Աստծո սերը մեր կյանքում

Դուգ­լաս Կու­պեր

ԱՍՏԾՈ ՍԵՐԸ ՄԵՐ ԿՅԱՆՔՈՒՄ

Երևան 2021

Բովանդակություն Գլուխ1. Գլուխ2. Գլուխ3. Գլուխ4. Գլուխ5. Գլուխ6. Գլուխ7. Գլուխ8. Գլուխ9. Գլուխ10. Գլուխ11. Գլուխ12. Գլուխ13. Գլուխ14. Գլուխ15.

Սիրո հրամայական պահանջը. . . . . . . . . . . . 5 Մեծագույն մեղքը. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Սիրո գիտակները . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 Ի՞նչ է սերը. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 Սեր` առանց ամեն տեսակի «եթե»-ների. . . 31 Սիրել նրանց, ում դժվար է սիրել . . . . . . . . . 39 Սերը դրսեվորվում է գործողության մեջ . . . 47 Սիրել` նշանակում է վստահել. . . . . . . . . . . . 58 Ազատագրված սիրելու համար. . . . . . . . . . . 65 Սերն արիություն է պահանջում. . . . . . . . . . 77 Սերը նշանակում է անձնական թշնամանքից հրաժարում . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89 Սերն ամոքում է հոգին . . . . . . . . . . . . . . . . . 99 Սերը ծնվում է ապաշխարության մեջ . . . . 120 Սերը դրսեվորվում է շփման մեջ. . . . . . . . . 134 Սերը նաեվ զգացմունք է. . . . . . . . . . . . . . . 144

Թող ձեր կյան­քի ա­մեն օ­րը հա­գե­ցած լի­նի հե­տաքր­քիր, հու­զիչ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րով:

Հա­մա­ռոտ նկա­րագ­րու­թյուն Ձեր ա­րիու­թյու­նը կբա­վա­րա­րի՞, որ սի­րեք ամ­բողջ սրտով, որ վստա­հեք ու նե­րեք մարդ­կանց, որ զգա­յուն և կա­րե­կից լի­նեք: Եր­ բեմն մարդ­կանց սի­րե­լը հեշտ է և հա­ճե­լի, եր­բեմն` աշ­խար­հում ա­մեն ին­չից ա­վե­լի դժվար: Ինչևէ, դա ա­մե­նաար­ժե­քա­վոր և շ­նոր­հա­ կալ բանն է: Այս գրքում պատմ­վում է այն մա­սին, թե ինչ­պես դառ­ նալ սի­րա­ռատ մարդ:

Գր­քի հե­ղի­նա­կի մա­սին 1964 թ. Վա­լա-­Վա­լա քա­ղա­քում Դուգ­լաս Կու­պե­րը ա­վար­տել է քո­լե­ջը և 1968 թ.` Էնդր­յու­սի ան­վան հա­մալ­սա­րա­նի Աստ­վա­ծա­բա­ նա­կան ճե­մա­րա­նը` աստ­վա­ծա­բա­նու­թյան դոկ­տո­րի աս­տի­ճա­նով: Հինգ տար­վա ըն­թաց­քում նա ե­կե­ղե­ցու ծա­ռա­յող է ե­ղել Վա­շինգ­թոն և Ալ­յաս­կա նա­հանգ­նե­րում: Ներ­կա­յումս նա ՅՕԱ ե­կե­ղե­ցու հո­վիվ է` ինք­նաա­պա­հով­մամբ: Նա օգ­նել է` ստեղ­ծե­լու ե­կե­ղե­ցի ա­մե­րիկ­ յան ա­մե­նա­մեծ կղզի­նե­րից մե­կում` Կո­դիա­կում: Կու­պեր եղ­բայ­րը «Ար­կա­ծա­յին պատմ­վածք­ներ Ալ­յաս­կա­յից», «­Միայն հի­մա է սկսվել իս­կա­կան կյան­քը», «­Մեր կյան­քի լա­վա­գույն ժա­մա­նա­կը» գրքե­րի հե­ղի­նակն է:

