Duiken april 2023

PORTFOLIO Aliens uit de diepzee

REIZEN

VOOR JOU GETEST:

Artic Kevlar EX - een 'hufterproof' droogpak

HET BESTE VAN TIMOR-LESTE

WALVISSEN, SCHILDPADDEN EN KORAALTUINEN

Een beetje verbeelding

Meen beetje verbeelding zit je zomaar aan de andere kant van de wereld. Visualiseren is alles wat ik als eindredacteur hoef te doen om zelf op te reis te gaan bij het verwerken van de prachtige reisreportages van ons kleine leger aan enthousiaste medewerkers. Zo voel ik op deze regenachtige dag in Breda de zon op m’n bol en duik ik mee met Joost van Uffelen. Hij spot bij Timor-Leste slapende schildpadden en mandarijnvissen, en zelfs een tevreden duttende griend. En ik hoor een blauwe vinvis luid sissend uitademen wanneer zijn blaasgat boven water verschijnt. Als een 150 ton wegende walvis dat doet, kan die ademhaling wel tot 12 meter de lucht in spuiten. Wat een te gek avontuur maakte Joost mee!

Ook krijg ik een vleugje Hollywood mee in de reportage over de Caymans. Ik denk bij deze eilandengroep vooral aan louche zaken in een Caribisch belastingparadijs, maar voor duikers blijkt er een prachtige en veelzijdige wereld te ontdekken - zowel boven als onder water; het glinsterende en verslavende diepe blauw, oldtimers op de wegen en hongerige pijlstaartroggen bij Rum Point. Als een film speelt dit alles zich voor mijn ogen af.

Natuurlijk zijn er ook momenten die je liever niet visualiseert - zoals bij het lezen van de rubriek ‘Van fouten leren’. Een paniekmoment op

aanzienlijke diepte kan dramatische gevolgen hebben, maar gelukkig loopt het goed af en kunnen we als lezers van dit soort momenten leren. Een gewaarschuwd mens telt immers voor twee.

Het loopt ook goed af voor tech- en grotduiker Kris Robbroeckx, die als ondersteuningsduiker bij een exploratieduik van het Spaanse project Pozo Azul in een gevaarlijke situatie het hoofd koel moet zien te houden. Een lek in zijn droogpak, twee van zijn drie scooters vallen uit, de scrubber van zijn rebreather begeeft het... en dat alles in een op z’n minst zeer uitdagend en groot grottensysteem te noemen, waarin het water nou niet bepaald warm is. Gelukkig kan hij overschakelen op een back-up maar het gevaar is nog niet geweken. Met nog 2,5 kilometer te gaan mag er echt niks meer fout gaan. Ik heb de reportage van Kris met ingehouden adem gelezen. Wil je weten hoe het afloopt? Blader dan snel naar bladzijde 80. Verder deze maand onder meer een kijkje onder water bij Tenerife, Lanzarote, Gran Canaria en Raja Ampat, maar natuurlijk ook in ons vertrouwde kikkerlandje. Zo neemt Patrick Kranenbroek ons mee naar de Bergse Diepsluis om te genieten van snotolven en maakte hij voor ons een heuse ode aan zeepaardjes. Kortom; weer een veelzijdige en avontuurlijke uitgave van DUIKEN magazine, zoals je dat van ons gewend bent. We wensen je veel leespezier. En een weelderige fantasie!

Nique Hanskamp, eindredacteur

Rotterdam

Amstelveen

Voerendaal

Win een tour met de sub naar 200 meter diepte op Curaçao!

Altijd al een keer meegewild in een duikboot? Dan is dit je kans om een hele gave trip naar de diepten te winnen, waarbij je geheel droog blijft en geen decompressiestops hoeft te maken!

En het mooie is: je mag nog iemand meenemen ook! Heb je plannen om naar Curaçao op vakantie te gaan, dan moet je zeker meedoen met deze winactie. Het Caribische eiland is dé uitvalsbasis voor het duiken met duikboten. Hier worden piloten opgeleid om de submarines te besturen, maar ook kan je zelf mee naar dieptes van 200 meter. Stap in de superdeluxe en comfortabele  C-Explorer 5 en geniet elke meter die je afdaalt. Dankzij de grote acryl koepel kun je alles boven, onder en opzij van je zien. Wil  je deze ongekende dieptes verkennen waar onder andere nieuwe vissoorten zijn ontdekt? Dat kan! Of duik je liever de diepte in naar het wrak de Stella Maris op 137 meter? De keus is aan jou. Meedoen? Scan de QR-code en geef je op! De winnaar krijgt persoonlijk bericht. De voucher is voor 2 personen en een jaar geldig. *Exclusief vlucht en verblijf.

12manatees zijn vorige maand uitgezet in Blue Spring State Park in Florida. De zeekoeien zijn een aantal jaar geleden gered. Meer lezen over manatees? Ga naar pagina 64!

Kijktips

Voor ’s avonds op de bank of te downloaden voor in het vliegtuig als je op duikvakantie gaat… Onze kijktips deze maand op Netflix!

Magical Reef: The Islands of The Four Kings . Dit is een prachtige film die ons meeneemt op een onvergetelijke reis naar de koraalriffen van de Indonesische eilandengroep Raja Ampat. Deze magische onderwaterwereld is de thuisbasis van een verbazingwekkende verscheidenheid aan zeedieren en -planten, van kleurrijke koraalformaties tot majestueuze haaien en roggen. De film laat ons de schoonheid van deze verborgen wereld zien en de noodzaak om het te beschermen voor toekomstige generaties. Mission Blue is een inspirerende documentaire over het leven van de legendarische oceaanactiviste Sylvia Earle en haar strijd om de oceanen te beschermen. De docu neemt ons mee op een reis langs de prachtige kustlijnen van de wereld en laat ons de wonderen van de diepe zeeën zien, terwijl we ook worden geconfronteerd met de bedreigingen waarmee de oceaan te maken heeft.

Ik heb al 32 jaar een abonnement op het blad duiken. Sinds kort staan de getijden Zeeland niet meer in het duikblad. Dat vind ik erg jammer, want die gebruik ik altijd. Zouden jullie die in de toekomst weer willen plaatsen? Dat zou fijn zijn.

Ton Bootsman

ANTWOORD

Waar is de getijdentabel? Horrorheup op vakantie

Fijn om te horen dat je deze altijd gebruikt, Ton! Wij zijn hem per abuis vergeten in de vorige uitgave. Wij zullen de getijdentabel gaan plaatsen als QR-code, deze kun je eenvoudig scannen. Je komt dan terecht op de website van Rijkswaterstaat, waar een kaartje van Nederland te zien is. In de kaart kun je voor een plaats de astronomische getijgegevens bekijken. Je kunt ook een plek opzoeken in het zoekvenster. Hierna kun je met de knop ‘Meer details’ de tabel en grafiek bekijken. Met de knop Hoog-Laag zie je wanneer het hoogwater of laagwater wordt. Met de optie ‘Expert’ in het tabel- en grafiekvenster, kun je zelf een gewenste periode kiezen. Maar ook bepaalde instellingen over het referentievlak en de tijdzone. De gegevens dieje ziet zijn berekende astronomisch getijgegevens. De weersinvloeden zitten nog niet in deze berekende gegevens.

Nou… Het zag er zo veelbelovend uit: Naar Trinidad en Tobago. En dan vooral naar Tobago voor een duikvakantie van twee weken. Caribische temperaturen, mooi duikwater volgens de informatie en prima geregeld met onze duikreisorganisatie. Maar... eerst even een dagje rust na een lange vlucht (met KLM via Barbados en Trinidad voor je op Tobago bent).

Het duikcentrum is niet heel groot (fijn), maar welvoorzien en beslist servicegericht. We zijn de enige duikgasten, maar dat heeft een plausibele reden (het bedrijfje) was even gesloten geweest in verband met “de techniek”. We maken twee prachtige duiken met de duikschooleigenaar, een gids (en een schipper van de boot) Terug gewandeld van het strand naar ons leuke appartementje slaat helaas het noodlot toe.... Conny draait haar (eerder geopereerde) heup uit de kom. De ambulance lijkt nergens naar, de chauffeur en verpleger hebben geen idee wat te doen (jawel... veel pijn doen!) en racen naar het plaatselijke ziekenhuis ver weg op het eiland. Daar krijgt men de heup niet in de kom. Het is veel rukken en trekken en onvoldoende verdoving… Het mag niet baten. Dan in de nacht overvliegen met een heli naar het grotere ziekenhuis op Trinidad. Het is eindeloos wachten tussen vuile, roestige bedden vol patiënten onder bebloede lakens zonder verzorging. Men vraagt naar paspoorten, maar die liggen met onze centjes in het kluisje op Tobago! Daar sta en lig je dan, met je strandkleding en slippertjes. We slaan maar wat (pijnlijke) details van dagenlang heup uit de kom, verkeerde informatie van de ANWB-alarmcentrale, gebrek aan hulp van de verzekeraar en

Zullen we buddy’s worden?

Het laatste duiknieuws, events, tips, gave video’s en artikelen… Je vindt het allemaal op onze online kanalen!

meer over. Maar schakelen over naar de geweldige steun en hulp van de Nederlandse ambassade en vooral die van Redder in Nood Sebastiaan van onze touroperator. Zorgen voor onze paspoorten, bagage, geld, tijdelijke kleding, Fit-to-Fly-verklaring, aanpassing vluchten, rolstoelen op de luchthavens etc. etc. We kunnen niet anders dan beloven onze dankbaarheid en lof “de hele duikwereld rond te toeteren” en dat dan ook graag bij deze!

Jan en Conny van der Poll

Fantasie-avonturenroman Yaxil Tun

Wat een plaatje! En dan hebben we het niet alleen over de schrijfster, maar ook over het boek Yaxil Tun. Alesya Baldassari studeerde af als Master in de Kunstwetenschappen, gespecialiseerd in schone kunsten. Deze opleiding was de basis voor haar verdere werk, waarin literaire kunst nauw verweven is met artistieke vormgeving. ’s ochtends is ze een verkoopster, ’s middags een artiest en ’s avonds en ’s nachts een romanschrijver. Ze reist veel en is dol op duiken. Yaxil Tun is een fantasie−avonturenroman, die de verbeelding de vrije loop laat en onbekende landen oproept. De hoofdpersoon is een jong meisje, genaamd Elisa, een romantische dromer die in wonderen gelooft en verbazingwekkende dromen beleeft. Door de wil van het lot bevindt ze zich op een schilderachtige plek in het mysterieuze Mexico, waar ze ongewone mensen ontmoet die, net als zij, gefascineerd zijn door mariene biologie. Het is een reis waarin al het onmogelijke mogelijk blijkt te zijn. In Yaxil Tun vermengt fantasie zich met de werkelijkheid, historisch verleden met het heden en wordt de cultuur van de oude Maya’s vanuit een originele hoek bekeken. Het is opgedragen aan iedereen die om ons milieu geeft en zich bewust is van de milieuproblemen en natuurrampen. En ook voor degenen die verliefd zijn op de schoonheid van de fantastische zee!

Medicijnen? Niet door door de wc spoelen!

Onderzoekers hebben ontdekt dat medicijnen tegen psychische aandoeningen mogelijk invloed hebben op het onderwaterleven in Nederland. Via het riool komen medicijnresten in het water terecht, voornamelijk doordat mensen de resten uitplassen of ongebruikte medicijnen door het toilet spoelen. Maastricht University en het RIVM hebben voor het eerst onderzocht welke psychofarmaca in het Nederlandse oppervlaktewater aanwezig zijn en wat de effecten ervan zijn op het waterleven. De onderzoekers vonden vooral de stoffen oxazepam, carbamazepine en fluoxetine in het water. Oxazepam is een veel voorgeschreven medicijn in ons land dat helpt tegen gevoelens van angst en spanning. Carbamazepine is een medicijn dat de verschijnselen van epilepsie onderdrukt. Het RIVM heeft in een laboratorium onderzocht welke effecten de medicijnresten op vissen en kreeftjes hebben. Zo werden sommige vissen moediger en kwamen ze sneller tussen de waterplanten vandaan. Andere vissen en kreeftjes werden juist kalmer. Beide verschijnselen hebben tot gevolg dat de dieren sneller gegeten worden door andere dieren. Als deze effecten ook in het wild voorkomen, heeft dat volgens de onderzoekers uiteindelijk gevolgen voor de hele voedselketen. De onderzoekers adviseren om overgebleven medicijnen terug te brengen naar de apotheek in plaats van door de gootsteen of het toilet te spoelen. Ook pleiten ze ervoor dat artsen alerter worden op de effecten die bepaalde medicijnen kunnen hebben op het milieu en kiezen voor het minst schadelijke medicijn. Het RIVM benadrukt dat we ons geen zorgen hoeven te maken over ons drinkwater omdat het extra gezuiverd wordt voordat het uit onze kraan komt en er dus geen medicijnresten in ons glas water terechtkomen.

The T25 Anniversary Regulator

Radical. Evolved. Exclusive.

Representing 25 years of breakthroughs and breaking rules, the Atomic Aquatics T25 limited-edition anniversary regulator is a highly evolved version of the iconic T3 all-titanium regulator.

To achieve the T25’s unparalleled durability and performance, we started with solid bars of titanium alloy and precision machined them to our super-elite specs. But we didn’t stop there.

To achieve radical durability, we plated the T25’s machined body with a new, proprietary diamond-like hardness coating (DLC). The result is a “burnt titanium” that’s stunningly beautiful, ultra durable and 100% unique. In fact, with its rainbow-like burnt titanium finish, each T25 is highly exclusive—and no two regulators will share the same appearance.

DLC coating, carbon nanostructure for unparalleled durability.

Burnt titanium color finish

Anniversary T25 engraving

100% machined from a single bar of titanium

Limited-edition serial number

Premium T25 regulator travel bag

• Heavy-duty pull-tab zips

• Accessory stow pockets

• Anniversary T25 iconography

• Reinforced carry handle

• Adjustable shoulder sling strap

SRP: € 2799,-

Scan for more info:

LEFEET Kracht sparen

De C1 van Lefeet is een geavanceerde onderwaterscooter, die speciaal is ontworpen voor duikers en snorkelaars die op zoek zijn naar een efficiënte manier om onder water te bewegen. Handig om een wrak te bereiken of je krachten te sparen met zwemmen. Deze scooter is compact, lichtgewicht en gemakkelijk te gebruiken. De C1 is uitgerust met twee krachtige motoren die een snelheid van maximaal 3,5 km/uur kunnen bereiken. Batterijduur: maximaal 45 minuten. Maximale diepte: 30 meter. Prijs: € 400. www.lefeet.com

Super combinatieinmet een Olympus

DE BELDERT Klein, maar groots

Je kan deze als standaard duiklamp gebruiken maar je kan er ook mee filmen: De Dive

Pro X-Deep V. Om even wat dingen te noemen: 700 lumen, stralingshoek van 100 graden en een brandduur van 1,5 uur. Weegt slechts 180 gram dus je neemt ‘m eenvoudig mee op reis. Prijs: € 69. www.deduikspecialist.nl

SUBLUB Wat een licht

Het nieuwste model van de AOI Q1 flitser kan met ieder merk camera gebruikt worden, maar heeft bijzondere meerwaarde voor gebruikers van Olympus camera’s. Deze flitser ondersteunt het Olympus RC-protocol, wat zorgt voor een perfecte automatische TTL-belichting bij gebruik in combinatie met een Olympus camera. Niets meer handmatig instellen op de flitser dus! Prijs: € 429. www.onderwaterhuis.nl

FOURTH ELEMENT Burka voor onder water

In de winkel De Grevelingen in Scharendijke valt mijn oog op de Stinger Suit van Fourth Element. Het ziet er een beetje gek uit; het is een dun pak met handschoenen, sokken en een muts. “Het is net een burka! Kun je zo mee naar Dubai!” grapt winkeleigenaar Martijn. “Maar even serieus, dit is een stinger suit. Ik had hier laatst een klant die had helemaal een opgezwollen gezicht en handen na snorkelen op Bonaire. Ze had gewild dat ze deze had gedragen!”

Door gebruik te maken van een zwaardere kwaliteit stof, gemaakt van gerecycled postconsumer plastic, beschermt het pak niet alleen tegen stekende organismen, maar biedt het ook UPF 50+ bescherming tegen schadelijke UV-straling.

www.divevally.com

“Een lichtkanon!” is de eerste indruk van onze producttester Pim Valk, over de duiklamp Kaiman. Dit is de nieuwste, innovatieve duiklamp van Oceama met variabele focus van 5° spot tot 70° breed, traploos en heel eenvoudig te bedienen. De lamp heeft een moderne mono-led met een krachtige 4000 lumen, twee dimstanden (100% en 50%) en een SOS-knipperstand. Brandtijden mogelijk tot 2 uur. Binnenkort lees je Pims ervaringen met de Kaiman in dit magazine. Prijs: € 349. www.sublub.nl

MARES

Samen duiken

Het Explorer trimvest is speciaal ontworpen voor kinderen van 8 tot 12 jaar. Om een optimale pasvorm te garanderen, is het ontworpen met een kortere backplate en een systeem van comfortabele opbergpockets, waarin je optioneel ook een loodpocket kan opbergen. Speciale uitsparing voor octopus en instrumenten en een speciale, kortere en aanpasbare flesriem om op smallere duikcilinders aan te passen. Verkrijgbaar in één maat die makkelijk aan te passen is dankzij een speciaal verstelsysteem. Prijs: € 279. www.mares.com

OCEANIC Excursion

De Oceanic Excursion is een uiterst comfortabel trimvest voor de serieuze avonturier. De luchtkamer zit op de achterzijde (wing), waardoor je zeer stabiel in het water ligt. Hierdoor is hij geschikt voor zowel recreatiee als technische duiken. De Excursion is een gestroomlijnd harnas met stevige voorgevormde schouderbanden en een gewatteerde backplate met lendesteun. De geïntegreerde loodpockets zijn afwerpbaar en de zeer royale pockets zijn voorzien van een ritssluiting. Prijs: € 629. www.amilco.nl

TUSA

One size fits small faces

TUSA komt binnenkort met de Nieuwe INO en de INO PRO maskers. De INO is bedoeld voor duikers met een smallere gezichtsvorm en is ontwikkeld met de 3D-sync technologie, waarmee het gelaatstuk zich aanpast naar het gezicht. De INO is er in de standaardversie met gewoon tempered duikbrilglas en in een PRO-versie met UV420, Anti Reflex Christal View glas. Zo heeft TUSA nu voor ieder gezicht een optimaal passende duikbril. Prijs: vanaf  € 99. www.tusa.com

CAMARO Naar eigen hand zetten

Prachtig, die mooie dikke en warme handschoenen. Alleen jammer dat je daardoor je grip kwijtraakt. CAMARO, maker van multi-purpose watersportkleding, heeft speciaal voor deze duikers de 1 mm Seamless bonding gloves. Zo kan je je handen beschermen tegen kou en omgeving zonder dat je het gevoel kwijt bent. Je camera bedienen, je inflator pakken, de rits van je jacket openen, alles gaat een stuk makkelijker en toch zijn deze handschoenen heerlijk warm. Net iets meer dikte nodig? Kijk dan ook naar de 3mm Seamless bonding Gloves van CAMARO. Verkrijgbaar van XS tot XXL. Prijs: 54,95. www.camaro.at

CADEAU VAN DE MAAND

OCEANIC GEÏNSPIREERD DOOR DE NATUUR

De meest moeiteloze zwemmers van de oceaan zijn inspiratie geweest tijdens het ontwerpen van de Oceanic Manta Ray-vin. Tijdens het ontwerp is geprobeerd zo goed mogelijk de biomechanica van zeedieren na te bootsen. Met geavanceerde materialen die zo sterk zijn als botten, biedt Manta Ray maximale kracht, snelheid en efficiëntie, terwijl de vin licht van gewicht blijft en duurzaam is. Verkrijgbaar in verschillende moderne kleuren. Prijs: € 169. www.amilco.nl

DROOG DUIKEN OP MAAT

Op zoek naar een droogpak dat eindelijk perfect past en optimale bewegingsvrijheid biedt? Om ervoor te zorgen dat het perfect past, bieden wij een unieke gratis half maatwerk aan voor de nieuw ademende Drytec 3.0. Ofwel direct bij ons thuis of bij onze premium dealers ter plaatse in Nederland of België.

OPTIONEEL MET LATEX OF NEOPREEN SEALS OF MET VASTE CAP voorkomt binnendringen van water en geeft optimale warmte

GRATIS HALF MAATWERK

Neem contact op met een van onze premium dealers op: www.camaro-watersports.com/ en/storelocator

ASYMMETRISCHE

TI-RITS

maakt aantrekken via de voorkant mogelijk zonder extra hulp

ELASTISCH, ADEMEND TRILAMINAAT exclusief van Camaro, geeft veel meer bewegingsvrijheid en voorkomt condensatie in het pak

30CM 50CM Voor verkoopadressen en meer informatie: www.camaro.at Of neem contact op met het Camaro agentschap voor de Benelux: Sea & Sea Benelux BV tel. +31(0)102440455

SUPERLICHT EN KLEIN VAN INPAKFORMAAT

KEUZE UIT SCHOENEN, SOKKEN OF ROCKSOKKEN afhankelijk van uw voorkeur, de perfecte keuze

OCEAN POSITIVE

PLASTIC

SOUP MAAKT DIK

Het lijkt wel alsof we allemaal een paar kilootjes zijn aangekomen zonder dat we er iets voor hebben gedaan. Hoe kan dat nou? Nou, daar is dus een verklaring voor: plastic! Er zitten namelijk chemicaliën in plastic, de zogeheten obesogene chemicaliën, die ons vetter maken. Deze stimuleren de aanmaak van vetcellen en bevorderen de opslag van vet. En dat is niet zo fijn, want obesitas is een risicofactor voor allerlei gezondheidsproblemen. De oplossing? Minder plastic gebruiken, met name voor voedsel en drank, en minder complexe chemische samenstellingen van plastic producten. En natuurlijk gezonder eten en meer bewegen, maar dat wisten we al. 

DAT

RUIKT LEKKER!

De eerste keer dat ik die heerlijke geur ruik, is bij een wc in een leuke strandtent in Alphen aan de Rhijn. En nee, ik ben niet net naar de wc geweest, het is bij de wastafels. Een heerlijke frisse geur verspreidt zich vanuit een klein flesje met ‘takjes’ erin. Het doet me een beetje denken aan de sauna. Maar ook aan de buitenlucht. De diffuser is van ‘We love the planet’ zie ik, de naam staat me gelijk aan. Het is een ‘spiritual spa’ met 100% essentiële oliën. Ik bestel ‘m gelijk voor thuis. De missie achter dit product is erg mooi en is te lezen op de website: “Onze missie? Die zit verpakt in onze naam. Wij houden als geen ander van onze aarde. Ze geeft ons zoveel en dat willen wij dan ook koste wat het kost beschermen. Daarom maken wij producten die goed zijn voor jou én je omgeving.” En dat merk ik als het wordt bezorgd; de diffuser zit in een kartonnen verpakking die bij het oud papier kan. Ik heb gekozen voor Spiritual Spa, dit is een ontspannende en verfrissende geurolie die ruikt naar eucalyptus, munt, lavendel en rozemarijn. Het pakketje bevat 1 flesje Spiritual Spa 50 ml en 2 bosjes kleine kajute stokjes. Deze stokjes zijn van binnen hol en geleiden de geur veel beter dan ‘normale’ geurstokjes. De gemiddelde gebruiksduur bij een 50 ml diffuser ligt bij normaal gebruik, met 2-3 stokjes, dan ook tussen de 7 tot 9 weken. Ik ga er lekker van genieten! Prijs: € 27,50. www.welovetheplanet.nl

DUIKEN-lezers krijgen 10% korting op het gehele assortiment. Gebruik deze code: WELOVEDUIKEN10

ANTI-AANBAKPANNEN EN PLASTIC SPATELS:

GEBRUIK ZE LIEVER NIET!

Het is weer tijd om mijn plastic dieet uit te breiden met de app My Little Footprint. Met de tandenborstels en wattenstaafjes is het gelukt, maar wat kan ik nog meer doen? Ik kies nu voor ‘keuken’, eens kijken wat ik daar kan doen. Anti-aanbakpannen: Het gebruik hiervan heeft een prijs en die heet PFOS/PFOA. De stoffen komen in ons voedsel. Is dat een probleem? Ja. PFOS/PFOA wordt gebruikt als weekmaker en kan een gevaar vormen voor longen, nieren en voortplantingssystemen. Ok. Nou moet ik sowieso nieuwe pannen, dus zal dan voor een alternatief kiezen. Check. Nog eentje dan. Plastic spatels en pollepels : deze bevatten vaak vlamvertragers en andere toevoegingen die kanker en geboorteafwijkingen kunnen veroorzaken. Komen ze in aanraking met hitte, dan kunnen deze toevoegingen in je eten terechtkomen. 

FOTO: KAEWMANEE JIANGSIHUI FOTO: SIAMIONAU PAVEL / SHUTTERSTOCK

Uit een ander universum

… dat lijken de zeedieren op de foto’s van de Blackwater-categorie van de World Shootout 2022. Wij presenteren de top 3.

Pijlinktvis (Thysanoteuthis rhombus)

Naaldvis (Brotulotaenia)

CHRIS GUG Pijlinktvis-larve (soort niet bekend)

Venusgordel (Cestum veneris)

Sharpear enope squid (Ancistrocheirus lesueurii)

CHRIS GUG

Glass squid (Megalocranchia fisheri)

Hondstong (Cynoglossidae)

IMOR-LESTE T HET BESTE VAN

Oost-Timor is een ruwe diamant die erop wacht om door meer duikers ontdekt te worden. Joost van Uffelen reisde een flink eind om de geheimen van dit ZuidoostAziatische land en de bijbehorende onderwaterwereld te ontfutselen.

Tekst & foto‘s: Joost van Uffelen, Sandy van de Water Clownvissen hebben een schitterend optrekje gekraakt.

Dit deel van het rif is al negen jaar niet aangeraakt”, zegt onze kapitein als wij ons klaarmaken om te gaan freediven op het rif. We liggen vlak voor het kleine vissersdorpje Beloi aan de oostkust van Atauro. Zodra ik mijn hoofd onder water steek, zie ik direct dat hij niet gelogen heeft. Dit is echt geweldig!

De koralen strekken zich tientallen meters voor ons uit en we zien ontelbare kleurrijke tropische vissen om ons heen. Effy, de dochter van de kapitein, spreekt redelijk Engels en legt ons uit welke kanten we op kunnen: “Overal heen!” In haar kleding met een oude duikbril op gaat ze zelf ook met ons het water in. De inwoners van Atauro scharrelen zo al jaren hun kostje bij elkaar op deze riffen en ook zij is hier duidelijk als een vis in het water. Gelukkig hebben de lokale leiders ervoor gekozen om aangewezen delen van het rif als zogenaamde Tara Bandu -locaties te benoemen. Deze plekken zijn beschermd en toeristen betalen een klein bedrag aan de lokale gemeenschap om er te kunnen duiken. Samen met Compass Diving verkennen we tijdens de duiken hierna de koraaltuinen en rifwanden verder. De diepe wanden van Atauro stellen niet teleur met waaiers en zacht koraal. Onze favoriet blijkt de duikstek Illiana te zijn aan de westkust van Atauro. Prachtige waaiers met hard en zacht koraal decoreren de wand. De duik eindigt op een ondiepe vlakte met wit zand waartussen zich allerlei koraalhoofden bevinden. Mijn vriendin en buddy Sandy

vindt daar een geel bladschorpioenvisje dat als een blad heen en weer wiegt op het koraal. Anemoonvissen hebben hier een schitterende paarse anemoon tot hun huis gemaakt en als klap op de vuurpijl komt er een grote school barracuda’s voorbij gezwommen. Beter hadden we deze spectaculaire duik niet kunnen afsluiten.

NIGHTLIFE

Een andere topduik is de nachtduik op het huisrif waarbij we mandarijnvissen en slapende schildpadden aantreffen. De toppers van het nachtleven hier blijken de ‘basket stars’ (slangsterren) te zijn die ’s avonds tevoorschijn komen en zich op hun mooist laten zien door zich geheel uit te vouwen. Het open en dichtklappen van deze varenachtige zeedieren werkt absoluut hypnotiserend en ik kan er geen genoeg van krijgen. Bij terugkomst van een van onze duiken horen we dat er een zeekoe gespot is op het huisrif. Het schijnt een met regelmaat geziene gast te zijn. Zonder enige twijfel trekken wij onze maskers en vinnen aan om ook op zoek te gaan. Helaas is de zeekoe inmiddels vertrokken. Desondanks spenderen we twee uur op het huisrif. We ontdekken er enorme scholen met koraalvissen, een blauwgespikkelde pijlstaartrog, zeeschildpadden, anemoonvissen, murenen en een trekkervis met nest. Tussen de duiken door zien we een enorme manta drie keer springen en groepen van tot wel 200 melon-headed whales aan het oppervlak rusten. Niet

veel duikbestemmingen kunnen zeggen dat ze tijdens de oppervlakte-interval een megaspektakel als dit presenteren. Het is een indicatie voor wat we allemaal in het blauw zullen aantreffen.

WALVISSENWALHALLA

Recentelijk is ontdekt dat de straat tussen Ombai en Wetar, waar Atauro ook in ligt, een waar walvissenwalhalla is. In de straat, die dieptes tot 3 kilometer kent, zijn tot dusver 25 walvis- en dolfijnsoorten geteld. Dat is een zeer indrukwekkend aantal. De Whale Heritage Alliance heeft de straat tot Whale Heritage Site benoemd. Het benadrukt het belang van bescherming van het mariene leven op deze plek. De zeestraat is dan ook een hotspot voor het vinden van zeezoogdieren. Zo zijn er lokale Rissodolfijnen, die het boven water zwaaien met hun staart tot een sport verheven hebben. Dit bijzondere gedrag hebben wij nog niet eerder zo geobserveerd bij deze soort. Met Atauro op de achtergrond levert het een idyllisch plaatje op. Verder zien we de speelse spinnerdolfijnen, die eveneens hun eigen kunstje hebben aangeleerd. Ze maken prachtige sprongen waarin ze metershoog het water uit springen en tegelijkertijd meermaals om hun as draaien. Ook komen we groepen grienden tegen, misschien wel onze meest

REIS EN VERBLIJFTIPS

Voor een reis naar Oost-Timor moet je je even schrap zetten. Wij vlogen van Amsterdam naar Doha en toen naar Bali. Vanaf Bali vlieg je in 2 uur naar Dili (de hoofdstad van Oost-Timor). Vanaf Darwin is het echter maar 1 uur vliegen, je zit dus praktisch in Australië.

Aangezien de lokale inwoners veelal geen of beperkt Engels spreken is het aan te raden om met een goede operator zoals Compass Diving te duiken. Zij verzorgen dan je verblijf, je duiktrips op Atauro en in Dili, en je trips van en naar het vasteland. Voor het verblijf in het resort van Compass Diving op Atauro kan je kiezen uit luxe tenten en bungalows. Vergeet niet om naast het duiken ook de lokale markt op zaterdag te bezoeken en meer te zien van het eiland zelf.

Een blauwe vinvis blijft een indrukwekkend gevaarte.

favoriete dolfijnensoort. De grienden zijn hier echter duidelijk minder gewend aan interactie met mensen en zijn daarom moeilijk te benaderen. Dat verandert als we een buitenkansje krijgen, terwijl er een griend een dutje doet aan het wateroppervlak in de luwte van Atauro. We kunnen het dier tot op twee meter benaderen terwijl hij verticaal in het water ligt te soezelen. Zijn maatje zwemt zenuwachtig heen en weer als hij ons voorzichtig ziet naderen. Gelukkig hebben we geen kwaad in de zin en kom ik alleen foto’s maken. Dat is wel iets anders in de Indonesische archipel iets verderop, waar nog steeds walvissen en dolfijnen door vissers gedood worden voor hun vlees en andere lichaamsdelen. Gedurende de walvissafari’s die we doen zien we verder nog spitsnuitdolfijnen, melon-headed whales en gewone dolfijnen. De groep die in de week voor ons zit, ziet ook nog orka’s, Fraser’s dolfijnen en potvissen. Deze bestemming heeft dus echt vrijwel alles!

