit

het nie verander in 'n seun om

outydse 5'2" lank. My Engels

nogal

by die polisie aan te sluit nie.

was blykbaar deurslaggewend,

bewondering staan ek en kyk,

My broer was 'n polisieman,

aangesien Engelse meisies toe

starstruck voor ek nader beweeg

asook my suster se man. My pa

nog skaars was en ek is aanvaar

het.

is dood toe ek, die laatlam, 12

as deel van die "crêm-de-la

Polisiekollege, hier kom ons!

jaar oud was en ek het meestal

crêm" en is vertel dat slegs die

Terugskouend was ek seker 'n

daarna in

'beste' kandidate aanvaar word.

spektakel soos wat ek by die

het

Yessss!!! EK het die keuring

venster uitgestaar en vir alles in

my broer en swaer besluit dit sal

geslaag en is gekies om die

die

die beste wees as ek by die

tweede semester van 1974 in

ahhhh het. Indien ek ŉ kamera

polisie aansluit. Hulle het geweet

Pretoria by die polisiekollege

gehad het, sou ek seker soos ŉ

ek sal veilig wees met blyplek,

aan te meldt. Ek en nog twee

Japanese-toeris

salaris en geborgenheid van die

ander meisies het saam per trein

minute foto’s geneem het.

groot Suid-Afrikaanse familie.

van Bloemfontein af Pretoria toe

Ek het in 1973 in my matriekjaar

te ry.

aansoek gedoen en is genooi

Soos die meeste jong meisies

sommer geknoop. Wat lê nou

om voor die keuringsraad in

van daardie jare, was ek skaars

voor?

Bloemfontein te verskyn waar ‘n

18 jaar oud. Pas klaar met

beetgepak.

aantal hoë offisiere my behoorlik

matriek

daar geken nie.

gekeur het. Natuurlik was Brig

Vrystaatse

Duveen Botha deel van die

gematrikuleer het. Ek was die

proses. Onmiddellik het ek besef

spreekwoordelike

dat hierdie vrou respek verdien,

jong meisie wat nie die lewe

nie afdwing nie! Ek het Engels

geken het nie.

grootgeword

Ons het in die oggend in Pretoria

aangekom en was oorstelp van

grootgeword.

geskool,

bewonder,

sus se huis

Saam-saam

en tot

ook

met

Engelse

handboeke

‘n

groot

dorpie

die

Senekal onskuldige

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

offisier.

stad

Met

geoeeee

elke

paar

Toe ons by die hekke van die die kollege

waar

Toe ons by die

inry,

het

Skielik

het

ken

maag

vrees

niemand

Ons was drie pelotonne. Ek was ingedeel in peloton 30, op die grondvloer van Rosehof. Ek het my eie kamer gehad! Met 'n wasbak,

tafeltjie,

beddegoed.

stoel moes

en onder

(Continued on page 28)

Pret was só deel van ons

vroulike liggaam kan dryf. Al het

opleiding. Ek onthou toe ons in

ek nou net op my rug gelê en

gelid masjeer het in die reën,

dryf (soos ŉ ottertjie), met my

gelukkig met ons reën poncho’s

geel bikini (verboten!) en my wit

pragtige bottelgroen boeppens

aan, halt ons pelotonleier ons

hempie bo-oor aan, swemdae

potjie waarin ek baie graag 'n

met: "Pikkewyne.....Halt!". Ons

was wonderlike tye. Ek het met

blommetjie gesit het.

het uitmekaar gespat soos ons

bewondering gesien hoe mede-

My kas is netjies gepak, al my

gelag het. Grondvloer, Rosehof.

studente van die duikplank af

klere wat aan hangers moes

Ons het laat middae en saans

sierlik in die water in duik. Een

hang

Die

na ete buite op die gras gesit en

van die girls wat van Natal af

hangers is almal na dieselfde

gesels. Een van die ander roep

gekom het, was ŉ kampioen

rigting aan die pyp gehang.

en sê "oë...links!". Kyk ek reg?

swemmer en het selfs oorsee

Gelukkig het ek koshuismaniere

Oorkant by een van die mans se

deelgeneem.

gehad.

barakke staan 'n man op 'n tafel

Ons is nie net geleer van die wet

op die tweede vloer en doen 'n

nie, ons is ook opgevoed in

(Continued from page 27)

andere

klein

saambring,

Myne

Alles

netjies

was

blompotjie was

opgehang.

baie

vreesaanjaend.

vreemd Ons

en die

leviete voorgelees oor die reëls. GEEN gevryery met die manlike studente

nie.

Geen

drank

toegelaat op die perseel nie. Daar was een of ander hotel in die stad wat ons nie mag besoek het nie. Kan nie die naam onthou nie. (Giggel giggel, die hotel wat toe wel deur 'n hele groep

van

ons

uit

pure

nuuskierigheid besoek is). Fiskheid

was deel

van ons

opleiding. ons moes orals waar ons groep geaan het in gelid gedraf het. Hospitaalbult op, vandaar na die perdestalle, dan terug na die paviljoene waar ons nog 'n paar keer die trappies moes aandurf, op en af, op en af. Doodmoeg, asem wat brand, ‘n pyn in die sy, maar ingee

ontkleedans met 'n handdoek in

ander

gebiede.

Kerksake

sy hande. Glenda Kemp en haar

bespreek. Grootdoop, kleindoop.

luislang was nogal in die nuus

Denims

daai jare. Ons aanskou die

kommuniste om almal gelyk te

manlike

maak

weergawe

van haar

deel

(mans

van

die

vroue).

dans met 'n slang tot met die

Gewaarsku teen die dra van

laaste stukkie klere wat grond

denimbroeke. Daar het ek geleer

toe val. Op 'n ander keer het die

om buite die boks te dink en nie

manne seker net klaar geoefen

net te aanvaar wat ek hoor nie.

en gestort. Weereens is ons

Ek onthou hoe ons vertel is dat

vermaak deur 'n geflashery by

daar deur Afrika 'n spoorlyn

die oop deur en handdoeke wat

gebou word wat smaller is as

val. Al skreeuend hardloop ons

waarop Suid-Afrika se treine kan

na binne om weg te kom van die

loop. Dis die Chinese wat die

‘skokkende gedrag’.

spoorlyn

Flieks

Saterdae

gaan

gebruik.

Ons

aande

moenie die Russe vrees wat

aangebied en ons mag saam

kommunisme wil afdwing nie,

met 'n manlike student gaan fliek

ons moet maar versigtig wees

het. GEEN aanraking nie. So

vir die Chinese wat die wêreld

hou ons skelmpies handjies vas

wil verower. Laat my vandag

onder die stoele. Wat 'n verskil

nogal dink.

van vandag se jeug.

doen ons nie. Ons was gou

Die

swembad

dae

was

superfiks gewees.

gunsteling. Ek kan steeds nie swem nie, maar is geleer dat die NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

eerste

boyfriend

(GESENSOR) nie vir diegene (Continued on page 29)

(Continued from page 28)

wat sensitief is. Ene skapie. Hy het 'n voertuig gehad. Dit was nou 'n baie hoë vlak

boyfriend.

moes

spesiale toestemming kry om 'n

Ek geniet die soen nogal baie.

die vloer óf onder ons beddens

Dit tref my egter dat die tyd

geslaap.

aangestap

beter

Een van die lawwe girls wat alle

betyds terugkom in Rosehof. Ek

grense behoorlik getoets het, het

stoot vir Japie eenkant toe en

ons behoorlik laat skaterlag. Ek

het

skuif uit by die deur, hier het my

was was verbaas hoeveel durf

gebrek aan lengte het my beslis

gehelp.

manewales.

Ek was toe bietjie laat, maar kon

Lo and behold, sy’t bietjie diep in

dit nog maak voor die deur

die bottel gekyk die aand voor

toegesluit

beste,

inspeksie (waar sou sy die goed

Bokka wag vir my in die portaal.

gekry het? Dis dan verbode!

Sy raas en vra hoekom is ek

Haha) Sy maak lawaai, lag en

laat. "Bokka, skapie het my

skree.

gesoen. Maar O gonna, hy's

naderhand

maer! Sy heupbeen het in my

So kom ons een Sondagaand

gedruk. Indien sy lawaai, gooi

maag gesteek!" Liewe Bokka het

terug van die dag uit. Kan nie

hulle haar nat met ŉ emmer

my nie reggehelp nie. Dalk het

onthou waarheen ons was nie.

water. Dalk het sy die boodskap

sy ook nie eintlik geweet van

Oorkant

gekry en doodstil gelê terwyl die

heupbene nie.

inspeksie

So het ons ook maar die waters

uitgevoer is. Die verskoning vir

getoets

ons

haar afwesigheid, was dat sy ŉ

Op Sondagaande moes ons

gewaarsku is, of ons nou dom

erge maagprobleem gehad het

20:00 binne in Rosehof gewees

was en of ons net nuuskierig

en in die badkamer was.

het. Die deure word stiptelik

was.

Elke student in Rosehof het

voertuig

die

kollege-

gronde te parkeer. Hoe lucky kan ŉ girl nou nie wees nie. Ek het tot saam met hom gaan kuier by sy ouers op die plaas toe ons op ŉ keer naweekpas gekry het. Onthou ek het gesê ek was pure onskuld toe ek in die kollege aangekom het.

Rosehof

was

paradegrond. Skapie ry soontoe en parkeer in die donker.

gesluit en laatkommers moes by

waarteen

pelle

haar

het

haar

trommel

kamer

stresvlakke baie hoog onder ons

susters deur dik en dun. Een se

Skapie soen my. Eerste regte

lede van al die pelotonne. Raad

hartseer was almal se hartseer.

egte

is uitgedeel hoe om die beddens

Een se blydskap het ons almal

soen, tong en al. So (dink ek) wil

eksie-perfeksie

bly gemaak. Hoe jammer dat

skapie nou die sitplek beter

netjies te kry. Sommige van die

ons kontak verloor het met

posisioneer sodat hy gemaklik is

girls het die hoeke van hul

mekaar. Die selfoonlose wêreld

en hy laat sak die sitplek waarop

beddens al langs die kante

het tog ŉ impak gehad op ons

ek sit in 'n lê-posisie. Terwyl hy

gebyt om seker te maak dat die

vriendskappe en kameradie.

soen het ek nogal gedink hy was

bed nie ŉ voutjie of kreukel

geoefen daarin. Skapie (nes die

Ek was baie ‘finikie’ wat kos

gehad

wolf in Rooikappie) neem sy

betref. Eet nie dit nie, eet nie dat

gestryk. Stresvlakke is tot die

kans toe waar en skuif oor die

nie. Eendag met etenstyd, sien

laaste oomblikke verhoog. Die

ratte, handbriek en lê bo-op my.

nag voor inspeksie het ons óf op

soos

grootmense

het

nie.

was

Haar

met

soos familie geword. Ons was

soen

inspeksie

het

die

die dienskamer aanmeld.

Voor

word.

gehad

vierkantig

Beddens

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued on page 30)

ek moes my skroprok verruil vir

inname, My opleiding en ons

ŉ groter een. Gelukkig het ek

samesyn

ek die heerlike kapokaartappels.

daai gewig vinnig weer verloor.

invloed op my lewe gehad. Ek

Ek hou van kapokaartappels.

Ons

die

kry dit tot vandag toe nog nie reg

Vra sommer ŉ groot skep. Tot

Walter .32 pistool. Met die oefen

om laat te wees nie. Ek is altyd

(Continued from page 29)

my skok was dit blomkool wat

was

versigtig

vir

van skoonmaak en versorging

het

baie

groot

betyds en altyd vroeg by die

seker fyngekook was en lekker

van die wapens, het ons gou

werk.

plat gevryf aan die bokant sodat

genoeg geleer om geblinddoek

Ja, ek is ook al lankal by

dit lyk na kapokaartappels.

die wapen uitmekaar te haal en

pensioenjaar verby. Op 66 is ek

Die storie het die rondte gedoen

weer aanmekaar te sit.

gelukkig

dat ons ook perdevleis gevoer

Die vreeslike benoudheid van

privaatsektor te werk.

word indien een van die diere

die traangas waardeur ons moes

ŉ Persoon wat in die polisie

vrek. Ga! As die vleisie enigsins

hardloop

opgelei

vreemd gelyk het, het ek nie my

Gehoes en geproes en getraan,

verskillende vaardighede. Ek glo

mond daaraan gesit nie.

maar ons het nie teruggestaan

daar is niks wat ek nie kan doen

vir die soort van taktiek wat ons

nie.

gemaak uit my, ek het liewer

moes deurloop nie.

Vriendelike groete van ŉ gewone

twee pasteie gekoop met ŉ

Baie dankie virr my kamerade en

polisievrou.

gegeurde melkie. Nie lank nie, of

kollegas van die 1974, tweede

Die

kantien

het

baie

geld

was

verstikkend.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

is,

nog

leer

die

baie

KROONJUWELE Marie Snyman have a weapon to declare”. Almal wat naby hom in die ry gestaan het se aandag was onmiddellik op hom gevestig: “Where is the weapon sir?” het ek gevra. Almal

het

teen

die

tyd

spanning gestaan en wag vir die verslonsde

man

vuurwapen aan my te oorhandig. “Here”

sê

lig

kroonjuwele tussen sy bene op dat dit byna uitval. Dit was my ‘n groot verleentheid vir my gewees Ek hoef julle nie te vertel van die As die diensoffisier wat daar aan en boonop het almal in die ry lang rye tydens die eerste diens was, het ek probeer om uitgebars van die lag. demokratiese

verkiesing

nie. voorkomend op te tree. Ek het

Almal van ons wat daar was, langs die lang rye afgestap om weet dit by die stembusse gelyk seker te maak elke kieser het 'n het.

identiteitsdokument by hulle. Ek

Ek het eers rustig ‘n paar tree weggestap met my hande agter my rug, maar toe draai ek stadig

om, loop tot voor hom, kyk hom het aan hulle die prosedure ten Vuurwapens was verbode op die in die oë en se hard vir almal om verkiesingsterreine, maar daar opsigte van die inhandiging van te hoor. “Sir I am talking about a was 'n paar kiesers wat hul hul vuurwapens verduidelik. Ek real firearm not a very small and vuurwapens saamgebring het wat het toe gevra indien daar enig dirty water pistol.” vir veilige bewaring by die polisie iemand is wat ‘n vuurwapen by Die omstanders het gejuig en ingehandig moes word. Dan was hulle het moet hulle dit asseblief hande geklap. Ons vroue van die daar ook die kiesers wat, inhandig. Suid-Afrikaanse Polisie is mos wanneer hulle uiteindelik ná ure Daar het ‘n erg onversorgde geleer om nie op ons te laat trap voor in die ry gekom het, nie hul jongman in 'n verslonsde T-hemp nie en ten alle tye met identiteitsdokument gehad het en 'n besondere kort jogger short waardigheid uit die stryd te tree. nie. my genader. Kliphard sê hy “I

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

SOWETO-ONLUSTE 1976 Charlotte Jacobs voor, dan die vroue en dan die manne. Ons het een hondeman en een hond op die stasie en daardie

aand

dryf

daardie

gedugte twee-manspan 'n hele aggressiewe skare uitmekaar. Ons pragtige wit Alsatian en sy geleier is die helde van 'n donker gevaarlike

nag.

Maar

van

oraloor kom die beseerdes en oorledenes in en met groot oë skryf

alles

die

voorvalleboek. Midde-in die 1976-onluste word

werk het nie. En basta die

ons oor die land uitgeplaas.

sersant - hy kon my nie huis toe

Blougat en grootoogonskuldig.

stuur nie, want hy is nie die

Wat weet jy nou in elk geval as

stasiebevelvoerder nie!

uit

die

kollege

kom.

Boekekennis en dis dit!

Ai, my hart bons en my maag is op 'n knop. Niemand wil nou jou

Ek meld Sondagmiddag laat by

eerste dag só begin nie.

my Vrystaatse dorpie aan, waar die

aanklagtekantoor-sersant

Soos ek gesê het, is dit midde-in

duidelik nie geweet het wat om

die 1976-onluste en ons word op

met my te maak nie. Hy stuur

parade meegedeel dat niemand

my dus huis toe en sê ek moet

huistoe

maar die volgende dag halfsewe

polisiestasie is jou nuwe huis.

die

gaan

nie,

die

aanklagtekantoor

aanmeld. So gesê, so gedaan.

Vir die volgende paar dae hou

Die volgende oggend vroeg is ek

die polisievroue die fort terwyl

daar. Opgewonde vir hierdie

die manne die onluste bekamp.

groot dag wat voorlê. Maar o

In 'n stadium word van die

wee, die stasiebevelvoerder is 'n

polisiemanne

kwaai gryskop omie en ek kry

omring wat begin toi-toi. Nou, as

my eerste uittrap omdat ek nie

hulle eers begin toi-toi, is daar

dadelik met my aankoms begin

moeilikheid. Die kinders loop

deur

skare

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

Laat een middag staan 'n swart vrou teen die ingang se deurkosyn. Sy huil hartverskeurend in haar kopdoek. Haar gebrokenheid en smart is tasbaar. Eintlik wil ek haar net omarm en troos, maar dis onluste en sy is hier om haar seun, wat aan die onluste meegedoen het, se lyk uit te ken. En ons is mos geleer om professioneel op te tree. In my binneste wonder ek of my sagte hart dit gaan oorleef. Maar die hart is baie sterker as wat jy dink. En so met verloop van tyd leer jy om jou werk te doen en jou professionele afstand te hou.

Maar vanaand, as jy alleen is, kan jy nie die trane van skok, ontnugtering en hartseer keer nie. Want ek is net 'n jong agtienjarige, oorbeskermde kind wat nog nooit met die dood gekonfronteer is nie.Die stasie se wit Alsatian was die held van een onlustevoorval

MY TWEEDE LOOPBAAN IN DIE POLISIE Dot van der Vyver (neé Wasserman) Na die geboorte van my derde

was ongeveer 14 lede van die

geplunder en al sy sertifikate

kind het ek besluit om liewer

Suid-Afrikaanse Polisie teenoor

wat teen die mure gehang het,

tuis te bly by my kinders en het

ongeveer 900 lede van die

vernietig. Ons is gedreig dat as

ek in Desember 1987 bedank

KwaNdebele

Einde

ons die perseel in voertuie

en die polisie verlaat, Ek kon

1993 het ons die begin van

verlaat, ons geskiet sou word.

ongelukkig nie lank by die huis

korrupsie gesien toe my man

Hulle het gesê ons kon gaan,

bly nie en is weer op 16

hoë

mits ons die 52km terug huistoe

Januarie

hegtenis

vir

wou loop. Die ingangshek was

geneem. Ek is toe aangestel in

korrupsie. Voordat hy hulle in

beman met lede met R1 of FN-

die rang van adjudantoffisier

hegtenis

gewere, Casspir voertuie was

wat

summier deur die minister van

ook voor die hek geparkeer. Die

gevoel was nie. Ná ses maande

polisie

vrouelede

is ek toe weer bevorder na

teruggestuur

Suid-

gekom het, het mansklere en

luitenant.

meestal

Afrikaanse Polisie. Hy het ‘n

pette gedra en die manne weer

departementele sake teen lede

maand by die huis gebly toe hy

vrouehoede. Hulle het geskree

hanteer, inspeksies op stasies

aangestel word as tweede in

en was baie opstandig. Dit was

gaan doen en was ook in

bevel by die speurtak, Pretoria-

chaoties om die minste te sê.

beheer van beseringsrade. Ek

Noord. Ek het bly werk in

was

die

KwaNdebele maar het toe al

onderhoude van voornemende

gesien wat later sou oorspoel

vroulike applikante.

na die Suid-Afrikaanse Polisie.

Januarie 1993 is ek en my man

Lede

Polisie

siplineerd en het gou na hul

gesekondeer. KwaNdebele was

minister gehardloop indien hul

‘n selfregerende staat en hul

nie tevrede is met iets nie of

polisiehoofkwartier

wanneer hul aangespreek word.

1989

natuurlik

nie

ook

her-indiens

‘n

het

betrokke

KwaNdebele

KwaMhlanga. ongeveer

was

Ons

Bronkhorstspruit 52

lekker

het

gewoon km

in wat

vanaf

KwaNdebele was. Ek was daar gemoeid

met

beserings-,

opleiding

medieserade

departementele

verhore.

man moes ‘n moord-en-roof tak daar

vestig

maar

was

ook

gemoeid met bedrogsake. Ons

Polisie.

staatsamptenare moes kon

neem,

van

was

neem is

KwaNdebele na

die

baie

ongedis-

wat

opstand

Gedurende die middag het die Weermag daar opgedaag maar ons was toe nog nie vrygelaat nie. Ons is eers die aand ongeveer 21:00 toegelaat om huistoe te gaan. Die volgende dag het ek by die huis gebly. Die dag daarna het ek werk toe gegaan maar daar was niemand

Op ‘n dag in Februarie 1994

het van die KwaNdebele-lede in

KwaNdebele senior-offsiere het

opstand

oor

almal afsiek geboek vir stres.

bevorderings wat selektief deur

Nodeloos om te sê ek kon geen

een

offisiere

werk verrig nie en het huistoe

goedgekeur was. Ons almal is

gegaan. Dit het so aangegaan

toe as gyselaars aangehou in

dat

die hoofkantoorgebou wat ‘n ou

stilgestaan het. Ek kon nie

skoolgebou was. Hulle het die

langer

geraak

van

betrokke

hulle

offisier

kantoor

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

die

werk

kantore

vir

‘n

onder

nie.

hele

Die

ruk

daardie (Continued on page 34)

dit terug sal keer hoofkantoor

nie. Nadat hulle my en sommer

toe. Hulle het geëis dat ek hulle

ook vir genl. Fivaz, wie toe

omstandighede werk nie, en het

indiens sal laat neem sonder

nasionale kommissaris was, in

hoofkantoor

aansoekvorms. Ek het toe die

die saal waar ons bymekaar

versoek om gedesekondeer te

polisiestasie waar hul bymekaar

gekom het, gevloek het, moes

word. Ek was gewoond aan

gekom het, verlaat.

ek dit nie ter harte neem nie en

(Continued from page 33)

toe

gegaan

werk en nie om heeldag ledig te sit nie.

Vroeg die volgende oggend het een van hulle my geskakel en

Ongeveer n maand voor die

gesê

inhuldiging

president

aansoekvorms indien. Dit het

Nelson Mandela in Mei 1994 het

toe redelik gegaan maar hulle

hoofkantoor

wou steeds nie die HIV-toetse

gaan

laat doen nie. Heelwat later was

rapporteer. Ek het toe die rang

daar lank vergader met hul

van majoor gehad. Streke Oos-

afgevaardigdes en polisie se top

Kaap,

struktuur. Aan die einde van die

Oostelike provinsies was my

onderhandeling is net ‘n paar

verantwoordelikheid.

van hulle her-indiens geneem.

van

werwingskantoor

Natal,

Noordelike

Ek het hier baie uitdagings beleef. In die Oos-Kaap was ‘n groep

oudpolisiemanne

wat

gestaak het in die vroeë 1990’s en

was

Oos-Londen

hulle

sal

die

Dit was ook gedurende die tydperk wat ek by werwing was, dat die proses begin is om voormalige APLA-lede indiens te neem.

het hul kalm benader.

Ek het

met taktiek ‘n presensielys van hul leier gekry en ek sou vir hulle

‘n

kopie

van

ons

bandopname wat die hoof van werwing

die

provinsiale

gemaak het. Op die einde het ek die presensielys gehad en hulle het nie die bandopname gekry nie!

Hulle het op die

tafels geslaan, ligte aan en af gesit om ons te ontsenu. Hulle het

gedurende

die

middag

brood van ons geëis en gesê dat ek nie die saal sal verlaat nie en die aand daar sal moet deurbring

indien

goedkeuring

gee

nie

dat

hulle

betrokke met die administrasie

Gedurende 1995 was daar weer

summier indiens geneem kon

van hul ontslag. In 1994 het hul

‘n groep uit die Oos-Kaap wat

word nie. Ek het natuurlik nie

geëis om her-indiens geneem te

ontslaan

kriminele

die mandaat daarvoor gehad nie

word.

Ek het Oos-Londen toe

oortredings wat ook geëis het

en sou dit in elk geval nooit

gegaan en die groep gaan sien

om her-indiens geneem te word.

goedgekeur

sodat hulle hul aansoekvorms

Ek moes weer Oos-Kaap toe

regte prosedures nie. ‘n senior

vir herindiensneming kon indien.

gaan om hulle behulpsaam te

offisier het my toe opdrag gegee

Daar aangekom, het die groep

wees met hul aansoeke. Die

opstandig geword en wou nie

werwingspersoneel

die HIV-toetse doen (wat toe

provinsiale

verpligtend was nie). Ek het die

kantoor in Port Elizabeth was

aansoekvorms

hele dag met hul geredeneer

behulpsaam met die proses.

nie! Hierdie offisier het die groep

dat

Daar was ongeveer 70 van

belowe dat hy sal probeer om

hierdie oudlede.

magtiging daarvoor te kry. Ek

Hulle was egter baie vyandig en

het dit gedoen maar geweet dit

daar

nie

uitsonderings

gemaak word nie en indien hulle nie hul aansoekvorms indien nie, ek die volgende dag sonder

weens

die

het

sonder

werwingskantoor

die

van

die

hoofkantoor te skakel en te hoor

kommissaris

kan

wou nie hul samewerking gee NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

ons

hulle

nie

indiens

sonder neem

(Continued on page 35)

paar biere gaan koop (ek drink

omdat ons later die middag sou

skaars) en dit op die strand

terug gaan Pretoria toe. Hulle

sal nie goedgekeur word nie en

gaan sit en drink sodat ons

het my en genl. Fivaz weereens

het

rustig kon raak. Ons besluit toe

gevloek en gesê ons moet

hoofkantoor, met wie ek gepraat

om n komedie te gaan kyk sodat

padgee. Ek het hulle meegedeel

het, gesê dat so iets ongehoord

ons nie aan die dag se gebeure

dat ek ‘n verslag gaan indien by

is. Ek sal die vloekery eerder

moet dink nie.

genl. Fivaz en ons het die

(Continued from page 34)

ook

vir

die

offisier

hanteer as om te weet dat sulke ongedissiplinerde

oudlede

summier indiens geneem word. Die offisier het saamgestem en toe ek dit aan die offisier van die provinsiale kantoor oordra, toe

Die volgende oggend toe ek en Japie mekaar in die eetsaal

In Pretoria het ek die name van

die presensielys geneem en hul

aand

amper

‘n

skietvoorval betrokke was.

lêers laat trek. Ek het toe ‘n

Hy vertel as volg: “Ek het na my

die groep te sê.

kamer gestap en toe ek die deur

die groep nog erger tekere gegaan het en weer vir my en genl Fivaz gevloek het. Die kapelaan en die werwingshoof van die provinsiale kantoor af het toe meer as 20 brode vir die mense gaan koop omdat hulle die aand in die saal sou slaap. ‘n jong lid van die polisie, Japie Alberts, wat saam met my van Pretoria

gekom

het,

het

heeltyd met sy hand op sy wapen al agter my aangeloop. Ek het vir hulle gesê om te kalmeer

dat

hulle

die

oopmaak,

toe

sien

onmiddellik die badkamer deur was toegetrek, terwyl dit die oggend oop was. Ek het stadig nader beweeg, my vuurwapen uitgetrek en oorgehaal. Toe ek die badkamer deur oopmaak, toe waai daar ‘n ding teen my gesig en ek het so groot geskrik dat ek amper ‘n skoot afgetrek het. Dit was toe al die tyd die stortgordyn

wat

met

die

oopmaak van die deur teen my gesig gewaai het!” Ons het tog

genl. Fivaz toegesnou het en dit is toe deur die kanale na genl. Fivaz

gestuur.

het

die

opmerking gemaak dat hul nooit herindiens geneem sal word nie. Ek het afskrifte hiervan op elke lid se lêer geliasseer en sover my kennis strek, is nie een van hulle ooit her-indiens geneem nie. Gedurende die tyd het ek doodsdreigemente

telefonies

gekry en is ek gesê watch your back, wat my natuurlik vir ‘n ruk baie ongemaklik gemaak het.

in ‘n mate ontspanne,

was nie my streek nie) om die

met hul aansoekvorms. Steeds

polisiesaal gegaan en toe die

het

was

groep ons gewaar, begin hul te

rumoerig en hulle het intussen

bid in Xhosa en ek hoor net my

die media laat kom. Op ‘n

van so tussen deur hul gebed.

manier het ek en Japie uit die

Na hulle klaar gebid het, het ek

gebou gekom en na ons hotel

hulle weereens versoek om hul

gery. Daar aangekom was ons

aansoeke in te handig en dat dit

baie senuagtig en het ons ‘n

hul laaste geleentheid sou wees

Dit

vloekwoorde wat hul my en

Gedurende 1995 is ek gevra (dit

Ons

geweier.

verslag getik met die presiese

te lekker gelag en was ons weer

volgende dag moet terugkeer hul

Pretoria toe.

ontmoet, vertel hy my dat hy die

word ek aangesê om dit vir die

Ek het dit toe gedoen waarop

perseel verlaat en teruggevlieg

het

toe

weer

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

die

aansoeke van reserviste wat teen betaling indiens geneem sou

word,

hanteer.