4

Գլուխ 1

ՍԻՐՈ ՀՐԱՄԱՅԱԿԱՆ ՊԱՀԱՆՋԸ «­Մար­դու հո­գին Տի­րոջ ճրագն է»­ Ա­ռա­կաց 20.27

Հ

եռ­վից Կա­լի­ֆոռ­նիա­յի նա­հան­գի թմրա­մոլ­նե­րի պե­տա­ կան բան­տի շեն­քը նո­րաոճ հանգստ­յան տան տեսք ու­նի, որ­պի­սին ե­ղել է ժա­մա­նա­կին: Կո­րո­նա ոչ մեծ քա­ղա­քի մո­ տա­կայ­քում` բլուր­նե­րով շրջա­պատ­ված մի ա­ռանձ­նաց­ված վայ­րում, մի ժա­մա­նակ հանգս­տա­նում էին հո­լի­վուդ­յան աստ­ ղե­րը: Հե­տո հռչա­կը պա­կա­սեց, ե­կա­մուտ­նե­րը նվա­զե­ցին, և­ ան­հանգս­տա­ցած սե­փա­կա­նա­տե­րերն այդ կալ­ված­քը վա­ճա­ ռե­ցին պե­տու­թյա­նը: Փոք­րիկ, հա­ճե­լի կա­նա­չաերկ­նա­գույն լճա­կը` ա­փին ա­ճած ստվե­րա­խիտ ծա­ռե­րով, ա­ռաջ­վա նման հանգս­տաց­նում և խա­ղա­ղեց­նում է այ­ցե­լու­նե­րին: Բայց հա­մազ­գես­տով ժա­մա­ պահ­նե­րը, հաստ փշա­լա­րը և­ ա­հազ­դու եր­կա­թե դար­պասն իս­կույն մտա­ծել են տա­լիս, որ այդ վայ­րի բո­լոր բնա­կիչ­նե­րը չէ, որ այս­տեղ են հայտն­վել ի­րենց հո­ժար կամ­քով: Մեր խում­բը շարք կազ­մեց` պատ­րաստ­վե­լով զննել այդ հաս­տա­տու­թյու­նը: Ժա­մա­պա­հը մե­զա­նից յու­րա­քանչ­յու­րի դաս­տա­կի ներ­քին հատ­վա­ծում ան­տե­սա­նե­լի դրոշմ դրեց: Մեզ ա­սա­ցին, որ այդ դրոշմն ան­հրա­ժեշտ է ներս մտնե­լիս ուլտ­րա­մա­նու­շա­կա­գույն ճա­նա­ռա­գայթ­նե­րով լու­սա­վո­րե­լու հա­մար, և­ որ­պես­զի մեզ դուրս թող­նեն վե­րա­դառ­նա­լու ժա­ մա­նակ: Դա մեզ վերջ­նա­կա­նա­պես հա­մո­զեց, որ մենք բանտ ենք գնում: 5

Ժա­մա­նակն ա­րագ էր անց­նում, երբ մեզ ու­ղեկ­ցում էին բան­տի տար­բեր հատ­ված­նե­րում և բա­ցատ­րում էին թմրա­ մոլ­նե­րի բուժ­ման սկզբունք­ներն ու մե­թոդ­նե­րը: Ո­րոշ ժա­մա­ նակ անց, ղե­կա­վա­րու­թյու­նը մեր խմբին հրա­վի­րեց զրու­ցե­լ այդ հաս­տա­տու­թյան ո­րոշ բնա­կիչ­նե­րի հետ: Հենց այս­տեղ ես ծա­նո­թա­ցա Ջի­մի հետ: Նա տար­բեր­վում էր բան­տարկ­յալ­նե­րից: Նա քա­ռա­սուն տա­րե­կան մի գե­ղե­ցիկ տղա­մարդ էր` բարձ­րա­հա­սակ, ա­լե­խառն քուն­քե­րով: Թվում էր, նրա մեջ ինչ-որ ար­տա­սո­վոր բան կա: Ես նկա­տե­ցի, որ զրույ­ցի ժա­մա­նակ նա լուռ էր, երբ շատ ու­րիշ բան­տարկ­յալ­ներ ա­զա­տո­րեն պատ­մում էին ի­րենց և­ ի­ րենց խնդիր­նե­րի մա­սին: Ջի­մը ո­չինչ չէր խո­սում այն­քան ժա­մա­նակ, մինչև զրույ­ցից հաս­կա­ցավ, որ մեր խմբում ե­կե­ղե­ցու ծա­ռա­յող­ներ կան: Երբ նա կա­մա­ցուկ հա­զաց, ա­մեն­քը լռե­ցին: Ջի­մը ցած­րա­ ձայն խո­սեց. «Ես ու­զում եմ մի բան պատ­մել ձեզ: Գու­ցե դա ձեզ պետք գա: Ես բժիշկ եմ: Ես մաս­նա­վոր լավ պրակ­տի­կա ու­նեի, վա­ յե­լում էի մարդ­կանց հար­գանքն ու վստա­հու­թյու­նը: Իմ հա­ճա­խորդ­նե­րն ա­նընդ­հատ շա­տա­նում էին, վի­րա­հա­տու­ թյուն­նե­րի ժա­մա­նա­կա­ցույ­ցը խտա­նում էր, հի­վան­դա­նո­ցում հի­վանդ­նե­րի զննումն ա­վե­լի ու ա­վե­լի շատ ժա­մա­նակ էր զբա­ ղեց­նում: Շու­տով ես շա­բաթ­վա մեջ ան­գամ կես օր հան­գիստ չու­նեի: Ես սկսե­ցի ժա­մա­նակ խլել քնից: Գրե­թե ա­մեն գի­շեր ար­տա­կարգ դեպք կամ ծննդա­բե­րու­թյուն էր լի­նում: Ի վեր­ջո, ես մի հու­սա­հատ մի­ջո­ցի դի­մե­ցի: Ու­ժե­րի լրա­ցու­ ցիչ վե­րելք ա­պա­հո­վե­լու հա­մար ես սկսե­ցի թմրանյու­թեր ըն­ դու­նել: Ի­հար­կե, սկզբնա­կան շրջա­նում ես դրանք ըն­դու­նում էի չա­փա­վոր, ճիշտ այն­քան, որ դժվար վի­րա­հա­տու­թյուն­նե­րի ժա­մա­նակ պահ­պա­նեմ աշ­խա­տու­նա­կու­թյունս: Սկզ­բում դա ինձ ան­գամ չէր էլ ան­հանգս­տաց­նում: Ես վստահ էի, որ կկա­ րո­ղա­նամ վե­րահս­կել ինքս ինձ: Բայց ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում պա­տա­հեց ա­նուղ­ղե­լին: Նախ­քան կգի­տակ­ցեի նոր սո­վո­րու­թյանս ողջ կոր­ծա­նա­րա­ րու­թյու­նը, ես ար­դեն դրա գե­րին էի: Ես չէի կա­րո­ղա­նում կանգ առ­նել. ես չէի կա­րո­ղա­նում աշ­խա­տել ա­ռանց թմրա­նյու­թե­րի: Ես գի­տեի, որ կկոր­ծան­վեմ, ե­թե հրա­ժար­վեմ դրան­ցից: Ե­թե 6

