BOEKENREVUE
Foute geschiedenis Imperialisme, kolonialisme en dekolonisatie zullen eindelijk opgenomen worden in de Vlaamse eindtermen en zestig jaar na de onafhankelijkheid van Congo komt er zowaar een parlementaire commissie over het Belgische kolonialisme. Ter gelegenheid van de zestigste verjaardag van de onafhankelijkheid van Congo betuigde koning Filip enigszins omfloerst zijn diepste spijt voor de misdaden en krenkingen. Hoog tijd, want in maart 2020 wees een Brits onderzoek uit dat 23% van de Belgen eerder trots dan beschaamd zijn over het koloniaal verleden. Eenzelfde percentage voelde zich veeleer beschaamd. Meer dan de helft van de bevraagden reageerde onverschillig. De Belgen deden het bij vergelijking niet eens zo slecht: de helft van de Nederlanders verklaarde trots te zijn en slechts 6% had enige schaamte. Gie van den Berghe
PETITIO PRINCIPII Het mooi vormgegeven Wit-zwart in zwart-wit had met zijn 136 foto’s uit het door Belgen ontgonnen en vertrappelde Congo een prachtig boek kunnen zijn, maar dat wordt tenietgedaan door de tendentieuze, belerende, manipulatieve aanpak en drammerige tekst van Paul Van Damme, een geschiedenisleerkracht die meewerkt aan handboeken voor Vlaamse leerlingen.
Wit-zwart in zwart-wit had met zijn 136 foto’s uit het door Belgen ontgonnen en vertrappelde Congo een prachtig boek kunnen zijn, maar dat wordt tenietgedaan door de tendentieuze, belerende, manipulatieve aanpak en drammerige tekst van Paul Van Damme Tijdens de kolonisatie van Congo werden volgens Van Damme miljoenen foto’s gemaakt. Hij koos voor beelden waar zwart en wit samen op staan. Etnische afbeeldingen, die hij ‘vaak heel erotisch getint’ vindt en ‘idyllische
32 > oktober 2020
beelden genre negertje voor zijn hut’ liet hij links liggen. Zo kon hij 80% van de collectie aan de kant schuiven, ‘want zwart en wit staan meestal niet samen op de foto, er heerste ook fotografisch apartheid’. Van Damme wou ‘zwart en blank in hun onderlinge relaties’ tonen en die ‘getuigen vaak van sociale ongelijkheid’. Zeker, er werd serieus gediscrimineerd, maar de schande waarover hij schrijft valt niet zomaar af te leiden uit zijn beeldmateriaal, laat staan uit alle door Belgen in Congo gemaakte foto’s. Van Damme heeft die miljoenen foto’s natuurlijk niet allemaal bekeken en ook de resterende 20% heeft hij niet bestudeerd. In tal van publicaties waaruit hij putte zitten behoorlijk wat beelden die zijn eenzijdige stelling ontkrachten. Hij selecteerde in functie van zijn conclusie.
IN SCÈNE GEZET Van Damme denkt nochtans dat hij objectief te werk ging. De foto op de kaft van zijn boek – een zwart jongetje in een vogelkooi tussen twee witte meisjes (zie hiernaast) – mag volgens hem niet gebruikt worden omdat er geen achtergrondinformatie over bestaat. De meisjes vinden het leuk, speculeert hij, het zwarte jongetje niet. Een doelbewuste vernedering of
een onschuldig spel? Hoe dan ook, de fotograaf tilde niet aan ‘deze gratuite foto’. Gratuit is veeleer dat Van Damme het beeld toch opnam en als uithangbord gebruikt. In een interview deed Knack (20 mei) er nog een schepje bovenop: ‘Belgische kinderen amuseren zich met kinderen [meervoud] van het zwarte huispersoneel’ [beklemtoning door GvdB]. Enkele weken later plaatste F1-wereldkampioen Lewis Hamilton het beeld op Instagram (16,7 miljoen volgers). Goed zo, vond Van Damme in Knack (16 juni), eraan toevoegend dat hij de foto als cover heeft gebruikt ‘omdat dit het paternalistische, racistische koloniale denken weerspiegelt zonder de wreedheden te tonen.’
Dat westerlingen mooie halfnaakte vrouwen aantrekkelijk vonden en er minstens aanvankelijk door werden geprikkeld, valt licht te begrijpen. Maar de erotisering, het voyeurisme is voor hun en Van Dammes rekening
DEGEUS