Hoofkantoor was van mening dat hulle gemeenskapslede uit die Katorus-gebied (Katlehong, Vosloorus en Thokoza) aan die Oos-Rand,

moet

aanstel

(Continued on page 36)

het ‘n dossier saamgeneem en vir die hoofleier

(Continued from page 35)

gedemonstreer dat mens net Afrikaans en Engels reserviste om hulle te gebruik om misdaad in die

op ‘n dossier kan skryf. Die pastoor deel my toe

gebiede te bekamp.

mee dat die senio roffisier by hoofkantoor gesê

Ek was weekliks by die werwingskantoor in Boksburg wat goeie fasiliteite het om aansoekers te toets. ‘n gewone aansoekvorm is vir die reserviste gebruik. Ek is opdrag gegee deur ‘n senior offisier te hoofkantoor om die eerste 51, wat as die room van die groep beskryf is, indiens te neem ongeag of hul kriminele rekords het of nie. Die eerste dag in Boksburg was dié 51 daar en ek het die aansoekvorms uitgedeel wat hul moes voltooi. Sommige kon nie eers lees nie ek moes hulle help om die vorm te voltooi. Ek het toe besef hier lê n moeilike pad voor. Ek het hul aansoekvorms ingeneem, teruggery Pretoria toe en

die

aansoeke

geregistreer

hul

vingerafdrukke na die kriminelerekordsentrum gestuur.

het dat enige persoon wat ‘n taal kan lees en skryf indiens geneem kan word! Ek was geskok en uit die veld geslaan dat ‘n senior offisier so onverskillig kon wees en het die pastoor toe meegedeel dat die offisier seker nie aan die praktiese uitdagings gedink het nie. Na ongeveer ‘n uur wat ek hom probeer oortuig het, het hy gesê ek kan nou maar huis toe gaan. Met die volgende byeenkoms om aansoekvorms uit te deel, het die een leier na my gekom en gesê die hoofleier het vir hulle gesê net die beste en die wat Engels magtig is moet indiens geneem word! Sjoe dit was ‘n verligting en dit het gevoel na ‘n oorwinning! Intussen is die aansoekvorm op ‘n manier gesteel en is mense voorgesê hoe hulle die vorms moet voltooi. Ek het die vorm toe gaan

In die weke daarna het ek groepe van minstens 100 op ‘n slag gehad wat die aansoekvorms moes voltooi en hul vingerafdrukke was geneem deur Boksburg se werwingspersoneel. Hierdie groep was baie vyandig en ek het aan die begin gevoel vandag kry ek ‘n mes in my rug. Ek het stelselmatig die leiers se vertroue gewen in so ‘n mate dat hul my tas met die vorms gedra het wanneer ek daar aangekom het. Ek het begin besef daar is ‘n groot kommunikasie probleem omdat die meerderheid nie Engels kon praat of lees nie. Ek hou toe “konsert” vir die leiers om te demonstreer dat daar probleme gaan wees indien mense indiens geneem gaan word wat nie ten minste Engels kan lees en praat nie. Ek word toe genooi om een aand met die leiers en hoofleier te vergader om die probleem aan te spreek. Daar aangekom, was die saal vol mense (aansoekers

verander en rondgeskommel en ook ‘n gedeelte ingebring dat indien jy ‘n vrou is en swanger is, moet hul aandui hoeveel maande hul swanger is. Dit was vir opleidingsdoeleindes. Daar was ‘n man wat in hierdie spasie geskryf het: Since I was born, I was never pregnant. Daar was pittige sêgoed van ander wat ek nou nie meer kan onthou nie, maar daar was ook teenoor die vraag telefoonnommer die woorde red or green geskryf. Oorspronklik moes 2 000 in diens geneem word, maar die leiers het so baie mense daar aangebring wat duidelik ongeskool was dat ek nadat ek ongeveer 2 200 aansoeke gehad het, die proses moes stop. Die vorms was weekliks verwerk en hulle was in groepe, as ek reg onthou, Hammanskraal toe gestuur vir ‘n kort opleiding. Op ‘n dag het ek gesien daar was twee aansoekers wat vir ernstige misdaad gesoek

en talle leiers). Die hoofleier was ‘n pastoor. Ek NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued on page 37)

(Continued from page 36)

word.

het

indiensneming

hulle

“goedgekeur

“maar ek het intussen met die betrokke speurders gereël om hul te arresteer sodra hul van die

bus

afklim

die

opleidingskollege.

my pos opgeneem vroeg in April

vir drie maande op afgedeelde

1996. Ek was die eerste vroue

diens te gaan help in Zwelitsha.

senior-superintendent

Met my aankoms daar aan die

Queenstown.

begin

Met die verskuiwing van die provinsiale kantoor vanaf Port Elizabeth na Zwelitsha (Bisho) het talle lede geweier om te trek. Dit was ook te verstane

Hierdie hele proses het ander

aangesien

reserviste

omgekrap

gelaat

lede

land

baie

eggenotes nie in die polisie was

omdat

die

nie en skuiwe baie moeilik was

klomp teen betaling gewerk het

aangesien King William’stown,

en reserviste in die res van die

waar Zwelitsha geleë is, ‘n klein

land nie. Hierdie reserviste het

dorp

nie lank gehou nie want kort

maklik was nie. Die werk het

voor

karavane

dus opgehoop by die provinsiale

vanwaar hul gepolisieer het,

kantoor, Zwelitsha, in so ‘n mate

afgebrand.

ook

dat die hoof van die menslike

betrokke in talle ander kriminele

hulpbronne se kantoor hoof se

aktiwiteite.

kantoor van hoek tot kant gepak

lank

die

baie

hul

Hulle Ek

was

nie

seker

wanneer die projek toe gestaak is nie.

verplasings

nie

was met lêers.

van

aangestel

Februarie as

seksiehoof,

personeeldienste. Ek was onder die

indruk

gaan

hierdie

stapel werk kry om af te handel, maar

toe

seksiehoof

wat

aangestel baie

ander

verpligtinge behels het. Daar was ongelooflik baie werk en veral verplasings waarop ek meestal moes konsentreer. Ek het in ‘n gastehuis op King William’s Town gebly en was soggens

voor

06:00

kantoor. Sommige aande het ek eers 23:00 huistoe gegaan. Op baie geleenthede was die hoof van

menslike

uitstedig

vir

hulpbronne konferensies,

vergaderings of werkswinkels

Die volgende gebeure was die

en dan moes ek optree as hoof

Toe die poste vir bevordering

begin van die einde van my

in sy afwesigheid. Dit het my eie

geadverteer

loopbaan, hopeloos te vroeg en

werk tot ‘n stilstand gebring en

aansoek gedoen vir ‘n senior-

dit

as gevolg hiervan moes ek

superintendentspos (kolonel) in

toekomsbeplanning gewees nie.

aand na aand tot baie laat

die Oos-Kaap. Ek het toe ‘n

Dit was ook die laagste punt in

gewerk het.

aanstelling

my loopbaan.

menslike

word,

het

hoof

hulpbronne

vir

van die

Queenstown-area gekry en het

was

nie

Ek is in Januarie 2004 gevra om

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

KOMIESE STAALTJIE UIT MY LOOPBAAN Marlene Olivier Ek was deel van die tweede

was, uit selle gaan haal en

nie en toe klap hy haar. Polisie

groep vrouens. Ons opleiding

aankla om die dossiere gereed

gekom en hy is gearresteer: Nou

was van Februarie tot Julie

te kry vir hof Maandag.

hier

1973. Ons het in Rosehof gebly

Dié Sondagoggend sit hier ‘n

waarmee hy afsluit, wat ek nooit

en ek was in peloton 17.

regte ou plaaswerker voor my.

sal vergeet nie: “Maar mevrou,

Ek het na my opleiding op ‘n

Hy vertel sy storie, want hy wil ‘n

mevrou weet, my vrou is nie

paar stasies gewerk, meestal in

verklaring maak. Die boer het al

soos ander mans se vrouens

uniform

het

die werkers dorp toe geneem die

nie, mevrou weet, ander mans

altesaam 23 jaar ononderbroke

Saterdagoggend. Hy en sy vrou

se vrouens bring vir hulle

diens

laaste

en skoonpa was ook op die

mans koffie en brood na die

diensjare was in die 1990’s by

vragmotor. Kossies gekoop en

land toe, mevrou weet, maar

speurtak

‘n

voggies ook. Maar dit het al in

nie my vrou nie. En weet

takbevelvoerder,

die dorp begin goed gaan met

mevrou, as ek nou met my

kol Willie Neethling, en net so ‘n

die voggies. Met skoonpa meer

vrou wil gesels soos ‘n man

goeie

hom.

as met hom. Nou, toe hulle by

met n vrou wil gesels, mevrou

Persoonlik was dit vir my die

die huis kom sê sy vrou hy moet

weet... dan is my vrou altyd

beste en lekkerste jare.

die “groceries” huistoe bring en

moeg of sy is vaak of haar kop

Ek wil graag ‘n komiese staaltjie

sy is vort, maar hy sien dat

is seer!”

deel wat gebeur het tydens my

skoonpa dit nie alleen gaan

Ek wonder of daar iemand is wat

dienstyd op Worcester.

maak nie, toe help hy hom eers

nie sal weet waarvan die arme

As mens aan diens was die

huis toe en het bietjie langer

man praat nie. Die manne sal

naweek,

vertoef as wat hy seker moes.

hom

gewoonlik dat jy op ‘n Sondag-

Toe hy by huis kom was die vrou

vrygespreek en ontslaan het.

oggend voor jy op nuwe sake

toe moeilik en besig met haar

uitgaan,

wat

mond en hy het kwaad geword

Vrydag en Saterdag gearresteer

omdat sy nie rede wil verstaan

gewerk gehad.

en My

Worcester

uitmuntende span

was

jou

met

onder

die

roetine

verdagtes

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

volg

dalk

eie

woorde

sommer

self

HONDESTAALTJIES Ansie van der Merwe bietjie later opgedaag het. Hulle het verskriklik gelag maar het darem

vir

die

dagvaardiging

geteken. Toe die baas by die huis kom, was die spykerbekke weer my maatjies gewees. Die tweede voorval is absoluut net so lagwekkend gewees. Op ‘n dag toe ons weer by ‘n ander huis

gaan

dagvaardigings

bedien gaan ek en my vriendin Ek sit vanaand hier en besluit

gewoonlik het my vriendin nooit

saam by die hek in, waar daar ‘n

dat ek julle twee staaltjies wil

uit die motor geklim nie. Ek het

Fox-terriër op ons afstorm. Sy

vertel

vinnig uitgespring en al spelende

vlieg kortom en uit by die hek en

“German Shepard-meisie”. Ek

met die honde het ek gou my

maak dit toe agter haar terwyl

het saam met hulle grootgeword

werk gedoen en woeps, daar

die dekselse hond sy beste

en is nie bang vir honde nie. Ek

gaan ons weer.

probeer om my te byt. Die

oor

honde.

is wel versigtig vir sekere rasse

enigste “wapen” wat ek by my

maar vir die Duitse herders-

Maar dié betrokke dag gaan ons

gehad het, was my polisiehoed

honde is ek baie lief.

na die kleinhoewe en ek wip uit

en ek slaan daai brak dat my

die motor en speel-speel loop ek

hoed in alle windrigtings staan.

In die tyd dat ek by ondersoek

en die honde na die voordeur.

Toe ek omkyk na die hek, sien

en navrae gewerk het, was ek

niemand

ek my vriendin lê oor die Volla

en my dameskollega se grootste

maak oop nie. Ek wou net terug

se neus soos sy lag. Ek kon op

pret om op die kleinhoewes en

loop na die Volla sodat ons kan

‘n manier die hek oop kry en uit

plase te gaan dagvaardigings

ry, toe die honde skielik vir my

die erf kom. Ek moes my hoed

bedien.

grom toe ek na die stoep toe

vervang. Ek hoop julle het net so

beweeg. Nodeloos om te sê sit

lekker gelag soos ek.

klop-klop

maar

Daar was een kleinhoewe met

my vriendin in die kar en ek op

ongeveer vyf van dié honde en

die stoep, totdat die mense

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

A POLICEMAN'S CHILD Odette Ohlson 1. You were put into some sort of martial arts or

14. Your parent’s over-protectiveness drove you

self-defence class shortly after you graduated kin-

crazy as a kid, but you became thankful for it once

dergarten.

you got older.

2. You have trouble trusting strangers.

15. More than once, you’ve said to your parent(s):

3. Guns make you feel comfortable and safe.

“Please stop thinking like a cop for just one sec-

4. You carry a weapon with you at all times, pep-

ond.”

per spray, a pocketknife, or even a firearm.

16. Unlike most people, when you see a patrol car,

5. You question the tactics of all movie and TV

you smile and wave at the officer.

cops, your parents did this and likely ruined some

17. You’re the only one in a class discussion on

movies/TV shows for you.

police use of force who is passionately defending

6. Your friends seem annoyingly naive (they have-

the actions of the cops.

n’t heard the “real life” stories you probably grew

18. All of your babysitters were other cops’ kids.

up on).

19. It was normal for your mom or dad to tuck you

7. All of your parents’ friends are involved in some

into bed and then head off to work for the night.

capacity with law enforcement.

20. Your parent was the most popular speaker at

8. More than once you’ve heard someone say:

your grade school’s career day.

“Your parents are cops!? Wow, you must not be

21. A normal day of family fun may have included

able to get away with anything.”

a couple hours at the range or practicing active-

9. When you told people you were a cop’s kid,

shooter drills.

they assumed that you were either a goody-two

22. Every time you made a new friend, your par-

shoes or extremely rebellious (as if you couldn’t be

ents had to have the full name and date of birth of

anywhere in between).

everyone living in the house before you could visit.

10. You’ve spent more than your fair share of time

23. You appreciate your police parent more and

in police stations (and it was a positive experi-

more as you get older because you realize how

ence).

strong they must be to go to work every day know-

11. You’ve gotten out of a speeding ticket, particu-

ing they might not come home.

larly in the town your parent works in, because the

24. You are proud of your parent each and every

officer who pulled you over remembered when you

day.

were a baby.

25. Even though your parent missed some things

12. Your friends were allowed to do certain things

you wished they hadn’t, never made millions and

or go certain places alone (like the mall, a carnival,

forced you to follow a ridiculous set of rules, you

or a party) at a much younger age than you were.

still love them and what they

13. It was normal if your police parent wasn’t there for a soccer game, a birthday party or even Christmas morning.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

BRAAI OP MY VERJAARSDAG Anel Geyser

Toe ek in die kollege was besluit

halfuur se ry van die kollege af.

ons troep die dag met my

was die kommentator. Ons kyk so lekker dat ons ons doodskrik

verjaarsdag wat op 21 April is,

Ons braai te lekker en kuier net

toe die bus bestuurder op die

ons gaan die Sondag ná my

so lekker. So lekker dat ons die

toeter blaas. Ons oorreed hom

verjaarsdag wat op 29 April was,

een

Eric

om eers te kom koffie drink en

dat ons by my ouers gaan braai.

Barry,

laat

nog foto’s te kyk. Toe ons weer

Ons sit almal geld saam en gee

swem. Hy het met Eileen Long

sien is dit 21:30. Ons groet en

die geld vir my ma sodat sy

uitgegaan en hulle is vroeg die

bondel in die bus in.

solank die vleis en koeldrank

volgende jaar getroud. My pa

kan koop. Maar ons het nie

het nog hulle troufoto’s geneem.

skietkunsinstrukteur, in

die

gansdam

almal vervoer nie. Ek besluit om

Met die roete wat ons gekom het sou ons nooit betyds by die

‘n munisipale bus te huur. Daar

Teen die einde van April word dit

polisiekollege gewees het nie.

is mos darem baie plek in die

al bietjie vroeg donker en dit

Ek vra die bestuurder of ek hom

bus en van die meisies nooi toe

raak koud. Ons het die bus terug

'n kortpad kan wys. Ons ry toe

hul mansvriende saam. Ons het

gereël vir 21:00. My ouers het 'n

na die agterste hek van die

mos braaiers nodig. Om 10:30

lekker dubbel motorhuis en ons

kollege, aan Yskor se kant toe.

die Sondag, laai die bus ons by

besluit om die projektor op te

Ons oorreed die wagte om vir

die kerkhek op, want ons moes

stel en na ons foto’s te kyk wat

ons oop te maak en die bus ry

eers kerk toe gaan. My ouers

ons in Frankryk geneem het

bo-oor die paradegrond. Ons

het

tydens ons verblyf oorsee, ek

(Continued on page 42)

Valhalla

gewoon,

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

sentrum het ons net so gestaan

vir Krieletjie geken.

en aanstaar sonder om ‘n

So einde Mei het 'n paar van

knyp net oë toe en maak ons so

woord te sê.

ons weer gaan kuier maar het

klein as moontlik. Jy loop nie

Maandagoggend, tydens pa-

plan

eers oor die paradegrond nie,

rade, het Kraai, ‘n instrukteur,

vervoer.

wat van nog met 'n bus daaroor

nog ‘n opmerking gemaak oor

ry. Hy laai ons voor Rosehof af.

die vermetelheid van die bus

FOTO 16 Die dag toe ‘n hele

Gelukkig

wat oor sy paradegrond gery

peloton gaan braai het en te

het.

laat gekuier het.

(Continued from page 41)

was

ons

die

grondvloer en ons pelotonleier,

gemaak

met

privaat

was saam met ons. Ons het dit nét

betyds

gemaak.

Sers

Ek is gespot oor die petalje tot

Myburg by die kliëntediens-

ons uitpasseer het. Almal het

MY MEES “EMBARASSING” OOMBLIK: BLAAI OM Amanda Bredenkamp

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

MY MEES “EMBARASSING” OOMBLIK Amanda Bredenkamp

Ek onthou sò goed my mees

omdraai hardloop ek my skoon

maak, terwyl hulle almal huil

"embarrassing" oomblik!

uit my skoene uit

soos hulle lag. Nodeloos om te

Dit was in die eerste inname

Met die simpel skoene wat stop

sê, my voete het ewe skielik drie

1993. Ons was by die skietbaan

nét voor die sersant se voete. Ek

pare kouse aangehad. Ek weier

en skietsersante jaag ons terug

moes omdraai, terughardloop.

steeds om selfs kaalvoet te loop.

kamers toe want met inname is

En met ‘n bewerige "jammer

ALLES mos te groot. So, in die

sersant,"

vinnig

verskoning

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

OUDSHOORN EERSTE INNAME Breggie Venter my favourite! Toe koop ek my eerste kar, 'n maand of wat uit die kollege. What a proud moment!! Ek skop toe 'n deel van my loopbaan af as die eerste en enigste vrou van die die "Pacific Blue" fietsry eenheid. Amazing adrenalien gevulde tyd. Ek het my baanoffisierskursus geslaag as beste student en Vandag neem my gedagtes my

Marinda

sommer ver terug na die heel

Delta die hond, wat net eendag

slaagsyfer

begin van my loopbaan in die

daar opgedaag het en nooit

moment. Ek mis die goeie ou

polisie. Ek was lid van die eerste

weer gewaai het nie. Dan was

dae!

inname in 1994, Delta kompanie

nog Tanya Kuhn

peloton 12. Ek het die beste

roomies ever gehad, ons was

emmers op die kop. Sjoe ek kan

stout, maar die beste!

ongelukkig nie eers meer die

Tiana

ander Ek

dink

aan

Karien

Roos,

Venter

Boshoff

name

natuurlik

met

onthou

die

nie.

Wapeninspeksie was natuurlik

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

eerste vrou met die hoogste -

another

proud

FOTO Sommer

‘n

ligte

oomblik

gedurende die eerste inname in 1994 in die Oudshoornkollege.

Dames

met

die

emmers op die koppe

MY KENNISMAKING MET MY EERSTE DOOIE DIEF Esmarie van Dyk

Ek was drie maande uit die kollege uit.

nog nooit ervaar nie. Die volgende oomblik klink dit soos oorlog soos almal skiet en

Die

Potblou, blou, gat en vuur en

ons jaag na die agterkant van

speurders my gevat en is al die

vlam om net te werk. En groot

die huis. Hulle kar staan in die

klagtes teen die huisbrekers vir

was my opgewondenheid om

straat, boetie lê voor die kar met

my gegee en moes ek eerste die

saam met ‘n sersant te gaan ry

verskeie skietwonde in die bors

perseel betree om seker te maak

om ‘n wegloop kind by sy huis te

en maatjie is weg. Ek hardloop

gaan af laai. Uit gevat in my blou

om die blok en trek myself teen

ontlonding.

romp en toppie (want toe was

die muur op om te soek vir my

lang broeke nog ‘n skaarste) is

maat en sien hom waar hy teen

My eerste begrafnis. My eerste

ons op pad met die kind in die

die muur by my sit. Maar met die

dood. My eerste verlies en my

kar.

verdomde romp kan ek nie oor

eerste kennismaking met die

die muur kom nie. My arms raak

werklikheid van die polisie.

Op pad na die kind se huis toe

moeg en ek los. Ek trek myself

hoor ons op die radio van ‘n

weer

huisbraak in aanvang, brekers

polisiemanne

bang

nie.

die

met

baie maar die gemis van die wat

sersant

kunsmatige asemhaling. Maar

dit nie gemaak het tot hier nie,

besluit om daar te stop. Dit voel

my maatjie het so ‘n vreemde

soveel meer.

nie vir my reg nie en vra dat ons

gryskleur. Ek hardloop weer om

KOMMENTAAR

dit liewer los vir iemand anders

die blok terug kar toe en die

Estelle Rothmann: Onthou ons

want die kind is in die kar maar

eerste ding wat ek sien is sy

nie almal daardie dag. Jammer

die sersant weet beter.

groot nommer 12 skoene wat

dat jy op so n jong ouderdom die

eerste met die paadjie op kom.

trauma moes beleef maar jy was

Ons stop by die huis maar sien

My maatjie het dit nie gemaak

gekies om ‘n rede want jy het in

niks. Ek loop na die buurhuis om

nie.

latere jare n baie positiewe

die

nou

sien

nie

het

Na 30 jaar diens is die stories

raak

dag

twee

perseel,

besig

oor die muur te kan kyk en loop

verskil gemaak in baie mense se

binne in vyf huisbrekers vas. Met

Ek onthou ek het net op die

lewens. Ai ou Stella. En daar sit

wapens in die hand hardloop

sypaadjie gaan sit. Nie geweet

ek vandag en wonder hoe weet

hulle letterlik oor my en spring

wat nou nie. Iemand het my

jy of jy al die doel in jou lewe

oor die muur na agter. My beste

huistoe gevat waar ek my ma

vervul het. Hoe weet n mens wat

vriend kom verby gery en ek

moes sê hoekom ek vroeg huis

is jou doel. Het ek dit al bereik.

beduie dat hulle oor die muur

toe kom.

Ek hoop dat ek iewers langs die

moet spring en hy en sy boetie verdwyn om die hoek.

pad my lewens doel al effens Soveel gevoelens het ek op 18 NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued on page 46)

Gerda van Niekerk: Michell

polisievoertuig gerol het. Het die

Burger dis twee polisielede wie

lid se hand vas gehou tot die

bereik het. Dankie vir wat jy sê.

se dood ek nooit sal vergeet nie

einde toe.

Nadine

Michell

Tina Greyling Landman: Ai dis

(Continued from page 45)

Brink:

Sjoe,

dis

verskriklik hartseer.

Burger:

Gerda van

Niekerk : dis verseker

hartseer. So leer mens. Ons elkeen n verhaal van sy/haar

Joan Drotskie: So hartseer, Ai

Ansie Van Der Merwe: Joan

eie. Raak nie makliker met jare

so hartseer, ons huisvriend in

Michell en Gerda ek myself ook

nie. Mens raak net beter om jou

1986 tydens onluste oorlede.

nie

eie gevoelens weg te steek.

met

Joan Drotskie: Jip dit was. Die

Michelle Els: Ek voel saam met

pangas aangerand en op die ou

in die kraamsaal het nog vir my

jou. Nog nooit so iets ervaar nie,

end het hulle hom aan die brand

die oggend voor ons die nuus

maar weet sekere insidente bly

probeer steek. My man het nog

gehoor het gevra of ek Daantjie

Altyd by n mens.

by hom gekuier net voor hy aan

ken want hy was haar spesiale

diens gegaan het. My baba twee

vriend. Halfuur daarna het Danie

Joan Drotskie: Ek glo ons het

dae oud sy vrou agt maande

by die hospitaal aangekom en

almal sterker karakters ontwikkel

swanger. Die begrafnis het aan

my vertel van hom en Koekies.

wat geweet het hoe om hartseer,

Patrolliewa was omgegooi en hy was

onder

patrolliewa

my hart geruk. Elke lid is ons

huisgeweld

trauma

met

Mariana Van Heerden: Wat ’n

elegansie te kon hanteer. Ons

onaangename ervaring in jou

harte het gehuil, ons en ons

Joan

jong dae van polisievrou wees.

handelinge

Drotskie was dit Koekemoer en

Ek weet nie watter jaar dit was

ingeboesem. Ek glo ons het as

Daantjie se voorval

nie, maar ek onthou dit was in

beter mense uit die stryd getree.

familie Gerda

van

Niekerk:

het

vertroue

die koerant destyds. My hart is Michell

Burger:

Gerda van

nou sommer bitter. seer.

Niekerk klink vir my so na hulle

Gerda van Niekerk: Joan dis waarheid

‘n

polisielid

word

Susan Groesbeek: Ons almal

gebore en nie gemaak nie ons is

destydse man...Leon Janse van

het deur sulke trauma gegaan.

baie spesiaal om deur al hierdie

Rensburg, was ook veronderstel

Ons moes maar op ons manier

gebeurtenisse heelhuids te kan

om saam met hulle te gaan,

leer om te “cope” en te swem.

uitstap en oorleef. Ons Hemelse

storie

maar

Gerda.

moes

weet

Vader het ons die gawe gegee

Ontdekkers hospitaal gaan haal

Sharon Solomons Lewis: Baie

om alles te kan oorleef. Daar

het, ons baba was toè ses

hartseer ons het baie hartseer

moet mense soos ons spesie

maande oud. Dit was genade

en trauma op n jong ouderdom

wees.

van Bo vir ons, maar my hart

ervaar!

was so seer vir die gesinne van daardie twee kollegas

Marda Van Rensburg: Dit was Coralie Nel: My eerste strafbare manslag toneel was waar 'n NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

nare,

maar

baie

goeie

(Continued on page 47)

Maryke Venter Buys: Dis nie

het een van sy hemde gegee dat

maklik

Jammer

ons die bloed kon probeer stop

ondervinding. Jammer net oor

Esmarie, maar vertel my wat het

maar was gelukkig ongedeerd.

die dood van jou vriend. Dit

van die kind geword wie julle

Hy is later deur ander lede

moes baie sleg gewees het vi

moes aflaai? Is hy ook geskiet?

huistoe gevat. Hy was ongeveer

(Continued from page 46)

gewees

nie.

jou en om dit te verwerk. Sterkte vir jou verder.

