ARTYKUŁY Włodzimierz Kaczocha
Młodzież i wielkopolski etos pracy Wstęp W artykule w formie eseju, który pozwala na subiektywną analizę wybranych zagadnień i problemów, przedstawiono rozważania poświęcone etosowi pracy. W pierwszej części opisano kryzys etosu, jaki zaistniał w środowisku młodzieży pracującej oraz studiującej w Wielkopolsce. W drugiej części zrekonstruowano organicznikowski etos pracy, który z początkiem XIX wieku rozwijali organicznicy Wielkopolscy, a następnie ich kontynuatorzy, aż do wybuchu drugiej wojny światowej. Opisano również, jak ten etos był nadal urzeczywistniany wśród pracowników „Ceglorza” wbrew socjalistycznemu obowiązkowi pracy. W trzeciej części rozważań postawiono hipotezę, iż od początku dwutysięcznego roku kształtuje się nowy pozytywny etos pracy, który koresponduje z organicznikowskim profesjonalno-etycznym rozumieniem pracy. Pojęcie etosu pracy rozumie się jako sposób życia ludzi realizujących wartość pracy w określonych dziedzinach działań gospodarczych oraz powiązane z nim zachowania prywatne i publiczne, które regulowane są przez konkretne normy moralne i profesjonalne (zawodowe).
Kryzys etosu pracy w Wielkopolsce (oraz w Polsce) Gdy z końcem lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku zaczęły się w Polsce procesy zmiany społecznej, określone w języku publicystycznym i naukowym jako transformacja społeczno-ustrojowa, w różnych śro4
dowiskach gospodarczych i politycznych, szczególnie młodzieżowych, przyjęto bezkrytycznie prostą wykładnię ideologii neoliberalnej, głoszącą hasła wolnego rynku nieograniczonego żadnymi normami etycznymi, dążenia do maksymalizacji indywidualnego zysku w myśl milcząco aprobowanego przekonania, że „chciwość jest dobra”, bezwzględnej rywalizacji w działaniach zarówno gospodarczych, jak i w polityce, a nawet w szkolnictwie, rywalizacji prowadzącej do osiągnięcia zysku, stanowiska w polityce, zdobycia dyplomu szkoły wyższej, wreszcie rywalizacji w osiągnięciu maksimum dóbr konsumpcyjnych zapewniających zaspokojenie (nieosiągalne w realnym socjalizmie) potrzeb materialnych oraz rosnących pod wpływem kultury masowej pragnień zmysłowych. Powstaje pytanie, dlaczego w Polsce w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku klasyczny liberalizm, a szczególnie ideologia neoliberalna zdobyły tak dużą popularność oraz inspirowały zwłaszcza ideologię do praktycznych działań gospodarczych i politycznych. Odpowiedź na pytanie umożliwia teoria „wędrujących idei” sformułowana przez Ludwika Krzywickiego (1859-1941). Teoria wyjaśnia świadomościowe i społeczno-materialne przyczyny przemieszczania (krążenia) idei, które inspirują ludzi do zmiany systemu politycznego i gospodarczego oraz zmiany sposobów życia. Gdy określone idee wygenerowały zmiany, to stały się – pisał myśliciel – „ideami zwycięskimi”, jak liberalizm na zachodzie Eu-