դա տե­ղի ու­նե­նար, ինձ հա­մար դա կլի­ներ ա­մեն բա­նի վեր­ջը: Ես դրա­նում հա­մոզ­ված էի: Հա­վա­տում եք, թե ոչ, բայց ես չգի­տեի ինչ ա­նել: Ես հիա­նա­ լի հաս­կա­նում էի, որ օգ­նու­թյան կա­րիք ու­նեմ: Զ­գում էի, որ չեմ կա­րող վստա­հել ոչ մի բժշկի: Ես վա­խե­նում էի, որ իմ խոս­ քե­րը գաղտ­նի չեն մնա և կ­կորց­նեմ բժշկի իմ ի­րա­վուն­քը»: Այդ ա­սե­լով` Ջի­մը կանգ ա­ռավ և­ ակն­դետ նա­յեց իր ձեռ­քե­ րին: Մի քա­նի վայրկ­յան կա­տար­յալ լռու­թյուն էր սեն­յա­կում: Հե­տո նա շա­րու­նա­կեց. «Ա­յո՛, ես ու­զում եմ շեշ­տել, որ այդ ողջ ըն­թաց­քում ես ե­կե­ղե­ցու ան­դամ էի: Երբ ժա­մա­նակ էի ու­նե­ նում, այ­ցե­լում էի ե­կե­ղե­ցի ան­գամ այն ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ ծում, երբ սկսե­ցի աշ­խա­տել որ­պես բժիշկ: Ես վճռե­ցի, որ միայն մի մարդ կա, ում հետ կա­րող եմ կի­սել իմ դժբախ­տու­թյու­նը` իմ հո­վի­վը: Հու­սով էի, որ նա կհաս­կա­ նա ինձ, և­ ո­րո­շե­ցի դի­մել նրան: Ես ցան­կա­նում էի, որ որևէ մեկն օգ­նի ինձ կապ հաս­տա­տե­լ Աստ­ծո հետ: Ար­դեն այն ժա­ մա­նակ ինձ թվում էր, որ դա միակ ելքն է: Ես հան­դի­պում նշա­նա­կե­ցի հով­վի հետ և­ ե­կա նրա գրա­ սեն­յակ: Այն օ­րե­րին վհա­տու­թյան մեջ էի: Նրան հան­դի­պե­լով, ա­ռանց զուր ժա­մա­նակ կորց­նե­լու, իս­կույն պատ­մե­ցի ա­մեն ինչ: Ես խոս­տո­վա­նե­ցի, որ չա­րա­շա­հում եմ թմրա­նյու­թե­րը, որ, ըստ էու­թյան, դար­ձել եմ թմրա­մոլ և­ որ ելք չեմ տես­նում ստեղծ­ված ի­րա­վի­ճա­կից: «­Հա­վա­նա­բար, ես չա­փա­զանց ան­կեղծ էի,- ա­սաց Ջի­մը: - Եր­բեք չեմ մո­ռա­նա հով­վի ար­ձա­գան­քը»: Նա ինձ նա­յեց սոս­ կու­մով ու ապ­շա­հար, իսկ հե­տո ար­տա­բե­րեց. «Աստ­վա՜ծ իմ: Ջի՛մ, մի՞­թե դա ճիշտ է»: Հե­տո նա սկսեց խրատ կար­դալ այն մա­սին, թե որ­քան սոս­ կա­լի վնաս եմ պատ­ճա­ռում ինձ, ըն­տա­նի­քիս և­ ե­կե­ղե­ցուն: Նա եր­կար-բա­րակ խո­սում էր այն մա­սին, թե ինչ­պես կա­րող է դա անդ­րա­դառ­նալ իմ աշ­խա­տան­քի և հե­ղի­նա­կու­թյան վրա: Վեր­ջում նա հի­շեց­րեց, որ, ի­հար­կե, այդ սար­սա­փե­լի սխա­լը ինձ կհասց­նի կոր­ծան­ման` կրա­կե գե­հե­նում»: Ջի­մը կանգ ա­ռավ: Երբ նա կրկին խո­սեց, նրա խոսքն է՛լ ա­վե­լի փա­փուկ և խո­հուն էր, քան ա­ռաջ: «Ես կյան­քում եր­բեք այդ­քան հիաս­թափ­ված, այդ­քան ստո­ րաց­ված ու միայ­նակ չէի զգա­ցել: Ինձ հար­կա­վոր էր մի մարդ, 7