DE EERSTE BLAUWE VINVIS

‘Pffffwooooooosshhhhh!’... niet ver van de boot hoor ik een walvis uitademen en erna ook weer een diepe ademteug nemen. Het geluid komt van zó diep en is zó luid, dat het lijkt alsof er zich een gigantische draak naast onze boot bevindt. Het bijna prehistorische en kolossale van de blauwe vinvis overvalt me. Hij is dik 20 meter en zwemt vlak bij onze boot. Nu is het moment! Mijn hart bonkt in mijn keel als we het water in glijden en de aanwijzingen van onze gids Kib opvolgen. Ergens uit het blauwe moet nu de vinvis tevoorschijn komen. Ik probeer mijn hoofd zo ver mogelijk op te tillen om boven water te kijken waar hij blijft, wanneer hij plots in zicht komt. Het begint met een grote ranke kop van misschien wel 6 meter lang. Erachter zie ik twee korte borstvinnen aan weerszijden, die als roeren voor de juiste diepte en richting zorgen. Dan zie ik een langgerekte rug met grijze markeringen door het water glijden. Al gaat het snel, toch lijkt het een eeuwigheid te duren wanneer de walvis onder me door duikt. Dat lichaam blijft maar komen... Deze torpedo is duidelijk gemaakt om lange afstanden af te leggen. De immens krachtige staart van het dier zien we weer in het blauwe verdwijnen. Het heeft geen enkele zin om achter dit dier aan te proberen zwemmen. Wat een voorrecht om deze joekel te mogen aanschouwen.

Het lijkt wel een onderzeeboot, zo groot is-ie!

MUCKDIVING

Als we vernemen dat er ook nog een mogelijkheid is om zogenaamde muckduiken te doen aan de kust van het vasteland in Dili, is de verleiding te groot. Naast de dieren in de koraaltuinen van Atauro zijn we benieuwd naar wat voor andere bijzondere dieren we hier kunnen vinden. Aangezien we niet veel tijd meer hebben, wordt het een middag- én een nachtduik na een lange ochtend walvissen zoeken. Hoe vermoeiend het ook is, het is het meer dan waard. De Tasi Toluduikstek levert ons een mooie murene, krabben, een harlekijn spookfluitvis en verschillende soorten koraalduivels op.

Een griend doet een dutje aan het wateroppervlak.

Daarnaast vinden we eindelijk een mooie hengelaarsvis, die lastig te fotograferen is omdat het een zwarte variant is die bijna wegvalt tegen de achtergrond. De tweede duik bij Dili Rock komt pas echt tot leven wanneer we de duik beëindigen op het zand. We hebben al gewone schorpioenvissen, bladschorpioenvissen, een gestreepte zeenaald en een minihengelaarsvis gezien als de duik met een mooi slotakkoord komt: een spookmurene, een zeedraak, zachtkoraalkrab en nog meer moois geven acte de présence. Ik trek mijn duikfles bijna helemaal leeg, omdat ik deze duik van 87 minuten maar niet wil afsluiten.

OVER TIMOR-LESTE

Timor-Leste bestaat uit het oostelijke deel

Allerlei moois geeft acte de présence.

De bewoners behoren tot de vriendelijkste die we ooit hebben ontmoet.

Welke kant op?

Overal is het mooi!

Effy kent de riffen hier op haar duimpje.

van het eiland Timor en de twee ernaast gelegen eilanden - Atauro en Jaco. De grens tussen West- (het Indonesische deel) en Oost-Timor stamt uit 1914, toen Portugal en Nederland nog steeds wedijverden over het eiland (al sinds de 16e eeuw) en er een rechter aan te pas moest komen om de grens te stellen. Sinds de 16e eeuw stond Timor-Leste onder het bewind van de Portugezen, maar het werd in 1975 onafhankelijk als gevolg van een grote recessie. Een burgeroorlog brak uit en Indonesië lijfde het land toen in, gesteund door proIndonesische strijders. Pas in 2002 werd het land onafhankelijk van Indonesië. De onafhankelijkheidstrijd en interne onenigheid ging met veel bloedvloeien gepaard. Het dieptepunt was het Santa Cruz-bloedbad waarbij 250 proonafhankelijkheidsprotestanten werden vermoord door het Indonesische leger op een begraafplaats. Toevallig valt onze reis samen met de herdenking van dit drama. Langs de kant van de weg branden de mensen duizenden kaarsjes om de slachtoffers te herdenken. Veel reizigers mijden het land vanwege deze onstabiele

COMPASS DIVING

Compass Diving is een goed georganiseerd 5* PADI duikbedrijf dat door geheel OostTimor duiktrips verzorgt. Het duikbedrijf is opgericht door de Australische eigenaar en wordt op een persoonlijke en authentieke manier gerund door een internationaal team. De vijf boten die Compass Diving in gebruik heeft, brengen je snel en veilig van en naar je bestemming. Of het nu duiken op het huisrif, een transfer naar het vasteland, of een walvisexcursie is. Het verblijf op Atauro in het resort aan het strand was een perfecte manier om tussen de duiken door volledig te ontspannen en op te laden.

geschiedenis, maar het heeft op ons een onweerstaanbare aantrekkingskracht, omdat het nog zo’n onontdekte bestemming is.

De huidige president José Manuel RamosHorta (tevens winnaar van de Nobelprijs voor de vrede in 1996) heeft voor ogen de welvaart in het land te vergroten. Ook wil hij het liefst wegblijven van overexploitatie van natuurlijk bronnen zoals olie en gas. Hij zal daar niet geheel aan ontkomen, omdat het land de inkomsten ervan goed kan gebruiken om de infrastructuur, het onderwijs en de gezondheidzorg op orde te krijgen.

Helaas kwam in 2015 66% van het bruto nationaal product nog voort uit olie- en gasinkomsten en is het land ook nu nog steeds afhankelijk van buitenlandse hulp.

Tot op de dag van vandaag wordt TimorLeste ook gesteund door ngo’s. Ramos-Horta heeft een groot aandeel gehad in de onafhankelijkheid van Oost-Timor en heeft een duidelijke visie voor de ontwikkeling van het land. Hij erkent dat ecotoerisme nu en in de toekomst uitkomst moet bieden voor de Oost-Timorezen. Er wordt dan ook

hard gewerkt door het ministerie en de Tourism Board om de ontwikkeling van het toerisme goed te begeleiden. Het zwemmen met walvissen en dolfijnen gaat binnenkort gereguleerd worden, maar naar verwachting niet geheel verboden. Het ziet er naar uit dat vergunningen uitgedeeld zullen worden aan getrainde en gecertificeerde touroperators.

CONCLUSIE

Kijkend naar onze ervaringen, heeft Oost-Timor een enorme potentie voor duurzaam ecotoerisme. Voor duikers en freedivers, maar ook voor mensen die gewoon van snorkelen houden, is het echt een ruwe diamant. We hebben ons geen moment onveilig gevoeld en de bewoners behoren tot de vriendelijkste die wij op onze reizen zijn tegengekomen. De combinatie van de schitterende koraaltuinen, de walvis- en dolfijnsoorten in de straat van Ombai en Wetar, en als kers op de taart het muckduiken, maken dit een absolute topper.

ENERIFE T

VULKANEN EN DIEPGANG

De Canarische Eilanden behoorden altijd al tot een van de topbestemmingen voor zonaanbidders. Wij hebben het eiland Tenerife uitgelicht en laten je zien wat je daar als actieve vakantieganger en vooral als duiker kunt verwachten.

Claudia Weber-Gebert

“Het maakt niet uit of je een beginnende of gevorderde duiker bent: hier vindt iedereen een plek die past bij zijn of haar duikvaardigheden.”

De hoogste berg van Spanje ligt in Afrika en wordt omgeven door de diepste zeegrotten van de Atlantische Oceaan - ontzettend bijzonder! En net zo bijzonder zijn de Canarische Eilanden, die in de Atlantische Oceaan voor de Marokkaanse kust liggen. Ze zijn van vulkanische oorsprong, wat nog duidelijk zichtbaar is in het grillige karakter. Samen met de Azoren en Madeira behoren de Canarische Eilanden tot Macaronesië. Hier op Tenerife ligt de hoogste berg van Spanje, de 3.718 meter hoge Teide. Deze heeft een aantrekkingskracht op wandel- en natuurliefhebbers en mensen die er even tussenuit willen. Maar de gevarieerde landschappen op Tenerife bieden ook de beste omstandigheden voor andere sporten. Bovendien is het 2.034 vierkante kilometer grote eiland in de Atlantische Oceaan voor veel Europeanen de ideale plek om de wintermaanden door te brengen. Het milde klimaat is uitnodigend. En juist vanwege het klimaat is Tenerife ook in de winter interessant voor duikers.

TOPLOCATIE EN -LANDSCHAP

De onbeschutte ligging van het eiland in de Atlantische Oceaan brengt een aantal bijzondere kenmerken met zich mee. Veel zeedieren uit de diepte en pelagische soorten uit het helderblauwe water zijn hier te bewonderen, aangezien de kusten van Tenerife op sommige plaatsen steil afdalen tot een diepte van wel 4.000 meter. Oceaanstromingen

vanuit de Atlantische Oceaan zorgen ervoor dat de watertemperatuur bijna nooit onder de 18 graden Celsius komt, zelfs niet in de wintermaanden. Daardoor bestaat de onderzeese fauna voor Tenerife uit een mediterraanssubtropische mix. De hoofdrolspelers zijn de grote roggen, plaatselijk ‘chuchos’ genoemd, samen met engelhaaien, schildpadden en enorme scholen brasem, de ‘roncadores’. Zelfs bij slecht weer is er altijd wel een kans om in een van de beschutte baaien te gaan duiken en de onderzeese macrowereld van het eiland te bewonderen. De rotsen zijn steil en bieden op sommige plekken van de kust drop-offs tot zo’n 50 meter diep. Het zicht is meestal tot 30 meter. De verscheidenheid aan leefgebieden levert een grote verscheidenheid aan soorten op: een oneindig aantal ongewervelden, bodemvissen, afzonderlijk of in scholen,

en grote vissen die plotseling uit het diepe blauw van de Atlantische Oceaan opduiken. Vanaf een diepte van 35 meter zijn de prachtige zwarte koralen te zien, die als takken uit de bodem steken of aan rotsen en in grotten hangen. Ook liefhebbers van ongewervelde dieren komen aan hun trekken: sponzen, anemonen, vuurwormen, inktvissen, verschillende soorten garnalen, krabben, kleurrijke naaktslakken en zeesterren sieren het onderwaterlandschap. En als je graag met een vergrootglas zoekt, kom je zelfs ‘aliens’ tegen! Spookkrabben verstoppen zich in de algen.

AFWISSELING EN AVONTUUR

Op Tenerife komen alle duikers aan hun trekken: beginners, gevorderden en onderwaterfotografen. Tijdens onze reis in oktober heeft gids Sergio Hanquet de beste bestemmingen

De Teide (op de achtergrond) trekt veel bezoekers. Je hoeft niet helemaal naar de top te gaan - de ‘Roces de Garcia’ aan de voet van de Teide zijn ook een omweg waard.

op het eiland voor ons uitgezocht. Sergio is Belg, maar woont al meer dan 30 jaar op Tenerife. Hij heeft verschillende boeken gepubliceerd waarin hij 400 duikplaatsen op de Canarische Eilanden beschrijft. De boeken bevatten gedetailleerde kaarten van de duikstekken. Helaas zijn de boeken ‘Bucear en Canaria, 1 + 2’ alleen in het Spaans verkrijgbaar, maar de kaarten zijn over het algemeen goed te begrijpen. En zo zien we in één week de mooiste duikplekken rond het eiland: Los Cristianos, Las Galettas, Radazul, Los Gigantes, Puerto de La Cruz en Carachico. Natuurlijk zijn er meer plekken en heeft elke plaats zijn eigen charme, zoals ik heb opgemerkt tijdens eerdere reizen naar Tenerife. Het beschermde zuiden van het eiland kent een grote rijkdom aan vissen. Verschillende soorten zijn er zelfs te zien in enorme scholen, die zich als oneindig lange linten door het water uitstrekken. Ook de gevarieerde onderwaterlandschappen met hun kleinere grotten en openingen zijn fotogeniek. Daarnaast is de macrowereld een lust voor het oog. Overal schuilen levende wezens in de talloze nissen en spleten. Het wat ruigere noorden van Tenerife wordt gekenmerkt door fantastische onderzeese landschappen met granietformaties die doen denken aan kathedralen, oude zuilen en de overblijfselen van Atlantis. Het goede zicht is ideaal om deze grillige wereld gewichtloos te verkennen en de grote roggen te bewonderen die op de zeebodem voorbijdrijven. Over het algemeen kun je op Tenerife zowel vanaf het land als per boot duiken.

Om zowel het zuiden als het noorden te kunnen verkennen, zijn er duikcentra die de organisatie en coördinatie die daarbij komt kijken uit handen kunnen nemen, zodat je het Canarische eiland in al zijn facetten kunt ontdekken. De duikers en hun complete uitrusting worden naar de gewenste bestemming gebracht, waarna ter plekke wordt gedoken met een plaatselijk duikcentrum. Dit is erg handig en je krijgt daardoor ook veel van het eiland te zien. Scooterduiken is ook mogelijk –bijvoorbeeld in Radazul bij het wrak El Peñón. Het schip werd in 2006 tot zinken gebracht als kunstmatig rif. Vooral de duikcentra Macaronesian Divers, SA Caleta Tenerife en Ocean Friends Diving zijn aan te raden vanwege hun goede logistiek.

WALVISSEN SPOTTEN

Vanwege de ligging in de open Atlantische Oceaan kunnen in de wateren bij Tenerife ook walvissen en dolfijnen worden gespot. Ze jagen daar in diep water of zijn op doorreis. Vinvissen worden vaak gezien, bultruggen en orka’s ook - hetzij minder frequent. Maar op walvistochten zie je altijd wel verschillende soorten dolfijnen en de inheemse grienden, bij ons ook wel bekend als de gewone of zwarte griend. Rond Tenerife is er een populatie van ongeveer 400 dieren die op inktvis en sardines jaagt

vanaf een waterdiepte van 600 tot 800 meter. Walvissen zijn beschermd op de Canarische Eilanden. Er zijn regels voor een verantwoorde manier van observeren om hen niet te storen. Het is zeker de moeite waard om een walvisexcursie te boeken. Let er wel op dat je een aanbieder kiest met een door de staat erkende vergunning. Je kunt dit herkennen aan een blauwe badge. Helaas zijn er ook nogal wat ‘piraten’ die zich niet aan de regels voor het spotten van walvissen houden en de dieren daarmee in gevaar brengen. Zo dien je bijvoorbeeld minstens 60 meter afstand te bewaren tot de grienden. En slechts maximaal drie boten mogen een groep benaderen. Daarnaast moet je stil zijn en daar is een reden voor: de grienden jagen op grote diepte naar voedsel en leggen daarbij sprints af met een

Rond het eiland Tenerife zijn schildpadden te vinden die soms contact zoeken met duikers.

Inktvisvermomming: Hoewel het dier zich probeert te verbergen, verraadt het zijn schuilplaats door stenen en schelpen te verzamelen die niet helemaal passen bij het geheel.

Ook voor niet-duikers is een vakantie op Tenerife spannend en afwisselend. Het is de moeite waard een auto te huren en op ontdekkingstocht te gaan op het eiland.

REISINFORMATIE TENERIFE

Van de zeven Canarische Eilanden in de Atlantische Oceaan is Tenerife het grootst.

Heenreis: binnen 4 tot 5 uur per vliegtuig te bereiken vanaf verschillende Nederlandse

luchthavens. Er zijn twee luchthavens: Tenerife Noord en Tenerife Zuid.

Hoofdstad: Santa Cruz de Tenerife.

Duiken: het hele jaar door. De watertemperatuur ligt rond de 24 graden Celsius in de zomer en zakt in de winter niet onder de 18 graden.

Aangewezen duikplaatsen: 36 spots toegankelijk vanaf land, 81 toegankelijk per boot.

Duikcentrum onder Nederlandse

Leiding: Blue Explorers

Info en boekingen: www.blue-explorers.com

Accommodatie: Hotels, appartementen, vakantiewoningen en finca’s kunnen in alle prijsklassen als pakketprijs en via de gebruikelijke internetportalen worden geboekt.

Meer informatie: www.spain.info www.webtenerife.nl

snelheid tot 40 kilometer per uur. Aan het wateroppervlak hebben de grienden dan ook uitgebreide rustperiodes nodig om te decompresseren. Alleen al daarom mogen ze niet worden gestoord of opgeschrikt. Bij het observeren is een verrekijker of een camera met telelens aan te raden. De dolfijnen, die vaak de excursie vergezellen, gedragen zich iets anders en verblijden de gasten aan boord met hun prachtige acrobatiek in de boeggolven. Als je geluk hebt, kunt je voor de kust van Tenerife ook de grote walvissen spotten, zoals de bultrug, de vinvis, de dwergvinvis of de potvis.

HOOG OP EL TEIDE

Van de zeven eilanden die samen de Canarische Eilandengroep vormen, onderscheidt Tenerife zich door de alomtegenwoordige aanwezigheid van El Teide. Deze vulkaan bereikt een hoogte van 3.718 meter en steekt 7.500 meter boven de zeebodem uit. De Teide is het ‘dak van Spanje’ en de grootste vulkaan in de Atlantische Oceaan. Het Nationaal Park El Teide werd in 2007

Abstracte rotsformaties gevormd door de zee, stromingen en getijden kenmerken de kusten in het noorden en zuiden van Tenerife.

uitgeroepen tot UNESCO-werelderfgoed. De vulkaan dankt zijn naam aan het Guanche-woord ‘Echeyde’, waarmee de aanwezigheid van kwade goden wordt aangeduid. Maar dat heeft niets te maken met het gevoel dat ons vandaag overvalt als we naar El Teide kijken.

Het is eerder het tegenovergestelde: een gevoel van overweldigende grootsheid en schoonheid. De Teide is echter ook een hooggebergte met de bijbehorende risico’s. Dat mag je zeker niet vergeten als je daar klimt, vulkanische grotten verkent of een canyontocht maakt.

Onderwaterverwarming 3.0

Venture Heat verwarmingsvesten zijn 100% waterdicht en daarom ideaal geschikt voor onder zowel een natpak als een droogpak. Ze zijn licht van gewicht en compact van formaat. Eenvoudig in de bediening, degelijk en betrouwbaar van uitvoering.

Onder water bedienbaar met de oplaadbare draadloze afstandsbediening.

F.I.R. Infrarood verwarmingssysteem. Warmte dringt door tot in de kern van je lichaam. Schakelbaar in 3 warmteniveaus.

Duurzaam: Oplaadbare Lithium-ion accu’s met aan/uitschakelaar en vermogenindicatie. Ritssluiting voor gemakkelijk aan- en uittrekken.

Venture Heat Europe / Powered by Sea & Sea Benelux BV

Op naar Lanzarote

Als je wilt gaan duiken op Lanzarote, ben je bij de Nederlandse Marian de Jongh Swemer en Bart Prinsen aan het juiste adres. Samen runnen zij de duikscholen Dive College Lanzarote en Safari Diving. “Zo kunnen we onze duikers in één vakantie de mooiste duikplekken van twee resorts laten zien!

Een win-win situatie dus.”

Hoe zijn jullie op Lanzarote terechtgekomen?

Voor de start van Dive College Lanzarote in 2001 werkte Bart al als duikinstructeur op Lanzarote. Hij heeft zelfs langere tijd bij Safari Diving gewerkt. Het is dan ook extra leuk dat hij daar nu eigenaar is samen met Marian. Marian heeft een achtergrond in marketing- en communicatieadvies en werkt sinds de start van Dive College Lanzarote als duikinstructeur en inmiddels ook als eigenaar.

Jullie hebben twee duikcentra?

Dive College Lanzarote is in december 2001 gestart en heeft een enorme groei doorgemaakt. Nu zijn we een van de grootste duikscholen in Playa Blanca. In juli 2020 hebben we Safari Diving overgenomen, al meer dan 40 jaar een begrip in Puerto del Carmen. We hebben een grote groep regelmatig terugkerende duikers die we graag een zo uitgebreid en gevarieerd mogelijk aanbod van

duikplekken bieden. Hetzelfde geldt voor Safari Diving. Zo kunnen onze duikers in één vakantie de mooiste duikplekken van twee resorts bezoeken. Een win-win situatie dus.

Welke faciliteiten hebben de duikcentra? Beide duikscholen hebben een unieke locatie, direct aan het strand. Safari Diving in Puerto del Carmen ligt direct aan het strand van Playa Chica. Vanaf deze plek is het merendeel van de bekende duikplekken zoals Cathedral, Blue Hole en Red Coral gemakkelijk te bereiken. Ook Dive College Lanzarote ligt direct aan het strand in Playa Blanca, zodat duikers gemakkelijk toegang hebben tot zowel het huisrif als de twee boten die de duikers naar de verschillende duikplekken brengen, waaronder Museo Atlántico. Dankzij de combinatie kunnen onze duikers gemakkelijk de must-see duikplekken zowel in Puerto del Carmen als in Playa Blanca te ontdekken.

Ook voor groepen biedt de combinatie van duikscholen veel voordelen?

Wij kunnen groepen behulpzaam zijn met het boeken van geschikte accommodatie en vliegveldtransfers. Daarnaast ontwikkelen we voor hen een op maat gemaakt duikprogramma met een mix van kant-, boot- en nachtduiken naar keuze met een eigen gids of een gids van ons. Duikers kunnen uitrusting huren of eigen uitrusting bij de duikschool achterlaten tijdens hun duikreis. Beide duikscholen liggen aan het strand, hoe zit het met het huisrif?

Beide duikscholen beschikken over een huisrif. Bij Safari Diving ligt een rif voor de deur waarlangs alle bekende duikplekken van Puerto del Carmen liggen. Hier vind je grote zeebaarzen, engelhaaien, roggen, octopussen, diverse scholen vis en zelfs zeepaardjes. Bij Dive College Lanzarote, dat eveneens direct aan het strand is gesitueerd, ligt ook een mooi huisrif waar verschillende duikplekken kunnen worden bezocht tot een maximale diepte van circa 22 meter. Daar zie je grote scholen rifvissen, barracuda’s, murenen, octopussen en natuurlijk ook roggen en engelhaaien.

Boot- of kantduiken?

Op beide duikscholen bieden we zowel boot- als kantduiken aan naar verschillende duikplekken. Alle duiken zijn begeleid door een gids, maar ervaren duikers kunnen ook op eigen gelegenheid duiken. We bieden ook transport van de ene duikschool naar de andere duikschool.

Museo Atlántico is een van de bekendste duikplekken?

Inmiddels bestaat het onderwaterbeeldenmuseum meer dan 5 jaar en heeft het zich dankzij de begroeiing van de beelden ontwikkeld tot een prachtig kunstmatig rif vol onderwaterleven. Een mooie combinatie van kunst en natuur en een unieke duikplek. Een andere mooie duikplek is Flamingo Wall, vol met onderwaterleven en daarmee een hele goede combinatie met de duik naar het Museo.

En in Puerto del Carmen?

Daar is de absolute favoriet de Cathedral. Een hele fraaie grot op een diepte van 30 meter. De rotsformaties aan de binnenkant hebben veel weg van een altaar. Daar dankt deze bijzondere duikplek zijn naam dus aan. Hier zien we vaak grote zeebaarzen. Een andere

Museo Atlántico is inmiddels mooi begroeid.

populaire duikplek is Harbour Wrecks, met maar liefst vijf wrakken op een diepte variërend van 18 tot 40 meter.

De engelhaai is wel echt het icoon van de Canarische Eilanden…

Veel duikers komen naar de Canarische Eilanden om een keer een engelhaai te kunnen zien. Dit is een van de weinige plekken ter wereld waar deze inmiddels met uitsterven bedreigde haaiensoort nog regelmatig wordt gespot. Vooral in de periode van oktober tot en met mei zien we regelmatig engelhaaien bij beide duikscholen.

Maar ook het zeepaardje mag zeker genoemd worden.

Zeepaardjes zien we vooral rondom Playa Chica op dieptes variërend van 6-14 meter. Ook dit is een diersoort waar duikers speciaal voor naar Lanzarote komen.

Wat maakt jullie uniek?

Beide duikscholen bevinden zich direct aan het strand, en dat is vrij uniek op Lanzarote. De ligging direct aan het water biedt eenvoudig toegang tot een prachtig huisrif en verschillende andere mooie duikplekken. Het is dus niet nodig om met een busje naar de duikplekken te gaan en je op straat om te kleden. Daarbij krijgen onze duikers een

Cathedral is een magische en geliefde duikstek.

tweede thuisbasis in een ander resort. Zij kunnen de beste duikplekken zowel in Puerto del Carmen als in Playa Blanca ontdekken in één vakantie. Gemakkelijk, want het transport wordt geregeld en ze hoeven niet met duikflessen en lood te slepen. Ook huuruitrusting krijgen ze gewoon ter plaatse. Voor zowel individuele duikers als voor groepen een heel interessante optie. Hoe zit het met accommodatie? In Puerto del Carmen

werken we nauw samen met Costa Volcán Aparthotel, een hotel met 2-persoons appartementen die ook over een keuken beschikken. Het is op slechts een paar honderd meter van Safari Diving gelegen. Het hotel biedt tevens 4-5 persoons appartementen die zich vlak bij het strand van Playa Chica bevinden, uitermate geschikt voor gezinnen en groepen. In Playa Blanca werken we samen met Palmeras Garden Apartamentos, op slechts 75 meter van Dive College Lanzarote gelegen. De appartementen beschikken over een slaapkamer, badkamer, woonkamer, keuken en terras, en zijn geschikt voor max. 3 personen.

DUIKCHECKLIST

✓ Twee duikscholen direct aan het strand

✓ Beide duikscholen eigen huisrif

✓ Nederlandse eigenaren

✓ Alle duikfaciliteiten aanwezig

✓ Boot- & kantduiken

✓ Voor groepen op maat gemaakt duikprogramma

✓Kans om zeldzame engelhaai te zien

✓ Gratis transport tussen de duikscholen

✓ Hulp bij accommodatie

Tekst: Judith Rietveld Foto’s: Debora Colombo

Zeepaardjes trekken duikers naar Lanzarote.

Van oktober tot en met mei zie je de meeste engelhaaien.

RANDÍSIMO G GRAN CANARIA

Gran Canaria is een populaire vakantiebestemming van de Canarische Eilanden en staat bekend om zijn prachtige stranden, zonovergoten kustlijnen en bruisende nachtleven. Maar het eiland heeft ook veel te bieden voor duikers!

Gran Canaria heeft enkele van de beste duiklocaties in Europa en is populair bij duikers van over de hele wereld. Het kristalheldere water biedt een ongelooflijke zichtbaarheid en er zijn tal van interessante wrakken, grotten en riffen te verkennen. Dat willen we natuurlijk wel eens zien! El Cabrón Marine Reserve is waarschijnlijk de meest bekende duiklocatie op Gran Canaria en het is een beschermd marien reservaat dat bekend staat om zijn biodiversiteit. Daar gaan we als eerste duiken! Via de rotsen gaan we het water in, het is wel even aanpoten maar het gaat goed. Onze behulpzame duikgids

leidt ons netjes aan de hand het water in. Een stukje zwemmen onder water en dan komen we bij spectaculaire wanden en talrijke tunneltjes uit. De zandige bodem aan de voet van de vulkaanwand is de plek waar engelhaaien, pijlstaartroggen en vlinderroggen zich ophouden. Maar ook heb je kans op sidderroggen, sterrenkijkers en scholen met ‘roncadores’. Knalrode zeesterren en anemonen sieren uitstekende rotsplateautjes en spleten. Bij de anemonen ontdekken we een murene met zijn bek wagenwijd open. Een groepje poetsgarnalen is druk bezig met de spabehandeling van het dier,

dat duidelijk alle tijd neemt en zich totaal niet aan ons stoort. Wanneer we iets opstijgen, komen we uit bij het ondiepe rifdak dat bedekt is met algen en sponzen. Het wemelt er van de kleurrijke lip- en papegaaivissen en vlaggenbaarzen. Ook inktvissen hebben het hier naar hun zin en geven een showtje camouflage en gedaanteverwisseling. Eentje is er ook aan het eten, wat een prachtig gezicht! Zijn soortgenoten zijn de meeste tijd overigens druk bezig met het huishouden; ze verplaatsen stenen en schelpen heen en weer voor hun holletjes, om hun thuis zo veilig

en schoon te houden. Het leuke van El Cabrón is, dat je vanaf hetzelfde instappunt acht verschillende duiken kunt maken - geen wonder dat dit een favoriete plek is! De allermooiste duik van deze acht is als je aan het einde niet naar het instappunt terug zwemt, maar om de Punta de la Monja heen naar de baai van Playa del Cabrón. Ineens wijst de duikgids naar beneden – ze ziet een engelhaai! Deze prachtige dieren worden bijna twee meter lang en lijken wel een kruising tussen een haai en een rog. Zo cool! We komen rustig aan dichterbij, maar zodra mijn flitser afgaat, gaat de haai er vandoor. Hopelijk krijgen we nog een kans tijdens onze volgende duiken.

WRAK MV ARONA

Een duikvakantie is niet compleet zonder wrak - tenminste niet voor mij. Gelukkig zijn er rond Gran Canaria meerdere wrakken. Wij gaan duiken op de MV Arona. Het wrak was oorspronkelijk een passagiersschip dat werd gebouwd in 1957 en dat dienst deed als veerboot tussen de Canarische Eilanden. In 1972 werd de MV Arona verkocht en omgebouwd tot een vrachtschip. Tijdens een van haar reizen in 1976 liep het schip vast op de rotsen en brak er brand uit. Ze zonk naar

de bodem van de zee. Vandaag de dag is het een favoriete duiklocatie van velen. De MV Arona ligt nu op een diepte van ongeveer 30 meter en is nog in een prima staat. In het laadruim en boven de romp zien we grote scholen vissen: barracuda’s, knorvissen en brasems. We scharrelen rustig rond, maar moeten helaas al veel te snel weer omhoog gezien onze bodemtijd. Als je nog meer wrakken wilt bekijken dan is Mogan Wrecks een aanrader. Deze duikstek ligt in het zuiden van Gran Canaria en is een populaire locatie vanwege de drie wrakken die hier op de bodem liggen. De wrakken zijn in de jaren 90 afgezonken om een kunstmatig rif te vormen. De Cermona II was oorspronkelijk een Duitse mijnenveger die in de Tweede Wereldoorlog dienst deed. Het werd later overgenomen door de Spaanse marine en uiteindelijk in 2002 opzettelijk gezonken op deze locatie. De Feliz was een voormalig Spaans vissersschip dat in 1995 is gezonken. De Schrader was

een Duits vrachtschip dat in 1976 is gezonken. Vandaag de dag is het een thuis voor tal van zeedieren, zoals barracuda’s, inktvissen en tandbaarzen. De duiklocatie heeft een diepte tussen de 15 en 30 meter.

