Vëllimi I V, 2020
TRE HIERARKËT E KISHËS Çdo vit, këtë ditë të bekuar, njerëzit e letrave dhe veçanërisht profesorët dhe studentët, nderojnë këta tre shenjtorë të mëdhenj, shën Vasilin e Madh, shën Grigor Theologun dhe shën Joan Gojartin, duke u njohur kontributin e vlefshëm dhe duke i promovuar ata si shembuj të përjetshëm për mësuesit dhe dishepujt. Njerëz të mençur, njerëz të kujdesshëm dhe shkencëtarë nderon Kisha jonë sot: Vasilin e Madh, “mendjen e lavdishme”, Grigor Theologun, “zërin hyjnor” dhe Joan Gojartin, “dritën universale”. Ata ishin, që të tre, prani të gjalla dhe udhëheqëse në rrafshin shpirtëror të Orthodhoksisë Ekumenike; figura me formim të rrallë shkencor dhe me shembull personal jete. Kushdo që përpiqet të flasë për tre Hierarkët ka të vështirë, jo çfarë të thotë, por çfarë të mos përmendë nga një jetë kaq shembullore, një aktivitet kaq i zhdërvjellët dhe një veprimtari shkrimore kaq e pasur, dhe jo nga një, por nga tre personalitete. Ata jetuan gjatë shekullit IV në një kohë trazirash dhe pasigurie. Krishterimit, që sapo kishte kaluar persekutime dhe vuajtje, tani i duhej të merrej me sektet e ndryshme. Jeta dhe puna e tyre ishin vërtet të shkëlqyera. Ata patën bekimin të shkollohen mirë në një kohë kur shkollimi ishte një fenomen i rrallë. Në ligjërim, kishin
fuqi të rrallë. Ishin shembuj të gjallë të vetëmohimit, bamirësisë dhe devotshmërisë. Ata i shërbyen Perëndisë, sepse fuqishëm mbështetën tërësinë e besimit të krishterë, dhe njerëzve, sepse i ofruan të gjitha dhurëtitë e tyre materiale, fizike dhe shpirtërore. Këta tre shenjtorë kremtohen veçmas në janar: Vasili, ditën e Vitit të Ri, Grigori në datën 25 dhe Gojarti në datën 27. Kremtimi i tyre së bashku, më 30 janar, u vendos në vitet e perandorit Kostandin Monomaku (1042-1055) në shekullin XI. Kjo u bë për të pajtuar të krishterët e Kostandinopojës të cilët ishin ndarë në tri grupe: vasilitët, grigorianët dhe joanitët që debatonin se cili nga këta tre Etër ishte më i rëndësishmi. E vërteta është se, është shumë e vështirë t’i krahasosh këta tre Etër të Mëdhenj. Secili prej tyre ishte mësues i mençur, punonjës i palodhur social, mbrojtës i Orthodhoksisë në një kohë kur mbizotërone herezia. Fjalët e tyre ishin zjarr dhe idetë e tyre shkuan përtej kohës së tyre. Ata me pasion i deshën letrat dhe luftuan për të vërtetën dhe drejtësinë. “Për cilin shkollim dhe mësim nuk u kujdes”, – thotë për shën Vasilin, miku dhe bashkëstudenti i tij, Grigori. Ai fillimisht studioi retorikë dhe u bë orator si pak njerëz, pasi retorika e tij kishte fuqi zjarri. Ai studioi gramatikë dhe filozofi – dialektikë. Ishte aq i përparuar në dialektikë saqë, ata që bisedonin me të, mrekulloheshin nga argumentet e fuqishme dhe arsyetimi i tij. Ai nuk la pa studiuar as astronominë dhe gjeometrinë. Nuk mbeti pas as në mjekësi. Në fakt, njohuritë e tij mjekësore e ndihmuan më vonë të organizojë dhe mbikëqyrë kompleksin “Vasiliadha”, të cilin e ndërtoi për të lehtësuar vuajtjet e njerëzve. Grigori u dallua për dashurinë për letrat që nga fëmijëria e tij. Ai studioi në qytetet e rëndësishme të asaj kohe: në Qesarinë e Kapadokisë, në Qesarinë e Palestinës, në Aleksandri dhe Athinë. Në Athinë, suksesi i tij në retorikë dhe filologji ishte aq i jashtzakonshëm saqë shoqatat studentore, sipas të drejtës së tyre, e caktuan profesor ndërsa ishte ende student dhe nuk e lejonin të largohej me Vasilin. Kur mbaroi studimet, dha mësim në Athinë vetëm për një vit. Malli i madh e shtyu të largohej dhe kështu u kthye në shtëpi.
9
