BOEKENREVUE
Het bijziend oog van de geschiedenis FOTOGRAFIE EN KOLONIAAL GEWELD Daniel Foliard schreef met Combatte, punir, photographier een magistraal boek over de rol die de fotografie speelde in de eerste fase van de kolonisatie door Europese mogendheden (1870 – 1914). Het werk is een intellectueel festijn. Gie van den Berghe
en opsluitingsoorden (folteringen, executies, concentratiekampen). Wat hier niet meer kon, werd ginds uitgewerkt. Toen Europa zich in de tweede helft van de negentiende eeuw begon te bekommeren om gewonden op het slagveld, werd niet omgekeken naar de kolonies. Toen eind negentiende, begin twintigste eeuw oorlogsregels werden afgesproken, kwam de derde wereld ternauwernood ter sprake. De koloniale proeftuin kreeg, zoals bekend, in de twintigste eeuw een bloederig vervolg. Veel kolonisators kwamen met goede bedoelingen: ze wilden koste wat het kost hun ‘unieke’ beschaving, religie en moderniteit brengen. Kolonisators afschilderen als bloeddorstige monsters is van dezelfde orde als het ontmenselijken van inboorlingen. Het verhindert onderzoek naar beider cultuur en beschaving.
Hedendaagse morele denkroosters opdringen aan het verleden werkt als selffulfilling prophecy Publiciteit in La Dépêche coloniale illustrée, 15 juni 1907, p. 150.
De eerste fase van de kolonisatie ging gepaard met wat in Europa ‘kleine oorlogen’ werd genoemd, honderden expedities die ontelbare slachtoffers maakten. Europeanen herkenden noch erkenden de politieke structuren van Afrika en Azië. Ze gingen grenzeloos te werk. Inlanders die bezit en land verdedigden werden niet als verzetsstrijders of soldaten behandeld maar als barbaren die zich tegen ‘de’ beschaving keerden.
42 > april 2021
De oorlog veranderde van aangezicht. Geen achter banieren optrekkende colonnes voorafgegaan door tromgeroffel en trompetgeschal, maar scherpschutters, lange afstandswapens, gasmaskers, kanonnenvlees, massaslachting. Er werd geëxperimenteerd met tactieken en technieken (uithongeren, platbranden), met nog dodelijkere wapens (gifgas en dumdumkogels die toen ze in 1899 verboden werden, koloniaal werden opgebruikt), met lijfstraffen
Hedendaagse morele denkroosters opdringen aan het verleden werkt als selffulfilling prophecy. Het levert een gesimplificeerde geschiedenis op waarin ontdekt wordt wat erin werd gestopt. Om een verleden te doorgronden moeten de toenmalig geldende denkroosters nagetrokken en toegepast worden. Niet alles wat in hedendaagse ogen onaanvaardbaar is, was dat in vroegere tijden en vice versa. Ook extreme menselijke ervaringen, daders en daden moeten objectief, passieloos bestudeerd worden.
DEGEUS