14 jaar oud Esmarie

Van

Dyk:

Maryke

Venter Buys hi, die arme kind

CHARLOTTE JACOBS Destyds verbonde aan SERVAMUS

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

HOEKOM SLAAN MANNE, VERAL POLISIEMANNE, HUL VROUENS Sarie van Niekerk Hoekom slaan manne, maar

sielkundige

hardhandig aangerand is. Sy is

veral polisiemanne, hul vrouens?

groot skaal beskikbaar is nie.

nie alleen met die vuis geslaan

Is hulle nie veronderstel om juis

Dat daar nie aandag gegee word

nie, maar ook geskop toe sy op

te beskerm nie. Toenemende

aan klagtes wat deur vrouens by

die vloer geval het. Toe sy begin

voorvalle van gesinsgeweld en

hul onmiddellike polisiehoofde

skreeu het om hulp het die lid

gender violence kom daagliks in

indien oor sulke voorvalle van

skielik die deur oopgeruk en teen

ons

geweld in die huis nie.

die tyd dat hulp wel in die vorm

sprekingspunt onder lede van

Nog ‘n baie interessante punt

van twee van haar vroulike

ons Facebook-blad vir vroue-

wat na vore gekom het is dat

kollegas opgedaag het, het hy

polisie is dié vraag gestel

vrouens in die polisie nie durf

rustig agter sy lessenaar gesit en

‘n Baie lewendige bespreking het

waag om sulke voorvalle aan te

toe gelê sy is die een wat hom

hierop gevolg en dit het baie

meld nie, want dan word daar

aangerand het.

duidelik geblyk dat baie van die

teen hulle kant gekies en hul

Haar klagtes het aanvanklik vir

polisiedames

lewe

feitlik

maande lank op dowe ore geval,

dienende) die slagoffers van

ondraaglik gemaak, veral in die

toe die departementele verhoor

vroueslaners is. Van die dames

vroeër jare van die vrouepolisie.

wel later plaasgevind het, is dit

het in huise waar sulke voorvalle

Daar het ook voorvalle uitgekom

gedoen toe sy in die hospitaal

van geweld tussen hul ouers,

waar daar aanrandings binne die

gelê het met die sielkundige

ook gereeld gebeur het.

werksopset voorgekom het.

nagevolge van die aanranding

Om egter die identiteit van die

Een van die dames, wat nou ook

op haar. Sy het later ‘n siviele

vroue wat hierop gereageer het,

reeds afgetree is, het breed-

aksie teen die polisie gewen,

te beskerm is daar besluit om

voerig vertel hoe sy, toe sy ná

maar die geld is nooit aan haar

geen name hier te noem nie,

1996, toe die polisiemag na ‘n

uitbetaal nie.

maar ‘n algemene bespreking

polisiediens

‘n Paar van die dames het drank

daarvan die maak. Dit is ‘n

tuislande se polisie by die Suid-

bekende feit dat gender violence

Afrikaanse Polisiediens ingelyf

aanrandings

in ons land net so oud soos die

is, uitgeplaas is na een van die

gesê daar is nie privaatheid

land is.

voormalige tuislande se polisie

genoeg om ‘n klagte by die

Van die antwoorde wat ontvang

oorgeplaas is nie alleen verbaal

polisie te maak, alles moet in die

is, is ondermeer dat daar nie

ope

genoeg sielkundigeleiding deur

spesifieke manlike kollega, wat

die polisie verskaf word nie. Dat

‘n laer rang as sy gehad het en

dames

sulke

nie bereid was om onder haar te

stigting

omstandighede leef, nie genoeg

werk, fisies in die polisieman se

ondersoekeenhede van gesins-

steun van die polisie kry en

kantoor

land

voor.

wat

‘n

(afgetrede

onder

be-

berading

die

nie

polisie

verander

sielkundig

agter

die

deur

toe

een

deur

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

die

oorsaak beskryf

van

die

ook

klieëntedienssentrum

ge-

doen word. Hierdie toestand het egter aansienlik verbeter met die van

die

spesiale

(Continued on page 49)

geweld, seksuele aanrandings

heet sy weer onder sy vuishoue

‘n wildsbok wat nie een van

en kinderbeskerming.

deurgeloop.

manne op die plaas kon reg kry

‘n

Ek weet sy het hoevele kere

om te skiet nie, hy was net

voorval waar die gesin op die

probeer om sake teen die man

eenvoudig te vinnig en te skelm

oog af ‘n wonderlike lewe gevoer

te maak maar die houding, veral

vir hulle. Toe die boer se seun

het. Die dame was ‘n polisievrou

by die howe was gewees, maar

en haar man was landdros

hy is ‘n landdros en ons kollega,

een naweek op die plaas kuier

iewers in Johannesburg gewees.

ons kan hom mos nie aankla

het die bok weer rustig in die

Nie alleen het die man

‘n

nie. Almal in die gebied waar

bosse gewy en die vrou van die

geweldige humeur gehad wat tot

hulle gewoon het, het hom

seun, het onder aansporing van

gedurige aanrandings op haar

geken. Ander gebiede wou nooit

haar

gelei het nie, maar hy het ook

haar aanklagte ondersoek nie.

geneem en die bosse ingestap

nog ‘n drankprobleem gehad. Sy

Om bietjie buite die kringe van

het altyd gesê hy laat haar soos

die polisie te beweeg, ek was

‘n slaaf in die huis voel. Sy het

jare terug bewus van ‘n voorval

nie

op ‘n plaas in die destydse

persoonlik

die

reg

weet

gehad

van

‘n

huisbediende aan te hou nie,

Noordwes,

dan het sy deurgeloop. Wanneer

toevallig ‘n goeie skut was. In

sy haar hare laat doen het, was

die berge op die plaas was daar

waar

die

vrou

wat in die stad gewoon het, weer

skoonvader,

‘n

geweer

waar sy seker maar net baie gelukkig was om die bok dood te skiet. Dit het ‘n ongelooflike woede uitbarsting van haar man veroorsaak omdat sy, volgens hom, homself en sy broers verneder het.

sy uitgeskel as ‘n plastic bitch en

REDES HOEKOM MANNE VROUE SLAAN Prof. Wilhelm van Deventer aanklop by dr. Wilhelm van

nie net in die huislike omgewing

Deventer, afgetrede predikant,

nie

huweliks-,

voorvalle

gesins-

maar

ook

hoe

meer

die

egskeidingsberader, teoloog en

werksomgewing. Dan is daar

navorser

nog emosionele spanning, veral

wat

aftrede

George geniet.

wanneer die man dit probeer

Hy sê dinge soos ‘n kombinasie

onderdruk

van werkspanning, geweld in

berading en hulp kry nie.

veral

“Wêreldwyd word polisiemanne

die

polisiemanne,

loopbaan

van

aanklaers

opgelei

nie

mediese

probleme

met

Om te probeer vasstel hoekom

landdroste wat elke dag van hul

geweld op die los. Dit is deel van

manne, en ook polisiemanne of

lewe met geweld te doene kry,

die polisie, mans en vroue, se

aanklaers en landdroste, hulle

speel een van die grootste rolle

opleiding. In ‘n gewelddadige

vrouens slaan, het ek gaan

in voorvalle van gesinsgeweld

(Continued on page 50)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

aanmeld. Vroue wat deur hul

“Ek het in my lewe te doene

mans geslaan word het altyd ‘n

gekry met ‘n baie erge geval van

land soos Suid-Afrika is die

ander verskoning vir merke wat

gesinsgeweld. In hierdie gesin

opleiding en werkspanning nog

op die aanrandings dui. Hulle

waar hulle mekaar verskreeu en

groter,

het

kasdeur

uitgevloek het en die bure dit

vasgeloop, of gegly en geval of

gereeld moes aanhoor, was die

selfs in die tuin teen ‘n boomtak

man ‘n polisieman. Sy gewoonte

geweld te beveg, vanaf die

vasgeloop.

was wanneer hy in die middag

aanvang

Nie

(Continued from page 49)

hulle

vaardighede gewelddadige van

word om

die hierdie

probleme

‘n

by die huis gekom het, dadelik

geleer. Deesdae is dit feitlik ‘n

hulle hieraan skuldig nie, maar

sy uniform uit trek en vir hom ‘n

daaglikse uitdaging waarvoor die

regtig

drankie in te gooi het. Nie lank

polisie te staan kom.

statistieke wat bewys hoe groot

daarna nie het die geskreeuery

“Die uniform waarin die meeste

die probleem binne die polisie is

begin. Dit was later so erg dat

van die polisie daagliks werk,

nie. Ongelukkig word die kritiek

wanneer

gee aan hulle ‘n selfbeeld van

te veel veralgemeen en dit is

wanneer hulle alleen in hul

mag. Hulle is die meesters in

regtig tyd dat die polisie hier

slaapkamer was, hul jong dogter

beheer waar hulle patrollie loop,

beter leiding moet gee. Die feit

wakker gemaak het en dan het

waar hulle ondersoek doen of

dat die polisie se naam van ‘n

sy net sy hard teruggeskreeu op

waar ookal, gee die uniform

mag na ‘n diens verander het,

haar pa. Dit het ook die bure

hulle

hupstoot.

het nie die probleem opgelos

wakker gemaak wat daarna gelê

Wanneer hulle daardie uniform

nie, inteendeel ek dink dit het

uittrek dan is hulle skielik niks,

net erger geword.”

opgehou voordat die bure nie by

hulle trek baie van hulle die

Hy sê in gevalle waar die vrou ‘n

selfbeeld van mag ook uit en

meer

dan moet baie manne ‘n ander

beklee, beter gekwalifiseerd is

Hy sê die hele patroon van

manier kry om hulle mag te

as die man en meer

geld

patriargie wat manne laat glo

bewys, sy vrou of gesin is dan

maandeliks huistoe bring, is die

hulle is die baas, speel ook ‘n

die mense wat deurloop.

moontlikheid van gesinsgeweld

baie

Polisiemanne se vroue praat nie

groter as wanneer die posisie

grootgemaak

maklik oor sulke sake nie, veral

andersom is. Die man voel

volgens die Bybel, die man is die

as die vroue ook ‘n lid van die

meestal vernederd wat tot groot

hoof van die huis, hy is die baas,

polisie is nie. Niemand wil graag

spanning kan lei en uiteindelik

die vroue in die huis is die klaas,

hê dat dit wat in die binnekant

tot gesinsgeweld. Dit gebeur ook

die kinders is die klein klasies en

van

moet

dan die man dikwels sy vrou

die baas van die huis moet

openbaar word nie. In baie

terughou om nie verder te vorder

geëer en gedien word.

gevalle is dit die bure of ander

in haar werk of om deur die skryf

“Ons land se hele geskiedenis is

gesinslede, wat oor ‘n lang

van eksamens bevorder te word

een

tydperk na die skeltaal en houe

nie.

vroegste tye af. Toe Barthlomias

moet luister, wat uiteindelik na

Hy gee die volgende voorbeeld:

hul

huis

‘n

loopbane

teen

maak

selfbeeld

hul

met

gebeur

alle dink

polisiemanne nie

daar

professionele

posisie

vore kom en dit by iemand gaan NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

hulle

luister

het.

veral

Dit

snags,

het

nie

die polisie daaroor gaan kla het en daar toe ingetree is nie.”

groot

van

rol.

“Ons

word

die

wete,

met

geweld,

van

die

(Continued on page 51)

polisie,

(Continued from page 50)

justisie

ander

net

praat.

hou

lang

werksplekke waar vroue vandag

toesprake en vertel wat gedoen

Diaz in Mosselbaai voet aan wal

hoër posies as manne beklee,

gaan word om dit hok te slaan,

sit

voorkom

maar

wou

hulle

‘n

vars

nie.

Dit

nie

daar

regtig

noodwendig

maar toe gooi die Khoi-stam, wat

geweldpleging nie maar in die

Misdaadstatistiek bewys dat dit

toe reeds in Mosselbaai was,

meeste

emosionele

alles net lippetaal is.”

hulle met klippe en verhoed hulle

mishandeling

nie

maar

ook

Hy sê verder die onlangse vlaag

om die broodnodige vars wat in

diskriminasie

deurdat

vroue

van geweld en plunder wat in

die hande te kry. Is dit nie maar

sukkel om dieselfde bevordering

veral

gevalle wat vandag nog steeds

te kry as manne en hul stem by

Gauteng,

in ons land voorkom nie?

vergaderings

maar net nog ‘n voorbeeld van

“Van

geïgnoreer word.

die geweldige opstande waartoe

tussen Afrika en Europa was

Dit gebeur nog te dikwels as

dele van ons bevolking in staat

daar geweld, die geskiedenis

vroue wat mishandeling by hul

is, maak nie saak om watter

loop soos ‘n gouddraad deur ons

huise of in die werk ervaar,

redes nie.

land en nou is dit al ‘n free for all.

hierdie voorvalle by die polisie

Die ego van die man en die

Ons sit dus met ‘n klimaat van

wil gaan aanmeld, word dit in

minderwaardigheidsgevoel wat

geweld

baie

na vore tree is ook een van die

eerste

wat

ontmoeting

deur

die

jare

gevalle

net

eenvoudig

ontwikkel het. Mense het die

geïgnoreer en wil die polisie nie

vermoë

eers die klagtes neem nie.

kommunikeer

daaraan

iets

waterfontein gaan water skep,

die

fisiese

word

gedoen.

KwaZulu-Natal voorgekom

en het,

oorsake wat lei tot voorvalle waar mans, weereens polisie- en

verloor, waar geweld die laaste

“Dit is tyd dat die president en sy

landdroste en aanklaers, wat

opsie moet wees is dit vandag al

kabinet,

daagliks met geweld in die howe

die eerste opsie.

parlement, die probleem van

Dit beteken ook nie dat daar nie

gender violence baie ernstiger

in die werksopset mishandeling

opneem, baie meer op grondvlak

van vroue, weereens veral in die

doen om dit te stuit en ophou om

saam

met

hele

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

te doen kry, hul vroue aanrand.

BACKGROUND OF THE CHILD PROTECTIONUNIT (CPU) AND FAMILY VIOLENDE, CHILD PROTECTION AND SEXUAL OFFENCES UNIT (FCU) Brig. Anneke Pienaar (retired) The

investigation

crimes

Blignault (retired as brigadier)

against children and women, as

was the first national head of the

It was clear that the CPU detec-

well as other sexual offences,

CPU under the former division,

tives needed specialized training

was mainly the responsibility of

crime investigation service. Maj.

and the first CPU course was

the detectives (several name

Anneke Pienaar (retired as brig-

designed and presented in 1989

changes over the years, it is

adier) followed in his footsteps

over a period of three weeks in

crime investigation department/

with her appointment in the post

Benoni.

service, detective branch, et-

in 1992.

(psychologist,

cetra) and specialized units, for

The child protection units provid-

prosecutors, magistrate, etcetra)

example murder and robbery

ed services to all the police sta-

and seasoned detectives assist-

squad/branch/unit and SANAB

tions in a policing district (district

(former “drank- dobbel- en ontug

model). In the smaller districts

presentation of the different top-

-tak”).

where the low number of cases

ics, for example, the psychologi-

A group of social workers met

did not justify the establishment

cal developmental stages and

with police officials in Durban in

of a CPU, specialized individuals

interviewing of children, legal as-

1986, raising their concerns that

were appointed to investigate

pects, court proceedings, investi-

cases of crimes against children

the cases.

should be treated differently to

The main objective of the CPU

cases of crimes against adults.

was to provide an expert investi-

crimes against women in parlia-

Interviewing and dealing with

gation capacity dealing with the

ment and the media since 1994.

children require specialised skills

investigation of crimes against

Crimes

as it differs from the techniques

children. The investigation man-

women was declared as one of

dealing with adults. A work study

date included reports of missing

the policing priorities of the SA

investigation

children and the following crimes

Police Service in 1995.

against children:

Maj. Anneke Pienaar (national

was

conducted

which led to the establishment of a specialized unit within the crime investigation service of the

•

South African Police, namely the child protection unit (CPU). Former

sergt.

Grant

Robberts

etc.

External

with

specialists

social

worker,

development

and

gation of the crimes, etcetera. focus

was

against

placed

children

and

Common law offences -

head: CPU and later of FCS)

attempted murder, assault,

submitted a proposal in 1995 to

assault GBH, rape, inde-

transform the CPU into a broad-

cent

er unit, namely the family vio-

assault,

kidnapping

and abduction

lence, child protection and sexu-

Statutory offences - Crimes

al offences unit (FCS Unit). A

in terms of the Sexual Of-

management decision was taken

The first child protection unit

fences Act, 1957 (Act No

to expand the mandate and ser-

(CPU) was established in 1986

23 of 1957), Children’s Act,

vices of the CPU and a work

in Durban. Capt. C.J. Blikkies

1983 (Act No 74 of 1983),

(Durban) was instrumental in the establishment of the CPU.

•

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued on page 53)

sistance with their training pro-

The SAPS were functioning on

grams and content of legislation

national, provincial, area and po-

study was conducted. It was ap-

was also provided.

lice station level. Three levels of

proved and the first FCS unit

South Africa was re-admitted to

policing were described in Sec-

was established in 1996 in Jo-

Interpol after 1994. Interpol es-

tion 205 of the Constitution of

(Continued from page 52)

hannesburg (Hillbrow). The FCS

tablished a specialist group on

the RSA, namely national, pro-

Unit in Benoni followed soon

crimes against children and re-

vincial and local level. All area

thereafter in the same year. The

quested member countries to

offices were closed and the

former CPU were transformed

appoint a liaison officer to facili-

members were migrated to local

over a period of time and addi-

tate easier and direct contact.

level in 2006. The FCS mem-

tional new FCS units were es-

Lt.col. Anneke Pienaar was ap-

bers also migrated to station lev-

tablished. These units provided

pointed by the national commis-

el in September 2006 as they

services to all the police stations

sioner to represent the SA Po-

were previously attached to the

in the policing area (area mod-

lice Service. She, accompanied

area office. Some of the provinc-

el).

by other CPU/FCS members,

es opted to keep the FCS units

The main objectives of the FCS

attended the Interpol specialist

intact, although the members

unit were to ensure the effective

group’s meetings. The main pur-

were placed at station on the

investigation

FCS-related

pose was the sharing of infor-

personnel systems.

crimes and to ensure excellence

mation, for example, legislation,

There was a major outcry in the

in service delivery to the victims

investigative techniques, details

community for the return of the

of these crimes.

of cross-border crimes against

former FCS units as specialized

The content of the CPU course

children, travelling offenders, et-

units. A study was initiated in

(three weeks) was expanded to

cetra A training manual was de-

2009. The former minister of po-

cover the new service areas and

veloped and distributed to all

lice,

resulted in the FCS investiga-

member countries. South Africa

nounced the re-establishment of

tor’s course (four weeks) (later

contributed the chapter relating

the FCS units in parliament on 6

FCS

to the management of a crime

May 2010. The re-establishment

gram). The content of the course

scene.

of the FCS’ included the incorpo-

was constantly updated as there

FCS head office contributed to

ration of the section responsible

were many changes, for exam-

the establishment of similar units

for forensic social work.

ple, new legislation and investi-

in the police agencies of several

Forensic social work is a spe-

gation techniques.

countries, for example Namibia,

cialised field of social work fo-

FCS head office contributed to

Botswana, Zimbabwe, Mozam-

cusing on the provisioning of ex-

the establishment of similar units

bique, Eswatini (former Swazi-

pert testimony in courts. The fo-

in the police agencies of several

land), Zambia and Ethiopia. As-

rensic social workers mainly fo-

countries, for example Namibia,

sistance with their training pro-

cus on the assessment of child

Botswana, Zimbabwe, Mozam-

grams and content of legislation

victims/witnesses, submission of

bique, Eswatini (former Swazi-

was also provided.

court reports and testifying in

detective

learning

pro-

land), Zambia and Ethiopia. As-

minister

Mthethwa,

an-

(Continued on page 54)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

her footsteps since then. Briga-

sion, distribution, importa-

dier L’Marie Strauss was ap-

tion/exportation, etcetra, of

court as expert witnesses. They

pointed as the section head of

child sexual abuse material

receive further specialized train-

the section: forensic social work.

The number of FCS units have

ing.

The FCS’s investigative man-

increased to 185 countrywide.

The CPU/FCS previously resort-

date included the investigation

of:

(Continued from page 53)

under

several

divisions/

sections, for example, the former

•

cial level to deal with crimes Person directed offences –

crime cnvestigation service, spe-

assault, assault GHB, at-

cialised investigations, organised

tempted murder

crime, and general investigations

•

Nine of these units are at provin-

Sexual offences – rape,

committed cross unit service areas in their respective province. FCS: head office deals with cross provincial and country borders.

(detective service). A separate

sexual assault, grooming,

component, FCS investigations,

etcetera [see Criminal Law

The excellent investigation of

was established within the de-

(Sexual Offences and Re-

FCS-related crimes, in close co-

tective service. Maj. Gen. Sha-

lated Matters) Amendment

operation with the prosecutors,

ron Schütte was appointed as

Act, 2007 (Act No 32 of

results in hundred’s years im-

the first component head for the

2007]

prisonment and life sentences

Illegal removal of persons –

annually.

kidnapping,

FOTO’S Kyk agtereenvolgende blaaie

component: FCS investigations in

2010.

Maj.

Gen.

•

M.Y.

(Yvonne) Botsheleng, Maj. Gen. T.C. (Tebello) Mosikili (now Lt. Gen.) and Maj.

Gen. B.P.

abduction,

missing children, etcetra •

Electronic media facilitated crimes – creation, posses-

(Bafana) Linda, have followed in

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

1989

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

1992

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

1999

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

SY WAS EEN VAN KINDERBESKERMINGSEENHEID SE VETERANE: HULDE AAN DIE VERMOORDE KAPTEIN ANNA-MARIE POTGIETER OP 17 JANUARIE 2006 Sarie van Niekerk Sy het op die kleinhoewe van

middag van 17 Januarie op die

haar vriend, Pieter-Don Brandt,

ashoop op die Loskop-hoewe

gestudeer

naby Vereeniging gevind het.

eksamens.

vir

haar Sy

komende

het

soos

Niemand weet presies wanneer

gewoonlik die oggend gaan draf.

sy vermoor is nie omdat sy op

By die huis gekom het sy gaan

studieverlof was en alleen hier

bad en dit is waar sy twee keer

op die kleinhoewe was tydens

in die kop geskiet is. Haar

die moord.

moordenaar, John Dhlomo het Wyle kaptein Potgieter

haar so erg verniel in die aanval dat sy ‘n arm en been gebreek

Op 17 Januarie 2006 is die land

het.

geruk deur die wreedaardige

moord op een van die destydse

getuienis geblyk dat Dlhomo

kindermishandelingseenheid,

haar van agter af oorval het

vandag bekend as die eenheid vir

gesinsgeweld,

beskerming misdrywe,

en kapt.

kinderseksuele

Anna-Marie

Potgieter (39). Sy was tydens haar

dood

Toe die polisie by die huis opgedaag

het

gaan

ondersoek instel, was daar nog bloederige water en sout in die

die

hofsaak

het

dit

uit

terwyl sy kaal in die bad gesit het, en haar van agter in die bors

geskiet.

het

haar

aanvanklik net daar gelos, haar motorsleutels geneem en van

bad gewoon het. Volgens die moordtoneel het die polisie vermoed dat sy hard met haar aanvaller baklei het voordat sy oorrompel is. Sy is met haar eie dienspistool geskiet. Daar word vermoed dat Potgieter hard met haar aanvallers terugbaklei

waarnemende

die toneel af weggery. Volgens

bevelvoerder van die eenheid

hofgetuienis het hy omstreeks

aan die Noord-rand, in Benoni.

17:00 dieselfde dag teruggekom

Die

Anna-Marie, wat geleef het vir

en haar lyk in ‘n kruiwa gelaai

dienspistool en selfoon geroof

haar werk en niks anders wou

waarna hy haar op ‘n vullishoop

haar

Toyota

Corolla

doen

met

op die kleinhoewe gaan gooi het.

gevlug.

Dié

motor

voorbereiding om haar finale

Die polisie het na haar gaan

eksamen deur UNISA te skryf

soek nadat Brandt, wat nie by

die huis was terwyl sy daar

kindersielkunde te behaal, toe sy

gestudeer het nie, bekommerd

naby

geraak het omdat hy haar nie op

Vereeniging doodgeskiet is toe

haar selfoon in die hande kon

sy in die bad oorval is kort nadat

kry nie. Hy het die polisie

sy die oggend gaan draf het.

ontbied wie haar kaal lyk die

nie,

was

haar ‘n

besig

graad

kleinhoewe

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

het. moordenaar

het

haar

die

volgende aand by ‘n insleepdiens

Harrismith

die

Vrystaat opgespoor. Die motor het

ingegee

pad

Dhlomo

Harrismith het

die

insleepdiens gebel om dit te gaan haal. Twee mans is aanvanklik in 58

se dood

gejag en gejag tot hulle gekry

het

die

het wat hulle gejag het, maar ek

twee van

is bevrees hulle jag steeds.

hulle

Hulle het nog nie alles gekry wat hulle jag nie.” Anna-Marie ek het deur die jare baie groot vriende geword en het so heerlik saam gekuier en gewerk, sy was altyd toe as ek enige inligting oor ‘n saak wou gehad het, ek was toe reeds by

Die vermoorde kapt. Anna-Marie se kis word deur kollegas na haar graf gedra tydens die begrafnis op Balfour. verband

met

die

moord

Beeld gewees. Ongeveer twee weke voor haar

hegtenis geneem maar slegs

op Heidelberg gaan tee drink. Sy

dood het ek nog ‘n lekker lang

Dlhomo is aangekla,

skuldig

het toe gesê Anna-Marie was

SMS van haar ontvang waarin

lewenslange

soos altyd heel opgewek en die

sy my ‘n baie voorspoedige

paar uur sal sy vir niks ter wêreld

2006 toegewens het. Sy het

verruil nie. “Ek sal dit vir die res

haar boodskap afgesluit met die

van my lewe koester”, het sy toe

woord SHALOM. Sy het geweet

gesê.

vir my is die Shalom een van die

bevind

tot

gevangenisstraf

gevonnis.

het op die kleinhoewe gewerk. Anna-Marie was veertien jaar in die polisiediens en sou binne weke na heer dood, na meer as

Die dag met Anna-Marie se

nege

begrafnis

jaar

kaptein

tot

superintendent bevorder word.

dorpe

Sy het twee jaar voor haar dood

Heidelberg

nog

het

die

Balfour,

Hoëveldse

naby,

die

naby

grootste

‘n

begrafnis in sy bestaan ervaar.

kinderprostitusiesindikaat

Familie, vriende en kollegas het

Johannesburg en Durban oop te

van heinde en ver gekom om die

vlek en sy was ook betrokke by

laaste eer aan die veteraan van

die

gehelp

ondersoek

die

kinderbeskermingseenheid

‘n

te betoon. Mense het hardop

reeksmoordenaar aan die Oos-

gesnik toe haar boesemvriendin,

Rand (Ekurhuleni)

me.

reeksverkragtingsaak

Anna-Marie

was

kranige

fietsryer, het muurbal gespeel en ook karate gedoen. Haar

suster,

Lorriane

Esterhuizen, het destyds gesê die Saterdag voor Anna-Marie

Drieka

Smit

haar

gunstelinglied; “n Bietjie meer

mooiste woorde wat daar is. Die oggend voor ek die nuus van haar dood gekry het, het ek haar probeer bel, maar sy het nie haar foon geantwoord nie. Ek het vir haar nog die volgende boodskap

gelaat:

“haai

vriendin ek weet jy studeer maar studeer jy so hard dat jy my nie eers kan bel nie. Ek wil maar net sê baie sterkte vir die eksamens maar ek weet dit sal goed gaan. SHALOM!”

tyd” in die stampvol kerk gesing

‘n Paar uur later het ek die

het.

oproep

Mnr. Pottie Potgieter haar pa, het in die huldeblyk aan sy

gekry

wreedaardige

van

dood.

haar Rus

Vrede my vriendin.

dogter gesê, “die polisie het

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

BRIG. PAUL BOTHMA DIE VROUEPOLISIE SE EERSTE KOMPANIEBEVELVOERDER Sarie van Niekerk Hierdie artikel oor wyle brig. Paul Botha, die vrouepolisie se heel eerste kompaniebevelvoerder het in die “Gloriejare van die Suid-Afrikaanse Polisiemag” wat uitgegee is met die honderdste herdenking van die stigting van die polisie in 1913.

(Continued on page 61)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

genl.

(Continued from page 60)

Van

Heerden

ons

staan nie, wat van ons gewone

gekom en aan Paul gesê het ‘ou

mans!”

Dié wat weet sê enige dogter of

Paul ons het in die week besluit

Sy sê haar man se woorde aan

vrou, maak nie saak hoe oud

jy gaan behulpsaam wees met

haar

nie, het ‘n vaderfiguur nodig. Ek

die dames volgende jaar – en

bespreek het, dra sy jare ná sy

kan onthou my eie pa het altyd

my seun, ek sê vir jou, as dit nie

dood nog steeds saam met haar.

gesê maak nie saak hoe lief ‘n

suksesvol is nie, is Lusikisiki jou

“Hy het my rustig aangekyk en

meisiekind vir haar ma is nie, of

voorland.’”

gesê ‘my vrou, jy hoef nie bang

hoe oud die meisiekind ook al

Sy bly ‘n paar oomblikke stil voor

te wees nie, hulle kan my saam

mag wees nie, daar is mos net

sy verder vertel. “Vir ons dames

met die vroue in die barakke

daai ekstra band wat pa en

was dit net sowel jy gooi ‘n stuk

toesluit, dan sal jy nog steeds

dogter bind.

wors in ‘n hondehok. Dit het my

niks hê om oor bekommerd te

Toe ons eerste groep dames in

jare

wees nie.’” Dit was genoeg vir

Maart 1972 omtrent soos ‘n

matriekjaar toe ek ’n fliek gaan

haar, want haar man se ja was

klomp

die

kyk het oor Marie Antoinette van

sy ja en sy nee was sy nee, sy

polisiekollege gekom het en só

Frankryk op die brandstapel. Ek

woord

verlore was dat ons gevoel het

kon my toe vir die eerste keer

versekering was eerlik, reguit en

soos 102 dogtertjies wat die

vereenselwig met haar. Dit was

opreg. Tog, so elke nou en dan

eerste keer skooltoe gaan, het

vir my ‘n bedreiging gewees om

het

ons ook ‘n pa gekry wat ons teen

te dink aan al die jong vroue met

groenbaadjie

die aanslae wat op ons gewag

wie my man elke dag te doen

aangetrek, maar ook geweet dit

het, sou beskerm. Glo my, ons

gaan kry. Ek het vir myself gesê

was alles sommer net nonsens.

pa het dit op wonderlike wyse

‘sussie, jy sal op jou tone moet

Toe ons klomp die eerste dag op

gedoen, soos net ‘n pa sy eie

wees.’”

die paradegrond die destydse

dogters kan beskerm. Vir die

Sy lag diep en lekker as sy vertel

kapt.

doeleindes van hierdie artikel het

van

meeste

brig.

Heymans

opleidingsgroep wat saam met

geweet

(afgetree) en ek destyds ure lank

haar in die ou sinkkerkie in die

onbekende gesig nie. Ons almal

by sy weduwee, Zelda, gaan

polisiekollege in die koor gesing

het geweet hierdie ou (toe het

kuier en groot kopstukke met

het. “Sy kon vir jou lyf swaai! Sy

ons nog nie range geken nie) het

haar gesels. Sy is vandag al

het gesê ons moet weet sy het ‘n

ons al êrens gesien. Toe gaan

diep in haar tagtigs en woon in

diploma agter haar naam. Toe

die liggies skielik aan en ons het

Oudshoorn in ‘n aftreeoord.

daar vier maande later ‘n yslike

geweet

Die dag toe haar man gehoor

bom bars en die einste dame se

verbeelding nie, hy was toe

het hy sal betrek word by die

verhouding

polisie

reeds baie jare lank aan die

opleiding van die eerste groep

kapelaan deur Paul en ‘n ander

voorpunt van die polisie se

polisievroue onthou sy nog so

offisier op die lappe gebring is,

berede-afdeling

goed. “Dit was in 1971. Ons was

was ons dames se vrese opnuut

jaarlikse parlementsopening.

die

aangeblaas. Ek veral het gedink

Gouwsgebou toe die destydse

as die predikant nie eers sterk

verlore

Brig.