HOMMELGARNAAL

Zoveel keuze om te duiken… Op ongeveer de helft van de 20 duikstekken kan vanaf de kant worden gedoken, de andere liggen op een klein stukje varen. Maar ik heb mijn keus gemaakt voor vandaag. In de rifgids van het duikcentrum heb ik iets bijzonders ontdekt: een prachtige hommelgarnaal

Een duikvakantie is niet compleet zonder wrak! De MV Arona.

De duikgids spot een engelhaai.

1. Bezoek de duinen van Maspalomas

De duinen van Maspalomas zijn een uniek landschap op Gran Canaria en een must-see attractie voor reizigers. Het uitgestrekte duinlandschap strekt zich uit langs de kust en biedt een prachtig uitzicht op de zee. Je kunt hier wandelen of een ritje maken op een kameel om te genieten van het adembenemende landschap.

2. Ontdek de oude stad Las Palmas. Las Palmas is de hoofdstad van Gran Canaria en heeft een rijk cultureel erfgoed. Bezoek de historische wijk Vegueta, waar je kunt wandelen door smalle straatjes en langs oude gebouwen. Breng ook een bezoek aan de prachtige kathedraal Santa Ana en het indrukwekkende museum Casa de Colón.

3. Maak een boottocht.

Gran Canaria biedt verschillende mogelijkheden om een boottocht te maken, waarbij je kunt genieten van de adembenemende kustlijn en de heldere wateren. Je kunt bijvoorbeeld een excursie maken om dolfijnen en walvissen te spotten, of kiezen voor een romantische zonsondergangcruise.

4. Proef de Canarische keuken. Gran Canaria heeft een rijke culinaire traditie en biedt tal van lokale gerechten die je geprobeerd moet hebben tijdens je verblijf. Probeer bijvoorbeeld de papas arrugadas, een typisch Canarisch gerecht van kleine gekookte aardappeltjes met zeezout en mojo-saus. Ook zijn er veel restaurants te vinden waar je verse vis kunt eten, bereid met lokale ingrediënten en kruiden.

en heremietkreeften. Tegen de wand liggen kogelvissen en schorpioenvissen te slapen. In de kleine holletjes zien we langoesten en goed gecamoufleerde krabben.

VISSOEP

PASITO BLANCO

De laatste duikdag alweer! We zijn in Pasito Blanco, een kustplaatsje in het zuiden van Gran Canaria. Het water is hier ondiep en kristalhelder, waardoor het geschikt is voor beginnende duikers en snorkelaars. Als we ons vanaf de boot in het water laten vallen en afdalen, zien we al een enorme school bastaardknorvissen. Ruim de helft van de duik zitten we midden tussen de vissen. Ze zwemmen dicht op elkaar en omcirkelen ons. Het lijkt wel een vissoep. Het lang uitgerekte rif kenmerkt zich door talrijke overhangen en kleine grotten. We zien enorm veel grootoogbaarzen en trompetvissen. Onder een rotsdakje liggen grote pijlstaartroggen uit te rusten. We kunnen heel dichtbij komen. Een heerlijke duik en helaas ook de laatste… We hebben genoten van deze heerlijke duikvakantie!

De hommelgarnaal komt hier voor, die wil ik heel graag zien!

met gele stippen. Zou die ergens te vinden zijn? Ik wil dit unieke wezentje erg graag zien. En het kan! Maar dan moeten we wel een nachtduik maken. Taliarte is daarvoor the place to be op Gran Canaria. Let’s go diving! Via een trap, die eigenlijk voor zwemmers is bedoeld, gaan we het water in. Op acht meter diepte komen we op de bodem en vrijwel onmiddellijk zien we een inktvisje ter grootte van een erwt. Het doet me meteen denken aan de macroduiken in Lembeh, Indonesië.

Het kleine diertje poseert zodat ik een paar foto’s kan maken, maar dan schrikt het, verschiet het van kleur en is het weg. Maar dertig centimeter verderop zie ik hem weer – in geval van nood zal die 30 centimeter hem niet helpen. We speuren de steile wand af en vinden binnen drie minuten al de eerste hommelgarnalen. Ook overdag kun je ze hier zien, maar ’s nachts zijn ze in ruime mate vertegenwoordigd en erg actief. Op de zandbodem wemelt het van de platvisjes, scheermesvisjes, spinkrabben

FOTO’S: SERENITY-H , TRABANTOS, LILLIAN TVEIT, VASANTY

NAUTICO DIVE ACADEMY OP GRAN CANARIA: HEERLIJK DUIKEN EN GREAT VIBES

Nautico Dive Academy is de oudste duikschool van Gran Canaria, maar blijft op veel fronten nog altijd voorop lopen. De Nederlandse eigenaresse Bella van Wuijckhuijse runt samen met haar man dit PADI 5* Dive Center mét eigen zwembad!

Waarom een duikschool op Gran Canaria? Nautico ligt direct aan de kust in de meest authentieke stad van het zuiden: Arguineguín. Het is hier altijd zomer, de sfeer is relaxed en de beste duikplekken liggen op slechts enkele minuten varen. Vertel eens iets over het duikcentrum. Wij zijn de enige duikschool op Gran Canaria met ons eigen zwembad! En dat aan zee! Rond het zwembad en het centrum is er veel gelegenheid voor gezelligheid op het terras. Verder hebben we ook een toilet, kleedkamer, douche, spoelstation, keuken, uitrusting te huur, evenals een kleine selectie essentiële uitrusting te koop. Wat voor soort duiken bieden jullie aan? Ons hoofddoel op onze dagelijkse duiktrips is vrij eenvoudig: een geweldige tijd hebben! De meeste dagen ziet dat eruit als twee ochtendduiken

maken vanaf onze zodiac, waarbij we een verscheidenheid aan vulkanische riffen en wrakken in het zuiden van het eiland verkennen. We ontmoeten elkaar rond 08:30 uur bij de duikschool (of halen je op bij je hotel), regelen je uitrusting, drinken koffie tijdens de duikbriefing en dan is het tijd om onze wetsuits aan te trekken en op de boot te stappen. De beste duikstekken liggen tussen de 2 en 20 minuten varen – dus we zijn snel waar we willen zijn, maximaliseren de duiktijd en relaxen met een snack in de zon tussen de duiken door. Eenmaal terug bij de duikschool kun je genieten van verse broodjes en lekker ontspannen met een decobiertje of een koffie. Ons duikschema is flexibel en we plannen waar we heen gaan grotendeels op basis van de omstandigheden en verzoeken

van duikers. Hoe zit het met het huisrif? Twee minuutjes varen en je daalt af in de vissoepen van Arguineguín Reef! Dit is DE duikstek waarvan ervaren duikers die over de hele wereld hebben gedoken keer op keer zeggen: “Dat was een van mijn favoriete duiken OOIT”.

Bieden jullie ook accommodatie aan? We bieden budgetaccommodatie direct achter de duikschool met uitzicht op de zee in samenwerking met Vista Puerto, evenals 5-sterren accommodatie in samenwerking met het Radisson Hotel.

Wat maakt jullie uniek? Onze familie biedt meer dan duiken –voor ons gaat het namelijk om het delen van avontuur. We hopen dat je er net zo van zult genieten als wij! Of je nu alleen komt of met familie/ vrienden, je bent van harte welkom bij jouw eiland thuis weg van huis.

SCUBA SUR DIVING GRAN CANARIA: VEILIGHEID EN PERSOONLIJKE AANDACHT

Anita Christiaens en Joris De Witte uit Mechelen zetten een grote stap toen ze in 2015 afscheid namen van België, hun familie en hun baan om een duikcentrum te beginnen in de Canarische Eilanden: Scuba Sur Diving Gran Canaria.

Waarom een duikschool op Gran Canaria? Het voordeel van de Canarische Eilanden is dat je hier het hele jaar door kan duiken. Gran Canaria is bovendien perfect gelegen: 4 uur vliegen van overal in Europa.

Welke faciliteiten hebben jullie?

De school biedt alles aan wat de duiker nodig heeft. Naast verhuur van duikmateriaal is er toegang tot toiletten, was- en spoelgelegenheid, gratis internet en niet te vergeten: een prachtige locatie. Onze boot ligt pal naast de duikschool. Op heteiland zijn tal van mogelijkheden om te overnachten. Zelf hebben we een appartement waar 3-4 personen kunnen verblijven. Wat voor soort duiken bieden jullie aan? Voornamelijk bootduiken naar zo’n 30 stekken. De keuze van de duikstekken wordt bepaald door de kwalificaties en

de ervaring van de duikers. Voor de niet-duikers bieden we naast de opleidingen van SSI en PADI ook introductieduiken en snorkeltrips. Wat was je mooiste ontmoeting onder water? Dat hangt in Gran Canaria sterk af van het seizoen. Van midden november tot eind februari is het haaienseizoen. Tussen maart en juli zijn er naaktslakjes en grote aantallen roggen (pijlstaart-, vlinder-, adelaars- en sidderroggen). In de zomermaanden kom je sepia’s en inktvissen tegen. Constanten zijn de grote scholen snappers en sardines, trompetvissen en sergeantmajoorvissen.

Hoe ziet jullie huisrif eruit?

Onze vaste duikstek is Bahia Lila, 5 minuten uit de haven. De verscheidenheid van de duikstek geeft voldoening aan ervaren duikers, maar is ook geschikt voor mensen die net kennismaken met

de duiksport.

Wat zijn jullie populairste duikplekken? Pasito Blanco is een rif van 19 meter diep met een prachtig onderwaterlandschap en een rijk onderwaterleven. Arguineguin Reef is van vulkanische oorsprong. Boven de zanderige boden en bij overhangende rotsen en diepe kloven verbergt het zeeleven zich. Artificial Reef ten slotte is een kunstmatig rif op max. 22 meter met o.a. engelhaaien, sidderroggen en pijlstaartroggen.

Wat maakt jullie uniek? Scuba Sur Diving Gran Canaria is één van de weinige duikscholen die klanten begeleidt in het Nederlands en Frans. We werken kleinschalig, hebben een gepersonaliseerde aanpak en houden we veiligheid hoog in het vaandel. Onze ligging direct in de haven laat onze duikers zonder veel logistieke poespas onmiddellijk aan boord stappen.

ERLEIDELIJKE V CARIBEN

Associeer je de Cayman Islands ook met zandstranden, winkelcentra en gasten die discreet van hun rijkdom genieten onder het genot van Caribische cocktails?

Goed gezien. Maar er is meer dan dat. Je hoeft er alleen maar in te duiken ...

Het diepste punt in het Caribisch gebied ligt voor de Cayman Islands en telt 7.686 meter. Hier lijkt het water blauwer dan waar dan ook in de Cariben.

Het is kort na 10 uur. Een grijze, stoffige limousine rolt langzaam over een smalle asfaltweg. Hete lucht blaast door het open raam de auto in. Zweetdruppels glinsteren op Jans voorhoofd. Gekleed in een tanktop, een donkere zonnebril op zijn neus en een brede glimlach op zijn gezicht, lijkt hij te genieten van de rit in de zinderende hitte. Behalve een paar oude roestbakken aan de kant van de weg zijn er geen andere auto’s te zien. Het duurt maar een paar minuten om van de zuidkust naar de noordkant van het eiland te komen. Zodra de begroeiing dunner wordt, verandert de achtergrond. Dan nemen donkerblauwe tinten de overhand. Een kort zandpad leidt naar een verbleekt paviljoen met een dak van palmbladeren. Het duurt even voordat je ogen gewend zijn aan de helderheid van het zand en je de blauwe tinten op de achtergrond volledig kunt waarnemen. Het is geen gewoon blauw. Het is Caribisch blauw.

HELEMAAL IN DE FLOW

Jan, mijn duikgids voor deze week, en ik zijn de eersten. Er zullen vast nog veel meer toeristen naar dit pittoreske plekje op het strand komen, denk ik bij mezelf. Ik doe snel mijn masker op en vinnen aan en zwem naar de rand van het rif, een paar honderd meter uit de kust van de Caribische Zee. De dagduikboten zijn al onderweg en zetten hun gasten af op verschillende plekken langs de 2,5 kilometer lange Bloody Bay van Little Cayman. Deze zijn niet altijd toegankelijk omdat ze zijn blootgesteld aan de stevige noordenwind. Maar vandaag is de zee

Caribisch blauw is niet alleen mooi om naar te kijken. Het is verslavend.

kalm en het water kristalhelder. Om bij het rif te komen, vergt het snorkelen toch enige inspanning. Maar als je er eenmaal bent, word je beloond met een van de meest fantastische onderwaterlandschappen van het Caribisch gebied. Wanneer je individueel reist, heb je als onderwatersporter meer tijd en bewegingsvrijheid dan op georganiseerde duiktrips. Voor mij betekent dit in combinatie met de watertemperatuur van 28 graden Celsius dat ik pas in de namiddag weer op het strand te zien ben. De schoonheid van het rif is absurd. De ondiepe zeebodem lijkt volledig te zijn overgenomen door hoornkoralen. Slechts enkele gele en paarse sponzen steken er als kleurrijke klodders bovenuit en sieren het onderzeese kleurenspectrum. Scholen snappers spartelen in de luwte van het hoornkoraal dat heen en weer wuift in de deining. Bij elke beweging van het water deinen de vissen in synchroon ritme mee. Aangezien de hele Bloody Bay een nationaal park is waar vissen noch speervissen is toegestaan, hebben veel grote Nassau- en tijgertandbaarzen hier hun leefgebied. Het buitengewone, bijna onwerkelijk ogende koraallandschap

zou een ambitieuze fotograaf en zijn geheugenkaart van de camera normaal gesproken tot het uiterste uitdagen. Maar mijn door de verzengende Caribische zon verbrande rug en nek dwingen me sneller dan ik zou willen terug naar het hier en nu. Als ik terugkeer op het strand, lijkt Jan nog steeds helemaal ‘in de flow’ te zijn. Hij zit peinzend op een stoel met zijn donkere zonnebril op en kijkt naar de blauwe horizon. Alleen de glimlach op zijn gezicht is wat breder. Verrassend genoeg zijn er nog steeds geen andere toeristen op het strand.

EEN VLEUGJE HOLLYWOOD

Tien minuten later parkeert de grijze, stoffige limousine voor de autoverhuur, op nog geen drie kilometer van het verbleekte strandpaviljoen met het dak van palmbladeren. Een glimlachende man neemt er de autosleutels aan en handelt het afrekenen in een indrukwekkende vijf seconden af. Het vliegveld van Little Cayman ligt op slechts 30 meter afstand. Als Jan plaatsneemt in een 20-persoons De Havilland turboprop-vliegtuig is zijn haar nog nat en heeft hij nog volop zand tussen zijn tenen. Twee uur later zit hij aan een tonijnsteak en een chique cocktail in George Town op Grand Cayman. Scènes die meer doen denken aan een Hollywood-blockbuster dan aan een waargebeurd verhaal? Zou kunnen. Soms is de werkelijkheid beter dan het beste script. Je hoeft alleen maar naar de Caymans te reizen.

Het buitengewone, bijna onwerkelijk ogende koraallandschap zou een ambitieuze fotograaf en zijn geheugenkaart van de camera tot het uiterste uitdagen.

Komend van Little Cayman voelt de landing op Grand Cayman alsof je van vakantie terugkomt. Het verschil tussen de twee eilanden is duidelijk merkbaar. Van de in totaal 70.000 inwoners van Cayman Islands wonen er meer dan 67.000 op Grand Cayman. Misschien nog interessanter is het feit dat er 80.000 geregistreerde voertuigen zijn op het eiland. Files, blitse winkelcentra en luxe hotels passen bij de clientèle die hier voornamelijk komt. Toch zijn er ook verborgen hoekjes met een charmant tintje op Grand Cayman. Maar voordat we weer met een huurauto op weg gaan naar het noordelijke eiland van Grand Cayman, is het tijd voor een diner en cocktails bij Tillie’s Beach Restaurant. Een van de charmante plekken buiten de gebaande paden op het eiland is het Cobalt Coast Grand Cayman Resort: een instituut voor veeleisende duikers. Het serviceconcept hier heeft een historische achtergrond: de Caymans worden beschouwd als het Mekka van het duiken omdat Rob Soto hier in 1957 het eerste recreatieve duikcentrum oprichtte. Geen wonder dat de duikcentra op de Caymans hun activiteiten tot in de puntjes hebben gepimpt.

OP ZOEK NAAR HÉT BLAUW

Door zijn geografische ligging richting het noordwesten slaapt het Cobalt Coast Resort op Grand Cayman blijkbaar langer. Terwijl de zee al schittert in heldere blauwe tinten, ligt het restaurant van

MEKKA VOOR DUIKERS

Het water is heerlijk met een temperatuur van 28 graden.

50 jaar geleden begon de ‘relatie’ tussen mensen en roggen hier bij de Stingray City Bank, toen visresten in zee werden gegooid. Voor corona verzamelden zich hier honderden roggen. Nu zijn er nog maar een paar. Nog steeds de moeite waard om te zien!

Bloody Bay is een nationaal park: vissen noch speervissen is toegestaan.

Het Kittiwake scheepswrak.

het resort nog in de schaduw. Maar het gekletter van de duikflessen die op de boten worden geladen, is als een wekker. Let’s go diving! Naast een kop koffie zijn een duikcomputer en Go-Pro de basisuitrusting op bijna elke ontbijttafel. De rest van de uitrusting wordt klaargemaakt door de duikgidsen. Een paar stappen naar het strand, de boot op en daar gaan we. Een paar uur later staan de geweldige ervaringen van weer een duik met twee tanks in het logboek. Als er één resort is waar bijna geen beweging is, afgezien van die vertrekscenario’s voor duikers, dan is het dit wel. Zodra de duikboot de steiger heeft verlaten, wordt Caribisch blauw weer de overheersende kleur. Hoe meer je ervan ziet, hoe verslavender het wordt.

SENSATIE VAN DE DIEPTE

Als hij neerkijkt op de Indigo Drop-off, een duikstek aan de rand van North Sound, is Jan gefascineerd door de meest oogverblindende blauwtinten die hij ooit heeft gezien. De rest van de groep is duidelijk zichtbaar in de diepte van 30 meter vanaf het wateroppervlak. Alle details die door het heldere water te zien zijn, hebben zo’n intens effect dat het onderzeese tafereel dat Jan van een afstand bekijkt, letterlijk lijkt te bevriezen in de tijd. Alleen een groene murene die

vrij rondzwemt in de driedimensionale ruimte blaast leven in het geheel en trekt Jan dichter naar het rif. Ook al kan het kleurenspectrum en de diversiteit van de onderwaterwereld niet concurreren met die van Little Cayman, de verticale structuren die voor Grand Cayman in

het niets verdwijnen bieden een heel bijzondere sensatie. Het diepste punt in het Caribisch gebied ligt hier vlakbij; min 7.686 meter in de Cayman Trench. De eilandbroertjes Little Cayman en Cayman Brac zijn ook omgeven door wateren tot 2.000 meter diep. Door de enorme

REISFACTS

REIS Er zijn verschillende manieren om het hoofdeiland Grand Cayman te bereiken. De eenvoudigste is misschien wel om met British Airways via Londen naar Grand Cayman te vliegen. Daarna zijn er verschillende varianten om een goede route samen te stellen, waarbij een combinatie van twee gebieden op Grand Cayman of Grand Cayman en Little Cayman sterk wordt aanbevolen. Binnenlandse vluchten tussen de twee eilanden gaan verschillende keren per dag en kunnen door de touroperator in Nederland worden geregeld.

BELANGRIJK: De heen- of terugvlucht naar/van Little Cayman is alleen op zaterdag.

HOTELTIPS Cobalt Coast - het ideale compromis tussen de nabijheid van de belangrijkste overzeese attracties van Grand Cayman en enkele van de beste duiklocaties in de regio. Een klein, sfeervol duikresort met 21 kamers, een zeer goed duikcentrum en een

eigen duiksteiger. Bij goed weer kun je ook geweldige strandduiken maken op het huisrif. Compass Point - gelegen in het zuidoosten en dus heel dicht bij de beste duikspots van Grand Cayman, is een van de meest vooraanstaande duikresorts op de Cayman Islands en biedt uitstekend georganiseerde duiktrips. Het 28 kamers tellende Compass Point Dive Resort is een fijne ontmoetingsplaats voor duikers op de eilanden.

Little Cayman Beach Resort - Als je het Caribisch gebied wilt ervaren in combinatie met de mooiste duiken, dan is Little Cayman Beach Resort the place to be. Het duikresort met 40 kamers en een eigen duikcentrum direct bij het hotel biedt duiktrips naar riffen met soortenrijke koraallandschappen en opvallende vissen.

AUTOHUUR Op Grand Cayman moet je beslist een auto huren, want alleen zo kun

je het eiland met al zijn mogelijkheden ontdekken. Omdat er meestal twee duiktrips in de ochtend zijn, ben je ‘s middags altijd vrij (tenzij je ‘s middags nog een keer duikt) om iets op het eiland te doen. En dat moet ook, want er is veel te zien! Op Little Cayman is een huurauto niet absoluut noodzakelijk. Je zult er de meeste tijd doorbrengen in het hotel en bij het duiken. Let op: op de eilanden wordt links gereden.

RESTAURANTS Tillie’s - Temidden van palmbomen in een tropische tuin zit je met je voeten in het zand direct aan zee. De ceviches zijn top.

Cracked Conch - Perfect voor de zonsondergang! Het offshore-rif is ook een mooie duik- en snorkelplek.

Rackam’s - Insider tip in George Town. Je zit direct boven het water met uitzicht op de haven en kunt er heel goed eten, van fingerfood tot heerlijke vis.

CUBA

Santo Domingo

Havanna

JAMAICA

HAĪ TI

DOMINICAANSE REPUBLIEK Kingston

CAYMAN ISLANDS PortauPrince

Grand Cayman

Little Cayman

Cayman Brac

Genieten: de dag in alle rust afsluiten aan het strand.

afmetingen voelt Jan zich klein. Het verslavende blauw van de Cariben trekt hem steeds dieper naar binnen.

AVONTUUR ZOVEEL JE WILT

Het zijn niet alleen de verfijnde restaurants, bars en hotels die een verblijf op Grand Cayman zo anders maken dan op Little Cayman. Ook de duikstekken bieden meer keuze. Stingray City en het Kittiwake-scheepswrak zijn de bekendste duikplekken op de grootste van de drie Cayman Islands en zijn ook ideaal voor individuele snorkelavonturen. Het Kittiwake-wrak is toegankelijk vanaf het strand. Ervaren freedivers kunnen op verschillende momenten van de dag genieten van hun vrijheid onder water. De zandbank en duikplaats Stingray City is een semi-natuurlijk wonder met een al 50 jaar durende symbiotische relatie tussen pijlstaartroggen en mensen. Eind jaren zeventig gooiden vissers de resten van hun mossel- en inktvisvangst op de zandbank, vijf kilometer voor Rum Point in North Sound, wat op magische wijze de pijlstaartroggen aantrok. Later voerden touroperators de pijlstaartroggen om ze dicht bij de betalende snorkelaars

te houden. En duikoperators brachten inktvis mee om de beste duikplek in ondiep water in het Caribisch gebied te creëren. Als gevolg van de verregaande maatregelen tijdens de coronapandemie bleven de Cayman Islands bijna twee jaar gesloten voor toeristen, zodat het voeren van roggen werd opgeschort. Na tientallen jaren van dagelijkse ontmoetingen konden de pijlstaartroggen nu plotseling niet meer rekenen op secundaire voedselbronnen en hadden ze dus geen reden meer om samen te komen bij de legendarische zandbank en

duikstek. Sinds de terugkeer van toeristen naar de eilanden begin 2022 bezoeken ze de zandbank echter weer vaker. De duikplaats Stingray City daarentegen wordt nog steeds nauwelijks bezocht door de pijlstaartroggen. Een kajak huren en bij zonsopgang naar de overkant peddelen vanaf Rum Point kan een net iets te grote uitdaging zijn. Het idee om de indrukwekkende dieren echter eens helemaal alleen te observeren voordat de dagboten komen opdagen, is niettemin een reden om opnieuw naar Grand Cayman af te reizen.

YS-D3 Mark II onderwaterflitser

Sea & Sea verwelkomt

Arco de Man als kersverse Proud Brand Ambassadeur. Metzijnfoto’sheefthijvele prijzenmogenwinnenenals bekroningopzijnwerkmocht hijin2015naarhetWK.Sea& Seaishierergtrotsop!

Mis geen moment dankzij de ultra moderne flitstechnologie van de YS-D3 Mark II.

Deze krachtpatser met een richtgetal van 33(GN) is toch compact van formaat en relatief licht van gewicht. Je opnamen worden optimaal en uiterst egaal belicht door de asferische lens boven de dubbele flitsbuis. De YS-D3 mark II beschikt over een continue flitstechnologie en weet daarom van geen ophouden. Hoe je het ook bekijkt, het is een onderwaterflitser van ongeëvenaarde kwaliteit en prestatie.

Arco de Man

Het Cobalt Coast Resort op Grand Cayman; een heerlijke uitvalsbasis.

Ga mee! DUIKEN Lezersreizen

Nog geen vakantie geboekt voor 2023? Ga mee naar Zuid-Afrika, Palau of Egypte! De groep bestaat uit enkel Nederlanders en Vlamingen, gezelligheid gegarandeerd! Onder begeleiding van een member van het DUIKEN-team bezorgen we jou een onvergetelijke duikvakantie.

Aliwal Shoal is vooral bekend om één ding: duiken met haaien! Spot onder andere zandtijgerhaaien, blacktips en als je geluk hebt, tijgerhaaien en hamerhaaien. Bultruggen kunnen ineens naast de zodiac opduiken en ook enorme scholen dolfijnen trekken over het rif. En wat dacht je van twee mooie wrakken? Uiteraard kun je ook op jeepsafari de Big Five spotten! We verblijven in het heerlijke Blue Ocean Dive Resort.

Vertrek: 21 oktober of 28 oktober 2023

Prijs v.a. € 1.995 incl. vluchten, verblijf & duiken

Ben je klaar om fantastische wrakken uit de Tweede Wereldoorlog te verkennen en indrukwekkend zeeleven te spotten variërend van manta’s, adelaarsroggen, walvishaaien, rifhaaien en schildpadden tot een enorme verscheidenheid aan macrodieren waaronder kleurrijke zeenaaktslakken en sepia’s? Ga dan mee met de DUIKEN lezersreis naar Palau! Je kunt kiezen uit twee verblijven.

Vakantiedata: 17 t/m 26 april 2024

Prijs: € 2.995 incl. vluchten, verblijf & duiken

Staan de schitterende duikstekken van Egypte, Elphinstone, St. Johns & Elba Reef al jaren op je bucketlist? Met speciale toestemming van de Egyptische Marine om exclusief te mogen varen over en duiken op het prachtige ongerepte Elbarif en afgelegen duikgebieden, is deze liveaboardroute met de super de luxe Royal Evolution een buitenkans. En dat midden in het topseizoen voor haaien!

Vakantiedata: 31 oktober t/m 26 november 2024

Prijs: € 1.749 incl. vluchten, verblijf & duiken

Scan en bekijk alle reizen!

ZUID-AFRIKA 2023 Haaien & jeepsafari

PALAU 2024 Wrakken en groot leven

LIVEABOARD EGYPTE 2024

De enige die mag varen over het Elba-rif!

Vijf redenen om mee te gaan met de DUIKEN Lezersreis Bahamas 2024

NIEUW!

BAHAMAS LEZERSREIS

7 nachten Tiger Beach & Bimini inclusief vlucht vanaf € 3.175!

1. Je hebt altijd een buddy

Misschien heb je het wel eens meegemaakt; dat een Japanse duikvereniging aan boord stapte en dat jij de enige Nederlander of Vlaming was… Hier dus niet! Aangezien je met een groepsreis meegaat, zijn er altijd veel meer mensen die alleen reizen én dezelfde taal spreken. Zo is er altijd een buddy beschikbaar!

2. Je boekt bij een betrouwbare Nederlandse reisorganisatie

De reis wordt geheel georganiseerd door Diving World. Alles is van A-Z geregeld en als je vragen hebt, kun je terecht bij een van de vriendelijke medewerkers. Je hebt zekerheid voor, tijdens en na je vakantie met de uniek SGR, SGR, Calamiteitenfonds én ANVRdekking. En wat dacht je van de corona refund en repatriëringsgaranties?

3. Er gaat Nederlandse begeleiding mee

Altijd is er iemand van het DUIKEN-team mee om de reis te begeleiden. Deze begeleider is zelf op de bestemming geweest, dus weet alle ins- en outs. Heb je ter plekke vragen over het duiken, dan kun je bij de begeleider terecht. Ook wordt van tevoren een gezellige avond georganiseerd, waarbij je kennis kunt maken met je reisgenoten. Je kan direct al je vragen afvuren op de begeleider (Welk pak moet mee? Is een boeitje handig?) zodat je goed voorbereid op reis gaat!

4. De mooiste duikreis voor de beste prijs De mooiste duikreis voor de beste prijs Omdat het een groepsreis is, kunnen we als groep boeken en daardoor de prijzen laag houden. Een groot voordeel ten opzichte van een individuele reis boeken! Ook kiezen we altijd bestemmingen uit waar echt iets bijzonders te zien is, zoals met deze reis: hamerhaaien én tijgerhaaien! Wist je overigens dat normaal enkel de liveaboard al 3.500+ dollar kost? En dit is zonder vluchten!

5. Je duikt vanaf een luxe liveaboard

Je verblijf voor deze week is de Bahamas Master. Dit is een luxe liveaboard van 35 meter lang en biedt plaats aan maximaal 16 gasten in acht ruime hutten, elk met eigen badkamer en airconditioning. Het interieur van de boot is stijlvol en comfortabel, met een grote salon en eetruimte, een bar, een zonnedek en een jacuzzi! De Bahamas Master heeft moderne duikfaciliteiten aan boord, waaronder nitrox, een camera-tafel en een speciale spoelbak voor camera’s. Er zijn twee zodiacs mee voor het transport van duikers naar de duiklocaties.

FOTO: ASHLEY SUTHERLAND

FOTO: L FRANTISEKHOJDYSZ / SHUTTERSTOCK

Expeditie snotolf

In de lente en de zomer duik ik zoveel bij duikstek de Bergse Diepsluis, dat ik er in de wintermaanden eigenlijk nooit kom. Maar ook ik wil weleens de snotolf en de nesten fotograferen, dus rijd ik vol verwachting naar Tholen.

Bij de Bergse Diepsluis parkeer ik

mijn auto en moet heel even rillen als ik de kou in stap. Ik ben zelf net een weekje terug uit de Filipijnen en heb mijn droogpak weer van stal gehaald. Nat duiken wil je nu nog niet! Ik maak alles gereed, alles nog even controleren en loop naar het water. Ter hoogte van de witte streep die op de dijk geschilderd is bij de mosselhangculturen, ga ik te water. Het is dan tussen hoog- en laagwater in, dus het is niet makkelijk om erin te gaan. Toch wil ik geen lucht verspillen om het hele stuk vanaf de duiktrap te zwemmen, dus ik ga uiterst voorzichtig te werk. Ik pendel naar de gele ton, vanwaar ik mijn duik naar de snotolf begin. Dankzij Lia weet ik ongeveer waar ik moet zijn. Het

is een eindje zwemmen, maar als ik het grote mannetje uiteindelijk vind, dan weet ik dat ik niet voor niets in water van 5 graden lig. Wat een prachtige vis! Al snel zie ik ook het nest. Echter is het mannetje redelijk onrustig en hij blijft op en neer zwemmen tussen twee nesten. Het vrouwtje, dat onlangs ook gespot was, is nergens te bekennen. Het mannetje doet zijn best om beide nesten goed te verzorgen. Wat een held!

