BESCHOUWING BAANBREKER
Humanisme en diversiteit Het humanisme heeft, zijn van oorsprong nobele uitgangspunten ten spijt, zich nooit kunnen bevrijden van christelijk discriminatiedenken en blijft nog steeds een ontwikkeld en Verlicht ‘wij’ tegenover een inferieur ‘zij’ plaatsen. Door het mens-gecentreerde denken dat in het humanisme besloten ligt, is het evenmin in staat om voldoende tegenwicht te bieden aan de uitbuiting van onze planeet en aan het om zeep helpen van het klimaat. Het humanisme moet zich dan ook grondig herbezinnen en zich transformeren tot een nieuw, inclusief en ecologisch humanisme. Rik Pinxten
HUMANISME: WAAROVER HEBBEN WE HET? Humanisme ontstond in het Europa van de vijftiende eeuw, met het terug bekend geraken van enkele bronnen uit de antieke oudheid. Dit was in de wereld van toen – in (West-) Europa gedomineerd door de centralistische kerk in Rome – een revelatie: Rome had immers met succes die bronnen deels vernietigd en uitgefilterd om de invloed van dat heidens denken minimaal te houden.
Het historisch Europese humanisme is niet voldoende geëmancipeerd geraakt uit het christelijke discriminatiedenken tussen de beschaafden (wij) en de onderontwikkelden (zij) Tegelijk werden er toen gegevens over andere culturen dan degene die de Heilige Schrift voorzag ontdekt. Zo
18 > april 2021
schrijft Montaigne met oprechte en open verwondering over de eerste Indianen die in Europa werden ‘getoond’. Vrijwel onmiddellijk werd dat cultureel verschil theologisch aangepakt en geleerd geplaatst: die anderen (van Azië over Amerika tot Afrika en Oceanië) waren natuurlijk pre-christelijk, heidens en moesten vooral aan de norm (de christelijke Europeaan) aangepast worden. Verschil was dus achterstand, primitiviteit. Ook het humanisme ging steeds meer daarin mee en is zo nooit uit dat christelijk discriminatiedenken geraakt. Wij hadden toch de wetenschap, wij hadden de juiste moraal en wij hadden de wereld veroverd, dus moesten we dat verschil met ‘hen’ (allemaal samen) wel als hun achterstand zien. De zaak was dus om hen zo snel mogelijk op te voeden, te ontwikkelen (uit de wikkels te halen), stelden de meeste humanisten voor. Ontken ik vandaag dat wetenschap een meer betrouwbare kennis is dan