‘n

skape

Hennie

vrouefunksie

teruggeneem

die

mooi

met

dame

‘n

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

toe

hulle

was

die

woord

maar

Bothma van

weer

van

ons

die

jalousie

sien,

het

die

onmiddellik

hierdie

dit

voorval

was

geen

nie

tydens

ons

die

(Continued on page 62)

ons baanbrekers-groep. “Julle

enkele kere gepraat oor iets wat

moet onthou, die land se oë is

gebeur het en as hy saans

Dit was die einste polisieman

op julle 102 dames gerig Daar is

moes teruggaan kollege toe om

wat so regop soos ‘n laaistok op

baie wat wil hê julle moet

‘n probleem te gaan oplos, maar

die mooiste perd vooraan die

misluk, maar gelukkig is daar

ook

berede-optog

ook meer wat wil hê julle moet

probleme

mense kon op n perd sit soos

suksesvol wees,” het hy gesê.

vasbeslote om n sukses van die

brig. Paul Bothma. Hy was ‘n

Hy het sommer prontuit erken

groep

bekende perdespringer wat met

hy weet nie hoe om die dames

jaloerse strepie het nog so nou

die

te behandel nie, want het hy

en dan by my opgekom.

hindernisse kon spring, wat die

gesê “ons skreeu gewoonlik vir

“Hoewel hy die dames saans,

beste uit sy perd gekry

die manne ‘bors uit, maag in’ en

wanneer hy huistoe gekom het,

Sy eerste verwelkomingswoorde

dit sal seker nou nie gepas

by die kollege agtergelaat het,

op daai snikhete dat op die

wees om dit vir julle te skreeu

was daar tog die enkele kere dat

kollege paradegrond, het sag,

om te verseker daai skouers

maar baie duidelik met baie

gaan nie sak gedurende dril- of

uitgeroep is kollege toe wanneer

gesag, oor die koppies van

paradewerk nie, maar julle is

daar probleme met van die

Pretoria-Wes weerklink. Hy het

nou nie meer net dames nie,

dames was. Dít was die tye dat

fier en regop daar gestaan en

julle is dames wat julle gereed

die

ons welkom geheet in ‘n wêreld

maak vir ‘n loopbaan in die

voor ons deur gaan staan het

wat tot dusver net ‘n manne-

polisie.

totdat hy weer by die huis was.

wêreld was. Hy het reguit vir ons

Oor die einste onderwerp vertel

Díe duiweltjie het maar so nou

gesê hy voel net so uit sy plek

mev. Bothma meer as 40 jaar

en dan gefluister-vra of ek séker

uit soos ons groepie wat besig

later. “Ja, hy het baie keer gesê

is hy is nét kollege toe vir ‘n

was om groot geskiedenis te

hy weet nie regtig hoe om die

probleem.

maak, “maar saam sal ons die

dames te hanteer nie, maar dat

Ek het egter baie gou besef dat

uitdagings aanpak en aan dié

hy glo alles sal goed uitwerk,

ek niks het om oor jaloers te

wat die opleiding van vroue

want

wees nie. Vir Paul was die

teengestaan het, bewys daar is

uitstekende,

plek vir vroue in die polisie.

uitgesoekte dames.

spesiaal,

“Een ding kan ek vandag sê, hy

student wat hy na die beste van

het nooit die dames by die huis

sy vermoë moes voorberei vir

Hy het egter ook gewaarsku dat

met my bespreek nie. By die

die taak wat vir hulle voorgelê

alhoewl

die

huis was hy net Paul Bothma,

het. Ek gaan nie sê ek het nie

geskiedenismakers is, dit nie

my man en die pa van ons

soms probeer uitvra oor die

beteken dat ons nie volle en

kinders. Die dames en dít wat in

dames nie, maar hy het net

deeglike opleiding sou kry nie.

die kollege aangaan, het saans

geglimlag en ons het oor ander

Hy het erken die uitdaging is vir

wanneer hy tuis gekom het, in

dinge gesels.”

hom en die ander instrukteurs,

die kollege agtergebly. Hy het

(Continued from page 61)

grootste

gery

grasie

het

oor

Min

Inteendeel, dat dit reeds jare gelede moes gebeur het.”

ons

dit

lyk

‘n

groep

met-die-hand-

almal manne, dalk groter as vir NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

groep

nooit

uitgewy nie.

oor Hy

maak.

groenmonster

dames. net

die

saans

vierkantig

Hoewel nog

was

Maar

noodgedwonge

dié

‘n

baie groep

(Continued on page 63)

kanker, oorlede. Sy het verder vertel toe die offisiersvroue die eerste keer die geleentheid gekry het om die groep dames te sien oefen vir die uitpaseringsparade,

het

hulle

vooraf

gedink dit kan net ‘n gemors afgee. Hulle het al klaar gesien hoe die dames hulle lyfies

gaan

rondswaai.

“Mens, ons was aangenaam verras, amper geskok! Die dames was puik! Ons, die vroue offisiere,

was

brig.

was

die

polisie-

ongelooflik

trots op die dames! Die trots Dáár het sy kleuryke loopbaan op op Paul se gesig het boekdele van die land se beste perde gespreek.”

(Continued from page 62)

Wie

van

Paul

Bothma begin.

Dit

was

seker

net

regtig? Wie was die laaistok- vanselfsprekend dat die polisie kaptein met sy amperse kaalkop só ‘n perderuiter spoedig sou wat ons in 1972 in die kollege as nadertrek

vir

meer

net

ons kompaniebevelvoerder leer konstabelwerk in Kimberley.

Ek was ook deel van daardie eerste groep gewees, en ek self sal nooit daai trots op sy gesig vergeet nie. Hy het gestraal. Ek

dink vandag nog ons het ken het.? Waar het hy vandaan Onthou, daardie tyd het perde uitstekend gedoen. Ons het gekom? nog ‘n geweldige groot rol in die omtrent aan die manne gewys “Hy is op die plekkie met die polisie gespeel. Dit was die trots hoe dit gedoen moet word. lekker naam Kamfersdam in die van die polisie. Ons onthou tog Gedurende die parade het brig. destydse Wes-Transvaal (Noord- seker almal hoe die Bothma se woorde waarmee hy wes) gebore en getoë. Hy en sy beredemanne jaarliks Kaapstad ons vooraf gekalmeer het, familie het altyd gesê hy was toe geneem is om swier aan die telkens by my opgekom: “Julle sommer nog maar ‘n tjokkertjie parlementsopening te verleen. Vir kán dit doen, net so goed en selfs toe hy reeds in perde begin baie jare was brig. Paul Bothma beter as die manne. Julle het belangstel het. Hy het vroeg in sy aan die voorpunt gewees. hard gewerk en ek wéét julle lewe begin perd ry. Dit was sy Hy is in 1953 dan ook kollege toe gaan my trots maak op julle.” lewe. Hy het vroeg gewys hy kén

verplaas waar hy gebly het tot

sy sit op ‘n perd. Sy eerste met sy aftrede op 64 in Augustus deelname aan ‘n perdespring- 1989. Hy is vyf jaar later, op 7 kompetisie was in 1949 terwyl hy Mei 1994, ná ‘n lang stryd met in Kimberley gestasioneer was.” NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

DIE AAND TOE EK IN HILLBROW AGTERVOLG IS Sarie van Niekerk

Hillbrow na John Vorsterplein gery het. Dit het my nie gepla nie, want daardie jare was Hillbrow dié plek om in te woon. Dit was die hartklop

van

Johannesburg

gewees. Dit was mooi skoon, ‘n vreeslike

gekosmopoliseerde

gemeenskap, maar alles waarna jy gesoek het, was in Hillbrow. Hulle

het

die

wonderlikste

winkels gehad, die heerlikste ontspanningsplekke, pragtigste

hotelle

die waar

ongestoord ‘n drankie kon gaan drink

natuurlik

ook

die

heerlikste eetplekke. Dit was veilig, niemand sou jou gepla het as jy in die middel van die nag buite jou woonplek was nie. Dames

kon

nog

vrylik

ongehinderd laat nag in die gebied rondloop of ry. Alice Lui

Daar was die heerlikste pancake

Ek is een van tien dames wat ná

die destydse John Vorsterplein

ons opleiding in die polisie-

uitgeplaas is. Dit was vir my baie

kollege in Pretoria, gekies is om

gerieflik gewees want ek het

in die kollege agter te bly om ‘n

reeds

verdere

woonbuurt

maand

veiligheids-

‘n

woonstel gehad

waarin

gewoon

en drie ander, Frieda Muller,

polisiekollege toe is en ek kon

Suzie Britz en Lesley Auret

toe

(Suzie

reeds

woonstel intrek. Dit het beteken

oorlede) na die veiligheidstak by

ek moes elke dag per motor van

Lesley

net

voordat

die

opleiding te ontvang waarna ek

maar

het

weer

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

ek my

bars waar jy enige tyd van die dag

nag

die

heerlikste

gevulde soet of sout pannekoeke kon gaan eet. Daar was ook, in die hartjie van Hillbrow ‘n plek wat die heerlikste swama’s gemaak het. Hierdie was die uithangplek van jonk en oud en dit

het

dwarsdeur

die

nag

(Continued on page 65)

toevallig is en of die insittendes

kar se petrol liggie het ook al

van

opsetlik

begin flikker. O genade tog my

oopgebly. Fontana het ook nooit

agtervolg. Ek het begin draaie ry

kar kon net eenvoudig nie in die

toegemaak nie. Joubertpark was

deur Hillbrow, wat ek baie goed

middel van die nag in die middel

nog pragtig en skoon en ‘n

geken het om te sien wat

van Hillbrow sonder brandstof

liggiefees oor die Kersfeestyd.

gebeur. Dit het baie gou duidelik

gaan staan nie en dit het baie

Die storie wat volg het juis sy

geword dat die motor inderdaad

laat begin laat word. Gelukkig

oorsprong presies by die einste

agter my aan ry, hulle het elke

Hillbrow het nooit geslaap nie,

swamaplek begin en ‘n paar uur

draai gemaak wat ek gemaak

daar was altyd mense in die

later in die kelder parkeerruimte

het. Ek het enigiets probeer om

strate. Onthou, daardie tyd was

van

geindig

die motor af te skud, maar hulle

daar nog nie iets soos selfone

nadat ek deur ‘n motor agtervolg

het my openlik agtervolg. Ek het,

nie. Ek het in ‘n ongemerkte

is toe ek een aand by die

wanneer ek byvoorbeeld by ‘n

motor

swamaplek uitstap en in my kar

verkeerslig of stopstraat gestop

radioverbinding met die polisie

klim om na my woonstel toe te

het,

die

was nie, daar was toe nog nie ‘n

ry. Soos ek gesê het, het

verkeerslig

oorgeslaan

polisiestasie in Hillbrow nie, of

Hillbrow ‘n geweldige kosmo-

het, reeds weggetrek.

so het ek gedink.

politiese

gehad.

Dit was later net eenvoudig nie

Skielik het die beelde van my

Hier was jy vriende met die

meer toevallig dat die motor

twee Chinese vriende, Jack en

vreemdste mense. Dit is dan ook

agter

Alice, by my opgekom. Ek het

hier waar ek die wonderlikste

presies dieselfde gedoen het. As

geweet hulle sou nog wakker

Chinese-egpaar ontmoet het wat

ek deur ‘n geel verkeerslig gery

wees want dit was juis saam met

die

het, het die motor deurgejaag

hulle wat ek ‘n uur of wat vroeër

woongebied agtervolg is, vir my

selfs as die verkeerslig intussen

swamas geëet het. Ek het ook

skuiling sou bied. Laat ons net

reeds rooi geword het. Toe was

geweet hulle is naguile wat nie

onthou daardie jare was Chinese

ek doodseker ek moet plan

vroeg gaan slap nie. Toe moes

nog nie as wittes in Suid-Afrika

maak, want ek kan nie bekostig

ek op nuut begin draaie ry om

erken nie. So dit was dus eintlik

dat my motor my buite Hillbrow

weer

nog onwettig om by hulle te kuier

moet

omgewing

en beslis onwettig om in hul

geweet as ek dit nie vinnig

agtervolging

woning te oornag.

afskud nie, my lewe waarskynlik

woonstel blok waar hulle op die

in gevaar gaan wees.

agste verdieping gewoon het,

tussen my woonstel en die

Wat gedoen? Waarheen kon ek

was nie ver van die plek waar

swama-plek toe ek begin agter-

gaan? Dit was die groot vraag

ons

kom het dat ‘n donker voertuig

wat by my opgekom het. Ek kon

probleem

darem net die naby aan my ry en

nie na my woonstel toe ry nie,

net presies elke draai neem wat

want dan lei ek die leeu so mooi

donkerder.

begin

in my heiligdom in. Dit moes ek

Die woonstelblok het gelukkig ‘n

agterdogtig begin raak en besluit

ten alle koste verhoed. Dit het

om te probeer vas stel of dit

later regtig begin laat raak en my

(Continued from page 64)

‘n

woonstelblok

gemeenskap

nag

was

neem.

toe

deur

omstreeks

het

halfpad

dié

motor

oomblikke

voordat

groen

presies

agtervolg

agter

nie,

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

het

gery

terug

geëet

wat

nie

kom

van

was

die

waar

het.

Die

begin

nie,

die net

enigste in

hul

omgewing was dit stiller en ook

(Continued on page 66)

Daar en dan is is daar besluit ek

begin dreig het.

sal die nag daar slaap, net

Natuurlik, toe moes ek darem

parkeerruimte

ingeval my agtervolgers nog nie

ook aan hom verduidelik van my

gehad, hoofsaaklik vir bewoners

die aftog geblaas het nie en

nag in my Chinese vriende se

van die woonstelle, maar die

steeds buite vir my staan en wag

woonstel. Hy het dit gelukkig

wagte by die hek by die ingang

om weer my verskyning te maak.

gesien as ‘n noodgeval en toe

tot

het

So tussen die geryery deur

vind ek ook sommer uit dat hy

gelukkig my motor geken en het

Hillbrow se strate het ek gelukkig

baie belanggestel het in die

ook

daarin geslaag om die motor se

Oosterse

gehad. Soos dit seker ook maar

registrasienommer te kry. Die

daarna ure lank oor die Chinese

moes

hek

het ek die volgende dag aan

kultuur gesels, wanneer ons die

oopgestaan en kon ek baie

wyle genl. Johan Coetzee, toe ‘n

kans in die kantoor kon kry

vinnig net inry en tussen ander

brigadier en die takbevelvoerder

daarvoor. Hy het selfs hierdie

motors gaan parkeer. Ek het

by veiligheidstak John Vorster-

twee dierbare vriende van my

eers nog ‘n rukkie doodstil in my

plein, gegee en aan hom die

leer ken. Ongelukkig is Jack in

motor bly sit om net seker te

gebeure van die vorige nag

1979 oorlede aan kanker, maar

maak my agtervolgers ry nie in

vertel. Ek het nooit uitgevind wie

Alice en ek het al die jare

die parkeerruimte in nie.

in die motor was nie, maar genl.

vriende gebly, tot met haar

Ek was steeds nog nie seker of

Coetzee het net later in die dag

afsterwe in. Hierdie einste twee

my agtervolgers opgegee het

vir

vriende sou later in my lewe nog

nie, maar het die hysbak se

geregistreer in die naam van ‘n

‘n baie groot rol in my lewe

knoppie gedruk sodat dit lyk of

bekende ANC-lid. Ek het nogal

speel.

dit na die tiende verdieping

‘n idee gehad wie dit kon wees,

Dit

gaan, maar het nie in die hysbak

want een van die luitenante en

skrikwekkendste ervarings van

ingeklim nie. Ek het sommer met

ek het net so week of wat vroeër

die trappe op gehardloop na die

‘n gesprek met n persoon gehad

agtste verdieping en dringend

wat inperkingregulasies oortree

aan my vriende se deur geklop.

het en my daar in die kantoor al

(Continued from page 65)

kelderverdieping

die

parkeerruimte

registrasienommer gebeur,

het

die

gesê

die

motor

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

was

kultuur.

een

Ons

van

het

die

my polisieloopbaan. FOTO Alice Lui

BESPREKINGSPUNT: SEPTEMBER 1981: SNEEU IN GAUTENG Besprekingspunt voorgestel deur Belinda Nel Saamgestel deur Sarie van Niekerk Groot dele van die land, in-

Laubscher en myself is dié

ontslae raak. Ek het deur die

sluitende die noorde van die

oggend toe ons in die kantoor

sneeu voortgestrompel en foto’s

land, is vasgevang in ‘n ysige

instap deur die nuusredakteur na

geneem en nota’s gemaak met

greep van koue. Ryp lê soggens

die

Oos-Transvaal

Louise in ‘n ander rigting. Dit is

spierwit oral, waterpype en selfs

(Mpumalanga), gestuur vir nuus

hier waar die noodlot toeslaan,

damme is gevries en die gebied

eindpunt

toe ek net eenvoudig nie meer

het ookal swartryp gehad Dit het

Standerton, want daar het die

kon loop nie. Louise en van die

Belinda Nel die vraag laat vra:

gedurende die nag vreeslik baie

dorpie se vriendelike mense het

Wie kan die sneeu onthou wat in

gesneeu. Nie een van ons van

my behoorlik gedra tot in ‘n huis

September 1981 oor groot dele

warm aangetrek nie, dit was 10

voor ‘n kaggelvuur. Ysvoete! Ja

van

Transvaal

September en regtig nie koud

Oos-Transvaal

nie. Ek onthou goed ek het die

Gelukkig

(Mpumalanga) uitgesak het. Ons

oggend ‘n romp met ‘n ligte

behulpsame dame wat my voete

klomp het soos kiddies gespeel

bloese en hoëhakaanglipskoene

warm gemaak het en goed

en skoon vergeet om te werk. Ek

aangehad. Sover as wat ons

gevryf het voor ons weer die pad

het een van die manne se jasse

gery het, het dit gesneeu, die

kon aandurf. Intussen is alle

aangetrek oor my boepens, want

wêreld rondom ons was reeds

paaie na Greylingstad toege-

ek was hoog swanger.

onder sentimeters dik sneeu

maak en ons het toe nooi ons

Antoinette Boshoff: Ek was in Benoni gestasioneer gewees Dit was beautiful gewees.

bedek.

net

oorspronklik bedoelde bestem-

eenvoudig nie ons dag gewees

ming bereik nie. Toe ek laat

nie.

aand

Suzette Hitge: Sjoe ek het nog

reënveërs het begin ingee en

huistoe ry in Germiston, het ‘n

foto’s wat ek in Springs geneem

ons motor se enjin was so ysig

droom prentjie my begroet toe

het, ek moet dit net soek.

dat ons dit op Heidelberg by ‘n

Dina Van Rooyen Smit: Ek was

motorhawe

warm

nader. Die deurpad was daardie

op Veiligheidskursus in Pretoria

maak met kookwater. Ek het

tyd met oranjekleurige ligte verlig

behoorlik gebibber van die koue.

saans, aan die linkerkant van die

pad kon die bome van die

die

destydse

(Gauteng)

het

saamgevat.

net Moes

somersklere terugkom

destydse foto’s

met

Dit

ons

was

maar

Heidelberg

moes

Greylingstad,

het

laat

ons

waar

dit

het

ysvoete was

van

die

opgedoen.

daar

baie

Johannesburg

Geldenhuys-wisselaar

Springs toe om wintersklere te

behoorlik gesneeu het en die

Primrose-begraafplaas

kom haal. Dit was so onverwags.

kinders mekaar met sneeuballe

word. Die spierwit sneeubedekte

Koud en nat.

gegooi het, het ons besluit om

wêreld rondom my, die lang

Sarie Van Niekerk: O ja, ek

dit ons eerste stop te maak. Baie

regop bome in die omgewing

onthou baie goed, want ek was

braaf is ek met my hoëhak-

van

daardie jare was 'n joernalis by

skoene in die sneeu in, maar ek

spierwit dit lug ingetoring het en

Beeld en 'n kollega, wyle Louise

moes baie vinnig van my skoene

(Continued on page 68)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

die

begraafplaas

gesien

wat

die polisie en begin dit met die

gegooi. Die arme handskoene

boodskap wat jy nou vir my

was daarna stokstyf gewees.

hierbo vertel het. Koppel dit aan

Sarie Van Niekerk: Het iemand

skynsel op die spierwit sneeu.

die 1981 se sneeu en dan vertel

nie 'n lekker sneeufoto nie ek wil

Dié tonele wat ek oral in die loop

al hierdie kommentare saam met

van die dag gesien het was net

ondervind en gedoen het sedert

'n mooi foto in die Nongqai

ongelooflik en onvergeetlik. My

daardie

gebruik. Nog kommentare is

kind wat toe pas drie jaar oud

ingesluit. Wat 'n lekker inleiding

welkom ek sal die

geword

vir 'n lekker lees verhaal

Lize

die

Venessa Dupont: Sarie Van

gesneeu in Witbank! Ek onthou

heeldag saam met ons en dit

Niekerk maak so. Ek sal dit op

nog ek kon nie buite speel nie,

was die eerste keer dat sy sneeu

word sit en e-pos vir jou.

ek was agt jaar oud, want my

gesien

Marcelle Du Plessis: Ek was in

boetie, toe ses jaar oud, was

September 1981!

grand 11, dit het ook daardie

siek met verkoue en dit sou

Blommie Grobbelaar: Ek kan

jaar in Greytown gesneeu, op

unfair teenoor hom wees. Ons

die sneeu goed onthou, ek was

ons eerste atletiek byeenkoms

het darem het vinnig uitgaan om

ook nog in die polisie gewees.

van die seisoen

tog net aan die sneeu te vat.

Venessa Dupont: Jinne ek was

Annerie De Reuck: Ons het

Sarie Van Niekerk: Daar is so

nog so jonk gewees. Was maar

sneeu in Secunda ook gehad, ek

baie herinneringe

in gr. 3 (std.1). Ek het in

was in gr. 2

dag maak nie saak hoe oud jy

Kempton Park gebly. Ek onthou

Ida van Zweel: Ek onthou hoe

was nie ons kan 'n lekker blad

dit, ek het toe nog nie eers

het ons mekaar met die sneeu in

saamstel, ek sal sommer in die

gedink aan werk nie.

Boksburg-Noord gegooi het. Een

argiewe kyk vir sneeufoto's

Sarie Van Niekerk: Blommie

van my vriende het ook nog

Joan Drotskie:

kom vertel bietjie vir ons wat julle

daardie dag verjaar.

dogtertjie was net gebore en ek

alles gedoen het hoe dit die plek

Marie

waar jy gewerk het laat lyk het

hofordonnans en die hof het

sneeu

julle

vroeg

Jonina

(Continued from page 67)

die

oranjekleurige

het,

element

was

want

het.

nie

ligte

Ja dit

bietjie

haar

was

sneeuballe

verder

van

tyd,

alles jou

Mostert:

wat

polisielewe

verdaag.

‘n het

aan daardie

My tweede

was so verwonderd oor die van

Zyl:

was

gegooi nie. Skryf vir ons 'n

groentewinkel

gegaan,

gestasioneer by Petit polisie-

lekker

bring

sopgroente gekoop en my heel

stasie, wat vandag nie meer

sommer jou lewe in die polisie

eerste pot sop gekook. Dit was

bestaan nie. Wyle AO Bill Clarke

daarby in. Wat van bietjie foto's

die eerste keer wat ek sneeu

was op daai stadium bevel-

Venessa

gesien het.

voerder van die stasie. Ons het

Niekerk ek was nog op skool.

Helena

sneeumanne

Eers 1987 vir my pa gesê ek

daardie

gaan polisie toe. Ek gaan met

Outeniqua-bergpas

honde werk. Toe is ek standerd

Ons het daardie leerhandskoene

Nelda Kachelhoffer: Hoe kan

7, (gr. 9).

waarmee ons saam met ons

ek ooit daardie dag vergeet, ek

Sarie van Niekerk: Skryf vir ons

uniforms uitgereik is aangehad

het daardie aand nog hekwag

'n lekker storie oor jou lewe in

lang

storie

Dupont: Sarie Van

toe

was

Visser: Dit het net so

Engelbrecht: Dit het jaar

mekaar

ook

met

die

gesneeu,

sneeuballe

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

die

perseel

gebou. Ek glo nie ons het daardie dag gewerk nie.

(Continued on page 69)

in meet as 20 jaar Sneeu het in

koue. In provinsies soos die

vyf van die nege provinsies

Wes-Kaap, Oos-Kaap, Noord-

gewerk.

geval. Minimum temperature het

Kaap, KwaZulu-Natal en dele

Ons spring 40 jaar vorentoe en

tot ver onder vriespunt geval en

van Mpumalanga het dit weer

is terug in 2021, die land weer

dagtemperature sukkel om bo

erg gesneeu. Dele van die land

een

koudste

10 te kom. Dele van die land

loop ook deur onder erge ryp.

Juliemaande in volgens kenners

bibber behoorlik weer van die

(Continued from page 68)

van

die

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

SUID-AFRIKA SE TIENLING-BABAS BESPREKINGSPUNT OOR OPSPRAAKWEKKENDE NUUS Saamgestel deur Sarie van Niekerk die tienling het klaarblyklik soos mis voor die son verdwyn. Dit is toe dat ons polisiedames op ons Facebookblad die vraag vra: “Kom ons kyk wie is die gereelde koerantlesers op die blad of wie kyk gereeld nuus. Wat is julle gevoel oor die geheimsinnige ma en haar 10 babas wat na bewering 'n week gelede in die Tembisa hospitaal gebore Tebogo Tsotetsie en Gsiame Sithole die “Tienling” se oues wat soos mis voor die son verdwyn het (Independent Media)

maar

nou

net

eenvoudig skoonveld is. Ek dink enige hospitaal of dokter of ouerpaar sou sulke nuus nie kon

Op 8 Junie het die hele wêreld

‘n

regop gespring toe die nuus

Gautengse

bekend

maatskaplike

geword

het

dat

‘n

Dag

later

bevestig

die

stil

departement

van

geheimsinnig?”

ontwikkeling

nie.

Hoekom

Hier is hoe die kommentare

tienling in Suid-Afrika gebore is.

woordvoerder,

Wêreldrekord! Die wêreldmedia

Ndwayana, die geboorte van die

het

pak,

tienling in die Tembisa hospitaal

Kathy

kameras

in Ekurhuleni. Hy sê egter dat

bestaan nie. Teen hierdie tyd

gegryp om tog net vinnig by

Sitholle gevra het dat sy ruimte

behoort ons al te weet waar

hierdie nuus uit te kom Wie gaan

gegee word om te rus en te

hulle gebore is, hoeveel hulle

die eerste foto van die ma, me.

begin genees.

weeg en miskien al foto's gesien

Gsiame Sithole (37), kry. Borge

Die nuus is daar, ‘n foto van ‘n

het gereed gesit om die babas te

hoogswanger Sithole en haar

borg.

man, Tobogo Tsosetsi, word

Trudy Hoeftmann: Plain b**s**t

wêreldwyd

die

Today's newspaper says dad

maatskappy, selfs van oorsee

soektog na die tienling begin.

became a millionaire overnight.

het gekom met aanbiedinge van

Allerhande gerugte en berigte

Someone imbibed

borgskappe.

word deur die wêreld versend en

Dalene Steenkamp: So vinnig

Die joernalis Piet Rampedi van

die wêreld wag in groot spanning

soos selfs staatsgeheime uitlek

die Independend Media groep

vir

spog met die scoop van die jaar!

verskyning iewers te maak. Maar

begin

koffers,

skootrekenaars

Doeke

aangebied

onmiddellik nog

groot

die

versprei

tienling

Fesiwe

hou

verloop het: Paterson:

Die

babas

het. Iemand het die kans gesien om geld te maak

hulle

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued on page 71)

(Continued from page 70)

op sosiale media, sou die media sekerlik

reeds

kon

uitsnuffel

waar die geboortes plaasgevind het. Die ouers se name en ouderdomme was genoem by die oorspronklike post, tog het niemand nog na vore gekom om

want dis ‘n wêreldrekord

Estelle van der Westhuizen:

Linda Lourens Engelbrecht:

Nie ‘n huisdokter, kinderspesialis

Dit is sommer ‘n wolhaarstorie.

Ronelle

Mouton

Valentyn:

Haar maag is yslik groot! Seker opgestop!

sou

bedlêend

gewees het en nie weggeraak het nie.

ginekoloog

het

vorentoe

gekom om te bevestig dat hulle deel was van die geboorte nie. Vir 10 babas MOES daar ‘n kinderspesialis by wees. Geen hospitaal, privaat of staat, of enige

kliniek

het

vorendag

Gerda van Rensburg: Dit gaan

gekom om te sê babas is daar

weer ‘n toesmeerdery wees.

gebore of ma daar behandel nie.

Iewers gaan daar 10 babas

Kliniek sê hulle het ma al gesien

opgetower

die

buite sit maar sy het nooit

regering gaan nie so ‘n kans laat

ingekom nie. Die man se regte

verbygaan om eerste in die

vrou mag niks sê nie en word

wêreld

gedreig deur hom dat hy haar uit

maatskappy het al R1 miljoen

sy huis sal gooi. Bulls**t storie

oor vier jaar geskenk en ek dink

Sonette Jordaan: Weet nie so

soos nog nooit. As daar ewe

Pilchards

langtermyn

mooi nie? Het weer die foto waar

skielik 10 babas gewys word ná

visverskaffer. Indien Guinness

sy swanger is, bestudeer! Haar

so lank wil ek ook hê DNA-

sou belangstel beveel ek aan n

borste is dan so plat soos 'n

toetse moet gedoen word. As jy

DNA-toets word op elke baba

pannekoek! Hel, as ek terug dink

geld wil hê moet jy bewyse kan

gedoen. Die pa het gesê die

aan my borste met net een kind,

lewer en klaar.

babas sal op die regte tyd gewys

wonder ek ook maar net

word.

bevestig

dat

hulle

die

ouerpaar ken nie. Mucki Gouws: Ek stem, dit was net ‘n geldmaakstorie. As die babas so vroeg gebore is sou hulle nog lank in ‘n broeikas moes wees en beslis nie kon "verdwyn" uit ‘n hospitaal nie.

Sonja

Slabbert:

Sonette

Jordaan, selfs haar gesig is doodnormaal en daai maag! Sy sou permanent moes lê. Sarie Van Niekerk: My borste was net so gróót na net een kind Sharon

Matthyser:

sluk

word,

wèes

‘n

want

nie.