KLEURRIJK GEHEEL

Ik ben zo gefocust op de snotolf dat ik helemaal vergeet om ook foto’s van het nest te maken. Daar ben ik me tijdens de duik helemaal niet van bewust, maar dat zie je dan later terug op je camera. Ik

baal er zelf wel van, maar van de andere kant had ik mijn fisheye-lens op de camera, dus heel dichtbij kon ik toch niet komen. Nadat ik voldoende foto’s heb, zwem ik nog even verder. Wat opvalt is dat op sommige plekken nog nagenoeg geen begroeiing aan de touwen hangt en op andere plekken al volop mosselen aanwezig zijn. Ook zijn de touwen mooi begroeid met wieren en het zonnetje dat flink schijnt, zorgt ervoor dat de kleuren ook mooi tot zijn recht komen. Geweldig! Na een duiktijd van 62 minuten zwem ik terug naar de dijk. Ik zie een paar Belgische bekenden dan net het water in gaan en maak nog een praatje met hen voordat zij richting de snotolf gaan. Ik wens ze veel plezier, het is een gave duik!

Ik lig niet voor niets in het koude water. Wat een prachtige vis!

WINTERS WEER

De dagen erna zit het me toch niet geheel lekker, dat ik geen foto’s van het nest gemaakt heb. Begin maart app ik Lia weer. “Zin in een duikje?, ik ga vrijdag toch nog eens terug.” Vandaag gaat er waarschijnlijk niemand duiken want er is heel veel regen, sneeuw en een flinke wind voorspeld. In een (natte) sneeuwbui rijd ik over de brug bij Tholen Zeeland

INFO DUIKSTEK

VOORZIENINGEN: Dixies en bij het nabijgelegen Shell tankstation staat een vulcompressor.

GETIJDE: Je kunt bij de Bergse Diepsluis altijd duiken, ook buiten de kentering.

STROMING: geen.

MAX. DIEPTE: maximaal 20 meter.

ADRES: Veerweg, Strijenham.

binnen. En inderdaad: niemand te zien hier. Als we te water gaan is het laagwater, dus nu is het iets makkelijker. We spreken af dat we bij de witte streep te water gaan, maar dat we vanuit de hangculturen terugzwemmen naar de duiktrap. Dat is iets makkelijker uit het water komen. Achter elkaar zwemmen we langs de touwen en als we bij het bekende nest zijn, ligt de snotolf daar heel stil bij. Ik ga foto’s maken en Lia zwemt door om verderop nog te speuren naar meer snotolven. Zij heeft er al verschillende gezien, zowel op de hangculturen als ook vanaf de duiktrap richting het strand. Deze keer heb ik de 14-50mm zoomlens op mijn

camera gezet met een +10 diopter ervoor die ik ook weg kan klappen. Hierdoor kan ik variëren tussen macro en groothoek. Zo kan ik een mooie landschapsfoto maken met de snotolf of het nest erop, maar kan ik ook inzoomen om de eitjes goed in beeld te krijgen. Ze zijn zo klein, maar toch zie je op de foto de kleine oogjes van de jonge snotolven door het eitje heen. Met het blote oog is dit nauwelijks te zien. Helaas zijn de foto’s van het nest niet helemaal scherp, maar ik ben redelijk tevreden. Ik besluit verder te zwemmen langs de touwen om te kijken waar Lia is. In eerste instantie vind ik haar niet en besluit ik terug te keren naar het grote nest. Daar komt zij vanzelf weer langs. Samen beginnen we aan de terugtocht naar de duiktrap. We zwemmen de route langs de sepiatentjes die we in de zomer zo vaak bezocht hebben. Sommige staan er redelijk goed bij, maar er zijn er ook die helemaal uit elkaar gevallen zijn. Eenmaal op de trap vertelt Lia mij dat ze tot bijna aan het einde van de rij geweest is en daar nog een klein mannetje van ongeveer 15 centimeter gezien heeft. Als we bij de auto aankomen, regent het enorm hard. Ik pak snel mijn duikkist in en trek mijn pak razendsnel uit. Lia stapt met haar droogpak nog aan in haar auto en rijdt naar huis. Ondanks de kou en regen, en dat het geen Filipijnen is, heb ik weer genoten!

OVER PATRICK KRANENBROEK

Patrick Kranenbroek is verslaafd geraakt aan het duiken in de Zeeuwse wateren. In de zomermaanden is hij daar dan ook bijna elk weekend te vinden. Hij neemt altijd zijn camera mee onder water en doet verslag voor DUIKEN magazine.

Ik moet gewoon terug, ik wil die foto maken van het nest...

Moalboal, Cebu

Anda, Bohol

KLIEK BELGIQUE

Vier Belgische duikvrienden, Andy, Gerry, Pieter en Tim, delen samen een uit de hand gelopen passie voor duiken en onderwaterfotografie. In deze rubriek nemen ze elke maand vier foto’s voor hun rekening met als leidraad het alfabet. Deze editie zijn de letters M en N aan de beurt.

WATERLELIE (NIMPHAEA)

Duikplaats: lokale vijver

Camera: Olympus E-M5 MarkIII, 8mm fisheye, 2x Inon Z330 + backscatter mini flash

Instellingen: f14, 1/250, ISO 250

Tijdens een bezoek aan de klassieke tuinen van Suzhou en één van de vele waterstadjes ten westen van Shanghai, ontdekte ik voor het eerst van dichtbij de pracht van de waterlelie. Je vindt er niet alleen waterlelies, maar ook lotusbloemen in allerlei kleuren en formaten. Deze oude historische tuinen zijn ware meesterwerken. Door de mooie structuur van wandelpaden en brugjes wandel je zo tussen de lelies door. Terwijl de bloemen van de waterlelie drijven, staat de lotusbloem op een stevige stengel die iets boven het wateroppervlak uitreikt. Het is vaak moeilijk om ze van elkaar te onderscheiden. De waterlelie kan lagere watertemperaturen verdragen en is daardoor ook bij ons te vinden in vijvers en kreken. Getriggerd door de vele mooie foto’s op social media en met een koffer vol duikspullen rij ik naar een lokale vijver met waterlelies. Want wees nu eerlijk: het is zoveel leuker om deze bloem te fotograferen vanuit het water dan vanaf de kant! Gewapend met de 8mm fisheye-lens en drie flitsers op het onderwaterhuis, ga ik te water met als doel het maken van mijn allereerste half-half opname. Ik kies om te werken met de drie flitsers omwille van de weersomstandigheden. Die dag is er veel bewolking waardoor de bloem wel wat extra licht kan gebruiken. Daarnaast

ook de 8mm zodat ik lekker dicht bij de bloem kan fotograferen. De eerste foto’s vallen serieus tegen. Wat een geknoei! Ik moet rekening houden met zo veel dingen tegelijk: de waterlijn mooi in beeld krijgen, het onderwaterhuis half boven het wateroppervlak blijven tillen, twee flitsers onder het wateroppervlak positioneren en de derde erboven, de flitskracht van iedere flitser afzonderlijk regelen, vermijden dat waterdruppels op de bolle onderwaterpoort blijven hangen en onder de waterspiegel dan weer zoveel mogelijk stof vermijden... Bijkomend moet je ervoor zorgen dat de apparatuur niet verstrikt raakt in de wirwar van stengels, want dit beperkt de bewegingsvrijheid bij het zoeken naar een mooie compositie. Kortom, een heel karwei dat ik serieus onderschat heb. Ik lig al uren in het water vooraleer iets toonbaars op de display verschijnt. Het zoemende bijtje en de bloemknop die vanuit de diepte omhoog komt, maken deze foto af. Onder de waterspiegel is deze plant als onderwaterfotograaf zeker niet minder interessant. Vaak vind je kleine visjes of een rustende snoek verborgen tussen de stengels. Wanneer de zon door de wolken breekt, is het leuk iets dieper te gaan hangen om de invallende lichtstralen door de bladeren vast te leggen. Volgende keer neem ik alvast een trimvest mee in plaats van een wing. Dit om hopelijk comfortabeler verticaal in het water te hangen bij het maken van half-half opnames.

Andy Lambert

GEWONE DONDERPAD (MYOXOCEPHALUS SCORPIUS)

Duikplaats: Dreischor Frans Kokrif

Camera: Olympus E-M5 MarkII, 60mm, 1x Backscatter MF01

Instellingen: f18, 1/200, ISO 400

Dat de Oosterschelde onder de waterspiegel soms verrassend kleurrijk kan zijn, werd al meermaals bewezen. Elk jaargetijde heeft zijn bijbehorende hoogtepunten. Zo zijn in de winter, naast de snotolven, ook de donderpadden druk in de weer om voor het nageslacht te zorgen. Naast de groene donderpad met zijn witte eitjes is er ook de gewone donderpad met zijn rooskleurige eitjes. Als de liefdesdaad eenmaal is gebeurd, verdwijnt de moeder en is het vader donderpad die gedurende zes weken het nest zal onderhouden en beschermen van de vele rovers. In de Grevelingen gaan we rond februari steevast op zoek naar de felgekleurde eitjes van deze schorpioenvisachtigen. Eenmaal een nest gelokaliseerd, kan je een paar weken genieten van dit dankbare onderwerp. Het is ontzettend interessant om de ontwikkeling van de eitjes te volgen. Binnenin het perfecte egale rooseitje kan je zien hoe de oogjes langzaam zichtbaar worden, gevolgd door de verdere ontwikkeling van het lijfje tot het absolute ‘moment suprême’ wanneer de visjes bij de geboorte door de eischaal breken en de waterkolom in zwemmen. Dat laatste heb ik helaas nog nooit mogen meemaken. Het duurt ook maar heel kort natuurlijk, dus het is een kwestie van geluk. Op deze foto zien we hoe vader donderpad mooi boven op het nest waakt over zijn snelgroeiende kroost.

Tim Steenssens

REUZENMANTA (MOBULA BIROSTRIS)

Duikplaats: Roca Partida Diepte: 0-35 m

Camera: Nikon D300s - Tokina 10/17 lens - 2x Inon Z240 flitsers

Instellingen: f/7,1, 1/160, iso250

In mijn rubriek van januari schreef ik al over de groene zeeschildpad bij Roca Partida, Mexico. Op deze locatie kwam ik tijdens één van onze duiken ook de Oceanische mantarog tegen. Je kan er heus niet naast kijken! Deze prachtige manta’s kunnen wel een spanwijdte tot 7 meter hebben. Socorro staat erom bekend één van de beste plekken ter wereld te zijn om reuzenmanta’s te zien, alsook met hen interactie te hebben. Gedurende onze liveaboard kwamen we ze dagelijks tegen. Ik zag vanuit het blauwe deze manta mijn richting op komen. Ik observeerde zijn bewegingen en zorgde ervoor dat ik een goede positie innam. Ik wachtte op het juiste moment om deze foto te nemen. Wederom een fantastische ontmoeting met deze prachtige dieren.

MODEL ONDER WATER

Duikplaats: Eibsee, Duitsland

Camera: Olympus E-M5 MarkII, 7mm-14mm, 2x Sea&Sea YS-D1

Instellingen: f9, 1/50, ISO100

Het was niet mijn ambitie om onderwatermodel te worden, maar in de beginjaren van onze tripjes kwamen Tim en Pieter plots met een fototoestel op de proppen. Tijdens hun eerste stappen in de onderwaterfotografie vond ik het leuk om roerloos naast hen te hangen en te genieten van het object dat ze in beeld trachtten te brengen. Hierdoor kreeg ik de kans om mijn drijfvermogen verder te ontwikkelen, eens te stretchen en ook wel eens een grappige pose aan te nemen. Dit was niet aan hun aandacht ontsnapt en al snel stond ik op tal van hun foto’s. Als model is het belangrijk te weten hoe je buddyfotograaf je in beeld wil hebben, want het was me snel duidelijk dat model zijn niet zo simpel is en dat je van nature veel geduld moet hebben. Sommige shots vragen een goede voorbereiding en meerdere pogingen. Spreek op voorhand duidelijk jullie doel af en stem vooral wat handsignalen af. Hoger, lager, vinnen samen, lampje meer in de richting van de camera, niet in de lens kijken, hoe je duikvinnen richten, geen bubbels op foto’s maken etc. Met onze Kliek hebben we er alvast heel wat leuke signalen voor gecreëerd die tot prachtige momenten, shots en herinneringen hebben geleid. De foto die ik voor deze editie van het magazine heb uitgekozen, werd genomen in de Eibsee door mijn buddy Tim. Let op, ook hier werden wat pogingen ondernomen. Een gouden raad blijft gelden: let als model steeds op je grenzen, houd je diepte in de gaten en vooral: geniet!

Gerry De Cleen

De Kliek

Belgique: Andy, Gerry, Pieter en Tim.

Pieter Firlefyn

FIND YOUR ZEN

TUSA Zensee, de nieuwe standaard voor frameless maskers. De Zensee is compact van formaat, licht in gewicht, bijzonder comfortabel en biedt een spectaculair panoramisch zicht. Jouw onderwaterervaring zal nooit meer hetzelfde zijn.

FRAMELESS DESIGN

Comfortabel / Compact Enkele lens / Panoramisch zicht

3D SYNC TECHNOLOGY

Vormt zich naar alle hoofden gezichtsvormen en is voozien van Freedom Dry Technology

Ook leverbaar als PRO VERSIE M1010S; CrystalView Optisch glas met UV 420 bescherming tegen schadelijke UV-stralen en een Anti-Reflectie coating die (door de zon veroorzaakte) schittering op het wateroppervlak vermindert. De bijgeleverde Anti-Fog Freedom Film voorkomt beslaan van het masker.

Haaien in Nederland

Haaien van bijna 2 meter in Nederlandse wateren... het lijkt een fabeltje, maar ze komen hier toch echt voor! Redacteur Harriët Plantinga bezocht haaienresearcher Erwin Winter in IJmuiden om meer te weten te komen.

Om de haaien te volgen, krijgen ze een zender mee. Er zijn speciale regels opgesteld hoe de haaien gevangen mogen worden. Hier toont Erwin een gevlekte gladde haai.

deel uitmaakt. En welke bedreigingen ze ondervinden, zoals bijvangst in visserijen. De sportvisserij in de delta zet de haaien na vangst weer terug. Het gaat wereldwijd slecht met de ruwe haai en om deze soort in stand te houden, hebben we meer informatie en dus onderzoek nodig.

Afgelopen zomer vonden onderzoekers jonge ruwe haaien (Galeorhinus galeus) in de buurt van Terschelling en Ameland in de Waddenzee. Deze haaien waren tussen de 28 en 37 centimeter lang. Als ze volwassen zijn, kunnen ze bijna 2 meter worden! De haaitjes bleken gezond, springlevend en onbeschadigd. Ze konden na onderzoek zo weer de zee in. Erwin Winter is één van de onderzoekers die de haaien analyseerden. Hij werkt voor Wageningen Marine Research en Wageningen Universiteit. Tijd voor enkele vragen!

Waar moet je heen in Nederland om een haai te zien? De Oosterschelde is de meest kansrijke plek, zeker om als duiker een haai te kunnen zien. Het zicht is relatief goed. Ook in de voordelta voor de kust van Neeltje Jans (een werkeiland bij de Oosterscheldekering) maak je een goede kans en in de zeegaten bij de Waddeneilanden. Hier is het water veel troebeler, dus moeilijker voor duikers om haaien te zien, maar de omstandigheden zijn wel goed voor haaien.

Blijkbaar zijn er altijd haaien geweest in de kustgebieden van Nederland. Zijn er weleens incidenten met haaien

geweest in ons land? Er is nog nooit een gedocumenteerde aanval geweest in Nederland en niemand hoeft bang te zijn voor de soorten haaien die langs de Nederlandse kusten worden gezien. Er is nog weinig bekend over de biologie van de haaien die bij Nederland voorkomen. Dat is ook de reden dat Wageningen Marine Research in nauwe samenwerking met Sportvisserij Nederland sinds 2011 onderzoek doet naar de rol van de Nederlandse delta in de levenscyclus van haaien. De Oosterschelde en monding van de Westerschelde blijken erg geschikt te zijn als geboortegrond, ook wel ‘pupping area’ genoemd, voor de gevlekte gladde haai en de ruwe haai. Dit weten we omdat we alleen maar volwassen vrouwtjes en pups in die omgeving vonden. Buitengaats van Neeltje Jans vonden we haaien van alle leeftijden, zowel mannetjes als vrouwtjes. Dit lijkt vooral een foerageergebied voor haaien.

Welke antwoorden zoeken jullie nog? Wat we bijvoorbeeld nog niet weten is hoelang de jongen in deze zogenaamde kraamkamer blijven. Misschien één zomer en gaan ze dan het huis uit? Onderzoek is nodig om te kijken welke rol het Nederlandse kustwater speelt en van welke haaienpopulaties deze kraamkamer

Hoe komen jullie aan deze informatie?  We volgen de haaien op verschillende manieren. Zo hebben we ruim 4.000 gevlekte gladde haaien voorzien van een uniek merkje op de rugvin, en kregen we meldingen van gemerkte haaien uit de noordelijke Noordzee, het Kanaal en zelfs uit Golf van Biskaje. Om haaien te kunnen volgen, gebruiken we zenders met een batterij die continu een unieke code uitzenden, dus met akoestische telemetrie. Voor deze laatste methode hebben we een netwerk nodig van ontvangststations. Deze kleine zendertjes inplanteren we in de buik van de haai; een kleine incisie in de buik, zendertje erin en het sneetje weer hechten. Verder gebruiken we ook pop-up satellietzenders. Deze registreren continu de diepte, watertemperatuur en lichtsterkte van de plek waar de haai zich bevindt. Na verloop van tijd laat de zender los en drijft hij naar de oppervlakte. Daar zendt hij de verzamelde gegevens via satelliet naar de onderzoekers.

HULP GEZOCHT

Erwin Winter nodigt Nederlandse en Belgische duikers uit om op zoek te gaan naar haaien. “Met snorkelen kun je misschien nog wel beter haaien spotten. Als je er een ziet, kijk dan naar de kenmerken zoals de rugvinnen en of er vlekjes op de huid zichtbaar zijn.” De info kun je doorgeven op waarnemingen.nl of aan het ANEMOON-portaal.

Hiervoor moet je wel eerst een haai vangen. Hoe doe je dat? We vangen haaien met een hengel. Sportvissers of beroepsvissers helpen ons hierbij. Voor andere vissoorten gebruiken we een verdovingsbad om ze onder narcose te brengen. Voor haaien geeft dit veel stress, hebben we grote tanks nodig en ze kunnen zichzelf beschadigen. Daarom gebruiken we voor haaien een andere methodes, namelijk tonic immobility. Onderzoekers hebben ontdekt dat als je een haai op de kop draait, dat ze in een soort trancetoestand raken. Ze reageren dan niet

Het lichaam van de hondshaai is glad, langgerekt en slank. Deze haai wordt tussen de 50 en 80 centimeter lang. Deze soort legt eieren, in tegenstelling tot de meeste grotere haaiensoorten. De eieren worden, zoals bij alle haaien, inwendig bevrucht. Voedsel zoekt de hondshaai op de bodemvoornamelijk schaal- en schelpdieren, wormen en kleine visjes.

3.

op pijnprikkels en

In de Waddenzee zijn wat meer ruwe haaien en minder gevlekte gladde haaien. Erwin is een week mee geweest met een garnalenvisser en heeft toen in een paar dagen vier pasgeboren pups gevangen van de ruwe haai.

Bij de ruwe haai is de eerste rugvin veel groter dan de tweede. En jawel; deze haai voelt ruw aan, vandaar zijn naam. Lengte bij de geboorte is 30-35 centimeter en uiteindelijk wordt hij net iets minder dan 2 meter lang. Ruwe haaien kunnen grote afstanden afleggen; een in Zeeland gemerkte ruwe haai is van Nederland naar Portugal gezwommen, meer dan 2.000 kilometer!

Het klinkt best ingrijpend om een snee in een haai te maken om vervolgens een zendertje in de buik te kunnen plaatsen. Is er geen andere manier? Het gaat om een kleine incisie van 2 centimeter die we direct weer hechten. Maar we gebruiken ook andere bevestigingsmethoden. Zo plaatsen we een satellietzender aan de rugvin. Als de haai dan even boven water komt, wordt er een signaal afgegeven. Gevlekte haaien en ruwe haaien leven echter nabij de bodem en komen nooit boven water. Voor deze soorten gebruiken we pop-up satellietzenders. Er zwemmen nu vier ruwe haaien met deze zenders rond en enkele tientallen gevlekte gladde haaien. In de Waddenzee zwemmen twee gevlekte gladde haaien met akoestische zenders. Onder water is een netwerk met ontvangers opgebouwd tot aan de Belgische en Engelse kust. Het mooie hieraan is dat er één technologie is voor alle landen met één centrale database - het European Tracking Network. Eens in de zoveel tijd wordt er langs alle ontvangers gegaan om de gegevens via bluetooth te downloaden en om de batterij te vervangen. Duikers kunnen deze ontvangers o.a. bij een boei zien. Door deze informatie weten we waar de haaien in de winter heen gaan. Voor de gevlekte gladde haai bijvoorbeeld blijken het Engelse Kanaal en de Golf van Biskaje belangrijke overwinteringsgebieden.

Je had het net over de sportvisserij. Hoe verloopt de samenwerking? Ik werk nauw samen met Niels Brevé, projectleider en onderzoeker bij Sportvisserij Nederland. SN geeft veel voorlichting, vangt haaien en zet ze terug. Ze geven ook instructies over hoe je een haai het beste kan hanteren, met zo weinig mogelijk nadelige gevolgen: Nooit aan de staart optillen, dan kan de volledig uit kraakbeen bestaande wervelkolom worden beschadigd met fatale gevolgen. Ondersteun een haai altijd ook onder de buik. Omdat haaien geen ribben hebben, kunnen ze ook sneller schade aan hun organen oplopen. Verder zijn hun kieuwen kwetsbaar, pak deze niet vast.

Je hebt een mooie baan. Heb je ook nog tijd om te duiken? Jawel. Ik werk fulltime, doe veldwerk binnen de projecten in Nederland en ik begeleid daarnaast PHD-studenten in Wageningen. Als ik in Nederland duik is dat meestal in het Grevelingenmeer of in de Oosterschelde. Daarnaast duik ik ook in de Cariben (Saba, St. Eustatius en St. Maarten) omdat we daar onderzoek doen naar rifhaaien zoals verpleegsterhaai, zijdehaai en de Caribische rifhaai. Het doel van het onderzoek is om in kaart te brengen hoe groot het gebied moet zijn dat de individuele haai nodig heeft om te leven. En hoe groot de gebieden moeten zijn om hele populaties haaien te kunnen beschermen. Ook in de Cariben geven we de haaien een zendertje.

1. De Zuidwestelijke delta is in Zeeland. De Oosterschelde maakt ook deel uit van dit gebied.

2. Neeltje Jans is net buiten de stormvloedkering, heeft helder water en getijden. Je hebt een goede kans om hier de gevlekte gladde haai te zien.

Het Grevelingenmeer heeft geen ruwe haaien of gevlekte gladde haaien. De ingang van het meer is relatief klein en er is geen getijdenstroming. Er zijn hier wel hondshaaien te vinden.

zijn heel rustig. Dit verschijnsel wordt wereldwijd gehanteerd als verdovingsmethode voor haaien.

ARTIC KEVLAR EX

Hufterproof

Je hebt ‘m ongetwijfeld voorbij zien komen in het magazine: de Artic Kevlar EX . Maar een review, die hebben we nog niet gepubliceerd. Tijd om van Rowan Ruseler te horen wat zijn ervaringen zijn met dit - volgens hem - ‘hufterproof’ droogpak.

Droogpakduiken was eerst helemaal niet mijn ding, na de cursus moest ik behoorlijk wennen. Ik wilde dan ook wel graag mijn eigen droogpak, maar wel eentje die bij me paste. Ik heb veel onderzoek gedaan voordat ik iets kocht. Want het is wel belangrijk om te weten wát je nu eigenlijk koopt! Ik ben werkzaam als

staflid van Duikcentrum De Beldert en bijna alle stafleden duiken in een Articdroogpak. Iedereen was er zeer over te spreken en na meerdere testduiken in verschillende droogpakken, kon ik niets anders dan me bij hen aansluiten. Het pak is gemaakt van sterk en duurzaam Kevlar-materiaal, dat bestand is tegen scheuren en slijtage. Dit maakt het pak

zeer geschikt voor wrak- en grotduiken, waarbij het pak blootgesteld kan worden aan ruwe omgevingen. De Artic Kevlar EX voelt erg stevig aan, maar is niet te zwaar. Dat is natuurlijk ook de eigenschap van Kevlar. Het voelt ‘hufterproof’ aan, en dat is iets wat ik zeker nodig heb!

GRATIS OP MAAT GEMAAKT

Het droogpak is voorzien van een verbeterd ontwerp, waarbij het is uitgerust met een rits aan de voorkant. Dit zorgt voor gemakkelijk aan- en uittrekken. Wel zo fijn, want met je onderkleding aan wil je niet al helemaal bezweet zijn omdat je je in allerlei bochten moet wringen om je droogpak aan te krijgen! De Artic Kevlar EX kan je geheel op maat laten maken, dit is gratis. Ook kan je het pak geheel zelf samenstellen zoals jij wilt, zoals extra grote pockets. Daarnaast heb ik gekozen voor de standaard vaste boots. Deze voelden robuust genoeg aan en ik vond het wel zo makkelijk. Het is

De Artic Kevlar EX voelt erg stevig aan, maar is niet te zwaar.

voornamelijk erg fijn dat ik direct mijn gewicht op de schoenen kan zetten zonder na te denken over de ondergrond. 3 mm neopreen sokken of neopreen Heavy Duty boots waren ook mogelijk

geweest. Bij de nekseal kun je kiezen uit Latex HD, neopreen of siliconen. Ik heb gekozen voor latex HD, dit werd mij geadviseerd voor het type duiken dat ik maak. Het voelde ook direct goed. Mijn polsseals zijn ook van latex HD. Dit was in het begin wel even wennen met uittrekken, maar uiteindelijk heb ik dit nu onder de knie. En als laatste kan je er ook direct een P-Valve in laten zetten.

KOUD WATER

Het droogpak Artic Kevlar EX biedt ook uitstekende isolatie, waardoor het geschikt is voor duiken in koud water. Het pak is voorzien van Thinsulate™-

isolatie, dat warmte vasthoudt en het lichaam op temperatuur houdt. Dit maakt het pak ideaal voor duiken in koud water of langdurige duiken. Uiteraard heb je ook goede onderkleding nodig. Als baselayer heb ik voor erg koude dagen de Bare Ultrawarmth baselayer in combinatie met het onderpak Kwark Navy Extreme. Over kou gesproken, mijn meest memorabele duik in dit droogpak was gek genoeg eigenlijk tijdens een cursus: ik wou graag de TEC Sidemount Specialty doen samen met Gerard van Duikcentrum de Beldert. Dus in overleg met hem een cursus geboekt om samen tijdens de koude decemberdagen wat nieuwe technieken te leren. Deze dagen zaten vol met leuke momenten, waarbij ik als groentje met twee zeer ervaren duikers veel heb geleerd. Het waren toevallig ook de koudste dagen dat jaar boven water, waardoor onze droogpakken rechtop konden staan na de duik!

CONCLUSIE

Tot op heden heb ik nog geen nadelen of aanmerkingen ontdekt. Waarom ik uiteindelijk voor de Artic Kevlar EX heb gekozen, is omdat ik er het vertrouwen in heb dat als ik door een wrak of obstakel duik, het droogpak niet zo makkelijk kapotgaat. En dat vertrouwen heb ik echt nodig. Tot nu toe heeft dit droogpak zich meer dan bewezen. Wie ik het zou aanraden? Iedereen die een nieuw droogpak wil aanschaffen! Maar vooral aan een paar van mijn vrienden, die sinds vorig jaar zijn begonnen met duiken. Zodat ik niet zolang hoef te wachten tot ze het water weer warm genoeg vinden…

FACTS ARTIC KEVLAR EX

✔ Ferguson Kevlar

✔ Metalen BDM frontrits + beschermende kunststof rits

✔ Extra bescherming van Cordura x-treme aan de voorkant, knieën en schouders

✔ Thinsulate™-isolatie

✔ Gratis op maat gemaakt

✔ Apeks of Si-Tech deflators

✔ Inclusief dry bag & 5 mm cap

Prijs: € 1.649

www.deduikspecialist.nl

Tekst: Rowan Ruseler Foto’s: Peter Boots

Het was zo koud; onze droogpakken bleven rechtop staan na de duik!

De Artic Kevlar EX kan je geheel op maat laten maken, dit is gratis.

Extra grote pockets.

Si-Tech valve.

De maritiem archeoloog

Voor de beroepsduikersserie gaat Harriët Plantinga in gesprek met maritiem archeoloog Arent Vos.

Arent studeerde geschiedenis en archeologie met als specialisatie maritieme geschiedenis en historische scheepsbouw en is volledig gecertificeerd als beroepsduiker. Als ik vraag of hij dat nog eens wil herhalen, schiet Arent in de lach. “Ja, het is een hele mondvol. Misschien moet je gewoon opschrijven dat ik vanaf 1985 werk in de scheepsarcheologie, en vanaf 1986 ook onder water.”

“Onderwaterarcheoloog is geen beschermde titel. Duikers die dit als hobby doen, gebruiken deze term ook. Een professioneel onderwaterarcheoloog heeft echter een relevante meerjarige opleiding gevolgd zoals archeologie en heeft daarnaast een beroepsduikopleiding afgerond. Er bestaat in Nederland echter geen complete academische opleiding tot maritiem archeoloog en in de jaren 1980

al helemaal niet. Ik heb echt zelf moeten zoeken hoe ik als beroep wetenschappelijk archeologisch duiker kon worden en in de jaren negentig veranderde er weer van alles. Er kwam bijvoorbeeld de wet Arbeid onder overdruk (1994) in verband met de gevaren van werken onder overdruk, hetzij duikend, hetzij als caissonarbeid of in de hyperbare geneeskunde. Er kwamen veel strenge regels en vanaf 1996 moesten we verplicht hetzelfde beroepsduikerscertificaat hebben als een offshore duiker.”

Ondanks dat Arent al jaren voor zijn werk dook met NOB (Nederlands Onderwatersport Bond)-brevetten, hebben hij en zijn collega’s toen toch een versnelde beroepsduikopleiding gevolgd bij de duikeropleiding van de Genie. “In die tijd was het mogelijk dat een burger deze opleiding bij Defensie kon volgen. Het was een pittige opleiding met o.a. diverse typen duikhelmen, met luchttoevoer via slangen vanaf de oppervlakte, of vanuit een duikerklok, met een decompressietank aan boord, met oppervlaktedecompressie met 100% zuurstof en werken met allerlei gereedschappen.

En wat doe je nu eigenlijk als archeologisch duiker?

Ik doe archeologisch veldwerk onder water. In de periode van 1980 tot 2006 werd in Nederland al het professioneel archeologisch veldwerk onder water georganiseerd vanuit een speciale maritiem-archeologische dienst van de Rijksoverheid, bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Met ingang van 1988 was de monumentenwet expliciet ook onder water van toepassing verklaard omdat er veel informatieverlies was als een niet-professional in een archeologisch monument ging graven. Ik studeerde van 1980 tot 1986 geschiedenis

en archeologie en dook aanvankelijk vooral voor mijn plezier; mariene biologie was mijn hobby. Voor mijn studie middeleeuwse archeologie mocht ik in 1985 een paar maanden stage lopen bij de Rijksdienst voor de IJsselmeerpolders. Er liggen daar in de drooggelegde zeebodem heel veel scheepswrakken en ik heb een middeleeuws handelsschip helemaal in kaart mogen brengen. En in 1986 werd ik parttime wetenschappelijk medewerker van de toen net nieuw opgerichte Afdeling Archeologie Onderwater (AAO) bij het ministerie van Cultuur. Erg leuk! Ik ben daarom ook afgestudeerd op het onderzoek ‘Ontwerpen en bouwen van grote zeegaande schepen in de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw’.   Jarenlang (1986-1996) ging ik in de zomer mee met de afdeling archeologie onder water en in de winter werkte ik als onderzoeker. Toen de wet Arbeid onder overdruk in 1996 volledig van kracht werd, werd mij gevraagd om onder de nieuwe omstandigheden een professioneel archeologisch duikteam op te bouwen. Dit team heb ik tien jaar geleid totdat het in 2006 in die vorm werd opgeheven, wederom door allerlei wijzigingen bij de overheid. De belangrijkste wijziging dit keer was dat al het uitvoerende archeologisch werk werd uitgeplaatst naar de markt. De overheid zou de regie gaan voeren.