ով կկա­րո­ղա­նա լսել ինձ, խո­սել ինձ հետ, փոր­ձել հաս­կա­նալ ու օգ­նել ինձ: Ես ինքս էլ հաս­կա­նում էի, որ մեծ մեղք եմ գոր­ծում: Գի­ տեի, որ հար­կա­վոր է կանգ առ­նել: Հենց այդ պատ­ճա­ռով էլ ե­կել էի նրա մոտ: Հարկ չկար ինձ հի­շեց­նե­լու այն, ինչ ինքս էլ գի­տեի: Կար­ծում եմ, որ ես կորց­րե­ցի դուրս պրծնե­լու ա­մեն հույս և­ այս բան­տում հայտն­վե­ցի մա­սամբ նաև այն հու­սա­հա­տու­ թյան պատ­ճա­ռով, որ ապ­րե­ցի այդ օ­րը: Խնդ­րում եմ, ինձ ճիշտ հաս­կա­ցեք: Ես ոչ ո­քի չեմ մե­ղադ­րում, ին­ձա­նից բա­ցի: Ի՛նքս ինձ կոր­ծա­նե­ցի: Այս­տեղ գտնվե­լու ողջ ըն­թաց­քում ես շատ բան ի­մա­ցա կյան­քի և հենց իմ մա­սին: Հա­ճախ էի փա­ փա­գում, որ շատ բան փոխ­վի դե­պի լա­վը: Գու­ցե դեռ ա­մեն ինչ կո­րած չէ»: Հե­տո նա նա­յեց մեր աչ­քե­րին, և նրա հա­յաց­քում մենք կար­դա­ցինք այն ողջ ցա­վը, վի­րա­վո­րանքն ու հու­սա­հա­տու­ թյու­նը, որ նա զգա­ցել էր այդ օ­րը, երբ օգ­նու­թյան հա­մար դի­ մել էր հով­վին, և­ ին­չը նա չէր կա­րո­ղա­նում մո­ռա­նալ մինչ օրս: «Ես ու­զում եմ միայն մի խոր­հուրդ տալ ձեզ,- շա­րու­նա­կեց նա,- խնդրում եմ, ե­թե թմրա­մո­լը կամ օգ­նու­թյան կա­րիք ու­ նե­ցող ցան­կա­ցած մարդ գա ձեզ մոտ, նրան խրատ­ներ մի՛ տվեք: Լ­սե՛ք նրան և սի­րե՛ք նրան այն­պի­սին, ինչ­պի­սին նա կա: Գու­ցե դուք կա­րո­ղա­նաք օգ­նել նրան»: Մար­դու նկատ­մամբ սեր դրսևո­րե­լու ա­նըն­դու­նա­կու­թյու­նը միշտ հան­գեց­նում է ող­բեր­գու­թյան: Ին­չո՞ւ: Ո­րով­հետև քրիս­ տո­նեու­թյան ա­ռանց­քը սի­րո Աստ­վածն է, Ով ցան­կա­նում է, որ Իր սե­րը բա­ցա­հայտ­վի մարդ­կանց փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ նե­րում: Երբ կարծ­րասր­տու­թյու­նը, ան­տար­բե­րու­թյու­նը, նա­ խա­պա­շար­մունք­նե­րը կամ շատ այլ հնա­րա­վոր խո­չըն­դոտ­ներ հայտն­վում են ճա­նա­պար­հին, Աստ­ծո հրա­շա­լի ծրա­գի­րը խա­ փան­վում է: Նույ­նիսկ, ե­թե դա մեկ ան­գամ լի­նի, հետևանք­ ներն ա­ղե­տա­լի կլի­նեն: Քա­նի որ Երկ­նա­յին Հոր ծրա­գի­րը` ազ­դել կա­րի­քա­վոր, մե­ ղա­վոր, կոր­ծան­վող մարդ­կանց սրտե­րի վրա, պետք է ի­րա­կա­ նաց­վի Ի­րեն նվիր­ված զա­վակ­նե­րի ծա­ռա­յու­թյան մի­ջո­ցով, ով­քեր պետք է աշ­խար­հին բա­ցա­հայ­տեն Աստ­ծո սե­րը, բա­րի լու­րի ա­ռա­վել լիար­ժեք ար­տա­հայ­տու­թյու­նը սերն է մարդ­ 8