Soek bewyse. Jy kan nie daai

Sarah Ann Oberholzer: Seeing

bewering maak en niemand sien

is believing.

iets nie.

Marie

Snyman:

Seeing

Iemand soek geld. Dit is my

Annatjie Boyes-Varley du Toit:

persoonlike opinie.

Wat my pla is dat die dame een

Rose-Marie

keer ‘n week by die naaste

hulle bestaan nie.

kliniek was en volgens die kliniek

Marcia Van Der Merwe: Ek

het sy nooit vir checkups gekom

wonder maar net.

nie maar altyd buite gesit en

Karin Jacobs: Die baba en die

gewag het vir haar man. Nou

ma bestaan nie!

Hoekom? Sal jy wil gesien word

nie. Dis dan so ‘n groot ding

Marlien Loubser Horn: Scam.

believing.

swaar aan die storie!

Zandra Verster: Ek weet darem

Tina Greyling Landman: Nope!

by die kliniek en nie kom vir n checkup of pre-natal klasse. NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

Biggs:

dink

Annelize van der Merwe: Want dit is obviously nie waar nie. Die Rosenkowitz

sesling

het

wêreldnuus gemaak. Dink jy regtig

tienling

gebore.

Honestly? (Continued on page 72)

Gerty Duncan: Daardie babas

boggerall nie. Die maag lyk ook

moet in ‘n broeikas lê en ‘n

net heeltemal té rond ampers

Sarie Van Niekerk: Annelize

swanger vrou se maag sit onder

soos n ballon.

van der Merwe, ek stem en die

haar borste nie bokant nie.

Joan Drotskie: Dink ook dis

hospitaal waar die babas dan

Hierdie is ‘n foefie.

fake news Estelle van der Westhuizen:

(Continued from page 71)

gebore sou wees sou nóóit so

Hetta

Smit

iets stilgehou het nie. Wat ‘n

Gerty

Duncan,

rekord vir die hospitaal en die

opgemerk.

span

iewers heen verdwyn.

bymekaar te sit vir ‘n foto. DNA-

Evelyn Werth Koorts: Ja, ek

toetse want ek glo niks meer wat

dokters

verpleegpersoneel wat daardie tien in die wêreld sou bring.

Labuschagne: het

Haar

dit

ook

Wag seker net dat daar genoeg

borste

het

ander prem babas is om 10

dink dit is ‘n foefie. Ek het n

hulle kwytraak of doen nie.

Sunette Schonken: Ons sou al

drieling

lankal daarvan gehoor het. Dit is

Cathy Williams: May be an

sewende maand af permanent lê

groot nuus!

en my boobs was skrikwekkend.

moes

van

image of two people and text Lynette Otto Mans: Ek dink dis

Erika Beytell: ‘They're fighting

Jeanne Hugo: Van die begin

for their lives,’ says aunt as

n groot pot***t! Hoekom nou

gesien dit is ‘n klomp kussings

family strives to protect the

eers te voorskyn kom? Iemand

onder

Thembisa 10.

soek net geld!

planne sal nooit opraak nie. Lyk

Annelize van der Merwe: Erika

my hul geld ook nie

Beytell, jip, die internet sê ook

Susan

dagga genees kanker, laat jou

hoegenaamd enigsins menslik

gewig verloor, ontrimpel jou vel,

moontlik

genees elke liewe siekte op

liggaam soveel kinders op een

Carien Fick: Geldmaak storie

aarde.

slag

daardie, dink ek.

Erika Beytell: Annelize van der

natuurlike manier en hulle dan

Bonita

Merwe Ek weet. Ons moet maar

nog boonop kan dra tot op ‘n

interessant wees om te weet wie

wag vir bevestiging.

skaflike stadium? Onmoontlike

staan agter daardie pot k*k

Cilla Bresler: Fake nuus.

storie hierdie!

Lizette Roos: Dink ook nie hul

Carol van Wyk: Dit is ‘n klomp

bestaan nie. Ek dink net aan al

nonsense.

die “vernietgoed” wat hulle kon

Desiree Bothma: Carol van

dis menslik onmoontlik dat die

kry van borge af, ek dink nie

Wyk, ek stem saam is fake news

liggaam

hulle sou dat die soustrein by

Estelle van der Westhuizen:

akkommodeer. Die media sou

hulle verby ry nie.

Daar sou ‘n scan gewees het om

hulle al lankal uitgesnuffel het.

Lizelle Kozisek: Ons almal weet

te wys daar is 10 babas in

Wat my aanbetref dink ek ook dit

mos

bollie

daardie maag. Besides sy lyk te

is fake nuus.

ons

gemaklik om so te kan sit met 10

Venter Erika: Photoshop?

wanneer

praat. beroep.

Dit

iemand deel

van

binne

daai

boepens.

Schoeman: dat

kan

in.

die

produseer

Hulle

Helena Trytsman: Hulle vat ons inteligensie laag. Meer wil ek nie

dit

menslike op

die

sê nie. Lalla Gouws: Aap nuus!

Janine

Maree:

Sal

Daleen Oosthuizen: Leuens om geld te kry Kitty Malan Wessels: Ek dink

Geen

swelling

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

soveel

babas

kon

(Continued on page 73)

in 2009 by Nadya Suleman,

Hannelie Smit: Op 29 weke

moes ‘n keisersneë gewees het..

Sandra Kotze: Ek wonder of dit

“Octomom.” (A few instances of

Anna-Marie Coetzee: Ek glo nie

waar is. Nuusmense sou haar

the live birth of nine children

dit is regtig waar nie!! Nuus het

lánkal uitgesnuffel het.

stemming from a single preg-

te gou "platgeval."

(Continued from page 72)

Alet Koekemoer De Vos: Ek

commonly

known

nancy have been recorded, but

Alet

van

Zyl:

Anna-Marie

stem. Die hospitaal sou mos

those children all died shortly

lankal dit as ‘n photo-op gebruik

afterwards.) By David Mikkel-

het! En nou skielik is daar ‘n

son

saak van ‘n vermiste persoon,

Elize Knoetze: Lieg storie

máár die ma is in die sorg van

Magdel Darlington: Kyk of lees

die

‘n

Porterville!!! Jammer Alet jou

nie nuus nie, enigste manier om

location.

verkeerd verstaan!!

nie beroerte te raak oor al die

departement

undisclosed

Heeltemaal te veel kinkels in dié kabel. Milanda

Natuurlik

geboorte geskenk? Op 35 weke nogal. Nope, I don't think so.

Zyl

korrupsie, diefstal, moord en

is iets nie reg nie. Daardie 10 moet

nee

jong,

stil

soos

Sonja Jones: Ek lees nou op News24 se blad dat die pa van die sogenoemde Tembisa 10

Franci Olivier Scholtz: Iewers babatjies

die foto's? Anna-Marie Coetzee: Alet van

doodslag ensovoorts. Coetzer:

Coetzee stem saam en waar is

iewers

erken het dat dit 'n jokstorie is. Sonette Jordaan: Sonja Jones wonder wat gaan nou van al die

Wilma Le Roux: Dink ook glad

broeikaste wees aangesien hulle

nie dis waar nie. Moet beslis

10 weke te vroeg gebore is.

fake nuus wees!

Iewers is ‘n korrupte storie besig

Sarie Van Niekerk: Wil ek ook

Dalene Bothma Ludeke: Moet

om te broei. Liewe genade 'n

weet

fake wees, want dis ‘n groot

tienling dis wêreldnuus, hoekom

Dalene

gebeurtenis in iemand se lewe,

dit wegsteek vir die wereld.

berig gesien dat die ma by die

wil seker geld hê vanaf die staat

Sharon Solomons Lewis: ’n

hospitaal opgedaag het en haar

Nicky Drysdale: Ek dink nie dit

scam om geld te maak!

is waar nie, hoekom die hengse

Cathy Williams:The father of

geheim rondom die hele storie.

the

Marlene Aldrich: Kyk na kultuur

opened a missing persons case

van persone ook. Hul mag in

for Gosiame Thamara Sithole.

Richelle

begin nie babas wys. As dit waar

According to Teboho Tsotetsi he

Daniel, het ek iets gemis of die

is, sterkte vir die grootmaak. As

has not seen the mother since

joke wat hul op ons trek voor

nie is dit sad om mense so te

the day before the decuplets

Youth Day, want dit is nie April

scam vir geld.

were born. He has also asked

nie.

funders to stop sending money

Elize De Kock: Richelle Daniel-

until they find her and the ba-

Mostert ha ha jaaa vra dit

bies. SAPROMO. COM Still no

Richelle. Like Reply Write an

Maureen Kayster: The record for most surviving children produced in a single pregnancy remains eight, a feat accomplished

alleged

decuplets

has

skenkings word?

Steenkamp:

kinders

gesoek

Ander

het.

Decuplets' mom came to us looking for her babies Steve Biko hospital Daniel-Mostert:

sign of decuplets, request made to stop funding parents NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued on page 74)

"moet nie perdekuddels as vye

koeëlrond! Gedink hulle gaan

aansien nie". Nou kan ek baie

lekker toelaes kry en toe val die

answer. Invite Friends to Join

puristies sê wat ek nog heeltyd

spulletjie plat!

This Group'

wou. Die storie is van die begin

Mariana Van Heerden: Nee wat

Sonette

‘n pot kuddels. (In volksmond het

dit is net iemand wat geld wil

(Continued from page 73)

Jordaan:

Dalene

Steenkamp daardie voetjies is

ons

maar

met

jare

die

maak, daar was ‘n foto van die

definitief nie twee van haar

uitdrukking so effe gewysig om

vrou, jy kan duidelik sien dat

sogenaamde babas se voetjies

bietjie krag te dra.)

daar kussings onder haar rok

nie!

Sharon Matthyser: Sy het na

ingedruk was, weet nie hoeveel,

Sonette

bewering 'n tweeling, dalk is dit

seker 10.

Jordaan, beslis nie. Lees ek ook

hulle voete. Die tannie het haar

FOTO

op ‘n ander berig die uitdrukking

goed opgestop met 'n gymbal,

Dalene

Steenkamp:

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

2016 EN 2018: ROTS- EN STRAND HENGEL WÊRELDKAMPIOEN Kabous Louw lewe aangepak, sommige beslis

die geleentheid laat verby gaan

met minder sukses as ander,

maar in 2012, op aandrang van

verteenwoordig nie.

‘n kollega, sluit ek aan by die

Ek het egter eers met my

Suid-Afrikaanse Polisiediens se

aankoms in Portugal besef hoe

Strand-en-Rots

Klub.

drasties die hengelmetodes en

Dieselfde jaar word ek gekies vir

hengelgerei verskil van die wat

die WP-vroue span en neem

ons in Suid Afrika gebruik. Jy

deel aan my eerste nasionale

mag byvoorbeeld nie bokant jou

toernooi in Oos Londen. Daarna

knieë

was daar geen keer in my nie en

veiligheidsredes

Ek is in 1972, die jaar wat die

in 2014, gedurende my derde

Afrika swem-stap ons maklik tot

eerste vroue toegelaat is tot die

jaar van kompeterende hengel is

100m die see in net vir daardie

polisiemag, gebore in Worcester,

ek gekies vir die Suid-Afrikaanse

één gooi vir die ontwykende

grootgeword in Villiersdorp waar

vroue presidentspan wat teen

bonus vis. Hul hengelgerei was

ek in 1990 aan die Hoërskool De

Namibië

seker die grootste aanpassing

Villiers Graaff gematrikuleer het

Jeffreysbaai.

en op 3 Januarie 1991 het ek my

weens finansiële probleme nie ‘n

garingdraad dun lyn en lang ligte

regterhand opgesteek om ‘n lid

vrouespan stuur en ons span

stroppe

van die Suid Afrikaanse Polisie

kompeteer direk teen die mans.

teiken wat net langer as 15cm

te word.

Gedurende die toernooi eindig

moes wees. So ek moes vinnig

Ek is direk ná opleiding in

ek sesde algeheel wat opsigself

aanpas by die nuwe faset van

Pretoria na die onluste eenheid

‘n uitsonderlike prestasie was

hengel.

10,

uitgeplaas.

omdat vrouens baie moeilik teen

Natuurlik was dit vir my, ‘n

manne kan kompeteer weens

plattelandse dorpie

die verskil in fisieke krag en

Kabous Louw

Kaapstad

mens,

‘n

Hengel

deelgeneem Namibië

het

in kon

Suid

met

Afrika

nat

fyn

KAB

word en

weens in

klein

Suid-

hoekies, vissies

In Portugal het ek maar net gemiddeld gevaar, maar vir my eerste

Wêreldkampioenskap

groot skok om in die oerwoud

lengte.

van beton te gaan werk, maar

Gedurende 2015 is ek die eerste

2016 is ek weer gekies vir die

met ons verwelkoming op 24

keer gekies vir die FIPS-M Suid-

Suid-Afrikaanse

Junie 1991 het ek besef dit is

Afrikaanse Protea-span wat sou

vrouespan, die keer om Suid

waar ek wil wees en ná 30 jaar

meeding

Afrika

Wêreldkampioenskap

steeds

dieselfde

beslis ook nie te swak nie. In

die

Proteamet

die

Wêreldkampioenskap in Ierland

eenheid, alhoewel ek nou in die

Portugal. Vir my was die faset

en ook die Sone 6 Internasionale

Paarl werk.

van

Ek het baie uitdagings in my

heeltemal nuut en ek kon net nie

kampioenhengel

iets

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued on page 76)

agter

sit,

vandag daaroor vra sê ek altyd

sommiges selfs met verkykers,

dit was die swaarste, donkerste

om presies te kyk wat ek doen

tyd in my lewe, want daar was

Hentiesbaai, te verteenwoordig.

en elke beweging is met valkoë

soveel wat kon gedoen word om

Laasgenoemde was natuurlik die

dopgehou en oorgedra aan hul

nie

kersie op die koek vir my, want

hengelaars. Met die laaste dag

vrouehengelaars in geheel en

dit was my grootste droom wat

se einde was ek net bly dit is

selfs ander hengelaars wat in my

waar geword het.

verby. Min het ek toe geweet dat

voetspore volg, te kon help,

Met die Wêreldkampioenskap in

ek nie net onder die top vyf

maar selfs hengeltydskrifte het

Ierland was ek slaggereed om

geëindig het nie, maar ook die

geskitter

my staal te wys, want die keer

2016-Wêreldkampioen is. So, dit

Vandag is al wat ek het om te

het ek darem ‘n beter idee

was ‘n groot verrassing om dit

wys dat ek wel in 2016 die

gehad wat van my verwag gaan

later die aand te hoor en die

Wêreldkampioen

word. Teen dié tyd het ek ook

trane het vrylik geloop onder die

medalje, koerantuitknipsels en ‘n

oorsese hengelvriende gemaak

hele span omdat dit die eerste

paar foto’s.

keer

Suid

Namibië

toernooi

het

(Continued from page 75)

Toernooi

een

teen

van

Namibië

die

Belgiese

was

kamp

dat

kom

enige

vir

nie,

hul

maar

afwesigheid.

was

net

‘n

internasionale

hengelaars het sy stok aan my

Afrikaanse

geskenk. ‘n Portugese hengelaar

vrouehengelaar dit kon regkry

Wêreldkampioenskappe gevolg

het weer sy katrolle vir my

om ‘n Wêreldkampioenskap te

en ek het elke oomblik geniet.

geleen

wen.

Kyk, om aan Hentiesbaai se kus

hengelaar het nog ‘n hengelstok

Terug in Suid Afrika het daar

geleen en ook gehelp om ons

baie

alle

hengelaar se droom. Ek eindig

touwys te maak met stroppe wat

kante gekom, merendeels deur

derde in die toernooi en kan bars

geskik sou wees vir hul waters.

sosiale media, SABC 2 het selfs

van trots, want dit is waarvoor ek

Verder moes ek net toepas wat

‘n kort insetsel op die nuus

gewerk het. Tot hede is ek nog

ek ken en dit het ek elke dag

gehad. Saam met die bietjie

elke jaar weer gekies om teen

met oorgawe gedoen. Met die

publisiteit het daar natuurlik ook

Namibië

liedjie Waka-Waka het ons elke

baie

van

grootste droom is natuurlik om

dag voor die kompetisies selfs

borgskappe waarvan nie een

dié toernooi ook eendag te wen.

die ander lande aan die dans

gerealiseer

nie.

Dit is mos darem die plek wat

gehad met ons Suid Afrikaners

Laasgenoemde was nogal vir my

die naaste aan my hart lê en

‘n bitter pil om te sluk veral as jy

selfs as ek eendag nie meer

borrelende persoonlikhede.

sien hoe die manlike hengelaars

kompeterend hengel nie sal ek

Die tweede laaste dag in Ierland

ambassadeurs word en van die

weer-en-weer terug gaan na

was die eerste keer wat ek besef

beste en nuutste hengelgerei

Hentiesbaai tot ek eendag te

daaruit kry en ek net moes aan

oud is.

onder die top vyf te eindig. Ek

ploeter. Ek wou skree, “hallo

Gedurende 2017 is ek weer

moet

‘n

daar ek is Kabous Louw en ek is

gekies

senutergende tyd vir my, want al

die Wêreldkampioen, help my

die ander lande se afrigters het

ook ‘n bietjie!” As iemand my

selfs

opgewonde,

‘n

Ierse

vrolike,

het dat ek ‘n kans staan om sê

dit

was

nogal

mans-

net

gelukwensings

beloftes

van

gekom het

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

hengel,

deel

kort

bly

net

vir

die

enige

neem.

die

(Continued on page 77)

top hengelaars aanbied om op te tree as ons gids en daarmee saam het hy seker gemaak dat ons wel die korrekte toerusting het. Saam met dit het ‘n pleidooi uitgegaan vir hengeltoerusting vir die span, wat goed ontvang is deur die oorsese hengelaars van Engeland, Nederland, Skotland, Wallis en België wat gesorg het dat elke hengelaar uitgerus was met die nodige toerusting. Dit word

‘n

poel

gehou

vir

toekomstige Protea-hengelaars se gebruik. 2018 se Wêreldkampioenskappe het net op ‘n ander noot begin en was beslis die ene wat my die naaste aan die hart lê. Onthou hierdie keer was daar geen

verskil

tussen

ons

toerusting en hulle toerusting danksy die lojale skenkings. Van dag een af het ons ook nie een oomblik teruggestaan vir die die uitslae, maar slegs leer

groot name in die hengelwêreld

daaruit en beter voorberei vir

nie en die Suid-Afrikaanse-span

2019 se Wêreldspele in Suid

het konstant druk op die ander

Afrika.

lande gesit. As span was ons

Langebaan aan die Weskus,

Gedurende 2018 is ek vir die

gefokus op ‘n podium einde en

maar die oorsese spanne doen

vierde keer gekies om Suid

ons kon nie vir beter vra toe ons

uitstekend en ons sukkel in ons

Afrika

verteenwoordig

tweede algeheel eindig, maar

eie water. Ons span eindig

gedurende

die

om uit te vind dat ek weer die

darem nie laaste nie en het

Wêreldkampioenskappe,

die

Wêreldkampioen

darem een hengelaar wat in die

keer in Wallis. Met die hulp van

oomblik wat ek nie in woorde

top 10 eindig, maar daar was

vriende en familie is ek oorsee.

kan beskryf nie. Daardie gevoel

faktore wat beslis bygedra het

Van die begin het ons geweet dit

wat jy kry as jy op die podium

tot ons swak vertoning. Dit is

gaan weereens ‘n moeilike ene

staan en jou land se vlag word

egter water onderdeur die brug

wees, maar ons hulp het uit

bokant

en ons kan niks verander aan

België gekom toe een van hulle

(Continued from page 76)

Wêreldkampioenskappe, keer

eie

bodem

die in

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

jou

was,

gehys

‘n

jou

(Continued on page 78)

nasionale vlak gedurende die

sterker hengelaar my onttroon.

polisie se nasionale toekennings

In die tussentyd gaan die lewe

volkslied is die een wat speel

nie. Wat my diep seergemaak

aan by die werk as ‘n luitenant-

terwyl almal jou staande toejuig,

het is dat dit oral uitgebasuin is

kolonel

want vir hierdie Suid Afrikaner

in die media dat ‘n kolonel van

eenheidsbevelvoerder van die

was die eerste titel dalk ‘n

die

vloekskoot, maar ‘n tweede keer,

wêreldkampioen is, maar toe

polisiëringseenheid in die Paarl.

daarteen kan niemand stry nie.

daar gevra word hoekom my

Dit is juis hoekom ek ook so lief

Ek moet ook by sê dat dit ook

prestasies geen erkenning op

is vir hengel, want die staan

die

nasionale vlak kry nie, was die

langs die see en wag vir ‘n vis

geskiedenis van hengel was dat

antwoord kort, non-funded sport.

om te byt gee my baie tyd om te

‘n vrouespan op die podium kon

Wat non-funded en ‘n SASCOC-

reflekteer en te peins oor my

eindig.

erkende sport met mekaar te

lewe. As jy in ag neem dat my

Kort ná ons terugkeer uit Wallis

doen het sal net nasionaal se

werk

moes ons weer hard begin met

sportkantoor weet. Ek het egter

weens permanente krisisse en

voorbereiding

vir

die

lankal geleer dat die lewe nie

bestuursbesluite ten opsigte van

Wêreldspele

2019

wat

altyd regverdig is nie, dat jy

onluste, dan dien hengelsessies

lesse uit elke terugslag leer en

vir my as ‘n sielkundige kop

Langebaan, ek glo dit was die

net sterker aan die anderkant

skoonmaak. Ek voel altyd net

droom van enige hengelaar om

uitkom.

weer beter en weer lus vir die

die toernooi te kon deelneem.

Al wat ek kan getuig is dat non-

lewe ná so ‘n uitstappie.

Gedurende

Wêreldspele

funded in die polisiediens die

En in 2020 is wéér vir die Protea

beseer ek my op die tweede dag

volgende beteken. “Jy kry geen

-span

maar druk deur die pyn en mis ‘n

finansiële bystand, jy kry geen

Frankryk sou gaan meeding,

podium plek om vyfde algeheel

sportverlof behalwe vyf dae per

te eindig. Steeds ‘n groot eer en

jaar op ‘n 50/50 basis en kan

word uitgestel tot 2021, maar

voorreg,

werklike

geensins aanspraak maak op

omdat die pandemie nog steeds

prestasie is om tans tweede in

enige toekenning as sportvrou

voortgaan het ek besluit om te

die wêreld gereken te word.

van die Jaar”. Ek is nie bitter,

onttrek

In 2017 en 2019 het die Suid-

maar net so keelvol vir die

finansiële redes. As alles mooi

Afrikaanse

Polisiediens

nydige

verloop behoort ons Sone 6,

erkenning

gegee

kollegas wat vra, “is jy alweer op

Protea-span

prestasies as wêreldkampioen in

sportverlof?”. Elke liewe dag

kompeteer

2016 en 2018 in die Weskaap,

verlof van my jaarlikse verlof

gedurende Desember 2021

nadat ek aangewys is as die

word

(Continued from page 77)

eerste

plaasvind

keer

eie

die

maar

Hengel

bodem

die

vir

Suid-Afrikaanse

Polisie

aanmerkings

geskeduleer

van

publieke

orde

baie

stres

gekies

veroorsaak

waar

ons

maar toe kom Covid-19 en dit

weens

verlof

egter teen

steeds Namibië

kompeteer

vir

2016/2017 en 2018/2019, maar

Afrikaanse

Protea-span

Ek was kaptein van die WP span

dit het ‘n bitter smaak in my

omdat dit iets is wat ek absoluut

van 2015 tot 2020. Ek is ook

mond

geniet kan ek daarmee saam

gekies as kaptein van die sone

lewe tot eendag wanneer ‘n

(Continued on page 79)

sportvrou

van

gelos

prestasies

nie

die

Jaar

omdat erken

die

Suid-

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued from page 78)

2021 in Frankryk sal plaasvind.

Ek het my eerste wêreldkroon

6, Protea-span vir 2021. Ek was

Ek was ook vier keer lid van die

in 2016 in Ierland gekry en

lid van die FIPS-M Protea-span

sone 6 Protea-span vanaf 2016

weer in 2018 in Wallis. Ek is

Sone 5 van 2015 tot 2019. Die

tot 2019.

tans tweede op in die wêreld.

sesde keer sou in September

Die ranglys word oor ‘n tydperk

2020 wees wat nou hopelik in

van vyf jaar bereken.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

MY OPLEIDING IN DIE WEERMAGKOLLEGE Wied Jonk

In 1971 het ‘n nuwe koers vir

driloefening nie. Ons het naweke

‘n

vroue in Suid-Afrika aangebreek.

by die George hospitaal gaan

boom geword het in meeste van

diens doen en die verpleegsters

ons se lewens. Hierdie opmars

Waar die Outeniquas se tone

gehelp en so ook ander se nood

in die militêremag in Suid-Afrika.

vastrap, het 128 jong vroue n

en pyn leer ken.

pad begin oopbreek in ‘n toe nog

sterk,

Ons

lewensveranderende

kon

uitpasseer

met

paraat

met

onbekende manswêreld. Op ‘n

Selfverdedigingslesse en karate

selfvertroue,

sonnige lentedag is ons soos

het ons paraat laat voel. Daar

waardigheid en n samehorigheid

slagskape in ‘n vreemde kraal

was gimnastiek, sommige het

wat nou na 50 jaar steeds

ingeboender: Tree aan! Links

geskilder,

gesing

ons

voortleef. Die jare tussenin het

om! Nee, ander links!! Voor-

fantastiese

koor

het

oral

weggeval, die drade word weer

waaaarts!

Vreemde

opgetree.

vroue

het

opgetel en saamgevleg.

opdragte wat bitter min van ons

uitgeblink

nog nie tevore gehoor het nie,

soorte.

Mars!

Die in

verskeie

sportEk en nege ander soldoedies

maar ons was vasberade om deur

druk,

met

twee

het in 1972 mekaar by nog ‘n Ek kom van ‘n plaas na ‘n

eerste in SA, die polisiekollege

laerskool in ‘n piepklein dorpie,

weer raakgeloop, of is dit raak

na ‘n plattelandse hoërskool. Ek

gedril?

Hier het ons bande gevorm wat

was

Ek en een van hulle Magda

die

sonder

was

Wilken, nou Storm, loop al 50

linkerarms of te nie.

tyd

deurstaan

het.

Die

bekrompe,

skaam

selfvertroue.

grondslag is gelê vir dissipline in

soos ‘n kind in ‘n swietswinkel.

jaar

ons wese, lewenslank Ons moes

Ek kon nie wag vir elke nuwe

wonderbaarlik .

improviseer, voertuie diens, leer

dag vol nuwe avonture.

bestuur, noodhulp,

tuisverpleging, flink

dink

saam,

onbepland

maar

Dis ‘n vreugde om terug te kyk

en,

Ek is so dankbaar iemand het

improviseer! Net nie met die

die mosterdsaadjie geplant wat

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

op hierdie Route 50!

BRITTISH SOUTH AFRICAN POLICE IN RHODESIA Moira Buchanan 1980

having

four

many reasons, and wanted to

be considered as spy for the

huge

desperately join the then Securi-

Zimbabwe

chance to do investigation, and

ty Police. However, at that stage

therefore the security branch of

many other things as we were

my Afrikaans caused much hilar-

the police could not employ me.

three women and two, then one

ity amongst fellow Afrikaans offi-

Also, as my Afrikaans was not at

male officer, years in the British

cials, as English and a little Sho-

an acceptable standard, this al-

South African Police in Rhodesia

na were the only two langauges

so made me unacceptable. I

(BSAP). Here in South Africa

I had spoken for four years.

was very shocked at the out-

policewomen only performed ad-

I decided that I would chat to a

come. However, I achieved my

ministrative

jobs,

couple of the officers at the

ambition to a certain degree,

whereas in Rhodesia, they could

Branch and eventually was ad-

and was accepted by the South

do proper police work. Although

vised that because I had worked

African Police when we moved

I enjoyed the time in Rhodesia, I

for the BSAP and the Zimbabwe

to Pretoria.

returned to South Africa, for

Rhodesia government, I would

amazing

completed

adventurous,

duties/office

government,

and

PLAK MY TANDE MET BOSTIK VAS Eugenie Maree Ek moes ook eendag in die hof

om 14:00 in die hof getuig met

huistoe. Ek het die woonsteldeur

gaan getuig. Die aanklaer het

tande en al. Ek was al weer

gesluit

my laat my weet dat ek om

oppad terug kantoor toe, toe die

toegetrek want ek het nie kans

14:00 by die hof moet wees.

Bostik besluit dit het nou lank

gesien vir kuiermense nie. Die

Soos die noodlot dit wou hê

genoeg gehou. Terug op kantoor

tandarts het gelukkig sy woord

breek

vier

het ek in die toilet gaan sit, die

gehou en ek kon my tande die

voortande om 12:00. Daar was

tande weer geplak en gedroog

volgende oggend 07:00 optel.

geen manier dat ek gaan getuig

(gelukkig het ek die buisie Bostik

Toe hulle later weer gebreek het,

sonder voortande nie.

in my handsak gegooi) Die keer

het

In my etenstyd het ek gou

het dit gehou tot 16:00 toe ek

staalplaat gekry wat my 20 jaar

huistoe gery. Daar het ek 'n

van diens kon gaan.

later nog nie in die steek gelaat

buisie Bostik in die hande gekry

Ek het reguit tandarts toe gery

het nie.

het

plaat

met

plaat

behoorlik

wie gesê het hy kan hulle oornag

geduldig

regmaak en ek kan hulle 07:00

vasgehou totdat ek gedink het

die volgende oggend kom haal.

dit het goed geplak. Ek het toe

Nodeloos om te sê ek is reguit

drooggemaak

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

toe

gordyne

uiteindelik

HIMBA TRIBE OF NAMIBIA Alida du Preez (Uit Sacred Dreams perspective album)

Baie

polisiemanne

comes back to the man who will

In the tribe, there is another op-

gedoen.

be the father of the child to

portunity where villagers sing

die

teach him that song. And then,

for the child. If, at any time dur-

verhaal gaan is ‘n besondere

when they make love to physi-

ing his life, the person commits

primatiewe

die

cally design the child, they sing

an aberrant crime or social act,

noorde van ons mooi land. Die

the song of the child, to invite

the individual is called in the

verhaal is vir my so kosbaar. Ek

him.

centre of the village and the

wil dit graag met die Nongqai se

⠀

people of the community form a

lesers deel.