Kun je iets vertellen over de projecten die je hebt gedaan tijdens je periode als

Arent Vos studeerde geschiedenis en archeologie, met als specialisatie maritieme geschiedenis en historische scheepsbouw.

De grap van Arent; zijn achternaam staat op de oude steen!

hoofd van het archeologisch duikteam?

Jazeker! Ga er maar even voor zitten! In 1999 en 2000 hebben we 19 dagen gedoken in de Maas, ten zuiden van de Sint Servaasbrug. Daar bevinden zich resten van een Romeinse brug. We wilden weten wat er precies ligt en waar. Ook waren we benieuwd naar de datering en de toestand van de restanten. Het was een precies werkje in water met slecht zicht. De conclusie was dat er resten lagen van maar liefst vijf of zes bouwfases uit de eerste tot de vijfde eeuw en dat het een uitzonderlijk belangrijk monument is, daar in de Maas, met nationaal en internationaal belang voor de kennis van de Romeinse bruggenbouw. In 2006 hebben we een scheepswrak onderzocht in de Westerschelde bij Ritthem. Ritthem is een klein plaatsje pal ten oosten van Vlissingen, met een lange maritieme geschiedenis, maar de Westerschelde is een hele jonge rivier, die is ontstaan door extreme erosie, waardoor er weinig echt oude wrakken te verwachten zijn. Het wrak bleek echter een oorlogsschip uit de zestiende eeuw te zijn, dat waarschijnlijk nog heeft gevochten in de Tachtigjarige Oorlog.

Je was ook op Texel te vinden?

Klopt! Ook hebben we sinds 1986 jaarlijks maanden onderwaterarcheologie gedaan op de Rede van Texel. Een groot project was bijvoorbeeld een meerjarig gebiedsgericht onderzoek (1998-2005) op een specifiek deel van die rede. Daarbij hebben we een klein deel van de zeebodem volledig dekkend afgezocht naar de aanwezigheid van oude scheepswrakken. We hebben er toen 12 gevonden, maar sinds 2009 zijn er nog weer vier meer vrijgespoeld! We zijn er veel te weten gekomen over historische scheepsconstructies, tuigage, uitrusting, bewapening, lading en persoonlijke bezittingen. Het betreft alle aspecten van het wonen, leven en werken aan boord en dit alles kan in historische

context worden geplaatst. We hebben er ook veel geleerd over de soms enorm snelle degradatie van de vindplaatsen door natuurlijke processen als paalworm en de sterke getijdenstroming en we hebben een effectieve methode ontwikkeld om de meest interessante vindplaatsen daartegen fysiek te beschermen. Ook op de Noordzee hebben we een aantal mooie projecten gedaan, zoals voor Walcheren op het wrak van de in 1853 gezonken Oost-Indiëvaarder Roompot , die voer in dienst van de Nederlandsche Handelsmaatschappij; of ten westen van de Noorderhaaks, bij Den Helder, op het wrak van het in 1781 gezonken Zweedse oorlogsschip Prinzessan Sophia Albertina ; of het wrak met de werknaam Aanloop Molengat dat omstreeks 1640 zonk ten westen van Texel, met een gevarieerde lading halfproducten uit allerlei delen van Europa; of het wrak van de WestIndiëvaarder met de werknaam Burgzand Noord 4, dat omstreeks 1750-1775 zonk op de Rede van Texel met een lading koffiebonen, suikerriet en tropisch hout uit het noorden van Zuid-Amerika. Het is hartstikke leuk om over al onze wrakken te vertellen, maar eigenlijk zijn het er gewoon te veel voor dit interview.

Welke duik is je het meest bijgebleven?  Van de paar duizend duiken die ik

gemaakt hebt, is één duik in hartje Maastricht in de Maas wel een bijzondere. Ik ontdekte een hele grote kolenkalksteen met een achtregelige inscriptie. In het Latijn stond er o.a. het woord ‘VI/VOS’ en toen ik bovenkwam na de duik zei ik: ‘Ik heb een prachtige steen gevonden en alvast mijn achternaam erop geschreven’. De gezichten van mijn duikteam toen die steen later boven water werd gehesen met inderdaad die inscriptie erop... hilarisch!

Wat is je mooiste vondst geweest?

Ik heb ontzettend veel dingen gevonden en een aantal dingen zijn me het meest bijgebleven. Bijvoorbeeld de lontstok uit 1590 met 16 regels tekst in het handvat, waaronder de naam van de kanonniereigenaar met jaartal en zijn woonplaats in West-Friesland. Of de bronzen klok uit 1658 van klokkengieter Hemony. Hemony is een beroemde naam in de wereld van het klokkenspel.

Wat doe je nu?

Ik ben nu senior onderzoeker maritieme archeologie bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, maar feitelijk werk ik op de maritieme rijkscollectie, die sinds 2016 in beheer is bij Batavialand te Lelystad. Ik doe wel af en toe nog duikend veldwerk met de rijksdienst en probeer dan iets van mijn kennis en ervaring over te dragen op de nieuwe generatie onderwaterarcheologen. Vroeger deed ik dit soort werk fulltime, nu hooguit twee tot drie maanden per jaar en de rest is dan kantoorwerk en ‘verhalen vertellen’.

Scan de QR-code voor onderwaterarcheologie op de Rede van Texel.

Lontstok uit 1590 met 16 regels tekst in het handvat.

OCEAMA MAKO

Om aan de wensen van veeleisende duikers te voldoen worden in Duitsland al 10 jaar Oceama duiklampen ontwikkeld.

De gloednieuwe Oceama MAKO-duiklamp is een super heldere en zeer compacte duiklamp met 4 Cree LEDs en een lichtopbrengst van 2500 lumen. De Oceama Mako heeft een 18° spot met wide-angle halo en is dimbaar van 2500 lumen naar 1000 of 300 lumen en is tevens uitgerust met een strobe-knipperfunctie

De Oceama Mako wordt geleverd in een luxe semi-hardcase met een 26650 lithium-ion accu, laadstation en polskoord met veiligheidssluiting.

Plons!

Voor

Zodiacs zijn uiterst nuttige hulpjes. Ze brengen ons dicht bij een duikstek of pikken ons op als we een driftduik hebben gemaakt. In- en uitstappen is geen hogere wiskunde, maar zoals bij de meeste dingen moet deze handeling worden geoefend. Je hoeft niet per se de bolling van een opblaasboot tot je beschikking te hebben om te oefenen. Gebruik desnoods de rand van het zwembad of een startblok. Zodiacs hebben één ding gemeen: ruimtegebrek. Daarom wordt

de duikuitrusting er vaak van tevoren op gezet. Sommige wat grotere boten bieden bevestigingsmogelijkheden. Daar wordt de duikuitrusting stevig in vastgezet. Goede communicatie is essentieel zodat iedereen in alle rust zijn uitrusting kan aantrekken. Heel belangrijk: draag nooit een loodgordel op de boot. Als je per ongeluk in het water valt met een loodgordel, zul je hard moeten trappen om boven te blijven. Doe de gordel pas om als je je vinnen aan hebt en je

BCD snel daarna volgt. Maar hoe val je vervolgens handig in het water? De achterwaartse rol is de klassieke manier om te beginnen. Als er weinig ruimte is en de oppervlakteomstandigheden relatief rustig zijn, kun je ook de BCD in het water leggen en daarna zelf in het water glijden. Daar kan dan de duikuitrusting worden aangetrokken. Deze procedure is vooral nuttig als je rustiger en zo stil mogelijk het water in wilt gaan om schuwe dieren zoals dolfijnen niet af te schrikken.

Voordat je te water gaat: buddycheck! 1. Het beste is om tegenover elkaar te gaan zitten en dan op een gezamenlijk signaal als buddyteam te water te gaan. Dit voorkomt dat de boot sterk naar één kant overhelt. Belangrijk: slangen, instrumenten en camera’s moeten voor de duiker zichtbaar en dicht op het lichaam bevestigd zijn. 2. Doe wat lucht in je BCD en leg je kin op je borst. Je zet je ademautomaat en masker vast en vraagt de kapitein of de instap achter je vrij is. Het lichaam wordt naar achteren geschoven, waarbij je de vinnen kruist. Want als je je benen spreidt, loop je het risico je buurman mee te sleuren. Met gebogen knieën kantel je naar achteren. Eenmaal in het water: Oriëntatie op het wateroppervlak. Want op de boot wil men weten of alles in orde is. Als dat zo is, geef je het OK-teken. 3. Het alternatief is om de duikuitrusting in het water aan te trekken. Laat daarvoor je opgeblazen jacket in het water glijden. 4. Ga er dan achteraan met vinnen en loodgordel om. Trek alle banden zo wijd mogelijk open. Ga met je billen op je jacket zitten en laat je erin glijden. 5. Terugkomen in de zodiac is meestal geen sinecure. Twee dingen zijn hierbij belangrijk: houd je vinnen aan en doe de rest van je uitrusting uit. Let op; eerst je lood afgeven. De bootbemanning pakt allles aan. Het helpt ook als er een touw is waaraan je jezelf kunt optrekken. 6. Vervolgens moet je met een paar krachtige slagen van de vinnen jezelf de nodige stuwkracht geven en je tegelijkertijd aan het touw omhoog trekken. In ieder geval ver genoeg om je buik over de rand van de zodiac te schuiven, zodat iemand aan boord je vervolgens helemaal naar binnen kan trekken. Of je doet dit op eigen kracht. 7. Met een beetje oefening kan deze actie best elegant worden uitgevoerd.

beginners gaat het te water gaan vanuit een zodiac vaak gepaard met een tinteling in de maag, want je voelt je als James Bond als je achterover in het water plonst. Wij laten zien hoe het moet.

1.

3.

4.

5.

6.

7.

2.

BOOTSY’S BABBELS

Groovy mangroves R

aja Ampat...’the last paradise on earth’. Vele landen en steden hebben zo hun eigen slogan... Zoals Bonaire: ‘A divers paradise’, Fiji: ‘Where happiness finds you’ en zo zijn er nog vele tot de fantasie prikkelende slogans. The last paradise on earth? Wij Dutchies zijn niet zo goedgelovig, onze slogan luidt dan ook: eerst zien en dan geloven! Tot op heden ben ik nog niemand tegengekomen die was teruggekeerd vanuit het paradijs, om mij te vertellen hoe het daar is. Dit is wel een flauwe opmerking van mij, maar zo’n gedurfde uitspraak schept wel verwachtingen. Zeker als je zoals in mijn geval 40 (!) uur hebt gereisd om in Raja Ampat (West-Papua) te komen. Inmiddels is dit al mijn vijfde column over RA! Dus kun je op je boerenklompen aanvoelen dat het daar, in de slechts twee weken dat ik er ben geweest, erg speciaal is en onvergetelijk. Voordat ik alle superlatieven uit de kast haal, moet ik bekennen dat deze reis en het verblijf niet goedkoop zijn. Ter relativering: ooit zei iemand tegen mij ‘beter duur dan NIET te koop!’ Het zijn afgelegen eilandjes en (luxe) spulletjes komen van ver. Het wordt per boot vanaf het vasteland getransporteerd. Bij het Sorido Resort op Kri Island doen ze veel aan preservation en self support. Achter het resort huist een compleet dorpje met landbouw

voor groenten en fruit, wateropvang, zonnepanelen en nog veel meer van dit soort eco-voorzieningen, om vooral zoveel mogelijk onafhankelijk en zelfstandig te kunnen opereren. Wel is het zo dat het Sorido Resort ook een zogenaamde ‘eco’versie heeft voor de kleinere beurs. Daar is de accommodatie geheel wat simpeler en primitiever. In plaats van airco in de cabins hebben ze daar ‘ARKO’ oftewel: Alle-RamenKunnen-Open. Je hebt als avontuurlijke Diehard duiktoerist niet veel nodig, het ritme van de klok zal ‘eat-dive-sleep-repeat’ slaan.

AZIATISCHE BEAUTY

Over duiken gesproken!? Wat maakt het duiken hier nou zo meer uitzonderlijk dan de andere landen van Azië? Ik voel mij een bevoorrecht mens dat ik al regelmatig op verschillende locaties in Azië heb mogen duiken. Binnen de befaamde Koraaldriehoek van Azië is het onderwaterleven in RA het uitbundigst, het rijkst. Zeg maar, de beauty van de Aziatische onderwaternatuur, maar dan in het kwadraat! Iets wat mij enkele jaren geleden heeft gegrepen, is het ondiep duiken in de mangroves van Curaçao. De mangroves zijn de ‘kraamkamers’ van de oceaan. In deze mangroves hangen de wortels van

de bomen en struiken, die aan de oever staan, deels onder water in de lagunes. Deze knoestige wortels groeien soms tot ruim 2 meter onder het wateroppervlak en bieden bescherming voor de talrijke pubervisjes die daar opgroeien, totdat ze oud en wijs genoeg zijn om het ruime sop te kiezen. De surrealistische sfeer die hier tussen de laaghangende takken hangt is onbeschrijfelijk. Een serene sfeer die wordt versterkt door de dynamisch lichtvallen als de zon door de takken heen de bodem verlicht. Onder het mom #divingtothemax, had ik mij alvorens de reis naar RA danig ingeleefd wat te verwachten. In deze twee weken wil ik zoveel mogelijk indrukken opdoen en het liefst ONDER water. Al snel viel online mijn oog op de duikstek ‘The

We mogen niet duiken bij The Passage, daar zitten krokodillen!

Passage’. Hier in RA zijn de mangroves een begrip. Nergens ter wereld groeit het koraal zo dicht tegen de wortels van de mangroves aan, dan hier. Daar moet ik naartoe! Hopelijk zal dit één van de highlights van deze unieke duikreis zijn!

CROC EN CROCS

Groot is mijn teleurstelling als ik mijn wens om in ‘The Passage’ te kunnen duiken aan de duikmanager Chris voorleg. Hij antwoordt met: “‘The Passage’ is helaas een tijd geleden gesloten voor duikers, omdat daar een toerist is opgeslokt door.... een krokodil!” Oeps, dat is heftig. Ik ben natuurlijk geen Crocodile Dundee die een croc kan temmen. Om mijn angst voor een croc nog eens te versterken, siert in de smaakvol ingerichte lobby een schedel, van een hier voorkomende krokodilop een kastje. Terwijl ik geobsedeerd naar de immense schedel kijk, wend ik mijn blik naar beneden, richting mijn voeten. Van binnen begin ik te lachen. Houd dit aub voor jezelf, want dit is een zeer persoonlijke openbaring. Op duikvakanties draag ik graag comfortabele maar oh zo libido verlagende... CROCS als schoeisel!

TOCH DE MANGROVEN IN!

Na een paar dagen flink te zijn verwend met prachtige duiken rondom Kri Island, komt Chris met een alternatief om toch in de mangroves te kunnen duiken. Morgenvroeg op tijd op, want er staat een lange boottocht op het programma richting de vermaarde Fam Islands. Deze talrijke kleine eilandjes staan bekend om hun typische champignonvormen. Met de speedboot kruisen we met hoge snelheid langs ontelbare eilandjes, voordat we aanleggen aan een steiger in een lagune omringd door mangrovebossen. Het lijkt wel een doolhof. Hulde voor de schipper dat hij hier de weg weet! Door het heldere water heen zijn de koralen goed zichtbaar. Het azuurblauwe water lonkt en al snel zweef ik boven het koraal. Nu goed op mijn trim letten, want het is hier erg ondiep. Met de zon pal boven mij is het zicht en licht optimaal. Met ingehouden buik maak ik mij zo dun mogelijk om niet het fragiele koraal te raken. Zo peddel ik langzaam tussen de mangrovewortels. Een gevoel alsof je als wandelaar door een bos

zwemt. Met behulp van het natuurlijke licht maak ik vele foto’s. Mijn flitsers gebruik ik heel soms om de voorgrond iets bij te lichten. Op sommige plekken zit het wateroppervlak slechts een meter boven het koraal. Door mijn wijde 8mm fisheyelens kan ik zo de onder- én bovenwaterwereld in één foto vatten. Als ik de camera nog eens onder een hoek van 45 graden houd, krijg ik als bonus een spiegeling van het koraal op het wateroppervlak. Dit vergt wel dat ik ongeveer 1 minuut mijn adem moet inhouden om zo een rimpelloze ‘spiegel’ te krijgen. Na elke foto loop ik van ademnood blauw aan en snak naar een teug lucht. Ik

OVER BOOTSY

voel mij helemaal in mijn element, totdat ik besef dat ook HIER krokodillen hun woonen verblijfplek kunnen hebben! Tussen de takken door loer ik om mij heen en vraag ik mij af of die drijvende boomstam daar in de verte nou een plantaardige, of toch een dierlijke met scherpe tanden is!? Met een euforisch gevoel, maar toch enigszins opgelucht, verlaat ik na een uur met enorme tegenzin het water. Na dit impressieve avontuur kan ik inmiddels wel stellen dat Raja Ampat op mij een diepe ‘paradijselijke’ indruk heeft achtergelaten, met een weldaad aan ‘Vitamin Sea’! Wanneer mag ik weer naar dit ‘paradise’!?

Peter Boots (alias ‘Bootsy’) fotografeert met de Olympus OM-D 5 MII. Gepassioneerd en vol geestdrift en nog altijd in competitie met… zichzelf. Ervan overtuigd dat hij zijn allermooiste foto nog moet gaan maken. www.bootsy.org

Als ik de camera nog eens onder een hoek van 45 graden houd, krijg ik als bonus een spiegeling van het koraal op het wateroppervlak.

Vreedzame REUZEN

Er leven nog ongeveer 6.000 manatees in Florida. De grote herbivoren worden bedreigd in hun voortbestaan. Verlies van leefgebied, watervervuiling, klimaatverandering en de rotorbladen van boten maken het de zeekoeien moeilijk. Ze hebben echter een kans in beschermde gebieden...

Florida is niet alleen de staat van Disney World en het Cape Canaveral Space Force Station, maar ook van de manatee Deze zeekoeien worden beschouwd als de meest vreedzame dieren ter wereld. Ze leven voornamelijk in de rivieren, kanalen en zeestraten

van de zuidelijkste staat van de VS en trekken bezoekers uit de hele wereld. In sommige gebieden kun je ze bijzonder goed observeren en ook onder water heel dicht bij ze komen. Dat merk ik gelijk mijn eerste dag, wanneer we op zoek gaan naar deze vriendelijke

reuzen. Ik kan d oor het kristalheldere water de bodem zien van de Crystal River. Daar, in een weide van zeegras, zweeft de zeekoe als in slow motion net boven de bodem. Ik duik in het koele water, en plotseling zijn alleen ik en die vredige kolos naast me er

nog. Eerst hoor ik hem alleen - een gestaag ritme , als hij het zeewier met zijn mond plukt en dan langzaam met zijn kiezen vermaalt. Als een levende grasmaaier baant hij zich langzaam een weg door het weiland onder water. Ik luister geboeid naar deze prachtige dierenmuziek, die alleen af en toe wordt onderbroken als hij naar boven komt om adem te halen. Alleen zijn neusgaten verschijnen boven het wateroppervlak, dan zakt hij sierlijk terug naar beneden en gaat hij verder met eten.

Z EEMEERMINNEN

Manatees zijn een familie van waterzoogdieren. Samen met de doejongs vormen ze de orde van de zeekoeien. Deze dikhuidige dieren, waarvan olifanten naaste verwanten zijn, worden tot 4 meter lang en wegen tussen de 250 en 700 kilo. In de loop van de evolutie hebben zich uit de voorpoten vinnen ontwikkeld, zodat ze zich in het water kunnen voortbewegen. De staartvin is afgerond en lijkt op een grote peddel. Hun enorme snuiten lijken, vanuit een bepaalde hoek gezien, altijd vriendelijk te glimlachen. En ze zien er mollig uit. Toch werden manatees lang geleden door zeelieden aangezien voor zeemeerminnen. In 1493 zag Christoffel Columbus ook ‘zeemeerminnen’ voor de kust van Haïti. Hij merkte echter op dat ‘ze niet zo mooi waren als voorgesteld’. Tegenwoordig wordt aangenomen dat de ‘ontdekker’ van Amerika in zijn dagboek schreef over de manatees. Waar ter wereld deze dieren ook voorkomen - ze worden omgeven door sterke verhalen en mythen. In sommige landen worden ze zelfs als heilig beschouwd !

BEDREIGDE SOORT

Hoewel zeekoeien geen natuurlijke vijanden hebben, behoren de reuzen helaas tot de bedreigde diersoorten. Dit is voornamelijk te wijten aan de mens: vroeger werden ze bejaagd voor hun vlees, vet en huid, die tot leer werd

Manatees komen voor aan de west- en oostkust van Florida. Crystal River ten noorden van Tampa staat bekend als de ‘hoofdstad van de zeekoeien’.

verwerkt. Tegenwoordig sterven de dieren na aanvaringen met motorboten of omdat ze in visnetten verstrikt raken en verdrinken. In de 20e eeuw waren zeekoeien bijna uitgestorven in Florida, maar dankzij een betere bescherming leven er nu weer ongeveer 6.000 van deze kolossen in de rivieren en baaien van die staat. Hun dieet bestaat voornamelijk uit zee-gras. Een manatee eet daarvan ongeveer een kwart van zijn lichaamsgewicht per dag.

In het heldere water van de Crystal River kunnen de zeekoeien de koelere wintertemperaturen doorstaan.

Tekst: Christiane Flechtner Foto’s: Christiane Flechtner, Shutterstock

Manatees eten vrijwel uitsluitend zeegras. Ze grazen als koeien.

OP ZOEK IN TAMPA

De grote zilverreiger is thuis in Florida. Hier zit hij in Tampa Bay te wachten op vis.

In de Sunshine State, zoals Florida ook genoemd wordt, kun je manatees op verschillende plekken vinden. E é n van die plaatsen is Tampa . D e ze stad met 400.000 inwoners aan de kust van Florida ligt aan de monding van de Hillsborough River in Tampa Bay. En juist in de Hillborough River en in de baai voelen manatees zich prima thuis. Ik loop over de Riverwalk, een 4 kilometer lang voet- en fietspad aan de oevers van de diepblauwe rivier. De Riverwalk verbindt niet alleen de grootste attracties van Tampa, zoals het Museum of Photographic Arts, het Tampa Museum of Arts of het Glazer Children’s Museum, maar je kunt van daaruit ook het hele jaar door dolfijnen en manatees zien. Een informatiebord geeft informatie over de zeekoeien die in de baai en de rivier leven. Met een beetje geluk kun je ze ook observeren tijdens een tochtje met een watertaxi. Ik kies echter voor een tripje op een paddleboard en ga mee met Aimee Conlee van Urban Kai Watersports. Langzaam gaan we stroomafwaarts op de planken over het kalme water. We

peddelen onder de ruim 100 jaar oude brug van de ACL-spoorweg door, een historische bezienswaardigheid in de stad. En dan komen we langs het Moorse Henry B. Plant Museum. Op de oever zien we wandelaars en om ons heen wat watertaxi’s, maar manatees zijn er in de verste verte niet te bekennen. “In de ochtend hadden we meer kans gehad om de dieren te zien ,” vertelt de eigenaresse van de watersportwinkel. Ze geeft me de tip om hier in de winter nog eens terug te komen: “In het koelere seizoen, wanneer de zeekoeien zich terugtrekken uit de baai naar de warmere rivieren, kun je ze bijzonder goed observeren in het TECO Manatee Viewing Centre. Het warme afvalwater van de elektriciteitscentrale van Tampa trekt bij koud weer namelijk talloze zeekoeien aan. Je kunt hier terecht van 1 november tot 15 april.”

Hoewel we tijdens het peddelen slechts een paar pelikanen z i en, i s het een geweldige ervaring om over de Hillsborough River te suppen. En het i s ook een beetje spannend, want hier leven niet alleen zeekoeien en dolfijnen, maar ook alligators.

ZIEKENHUIS VOOR MANATEES

‘s Middags rijd ik met mijn huurauto naar ZooTampa in Lowry Park. De dierentuin herbergt niet alleen 2.000 dieren in een natuurlijke omgeving, het is ook het enige non-profit ziekenhuis en revalidatiecentrum voor gewonde manatees. Sinds 1991 heeft de dierentuin ongeveer 500 zeekoeien gered en behandeld en bijna 300 van hen konden weer in het wild worden vrijgelaten. De dierentuin van Tampa maakt deel uit van het Manatee Rescue and Rehabilitation Partnership (MRP). Deze instelling omvat organisaties die betrokken zijn bij de redding, de rehabilitatie en het toezicht op zeekoeien na vrijlating. Sommige dieren die niet meer kunnen worden vrijgelaten, kunnen door een groot raam onder water door de bezoekers worden bekeken. Ik heb een ontmoeting met dierenverzorgster Marie Filipek, die inmiddels drie jaar voor de geredde manatees zorgt. “Momenteel hebben we vijftien dieren die om zeer uiteenlopende redenen zijn gered - van verwondingen door motorboten, tot vislijnen die in het lichaam sneden. Maar er zijn ook een aantal natuurverschijnselen die lamantijnen in nood brengen,” legt ze uit. “Enerzijds omvat dit koudestress, omdat de dieren bevriezing kunnen oplopen als de watertemperatuur lager is dan 21 graden.” Een groot probleem is de ‘rode vloed’. Dit is de naam die in de VS is gegeven aan een gevreesde, zeer giftige algenbloei. Dit is wanneer een roodachtige laag op het zeeoppervlak drijft, gevormd door miljarden kleine,

eencellige dinoflagellaten. “Deze hebben een neurotoxisch effect op zeedieren. Als zeekoeien het gif inademen, kan het in hun systeem terechtkomen en een scala aan neurologische symptomen veroorzaken.” Rode vloed wordt veroorzaakt door nutriënten uit overmatige bemesting van landbouwgrond. En slechts zelden worden de gevolgen van de geïndustrialiseerde landbouw voor

het mariene milieu zo duidelijk en zo tragisch zichtbaar en voelbaar als tijdens een rode vloed. Bovendien zorgt de algenbloei ervoor dat zeegras afsterft. Dit veroorzaakte in 2021 een massale sterfte onder manatees in Oost-Florida: meer dan 1.100 van de beschermde dieren stierven. De meeste zeekoeien stierven in de koude maanden, toen ze zich terugtrokken in de warme lagunes van de Indian River. Het probleem: een groot deel van het zeegras

De manatee is het wapendier van Florida - en overal ter wereld geliefd.

Redacteur Christiane is piepklein vergeleken met een volwassen zeekoe.

daar was afgestorven, en de dieren verhongerden. Om een nieuwe massale sterfte te voorkomen, werd begin 2022 in totaal 55 ton sla aan de uitgehongerde zeekoeien gevoerd. Dit heeft veel dieren het leven gered. Wat Marie Filipek zo fascinerend vindt aan manatees? “Het zijn echt vreedzame reuzen, maar ze zijn ook ongelooflijk veerkrachtig.” Een voorbeeld is de zeekoe Belissima, die bij Beautiful Island werd gevonden door een kajakker. “Hij dacht dat ze dood was, maar ze ademde nog - maar ze was vel over been,” herinnert ze zich. “In ZooTampa herstelde ze en verdubbelde haar gewicht. Een paar maanden geleden hebben we haar weer kunnen vrijlaten in het wild.”

ZEEKOEIENHOOFDSTAD

Ik rijd door naar Crystal River. De stad met 3.300 inwoners, ongeveer 130 kilometer ten noorden van Tampa, is genoemd naar de rivier die hier ontspringt. Het stadje heeft een manatee op zijn wapen staan en wordt terecht de ‘zeekoeienhoofdstad’ genoemd, omdat honderden van de grijze kolossen zich hier terugtrekken, vooral in de winter. Monica Scroggin, die verantwoordelijk is voor het Crystal River National Wildlife Refuge, legt uit waarom: “Kings Bay, de bovenloop van de Crystal River, bevat ongeveer 100 natuurlijke bronnen die een constante waterstroom van 23 graden Celsius produceren. In combinatie met gebieden met ondiep water, biedt de overvloed aan natuurlijke bronnen een wintertoevluchtsoord voor manatees zodra de temperatuur van het water in de Golf onder de 20 graden Celsius daalt.” Crystal Springs is precies de plek om in de winter een heleboel zeekoeien te zien. “Ze brengen het koele seizoen hier samen door.”

BESCHERMD GEBIED

“Manatees keren vaak terug naar dezelfde overwinteringshabitat, zoals in Kings Bay, wat essentieel is voor de bescherming en het herstel van deze bedreigde soort,” voegt Scroggin eraan toe. Het Crystal River National Wildlife Refuge werd in 1983 speciaal opgericht om de bedreigde zeekoe te beschermen. Hier mogen boten slechts langzaam

door de baai en op de rivier varen om aanvaringen te voorkomen. “Sindsdien raken veel minder dieren gewond omdat ze op tijd weg kunnen zwemmen ,” zegt Monica Scroggin blij. Om de dieren van voldoende voedsel te voorzien is enkele jaren geleden een project gestart om zeegrasvelden aan te planten. “De invasieve algen, in dit geval de zogenaamde Lyngbya blauwalg, worden weggezogen voordat het nieuwe zeegras wordt aangeplant,” zegt ze. De resultaten zijn al na enkele jaren zichtbaar: het water is helderder en schoner, en de zeekoeien komen hier weer in stijgende aantallen voor. “Afgelopen winter hadden we het hoogste aantal van 1.333 manatees tegelijk, en er werden ook veel kalfjes geboren, wat ons erg blij maakt,” voegt Scroggin toe.

Maar zeekoeien zijn hier niet alleen in de winter te zien. Ook in de zomer grazen ze individueel of in kleine groepen in de rivier en de baai. Een bijzondere ervaring is om ze van dichtbij te zien tijdens een snorkeltocht. De volgende ochtend is het zover: om 7.15 uur kom ik aan bij de winkel van Explorida - Manatee Swim Tours, en na een korte briefing ga ik met een groep toeristen de boot op. Alles is vredig, de wereld om ons heen lijkt nog te slapen. De boot vaart rustig door de spiegelgladde baai en al snel zijn twee manatees te zien in het kristalheldere water. Uitgerust met wetsuits, maskers en snorkels glijden we voorzichtig het water in. We zijn meteen in een heel andere wereld, een wereld vol grijze reuzen die het gras onder ons wegplukken als een onderwatermaaier. We proberen een minimale afstand te bewaren, ook al lijken de dieren zich volstrekt niet te storen aan ons. Omdat ik nog geen genoeg heb van deze wonderlijke dieren, ga ik er ’s middags weer op uit - deze keer in een kajak en begeleid door mijn gids Shawn Troy van het watersportbedrijf Hunter Springs Kayaks. Hij leidt me in de richting van Three Sister Springs. Het water daar is kristalhelder en zo levendig turquoise, dat het lijkt alsof het gephotoshopped is.

ONVERGETELIJKE ERVARING

Maar deze kleuren zijn echt! Het is alsof je in een paradijs bent, met vers water dat vlak bij je uit de bron borrelt. Iets verder stroomafwaarts zwemt een dolfijn langs ons heen. En dan hebben

In ZooTampa kun je geredde zeekoeien zien zwemmen.