կանց նկատ­մամբ: Մենք պետք է սի­րենք մարդ­կանց այն­պի­ սին, ինչ­պի­սին նրանք կան: Դա իս­կա­պես ա­վե­տա­րան­չա­կան գործ է, այդ բա­ռի ա­մե­նա­բարձր ի­մաս­տով: Մար­դուն սի­րե­լու ա­նըն­դու­նա­կու­թյու­նը լուրջ բաց է բնա­ վո­րու­թյան մեջ, քա­նի որ այդ դեպ­քում ինչ-որ մե­կը կա­րող է զրկվել հա­վի­տե­նա­կան կյան­քից: Ան­տար­բե­րու­թյունն ու խստասր­տու­թյու­նը մար­դուն կա­րող են վա­նել Աստ­ծուց այն պա­հին, երբ մար­դն ա­մե­նից շատ ու­նի Նրա կա­րի­քը: Հենց դա էր տե­ղի ու­նե­ցել Ջի­մի հետ: Ան­կաս­կած, մարդ­կանց մեծ մա­սը չի կա­րող հաս­կա­նալ կամ վե­րապ­րել Աստ­ծո սե­րը` կտրված լի­նե­լով մյուս մարդ­ կան­ցից: Նախ­քան այն նրանց հա­մար կդառ­նա ի­րո­ղու­ թյուն, նախ­քան նրանք կար­ձա­գան­քեն դրան, այն պետք է ար­տա­ցոլ­վի նրանց վրա մեկ այլ հո­գու հա­յե­լուց: Մեզ հա­ մար ան­հաս­կա­նա­լի պատ­ճառ­նե­րով, Երկ­նա­յին Հայրն Ի­ րեն հանձ­նեց մեր դա­տին, հեն­վեց մեզ վրա, որ­պես­զի մենք մարդ­կա­յին լեզ­վով ար­տա­հայ­տենք, թե ով է Նա ի­րա­կա­նում, և­ որն է Նրա սե­րը: Աստ­վա­ծա­շունչն ա­սում է. «­Մար­դու հո­գին Տի­րոջ ճրագն է» (Ա­ռա­կաց 20.27): Այդ­պի­սով, Իր ժո­ղովր­դի մի­ջո­ցով Երկ­նա­յին Հայ­րը ցան­կա­նում է ողջ աշ­խար­հը լու­սա­վո­րել Իր սի­րով: Այժմ դուք հաս­կա­նո՞ւմ եք, թե ին­չու են այդ­քան տա­րօ­րի­ նակ հետևանք­ներ լի­նում, երբ մենք խստա­սիրտ ենք գտնվում մեր­ձա­վո­րի նկատ­մամբ: Այն մար­դը, ում նկատ­մամբ ան­տար­ բե­րու­թյուն և խս­տասր­տու­թյուն է դրսևոր­վում, կա­րող է կաս­ կա­ծել սի­րող Աստ­ծո գո­յու­թյա­նը: Իր «Եր­ջան­կու­թյունն ըն­տա­նի­քում» գրքում, Ջորջ Վան­դե­ մա­նը դրա­մա­տիկ կեր­պով ցույց է տա­լիս, որ ա­մուս­նա­լու­ծու­ թյու­նը` այդ հա­մա­տա­րած սո­ցիա­լա­կան չա­րի­քը, մարդ­կա­յին փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի աղ­ճատ­ման հետևան­քը, ող­բեր­ գա­կան է, ո­րով­հետև, հայ­րե՛ր և մայ­րե՛ր, Աստ­ված «ցան­կա­ նում է ձեր սի­րո մի­ջո­ցով ե­րե­խա­յին բա­ցա­հայ­տել Իր սե­րը: Բայց այժմ Նա չի կա­րող դա ա­նել» («Եր­ջան­կու­թյունն ըն­տա­ նի­քում», 34): Ես մտա­բե­րում եմ իմ անձ­նա­կան փոր­ձա­ռու­թյու­նը, թե ինչ­պես էի փոր­ձում խոր­հուրդ տալ 14-ամ­յա տղա­յին: Նա ե­կե­ ղե­ցու դպրո­ցի ա­մե­նա­բարդ ա­շա­կերտ­նե­րից մեկն էր` մռայլ, 9

չշփվող, մե­կու­սա­ցած: Թվում էր, թե ոչ ոք չի կա­րող ընդ­հա­ նուր լե­զու գտնել նրա հետ: Մոր մա­հից հե­տո հայ­րը լքել էր նրան: Տ­ղան կյան­քի վաղ տա­ րի­ներն անց էր կաց­րել ման­կա­տա­նը: Բո­լո­րո­վին վեր­ջերս նրան մի ման­կատ­նից փո­խադ­րել էին մյու­սը: Իսկ հե­տո նա ստիպ­ված էր ե­ղել ապ­րել մի ըն­տա­նի­քում: Նրանք ե­կե­ղե­ցու ան­դամ­ներ էին: Ու, չնա­յած ե­րե­խա­նե­րի դաս­տիա­րակ­ման մեջ ու­նե­ցած ի­ րենց փոր­ձա­ռու­թյանն ու համ­բե­րու­թյա­նը, նրանք մտա­դիր էին հրա­ժար­վե­լ այդ դժբախտ դե­ռա­հա­սին պա­հե­լուց: Մի ան­գամ ես խո­սում էի նրա հետ փոք­րիկ, նեղ գրա­դա­ րա­նա­յին սեն­յա­կում, ուր նրան ու­ղար­կել էր դպրո­ցի տնօ­րե­նը ինձ հետ զրու­ցե­լու հա­մար: Ես մինչև հի­մա հի­շում եմ, թե ինչ­պես նրան պատ­մե­ցի Երկ­նա­յին Հոր սի­րո մա­սին: Այժմ ես զար­մա­նում եմ, թե ին­չու նա չծաղ­րեց ինձ: Ես դրան ար­ժա­նի էի: Հաս­կա­ցե՛ք, նրա հա­մար, ով չգի­տի, թե ինչ բան է ծնո­ղա­ կան սե­րը, շատ դժվար է ըմբռ­նել Երկ­նա­յին Հոր սի­րա­գո­րով բնա­վո­րու­թյու­նը: Գո­յու­թյուն ու­նեն բազ­մա­թիվ հու­զա­կան պատ­նեշ­ներ, ո­րոնք դժվա­րաց­նում են հոգևոր ճշմար­տու­ թյուն­նե­րի ըն­կա­լու­մը: Ինչ­պե՞ս կա­րող են նրանք հա­վա­տալ, թե Աստ­ված, Ում ի­րենք չեն տես­նում, սի­րում է ի­րենց, ե­թե այն մար­դիկ, ում հետ ի­րենք շփվում են, եր­բեք իս­կա­պես չեն սի­րել նրանց: Ե­թե նրանց նկատ­մամբ սեր չի դրսևոր­վել այն պա­հե­րին, երբ դրա կա­րի­քը շատ են ու­նե­ցել: Ցան­կա­ցած մարդ, ով հոգևոր ու հու­զա­կան ճգնա­ժամ է ապ­րում, պետք է խո­րա­պես ջեր­մու­թյուն զգա, ճշմա­րիտ մարդ­կա­յին սեր` նախ­քան կկա­րո­ղա­նա կամ կցան­կա­նա ար­ ձա­գան­քել Աստ­ծո սի­րուն: Աշ­խար­հում շատ մար­դիկ կան, ով­քեր ինք­նավս­տահ չեն և սի­րո սուր պա­կաս են զգում: ԱՄՆ-ում, օ­րի­նակ, կնքված ե­րեք ա­մուս­նու­թյուն­նե­րից մե­կը ա­վարտ­վում է ա­մուս­նա­լու­ծու­ թյամբ: Իսկ մնա­ցած ա­մուս­նու­թյուն­նե­րի մեծ մա­սը հա­ճախ դժբախտ է լի­նում: Ե­թե խախտ­վում է մարդ­կա­յին սի­րո Աստ­ ծո կող­մից սահ­ման­ված կա­ռու­ցա­կար­գը, բա­զում մար­դիկ են տա­ռա­պում հոգևոր ա­մա­յու­թյու­նից: Դա խան­գա­րում է, որ մար­դիկ մո­տե­նան Աստ­ծուն և Նրա սի­րուն: 10