When the mother is pregnant,

circle around him. Then they

she teaches the singing of this

sing his song.

Uit Sacred Dreams perspec-

child to the midwives and older

⠀

tive album:

women of the village. So, when

The tribe recognizes that the

the child is born, old women

correction of antisocial behav-

In the Himba tribe of Namibia in

and people around him sing his

iour does not passes through

Southern Africa, the date of

song to welcome him.

punishment, it is by love and

birth of a child is fixed, not at

⠀

reminder of identity. When you

As the child grows, the other

recognize your own song, you

villagers learn his song. If dur-

don't want or need to do any-

ing his life, the child falls, or

thing that would harm the other.

gets

finds

And the same way through their

someone to pick him up and

lives. In marriage, songs are

sing his song. Similarly, if the

sung together.

When a woman decides she's

child does something wonder-

⠀

going to have a child, she set-

ful,

passes

And, when getting old, this kid

tles down and rests under a

through the rites of passage,

is lying in his bed, ready to die,

tree, and she listens until she

the people of the village sing his

all the villagers know his song,

can hear the song of the child

song to honour him.

and they sing for the last time,

who wants to be born. And after

⠀

his song.

Namibië

grensdiens

Hierdie

stam

het

waaroor

stam

bó

the time of its arrival in the world, nor in its design, but much earlier: since the day when the child is only a thought in his mother's mind. ⠀

she heard this child's song, she

hurt,

always

successfully

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

ORIGIN OF THE HIMBA PEOPLE Sarie van Niekerk According to Gond-

people also use this craft to sell

wang Namibia, the

to tourists. In the villages where

Himba tribe also see

they reside, they take to live-

colour

different

stock farming with sheep, goat

way. ‘Serandu’ de-

and cattle. This is also how they

scribes reds, browns,

obtain meat and milk, which are

oranges' and some

also sold. Not to mention maize

yellows, ‘dambu’ in-

and millet farming, which is also

volves greens, reds,

common within the tribe.

beige and yellows,

The Himba tradition

and they would also call a Caucasian per‘n Tradisionele Himba-vrou van die stam in Namibië buk liefdevol oor haar baba

son this. ‘Zulu’ describes darker colours while ‘vapa’ is a

They are indigenous people

word for yellows and white.

with a population of 50 000.

Lastly ‘buru’ describes greens

They are considered a nomadic

and blues.

tribe, their origins can be traced

Hair

to Central and West Africa, but they have since settled in Angola and Namibia. The OvaHimba choose not to conform to modern society and opt to still wear their traditional clothing which consist of loin cloths and miniskirts from animal skin. They are also easily distinguishable by their skin – they rub red ochre and fat over their bodies, which helps protect them from

OvaHimba men are allowed to marry more than one wife, but these practices are arranged by the father of the brides. Much like the Olufuko festival for the Mbalantu tribe, the practice is surrounded by controversy. As much as the traditional way of living is celebrated, the bad

The hair of the OvaHimba men

rains have forced several Him-

and women is quite prominent,

ba people to move to the city

as it symbolises growth and

and use their skills to make a

maturity. Girls have their braid-

living, however tourists are en-

ed hair, often down to the

couraged not to take photo’s of

chest, with a fluffy style at the

them without their consent, oth-

end and a crown on the top of

erwise the tourist could end up

the head. The men also have to

in quite an unpleasant confron-

wear a braid from a young age,

tation.

and once they are married, they eventually wear a cap to show

Namibia Tourism.

that they are married as their

Ntembo Nekomba.

hair cannot be exposed.

3 June 2018

tinge.

The Himba economy

PHOTO’S

How do they see colours

Often wearing jewellery from

18, 19 en 20

the scorching Namibian sun giving them a brilliant reddish

ostrich eggs or iron, the Himba NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

‘n Tradisionele Himba-vrou by ‘n tradisionele hut. ‘n Groep tradisionele vroue van die Himba-stam in Namibiё

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

WHAT IS THE NAMIBIAN LICHENS Sarie van Niekerk

threatened by thoughtless and reckless off-road driving. (Henties Bay Tourism Association) The lichen grows on the grow on the gypsum plants, which are make up of long translucent crystals that break easily when cars squad bikes drive over it. It may take up to 100 years for the gypsum to form again and the lichens recover. Besides Lichens is the result of a sym-

destroyed. Along the Messum

bolic relationship between algae

Crate Route you will find one of

and fungi. The fungus portion of

the richest stretches in die Na-

the plant provides the physical

mib Desert, characterized by

support, while the algae carries

mostly green foliose lichen.

out the photosynthesis that pro-

When viewing green lichen it is

vides food and energy. Lichens

good to do it early in the morn-

are able to use moisture from

ing when it is still moist from fog

humid air as well as from fog.

or pour a little water on it to ex-

When looking closely at lichens

perience

you will notice that the colour

when the leaves curl open dur-

and form vary considerably.

ing photosynthesis.

Some are crustose, lying flat

The Damara Tern, one of the

upon rocks or on gypsum soil

rariest seabirds in southern Afri-

crust. Others are foliose with

ca, make their nests in shallow

arial plants standing up off the

scrapes on the ground amongst

soil surface, they may range

the lichens, which provide an

from orange to green, black or

excellent camouflage for eggs

brown.

and

their

chicks.

vivid

Their

colours

be noted in 40 years. Therefore destructions of lichens leaves a longlasting scars. Carelessly laid tracks of numerous vehicles are clearly visible all over the Namid plains and lichen fields. Please do notl leave the existing traqcks over virgin land.

field

the

Namib

Desert.

(Photo Louwna Luyt)

FOTO’S : 30, 31 EN 32

nesting

grounds are always between

sum is near the surface, being

the

one reason why it is so easily

ocean, therefore their habitat is

road

growing – no regeneration may

Vehicles are prohibited in lichen

Lichens often grow where gyp-

coasted

that, lichens are extremely slow

and

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

the

Various types of Lichens— Henties Bay Tourism Association

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

TWEE UUR LANGE GESPREK MET POLISIE IN ALABAMA Anna Breytenbach Êrens in die laat 1970’s, was ek

besluit

by speurtak gestasioneer. Ons

nommers te skakel. Tot ons

het

bystanddiens

skok, kom ons op ‘n stadium by

gedoen en ek het dikwels saam

‘n Amerikaanse polisiekantoor

Om die een of ander rede ookal,

met

die

uit, in Alabama. Die kans is

was daar nooit enige query

werk

benut en daar was seker maklik

daaroor nie! Niemand het ooit

wanneer dit stil was en ons

‘n twee uur lange gesprek oor

uitgevind hoekom nie maar dit

speurders vervelig begin raak

almal se doen en late.

het in elk geval nooit weer

weeklange die

lede

aanklagkantoor

gaan

lukraak

telefoon-

het.

nogal na Alabama.

gebeur nie. Oproepe na Amerika Agterna, begin ons dink aan die

Gedurende een nagskof, het ons

dié vreeslike lang oproep en dit

was taboe.

gevolge en verduideliking van

ADOPT A COP Stephanes Louwrens Ons lewe in 'n baie moeilike tyd. Lede word gedwing om onmenslike opdragte uit te voer. Die publiek se vertroue vir ons polisie het n laagte punt bereik. Korrupsie vier hoogty. Baie getroue lede het die tuig neergelê en op pensioen gegaan. (Ons kan hul nie kwalik neem nie.) Maar kom ons begin 'n gebedsaksie vir dié wat nog uithou en hul bes probeer om te dien en te beskerm. God het my lank terug 'n strategie gewys naamlik: ADOPT-A-COP' Dit is waar 'n gesin of selfoongroep 'n spesifieke polisielid aanneem en daagliks bid vir hom of haar. Bid vir beskerming asook ander behoeftes.

Ek het die visie met heelwat kerke gedeel en daar was 'n paar wat wel in die verlede betrokke geraak het. My voorstel hier op die groep is die volgende: Daar is voormalige lede, huidige lede asook lede van die publiek op die groep. Elke lid wat voel dat hy/sy wil deelneem aan die projek/ beweging moet hieronder 'ja' sê en dan noem waar hy/sy gestasioneer is. Die voormalige lede/publiek wat wil deelneem moet dan op die lys afgaan en kyk of daar 'n lid is wat in sy/haar dorp is wat hul kan aanneem om vir hulle te bid. Hulle moet dan onder daardie lid kommentaar lewer en kontak maak. Of as daar nie 'n lid in jou dorp is nie, kan jy sê dat jy gewillig is om betrokke te raak en van

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

watter dorp jy is. Kontak besonderhede moet asb. ge-inbox word en nie op die groep geplaas word nie. Dit is maar net om julself te beskerm. Twee goue reëls is die volgende. Geen finansies of 'geskenke' mag gegee word nie. Mans bid vir mans en vroue bid vir vroue. Die doel van hierdie beweging is gebed.... en nogmaals gebed. Vertroue moet herstel word en korrupsie aangespreek word op alle vlakke. Kom ons neem hande en ondersteun mekaar in hierdie moeilike tye. Indien jul enige vrae het of enige ander voorstelle het, stuur dit gerus aan my per inbox.

VIER BOKKE KOM KUIER IN MY KANTOOR Esmarie van Dyk Eendag het ek in my kantoor gesit en werk, ek het hard gekonsentreer op wat ek besig was om te doen. Ek was so besig dat die stoom behoorlik gestaan het, want ons ou klein stasietjie het ‘n oudit en inspeksie van die provinsie gehad. Almal soek alles te gelyktydig en jy moet net spring. Ek raak besig en toe ek weer op kyk staan daar vier bokke in my kantoor. Sommer die hele gesinnetjie, daar was ma, pa en die twee kleintjies. Daar staan

hulle doodstil en die vier staan my aan aankyk. Ek dink by myself hulle is nie hier om te kla nie want hulle lyk vir my spek vet en gesond, maar uit moet hulle uit voor iemand anders hulle in my kantoor sien. Die volgende oomblik hoor ek die kaptein van die provinsiale inspeksie span skreeu: “hier is bokke in die stasie. Hoede donner loop die goed net sommer so in? Is hulle gesenitise?”.

Ek maak my amper nat soos ek lag, ek loop toe maar saam met die bokke uit en sê “sorry” maar op die klein stasie is dit dalk more skape wat kom. En so Leer provinsie se mense ook ‘n ding of twee of vier bokke. Seker daarvan dit was vir hom ‘n eerste blykbaar gesê het dat sy waardeer sy spontane eerlikheid.

MEISIE IN DIE HANGKAS Sanet Elizabeth Venter

Dit was om en by 2004 in Dundee, ‘n klein dorpie in KwaZulu-Natal. Ek en my vriendin Sureen, moes die dag met ‘n klein 1400 bakkie patrollies ry. Terwyl ons nog so lekker ry, storm ‘n ou Indiër tannie in die straat op ons af en sê ons moet asseblief kom help. Sy het ‘n man by die bure se huis gesien wat aan al die deure en venters vat om te kyk of hy dit kan oopmaak. Sy het hom nie gesien uit die erf uitgaan nie en sy dink hy is in die huis. Ons loop rondom die huis, maar al die deure en vensters is nog toe. Niks is oop of gebreek nie. Die Indiër-tannie insist hy is in die huis en sê vir ons dat die seun by die skool is en hy het n sleutel vir die huis. Ons besluit toe ek sal by die huis bly terwyl my vriendin na die skool gaan om die outjie te

gaan haal. Toe hy daar aankom vertel hy ons net sy suster is by die huis, maar sy is seker dorp toe. Hy sluit oop en roep haar, ons roep na haar en sê ons is die polisie, maar niks gebeur nie. Sureen en ek besluit toe ons gaan die huis deursoek. Sy begin een kant en ek die ander kant. Nou kyk dit is nogal senutergend want jy weet nie eintlik wat om te verwag nie. Ek het my pepperspray in die een hand en begin by die een kamer. Ek kyk in die ingeboude kaste, agter die gordyne, onder die bed, agter die deur, daar is niks. Daar staan ‘n los hangkas en ek maak die deur oop. Sowaar, daar sit iemand toe binne in die kas, albei skrik ewe groot, sy gil, ek gil en ek spuit my pepperspay omtrent leeg, Sureen vries in haar spore en die Indiër-tannie en seun storm die huis uit. My

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

vriendin besef toe sy moet seker kom help, terwyl ek en die meisie in die kas hoes, proes en stik en die aan die pepperspray, storm Sureen die kamer binne. Die meisie in die kas was die seun se suster. Toe ek uiteindelik weer tot myself kom, behalwe vir ‘n snotneus en brandende gesig, vra ek die meisie hoekom sy nie geantwoord het toe haar broer haar geroep het nie en ons gesê het dis die polisie. Nee, sy was bang want daar was iemand wat aan die deure en vensters gevoel het. Die arme mense van die huis moes seker al die klere in die kas gewas het ná al die pepperspray. Nodeloos om te sê, maar ná die tyd het Sureen en ek vreeslik lekker oor die hele affêre gelag.

VERBERGING VAN GEBOORTE Cornia Sadie Ek, Cornia Sadie en Temperance Mostert was saam studente by afdelingshoofkwartier. Vroeg in 1972 is ons na die polisiekollege vir ons indiensopleiding. Daar was ons saam in peloton 35. Met die uitplasing ná uitpassering is ons saam by die polisiestasie in Arcadia geplaas. Daar het die stasiebevelvoerder en al die manne nie geweet wat om met ons te doen nie. Party van die lede was nuuskierig en verwelkomend terwyl ander ooglopend anti-polisisevroue was en hul afstand gehou het. Die stasiebelvoerders het ons eers aanklagtekantoordienste (vandag die klieëntedienssentrum) laat doen, maar ons is op aparte skofte geplaas. Ek het die lootjie getrek en moes die eerste oggendskof aanklagtekantoordienste verrig. Met my aankoms by die aanklagtekantoor is daar aan my gesê ek moet wagdiens by die HF Verwoerd (Steve Biko vandag) hospitaal gaan doen. Daar het ek toe die jong meisie

van hierdie verhaaltjie ontmoet.. Sy was skaars 19 jaar oud. Sy het gedurende die nag geboorte geskenk aan ‘n pragtige babadogtertjie. In haar paniek om van die baba ontslae te raak, het sy die baba op die vensterbank aan die buitekant van die gebou neergesit en vandaar het die baba afgeval grond toe, sy het op haar koppie geval. Die nagwag het vroeg die oggend op die baba afgekom waar sy gelê en huil het. Dis was ‘n yskoue wintersoggend en die baba het die hele nag van ongeveer 01.30 in die ysige koue oorleef tot die wag op haar afgekom het. Hy het die polisie ontbied en so is die meisie opgespoor waar sy rustig in haar kamer gelê en slaap het. Sy en die baba is hospitaal toe geneem en dit is waar ek die tweetjies leer ken het. Die verdagte was ‘n leerlinghaarkapster en ongetroud. Volgens haar het haar kêrel nie geweet sy is swanger nie en haar familie was ook onbewus van die swangerskap.

Dit was ‘n lieflike baba met die mooiste gesiggie, ek onthou nog duidelik die fyn, lang vingertjies wat om my vinger gekrul het. Ongelukkig as gevolg van die val het die baba ‘n dik blou ring om haar koppie gehad soos sy op die grond met haar koppie geval het. Die ma het my vertel dat sy heeltyd voorgegee het sy is nie swanger nie en dat die gewigsprobleem en oorgrote klere vanself sal weggaan. Dit het toe natuurlik nie gebeur nie, toe die baba dus gebore word en begin huil, het sy totaal paniekerig geword want hoe sou sy dit aan enigiemand kon verduidelik? Dit het sy gesê is die rede hoekom sy haar baba op die vensterbank neergelê het. Die baba is ongelukkig omstreeks 17:00 dieselfde dag oorlede. Die ma is aangekla van moord en verberging van geboorte. Dit was nou regtig nie hoe ek my voorgestel het om my polisieloopbaan te begin nie.

MY TRAINING AT MALEOSKOP Charmaine Sanic

I joined the police on 1 January 1991 and went to the training college in Pretoria. I left college and started at the vehicle theft unit but I felt that was not for me, I wanted action and to be right there in the front with all the other people. In 1992 I transferred to Johannesburg crime prevention and close to the end of 1992 the request for people to go do the instructors course came out

and I put my name on the form. My area office informed me at the time that it was not a course for a woman, as no woman had ever been on the course much less complete the course. After much pleading and convincing they allowed me to go on the course. You can imagine how shocked the commander and instructor at NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

Maleoskop was when I arrived. They did not know what to make of me. The course started with about 47 members and one by one they started leaving. I must say I also many times said I'm leaving, but thanks to some of my friends with me on the course and my mom I pushed through. The course was not easy and due to no woman standard being there for any89

thing. I stayed apart from the men so had to run a bit extra to meet up with them. I did everything that the men did from carrying firearms to sleeping in the bush. We did a mortar course as well. There was a marathon around Maleoskop but being the only woman, I had to receive a bronze medal and not a gold one with prize money as the first male member got for being first over the finish line. Our course consisted of many subjects including explosives and weapons from other countries. I had to climb Bouleou, the highest hill at Maeloskop. Our vasbyt was from Loskop dam to Maleoskop, that was about 30km away. We had full kit and a rifle. I remember hiding from the canter that was picking up the people that was tired. I completed the vasbyt and made it back to Maleoskop in about 10

hours. My knees were so stiff the next day. On 29 April 1993, I completed the course becoming the first woman to ever did and complete the course and from what I can understand I am still the only woman to have completed an instructors course of that kind.

tor. I was an instructor in the old ISU unit, Johannesburg Training and West Rand Training. While at Johannesburg Training I did the first all women SWAT/ Tactical Policing course in Bosch Port and it was so much fun.

I was very proud and hoped that I had opened the path for future women to take the same steps that I did.

PHOTO’S • A social moment during our training • A lighter moment during my training at Maleoskop • We were trained for any occasion, It was hard but fantastic • The group of 1993 at Maleoskop. I was the first lady policeman that had the training

Though out the 18 and half years I took on many other courses just to prove that women can make it the same way men did. When I left the police, I had qualified myself in the following: Training official, Field trainer, Range Officer, Abseiling Instructor, Street Survival instructor, OC pepper spray instructor, Tactical Survival Technique Instruc-

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

I left the police in 2009 and went into the Security Industry.

Foto’s: Charmaine Sanic

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

KNUPPELDIK: DIE POLISIE SE EIE KOOKBOEK Besprekingspunt voorgestel deur Sonja van Tonder en saamgestel deur Sarie van Niekerk. Pretoria Polisie Offisiersklub wat die boek die lig laat sien het. Die dames van die klub het elke maand bymekaar gekom vir, kom ons noem dit maar ‘n heerlike skindertjie en geselsies oor ditjies en datjies, maar ook om aan die vroue bietjie insig te gee in die wêreld van ander mense buite die polisie. Om te voorkom dat die maandelikse byeenkomste vervelig raak, is daar bekende en interessante sprekers

gekry

die

geleenthede op te tree. Maar dit het geld gekos! En geld was die een

waaraan

daar

nie

‘n

oorvloed was nie. Ledegeld was sowat R6 per maand. Die dames moes self sorg vir die nodige fondse om die klub aan die gang te hou en iets baie spesiaals daarvan te maak. Soos Juliette Neethling dit altyd gestel het, “die geldnood was groot, ons het behoorlik vir Jan van Riebeeck As mens ‘n groep vroue regtig

die polisie se resepteboek met

gedruk dat die trane rol.”

aan die gesels wil kry, praat net

die pragtige naam onthou, het

Aanvanklik het elke gasvrou

oor resepte en wanneer jy dan

die

haar eie eetgoed gebring vir

nog die woorde “Knuppeldik aan

ingestroom.

haar tafel by die maandelikse

Koningskos” tussen ‘n klomp

Maar voor ons kom by van die

geleenthede. Dit is hier waar

vrouens noem, dan keer niks

kommentare, kom ons kyk eers

mense soos Juliette, vrou van

nie.

hoe

wyle

Toe die vraag op die

Facebook-blad

Die

Suid-

Afrikaanse Polisie: Vroue 1972 tot 1994 gevra word wie kan nog

kommentare

behoorlik

“Knuppeldik

aan

Koningskos” ontstaan het. Hier was dit die vroue van die NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

genl,

Lothar

Neethling,

wyle Mollie de Witt, vrou van ‘n (Continued on page 96)

- en skokkende pienk koeke

die eerste lewenslig in 1985

was. Niemand het eers twee

aanskou. Dit was kort voor die

voormalige kommissaris, genl.

keer na die koeke gekyk nie. Die

75ste herdenking van die polisie

Hennie de Witt en ander dan

mense wou dit eenvoudig nie

se stigting in 1913. Voor die

met die oë idees gesteel het by

koop nie.

boek, soos ons dit vandag ken,

(Continued from page 95)

almal se tafels. Dit is ook hier

Uiteindelik was dit nog net die

was

daar

‘n

klein

waar die eerste saadjie van ‘n

twee koeke op die tafel. Daar om

gefotostateerde boekie met net

resepteboek reeds in Juliette se

toe ‘n omie aangestap wat bitter

enkele resepte in, wat toe reeds

kop geplant is.

graag ‘n koek wou koop. Een

groot byval gevind het. Die boek

die

van die dames wat ‘n vreeslike

is aanvanklik deur die polisie self

offisiersvroue nie ontbreek nie.

gladde mond gehad het, hemel

versprei. Elke aanklagtekantoor

Die feit dat Suid-Afrikaners hou

toe die groenkoek vreeslik op by

(klieëntedienssentrum)

van eet, het dadelik die idee van

omie.

land het ‘n hoeveelheid boeke

gereelde

ander

wraggies om die koek te koop.

gekry om te verkoop en teen net

straatverkopings in die vroue se

Hy betaal die koek, maar vra of

R12 per eksemplaar, is die

koppe gesit. Dadelik is daar

ons dit net vir hom kan hou, hy

eerste

begin om een Saterdag per

moes

eksemplare so gou uitverkoop

maand by groot winkelsentrums

winkelsentrum gaan doen. Baie

dat

koekverkopings

Die

tevrede met onsself, sê ons dit

volgende jaar nog 10 000 gedruk

koeke en ander eetgoed het

sal geen probleem wees nie, die

moes

goed verkoop, maar die wins

omie

totstandkoming van die polisie

was maar klein. Tog het die

winkelsentrum net om nooit weer

dames deurgedruk en intussen

terug te kom en sy groen te kom

Polleys-deurloop in Wachtuis in

het die resepteboek saadjie in

haal nie. Net daar is Knuppeldik

Pretoria, was die boek ook daar

Juliette se kop begin ontkiem.

aan Koningskos toe gebore.

beskikbaar. Binne die eerste

Maar

Met

Aan

planne

het

koek-

die

dit

hou.

keerpunt

was

net

oortuig

iets

verdwyn

hom

die

Juliette, Molly en Joey

waarskynlik ‘n grasgroen- en

Pienaar, bekende baasbakster

skokkende pienk koek wat een

van Pretoria en self ‘n offisier se

oggend by ‘n koekverkoping op

vrou, en Dimpels Wandrag vrou

die koektafel beland het.

van wyle genl. Bert Wandrag,

Hier is die verhaal van dié twee

aan die spits is daar aan die

koeke

paar

opgawe

daar

van

sommer word.

die

30 000 net

Met

aandenkingswinkel

jaar

die die

40 000

die

kopieë

verkoop. Vandag is die boek ook landwyd

beskikbaar. hanteer

boekhandelaars ‘n

steeds

Trustkomitee vandag

die

verspreiding van die boek.

waarskynlik

die

werk gespring. Almal het hul

Hier is net enkele van die meer

Kuppeldik

aan

gunsteling resepte bygedra en

as 100 kommentare wat op die

het.

Joey, wat jaarliks die een na die

vraag gelewer is:

“Soos

ander prys op die Pretoriase

Rita

gewoonlik het die koeke baie

Skou weggedra het vir haar

kookboek ooit.

goed verkoop, maar my hart het

gebak, het elke resep persoonlik

Alet van Zyl:-Myne is al flenters

angstig begin klop toe ek sien

uitgetoets.

gebruik ek het dit nog gekoop

daar is nog net ‘n paar koeke

Die boek in sy huidige vorm het

geboorte

wat van

Koningskos Juliette

het

bespoedig vertel:

oor, waarvan twee die grasgroen NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

Coetzee:-

BESTE

(Continued on page 97)

Unite Kingdom and now it is with

een vir my pa pp. Griekse

me in Australia. Love it.

skaapboud-resep is die beste in

toe ek in die college was – die

Amorrs Steyn:-Besit myne nou

die boek en dan Mollie se

beste kookboek van alle tye.

nog en gebruik hom gereeld. Ek

lachearsous – ek hoop ek spel

Sarah Ann Oberholzer:-Ook n

het vir ons dogters ook elkeen ‘n

dit reg. Maar dit is ‘n vreeslike

nuwe gekoop. Beslis my tweede

boek gekoop, so as hulle by my

lekker sous.

een. Die eerste een was in

resepte soek dan sê dit is in jou

Helene

stukke en toevallig eendag by ‘n

Kuppeldik.

gebruik myne nog steeds hier in

slaghuis in Jeffreysbaai geld

Cora Zonovia Doubell:-Ek het

Nieu Seeland.

werk.

een gehad maar een van my

Andelde Schoultz:-I have it,

Mucki Gouws:-Ek het myne

vriende moes myne vasgelê het.

brought it all the way to Canada.

gekoop toe het die my R11

Ek sal graag weer een wou hê.

My mom gave it to as ‘n kitchen

gekos, wonder wat die prys

Denise van Der Westhuizen:-

tea gift.

daarvan vandag al is. Myne ook

Myne ook al begin stukkend

Elize

flenters van al die gebruik.

gaan, elkeen van my dogters en

nog gereeld gebruik dit het al

Helen

gebruik

‘n kleindogter van my het ookal

duisende kilometers saam met

myne ook meeste van die tyd.

een. Dit is regtig ‘n wnderlike

my gereis.

Dit is nou wraggies ‘n oulike

resepteboek.

samestelling

Cassandra Sandy Camons:-

boek ooit! Elkeen in die peloton

Alta Clegg:-Geruik myne amper

I’ve still got mine, it’s falling

het nog daarin geskryf. Gebruik

elke dag. Ek kon darem ‘n nuwe

apart already from all the use!

dit so baie.

opspoor vir my dogter vir ‘n

Kersgeskenk.

weergawe en nie die Engelse

(Continued from page 96)

Cilla

Stemmett:-Ek

Bester:-Het

myne

ook

dit

Munro

Rothmann:-Myne

Prescilla

die

Afrikaanse

weergawe nie.

Dutten:-Ek

word

Serfontein:-Beste

Mariana Van Heerden:-Ek het ook

myne

gekoop

toe

dit

uitgekom het, val ook al Wat

steeds maar min gebruik, ek is

Winnie Nel:-Myne is ook steeds

uitmekaar, maar dit is die beste

nie juis die bake n brou tipe nie.

resepteboek geen niks volks-

Ek koop liewer. Baie makliker,

skoondogter

natuurlik tydens die lockdown,

weergawe gekoop, Sy en my

toe het tot e kook gebak. My

seun bly in Kanada. Sy lees

hele familie het al ‘n Knuppeldik

Afrikaans vlot maar verstaan nie

as geskenk gekry. Die eerste

‘n woord wat sy lees nie.

jaar

weergawe was vir my beter as

Michelle

Klerksdorp

die tweede weergawe.

resepteboek wat ek nog ooit

wenke en geheime met ons

Karen de Klerk:-Ek moes myne

gekoop het, sal myne vir niks

gedeel.

ook al baie plak om reg te maak,

verruil nie, dit is al goed gebruik.

Stienie Lingenfelder:-Wat ek

maar ek kan dit steeds gebruik.

Elaine Lewis:-Ek het nog my

nogal baie interessant gevind

Vici Fourie:-I’ve still got mine –

Knuppeldik. Ek het jare gelede

het, is dat die grootkoppe se

moved from South Africa to the

vir my ouma ook een gekoop en

(Continued on page 98)

gebruik.

het

die

vir

Engelse

Burger:-Beste

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

vreemde bestanddele. Ronelle Dippenaar:-En tannie Joey Pienaar het my en my oorlede ma so gehelp om vir 10 die

beste te

pasteie

bak.

in haar

(Continued from page 97)

vrouens genoem word by van die resepte.

gebruik

myne

vandag nog. Knuppeldik en ek ook. Maraan Swanepoel:-Myne is al gedaan gebruik. Dit is al vol vlekke en alles is al vasgeplak. Ek het uit die boek geleer om te kook. Ciska Kruger:-Ek het al die twee boeke vir ‘n vriendin gegee vir haar verjaarsdag. My ma het

Antoinette Smith:- My staat-

ingeskryf, of dalk was dit pa, ek

maker resepteboek, veral die

dink

poedings.