Marie Filipek verzorgt in ZooTampa gewonde en geredde manatees.

we weer twee manatees in de buurt. De ruggen van deze twee zijn bedekt met algen en zijn net zo groen als het zeegras zelf. We kijken een tijdje naar ze onder water voordat Shawn me een teken geeft om een beetje op te schieten. Er komt een storm aan. Plotseling zwiepen er windvlagen over het wateroppervlak dat zojuist nog zo glad als een spiegel was. Donkere wolken pakken zich samen aan de horizon. Onder donder en bliksem vechten we ons een weg door de baai naar de kust. Ik sta versteld van de kracht van de natuur. Terug aan land, drijfnat en gelukkig, denk ik na over de dag. Om zo dicht bij deze kolossen te zijn was werkelijk een groot geschenk, een onvergetelijek ervaring. De wereld heeft deze wonderlijke dieren nodig. Ze laten ons zien hoe we vreedzaam kunnen samenleven op deze planeet. Ze maken deel uit van het grotere geheel en we moeten ze dan ook blijven beschermen.

MANATEES BEZOEKEN

OVERNACHTEN

Aloft Downtown Tampa, 100 W. Kennedy Blvd., Tampa www.alofttampadowntown.com

Retreat at Crystal Manatee, 310 N Citrus Avenue, Crystal River www.crystalmanatee.com

ACTIVITEITEN

Stroomafwaarts suppen: in Tampa bei Urban Kai, 1910 Ola Ave www.urbankai.com

ZooTampa at Lowry Park 1101 W. Sligh Avenue, Tampa www.zootampa.org

Zwemmen met manatees, te boeken bij Explorida – Manatee Swim Tours, 545 North Citrus Avenue, Crystal River www.explorida.com

Kajaktour met Hunter Springs Kayaks, 36 NE 4th St, Crystal River www.hunterspringskayak.com

Om te ademen moeten zeekoeien naar de oppervlakte komen.

Van nul tot nu: freediving

Een zware steen pakken, het water inspringen en in een razendsnel tempo op 30 meter zijn… Zo ging het vroeger echt! Als we teruggaan in de tijd, waren de eerste duikers toch echt freedivers! Deze maand deel 1.

De geschiedenis van duiken begint bij freediven, het duiken zoals men in de oudheid deed was altijd al op één ademteug. Eeuwen geleden gingen mensen al op één ademteug de diepte in om eten en grondstoffen zoals spons te vergaren. Het is feitelijk bewezen dat er al 8000 jaar geleden voedsel onder water werd gezocht. Archeologen hebben bij onderzoek van de Chinchorro mummies, de gemummificeerde resten die behoorden tot een volk dat leefde in wat nu (Noord-) Chili is, exostosis ontdekt. Andere onderzoeken toonden aan dat 90% van het dieet van de Chinchorians uit vis en zeevruchten bestond. Exostosis, ook wel bekend als surfersoor, is een aandoening waarbij sprake is van botaangroei in het oor. Dit ontstaat als er vaak koud water in het oor komt en vervolgens wind om het hoofd waait. In Mesopotamië (West-Azië- wat we tegenwoordig Irak, Koeweit en Saudi-Arabië noemen) is veel archeologisch materiaal gevonden van duiken. De “Standaard van Ur” die gevonden is in het zuiden van Irak, is hier een mooi voorbeeld van. Deze holle houten box is ingelegd en versierd met

schelpen, lazuursteen en parelmoer. De oesters van parelmoer liggen juist wat dieper en daar moet dus naar gedoken worden.

PLATO EN HOMERUS

Ook de Grieken en de oude Egyptenaren doken al naar zeevruchten en sponzen. Sponzen zijn terug te leiden naar de tijd van Plato en Homerus, die schreven over het gebruik om zich ermee te wassen. De Grieken doken naar sponzen bij het eiland van Kalymnos, gebruikmakend van een skandalopetra (het Griekse woord voor steen). Dit is bijvoorbeeld graniet of marmer. Ze namen dan een stuk van 8 tot 15 kilogram mee, sprongen in het water, en zonken zo snel naar 30 meter. Er is geen exacte datum van wanneer de Grieken begonnen te handelen in sponzen, maar Plato was 40 jaar oud rond het jaar 388 voor Christus. Homerus beschreef duiken in zijn epische gedicht “Ilias”.

Voor duizenden jaren worden er ook naar parels en ablone gedoken door onder meer de Parathaver in Sri lanka en door de Ama in Japan. In de wat meer recentere historie is Stotti Georghios voor freediven

een belangrijke naam, deze Griekse sponsduiker dook 60 meter diep in 1913. Hij was in opdracht van de Italiaanse marine op zoek naar het anker van een Italiaans marineschip. Tijdens deze duik maakte hij gebruik van een zware steen om af te dalen. Als extra beveiliging had hij een touw om zijn middel zodat hij weer omhoog gehesen kon worden. Ondanks dat hij voor het starten met zijn duik al een longemfyseem had en gescheurde trommelvliezen, maakte hij een drie minuten duik. Dankzij de gescheurde trommelvliezen was de snelheid van afdalen met behulp van de steen geen enkel probleem. Stotti werd beloond met £ 5 en een levenslange vergunning om met dynamiet te mogen vissen, nadat hij het anker gevonden had. Ondanks dat de duik van Stotti Georghios op de voorpagina’s stond werd freediven nog niet recreatief gedaan. Het koude water, slecht zicht en de problemen met klaren van de oren waren de voornaamste redenen hiervoor.

EERSTE DUIKMASKER

In 1927 ontwierp Jacques O’Marchal een duikmasker waarbij de neus ook bedekt

uit de zee werden heel lang geleden ook al gebruikt: Plato en Homerus schreven over het gebruik om zich ermee te wassen.

werd, en in 1938 verbeterde Maxime Forjot dit masker door het neusgedeelte met rubber te bekleden. Deze aanpassing maakte het mogelijk om je neus dicht te knijpen en je oren te klaren. In 1933 patenteerde de Fransman Louis de Corlieu vinnen als zwempropellers, deze vinnen werden niet veel later geperfectioneerd en in massaproductie genomen door de Amerikaan Owen Churchill. GrootBrittannië en de Verenigde Staten waren groot afnemers van deze vinnen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het wetsuit werd in 1951 bedacht door de natuurkunde student Hugh Bradner. Hij maakte de eerste wetsuits van neopreen. Ook deze uitvinding werd snel overgenomen door de Amerikaanse marine om gebruikt te worden tijdens de Koreaanse Oorlog. In 1949 was de geboorte van het moderne freediven. Raimondo Bucher, een Italiaanse luchtmacht kapitein, dook naar 30 meter diep naar de bodem van de zee dicht bij Napels voor een weddenschap. Wetenschappers waren overtuigd dat hij zou imploderen door de druk op die diepte. Hij kwam echter ongedeerd boven en was 50.000 Lire rijker.

DE EERSTE FREEDIVING RECORDS

1913: Stotti Georghios duikt naar 60 meter om sponzen op te vissen.

1949: Grondlegger moderne freediving met masker en vinnen Raimondo Bucher, hij duikt naar 30 meter diepte.

1960: Enzo Maiorca eerste wereldrecord van 45 meter diepte.

1962: Enzo Maiorca verbreekt wereldrecord en duikt naar 50 meter.

1974: Enzo Maiorca duikt naar 90 meter maar komt in aanvaring met een duiker.

1976: Jacques Mayol duikt naar 100 meter.

ZES MINUTEN ADEM INHOUDEN

In de volgende twee decennia zal het recreatieve en competitieve freediven een enorme vlucht nemen met Bob Croft, Jacques Mayol en Enzo Maiorca. Dit was vooral met de discipline No Limits. Een discipline waarbij de freediver een gewicht of lift gebruikt om af te dalen en een hefballon op diepte vult om omhoog te gaan. Bob Croft, een Amerikaanse marine duikinstructeur, was bijna fulltime op 30 meter diepte te vinden in het zwembad. Hier trainde hij duikbootmanschappen om te leren te ontsnappen uit een duikboot. Al snel leerde hij ademhalingstechnieken en technieken om zo lang mogelijk zijn adem in te houden, waarna hij al binnen afzienbare tijd zijn adem 6 minuten kon inhouden onder water. Met deze technieken werd hij als proefkonijn gebruikt door marine wetenschappers. Door deze onderzoeken kwamen ze erachter dat de “blood shift”, het verplaatsen van het bloed om onze organen te beschermen, ook bij mensen werkt. Aangemoedigd door zijn collega’s heeft hij meerdere diepterecords gezet, met onder andere een duik naar 64 meter. Een diepte waarvan wetenschappers overtuigd waren dat dat de maximale diepte voor ons lichaam was om

WIJSERVICEN ALLEMERKEN INEIGENATELIER

fysiologisch te bereiken. In 1986 bereikte hij een diepte van 73 meter voordat hij pensioneerde van het competitieve freediven.

EERSTE RECORD 100 METER

De uit Italië afkomstige Enzo Maiorca haalde zijn eerste wereldrecord in 1960 met een diepte van 45 meter, en doorbrak als eerste de competitieve grens van 50 meter in 1962. Sindsdien bleef hij records verbreken tot hij in 1974, na een duik naar 90 meter, onder water botste met een scubaduiker. Hij kwam al scheldend en tierend boven en alles was gefilmd door de live-tv camera’s. H ij werd voor 10 jaar verbannen van het competitieve freediven. Met zijn officiële rentree in het competitieve freediven bereikte hij een diepte van 101 meter waarna hij afscheid nam van de sport. Een andere grote naam is Jacques Mayol uit Frankrijk, uit het gouden tijdperk van freediven, en de eerste freediver die 100 meter diep dook. Ook van Jacques werd veelvuldig gebruikgemaakt door wetenschappers. Bij een van de onderzoeken kon hij demonstreren dat zijn hartslag van 60 slagen per minuut daalde naar 27 slagen per minuut tijdens een duik. Volgende maand meer over deze geweldige historie!

Echt vintage! De ontwikkelingen van de duikmaskers volgden elkaar snel op.

ONDERHOUD HERSTELLING MAATWERK VERKOOP

MATERIAAL

Give me a hug

De Poncho Adult van Atlantis is een heerlijk warme poncho met capuchon. Ideaal om jezelf warm te houden aan de waterkant. Het zachte teddy-materiaal draagt soepel en comfortabel. Je hoofd blijft warm via de capuchon en je kan je handen plaatsen in de zakken. De microvezel stof is lekker zacht en warmt en droogt snel op. Ook ideaal om je in om te kleden, hij valt erg ruim dus je kan eenvoudig kleding wisselen. De Atlantis Poncho Adult is verkrijgbaar in de kleuren zwart, aqua en blauw. Prijs vanaf € 39,99. www.amilco.nl

Alles kan mee

In deze freedivetas met zijn 114 liter kan je echt alles meenemen. De Mares Ascent Dry Titan is een waterdichte duffeltas gemaakt van het sterke 840 deniers zeildoek. Lekker praktisch en makkelijk om al je freedive materiaal mee te nemen. Gooi al je natte spullen erin en dankzij het loosventiel laat je al het water eruit lopen. Ook op de rug te dragen. Dankzij de lengte kan je ook je lange freedive vinnen meenemen. Gewicht tas: 1,95 kg. Prijs: € 99. www.mares.com

Ik zie, ik zie… Alle zweminfo!

Het lijkt wel een bril uit Mission Impossible… Maar hij bestaat echt! In de FORM smart zwembril verschijnt digitale informatie zoals zwemafstand, zwemtijd, zwemtempo, zwemslagen, calorieën etc. Dit kan je zelf instellen. Hartslagmeter koppelen? Geen probleem! Als je ook het gps-volgsysteem wilt, gebruiken dan kan de FORM gekoppeld worden aan gps-horloges van Apple en Garmin. Het eerste jaar zit er een gratis abonnement met trainingsprogramma’s en coachbegeleiding bij. Prijs vanaf € 279. www.formswim.com

Opvouwen en opbergen

De freediving snorkel van Fourth Element is ontworpen om te drijven en op te vouwen. Van recreatieve tot competitieve freedive, het vereenvoudigde ontwerp van deze freedive snorkel betekent dat jouw uitrusting gestroomlijnd en weinig omvangrijk is. Het ontwerp is zo gemaakt dat deze mooi langs je hoofd valt via de klassiek J-vorm met de nodige flexibiliteit zodat de snorkel makkelijk onder je duikmaskerband past. Ook zit er een verwijderbare snorkelhouder voor aan je masker bij. Verkrijgbaar in geheel zwart en zwart met witte accenten en is gemaakt van siliconen en PET. Prijs vanaf € 35. www.divevalley.com

FREEDIVING HACKS

Knappe app

Maak je gebruik van de Mares Smart Apnea duikcomputer, dan is de nieuwe Mares App een ideaal middel voor je freediving digitaal logboek. Je kan je duik, buddy, materiaal en trainingscentrum allemaal toevoegen. Een database van duikplekken en van het onderwaterleven is allemaal beschikbaar. Met deze handige app kan je snel je langste of diepste duik en je gemiddelde duiktijd in een keer overzichtelijk zien. Ook kan je de serienummers van je freedivespullen en aankoopbonnen opslaan. Handig om te zien hoe lang het materiaal meegaat! Heeft je freedivebuddy ook dezelfde Mares App, dan kunnen jullie je duiken delen. Daarnaast is ook het laatste nieuws en video’s van duiken en freediving beschikbaar. Als laatste zijn er decompressietabellen en stappen van noodscenario’s beschikbaar. Handig om dit allemaal bij elkaar te hebben op je smartphone!

Adembenemende documentaire

De 1 uur en 48 minuten durende documentaire ‘The Deepest Breath’ is een aangrijpend verhaal over een van ‘s werelds meest extreme sporten. Deze hartverscheurende nieuwe film over freediving ging in première in januari op Sundance. Geproduceerd door Netflix die dit deze zomer zal gaan streamen. Regisseur Laura McGann toont freediving als een van ‘s werelds meest extreme sporten. Dit kan zo extreem zijn, dat zelfs sommige van de beroemdste duikplekken gevaarlijker worden beschouwd dan de Mount Everest. The Deepest Breath vertelt het verhaal van een competitiefreediver die traint om een wereldrecord te verbreken met de hulp van een deskundige veiligheidsduiker. Tijdens het traject vormt het paar een unieke band, waarbij ze de adrenaline kick delen en hun dromen najagen in de donkerste, gevaarlijkste diepten van de oceaan. “De setting en emotionele kracht van dit verhaal hebben me ertoe aangezet om deze documentaire te willen maken,” zegt regisseur Laura McGann. “Filmen over de hele wereld en met de opmerkelijke onderwerpen die centraal staan in The Deepest Breath, was de meest inspirerende en lonende ervaring in mijn carrière.”

Voorkom nekpijn bij schoolslag

Een vraag die ik vraag krijg, is of je ook schoolslag kan zwemmen in open water bij een triatlon. Natuurlijk kan dat, samen met Elke Riedl zwom ik ons lokale meer over en rond. Als ex-topsportster zwom zij schoolslag terwijl ik borstcrawl zwom. Uiteindelijk gaat borstcrawl sneller, maar doe gewoon de zwemslag die het beste bij je past. Wat wel belangrijk is, is om de pijn in je nek te voorkomen bij schoolslag. Veel schoolslagzwemmers hebben een lekkere warme muts op in de winter en ik zie ze vaak met een rechte hals zwemmen. Hierdoor hangt je lichaam diagonaal omlaag, je armen verplaatsen het water zijwaarts. Dit levert een inefficiënte slag op waardoor je benen nog lager gaan hangen plus je krijgt pijn in je nek. De bedoeling is dat je armen het water naar achter verplaatsen. Houd je armen altijd in een U-vorm, je kin in het water en je neus net erboven, zodat je geen last (meer) krijgt van je nek.

DE WOW-FACTOR

LOVE IS IN THE WATER!

Het is maart 2023 wanneer ik met een groep van 14 andere enthousiaste onderwaterfotografen afreis naar de resorts van Thalassa in Manado én Lembeh in Indonesië voor een speciale onderwaterfotografietrip.

Tijdens de reis leer ik de deelnemers alle tips en tricks om met prachtige onderwaterfoto’s terug naar huis te keren en ga ik uiteraard ook zelf met mijn camera onder water voor het maken van WOW-factor foto’s.

Het eerste deel van de reis speelt zich af bij Manado en duiken we voornamelijk in het Bunaken Nationale Park. Ondanks dat er in Manado ook veel klein leven te vinden is, zullen de duiken in het eerste deel van de trip voornamelijk op groothoek georiënteerd zijn. De zogenoemde ‘walls’ die in de diepte verdwijnen, zijn begroeid met

allerlei sponzen en zachte en harde koralen die zich presenteren in alle verschillende kleuren en afmetingen.

Tijdens het duiken zien we tussen de koralen tal van schildpadden slapen. Dit zorgt voor mooie plaatjes.

Voor het tweede deel van de reis verhuizen we met de groep naar het andere resort van Thalassa, dat zich op het eiland Lembeh bevindt. Duiken op Lembeh kenmerkt zich door de kleine tot extreem kleine dieren. Hierbij kan je denken aan de mimic octopus van enkele centimeters, tot aan een naaktslakje genaamd ‘Shaun the sheep’ dat niet groter is dan een rijstkorrel. Deze diertjes leven allemaal in het zwarte vulkaanzand dat de bodem bedekt. Deze vorm van duiken noemen ze ook wel ‘muckdiving’. Het is zeker aan te raden om een goede gids te hebben voor muckdiven, want als je er geen of weinig ervaring mee hebt, zul je maar een klein deel van wat er daadwerkelijk leeft in het zand ontdekken.

BEWEEGLI JKE DIERTJES

Tijdens één van de duiken zie ik een mooie roze en paars gemêleerde zeeveer (Pennatulacea) - ook wel eens zeepen genoemd - van zo’n 20 centimeter boven het zand uit steken. Dit prachtig gekleurde koraal bestaat uit een grote centrale hoofdpoliep die aan één zijde bedekt is met kleine poliepjes. Als een soort zeil van een schip steekt hij boven het zand uit en ‘vangt’ met de kleinere poliepen eten dat door de stroming voorbij wordt gevoerd. Aan de andere zijde kun je goed de hoofdpoliep bekijken en tussen de vertakkingen kijken.

Tijdens een eerdere duikvakantie heb ik tussen deze vertakkingen vaker bijzonder mooie krabbetjes gezien. Dus wanneer ik de zeeveer zie, ben ik benieuwd of ook hier krabbetjes op zitten en benader ik het koraal voorzichtig. Mijn vermoeden wordt bevestigd. Wanneer ik goed kijk tussen de vertakkingen, zie ik niet één maar zelfs twee kleine krabbetjes. Ze zijn niet groter dan 5 millimeter en prachtig mooi roze en paars gekleurd.

Ik gebaar mijn buddy Mieke dat ik iets

bijzonders heb gevonden in de zeeveer. Ook zij reageert erg enthousiast wanneer ik haar de krabbetjes toon. Ik haal de externe flitser en snoot van de arm van mijn cameraset en geeft deze aan Mieke. De krabbetjes zijn namelijk behoorlijk beweeglijk en met een snoot is het bijna niet te doen als het onderwerp zich constant verplaatst. Zij richt zich dan op het belichten van het krabbetje en ik hoef me enkel te richten op de compositie en het scherp krijgen van het onderwerp. Deze manier van werken is erg efficiënt en zorgt ervoor dat je binnen een aantal minuten je onderwerp er perfect op hebt staan in plaats van dat je lang bezig bent om alles goed te krijgen. We hebben dit al een aantal keren om en om gedaan en het bevalt ons perfect.

SNELLE REACTIE

Ik maak een aantal testfoto’s voor belichting en camera-instellingen in het zand ernaast voordat ik me op de krabbetjes richt. Ik weet namelijk niet of ze schrikken van het flitslicht. Daarna richt ik me pas op hen. Ik maak een drietal foto’s en het ene krabbetje blijft lekker zitten. Een ideale situatie dus. De kleuren spatten van het kleine schermpje en ik laat snel een foto aan Mieke zien. Ook zij is enthousiast. Dan schiet het kleine krabbetje weg en zie ik het aan de andere kant van de hoofdpoliep weer verschijnen. Vlak bij het tweede krabbetje. Mieke reageert gelukkig snel en schijnt het licht van de flitser op het tweetal. Ik stel opnieuw scherp en fotografeer ze dichtbij elkaar.

Maar dan ineens gebeurt het… Het grotere krabbetje gaat ondersteboven hangen en de kleinere krab kruipt er bovenop! Snel maak ik een foto en wederom knallen de kleuren van het schermpje. Wow, wat een gave foto is dit weer geworden zeg! Boven water bekijken we de foto op het grote scherm en zien we prachtig detail in de krabbetjes en beseffen we dat dat we getuige zijn geweest van hun paringsgedrag. Love is in the air… uhh, water.

OVER RAYMOND WENNEKES

Tweevoudig Nederlands kampioen onderwaterfotografie

Raymond is wekelijks in de Grevelingen in de Oosterschelde te vinden. Zijn stijl kenmerkt zich door creativiteit en belichting in foto’s. Raymond geeft ook cursussen en workshops in onderwaterfotografie. www.raymondwennekes.com

Onderwaterlandschappen vastleggen is lastig. Deze omgevingen zijn zelden erg georganiseerd. je moet dan zorgen dat het niet ‘rommelig’ overkomt.

Groothoek met flitsers

Afgelopen kerst hebben mijn gezin en ik doorgebracht op ons buureiland Curaçao. Net voor de reis kreeg ik mijn tweede Inon Z330 type II flitser thuisbezorgd, als vervroegd kerstcadeau. Dit bracht me op het idee om na een aantal fotoscholen met omgevingslicht, dit keer aandacht te besteden aan onderwaterfotografie met flitsers. Op Curaçao aangekomen, worden wij top ontvangen door Blue Bay Dive. Deze duikschool is gelegen op het gelijknamige Blue Bay Resort. Het huisrif genaamd The Wall, is een duik die je de hele vakantie keer op keer kan doen zonder er genoeg van te krijgen. Naast een spectaculaire drop-off van zo’n 50 meter, waar het de naam aan dankt, is het ondiepe gedeelte van het rif misschien nog wel indrukwekkender. Je vindt hier prachtige ruige tuinen van zachte en harde koralen. Reusachtige elkhornkoralen,

die het in het gehele Caribisch gebied moeilijk hebben, lijken hier goed te gedijen. Een ideale plek om aan de slag te gaan met het fotograferen van onderwaterlandschappen.

DE UITDAGING

Hoewel je zou denken dat je met zoveel moois om je heen de ene na de andere topfoto schiet, is het vastleggen van onderwaterlandschappen moeilijker dan je denkt. Deze omgevingen zijn namelijk zelden erg georganiseerd. Hierdoor kunnen ze prachtig zijn om te aanschouwen, maar in je beeld al snel rommelig aanvoelen. Dit vraagt om kritisch na te denken over wat er bijdraagt aan de foto, wat er afleidt en wat je wilt overbrengen in je beeld. Kijk tijdens de duik regelmatig door je zoeker of op het LCD-scherm om te zien hoe je camera de omgeving ziet. Je krijgt dan al snel een

idee wat werkt en wat niet. Soms ontdek je zo ook composities waar je niet meteen aan zou denken. Wanneer je het perfecte onderwaterlandschap hebt gevonden, kun je gaan kadreren. Let hierbij niet alleen op het midden van het beeld, maar kijk ook goed naar de randen. Het is zonde als

POSITE VAN DE FLITSERS

De hoofdfoto (boven) is genomen met flitsers volledig naar buiten en op volle kracht (1). Voor de foto van het elkhornkoraal (rechts) zijn de flitsers nog steeds wijd, maar meer naar binnen geplaatst (2).

Deze maand aandacht voor het vastleggen van onderwaterlandschappen met gebruik van flitsers.

je aan de zijkant van de foto net iets hebt afgesneden wat je graag volledig in beeld had gehad, of dat er iets je beeld binnen komt wat je daar eigenlijk niet wilt hebben.

FLITSERS POSITIONEREN

Wanneer je de achtergrond correct hebt belicht met je sluitertijd, diafragma en ISOwaarde, is het tijd om flitslicht toe te voegen om de voorgrond kleur te geven. Waar je voor macrofotografie en CFWA prima uit de voeten kan met één flitser, is dit het type foto waar je echt de voordelen zult ervaren van twee flitsers. Hiermee kun je namelijk een veel wijder gedeelte van het rif belichten. Flitsers zijn krachtige hulpmiddelen voor onderwaterfotografen, maar ze vereisen oefening en zorgvuldige plaatsing om tot goede resultaten te komen. Een aantal startregels om te onthouden zijn: Kom zo dichtbij mogelijk. Zelfs de krachtigste flitsers reiken niet verder dan een paar meter. Houd je flitsers achter en boven de middenlijn van je domepoort. Start met je flitsers in een 9 uur-3 uur positie (analoge klok) en pas vanuit daar aan. Dit is een 12 uur-6 uur positie als je de camera verticaal draait. Richt de flitsers naar hetgeen je wilt belichten. Start met de flitsers recht naar voren. Hoe dichter bij je onderwerp, hoe dichter je de flitsers naar binnen wilt halen. Hoe verder van je onderwerp, hoe verder je de flitsers naar buiten wilt plaatsen. Een voorbeeld: voor de foto van de zachte koralen waren mijn flitsers volledig naar buiten en op volle kracht (hoofdfoto). Voor de foto van het elkhornkoraal waren ze nog steeds wijd, maar meer naar binnen geplaatst (foto hieronder).

Probleem: Mijn foto heeft onscherpe hoeken. Oplossing: Kies een kleiner diafragma (groter getal) en compenseer de belichting met de sluitertijd of ISO. Dit kan betekenen dat je flitsers krachtiger moeten worden gezet.

Probleem: Er zit een groene/aqua kleurtoon over mijn foto, die daar niet hoort. Oplossing: Dit komt door het omgevingslicht. Probeer je sluitertijd te versnellen en/of je flitsers krachtiger te maken om het omgevingslicht te overmeesteren.

Probleem: Er zit opeens een schaduw in het midden van mijn beeld. Oplossing: Dit gebeurt als je dichter bij je onderwerp komt, maar je de flitsers niet verder naar binnen trekt. Denk eraan: jij dichterbij, je flitsers dichterbij.

Probleem: De onderkant van mijn foto is lichter dan de bovenkant, het ziet er raar uit. Oplossing: Natuurlijk licht komt van

BACKSCATTER

Iedere onderwaterfotograaf is waarschijnlijk wel bekend met backscatter. De opgelichte deeltjes zweefvuil die als witte stippen verschijnen in je foto, kunnen je flink wat werk geven in de nabewerking. De makkelijkste manier om backscatter te verminderen is door dichter bij je onderwerp te komen. Dit zorgt ervoor dat je door minder water heen hoeft te schieten. Dit kan echter lastig zijn als je grote onderwaterlandschappen

Flitsers wijd, maar meer naar binnen geplaatst.

Instellingen: F10, 1/200, ISO 200 Flitsers: Inon Z330 Type 2 (2x),

PROBLEMEN & OPLOSSINGEN

boven, dit zijn onze ogen gewend. Kijk of je flitsers boven de middellijn van je domepoort zijn geplaatst. Zet in het geval van een verticale foto de onderste flitser zachter.

Probleem: Mijn flitser synchroniseert niet meer goed met de camera.

Oplossing: Waarschijnlijk ben je voorbij de synchronisatiesnelheid van je camera gegaan. Op mijn camera is dit een sluitertijd van 1/250. Bij een snellere sluitertijd werkt de synchronisatie met de flitser niet meer.

Probleem: mijn flitsers staan op volle kracht en alsnog krijg ik niet voldoende licht op het onderwerp. Oplossing: Kom dichterbij, open je diafragma, of verhoog je ISO. Compenseer de belichting met de sluitertijd (tot je de synchronisatiesnelheid bereikt). Een laatste oplossing is om te fotograferen wanneer de omstandigheden wat donkerder zijn.

fotografeert. Daarnaast is het, zoals bij de startregels benoemd, belangrijk om je flitsers zo wijd mogelijk te plaatsen en goed naar achter te houden als je grote scenes schiet. Tot slot helpt een goede trim. Eén verkeerde beweging met je vinnen vlak bij een zanderige ondergrond kan letterlijk en figuurlijk flink wat stof doen opwaaien. Backscatter is soms moeilijk om te zien op het LCD-scherm van je camera. Dus zoom in en bekijk de randen van je foto kritisch. Je wilt voorkomen dat de backscatter je beeld volledig domineert, maar wees ook niet te streng voor jezelf. Zelfs het meest heldere water heeft deeltjes, dus hoewel het goed is om bovenstaande tips ter harte te nemen, is het voor dit type foto’s bijna onmogelijk om helemaal geen backscatter

OVER DAAN KLEINBUSSINK

Daan (31) woont op Bonaire samen met zijn vrouw en zoon. Hij werkt als teamleider op het MBO Bonaire. Twaalf jaar geleden startte hij met duiken op Aruba, sinds vier jaar gaat de camera ook mee.

Kogelvrije donut

MARES

De XR Donut Bladders bieden een duurzame en lichtgewicht luchtkamer voor al je technische duiken in 1200D ‘kogelvrij’ ballistisch nylon en 600D polyester aan de buitenzijde. Stijlvol, slijtvast, buitengewoon gestroomlijnd en een zeer stabiele vorm. Aparte luchtkamer aan de binnenzijde in zwart polyurethaan met zware kunststof rits. Verkrijgbaar in single-tank en twin-tank versie in verschillende liftvermogens, inclusief een K-stijl inflator met metalen drukknoppen.

Prijs voor single tank donut bladder: € 360 (10kg) of € 380 (16kg).

Twin tank donut bladder: € 420 (20kg) of € 440 (24kg). www.mares.com

Automatenset voor koud water

SCUBAPRO

De MK19 EVO/G260 is een robuuste, betrouwbare en bovendien prachtige ademautomaat waarop je onder alle duikomstandigheden en bij elke watertemperatuur kunt vertrouwen. De G260 is een gebalanceerde instelbare tweede trap met metalen componenten (inlaatbuis, opening, knop voor regelen ademhalingsweerstand en slangaansluiting) die uitermate goed bestendig zijn tegen koud water. Vanwege de hoge luchtopbrengst is dit de ademautomaat voor veeleisende duikers en de vanzelfsprekende keuze van G250fans. De slang kan links en rechts worden aangesloten, ideaal voor technisch duiken. Vanafprijs: € 1.390. www.scubapro.eu

De keuze is reuze! SUBLUB

De serie XDeep Zen Deluxe is bij SubLub verkrijgbaar met stalen, alu of ultralight plaat. De NX-series van XDeep bestaan uit de ZEN- en de Ghost-series voor recreatief duiken, en het NX Project voor technisch duiken. Zen komt in een deluxe of standaarduitvoering en daarnaast heb je nog aardig wat andere keuzemogelijkheden.