Մե­ղա­վոր խղճի տա­ռա­պանք­նե­րը, վախն ու խո­րին ան­ հանգս­տու­թյունն ու­ժե­ղա­նում են: Ա­տե­լու­թյան, վրդով­մուն­ քի, ան­բա­վա­կա­նու­թյան, հիաս­թա­փու­թյան և բռ­նու­թյան քաղց­կե­ղա­յին ու­ռուցք­նե­րն ա­մեն օր զար­գա­նում են: Չարն ու ա­րա­տը գրո­հում են: Բայց այդ­պի­սի ի­րա­վի­ճա­կի կոր­ծա­նա­րար հետևանք­ներն ան­մի­ջա­պես չէ, որ աչ­քի են ընկ­նում: Դրանք տա­րած­վում են շատ ա­վե­լի հե­ռուն, ա­ռան­ձին ան­բա­րո ա­րարք­նե­րից, օ­րենք­ նե­րի խախ­տում­նե­րից, բա­րո­յա­կա­նու­թյան անկ­ման փաս­տե­ րից և­ ան­կար­գու­թյուն­նե­րի դրսևո­րում­նե­րից: Քրիս­տոն­յա­նե­րին չեն ան­հանգս­տաց­նում մեղ­քի բազ­մա­ պատկ­ման ծա­գում­նա­բա­նա­կան պատ­ճառ­նե­րը: Ինչ-որ ա­ռա­վել վատ բան ա­նուղ­ղե­լի վնաս է հասց­նում Եր­ կիր մո­լո­րա­կի դժբախտ բնա­կիչ­նե­րի հո­գի­նե­րին: Աստ­վա­ծա­ շունչն ար­տա­հայ­տիչ ձևով խո­սում է մե­ծա­գույն ող­բեր­գու­թյան մա­սին` կապ­ված ա­նօ­րե­նու­թյան ան­նա­խա­դեպ ա­ճի հետ, ո­րը տե­ղի է ու­նե­նա­լու Քրիս­տո­սի երկ­րորդ գալստ­յան նա­խօ­րեին: «Եվ ա­նօ­րե­նու­թյու­նը շա­տա­նա­լու պատ­ճա­ռով շա­տե­րի սե­ րը կսառ­չի» (­Մատ­թեոս 24.12): Այ­սօր քրիս­տոն­յա­նե­րի ա­ռաջ­նա­հերթ խնդի­րը ող­բա­լը չէ այն պատ­ճա­ռով, որ ա­նօ­րե­նու­թյան կա­տա­ղի ա­լիք­նե­րը տա­ րած­վում և գ­րո­հում են ա­մե­նու­րեք: Դա ոչ մի օ­գուտ չի բե­ րի մեզ: Այդ փաստն ա­վե­լի շուտ վկա­յում է, որ ան­հրա­ժեշտ է գլխա­վոր ու­շա­դրու­թյու­նը Ա­վե­տա­րա­նի քա­րո­զին հատ­ կաց­նել, ո­րը բա­րի լուր է Աստ­ծո և սի­րո մա­սին այս սերն­դի հա­մար, որ չգի­տի, թե ինչ է սե­րը, քա­նի որ զանգ­վա­ծա­յին ա­նօ­րե­նու­թյան պայ­թյունը, ըստ էու­թյան, ոչն­չաց­րել է դրա մա­սին ճշմա­րիտ ըմբռ­նու­մը մարդ­կանց մե­ծա­մաս­նու­թյան գի­տակ­ցու­թյան մեջ և կ­յան­քում: Մենք Հի­սու­սի մի­ջո­ցով մեզ պարգև­ված սի­րո կա­րիքն ու­ նենք, նաև` դրա­նով շրջա­պա­տող մարդ­կանց հետ կիս­վե­լու կա­րիքը: Այն պետք է պատ­նեշ դառ­նա ան­մաք­րու­թյան ու մեղ­ քի բազ­մա­պատկ­ման ճա­նա­պար­հին: Այս վեր­ջին ժա­մա­նակ­ նե­րում մենք պետք է օգ­նենք մարդ­կանց` զգա­լու այդ սերն իր ողջ խո­րու­թյամբ մեր բա­րի ազ­դե­ցու­թյան շնոր­հիվ: Մենք չենք կա­րող և չ­պետք է խստասր­տու­թյուն դրսևո­րենք մարդ­կանց նկատ­մամբ. մենք պետք է սի­րենք նրանց ամ­բողջ սրտով: 11