Miskien moet myne na Anri

het

Watertand

van my ouers af gekry met die

Marion Pitout:-Ek was nou so

boodskap “hope this help.”

ruk terug saam met ‘n vriendin

Maureen

Kruger:-My

na ‘n huis gaan kyk wat sy wou

gunsteling kookboek die bladsye

koop, toe ons daar opdaag was

is al vol kosmaak merke maar

daar so hoogs Engelse tannie

gebruik dit so baie.

besig om mince pies te bak. Toe

Britz

Joey haarself onderteken.

gegee. Oral het sy resepte in

uit Antoinette Elizabeth Snyman Weyers: Nice! Myne is al gaar gebruik. Ek het dit al van 1991 af.

handskrif.

daaroor.

Altwee die boeke is deur tannie

bake en brou daagliks uit myne

Lynette Heyns:-Myne in 1989

vir

Lyons:-Ek

gaan, hulle kan dalk vuisslaan

die en ek ook. Dit is mos kos.

Rothmann

Wenners ook.

wa sy in 1986 gekoop het, nou

Susan

dit

Karlien

(haar

kleindogter)

haar eie handskrif ingeskryf of ingeplak. Nou ‘n baie spesiale kookboek wat eendag na haar agterkleinkind, Klara, kan gaan. Lourika van Rooyen:-Erika van

ons uitstap sien ons dit is “die boek” (Knuppeldik) ek moet sê ek was baie verbaas gewees Die tannie sê toe nogal dit is haar gunsteling kookboek. Terloops my vriendin Linda van Zyl Smith, het haar droomhuis gekoop, ek weet nie of dit die view of mince pies was nie.

Rooyen ek het myne ook by ma gekry. Sy het ‘n boodskap voor

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

VIR DIE YSIGE WINTER KOUE: PAAR SOPRESEPTE Saamgestel deur Sarie van Niekerk HEERLIKE SOP

HOENDERROOM-

Een heel hoender Twee uie, gerasper

varkskenkel en uie uit, sny alle vleis af en sny fyn. Verwyder vet en bene. Gooi vleis terug in die sop en verhit. (Resepte verskaf deur Beverley Lancaster Olivier)

Vier aartappels, gerasper Ses wortels, gerasper METODE

SNOEKKOPSOP

Kook alles saam tot vleis van die bene vale n verwyder die bene (moet nie sout ingooi nie)

Meng saam:

hierdie

herinnering

tradisionele

Een pakkie wituiesop room

van

Maleise

gereg is toe my ouma dit een Moenie die visaftreksel te lank kook nie, want dit kan die sop

van

Een pakkie beesstersop, En vyf (5) koppies water. Voeg alles by hoendervleis en kook deeglik deur. Haal van stoof a fen gooi een houertjie room by

ietwat bitter maak 4 groot snoek koppe en oorskiet vis 25 ml sag gemaakte botter of sonneblomolie 2 groot uie, in dun skywe gesny 3 knoffelhuisies, fyngedruk 250 ml gaar rys

HOLLANDSE ERTJIESOP 1 varkskenkel en pootjie van ongeveer 1kg

10 ml sout

1 ml gedroogde tiemie 25 ml droë tiemie 500 g droë split-ertjies 2,25 liter water GOOI alle bestanddele in ‘n groot kastrol met ‘n dik boom en verhit oor matige hitte tot kookpunt. Verlaag hitte, sit deksel op en laat 3-4 ure prut. Roer af en toe om te voorkom dat dit aanbrand. Skep

2 seldery stingels, in fyn stukkies gesny 1 groot aartappel gerasper Sout, swartpeper, koljander (vars indien jy het) en platblaarpietersiele (verkieslik ook vars) na smaak (Sny die koljander- en pietersielie blare in stukkie maar nie te klein nie) 1 Pakkie baby spinasie METODE Bede ken kook die hoenderpootjies totdat die bene begin uitval, moet nie bene verwyder uit die pot nie, die lekker is die afsuig van die pootjies. (Ek sit my hoenderpootjies oornag in die stoompot op laag)

5 ml vars gemaalde swartpeper

Smoor preie, seldery stingels en wortels liggies tot net deurskynend.

METODE:

Wanneer pootjies sag is gooi met water en al by die groentemengsel en bedek verder met nog water sodat die water ongeveer tweederdes meer as die bestanddele is.

250 ml fyngekapte uie 100 ml fyngekapte seldery

2 lekker groot preie, in dun ringetjies gesny

1 groot gerasperde wortel

koue winterdag gemaak het.

Twee pakkies hoenderroomsop Een pakkie sampioensop

eerste

HOENDERPOOTJIESOP 1 kg skoongemaakte hoenderpootjies

Was snoek koppe en sny middeldeur, behou vleis agter die nek. Verhit botter of olie in groot kastrol en soteer uie vir 510 minute bedek die pot. Voeg snoek koppe by en kook nog 15 minute. Sit warm voor. 6-8 porsies. (Uit Kaapse Maleier Kookkuns. Faldela Williams)

Kook alles goed deur Indien jy ‘n dikkerige sop verkies, verdik met chickpeas meel. Geur na smaak met speserye van jou keuse. Gooi baby spinasie in en laat kook enkele sekondes. Dit moet nog krakerig wees. (Continued on page 100)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

(Continued from page 99)

Bedien saam met geroosterde bruinbrood. Lekker eet. Daar is niks lekkerder as hoenderpootjiesop nie. (In my moeder se kombuis geleer van die resep).

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

100

OM AGTERPAAIE EN GRONDPAAIE TE RY IS SOMS NODIG Dalene Steenkamp Ek

het

groot

meeste mense nog nie eers van

woestyn en waar was die oases

‘plaaspolisieman’ se kind in tye

gehoor het nie of dalk slegs die

wat uit die niet tussen die duine

waar my pa op die kleinste

name daarvan in boeke gelees

op gesypel het wat die drinkplek

buitewyk polisiestasies gewerk

het.

Pomona,

vir die gemsbokke, jakkalse,

het en nog plaas patrollie moes

Bakers Bay, Elizabeths Bay. Die

strandjutte en ander diere was.

ry. Ek het my verstand begin kry

strand van robbe waar die groot

Pa het ons geleer om op ‘n duin

in die suide van Suidwes op

see olifante soms ook heen

te kyk vir die sidewinder spoor/

Aus. Daar het ek drie jaar oud

gekom het. Pa het die woestyn

sleepsels, sodat jy nie onkant

geword.

gereeld

geken soos die palm van sy

betrap word met ‘n slang nie.

woestynpatrollies gedoen, want

hand en kon ‘n duin ry soos min

Ons

dié

die

ander. Ons het agate opgetel.

uitgeklim en uitgekyk oor die

Spergebied gedeelte teen die

Ons het sandrosies bymekaar

Atlantiese oseaan waar die koue

weskus van Namibië. Ook moes

gemaak. Ons het die Namib se

Benguela verby stroom. Ons het

daar

vir

duine op en af gespeel en

so baie geleer by pa.

langplaas jagters en die boere,

geklim. Die hoogste duin waar

Pa was ook ‘n veld braai man.

wie ontsettende groot plase in

ek in die Namib was, is nie die

Vele naweke het pa sommer net

daardie areas gehad het, moes

bekende Duin 7 tussen Walvis

kar gepak, ‘n worsie en ‘n

besoek

vee-,

en Swakopmund nie, maar ‘n

rooster ingedruk en ‘n koers in

dies

knewel wat gedoop was On Top

gery en iewers teen ‘n oop

meer.

of the World in die Spergebied

grondpad ‘n worsie gaan braai.

Later jare was ons in die noorde

tussen Oranjemund en Lüderitz.

Seker maar ook om ons bietjie

van Suidwes in die Otjikondo-

Ons vakansiemekka was maar

van energie te laat ontlaai en

distrik. Daar is gery tot teen die

altyd Hentiesbaai of Myl 72, toe

self kop skoon te maak.

Etosha- en die Kaokolandgrens

daar feitlik nog niks was nie. Vir

Pa en ma leef lankal nie meer

om plaaspatrollies te doen. Dit

al hierdie omswerwinge het pa ‘n

nie, maar hierdie rondrits tradisie

was ook in die aanvangsjare van

patrollie kas gehad wat toegerus

van sonder fensie fieterjasies

die destydse terroriste insypeling

was met als wat nodig was vir

iewers koers in te slaan sit

van uit Angola

oorlewing en nood. Pa was altyd

vandag steeds in my siel vas en

vanuit

die kok. Hy kon die beste pot

dit is wat maak dat ons soms,

die

maak wat jy oor kon droom. Hy

wanneer die boerdery dinge ons

Spergebied in teen die weskus

het ons geleer van kreef uit die

bietjie toelaat, ook sommer net

op na al die plekke waar daar in

see haal en in seewater kook op

koers inslaan en iewers heen ry.

die

die strand. Hy het ons geleer

hoe om lenchen uit te ken en nie

diamante te delf. Ons het plekke

te vertrap nie. Pa het geweet

besoek

waar broei die volstruise in die

deel

geword

het

grens

aan

gepatrolleer

word

vir

vuurwapenregisters

Nog

later

Oranjemund

vroeë

sestigerjare en

was

dit

direk

veertigerbegin by

gekuier

wat

Bogenfelds,

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

het

Bogenfelds

rots

So het ons die maand Julie ingedraf om so bietjie ‘n konvooi (Continued on page 102)

101

Pearsons Hunt se kant toe. Kort-

voor

kort gestop om die kleinkinders

gedraai

van vriende en die kinders en

te laat wind skep, te gesels, iets

rigting, meer oos, terug Deben

kleinkinders ook weer op te

se kant toe. Weer weggedraai,

kommandeer

agter

aangery. Iewers langs die pad

Mellypad

grondpaaie van die Kalahari te

(waar daar op ‘n besige dag dalk

Langberg

gaan aandurf om net sonder

drie voertuie verby ry) het ons

Olifantshoek, waar ons verby die

sorge langs die pad ‘n worsie te

wors gebraai en sommer ons

Pudu/Watermeyer

braai en die kalkstof van die

kamp

gekom het.

oeroue sediment gesteentes van

oopgeslaan. Die kleintjies het

Soms is dit lekker om net die

die stukkie land te betrag.

hulle kettievernuf (of nog ‘n

gevoel van sorgelose kind wees

Ons het Olifantshoek deur gery,

gebrek

probeer

en kinderjare ondervinding weer

koffie gaan drink by die Rooikar

opskerp. Daar is ‘n vreeslike

terug te kry in mens se lewe,

Padstal

gedoente

met die mooi herinneringe wat

(Continued from page 101)

buite

die

Olifantshoek.

nuttig

stoele

weer

verder

die

daaraan) gemaak

oor

pad

‘n

Vandaar wes gedraai en die

steenbok wat dood gery is. Ons

grondpaaie

deur

het daarvandaan weg gebeur

Vuilnek en die pad verder gevolg

Van Zyl’s Rus se kant toe en

aangevat

van

Zyl’s

weer

Olifantshoek

gevat terug

om gery

terug se

die na

wildplase

daarmee gepaard gaan.

FOTO’S .

My kleinseun Jacobus Minnaar (7), geklee in die kamoefleer drag saam met sy maatjie Rehanco dra ‘n dooie steenbok uit die pad om te probeer vas te stel wat die geslag en werklike oorsaak van sy dood was.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

102

My kleindogter, Mia Minnaar (3), waaghals van formaat, met haar kettie op die stofpad, vasberade om ‘n tarentaal te gaan plat trek om vir ouma ‘n pot te kan maak. Rooikar Padstal: Die padstal is geleë so ongeveer 20km uit Olifantshoek in die Upington-rigting op die N14 roete. Regtig ‘n belewenis om daar te stop, die eienares, Martie, is ‘n voorslag vrou. Sy het een jaar, lank gelede, die Suid-Afrikaanse Boereworsmaker-kampioenskappe gewen, dus is dit ‘n moet om daar te stop om biltong en droëwors daar te koop as mens iets lekker soek om te eet. Hulle bedien ook ander etes en versnaperinge en soetighede.

Rooikar Padstal se kar. Dit is die voertuig waarna die Rooikar Padstal vernoem is. Volgens my kennis is dit steeds in goeie lopende toestand. (Continued on page 104)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

103

Pomona, een van die verlate diamantplekkies aan die weskus van Namibië in die Spergebied. Die eens glansryke bestaan en glorie is verlore en vergete in die woestyn- en see elemente.

Koffie en verversings word benut langs (in) die pad met so konvooi kuier en wegbreek na die stiltes. NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

104

Witpad tussen N14 oppad na Pearsons Hunt

Vuilnek pas oor

Prosopis

Van Zyl's rigting NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

105

SOMMER NET ‘N KLOMPIE LEKKER KOLLEGEFOTO’S Sarie van Niekerk

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

106

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

107

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

108

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

109

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

110

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

111

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

112

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

113

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

114

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

115

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

116

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

117

ANGLO BOERE-OORLOG: VROUE IN KONSENTRASIEKAMPE, ENS ANGLO BOER WAR: WONEM IN CONCENTRATION CAMPS, ETC Jennifer Bosch

Three friends interned, Naomi Moolman's grandmother in Winburg's Concentration Camp of Balla Bosio — Sotho: “Where they cry at night” — Photo Nico Moolman

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

118

Bloemfontein, C Camp, and some of the ladies and children in the camp and the children in the soup kitchen of the camp

Barberton Concentration camp

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

119

A family in Irene Camp - credit — ARNOLD VAN DYK COLLECTION

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

120

Johanna — “Hansie” - Brandt - when she was a nurse in the war and also on the next picture

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

121

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

122

Kate Luard joined the Princess Christian's Army Nursing Service as a Reserve in March 1900, and served in South Africa during the Anglo Boer War

Howick Concentration Camp

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

123

Sr Vondadelszen - Colombo camp. Photo: N Moolman

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

124

Georgina Pope -Head nurse, 1st Canadian Contingent

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

125

Emily Hobhouse

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

126

Emily Hobhouse as a teenager

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

127

Mynie Fleck...Friend and welfare worker , assisting the Boer refugees in the concentration camp of Bloemfontein. N Moolman

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

128

The Bond between the two Boer Republics

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

129

Turfontein Camp -Elria Wessels - ABWM NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

130

Women and children in Bethulie Concentration Camp

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

131

General Louis Botha, Mrs Annie (Emmet) Botha, Mrs & Gen Lucas Meyer NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

132

Mrs Annie Botha and Family NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

133

Mrs Tibby (Frazer) Steyn wife of Pres MT Steyn, President of the OFS

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

134

CHARLOTTE MAXEKE Jennifer Bosch

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

135

CHARLOTTE MAXEKE (A SAS SUBMARINE & HOSPITAL IS NAMED AFTER HER) From Wikipedia, the free encyclopaedia

Charlotte Makgomo Maxeke OM RRC DStJ

A young Charlotte Maxeke Born

7 April 1871

Died

16 October 1939 (aged 65)

Nationality

South African

Known for

SAS Charlotte Maxeke, a submarine named for her

Charlotte Makgomo (née Mannya) Maxeke (7 April 1871 – 16 October 1939) was a South African religious leader, social and political activist; she was the first black woman to graduate with a university degree in South Africa with a B.Sc. from Wilberforce University Ohio in 1903, as well as the first black African woman to graduate from an American university. EARLY LIFE Charlotte Makgomo (née Mannya) Maxeke was born in Fort Beaufort, Eastern Cape on 7 April 1871. She was the daughter of John Kgope Mannya, the son of headman Modidima Mannya from Batlokwa people, under Chief Mamafa Ramokgopa and Anna Manci, a Xhosa woman from Fort Beaufort. Mannya's father was a roads foreman and Presbyterian lay preacher, and her mother a teacher. Mannya's grandfather served as a key adviser to the King of the Basutos. Soon after her birth, Mannya's family moved to Fort Beaufort, where her father had gained employment at a road construction company. Details about Mannya's siblings are unclear, however, she had a sister known as Katie, who was born in Fort Beaufort. Mannya's date of birth is in dispute, with possible dates ranging from 1871, 1872 to 1874. The Home Affairs minister of South Africa, Naledi Pandoor took special interest in this detail of Charlotte Maxeke's life, however, no records were found. The date in 1871 is also often accepted as it does not conflict with the age of her younger sister Katie who was born in 1873. At age 8, she began her primary school classes at a missionary school taught by the Reverend Isaac Williams Wauchope in Uitenhage. She excelled in Dutch and English, mathematics and music. She spent long hours tutoring her less skilled classmates, often with great success. Reverend Wauchope (Continued on page 137)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

136

credited Mannya with much of his teaching success particularly with regard to languages. Mannya's musical prowess was visible at a young age. Describing Charlotte's singing Rev. Henry Reed Ngcayiya, a minister of the United Church and family friend said: "She had the voice of an angel in heaven." From Uitenhage, Charlotte moved to Port Elizabeth to study at the Edward Memorial School under Headmaster Paul Xiniwe. Charlotte excelled and completed her secondary school education in record time, achieving the highest possible grades. In 1885, after the discovery of diamonds, Charlotte moved to Kimberley with her family. FOREIGN TRAVEL After arriving in Kimberley in 1885, Charlotte began teaching fundamentals of indigenous languages to expatriates and basic English to African "boss-boys". Charlotte and her sister Katie joined the African Jubilee Choir in 1891. Her talent attracted the attention of Mr. K. V. Bam, a local choir master who was organizing an African choir to tour Europe. Charlotte's rousing success after her first solo performance in Kimberley Town Hall immediately resulted in her appointment to the Europe-bound choir operation, which was taken over from Bam by a European. The group left Kimberley in early 1896 and sang to numerous audiences in major cities of Europe. Command royal performances, including one at Queen Victoria's 1897 Jubilee at London's Royal Albert Hall, added to their mounting prestige. According to the African Feminist Forum, the two women were treated like novelties, which made them uncomfortable. At the conclusion of the European tour, the choir toured North America. The choir managed to sell out venues in the Canada and the United States. During the choir's tour of the United States, the group was abandoned by their escort in Cleveland. Bishop Daniel A. Payne, of the African Methodist Church (AME) in Ohio, a former missionary in the Cape, organized the churchgoers to provide for the abandoned troupe's continued stay in America. Although the choir wished to attend Howard University, they were made to settle for a church scholarship to Wilberforce University, the AME Church University in Xenia, Ohio, in US. Mannya accepted the offer. At the university, she was taught under W.E.B Du Bois, a major Pan-Africanist. After obtaining her B.sc degree from the Wilberforce University in 1903, she became the first black South African woman to earn a degree. It was at Wilberforce that Mannya met her future husband, Dr. Marshall Maxeke, a Xhosa born on 1 November 1874 at Middledrift. The couple lost a child prior to their marriage, and did not have any children thereafter. The couple married in 1903. POLITICAL ACTIVISM AND LATER LIFE Charlotte became politically active while in the African Methodist Episcopal Church, in which she played a part in bringing to South Africa. While in the AME Church, Maxeke was heavily involved in teaching and preaching the Gospel and advocating education for Africans of South Africa. The church later elected her president of the Women's Missionary Society. Shortly after her return to South Africa in 1902, Maxeke began her involvement in anti-colonial politics. She, along with two other individuals from Transvaal, attended an early South African Native National Congress meeting, and was one of the few women present. Maxeke attended the formal launch of the South African Native National Congress in Bloemfontein in 1912. Maxeke also became active in movements against pass laws through her political activities. During the Bloemfontein anti-pass campaign, Maxeke served as an impetus towards eventual protest by organizing women against the pass laws. Many of Maxeke's concerns were related to social issues as well as ones that concerned the Church. Charlotte wrote about the political as well as social issues that women face in isiXhosa. In the writing piece "Umteteli wa Banti" she wrote about these specific issues. Due to her activity in anti-pass laws demonstrations, Maxeke was led to founding the Bantu Women's League (BWL) which later became part of the African National Congress Women's League, in 1918. The BWL under Maxeke was a grassroots movement that served as a manner of taking up grievances from a largely poor and rural base. Maxeke's BWL also demanded better working conditions for women NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

137

farm workers, however these were largely ignored by the white authorities. Furthermore, Maxeke led a delegation to the then South African Prime Minister, Louis Botha, to discuss the issue of passes for women. These discussions resulted in a protest against passes for women the following year. Maxeke and an army of 700 women marched to the Bloemfontein City Council, where they burned their passes. She addressed an organisation for the voting rights of women called Women's Reform Club in Pretoria and further joined the council of Europeans and Bantu's. Maxeke was elected as the president of the Women's missionary society. Maxeke participated with protests related to low wages at Witwatersrand and eventually joined the Industrial and Commercial Workers Union in 1920. Maxeke’s leadership skills led her to be call by the South African Ministry of Education to testify before several government commissions in Johannesburg on matters concerning African education— a first for any African of any gender. She continued to be involved in many multiracial groups fighting against the Apartheid System and for women's rights. Maxeke's husband, Marshall Maxeke, passed away in 1928. The same year Maxeke set up an employment agency for Africans in Johannesburg and also would begin service as a juvenile parole officer. Maxeke remained somewhat active in South African politics until her death, serving as a leader of the ANC in the 1930s. Maxeke was also instrumental in the foundation of the National Council of African Women, which served as a way of protecting the welfare of Africans within South Africa. Maxeke died in 1939 in Johannesburg at the age of 65. LEGACY Maxeke's name has been given to the former "Johannesburg General Hospital" which is now known as the "Charlotte Maxeke Johannesburg Academic Hospital". The South African Navy submarine SAS Charlotte Maxeke is named after her. Maxeke is often honoured as the "Mother of Black Freedom in South Africa". There is an ANC nursery school named after Charlotte Maxeke. A statue of her stands in Pretoria’s Garden of Remembrance, in South Africa. At an event in 2015 dedicated to International Women's Day at Kliptown's Walter Sisulu Square, the Gauteng Infrastructure Development MEC plans to convert Maxeke's home into a museum and interpretation centre. German engineers referred to 3 South African submarines as "heroine class". These submarines were named after three powerful South African women namely, S101 (named SAS Manthatisi, after a female warrior of the Chief of the Batlokwa tribe), S102 (named after Charlotte Maxeke) and S103 (named after the South African rain queen as SAS Queen Modjadji) The ANC also hosts an annual Charlotte Maxeke Memorial Lecture. Beatrice Street in Durban was changed to Charlotte Maxeke Street in her hon our. Maitland Street in Bloemfontein was renamed Charlotte Maxeke Street in honour of her contribution to South Africa. https://en.wikipedia.org/wiki/ Charlotte_Maxeke

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

138

CRADLE OF HOPE Sampie Blom & Melodie van Bakel

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

139

Let op Kruis—ook in volgende foto!

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

140

Die pragtige Jean Coleman (links) en regs Melodie van Brakel (Cradle of Hope),

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

141

SAMPIE BLOM Sampie Blom het 3 nuwe foto's by die album The Imbali Foundation gevoeg. Jean Coleman Melodie van Brakel So paar jaar gelede het ek deur die strate gestap van Krugersdorp opsoek na 'n treffende foto wat ek kon neem... Ek kom toe af op Jean Coleman wat skaam, skaam vir die kamera geglimlag het... Na baie navrae wie sy is en waar sy vandaan kom lei die pad my na Melodie van Brakel van die Cradle of Hope... Beide die twee vroue het met die jare wat gevolg het 'n groot impak in my lewe gehad... Melodie het haar oor Jean ontferm vir baie jare en nooit moed opgegee nie... Jean het op n dag besluit sy gaan deur druk en nooit weer die lewe van 'n bedwelmde (Heroïen) straat vrou verder leef nie. Sy het by die dood omgedraai, maar weer eens God se genade is ongelooflik groot... Sy is nou etlike jare bevry en skoon van dwelms... Sterkte Jean en Melodie vir al jou harde werk as die CEO van Cradle of Hope... Ek "saluut" julle beide... The Cradle of Hope NPC South Africa 011 660 4623 Hennie Heymans—Sampie Blom - skitterende foto en artikel! Sampie Blom: Hennie Heymans jy kan dit maar leen... TOESTEMMING Goeie middag Mnr. Heymans Met hierdie skrywe verleen ek aan u toestemming om foto’s te gebruik van myself (Melodie van Brakel) sowel as van Jean Coleman, vir die storie wat u wil doen vir die Nongqai publikasie. Die foto’s is deur Sampie Blom aan u gestuur. Skakel my gerus indien daar enige verdere navrae sou wees. Vriendelike groete Melodie van Brakel C.E.O. and Founder THE CRADLE OF HOPE Awarded: NON-PROFIT ORGANISATION of the Year 2017 (WRCBT) Awarded: Trophy Winner – Melodie van Brakel - Business Woman of the Year 2017 (WRCBT) Awarded: Gold Award – Community Support Organisation 2017 (ROCCI) Awarded: Gold Award – Melodie van Brakel - Community Services Champion 2017 (ROCCI) Hebrews 10:36 "You need to persevere so that when you have done the will of God, you will receive what He has promised." Thank you for contacting Melodie at THE CRADLE OF HOPE. All donations can be dropped off at any time at 106 Stegmann street, West Krugersdorp, or please phone our offices on 076 262 0452 to arrange a collection. For food parcel requests please contact Mercia Eloff on 071 606 3348 or email outreaches@thecradleofhope.org For Social matters and Gender Based Violence assistance and for possible new intakes into our shelters please contact our Social Worker Hazel Basson on 072 881 2325 or email socialworker@thecradleofhope.org For a copy of our NEEDS LIST please email admin@thecradleofhope.org Should you wish to VOLUNTEER at our Organisation please request VOLUNTEER APPLICATION forms by sending an e-mail to admin@thecradleofhope.org NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

142

Our BANKING DETAILS are: THE CRADLE OF HOPE, First National Bank, Krugersdorp Branch 250241, Cheque account number: 6218 035 2628. We can issue SARS Article 18a Tax Certificates as well as Level 1 BBBEE certificates for all donations received, on request. Please email POP to admin@thecradleofhope.org For more information on our Organisation please visit our website: www.thecradleofhope.org

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

143

OP REIS SAAM MET HENNIE HEYMANS DEUR NEDERLAND Saamgestel deur Sarie van Niekerk

Soos julle kan sien, is ons alweer op reis, die keer na Amsterdam en Doesburg in Nederland. Ons hoof redakteur, Hennie Heymans, was op n werksbesoek in Nederland gewees maar het darem die kans gevind om baie foto’s te neem. Hy het ongelukkig ook ‘n ongelukkie gehad, hy het ‘n museum besoek waar hy op die trappe gegly het en ongelukkig nogal erg seergekry het. Hennie ons wens jou vinnige beterskap toe en dankie dat ons saam met jou kon toer. Hiermee sluit ons ook ons rondrits vir die maand bietjie af. Ons raak bietjie rustig tuis toe volgende maand, hoop julle het almal lekker saam met ons gereis

Pont Steiger Hotel—ek was een nag hier tuis

Die polisie—”Waaksaam & Diensbaar”

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

144

Doesburg Gelderland

Die Arsenaal in Doesburg — my voorsaat in Nederland, nege geslagte terug, was ‘n sersant in die Oranje Gelderland Regiment en was hier tuis. My voorsaat wat na die Kaap de Goeie Hoop gekom het, is in die jaar 1763 in Doesburg gebore. Ons het al drie dieselfde name! Kolonel Jacob Robert Gordon— bevelvoerder aan die Kaap kom ook van Doesburg. (Kolonel Robert Jacob Gordon (gebore Doesburg, Nederland, 29 September 1743 oorlede Kaapstad, 25 Oktober 1795) was 'n soldaat, verkenner en stigter van die Suid-Afrikaanse merinobedryf.) Om tre dink hy kon ’n biertjie drink

Die oudste kroeg (1478) in Nederland—Kol Gordon (foto bo regs) en my voorsaat kon dalk hier ‘n biertjie gedrink het! NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

145

Bo: Marken; Regs: Marken Regs: “Heymans” - glo ‘n vooraanstaande boukontrakteurs in Amsterdam. Onder links: Windmeul in Gelderland. Onder regs: paleis in Amsterdam

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

146

My Nederlandse vriende: Jos en Ger Sevink van Amsterdam—agter is ‘n wildepiesangboom van SuidAfrika—ek het die boompie jare gelede aan hul geskenk. Nederland is Waterland: Marken en Amsterdam vanaf bote.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

147

In Oostergaarde naby Ermelo, Nederland—my vriend, Ruud Slangen, by ’n graf van ’n Suid-Afrikaanse vlieënier wat tydens die tweede wêreld oorlog gesneuwel het.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

148

GEBED VIR ONS GEVALLE COVID-19 KOLLEGAS Jackie Theron Vorster Here, ons trane lê vlak, die skrik bly in ons keel vassit. Gister se hartseer is nog nie klaar nie, dan kom die volgende slegte nuus. Ons woorde is op. Ons troos woorde dom, want ons weet nie meer nie, Die gewone reëls is lankal vergete, hierdie siekte vat en los en verwoes. Here, wees ons genadig. Daar waar dokters en verpleegsters en personeel skarrel in hospitaal gange. Te min beddens en te veel pasiënte. Moeilike besluite tussen lewe en dood, in gewone moeë mense se hande. Here, wees ons genadig. Daar waar besighede toemaak en mense beangs werkloos huistoe gaan. Daar waar geldsomme oor gemaak word en die antwoord nooit klop nie. Hoe lank nog Hemelse Vader? Here, wees ons genadig. Ons het mekaar so verskriklik nodig, maar ons moet ver bly staan. Gemasker, gesaniteer en geïsoleer, terwyl die behoefte vir aanraking so intens is. Kinders en grootouers, ouers, vriende, kollegas, ons vat mis … want ons moet.. Here, wees ons genadig Vir hulle wat altyd troos, maar self na hoop soek As die kerkdeur Sondag toebly en ons aanlyn na mekaar luister As ons vyftig ver van mekaar inskuif om te rou oor ‘n geliefde Here, wees ons genadig Daar is nie een van ons wat nie vrae het nie Niemand is onaangeraak Almal treur Here, wees ons genadig Ons hou vas aan U Ons kom skuil by U Ons roep na U Here, wees ons genadig Amen

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

149

KOL. BELINDA WATTERS NOG ‘N COVID SLAGOFFER Martinette Piek oorlede weet

julle

die jaar 2021 wat soveel eina

was

gebring het, soveel groot geeste

close”. Ek

het

gedink

wat ons verloor het dadelik aan

Maar weet ek so seker as wat

die

daar water in die oseane is, dat

dag toe ek self

beide Belinda en Andre Moller

my steunpilaar in

op die beste plekkie is vanaand,

die lewe vroeër

vanjaar ook moes

sinkgate in plaas van harte in ‘n

groet en aan die

hele paar mensies se bors, wil

mooi

ek jul graag net vertel dat beide

boodskappie

daar

soveel

seer

larger than Life lewens veg

die gereelde in-

gehad het. Beide is verlos van

check

hul aardse reis - al was die reis

van

Belinda Watters.

nie altyd maklik nie was beide

Belinda was vir

altyd gelukkig en het hul so baie

Om 12:55 op Dinsdag 27 Julle

meer as 10 jaar ‘n rugby vriendin

mense se lewens aangeraak en

lui my foon, en die naam Damian

wat altyd die seuns so passievol

verlig.