Specificaties: Geschikt voor een single tank; Hefvermogen: 42 lbs / 19 kg; Maat harnas: S = tot een lengte van 175cm; Maat harnas: L = vanaf een lengte van 175 cm; Gewicht zonder loodpocket: Aluminium: 7 lbs / 3,2 kg; Gewicht zonder loodpocket: Stainless Steel 11,5 lbs / 5,2 kg. Vanafprijs: € 629. Check de handige vergelijkingstool van XDeep om de juiste wing of sidemount te kiezen. Scan hiervoor de QR-code!

www.sublub.nl

DivePro X-Deep masker

DUIKCENTRUM DE BELDERT

Het DivePro: X-Deep masker is een frameless, lichtgewicht en compact masker dat maximum zicht biedt. Het interne volume is laag voor eenvoudig klaren en een lage waterweerstand. Het materiaal van zwart siliconen vermindert reflectie en perifere schittering en het glas is uiteraard veiligheidsglas. De siliconen maskerband is te verstellen via een gepatenteerde snelsluiting en de gespen zijn geïntegreerd op de maskerrok. Met enkele lens en een smalle neuspocket. Prijs: €27,50.

www.deduikspecialist.nl

Arctic onderkleding

FOURTH ELEMENT

De keuze van onderkleding bij een droogpak is uitermate belangrijk. Ten eerste is het van belang om onderscheid te maken in trilaminaat of neopreen droogpakken. Trilaminaat heeft geen isolerende eigenschappen van zichzelf. De warmte-isolatie zal uit de onderkleding moeten worden gehaald. Een neopreen droogpak heeft lichte isolerende eigenschappen door het gebruik van neopreen materiaal, maar de noodzaak om te voorzien in juiste onderkleding is nog steeds belangrijk. Er zijn veel verschillende soorten duikers met ieder een eigen voorkeur en warmtehuishoudingdat maakt de keuze in onderkleding wellicht wat lastiger.

Om je op weg te helpen, heeft Duikcentrum de Grevelingen de categorieën verdeeld in gematigd, koud en extreem voor zowel de trilaminaat als neopreen droogpakken.

Immers, een fotograaf, een ijs-, of decoduiker zal eerder voor een dikkere laag of een gecombineerde laag onderkleding kiezen dan een recreatieve duiker.

De Arctic-serie van Fourth Element is gebaseerd op de Xerotherm, maar met toevoeging van een extra Polartec laag, wordt met dit onderpak de isolatie meer dan verdubbeld. Net als de Xerotherm is dit pak compact en flexibel voor een optimale bewegingsvrijheid en draagcomfort. Arctic 2-delig dames met tas: € 349,95. www.divevalley.com

ONE WITH THE OCEAN

AdobeStock-fyb,

MOUNT EVEREST VAN HET GROTDUIKEN

Pozo Azul

Als ondersteuningsduiker bij een exploratieduik, heb je meerdere belangrijke taken. Dat er ook veel mis kan gaan en soms levensgevaarlijke situaties ontstaan, blijkt de keiharde waarheid. Het verhaal van Kris Robbroeckx over project Pozo Azul in Spanje, vanuit zijn rol als ondersteuningsduiker.

Pozo Azul is een grot in het noordwesten van Spanje, dicht bij de stad Burgos. De grot staat bekend als de langste onderwatergrot met slechts één ingang. Met een lengte van 13 km, die al verkend is, wordt hij ook vaak de Mount Everest van het grotduiken genoemd. Niet alleen de afstand en de diepte van de ondergedompelde delen, maar ook de droge delen maken het een uitdagende grot om te verkennen. Wanneer Pedro Balordi en Günther Faul hun plan aankondigen om in 2022 opnieuw in Pozo Azul te duiken, weet iedereen dat het serieus wordt. Hoe goed ze ook zijn, een beetje steun is altijd welkom bij zo’n project, dus het kost me slechts enige tijd om hun aankondiging te lezen om te besluiten dat ik deel wil uitmaken van deze expeditie. Na een snel bericht aan Pedro om hen te helpen waar en wanneer ze maar willen, krijg ik het

antwoord waar ik op hoop. Het is een go! Het is een absolute eer en een kans om twee van de beste grotduikers/explorateurs van het hele Europese continent te helpen, samen met een geweldig team van ondersteunende speleologen en grotduikers.

GEVELD DOOR CORONA

Omdat ik vaak samen duik met Laurent Miroult, weet ik dat hij er al geruime tijd naar uitkijkt om in deze grot te duiken. Eén enkel berichtje volstaat voor hem om te besluiten ook mee te gaan. Een week voor het project is begonnen, is Günther getroffen door het coronavirus en vanwege de vrij ernstige impact op zijn luchtwegen heeft hij besloten niet meer aan het project deel te nemen. Dit is een zware beslissing voor hem met een grote impact op de gemaakte plannen. Want

iedereen die Pedro een beetje kent, weet dat hij sterk, capabel en gek genoeg is om zelfs zo’n uitdagende expeditie alleen te ondernemen. Voor mij is het geen optie om hem niet verder te helpen dan wat is voorzien, dus bied ik hem aan om hem te helpen zijn uitrusting van sifon 2 naar sifon 3 te dragen. In alle ernst is dit een heel kleine afstand (25 meter) om de uitrusting te dragen, maar een heel eind van de

Op ongeveer 1.000 meter op de terugweg valt plotseling een van de dubbele scooters uit.

Ik bied aan de uitrusting van Pedro te dragen; deze weegt in totaal 250 kg.

uitgang (6,3 km). Bovendien weegt de uitrusting meer dan 250 kg in totaal, en het zwaarste voorwerp weegt 85 kg en is niet gemakkelijk zelf te dragen, vooral niet op een oneffen ondergrond zoals in een grot. Ook al is het maar een kleine hulp voor Pedro, het is ook een geweldige kans voor mij om met een van de beste grotduikers die ik ken te duiken in deze geweldige grot.

10 UUR DUIKEN

Voor mij betekent dit duiken door sifon 1, 700 meter onder het gewelf, gevolgd door 300 meter met een vrije opstijging naar de oppervlakte, maar uiteraard wel binnen de grot naar de eerste droge sectie genaamd Burbuja. De 100 meter droge sectie is relatief gemakkelijk over te steken als je geen uitrusting bij je hebt, maar wordt gevolgd door sifon 2. Sifon 2 is een duik onder het gewelf van ongeveer 5.200 meter lang met een gemiddelde diepte van ongeveer 55 tot 60 meter. Op het diepste punt is het ongeveer 70 meter en dit voor een afstand van ongeveer 1.000 meter. In alle ernst; dit is een hele uitdaging. Als je de duik dicht bij de andere kant van de sump moet afbreken, hetzij door een technische storing, hetzij om andere redenen, moet je rekening houden met een duik van 10 uur. Qua uitrusting is dit geen lachertje en psychisch ook niet. Het positieve is dat ik dit alles kan doen met een goede vriend, Pedro. Het enige nadeel is dat op het punt waar zijn uitrusting naar het begin van sump 3 wordt gebracht, we allebei onze eigen weg moeten gaan. Pedro gaat verder de grot in en ik ga op weg terug naar de uitgang.

ZWAAR BEPAKT

Het gaat beginnen. Wanneer we er zijn, zijn de omstandigheden geweldig, met zeer helder water van 10 graden en zonder noemenswaardige stroming in de grot. Na het voorbereiden van alle materiaal, het vervoeren van alles naar de ingangspoel, het duiken door sifon 1, zoveel mogelijk vervoeren naar het begin van sifon 2 en het voorbereiden van alles voor het eigenlijke begin van Pedro’s missie, zijn we al drie dagen bezig. Na nog een dag uitstel van de start vanwege hevige regenval, is alles klaar. Een scooter en een rebreather plus OC-bailout voor sump 1, een mooie duik door deze geweldige sump en een kleine wandeling in het droge gedeelte is alles wat nodig is om bij de poel van sump 2 te komen. Volop focus, alle apparatuur

aantrekken, de fotograaf wat foto’s laten maken en weg zijn we. We hebben allebei een twin scooter. Pedro heeft de lange versie speciaal voor zulke grote afstanden en ik heb de gewone versie. Ik besluit mijn Seacraft scooter als back-up mee te nemen, voor mijn gemoedsrust en als extra accu voor mijn verwarming. Pedro en ik zijn behoorlijk zwaar bepakt. Toch kunnen we in niet meer dan 211 minuten, inclusief decompressie door sifon 2, op onze scooters reizen. Onze gemiddelde snelheid ligt zelfs boven de 60/min voor het scootergedeelte. Alles gaat supergoed.

DROOGPAK LEK

Zodra we uit het water zijn, transporteren we alles door het droge deel van de grot en kijken we rond in een andere droge galerij tussen S2 en S3. We praten wat, eten een Snickers en bereiden ons voor op onze volgende duiken. Hier merk ik mijn eerste probleem op: mijn droogpak is niet meer droog. Mijn hele linkerkant is nat, van mijn hand tot mijn voet. Dit zou geen groot probleem zijn omdat ik met nog hogere snelheid terug zou gaan dan op de heenweg. Ik heb namelijk op de heenweg nog wat materiaal van Pedro meegenomen. Een duik van ongeveer 3 uur is het plan. Na het klaarmaken en afscheid nemen van Pedro vertrek ik weer. De tweede sump van Pozo Azul is een meanderende galerij van zeer mooie afmetingen. Gemiddeld 4 tot 6 m breed en ongeveer 5 tot 10 meter hoog. De hele tijd ga ik een paar meter op en neer en slinger een beetje van links naar rechts. Op veel plaatsen is de vloer bedekt

met zand met het typische golfpatroon dat je in actieve grotten ziet. Alleen de laatste 800 meter naar het einde van sifon 2 is veel kleiner, heeft niet de zanderige stukken en is wat slibrijker.

SCOOTERS WEIGEREN DIENST

Op ongeveer 1.000 meter op de terugweg stuit ik op mijn tweede probleem. Eén van de dubbele scooters valt plotseling uit. Omdat de sleeplijn in het midden zit, betekent dit dat ik op volle snelheid ineens naar die kant wordt getrokken. Een niet zo prettige verrassing, maar niet het grootste probleem dat je kunt hebben. Ik probeer de trekker opnieuw in te drukken en beide scooters werken weer. Een paar seconden later doet zich hetzelfde probleem voor. Ik begin een beetje onrustig te worden, want ik weet dat ik nog een lange weg te gaan heb en teruggaan naar Pedro is geen optie meer. Hij is intussen al in sifon 3 vertrokken. Een paar pogingen van probleemoplossing en bijna tegen de wand van de grot botsen later, besluit ik dat het verstandiger is om het idee om de dubbele scooter als dubbele te gebruiken los te laten. Ik besluit om alleen de rechter scooter te gebruiken. Een paar seconden later leer ik op de harde manier dat je de scooter die je niet gebruikt, altijd moet uitzetten met de hoofdschakelaar. Als die weer begint te werken, draai ik hard naar de andere kant omdat de sleeplijn aan de andere scooter zit. Aan de andere kant geeft het me enige hoop dat de scooter gewoon wordt beschermd door een oververhittingsbeveiliging, nu afgekoeld

Tekst: Kris Robbroeckx Foto’s: Peter Goossen en Laurent Miroult

De omstandigheden zijn geweldig, met zeer helder water van 10 graden en zonder noemenswaardige stroming.

is en dus weer begint te werken. Ik moet opnieuw op de harde manier leren dat dit niet het geval is. Uiteindelijk schakel ik over op alleen de rechter scooter, zet de linker volledig uit en vervolg mijn weg naar de uitgang op volle snelheid.

VIERDE PROBLEEM

Vol vertrouwen dat dit de beste oplossing is voor dit probleem, maar met dat griezelige gevoel dat er iets niet klopt, probeer ik zoveel mogelijk van de grot te genieten. Op ongeveer 2,7 km van de uitgang van sifon 2 begeeft mijn tweede scooter het ook. Deze keer is het duidelijk dat de accu leeg is. Ik probeer de andere scooter weer tot leven te wekken en na nog een paar minuten op 65 meter diepte besluit ik dat het het beste is om de laatste scooter te pakken die ik bij me heb, mijn vertrouwde Seacraft. Helaas heb ik al geruime tijd op diepte doorgebracht en aangezien het een successieve duik is, wordt mijn totale tijd tot de oppervlakte vrij lang. Door het al helemaal natte droogpak en de niet al te warme 10 graden watertemperatuur in combinatie met de inactiviteit van het scooteren over zulke lange afstanden, begin ik het echt koud te krijgen. Omdat ik vaak duik met mijn Seacraft, weet ik

hoeveel accucapaciteit ik nodig heb voor mijn verwarming. Dus na een beetje rekenwerk weet ik met welke snelheid ik eruit kan scooteren en toch nog genoeg accu overhoud voor de verwarming tijdens mijn deco. Het is ook op dit punt dat ik mijn vierde probleem tegenkom. Na een lekkend droogpak en twee scooters die het begeven, zou je denken dat het genoeg is, maar dat is niet het geval. Mijn back-mount rebreather geeft me een scrubber-waarschuwing. Door de opwinding van het bijna raken van grotwanden, gecombineerd met een verhoogde ademsnelheid, een behoorlijke diepte, lage temperaturen, langere blootstellingstijd dan voorzien, enzovoort, breekt mijn scrubber door. Een CO2intoxicatie voltrekt zich.

DUIK VAN 361 MINUTEN

Een warm gevoel op mijn borst in combinatie met een zwaardere ademhaling doet me beseffen dat ik van de ene op de andere rebreather moet overschakelen. Gelukkig heb ik zoals

altijd mijn back-up unit klaarhangen. Een Divesoft Liberty Sidemount blijkt perfect voor deze klus omdat hij permanent mijn decompressieprofiel berekent terwijl ik ermee in back-up modus duik. Hij geeft mij nauwkeurige informatie zodra ik in een echte situatie moet overschakelen. De eerste ademhaling is geweldig, een onmiddellijk gevoel van opluchting. Op dit punt begin ik me toch een beetje zorgen te maken, want ik heb nog zo’n 2,5 km te gaan en veel ruimte voor nog meer problemen is er niet meer. OC-bailout is niet iets om naar uit te kijken. Op het punt waar ik me goed voel om de twinscooter achter te laten (ik moet hem in de volgende dagen zien te recupereren) heb ik al een totale tijd tot aan de oppervlakte van 255 minuten. Op de heenweg zoek ik altijd naar goede referentiepunten, zodat ik kan inschatten hoeveel tijd ik nodig heb om eruit te komen. Hoewel er in sifon 2 een soort van vaste, min of meer ononderbroken lijn is, zijn er niet zoveel afstandsmarkeringen. Er is er maar één die ik me kan herinneren op 2.000 meter. Ook is de lijn bijna de hele tijd aan het plafond bevestigd, dus niet altijd gemakkelijk om naar te kijken.

EINDELIJK DE UITGANG!

Uiteindelijk kom ik na een duik van 2 uur op het punt waar ik mijn decompressie kan beginnen. Als ik eindelijk uit sump 2 kom, heb ik een totale duiktijd van 361 minuten, een volledig volgelopen droogpak en nog maar 9% van de batterijcapaciteit van de Seacraft over. Ik bewaar deze 9% voor sifon

Door de opwinding van het bijna raken van grotwanden, breekt mijn scrubber door. Een CO2-intoxicatie voltrekt zich.

De 100 meter droge sectie is relatief gemakkelijk over te steken als je geen uitrusting bij je hebt.

Pedro en ik zijn behoorlijk zwaar bepakt. Toch kunnen we in niet meer dan 211 minuten met onze scooters reizen.

1. Als ik eindelijk uit het water en uit de grot kom, is mijn scooter helemaal leeg, mijn droogpak helemaal nat, heb ik het koud, heb ik honger en voel ik me moe, maar het enige waar ik aan kan denken, is hoe het met Pedro gaat. Een snelle trip naar de camping op slechts 700 meter van de ingang van de grot om iedereen te laten weten dat ik er veilig uit ben en dat Pedro goed op weg is, warmt me wel een beetje op. Dit is ook het punt waarop ik zo blij ben om bij deze mensen te zijn, niet alleen vanwege de hulp die ze me geven bij het uithalen en transporteren van mijn materiaal en het aanbieden van een warme maaltijd, maar ook omdat we het verhaal kunnen delen van wat er op de terugweg gebeurt. 15 uur onder de grond waarvan 10,5 uur duiken is niets vergeleken met wat Pedro doet, helemaal alleen, zonder warme maaltijd en zonder goed gezelschap.

EEN DAG TE VROEG

De volgende dagen staan in het teken van duiken om de uitrusting eruit te halen, met Laurent duiken om foto’s van de grot te maken en wachten tot Pedro terugkomt. Op de vierde dag na het vertrek van Pedro besluiten Laurent en ik een duik te maken in sump 2 om wat foto’s te maken van een paar mooie plekken. Wanneer we erheen gaan, weten we dat één van de andere teamleden er ook gaat duiken, dus als we iemand zien in het eerste deel van sump 2 denken we er niet veel van. Pas als we een paar honderd meter verder een tweede duiker tegenkomen, raken we een beetje in de war, vooral omdat dit het andere lid van het team is. Ik denk dat we niet heel alert waren toen we de eerste duiker tegenkwamen. We gaan zo snel mogelijk

terug om te ontdekken dat het Pedro is die zijn decompressieverplichtingen aan het afwerken is. Hij is een dag te vroeg terug. Nadat we hem hebben geholpen om z’n uitrusting uit het water te halen, horen we van hem dat het ook bij hem niet zo is gegaan zoals gepland. Nadat ik hem heb achtergelaten, besloot hij zijn basiskamp direct na sifon 3 te installeren. De volgende dag vervoerde hij het materiaal dat hij nodig had voor de volgende sifons naar het begin van S 4. Het droge gedeelte hier heet Razor Passage. De rotsen waren vlijmscherp, het was niet alleen een horizontale afstand die je moet afleggen, maar ook een verticale afstand van in totaal ongeveer 40 meter. Hij heeft om dit veilig te kunnen doen, de hele dag nodig gehad. Toen hij de volgende dag terugkwam bij zijn uitrusting, ontdekte hij dat zijn chestmount rebreather de dag ervoor tijdens het transport vol was gelopen en dat de elektronica en de filter

niet meer werkten. Dit was helaas ook voor hem het einde van de expeditie. Een heel jaar van voorbereidingen, training en planning komt ten einde door één liter water. Het kostte hem de rest van de dag en de volgende dag om uit de grot te komen.

MOOIE HERINNERING

Wanneer je aan een project van deze omvang begint, probeer je zoveel mogelijk te plannen. Hoewel we de doelen die we wilden bereiken niet bereiken, hebben we een geweldige tijd samen. We leren veel, sommige zaken op een harde manier, andere veel eenvoudiger. Voor mij zijn de belangrijkste: Wees je ervan bewust dat je fouten zult maken, blijf kalm en blijf duiken, geniet van het team in al zijn verscheidenheid en onderschat nooit de kracht van de geest. Ik zal elk lid van het team altijd blijven herinneren en respecteren. Zij maken dit tot een geweldige ervaring en een herinnering voor het leven.

Op zoek naar een wing?

Of je nu een recreatieve of een technische wing zoekt: De Duikspecialist heeft ‘m voor je! Als complete set verkrijgbaar. Bekijk de gehele DTD-collectie online of kom naar we winkel om alles rustig te bekijken.

Na een hel van een duik bereik ik eindelijk de uitgang.

Als de lente komt...

Het water wordt weer warmer, de lente is begonnen en de kriebels onder de fanatieke duikers komen naar boven. 11 graden, 12 graden... nog even geduld. Tegen de tijd dat het water de temperatuur van 13 graden bereikt, zwemmen de sepia’s de Oosterschelde binnen. Niet veel later duikt daar ook het eerste zeepaardje op. Wat kijk ik hier elk jaar weer naar uit!

Elk jaar komen ze terug, maar vervelen gaat het nooit. In 2022 hadden we een fantastisch seizoen om sepia’s en zeepaardjes te mogen observeren. Op diverse locaties in de Oosterschelde waren ze te bewonderen. Ik heb er heel wat duiken aan gespendeerd en ik heb ook veel foto’s genomen. Ook de sepiola’s worden weer meer waargenomen en de pijlinktvissen zetten hun eieren af op de sepiatentjes. Genoeg te beleven dus.

SEPIA’S SPOTTEN

Op diverse duikstekken in de Oosterschelde zetten duikers sepiatentjes

neer. Oude tentjes worden opgeknapt of verwijderd en nieuwe worden geplaatst. Terwijl veel duikers aan het einde van de winter op zoek gaan naar snotolven en zeedonderpadden met hun nesten, zijn er ook vrijwilligers actief om de sepiatentjes klaar te maken. Als de temperatuur naar de 13 graden stijgt, komen de eerste sepia’s hun eieren afzetten in de Oosterschelde - een mooi schouwspel. Het vrouwtje zet de eieren af en het mannetje is continu alert. Concurrerende mannetjes zijn er ook. Het is voor hen goed opletten, paren, maar vooral ook verdedigen.

Om de sepia’s goed te fotograferen is het zaak om geduldig te zijn. Duik je recht op ze af, met alle lampen aan, dan zullen ze sneller weg zijn dan dat jij ze kunt naderen. Benader ze langzaam, doe je duiklamp uit en geef ze zeker 10 minuten de tijd om aan je te wennen. Als het vrouwtje de eitjes afzet op de sepiatentjes, zwemt het mannetje mee naar de stokken. Als de eieren eenmaal zijn afgezet, trekken ze zich een beetje terug. Dat is voor mij de kans om 50 centimeter dichterbij te komen hangen. Telkens als dit ritueel zich herhaalt, kom ik een klein beetje dichterbij. Tot het

Zeepaardjes hebben binnenkort hun seizoen.

moment daar is dat ik vlak bij de sepiatent hang en het vertrouwen heb gewonnen van de sepia’s. Interessant vind ik het altijd als er meerdere mannetjes zijn. Dan speelt de strijd zich voor mijn ogen af. I love it. De eitjes zijn meestal zwarte kleine bolletjes die op druiven lijken. Je

kunt er ook aan zien hoe vers ze zijn. en zo weet je waar ongeveer de sepia’s actief zijn. Maar het komt ook voor dat de eieren wit blijven. Dan was de inkt op. Het leuke van de witte eitjes is dat je de babysepia’s erin kan zien. Midden in de zomer komen de eitjes vervolgens uit en wemelt het

van de babysepia’s. Ze verspreiden zich over de hele duikstek en je kunt ze overal tegenkomen; op het zand, tussen de wieren of rustend op een grote oester.

ZEEPAARDJESMANIA

Eind mei, begin juni verschijnen op social media berichten dat het eerste zeepaardje weer gezien is. In 2022 ging het razendsnel. Daar werden ze in grote aantallen gespot. Bekende duikplaatsen waar ze te zien waren zijn de Zeelandbrug, Zoetersbout, Bergse Diepsluis, Stavenisse en Strijenham. Het is altijd een kunst om ze te spotten. Zeepaardjes kunnen uitstekend opgaan in hun omgeving en zien de duikers met hun lampen al van afstand aan komen. Dat biedt ze de gelegenheid om zich te verstoppen. Meestal draaien ze zich achter een stok of een stuk spons. Als je dan komt aanzwemmen, zitten ze aan de achterkant van de stok. Hun staart gebruiken de zeepaardjes om zich vast te houden. Ik zoek dan ook naar staartjes. De staartjes moeten ze om de stok, knotszakpijp of stukje spons heen krullen en die kunnen ze moeilijk verstoppen. Daar waar je een zeepaardje tegenkomt, zit heel vaak een tweede exemplaar. Ze vormen koppeltjes en paren op de sepiatentjes. In de zomervakantie van 2022 bezocht ik bijna dagelijks zeepaardjes en rond die tijd worden de jonkies ook geboren. Als je ze een paar weken kan volgen, zie je ze groter worden.

Eitjes van de pijlinktvis.

Hoe goed zeepaardjes zich ook verstoppen, hun staartje verraadt hen.

Sepia-eitjes waarvan de inkt op was.

De betoverende sepia’s.

Deze sepiola maakt goed gebruik van zijn zandbak.

Zeepaardjes zijn erg honkvast, dus als je eenmaal weet waar ze zitten, dan kun je ze ook makkelijk terugvinden.

PIJLINKTVISSEN

Rond de tijd dat de sepia’s komen, doen ook de pijlinktvissen hun intrede in de Oosterschelde. Zij zetten net als de sepia’s hun eitjes af op de sepiatentjes. De eieren van de pijlinktvissen zijn wit-beige van kleur en langwerpig. De pijlinktvissen maken er hele grote trossen van. Vorig jaar heb ik urenlang voor de

tentjes gehangen waar verse eieren waren afgezet, maar helaas had ik geen geluk. Bij geen enkele duik doken de pijlinktvissen op. Hopelijk heb ik binnenkort meer geluk want het is een wens van mij om ook pijlinktvissen te fotograferen. Mocht

je ze willen zien, dan is het belangrijk dat je ze de ruimte geeft. Iets hoger dan het tentje gaan hangen en voldoende afstand bewaren. Want ook de pijlinktvissen moeten eerst aan je wennen. Ik wens je heel veel duikplezier!

: Pao Gutierrez

fotocredit : Pao Gutierrez

Een schijnbaar vrolijke sepiola!

Wie is er nou niet dol op zeepaardjes?

AN EVOLUTION IN PERFORMANCE AND WARMTH

VELOCITY ULTRA

De Bare Velocity Ultra is een uiterst comfortabel wetsuit gemaakt met de Progressive Full-Stretch constructie met als toevoeging van de Ultrawarmth Omnired® Infrared Technology. Deze technologie zet jouw lichaamswarmte om in infrarode energie, waardoor je warmer blijft en langer duikt. De Progressive FullStretch-constructie neemt de unieke anatomische pasvorm van Bare als startpunt. Vervolgens plaatsen we speciale volledig rekbare materialen op uitgelichte plaatsen waar flexibilteit en slijtvastheid essentieel zijn.

MEER INFO: AMILCOSPORTS.NL

Beschikbaar in 7mm

Kleur: zwart

15 maten - (kleurbeperking kan van toepassing zijn )

ook leverbaar als 3MM, 5MM en 8/7 MM Semi Dry

En de kleuren: Blauw & Lava

@BARESPORTS #VELOCITYULTRA

GRATIS ATLANTIS SNORKELSET BIJ EEN ABONNEMENT OP DUIKEN MAGAZINE!

Neem nu een jaarabonnement op DUIKEN magazine voor

€ 64,50 en ontvang gratis een Atlantis snorkelset

De duikbril van de ATLANTIS snorkelset is gemaakt van zacht siliconen, wat zorgt voor een goede afdichting zonder lekken. De soepele siliconen maskerband is simpel te verstellen zodat je het masker perfect passend kunt maken.

De lens van het masker bestaat uit één geheel waardoor je veel zicht hebt zonder dat je last hebt van het frame. De snorkel heeft een soepel siliconen mondstuk dat prettig in de mond ligt. Dit vermindert vermoeidheid en is extra comfortabel. De spatwaterdichte dry top voorkomt dat er water in je snorkel komt door overslaande golven. Eventueel binnengesijpeld water blaas je eenvoudig uit via het waterloosventiel.

Word abonnee op DUIKEN en ontvang DUIKEN in print én digitaal.

Daarnaast krijg je toegang tot de VIPKIOSK app met meer dan 400 digitale magazines over duiken, geschiedenis, wetenschap, tuinieren, duurzaamheid en nog veel meer!

GA NAAR: DUIKEN.MIJNTIJDSCHRIFT.NET

OVER BLOEMETJES, BIJTJES EN ADEMAUTOMATEN

Met het voorjaar voor de deur begint het bij veel van ons weer te kriebelen om het water in te gaan. Het Nederlandse water is nog koud maar met goede bescherming moet dat geen problemen opleveren. Bij velen van ons roept de duikvakantie in de zomer ook al duidelijk. Lekker warm water en mooi en kleurig onderwaterleven. Bij de gedachte alleen al worden mensen blij en opgewonden. Die opwinding komt ook vaak op als je op vakantie bent met (of zonder) je geliefde. En er wordt veel gefantaseerd over seks in en onder water. Terloops wordt de vraag dan ook met regelmaat gesteld of dit problemen op kan leveren. In het koude Nederlandse duikwater komen deze fantasieën minder vaak voor. Zowel qua temperatuur als uitrusting is de verleiding hier blijkbaar minder groot.

Maar kan het nu ook echt voor problemen zorgen? Er zijn wel een aantal zaken waar je rekening mee moet houden als het moment daar is. Een van die zaken is je drijfvermogen. Op welke manier je ook seks hebt, het gaat altijd gepaard met versnelde en vaak wat oppervlakkigere en niet regelmatige ademhaling. Dat is nou met duiken niet echt handig. Als je gefocust bent op het vrijen, let je wat minder goed op je drijfvermogen. De kans op het inhouden van je adem loert als gevaar voor het krijgen van een longoverdrukverwonding. En daar zit je zeker niet op te wachten.

Een ander punt zijn alle micro-organismen die in het water leven. Bij seks komt het water op plekken waar het normaal niet komt. Dat geldt voor zowel vaginaal, anaal als oraal contact. Het biologisch evenwicht kan hierdoor ter plekke zo veranderen dat de kans op infecties toeneemt. Speciale antibiotica zijn hiervoor vaak nodig omdat de bacteriën die in het water leven verschillen van degene waar we boven water mee van doen hebben. Ook kan een ontsteking langzaam doorsluimeren en pas laat ontdekt worden. De infecties kunnen ontstaan in de mond of aan de buitenzijde van de geslachtsdelen. Maar ook dieper in de vagina of de anus. In de literatuur is ook het ontstaan van abcessen beschreven na seks onder en/of in het water. En vergeet ook niet de anticonceptie in deze. Als je gewend bent met condooms te vrijen is dat wel een uitdaging onder water. Ook van nieuwere anticonceptie, zoals de Nuva-ring, weten we nog niet goed of dat onder water net zo goed werkt als boven water. En als laatste maar zeker niet als onbelangrijkste punt: het overdragen van geslachtsziekten. In zout of zoet water kunnen prima geslachtsziektes overgedragen worden. Net als boven water is het dus zaak hier ook op te blijven letten. Veel plezier met jullie duikvoorbereidingen!

Menno Gaastra, duikmedisch arts en medisch directeur DAN Europe Nederland, geeft antwoord op duikmedische vragen. (redactie@duiken.nl)

EEN REDDENDE ENGEL

Een zeedier in nood helpen...

Als kind al mocht ik enorm graag naar natuurdocumentaires kijken, niet iedere dag, want dat deed je destijds niet, maar als er een mooie op tv was kon ik daar oprecht van genieten. Over apen, beren, sneeuwluipaarden, het leven onder water, in de jungle, noem maar op... ik kreeg er geen genoeg van. En de mooiste waren die over een familie met kleintjes, waarbij ze lieten zien hoe ze leren jagen, spelen, opgroeien en uiteindelijk het nest verlaten. Natuurlijk gebeurde er altijd iets shockerends, zoals een jong dat werd aangevallen. Op dat soort momenten dacht ik altijd: Waarom helpen ze niet? Ze laten dat mooie dier toch niet voor

dood achter? Mijn moeder legde me uit dat ze het aan de natuur overlaten zodat de sterken het overleven. Tja, of ik dat ooit zou kunnen…

Tegenwoordig worden reddingsacties waarbij een walvishaai uit een visnet wordt gered, of een haai die van een vishaak wordt ontdaan, helemaal gehypet. Filmpjes circuleren over het internet en gaan viraal als een echte reddende engel een goede daad heeft gedaan voor Moeder Natuur. Het is uiteindelijk niet de natuur waar het dier mee vecht, maar met de troep die wij mensen maken op deze mooie maar inmiddels zo vervuilde wereld. En jammer genoeg komen wij die vervuiling ook tegen

dat willen duikers wel. Maar als het om een murene gaat, is het toch even oppassen geblazen.

en probeer ik waar ik kan troep mee te nemen en onze gasten te motiveren hetzelfde te doen. Wat ik probeer te ontmoedigen is direct contact met de dieren; we vinden het niet leuk als duikers ze aanraken, maar soms heiligt het doel de middelen.

