FILOSOOF OVER FILOSOOF
De scandaleuze Tweede sekse Begin 2020 verscheen de Nederlandse vertaling van Simone de Beauvoir. Een leven. In deze nieuwe biografie werpt de Amerikaanse filosofe Kate Kirkpatrick een nieuw licht op de Beauvoir, die al te vaak wordt afgeschilderd als willoze muze van haar partner, Jean Paul Sartre. De biografie doet de Beauvoir recht als zelfstandig denker, en haalt haar uit de schaduw van haar bekende levensgezel. Het boek kreeg ronkende recensies en werd omschreven als de beste biografie van de Beauvoir tot nog toe. In normale omstandigheden zou Kirkpatrick naar Gent zijn afgereisd om op de Nacht van de Vrijdenker over haar boek in gesprek te gaan, maar u weet intussen wel wat daar een stokje voor stak. Niet getreurd: u kunt haar nog steeds aan het werk horen, zij het op het online openingsevent op vrijdag 13 november. Een voorsmaakje krijgt u in deze Geus. In De bloei van het leven schreef de Beauvoir dat ze in de vroege jaren dertig de zin niet zag van ‘feminisme’ en de ‘strijd der seksen’. Hoe kwam ze er dan toe om de zogenaamde ‘feministische bijbel’ te schrijven?
De hele geschiedenis zijn vrouwen door veel mannen gezien als inferieure wezens wier opvattingen niet relevant waren in ‘menselijke’ kwesties Toen De tweede sekse verscheen was de Beauvoir 41 jaar. Ze had gezien hoe haar moeder had geleden onder de volstrekt ongelijke relatie met haar vader. Als kind had ze er bezwaar tegen gehad om ‘als een meisje’ te worden behandeld, omdat ze had geleerd dat jongens en meisjes gelijk waren in de ogen van God. Sinds de dag dat een winkelbediende van een boekhandel haar had geconfronteerd met zijn geslacht, had ze zich vaak ongemakkelijk gevoeld in het gezelschap van onbekende mannen. Ze had Zaza verloren, die was gestorven in de nasleep van een hele reeks ruzies over de waarde van een bruidsschat, fatsoen en liefde. Ze had gezien hoe haar vriendinnen infecties kregen en in het ziekenhuis belandden na een illegale abortus. Ze had vrouwen ontmoet die niets wisten over de functies en genoegens van hun eigen lichaam. Ze had andere landen bezocht, waardoor ze was gaan inzien dat culturele gebruiken op noodzakelijkheden gaan lijken, simpelweg omdat ze gewoonte worden. Ze had de eerste bladzijden van de roman Ravages van haar vriendin Violette Leduc gelezen en was geschokt door haar eigen verwarring bij de openhar-
20 > oktober 2020
tige gesprekken over vrouwelijke seksualiteit daarin: ‘over vrouwelijke seksualiteit zoals geen vrouw nog ooit heeft gedaan, met waarachtigheid en poëzie en nog meer.’ In Pyrrhus et Cinéas had de Beauvoir gezegd dat iedereen zijn plaats in de wereld moest innemen, maar dat slechts enkelen van ons vrij waren om te kiezen welke plaats ze wilden bezetten. De menselijk situatie is dubbelzinnig: we zijn zowel subject als object. Als object wordt onze wereld begrensd door beperkingen die anderen ons opleggen. En als subject bewerkstelligen onze handelingen niet alleen onze vrijheid, maar creëren ze ook nieuwe voorwaarden in de wereld voor anderen. Als achttienjarige had de Beauvoir in haar dagboek geschreven dat er ‘wat betreft de liefde ook dingen waren om te haten.’ In haar romans uit de jaren veertig had ze de grenzen tussenfilosofie en literatuur overbrugd. Maar in De tweede sekse betoogde ze dat wat men in de naam van ‘liefde’ deed, eigenlijk geen liefde was. Ze overschreed allerlei grenzen, tussen het persoonlijke, het filosofische en het politieke. En hoewel ze om die reden door sommigen werd geprezen, zou de Beauvoir er ook om worden verguisd door anderen. Het zou tientallen jaren duren voordat het werk erkenning kreeg als feministische klassieker. Waarom wekte dit boek zowel die sterke afkeer als – latere – bewondering? In de eerste regel van De tweede sekse verhulde de Beauvoir haar aarzelingen en irritatie bij het onderwerp niet. ‘Lang heb ik geaarzeld met het schrijven van een boek over de vrouw,’ schreef ze. Maar er was in de eeuw daarvoor een ‘geweldige hoeveelheid dwaasheden gedebiteerd’ – waarin het verlies van vrouwelijkheid werd betreurd en vrouwen
DEGEUS