Այս գիր­քը կոչ­ված է օգ­նե­լու ա­մեն­քիս` Աստ­ծո օգ­նու­թյամբ կա­տա­րե­լու յու­րա­քանչ­յուր քրիս­տոն­յա­յի այդ ա­ռաջ­նա­հերթ պարտ­քը:

12

Գլուխ 2

ՄԵԾԱԳՈՒՅՆ ՄԵՂՔԸ «­Յու­րա­քանչ­յուրն իր ճա­նա­պար­հին դա­ռավ»­ Ե­սա­յիա 53.6

Ն

ա սպա­սում էր իր ա­ռա­ջին զա­վա­կի ծնուն­դին: Փոք­րի­կի հա­մար վա­ղուց նա­խա­տես­ված սեն­յա­կը մաք­րել էին, հա­ տա­կը` փայ­լեց­րել: Պա­տե­րին պա­րող ձիուկ­նե­րի և միմ­յանց սեղմ­ված շնիկ­նե­րի նկար­ներ էին կախ­ված: Նոր ման­կա­սայ­լա­կը նույն­պես ու­շա­դրու­թյուն էր գրա­վում: Այն փա­ռա­հե­ղո­րեն վեր էր խո­յա­ցել սեն­յա­կի կենտ­րո­նում: Նրա ոտ­քե­րը ծածկ­ված էին սպի­տակ մե­տաք­սե վա­րա­գույ­ րով, ո­րի ներքևում սպի­տակ ժան­յակ էր ա­սեղ­նա­գործ­ված: Ներ­սում` բրդյա դե­ղին փա­փուկ ծած­կո­ցի վրա, ձեռ­քով կո­ կիկ գործ­ված եր­կու զույգ կո­շիկ էր դրված: Մի զույ­գը վար­դա­ գույն էր, մյու­սը` երկ­նա­գույն: Երբ ծննդա­բե­րու­թյան ցա­վերն սկսվե­ցին, մի հա­ճե­լի հուզ­ մունք հա­մա­կեց նրան: Բայց հի­վան­դա­նոց տա­նե­լու ժա­մա­ նակ կինն ինչ-որ վատ բան զգաց: Ե­կավ բժիշ­կը: Նա բռնեց կնոջ ձեռ­քը, որ այդ պա­հին մա­հու չափ գու­նատ էր: Մաշ­կի տա­կից հստակ երևում էին կա­պույտ ե­րակ­նե­րը: Բժիշ­կը մի պահ հան­գիստ սեղ­մեց նրա ձեռ­քը` մտա­հո­գու­թյուն և կա­րեկ­ցանք ար­տա­հայ­տե­լով` ա­վե­լի շուտ սո­վո­րու­թյու­նից դրդված: Նա կնոջն ա­սաց, որ լուրջ բար­դու­ թյուն­ներ են ա­ռա­ջա­ցել: Շ­տապ վի­րա­հա­տու­թյուն էր ան­հրա­ժեշտ: Հնա­րա­վո­րինս նրբան­կա­տո­րեն նա բա­ցատ­րեց, որ վի­րա­հա­տու­թյունն ան­ հրա­ժեշտ է կնոջ կյան­քը փրկե­լու հա­մար: Ե­րե­խա­յին ար­դեն հնա­րա­վոր չէր փրկել: 13