HIJ ACCEPTEERT GEEN NEE

Ik sta op het achtersteven van onze liveaboard en wacht op de gasten om terug te komen als Tom en zijn buddy hun hoofd boven water steken. Ze zijn nauwelijks boven als Tom, een superaardige brandweerman uit België, direct zijn automaat uitspuugt en begint te kleppen. Nu ben ik druk met tijd, aantal bar en diepte op te nemen van een terugkerende duiker, maar hoor iets over een diepte en ‘we moeten terug’ en ‘dat kunnen we toch niet zo laten’. Mijn brein vangt het op maar de munt wil nog niet vallen en dus vraag ik de mannen of alles goed is. Tom opent zijn mond en een waterval aan woorden komt me tegemoet; 10 meter, niet ver, heb nog lucht en nullijn, we zagen het, in paniek… “Uhhh wat? Waar hebben jullie het over Tom?” Hij legt het nog eens uit en langzaam begint het te dagen. Ze willen terug naar een plekje ergens op 10 meter diepte waar een murene een haak met lijn in zijn bek heeft; de vislijn zit vast in het rif. Het arme dier zit gevangen en zal verhongeren als niemand hem helpt, verklaart hij.”Hem even helpt? Heb je wel eens goed naar die grote bek gekeken van de reuzenmurene? Die kaken gaan dwars door bot heen! Daar steek men niet zomaar een hand bij in de buurt, zeker niet als het dier gevangen zit en dus flinke stress heeft!” Volgens Tom valt dat wel mee, maar je begrijpt dat ik de mannen niet zomaar naar beneden laat gaan om een wild dier te redden. Niet alleen ben ik bekommerd om hun welzijn, maar als ik dat als duikleider toesta, heb ik daarin ook een verantwoordelijkheid. Dat Tom geen nee accepteert is duidelijk, maar zijn buddy is vrij onervaren en heeft vandaag al drie duiken gemaakt. Tom heeft minder gedoken vandaag en is een zeer ervaren duiker, dus besluiten we samen te gaan. Ik kleed me snel om en zoek nog wat hulpmiddelen voor de actie. Een schaar en twee stokken, je weet nooit waar dat goed voor kan zijn.

OVERWINNING VIEREN

Eenmaal overboord en onder water duikt Tom voor me uit, naarstig zoekend naar het gevangen dier. Eerst kunnen we het

Het is niet de natuur waarmee het dier vecht,maar de rommel die wij maken.

niet vinden, maar na een minuut of 15 zien we de arme ziel vechten. Een vishaak in de linker mondhoek met daaraan een lange vislijn die vast is komen te zitten in een vingerkoraal. Het dier is in alle staten en volledig uitgeput, maar van een aardige omvang, ik denk al met al zo’n twee meter lang en dus ook een flinke bek. Het kronkelt alle kanten op en vecht met al zijn kracht, maar komt niet los. Tom die wild-enthousiast recht op het dier afzwemt, heeft duidelijk tunnelvisie en wil direct de reddende engel uithangen. Geen goed idee, denk ik, terwijl ik zijn aandacht probeer te krijgen om hem af te remmen. Nietsvermoedend en tot dusver niets horend, komt hij steeds dichterbij als ik “HEY! TOM!” door mijn automaat schreeuw. Dat heeft gelukkig zijn aandacht getrokken en hij kijkt me vragend aan. Ik gebaar hem even rustig aan te doen zodat we de situatie beter kunnen inschatten. Inmiddels zit de murene aan een kort lijntje vast omdat de lijn in het rif verward zit en gelukkig is dat net tussen een groot en een klein blok in. Samen met Tom vogelen we uit dat we met de stokken de murene kunnen tegenhouden door die stokken handig tussen hem, de blokken en de lijnen in te steken. En een mazzeltje dat daardoor het kleine blokje in de weg staat voor de murene om Tom te bijten terwijl hij met de schaar de lijn doorknipt. De haak uit de bek halen is helaas niet mogelijk - althans, als je graag met alle tien vingers bovenkomt - dus die laten we zitten. Zodra de lijn los is, zwemt de murene weg, maar niet ver. Het lijkt verbaasd te zijn maar ook uitgeput, waarschijnlijk niet begrijpend wat er zojuist is gebeurd. Wij kijken even toe en gaan dan terug naar de boot om daar onze veiligheidsstop te maken. Rustig wachtend op het moment dat we kunnen opstijgen kwebbelen we nog wat in handgebaren, gillen om onze overwinning te vieren en geven elkaar een high five.

Love life… Blow bubbles…

OVER ANKE WESTERLAKEN

Anke Westerlaken is werkzaam als liveaboard Cruise Director, duikgids, PADI-, SSI-, DANinstructeur en NOB Instructor Trainer. Ze organiseert ook zelf duiktrips. Check: www.lovediving2.com

Winning team!

DUIKEN EN VLIEGEN MEDISCH

Medische experts vertellen waar je als sportduiker voor en na een vlucht rekening mee moet houden.

De meeste duikvakanties beginnen en eindigen met een vlucht. Er is al veel gepubliceerd over vliegen na het duiken. Minder bekend is dat ook vliegen vóór het duiken vanuit

duikgeneeskundig oogpunt relevant is. Verschillende statistieken geven aan dat er aan het begin van de duikvakantie al relatief veel duikongevallen voorkomen. Het is geen goed idee om, als het niet

echt moet, meteen op de dag van aankomst al volop te gaan duiken. Bij verre reizen kan het serieus aan te raden zijn om op de eerste dag na aankomst rustig aan te doen en te acclimatiseren,

op je gemak in te checken bij het duikcentrum, eventueel je uitrusting te huren en eventueel een checkduik te maken.

PROBLEEMSTELLING

Bij vliegreizen komen twee fundamentele probleemveroorzakers samen: de tijd in het vliegtuig en bijna altijd het oversteken naar een andere tijd- en klimaatzone. In het vliegtuig is vooral de droge lucht van belang. Bij een vlucht van enkele uren verliest het lichaam een aanzienlijke hoeveelheid vocht en droogt het in zekere mate uit. Met name de slijmvliezen hebben hier last van, wat kan leiden tot irritatie en

zwelling. Vooral de slijmvliezen in het gebied van de neus worden hierdoor beïnvloed. Daarnaast kunnen ook de bronchiën uitdrogen. Door de beperkte beenruimte kunnen de benen opzwellen en de gewrichten stijf worden. Over het algemeen levert dit bij gezonde mensen meestal geen problemen op. Bij sommige mensen kan er echter trombose ontstaan, maar dat is een ander onderwerp.

VER SCHILLENDE ZONES

Na het uitstappen uit het vliegtuig duurt het even voordat de vochtbalans van het lichaam weer in evenwicht is en de slijmvliezen tot rust zijn gekomen. Wie ongeduldig is, kan problemen krijgen tijdens het duiken, namelijk decompressieproblemen en hierdoor een verhoogd risico op duikongevallen. Een bijkomende factor is het probleem met verschillende tijd- en klimaatzones. Vooral bij grote tijdsverschillen, zoals bij vluchten van oost naar west en omgekeerd, bevindt het lichaam zich kort na aankomst in een heel ander ritme dan ter plaatse geldt. Hierdoor kunnen duikers zich in een prestatiedip bevinden wanneer ze eigenlijk fit zouden moeten zijn. Bij deze bekende toestand van jetlag moet het lichaam zich eerst opnieuw synchroniseren, wat enige tijd kan duren.

DECOMPRESSIEPROBLEMEN

Houd hier rekening mee voor de terugreis! Het is algemeen bekend dat een te korte periode tussen de laatste duik en de terugvlucht enorme problemen kan veroorzaken. Aan het einde van de duik zit er nog steeds een verhoogde resthoeveelheid stikstof in het lichaam. Bij conventionele duiken is deze hoeveelheid niet kritisch, tenzij er iets gebeurt waardoor dit gas plotseling vrijkomt. Een gebeurtenis bijvoorbeeld die leidt tot plotselinge gasvrijgave is een verdere snelle daling van de omgevingsdruk. En dat is precies wat er gebeurt bij het vliegen: terwijl het vliegtuig steil omhooggaat na het opstijgen, daalt de druk in de cabine tot ongeveer 0,8 bar en kan er hierdoor een decompressieprobleem ontstaan. Samengevat geldt dus de dringende aanbeveling vanuit medisch oogpunt om, afhankelijk van het duikgedrag en de reisbestemming, zowel voor als na het

duiken voldoende tijd te laten verstrijken tussen de reis en het duiken. Voor een veilige planning wordt aanbevolen om deze richtlijnen al bij de reisplanning en de boeking van de duiken toe te passen:

Aanbevelingen voor pauze na het vliegen, vóór het duiken:

 bij een vluchttijd van maximaal 5 uur en niet meer dan twee uur tijdsverschil: niet duiken op de dag van aankomst.

 bij een vluchttijd tot ca. 10 uur, tot 6 uur tijdsverschil: 1 dag pauze.

 bij een vluchttijd van meer dan 10 uur en meer dan 6 uur tijdsverschil: beter 2 dagen pauze.

Aanbevelingen voor pauze vóór het vliegen, na het duiken:

 Eén duik per dag, geen deco-duiken, minstens 12 uur.

 Herhalingsduiken en/of deco-duiken: minstens 24 uur.

 Zeer intensieve duiken, meer dan 2 duiken per dag gedurende meerdere dagen, inclusief deco-duiken: méér dan 24 uur.

Aanbeveling voor vliegen na een duikongeval:

Als het duikongeval mild was en meer dan 24 uur geleden plaatsvond, en als er een behandeling in een decompressiekamer is uitgevoerd waarbij de symptomen volledig zijn verdwenen, is er in principe niets tegen een vlucht in een normaal commercieel vliegtuig. In alle andere gevallen moet een individuele beslissing worden genomen door een ervaren lokale duikerarts op basis van de situatie. Dit omvat ook het kiezen van het meest geschikte vervoermiddel.

ONZE DESKUNDIGEN

FOTO: RICHARD WHITCOMBE/ SHUTTERSTOCK

PROF. DR. CLAUS-MARTIN MUTH is specialist anesthesiologie en spoedeisende hulp. Hij werkt in het Universitair Ziekenhuis in Ulm.

PROF. PD DR. TIM PIEPHO is hoofd van de afdeling Anesthesie en Intensive Care in het Brüderziekenhuis Trier.

Zuurstofkramp

Met de maximale partiële zuurstofdruk valt niet te spotten. Daar komen twee duikers achter op 37 meter diepte.

He t is al weer even geleden dat het is gebeurd , maar de gevolgen ervan voor het duiken van mijn vaste buddy zijn nog steeds aanwezig. Destijds gingen we bijna ieder weekend duiken in het meer dat bij een oude steengroeve is ontstaan. We doken er meestal naar de 30 meter en we tikten regelmatig de nultijd aan.

We hebben allebei zo’n 100 duiken in ons logboek staan. De lokale duikclub die aan de rand van het meer is gevestigd biedt dat jaar gratis n itrox aan. Dat wil zeggen, n itrox voor de prijs van perslucht. Dat klinkt ons als muziek in de oren en we besluiten dan ook samen de n itroxopleiding te volgen. De n itrox wordt er meestal vanuit een 32% pre-mix gevuld,

afkomstig uit een buffer. Afhankelijk van de werkelijke waarde wordt de buffer dan nog met pure zuurstof afgetopt. Daardoor varieert de uiteindelijke mengwaarde die in de duikfles gaat in geringe mate, afhankelijk natuurlijk van de restmix in de fles en de vultemperatuur. Zoals gebruikelijk wordt de waarde van de afgevulde fles

Zuurstofkramp

gemeten en gedocumenteerd in het logboek van de duikclub.

ER KLOPT IETS NIET

O p de dag van het duikongeval duikt mijn buddy met 34% n itrox in zijn fles en ik met 32%. We hebben allebei een 15 liter 200 bar fles. We bepalen de MOD (maximale diepte) op basis van een

Als een duiker onder water bewusteloos raakt, is er maar weinig tijd om te handelen. Als buddy is het eerste wat je doet: ervoor zorgen dat de ademautomaat in de mond van het slachtoffer blijft.

partiële zuurstofdruk van 1,6 bar (fout 1). Voor een 34% mix geldt een MOD van 37 meter. Voor mijn vulling van 32% ligt de MOD op 40 meter. Op basis daarvan plannen we een duik in de nabijgelegen steengroeve. Het doel is om een midden in het meer gelegen rotsblok op 36 meter op te zoeken. We zetten onze duikcomputers in de ‘luchtmodus’ om op die manier conservatief te duiken. De set opbouwen, checken en de diepte in. Alles loopt gesmeerd. Op 30 meter wordt het ineens behoorlijk donker en de watertemperatuur is maar 8 graden Celsius, ondanks dat het zomer is. Maar we duiken in een droogpak en hebben goede lampen bij ons , dus dat levert geen probleem op. D aar doemt het enorme rotsblok op. Mijn buddy zwemt eromheen en ik onderzoek het rotsblok aan de bovenkant. Ik kijk op mijn duikcomputer en zie dat we toch al op 37 meter zitten (fout 2). Mijn buddy is ongeveer aan de onderkant van het rotsblok als ik opmerk dat er iets niet helemaal klopt. Terwijl ik me naar de bodem laat zakken zie ik een constante bellenstroom uit de tweede trap van zijn automaat komen. Ik zwem hem tegemoet en het eerste waar ik aan denk , is dat zijn automaat bevroren is. Als ik dichterbij ben , zie ik dat mijn buddy heel erg snel ademt en zijn masker vol is gelopen. Zijn gezicht maakte rare grimassen en zijn ogen zijn enorm wijd opengesperd. De ademgasdonatie die ik direct overwoog zou bij die verkramping van zijn gezichtsspieren alleen maar tot verdrinking hebben geleid. Ik zoek contact met hem. Ik pak hem bij de schouder en sein om rustig te blijven , en dat ik samen met hem de opstijging ga maken. Dat doen we dus en we gaan langzaam omhoog. Gelukkig zijn we in de buurt van een steile wand die we als optische referentie tijdens de opstijging kunnen gebruiken. Op 22 meter is een uitstulping in de rotswand die we gebruiken om even te pauzeren. De symptomen bij mijn buddy zijn inmiddels minder geworden en we zitten

gelukkig ook nog binnen de nultijd. Ook de flesdruk is met 100 bar nog voldoende om de opstijging veilig te kunnen voortzetten. De rustpauze op 22 meter heeft goed geholpen om de stress af te bouwen en we stijgen verder op naar 5 meter om daar nog een beetje rond te cirkelen.

ONDERZOEK NAAR DE OORZAAK

O p weg naar huis evalueren we de duik nog eens om de mogelijke oorzaken te bekijken. De duikcomputer van mijn buddy gaf een maximale diepte van 38 meter aan. Daarmee is de MOD wel, maar slechts een beetje , overschreden. In een vervolggesprek met clubleden wordt ons duidelijk dat bij dergelijke duiken uitgegaan moet worden van een partiële druk van 1,4 en niet 1,6 bar. Dat betekent dat de MOD voor 35% al bij 31 meter diepte ligt en voor mijn fles met 32% had een MOD van 33 gegolden. Daarmee werd de MOD dus in ons geval ruim overschreden. De symptomen die ik mijn clubleden beschrijf worden eenduidig als zuurstofkramp herkend. Uiteindelijk heeft het direct opstijgen mijn buddy het beste geholpen. Mijn buddy heeft nog lang na dit voorval problemen met donkere en diepe duiken. Daarom doen we het in het vervolg rustig aan en hoeven we niet meer zo nodig diep te gaan. We kunnen dit langzaam opbouwen en wellicht later weer eens wat dieper gaan. Mijn buddy heeft sindsdien niet meer met n itrox gedoken. Wanneer ik met n itrox duik, dubbelcheck ik of de partiële druk op de computer niet hoger dan 1,4 bar staat ingesteld.

FOUTANALYSE

Fout 1: Binnen het kader van sportduiken geldt een absolute bovengrens van 1,6 bar als partiële zuurstofdruk. Deze waarde moet eigenlijk niet worden toegepast omdat al door kleinere afwijkingen lichamelijke belastingen, of door invloed van de watertemperatuur een hogere gevoeligheid voor zuurstofvergiftiging kan ontstaan. Het aanbevolen bereik ligt tussen de 1,2 en 1,4 bar PO2.

Fout 2: Zeker als je in de buurt van je dieptegrens komt, zoals hier de MOD, moet je regelmatig je werkelijke diepte op je computer controleren. En zeer belangrijk: hier moet zeker het buddypaar als een team opereren. Dat betekent elkaar regelmatig controleren, in de gaten houden en dicht bij elkaar blijven zodat je direct kan ingrijpen als er hulp nodig is.

Discovery Divers

Ik ben al zo vaak over de A12 langs Reeuwijk gereden, op naar Zeeland, maar ik heb er nog nooit gedoken. Dus wanneer ik de aanmelding voor Duikteam van de Maand krijg om een bezoek te brengen aan de Discovery Divers, plan ik meteen een afspraak in.

Ik mag me melden bij Pacific Diving. De verwarring slaat bij mij toe met al deze verschillende namen. Dit wordt na aankomst al snel opgehelderd door eigenaar Erik Huigen: “Discovery Divers is een PADI-duikschool met een duikteam dat gelieerd is aan duikwinkel Pacific Diving. Oorspronkelijk zijn de duikschool en de duikwinkel los van elkaar opgericht. Discovery Divers is in 2008 opgericht door Sven Oyntzen, en uiteindelijk overgenomen door mij met mijn compagnon Arjan de Graaf. Samen hebben we ook de duikwinkel Pacific Diving overgenomen. Discovery Divers en Pacific Diving worden daarom vaak in 1 adem genoemd. Er is bewust voor gekozen om beide apart van elkaar te laten bestaan, zodat de winkel niet vast zit aan PADI en onafhankelijk kan blijven.”

Discovery Divers organiseert elk jaar ongeveer 45 duikevenementen, variërend van (online) kenniscafés, zwembadclinics,

buitenwaterduiken en duikreizen. Ik ben vandaag uitgenodigd voor een klassieker: de nieuwjaarsduik in de Reeuwijkse Plassen. De duikstek van de Reeuwijkse Plassen ligt op slechts 1,5 kilometer van de winkel. Toch wordt er niet vaak door Discovery Divers gedoken op deze duikstek, gezien het doorgaans zeer beperkte zicht. Een andere klassieker is de seizoensslotduik: een snertduik in een snertplas met snertzicht en snert toe! Dit zegt mij al veel over de duikomstandigheden in de Reeuwijkse Plassen! Opleidingen en evenementen worden daarom vaak in andere zoetwaterplassen gegeven, en daarvan zijn er veel in de omgeving. Vinkeveen, Zevenhuizen, Zegerplas, Toolenburgse Plas en de Haarlemmermeerse Bosplas. Ook wordt de Grevelingen en de Oosterschelde regelmatig aangedaan. Genoeg uitvalsmogelijkheden vanuit Reeuwijk.

13 MEREN IN TOTAAL

Op naar die Reeuwijkse Plassen; een totaal van 13 meren tussen Bodegraven, Gouda en Reeuwijk. We duiken in de plas Broekveld, ook wel surfplas genoemd. Hier is een afgezet duikgebied met parcours en objecten, en een steiger waar je makkelijk te water kunt gaan. We komen aan op een verharde parkeerplek waar al behoorlijk wat leden van Discovery Divers staan. De nieuwjaarsduik wordt dit jaar goed bezocht. Het heerlijke zonnetje draagt hier zeker aan bij. O ngeveer 30 leden zijn aanwezig bij deze nieuwjaarsduik. We worden enthousiast welkom geheten, en er wordt gelijk een rondje gedaan om alle aanwezigen een gelukkig nieuw jaar te wensen . Bij een gezamenlijke briefing blijken 14 leden te willen duiken. Daniella zal vandaag mijn buddy zijn en mij onder water rondleiden. We liggen als eerste buddypaar in het water. Aan de kop van de steiger start gelijk een bandenspoor dat ook nog eens door een touw wordt gevolgd. Verdwalen kun je hier niet, want het touw brengt je vanaf de steiger langs de belangrijkste plekken in de duikplas en maakt een rondje terug naar de duiksteiger. Onder water zien we inderdaad gelijk het bandenspoor. De banden worden later in het jaar voor vele visjes en kreeften gebruikt als schuilplek, maar nu is er nog weinig

leven te zien. Ons duiktempo ligt niet zo hoog, dus andere buddyparen halen ons al snel in. Het is erg stoffig onder water en het is duidelijk te zien waar duikers zijn geweest. Rondom het touw zijn grote stofwolken die gemaakt zijn door voorgaande duikers. Als je daar een beetje omheen zwemt, is het zicht maximaal 2 meter - wat voor Reeuwijkse begrippen heel redelijk is. We volgen het bandenspoor; het eerste stuk op slechts 2 meter diepte en heel langzaam afdalend. We passeren een veenwandje dat overdwars op het parcours staat. We volgen het bandenspoor echter verder naar het platform op 5 meter. Een mooi groot platform voor cursisten. Het zicht is zodanig dat we het andere einde niet kunnen zien. Daniella weet dat we over het platform naar de tegenoverliggende hoek moeten zwemmen om het touw en de route weer op te pakken. Bij het platform stopt het bandenspoor, maar kun je een touw rechtsom of linksom volgen. Wij vervolgen onze route tegen de klok in en komen bij een bus aan. Ik ben vooraf al gewaarschuwd dat deze bus een beetje creepy is. De bus doemt langzaam op vanuit het duister; we kunnen er vanwege het zicht slechts een klein stukje zien. We besluiten eromheen te zwemmen. Er is ook een mogelijkheid om dóór de bus te zwemmen, maar gezien het zicht kiezen we daar niet voor. Wel schijn ik door de raampjes heen ín de bus. In de zomer wil hier nog wel eens een snoek zitten; vandaag niet. Alle stoeltjes staan nog in de bus, en op een paar stoelen zitten zelfs levensechte poppen. Hier ben ik dus voor gewaarschuwd! Het komt inderdaad creepy over.

KERSTBOMEN ONDER WATER

We vervolgen onze route via het touw.

We bereiken onze maximale duikdiepte van 9 meter. Opvallend is dat er rondom de route veel kerstbomen geplant zijn. Ze staan regelmatig heel dicht op elkaar, waardoor je een beetje je weg moet vinden erom- en overheen. Ik blijf een paar keer hangen met mijn vin in een tak, maar deze kerstbomen zorgen voor een leuke variatie van een verder behoorlijk kale duikstek. We komen aan bij een afgezonken boot. Een mooie snoek schittert op in het licht van mijn duiklamp wanneer ik erin schijn. Hij is kennelijk niet zo gecharmeerd van me, want hij zwemt snel weg. Helaas heeft mijn buddy de snoek niet kunnen zien. Na de boot leidt het touw ons weer terug naar het oefenplatform, waar we de bandenroute terug naar de steiger weer oppakken. We hebben dusdanig rustig gezwommen, dat alle duikers inmiddels zijn gepasseerd en alweer op de kant staan. Dit heeft

INFO

Duikteam: Discovery Divers Duikteam Huisplas: Surfplas van de Reeuwijkse

Plassen Aantal leden: 111 van 10-65 jaar Duikorganisatie: PADI Eigen clubhuis: Bij duikwinkel Pacific Diving Zwembadtraining: Ja, elke zondagmiddag in zwembad De Kuil te Bodegraven Jeugdteam: Ja, PADI Seal Team voor kids vanaf 8 jaar. Daarnaast worden jaarlijks worden 5-10 (Junior) Open Water Divers opgeleid. Bijzonderheden: Dankzij de vele evenementen en de DD Buddy app voor onderlinge duikafspraken het meest actieve duikteam van het Groene Hart, Nederland, Europa, de wereld en de Melkweg. To do in de omgeving: De Reeuwijkse Plassen is een prachtig wandel-, fiets-, zwem- en recreatiegebied. Er zijn meerdere restaurants op loopafstand van de duikstek. Website: www.discoverydivers.nl

voordelen voor het zicht! Ik zie nu nog wat beelden langs het parcours staan, onder andere van een haai. Terug bij de instap worden we opgewacht door ongeduldige kantwachten. We hebben het proostmoment van de nieuwjaarsduik gemist! We lagen als eersten in het water en met een duik van 40 minuten hebben we kennelijk ook als langste in het water gelegen. Traditioneel wordt na de nieuwjaarsduik in het water geproost met een glaasje Jägermeister. Er zijn gelukkig nog twee glaasjes achtergehouden !

WATER

Na het omkleden word ik uitgenodigd voor een bakje snert in de duikwinkel. Is het toch nog een beetje een snertduik! Fijn om een beetje op te warmen, want ondanks het zonnetje is de watertemperatuur met 6 graden erg fris. Leuk om diverse leden te spreken over hun enthousiasme voor Discovery Divers. Het duikteam valt op door de grote diversiteit van leden: beginner en gevorderd, man en vrouw, jong en oud. En met een team van 25 instructeurs en divemasters wordt er veel aandacht besteed aan het organiseren van evenementen en cursussen. Wat een leuke duikdag met deze traditionele nieuwjaarsduik! Voor mij nog extra gedenkwaardig, want dit was mijn 700e duik. Met een certificaat werd hier zelfs nog aandacht aan besteed! Een gezellige club, en dus ook deze maand weer een terechte Duikteam van de Maand.

Tekst & foto’s: Franka Appelman (franka@duiken.nl)

Het duikteam valt op door de grote diversiteit van leden: beginner en gevorderd, man en vrouw, jong en oud.

DUIKEN

ISSN: 0923-7607

Handelsregister Breda: 20039731

VOOR ABONNEMENTEN NEDERLAND:

VIPMEDIA PUBLISHING EN SERVICES

Postbus 7272, 4800 GG Breda

Tel: 076-5301721

Takkebijsters 57a, 4817 BL Breda

VOOR ABONNEMENTEN BELGIË:

VIPMEDIA PUBLISHING EN SERVICES

Tel: 03/645 56 18

HOOFDREDACTEUR: Judith Rietveld judith@duiken.nl

EINDREDACTEUR: Nique Hanskamp nique@duiken.nl

REDACTIEMEDEWERKERS: Manja Jurgens, Carlo Vreugde, Pim Valk, Nina Tourton, Franka Appelman, Erik Huigen

VORMGEVING: Daniel Müller

REDACTIEADRES VOOR NEDERLAND EN BELGIË: Postbus 7272, 4800 GG Breda Tel: 076-8507018 e-mail: redactie@duiken.nl

VINKEVEEN: HET BOTTERWRAK

Het Botterwrak in Vinkeveen is misschien wel het meest bedoken wrak van Nederland. Hans van der Weide uit Weesp is een gepassioneerd wrakduiker en schreef na jaren van het zoeken naar en ontdekken van alle ins en outs een boek over het bekende wrak.

TOP 7 ZOETWATERPLASSEN

Franka Appelman bezoekt voor DUIKEN magazine elke maand een duikteam in diens huisplas. Gebaseerd op haar ervaringen hebben we een top 7 van zoetwaterplassen verspreid over Nederland voor jullie samengesteld.

DUIKTIPS ZEELAND

Duiken in Zeeland is net even anders dan in de zoetwaterplassen van Nederland. Patrick Kranenbroek geeft tips; van de kentering en lood tot aan autosleutels en vissersboten.

DUIKEN magazine mei 2023 is een digitale special met als onderwerp duiken in Nederland.

REDACTIE TAUCHEN (DUITSLAND): Alexander Kassler

AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: Patrick Kranenbroek, Tim Steenssens, Gerry De Cleen, Andy Lambert, Pieter Firlefyn, Harriët Plantinga, Raymond Wennekes, Menno Gaastra, Peter Boots, Daan Kleinbussink, Linda Stomphorst, Anke Westerlaken, Diederik Berg, Joost van Uffelen, Kris Robbroeckx, Rowan Ruseler, Christiane Flechtner

VERANTWOORDELIJK UITGEVER: Michel Florisson, algemeen directeur

ADVERTENTIES: Prijslijst op aanvraag, informatie bij Judith Rietveld, tel. 06-22 48 06 17 e-mail: judith@duiken.nl

ABONNEMENTEN : Jaarabonnement (10 uitgaven + 2 digitale uitgaven) € 64,50 (incl. verzendkosten) Abonnementen kunnen elke maand ingaan. Een jaarabonnement of halfjaarabonnement wordt automatisch verlengd. Prijswijzigingen voorbehouden. U kunt ook gebruikmaken van ons e-mailadres: abo.duiken@vipmedia.nl. Kijk voor abonnementaanbiedingen op pagina 88 of op www.duiken.nl.

OPZEGGING ABONNEMENTEN: Schriftelijk minimaal 4 weken voor de afloop van de abonnementsperiode aan: VIPMEDIA, voor Nederland: Postbus 7272, 4800 GG Breda voor België: Komiteitstraat 46-52, 2170 Merksem Of per e-mail aan: abo.duiken@vipmedia.nl Telefonisch: 076-530 17 21, voor België: tel. 03/645 56 18. Openingstijden abonnementenservice: Maandag t/m donderdag van 09:00-17.00 uur en vrijdag van 09:00-13:00 uur.

VERKOOPPRIJS: Losse nummers € 7,95 Duiken wordt geleverd via www.vipwinkel.nl, duiksportzaken, kiosken en per abonnement.

DISTRIBUTIE:

Losse verkoop Nederland: Betapress BV Losse verkoop België: AMP NV

DRUK: PreVision Graphic Solutions BV Niets van deze uitgave mag overgenomen worden zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Opname van dit tijdschrift in een leesportefeuille is niet toegestaan. De redactie werkt onafhankelijk van welke organisatie dan ook. De redactie en de uitgever zijn tevens niet verantwoordelijk voor de inhoud van de geplaatste advertenties. Ongevraagd aan ons toegezonden redactionele tekst en/of foto’s worden niet geretourneerd.

Duiken is de Nederlandse uitgave van Tauchen, uitgegeven door Jahr Top Special Verlag GmbH & Co KG, Troplowitzstraße 5, D - 22529 Hamburg. Uw naam, adres en telefoonnummer worden opgenomen in ons gegevensbestand. Dit bestand wordt gebruikt voor het uitvoeren van de met u gesloten overeenkomst. Daarnaast kunnen wij uw gegevens gebruiken voor marketingdoeleinden, waaronder het uitvoeren van onderzoek om producten en diensten beter op de behoeften van abonnees af te kunnen stemmen. Ook kunnen wij en derden uw gegevens gebruiken om u te informeren over producten en diensten. Als u niet wilt dat uw gegevens voor deze doeleinden gebruikt worden, dan kunt u dit schriftelijk aan ons melden. Tevens kunt u uw eigen gegevens opvragen en verzoeken om ze te laten corrigeren of verwijderen. Stuurt u hiertoe een verzoek aan abonnementenadministratie Duiken, Postbus 7272, 4800 GG Breda Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers.

Klein van stuk, groots in prestatie.

De SeaLife Reefmaster RM-4K is de enige actiecamera ter wereld die speciaal voor onder water is gemaakt. Hij is waterdicht tot -40 meter, makkelijk te hanteren, eenvoudig in de bediening. Je hebt keuze uit verschillende camera- en onderwaterinstellingen. De Reefmaster RM-4K is klein van stuk én geeft een hoogwaardige foto en 4K filmkwaliteit. Het is de onderwatercamera die je even makkelijk bij je steekt om er zeker van te zijn dat je geen moment zal missen.

ReefMaster PRO 2000Set

ReefMaster RM-4K

SUUNTO EON CORE

Een compacte duikcomputer met het gloednieuwe Suunto Fused™ RGBM2 algoritme dat het mogelijk maakt om langer de ondewaterwereld te ontdekken. Groot, gemakkelijk afleesbaar kleurenscherm, aanpasbare functies en draadloze connectiviteit met de Suunto Tank Pod en je smartphone maken het apparaat een perfecte buddie voor zowel de beginnende als de actieve duiker.