Watters verskyn op die skerm,

ondersteun het en so proud was

Vanaand is moeilik en ek weet

ek het dadelik die gentle giant se

op Damian. Dit is ook hier waar

jul harte in stukkies maar weet

gesiggie

geestesoog.

ons die stil sussie Jenna-leigh

ook dat jul vertroosting sal kry in

Damian is kol Belinda Watters

Watters leer ken het, langs haar

die krag van die wonderlike

se seun. Die jongman vra hoe dit

ma het sy haar boetie kom

support stelsel om julle. Ek weet

met my gaan maar ek hoor

support.

jul weet nie hoe julle more gaan

dadelik daar is iets fout, hy klink

Wat die mooiste was, was die

aanpak nie, maar weet dat julle

nie lekker nie. Toe kom die skok

suiwer liefde van ‘n seun vir sy

nooit alleen is nie en dat Pappa

en ongeloof toe die jongman met

ma, hy het altyd gevra “mamma

Jesus julle styf vashou

trane in sy stem seker heel

het jy dit of dat gesien.”

Amalia Moller baie sterkte vir jou

moontlik

moeilikste

Vandag is ‘n moeilike daggie

en die kinders en klein kinders.

boodskap ooit vir my begin gee.

want in een dag verloor ek twee

Dink aan julle en baie liefde.

“Tannie ek bel tannie net om te

liewe

Tot weersiens.

sê my mamma is vanoggend

verpletterde - is ek kwaad oor

die

mense.

hart

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

150

AFSTERWE VAN AO PHILIPPA NEL - OUDSHOORN Sarie van Niekerk

NG Gemeente Oudshoorn

Sy was nie net die “moeder” van die polisielede in Oudshoorn nie, maar sy was ook die “moeder” van die dorp. Sy het liefde in oorvloed van God af ontvang en sy het daardie liefde in oorvloed weer uitgedeel. Haar plekkie in die NG Moedergemeente op die dorp, is nou vir die eerste keer sedert 1964 leeg. Dieselfde

plekkie daar agter in die hoekie van die kerk. Dit is hoe AO Philippa Nel onder haar kollegas, vriende en familie beskryf is nadat sy op 13 Julie dood is terwyl sy feitlik op pad was om in die hospitaal opgeneem te word met ernstige brongitis. Terwyl haar beste vriendin in die kamer besig was NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

om vir haar ‘n tas te pak om te ry hospitaal toe, het tannie Fil, soos sy bekend gestaan het, in die badkamer inmekaar gesak. Volgens die dokter het sy aan ‘n massiewe hartaanval gesterf. In ‘n direkte uitsending (life stream) van haar gedenkdiens, het ds. Smuts van Rensburg, (Continued on page 152)

151

Philippa Nel en haar moeder

gesing moet word, duidelik gemaak.

lankal

Ds. Van Rensburg het uit Johannes 14 in sy afskeidsboodskap gesê: “Julle moet nie ontsteld wees nie, glo in God glo ook in my want ek gaan julle vooruit na die huis van my Hemelse Vader om vir julle te plek voorberei in die ewige Huis van die Vader. As ek vir julle plek voorberei het, sal weer op die wolke terugkom om julle te kom haal.”

(Continued from page 151)

gesê Filippa het reeds in 1991 ‘n brief geskryf waarin sy haar verhouding met Jesus beskryf het. Sy het ondermeer gesê: “Ek wil eerstens net sê dat die wonderlik is om aan die sy van Jesus te leef. Alles wat het en wat ek is, is net genade van Bo en alle kom Jesus toe want Hy is my hele hart. Ek weet dat ek eendag saam met sal wees.” Sy het nie hierdie brief op daardie dag in 1991 geskryf nie, maar sy het ook haar eie begrafnisbrief geskryf. Sy het dit begin deur te skryf: “Asseblief, groot asseblief, moet nie huil nie want ek is veilig by Jesus.” Sy het ook verskeie mense in die begrafnisbrief bedank. Eerstens aan haar moeder, tannie Anna bedank vir alles wat sy as moeder vir haar beteken en gedoen het (Filippa het haar ma versorg tot met die se dood

ongeveer vyf jaar gelede. Haar ma sou op 26 Julie 98 gewees het.) Sy het ook haar twee susters en haar broer, al haar kollegas by die Suid-Afrikaanse Polisie op Oudshoorn, waar sy tot met haar vroeë aftrede weens mediese redes, bedank vir hul liefde en steun. Laastens het sy ook die volgende boodskap in die begrafnisbrief gehad vir ‘n vorige leraar van die gemeente. “Aan my ander pa en ma, ds. en mev. Louw, ‘n baie groot dankie vir alles, ek is lief vir al sy my kinders (die pastoriekinders). Ek het julle vooruit gegaan maar sal julle tog eendag weer sien.” Nie alleen het sy hierdie twee geskrifte lankal geskryf nie, sy het ook die twee skrifgedeeltes wat by haar begrafnis gebruik moet word, vooraf op papier neergepen. Johannes 14 en Psalm 42. Sy het ook die twee liedere wat tydens die diens NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

Hy het gesê God het gekom en hy het vir Filippa kom haal. Die skielike dood, wat alles so vinnig gebeur het was ‘n skok, dit is te verstane dat almal daaroor ontsteld is. As ons egter luister na die voordele van Sy Hemelvaart, dan kry ons rus. Hy het weggegaan om ‘n voorspraak by God die Vader vir ons te wees. “Om iemand te groef vir wie jy lief is, is nie maklik nie, dit is seer, ons weet daar is lewe, ons kyk deur die muur van die herinneringe die toekoms in. Moet nie ontsteld wees nie, Filippa is ok!” Marlene van der Hoven het in haar huldeblyk gesê: “Ek wil nou vir die Here sê, Here hou my bymekaar. Ons was 42 jaar vriende. Flip was die reguitste mens wat ek geken het, sy was streng, maar net goddeloos stout ook. Sy het graag ander mense gehelp, sy het graag vir ander mense gegee. Met die onluste in die tagtiger jare moes ons polisiedames toebroodjies maak vir die manne wat die onluste beveg het, dan het ons ander vriendin, Una die toebroodjie so plat geslaan met haar hand. Dit kon Filippa nie aanskou nie sy het altyd gesê, “Una dit is brrrood daarrrrdie, mens doen dit nie met brrrood nie!.” Nog ‘n staaltjie uit haar lewe wat Marlene aangehaal het, is dat sy toe hulle nog almal saam (Continued on page 153)

152

gewerk het, een van hulle kollegas, oom Vollie se toebroodjies gegaps en geëet het maar natuurlik die onskuld vanself was. Wanneer oom Vossie se dogter egter die dag stilletjies laat weet het daar is purgasie op die toebroodjies, dan het die toebroodjies nooit verdwyn nie, iets wat oom Vossie net eenvoudig nie kon verstaan nie. Filippa was nooit getroud nie, maar die dorp se kinders, was haar kinders. Almal was lief vir haar, aldus Marlene in ‘n selfoon -onderhoud na die gedenkdiens gesê. Sy kon die heerlikste beskuit bak en dan het sy begin bakkies beskuit uitdeel vir veral die oumensies in die dorp. “Sy was baie lief vir papegaaie en het self ‘n pragtige papegaai gehad met die naam van Mike. Maar na veertien jaar toe begin Mike skielik op ‘n dag eiers lê.

Flip ongelooflik opgewonde. Sy het my gebel en uitbundige gelag en net gesê: ‘Mike het ‘n eier gelê, hy het ‘n eier gelê!’ Ons het so lekker gelag. Mike staan nou hier in my huis.” AO Nel het in 1976 by die polisie aangesluit. Sy is na haar opleiding in die polisiekollege in Pretoria na Oudshoorn verplaas waar sy ongeveer ses jaar gelede medies ongeskik met pensioen getree het. Sy was ‘n geesdriftige sportmens gewees, en het aan menige sport deelgeneem. Die een sport wat die groot liefde van haar lewe was, was ook die oorsaak van haar vervroegde aftrede. Sy vlugbal-suid gespeel maar ligament wat sy jare gelede met ander sportbedrywighede in haar linkervoet geskeur het, het ten spyte daarvan dat die ligament weer geheg is, ‘n infeksie in haar linkervoet veroorsaak waarmee sy lank NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

geworstel het en wat uiteindelik die einde van haar polisieloopbaan veroorsaak het. Sy het haar lewe daaraan gewy om ons ma te versorg, het haar susters gesê. Sy het ook baie vir die bejaardes in die dorp gedoen. Sy het gereeld vir hulle lekkernye gebak. Sy was opsigter by ‘n klein woonstelblok op die dorp en haar lekkerste ding was om gereeld vir die oumensies in die woonstelle vleis te braai. Ds. Van Rensburg het ook gesê “nie alleen sal haar plek in die gemeenskap leeg wees nie, maar vir die eerste keer sedert 1964 is haar plekkie in die kerk ook leeg. Daardie plekkie waar die Nel families as kinders en Filippa en haar ma en later net Filippa gesit het, is ook nou leeg”.

153

GELIEFDE EGPAAR VAN BRAKPAN STERF AAN COVID Sarie van Niekerk op 21 Julie oorlede. Omdat hulle haar nie daar kon gaan vertroos nie, het inwoners besluit om op ŉ ander manier te wys dat hulle saam met haar en die familie rou en hulde bring. Kol. Peet van der Schyff, ŉ jarelange kollega van Jan, het gesê Jan was 30 jaar lank verbonde

aan

die

Brakpan-

polisie waar hy die bevelvoerder van die teen-kapingstaakspan was. “Hy was een uit ŉ duisend. As ons maar net meer van sy kaliber gehad het”, het van Peet Die egpaar Jan en Sonja Roos

getroud

was

kinders uit hul vorige huwelike.

Die

As egpaar het hulle het geen

twee

geliefde

van

Brakpan

polisiebeamptes.

onstuitbare Jan en die deftige,

beide

het

twee

kinders gehad nie.

saggeaarde Sonja het dekades

gesê. “Hy

was

voortreflike

ondersoekbeampte en het ŉ aanvoeling vir die werk gehad.

Die dag met Jan se dood op 21

Hy was ŉ gebore polisiebeampte

Brakpan gewerk. Die week van

Julie het tientalle mense die

en het die gemeenskap dag en

22 Julie tot 26 Julie is die twee

aand in motors deur die strate

nag gehelp – dit het nie saak

staatmakers

die

van Brakpan gery om eer te

gemaak of hy aan diens was of

gemeenskap geruk deur Covid-

betoon aan Jan wat die oggend

nie.

19.

aan die virus beswyk het. Die

lank

die

polisiestasie

beide

uit

stoet is daarna na die N17Beide

van

die

twee

was

hospitaal in Springs, waar hulle

adjudant-offisiere gewees. Jan

vir se, Sonja, gaan bid het. Sy

was meer as 30 jaar by die

het toe nog in die intensiewe

polisie in Brakpan gestasioneer

eenheid op suurstof gelê

waar hy ook vir Sonja ontmoet het.

Beide

was

voorheen

“Dit is geweldig hartseer.” Peet het gesê danksy Jan se knap netwerk informante het hy veral huisrowers en kapers laat (Continued on page 155)

Sonja is toe net n week na Jan NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

154

(Continued from page 154)

les opsê. Zander Fritz, ŉ reservis van Brakpan wat langer as 20 jaar saam met Jan gewerk het en hom as ŉ broer bestempel, sê die hele gemeenskap het Roos geken. “Hy was altyd daar om te help. Hy was die beste. Daar is ŉ stuk uit ŉ mens se hart uit. Ek het enigiets met hom bespreek. Hy weet alles van my af. Waar gaan ŉ mens nou?” sê Fritz. Ook Sonja was 30 jaar of langer op Brakpan gestasioneer. ‘n Motor-verbyrit ter ere van die twee is na hul dood deur die strate

van

Brakpan

gehou.

Brakpan is in rou gedompel. Ook op sosiale-media-platforms het boodskap ná boodskap met huldeblyke aan Jan en Sonja en medelye

met

hul

gesin

ingestroom.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

155

JANNIE EN MADELEIN COETSER Sarie van Niekerk

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

156

‘N BOS BLOMME OM ONS GEVALLE KOLLEGAS TE GEDENK Sarie van Niekerk

Sover ons weet is die volgende

Roelien Solms het slegs vyf

die afgelope 50 jaar oorlede is.

kollegas ook gedurende Julie

maande na haar aftrede aan die

Ons wys graag daarop dat

aan

Ons

siekte gesterf.

haar van in die polisiekollege

hulle

Madelein Coetzer en haar man

Van Niekerk was.

familie, vriende en kollegas wat

wat ook so saam-saam oorlede

Ons

agtergebly het.

is. Hulle was aan die Akademie

Ankia Botha maar wys graag

in Graaff Reinette verbonde.

daarop dat sy Ankia Combrink

Sinoville in Pretoria wat net 10

Ons het verlede week hier

was.

dae na haar ma oorlede is.

berig dat Johanna Bam ook

innige

Covid-19

oorlede.

meegevoel

Oudkapt.

Janette

met

Nel

van

het

ook

gepraat

van

ONS SALUEER AL ONS GEVALLE KOLLEGAS

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

157

ONS SALUEER AL ONS GEVALLE KOLLEGAS

NONGQAI The NONGQAI e-magazine is a free online re pository of memories, historic data and analy sis relating to the national security history of Southern Africa. It covers from the very recent to the very ancient past of policing, military de velopments, intelligence and diplomacy in the region. It does so with two main goals: to pro vide raw historic data and insights from actual participants, in the tradition of oral history, for the benefit of future generations; and, second ly, to provide ex members of the services and armed forces with a platform through which to share their stories and photographs, for the reading pleasure of old comrades-in-arms, friends and family. This NONGQAI does, with out glorifying the past, nor wishing to live again the past. It helps cherish the good in the past, recording history without malice. The original NONGQAI magazine had started out in March 1907 as the official quarterly mag azine of the police of the colony of Natal. After the establishment of the Union of South Africa in 1910, and the subsequent founding of the Union defence force and the national police force in 1913, it was decided to amalgamate the magazines serving the different pre-union colo nial forces into one. The name NONGQAI, which in Zulu means “the king’s watchmen”, was chosen for this amalgamated magazine, which replaced the pre-union colonial services magazines such as The Bandolier, The Qakamba, The South African Constabulary Journal and The Transvaal Police Magazine. The new 1913 version of the NONGQAI thus represented all the uniformed services of the new Union, including the police, the military and the prisons service. After the Union became the Republic of South

Africa, the different services tended to develop their own magazines, such as Paratus for the military and Servamus for the police. The 1994 transition to a non-racial democracy brought an end to that era, but not an end to interest in the history of that era. Brigadier (Ret) Hennie Heymans thus revived the NONGQAI in emagazine form, as repository of data, memo ries and analysis about the national security history of Southern Africa. NONGQAI is published at the beginning of each month and is carried on the SA Mirror and ISSUU platforms. Almost every month a num ber of special issues, each dealing with a par ticular theme, are also published by NONGQAI as special editions. The policy of the editors of NONGQAI is not to interfere with the content of articles submitted and deemed publishable, except for uniform formatting and reviewing spelling and gram mar. The content is therefore the responsibility of each author, and the magazine and its edi tors accept no liability for it. The objective is to let the former participants talk, as authentically and directly as possible, for historians to use as source of raw historic data in their historio graphic evaluations of past events. NONGQAI itself thus isn’t, nor does it pretend to be, an academic history publication laying claim to scientific assessment or verification of the con tent its volunteer contributors had shared through its pages. NONGQAI is entirely free and accessible on the internet, where it can be read online or down loaded as .pdf documents. Its archive of past editions represents a treasure trove of historic data, personal recollections, and anecdotes, as well as analysis of important national security issues, past and present.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

158

SCOTLAND YARD Support is draining away for scandal-plagued Met Police chief: Cressida Dick could be gone by April as key figures ask - how can the dame of disaster continue? Cressida Dick is hopeful she can remain on as Metropolitan Police Commissioner • Her initial five-year contract is due to expire in April, but she faces opposition • Prime Minister Boris Johnson refused to offer support for a contract extension • She has faced criticism over several major failed operations By Stephen Wright for The Daily Mail Published: 22:35 BST, 11 August 2021 | Updated: 07:18 BST, 12 August 2021 •

Cressida Dick’s hopes of securing a contract extension as Britain’s top police officer are fading, with key Government figures questioning her suitability to stay in post, the Mail can reveal. Last month it emerged that the disaster-prone head of Scotland Yard wants to continue as Met Commissioner beyond her initial five-year contract, which expires in April. The revelation prompted a backlash from a number of victims of Met incompetence who demanded she step down – not be given up to four more years in charge.

Dame Cressida Dick, pictured, is understood to be willing to continue as Metropolitan Police Commissioner if the government gives her a contract extension

Radio DJ Paul Gambaccini, who was arrested during the Operation Yewtree sex abuse inquiry in 2013 and spent a year on bail before the case was dropped, described Dame Cressida as an officer who ‘shames the Met’. He added: ‘She is unworthy of any position from commissioner down to dog catcher'

Now informed sources have told this newspaper that there are mounting concerns in Government about Dame Cressida’s continued leadership of the force. The Met chief has been caught up in a string of controversies including her handling of the Operation (Continued on page 160)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

159

(Continued from page 159)

Midland scandal, her force’s woeful security operation at the Euro 2020 final and allegations of a ‘coverup’ culture at Scotland Yard. In June, an official report branded the Met ‘institutionally corrupt’ and accused Dame Cressida of trying to thwart an inquiry into the unsolved murder of private eye Daniel Morgan. She has rejected the key findings. Prime Minister Boris Johnson side-stepped questions on Dame Cressida’s job prospects during a recent radio interview. But a distinguished former chief constable told the Mail: ‘She would be mad to seek an extension. ‘She has become the story and that is when it’s time to step down.’ Now informed sources have told this newspaper that there are mounting concerns in Government about Dame Cressida’s continued leadership of the force. The Met chief has been caught up in a string of controversies including her handling of the Operation Midland scandal, her force’s woeful security operation at the Euro 2020 final and allegations of a ‘cover-up’ culture at Scotland Yard. In June, an official report branded the Met ‘institutionally corrupt’ and accused Dame Cressida of trying to thwart an inquiry into the unsolved murder of private eye Daniel Morgan. She has rejected the key findings. Prime Minister Boris Johnson side-stepped questions on Dame Cressida’s job prospects during a recent radio interview. But a distinguished former chief constable told the Mail: ‘She would be mad to seek an extension. ‘She has become the story and that is when it’s time to step down.’ Another former top chief constable – previously a vocal supporter of the embattled Yard boss – said: ‘Cress has been administrating the Met, not

Dame Cressida faced criticism for trying to thwart an inquiry into the unsolved murder of private eye Daniel Morgan, pictured

Prime Minister Boris Johnson, left, side-stepped questions on Dame Cressida’s job prospects during a recent radio interview

leading it. It’s time for fresh blood.’ The Mail has learned that a significant number of serving senior officers are deeply unhappy with Dame Cressida’s ‘hands off’ leadership style and her ‘head in the sand’ response to criticism of her and her (Continued on page 161)

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

160

(Continued from page 160)

inner circle. Dame Cressida’s apparent determination to secure a contract extension poses a potentially tricky political problem for Mr Johnson, who may not want to be seen to be ousting Scotland Yard’s first female chief. He was criticised in October 2008 when, in one of his first acts as London mayor, he fired gaffeprone Met commissioner Sir Ian Blair – one of Dame Cressida’s remaining cheerleaders. Former Tory MP Harvey Proctor, who lost his home and job over the Met’s disastrous Operation Midland probe into spurious child sex abuse allegations, said last month: ‘She is a disgrace and should have resigned long ago. It is time for her to go because of Operation Midland, not to be seeking any extension to her employment at the Met.’

Former Tory MP Harvey Proctor, who lost his home and job over the Met’s disastrous Operation Midland probe into spurious child sex abuse allegations, said last month: ‘She is a disgrace and should have resigned long ago. It is time for her to go because of Operation Midland, not to be seeking any extension to her employment at the Met’

Mr Proctor, who received £900,000 from the Met in compensation and legal costs over the fiasco, added: ‘I hold her culpable for her role in a severe waste of public funds which severely impacted a number of lives, including mine.’ Radio DJ Paul Gambaccini, who was arrested during the Operation Yewtree sex abuse inquiry in 2013 and spent a year on bail before the case was dropped, described Dame Cressida as an officer who ‘shames the Met’. He added: ‘She is unworthy of any position from commissioner down to dog catcher. ‘The disastrous mistakes made during Operation Midland and beyond it would have been enough to have ended her predecessor Bernard Hogan-Howe’s career and should have been more than enough to end hers.’ The commissioner, 60, who was formally made a dame commander by Prince Charles last month, has indicated she was ‘happy’ to remain in the top job. Speaking after the ceremony at St James’s Palace, she said: ‘I’m very focused on my job, I love my job, it’s a huge honour.’ Downing Street has refused to be drawn on whether the Prime Minister supported her being given another term but said she ‘retains his full confidence’. Share or comment on this article: Cressida Dick could be gone by April as key figures ask - how can the dame of disaster continue? https://www.dailymail.co.uk/news/article-9885217/Cressida-Dick-gone-April-key-figures-askdame-disaster-continue.html NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

161

armoede en werkloosheid onder ons eie mense. (Sien ook Cradle of Hope. Artikel.)

HOOP

Ps. 6: 10. Die Here het my smeking Ook die derde Covid-vlaag wat soveel bekendes en vriende se dood veroorsaak gehoor; die Here neem my gebed aan. het. GEBED IS SOMS TRANE Die verskriklike, gewelddadige, kataGebed is soms trane, soms ‘n roep in wanhoop, soms ‘n woordelose smeking om hulp na Onse Vader. Gebed en geloof is soms simbool van ons eie hulpeloosheid en klein gelowigheid! Gebed is soms my eie magteloosheid wanneer mense met smekende oë na my opkyk, vraend, verwagtend terwyl ek op my beurt weer vraend, met oë vol trane, na my Hemelse Vader opkyk vir hulp.

klismiese, wanordelike gebeure in KwaZulu -Natal en Gauteng doen voor ons op. Erger as 1960, 1976 of 1994! Die geweld en onrus het ook sy gevolge meegebring.

Terselfdertyd moet ons nie met die aanvang van die geregtelike ondersoek na die Life Esidimeni-gebeure, waartydens 94 psigiatriese pasiënte gesterf het, vergeet nie. Saam met die geregtelike ondersoek Ek skrik dan vir my twyfel en ongeloof en word wonde opnuut oopgekrap en elkeen laat my kop in skaamte sak! van ons is pynlik bewus van die hartseer, Want ons hulp is slegs van Ons Hemelse ongeregtigheid en onregverdigheid, wat skaars vyf jaar gelede in ons midde Vader wat Hemel en aarde geskape het! plaasgevind het nie. Gebed bly ‘n wonder! Ons is almal geraak deur hierdie gebeure Gebed is die antwoord op God se in die middel van ons Suid-Afrikaanse onverdiende genade! winter. Dit gebeur met ons almal – Dis genade! Tog is God in beheer. (Met erkenning aan ds Johan Smit) (Hierdie stukkie wysheid is gegrond op ‘n artikel deur Liezel Lüneburg in E-Kerk ‘N TYD VAN UITERSTES gedateer 10 Aug. 2021 en eie kennis) Elke winter dink ek aan onluste en onrus. Ons sal Julie 2021 lank onthou as ’n tyd Groete tot volgende keer! van uiterstes. Beelde van doodslag, verwoesting, wan- HBH. orde, anargie, vrees, verslaentheid, wanhoop, pyn en lyding, desperaatheid, geweldige armoede en hongersnood doem voor ons op. Terselfdertyd is daar ook groot NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

162

SLOT | END Dear reader

Geagte leser

Please note that in this quasi-historical magazine we make use of various sources and consequently it is obvious that the document contains various diverse and personal opinions of different people and the author of the Nongqai cannot be held responsible or be liable in his personal capacity.

Vir hierdie kwasiehistoriese tydskrif maak ons van verskeie bronne gebruik en bevat die dokument uiteraard uiteenlopende en diverse persoonlike menings van verskillende persone en die opsteller van die Nongqai kan nie in sy persoonlike hoedanigheid daarvoor verantwoordelik of aanspreeklik gehou word nie.

NONGQAI VOL 12 NO 9A –DAMES

163

Nongqai Vol 12 No 9 (Dames)

Articles inside

Nawoord

‘N BOS BLOMME OM ONS GEVALLE KOLLEGAS TE GEDENK: Sarie van Niekerk

GELIEFDE EGPAAR VAN BRAKPAN STERF AAN COVID Sarie van Niekerk

AFSTERWE VAN AO PHILIPPA NEL

KOL. BELINDA WATTERS NOG ‘N COVID

GEBED VIR ONS GEVALLE COVID-19

OP REIS SAAM MET HENNIE HEYMANS

CRADLE OF HOPE: Sampie Blom & Melo

CHARLOTTE MAXEKE (A SAS SUBMA RINE & HOSPITAL IS NAMED AFTER HER)

OM AGTERPAAIE EN GRONDPAAIE TE RY IS SOMS NODIG: Dalene Steenkamp

VIR DIE YSIGE WINTER KOUE: PAAR

KNUPPELDIK: DIE POLISIE SE EIE KOOK

HIMBA TRIBE OF NAMIBIA: Alida du Preez

WHAT IS THE NAMIBIAN LICHENS: Sarie

MY OPLEIDING IN DIE SAW: Wied Jonk

ORIGIN OF THE HIMBA PEOPLE: Sarie van

2016 EN 2018: ROTS- EN STRAND HENGEL WÊRELD-KAMPIOEN: Kabous Louw

SUID-AFRIKA SE TIENLING-BABAS BESPREKINGSPUNT OOR OPSPRAAKWEKKENDE NUUS: Saamgestel deur Sarie van Niekerk

DIE AAND TOE EK IN HILLBROW

BESPREKINGSPUNT: SEPTEMBER 1981

BRIG. PAUL BOTHMA DIE VROUEPOLISIE SE EERSTE KOMPANIE-BEVELVOERDER:

BACKGROUND OF THE CHILD PROTEC TIONUNIT (CPU) AND FAMILY VIOLENDE, CHILD PROTECTION AND SEXUAL OFFENCES UNIT (FCU): Brig. Anneke Pienaar (retired)

SY WAS EEN VAN KINDERBESKER MINGSEENHEID SE VETERANE: HULDE AAN DIE VERMOORDE KAPTEIN ANNA-MARIE POT- GIETER OP 17 JANUARIE 2006: Sarie van

REDES HOEKOM MANNE VROUE SLAAN Prof. Wilhelm van Deventer

Charlotte Jacobs

HOEKOM SLAAN MANNE, VERAL POLISIE MANNE, HUL VROUENS: Sarie van Niekerk

OUDSHOORN EERSTE INNAME: Breggie

MY KENNISMAKING MET MY EERSTE DOOIE DIEF: Esmarie van Dyk

MY MEES “EMBARASSING” OOMBLIK

BRAAI OP MY VERJAARSDAG: Anel Geyser

A POLICEMAN'S CHILD: Odette Ohlson

MY TWEEDE LOOPBAAN IN DIE POLISIE

HONDESTAALTJIES: Ansie van der Merwe

KOMIESE STAALTJIE UIT MY LOOPBAAN Marlene Olivier

SOWETO-ONLUSTE 1976: Charlotte Jacobs

KROONJUWELE: Marie Snyman

SOMMER ‘N GEWONE STORIE VAN ‘N GEWONE POLISIEVROU 1974: Eugene Müller

WAS DIE TUINSLANG GIFTIG? Esmarie van

BOODSKAP OP DIE KIS: Hennie van

DOGTERTJIE SE 57c BOU KERK KOM

MY TYD BY GROOT BRAKRIVIER

EK HET VERLIEF GERAAK OM DIE

MENINGSARTIKEL: WAARHEEN NOU SUID-AFRIKA? Sarie van Niekerk

MY TYD BY GROOT BRAKRIVIER

LIFTING THE LID CHAPTER 2 “REOP”: PREJUDICE BY AFFIRMATIVE

VOORWOORD: Sarie van Niekerk

Nongqai Trust

AANVAAR VERANTWOORDELIKHEID VIR JOU LEWE: Koot Swanepoel

BRIG PAUL BOTHMA: SAP KOLLEGE EEN VAN DIE PIONIERS MBT OPLEIDING VAN SAP DAMES

MY PASSION FOR MY BELOVED