ideologie-overstijgende doelen worden nagestreefd. De generalistische inhoudelijke oriëntatie van deze relatiestelsels op de wereldwijde strijd tussen moslims en vijanden van de islam, maakt het mogelijk dat actoren met verschillende ideologische achtergronden zich met elkaar verenigen. Door hun in dit opzicht ideologische flexibiliteit, oefenen jihadistische samenwerkingsverbanden aantrekkingskracht uit op mensen met verschillende ideologieën, motieven en doelen, die vervolgens op hun eigen wijze een bijdrage leveren aan de in zekere mate pan-ideologische internationale salafistisch-jihadistische beweging. Bijdragen van actoren die ontvankelijk zijn voor jihadistische denkbeelden, alsook van buitenstaanders, verhogen de collectieve capaciteiten van deze beweging.
3.3 Sociaal-culturele samenstelling van samenwerkingsverbanden Hoe zit het met de sociaal-culturele samenstelling van jihadistische samenwerkingsverbanden? Duidelijk is dat de salafistisch-jihadistische beweging veel waarde toekent aan één religieuze stroming (de islam) en één taal (de Arabische). Hierdoor ontstaat al snel de indruk dat we te maken hebben met een homogene en gesloten wereld. Ook de collectieve identiteit die veel individuele actoren ervaren als deelgenoten van een internationale gemeenschap van zuivere broeders, sterkt de veronderstelling dat in het jihadistische milieu mensen vertoeven met een overeenkomstige sociaal-culturele achtergrond. Maar klopt deze veronderstelling wel? Om de sociaal-culturele samenstelling van de door ons bestudeerde jihadistische clusters zo accuraat mogelijk te kunnen beschrijven, hanteren we in deze paragraaf een aantal kenmerken waarover informatie is opgenomen in de dossiers: land van herkomst, geschiedenis en volksverwantschap, taal en cultuur, leeftijd, geslacht en religie.37 3.3.1 Herkomst Allereerst valt op dat zich binnen elk samenwerkingsverband een meerderheid openbaart van personen met een Noord-Afrikaanse achtergrond. De ene keer bestaat een dergelijke meerderheid vooral uit mensen met een Algerijnse herkomst; de andere keer weer hoofdzakelijk uit mensen met Marokkaanse wortels. Actoren met overeenkomstige nationale of geografische achtergronden (de Maghreb) zoeken dus in zekere mate gezelschap bij elkaar (clustering). Toch zijn deze gezelschappen altijd vermengd met personen van elders: veelal afkomstig uit het Midden-Oosten en Europa; sporadisch uit de Balkan, de Kaukasus, de Hoorn van Afrika of Latijns-Amerika. Actoren uit Europa, onder wie Nederlandse en Franse bekeerlingen, vervullen dikwijls andere rollen dan bijvoorbeeld Arabische heartland-oriented, zoals Syriërs en Irakezen. Toch komt uit opsporingsdossiers naar voren dat deze bekeerlingen zonder moslimachtergrond niet onderdoen voor Noord-Afrikaanse actoren als het aankomt op hun jihadistische participatie of hun acceptatie door de salafistische ingroup. Uit door de politie opgetekende verklaringen van actoren en getuigen, leiden we af dat zij volwaardig deel uitmaken van een gemeenschap van broeders die elkaar helpen en er voor elkaar zijn. Hoewel de samenwerkingsverbanden dus redelijk gemêleerd zijn, komen in het opsporingsmateriaal géén actoren naar voren uit landen in Centraal-Azië en Zuidoost-Azië, zoals Pakistan of Indonesië, terwijl bekend is dat mensen uit deze herkomstgebieden wel vertegenwoordigd zijn in de internationale jihadistische beweging (zie bijvoorbeeld AIVD, 2006a). Of personen uit deze gebieden tijdens de onderzoeksperiode minder actief waren op Nederlandse bodem, of dat deze bevinding moet worden toegeschreven aan het feit dat we ons op een selectie van afgeronde opsporingsonderzoeken hebben gericht, is niet met zekerheid te zeggen. 3.3.2 Geschiedenis, taal en cultuur De actoren in de verschillende samenwerkingsverbanden zijn dus zeker niet allemaal afkomstig uit dezelfde werelddelen en kunnen ook niet zonder meer aan de hand van een gemeenschappelijke historie, taal of cultuur worden gekarakteriseerd. De ware fanatici binnen 36
