E kolog ia
INNOWACJE NA SMOG
Gmina Skała, leżąca nieopodal Krakowa, słynie z urokliwych wapiennych ostańców przy kościółku na wodzie w Narodowym Parku Ojcowskim, smacznych potraw – jak regionalne łojoki czy wielokrotnie nagradzane pstrągi ojcowskie – czy też z hucznie obchodzonego co roku Festiwalu Orkiestr Wojskowych i Dętych. Niestety, kojarzona jest także ze smogiem, który nieubłaganie unosi się nad ulicami w każdym sezonie grzewczym. To długa i kosztowna droga, ale władze samorządowe pracują w pocie czoła, by temu problemowi zaradzić – i mają na to kilka autorskich pomysłów.
W
2016 roku Skała została okrzyknięta „Pekinem Europy“. Nic w tym dziwnego, bo stężenia pyłów PM10 i innych szkodliwych cząsteczek potrafiły w najgorszych chwilach przekraczać dopuszczalne normy nawet o kilkaset procent. W takiej sytuacji nie powinno być dla nikogo zaskoczeniem, że władze samorządowe traktują prowadzenie działań naprawczych w trybie najwyższego priorytetu. Nikt nie powiedział, że będzie łatwo – kominy dymią, gryząc w oczy i płuca, kiedy tylko na zewnątrz zrobi się trochę chłodniej, i jeszcze wiele wody w Wiśle musi upłynąć, czy raczej – sporo węgla w starych paleniskach musi się utlenić, by zimą poczuć wymarzoną ulgę. Ale w oparciu o całoroczne pomiary i otwartość na wszelkie, nie tylko te standardowe, działania proekologiczne można przypuszczać, że sprawa powoli zmierza ku dobremu.
Wsparcie z zewnątrz Począwszy od 2019 r., zwiększono tempo wymiany „kopciuchów“. W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO) Województwa Małopolskiego (poddziałanie 4.4.2 i 4.4.3) w ciągu dwóch lat wyzbyto się łącznie 53 starych kotłów, co po podsumowaniu kosztowało ponad 460 tys. zł. Na początku 2021 r. gmina finalizowała niezrealizowane jeszcze umowy, natomiast pod koniec tego roku zakwalifikowała się do dofinansowania na kolejne 700 tys. zł, które w 2022 roku zostaną przeznaczone na kontynuację zadania w ramach kolejnej edycji programu. W 2019 roku gmina Skała zawarła również porozumienie z Bankiem Ochrony Środowiska, umożliwiając mieszkańcom skorzystanie z pożyczki na preferencyjnych
Świat Kominków 4/2021−2022
136
(66)
warunkach – np. na pokrycie początkowego wkładu wymaganego przy skorzystaniu z rządowego programu Czyste Powietrze. Jest także członkiem dwóch Klastrów Energii: „Jurajska Kraina“ oraz od niedawna „Czysta Energia Gminy Skała“, co skutkuje wyższą skutecznością w pozyskiwaniu środków finansowych z zewnętrznych programów w dziedzinie ochrony środowiska. Od dwóch lat w trakcie realizacji jest też międzygminny program Odnawialnych Źródeł Energii (OZE), który pomaga mieszkańcom w zakresie montażu solarów, paneli fotowoltaicznych, pomp ciepła i kotłów na biomasę. Przy czym włodarze gminy mają pełną świadomość, że OZE to nie tylko wyżej wspomniane urządzenia, ale też drewno spalane w nowoczesnych paleniskach zduńskich, które są zgodne z wytycznymi Ekoprojektu – czego potwierdzenie można znaleźć w wewnętrznym, gminnym programie wymiany kotłów.
Działania wewnątrz Sam program cieszy się dużym zainteresowaniem – w 2019 roku skorzystało z niego 58 osób, w kolejnym 82, a w obecnym około 90 (około, bo kilka umów jeszcze się proceduje). Gmina przeznacza na to zadanie coraz większe środki ze swojego budżetu: w 2019 roku było to 250 tys. zł, w 2020 roku 400 tys. zł, a w ostatnim 445 tys. zł. W każdym przypadku urząd ogłaszał w trakcie roku dodatkowy nabór, by sprostać potrzebom mieszkańców. A zgodnie z projektem budżetu na 2022 rok, już pozytywnie w tym zakresie zaopiniowanym, na kolejną edycję programu zaplanowano 300 tys. zł – niezależnie od wspomnianej wyżej dotacji 700 tys. zł. Czyli w ciągu jednego roku na wymianę „kopciu-
chów“ przeznaczy się rekordowy okrągły milion. Ów program jest o tyle charakterystyczny, że od momentu uchwalenia małych modyfikacji w regulaminie w 2019 roku, obejmuje dofinansowanie nie tylko na wymianę nieekologicznego źródła na piec gazowy lub (dopóki to było możliwe przed wejściem w życie Małopolskiego Programu Ochrony Powietrza – POP – pod koniec 2020 roku) kocioł węglowy 5 klasy, ale także na spełniający wymogi Ekoprojektu piec z paleniskiem zduńskim (miejscowy ogrzewacz pomieszczeń). Tym samym gmina Skała jest oficjalnie pierwszą gminą w Polsce, która udziela dotacji na współczesne urządzenia na drewno. Jest to zupełnie inne podejście i inna polityka niż chociażby w pobliskim Krakowie, gdzie panuje całkowity zakaz eksploatacji m.in. takich właśnie urządzeń. W Skale po prostu nikt nie wrzuca do jednego worka otwartych kominków czy wysłużonych już kotłów węglowych ze współczesną technologią miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń, która cieszy się coraz większym uznaniem w wielu krajach Europy. Oczywiście regulamin wewnętrznego programu gminy Skała określa kilka warunków, które należy spełnić, by takie dofinansowanie mogło zostać udzielone. Urządzenie musi stanowić główne (jedyne) źródło ciepła, być przebadane pod kątem Ekoprojektu, posiadać oznakowanie CE, być fabrycznie nowe, nie może być wyposażone w ruszt, za to musi być wyposażone w filtr pyłów (np. naturalny) oraz sterownik optymalizujący proces spalania. Bowiem tylko po komplementarnym spełnieniu tych warunków można mówić o gwarancji prawidłowej i ekologicznej eksploatacji.
