List & Bedrog Door: Feije Wieringa
Vaak wordt beweerd dat het oudste beroep ter wereld dat van prostituee is, maar ik vermoed dat de zwendelaar nog langer bestaat. Denk maar aan de verkwanseling van het recht van de eerstgeborene om een schotel linzen. Dat staat in Genesis en de hoofdpersonen zijn Jakob en Esau.
toonde haar¿jn aan dat zoiets met geen enkele telescoop mogelijk was. Tegelijk betoogde hij dat er sowieso geen leven op de maan was.
Na afloop van een jachtpartij, waar-
gemeengoed, de industriële revolutie
aan Esau had deelgenomen (Esau was
kwam op gang en het grote publiek
Poe speelde tegen de machine, maar de
een man die van jagen hield, Jakob was
dacht dat machines alles konden. De
historie vertelt niet of hij won of verloor.
meer het huiselijke type), gaf Jakob
Hongaarse uitvinder Wolfgang von Kem-
Wel maakte hij van de gelegenheid ge-
zijn vermoeide en hongerige broer een
pelen komt de eer toe de eerste machi-
bruik om zijn ogen niet alleen goed de
kop linzensoep, op voorwaarde dat hij
ne gebouwd te hebben die kon schaken.
kost op het bord te geven, maar ook er
in ruil daarvoor het eerstgeboorterecht
Dat niet alleen, het ding had het niveau
omheen en eronder. De meeste schakers
kreeg. Esau ging hiermee akkoord. Later
van wat we nu een grootmeester zou-
letten namelijk alleen maar op de stel-
bedroog Jakob zijn slechtziende vader
den noemen. En dan te bedenken dat de
ling. Poe was van mening dat Von Kem-
Isaäk ook nog eens door zich, met hulp
meeste moderne schaakcomputers dat
pelen daar handig op inspeelde. Hij ver-
van zijn moeder Rebekka, in geitenvellen
niveau niet eens halen!
moedde dat Von Kempelen een illusionist
te vermommen en zich uit te geven voor
was en de machine een truc. De enige
Esau, om zo de zegen te ontvangen die
De machine was nogal groot, maar dat
logische verklaring die Poe kon vinden,
aan de eerstgeborene toekwam. Overi-
verhinderde Von Kempelen niet om er de
was dat er in de machine een dwerg ver-
gens is het hele oude testament (en ook
wereld mee rond te reizen. Het verhaal
stopt moest zitten. Vrijwel niemand ge-
een aanzienlijk deel van het nieuwe)
gaat dat zelfs Napoleon Bonaparte nog een
loofde hem, maar jaren later bleek Poe
doordrenkt van dit soort schurkenstreken. Als het om misdaad gaat wordt er meestal over moord en doodslag geschreven. Dan komen de zwendelaars en de bedriegers er maar bekaaid vanaf. Daarom zetten we hier maar wat zaken
Hij ontmaskerde ook een mijnheer die beweerde een telescoop te hebben, waarmee men mensen op de maan kon zien lopen.
op een rijtje over schurken en hun systemen. De wereld wil blijkbaar op een of
partij tegen de ‘automaat’ speelde en dat
het bij het rechte eind te hebben gehad.
ander wijze beduveld worden.
de kleine Corsicaan deze strijd jammerlijk
Het knappe van Von Kempelen was niet
verloor. De notatie van die partij is nog in
zozeer de illusie die hij schiep, maar dat
de schaakliteratuur terug te vinden, alhoe-
hij een semi-machine wist te ontwerpen
De Schaakmachine en Edgar Allan Poe
wel men twijfelt aan de authenticiteit. Maar
met daarin een dwerg die kon schaken
ook als mythe blijft het mooi.
op het niveau van een grootmeester. Die
De Mechanische Turk was de naam
Natuurlijk waren er sceptici die ver-
van de eerste ‘mechanische’ schaak-
moedden dat er sprake was van bedrog,
machine. Machines werden rond 1750
maar niemand kon er echt de hand op
Parapsychologie
leggen. De stukken schoven mechanisch
Profeten, zieners, astrologen en helder-
over het bord en iedereen verloor. Von
zienden, ze zijn van alle tijden. Er drijven
Kempelen verdiende goud geld met zijn
hele bedrijfstakken op en in die sector
uitvinding. Het was Edgar Allan Poe die
wordt een uitstekende boterham verdiend.
een aardig sluitende theorie omtrent dit
Denk maar aan mensen als Derek Ogilvy,
fenomeen bedacht, want Poe was naast
Char en Jomanda. Allemaal beweren ze ‘in
een groot schrijver en dichter ook een
contact te staan met gene zijde,’ wat dat
groot logisch denker. Hij was één van
ook moge zijn. Wij weten het niet, want
de eersten die serieus bezig was met
wij hebben nooit kennis kunnen nemen van
de denkrichting die later Einsteins rela-
gene zijde en de wetenschap heeft dat al
tiviteitstheorie zou worden. Hij ontmas-
evenmin. Wat al deze lieden met elkaar ge-
kerde ook een mijnheer die beweerde
meen hebben, is dat zij claimen dat wat zij
een telescoop te hebben, waarmee men
doen uniek is en dat alleen zij dat kunnen.
mensen op de maan kon zien lopen. Poe
Ze hebben een gave die anderen missen.
76
zijn er zelfs tegenwoordig niet zoveel!