Բժիշ­կը, որ քրիս­տոն­յա էր, հե­տա­գա­յում պատ­մեց, թե ինչ­ պի­սի կոր­ծա­նա­րար ազ­դե­ցու­թյուն ու­նե­ցավ նո­րու­թյու­նը ե­ րի­տա­սարդ կնոջ վրա: Հու­սա­հատ­ված` նա ո­րո­շեց հրա­վի­րել իր հով­վին և կ­նոջ ա­մուս­նուն: Այն ե­կե­ղե­ցու ուս­մուն­քի հա­ մա­ձայն, ուր նա հա­ճա­խում էր, այդ­պի­սի պա­հե­րին հար­կա­ վոր էր ո­րո­շա­կի ծե­սեր կա­տա­րել: Այդ կի­նը նվիր­ված էր իր ե­կե­ղե­ցուն և ցան­կա­նում էր, որ ա­մեն բան կա­տար­վի այն­ պես, ինչ­պես հարկն է: Բժիշկն իս­կույն զան­գա­հա­րեց քա­րոզ­չին, բա­ցատ­րեց նրան, թե ինչ է տե­ղի ու­նե­ցել և խնդ­րեց հնա­րա­վո­րինս շտապ գալ: Քա­րո­զի­չը պա­տաս­խա­նեց, որ այս պա­հին ինքն զբաղ­ ված է, և­ ի­րեն ա­վե­լի հար­մար է գալ վա­ղը, երբ ա­վե­լի շատ ժա­մա­նակ կու­նե­նա: Նաև ա­վե­լաց­րեց, որ տվյալ պա­րա­գա­ յում բժիշկն ին­քը կամ բուժ­քույ­րը կա­րող են գործ­նա­կան քայ­ լեր ձեռ­նար­կել, ո­րոնք կփո­խա­րի­նեն ե­րե­խա­յի հետ կապ­ված ան­հրա­ժեշտ ծե­սեր ի­րա­կա­նաց­նե­լուն: Այդ ա­սե­լով, նա վայր դրեց լսա­փո­ղը: Շա­տե­րի հա­մար մեղ­քը կապ­վում է ո­րո­շա­կի ուս­մունք­ նե­րի նչհա­վա­տա­լու կամ հան­րա­հայտ բա­րո­յա­կան նոր­մեր խախ­տե­լու հետ: Մար­դիկ կար­ծում են, թե մեղ­քը միայն Տա­սը պատ­վի­րան­նե­րի ակ­ներև խախ­տումն է: Բայց մեղ­քի հաս­կա­ ցու­թյան նման սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րը խո­չըն­դո­տում են գի­ տակ­ցե­լու դրա ողջ գար­շե­լիու­թյու­նը: Ե­սա­յիա մար­գա­րեի գրքում մի հա­մար կա, ո­րը հռչա­կում է. «Ա­մենքս ոչ­խար­նե­րի պես մո­լոր­վե­ցինք» (Ե­սա­յիա 53.6): Մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը ճիշտ է հաս­կա­նում այս հա­մա­րը, որ­ տեղ խոս­վում է այն մա­սին, որ բո­լոր մար­դիկ մե­ղա­վոր­ ներ են: Այս հատ­վա­ծը գրա­վում է նրա­նով, որ հե­ղի­նա­կը չի սահ­մա­նա­փակ­վում մի դի­պուկ դի­տո­ղու­թյամբ: Հե­տա­գա­ յում նա տա­լիս է մեղ­քի ա­մե­նաան­կեղծ սահ­մա­նու­մը, որը միայն կա­րե­լի է գտնել Աստ­վա­ծաշն­չում: Նա պար­զա­պես ա­վե­լաց­նում է. «­Յու­րա­քանչ­յուրն իր ճա­նա­պար­հին դար­ ձավ»: Ա­հա՛ թե որն է մեղ­քը: Այն ա­ռա­ջին տե­ղում է դնում մար­դու սե­փա­կան «ես»-ը, իսկ Աստ­ծուն և մեր­ձա­վոր­նե­րին` երկ­րորդ: Այն մար­դուն ստի­պում է գնալ իր սե­փա­կան ճա­նա­պար­հով, որ­քան էլ «բա­րո­յա­կան» կամ «ազն­վա­բա­րո» լի­նեն դրանք, 14

այն դեպ­քում, երբ Աստ­ծո ճա­նա­պար­հը մնում է ան­տես­ված կամ մերժ­վում է: Տի­րոջ սահ­ման­ման հա­մա­ձայն, Աստ­ծո ու­ղին` քրիս­տո­ նեու­թյան էու­թյու­նը, ի սրտե սի­րելն է Աստ­ծուն և մարդ­կանց: Ս­րա­նից հետևում է, որ քրիս­տո­նեու­թյան հա­կա­պատ­կե­րը` մեղ­քի գա­գաթ­նա­կե­տը, մարդ­կանց նկատ­մամբ խստասր­տու­ թյունն է, սի­րո բա­ցա­կա­յու­թյու­նը սրտում: Ե­թե հստակ բնո­րո­շենք, մեղ­քը սի­րո բա­ցա­կա­յու­թյունն է սրտում, ան­տար­բե­րու­թյու­նը մեր­ձա­վոր­նե­րի կա­րիք­նե­րի նկատ­մամբ, քա­նի որ ա­ռա­ջին տե­ղում անձ­նա­կան շահն է: Հենց սա էլ վե­րա­դարձն է սե­փա­կան ու­ղուն, այ­լա­սե­րու­մը` սե­փա­կան ճա­նա­պար­հով գնա­լու ըն­թաց­քում: Հենց այս­պես վար­վեց այն ծա­ռա­յո­ղը, ով հրա­ժար­վեց հի­վան­դա­նոց գալ այն օ­րը, երբ դժբախտ ե­րի­տա­սարդ կինն այն­քա՜ն ու­ներ նրա օգ­նու­թյան կա­րի­քը: Աշ­խար­հում և­ ե­կե­ղե­ցում շատ մար­դիկ կան, ով­քեր ապ­ րում են միայն ի­րենց հա­մար և­ այդ պատ­ճա­ռով չեն ար­դա­ րաց­նում Աստ­ծո և մարդ­կանց սպա­սե­լիք­նե­րը: Մեծ մա­սը նույ­նիսկ չի գի­տակ­ցում ե­սա­կենտ­րոն կեն­սա­կեր­պի ողջ մեղ­ սա­վո­րու­թյու­նը: Այս­պես կոչ­ված քրիս­տոն­յա­նե­րից շա­տերն այ­սօր այն­քան են կլան­ված ու­նայ­նու­թյամբ, այն­պի­սի նա­խան­ ձախն­դրու­թամբ են պաշտ­պա­նում ի­րենց շա­հա­դի­տա­կան հե­տաքրք­րու­թյուն­նե­րը, աշ­խար­հից այն­քան հու­սա­լիո­րեն են պատ­նեշ­վել ե­սա­սի­րու­թյան պարս­պով, որ ոչ մի գործ չու­նեն շրջա­պա­տող մարդ­կանց հետ: Կա­ռա­վա­րու­թյու­նը, ո­րը ղե­կա­վար­վում է այդ­պի­սի մարդ­ կանց կող­մից, ի վեր­ջո, կոր­ծան­ման կհասց­նի ան­գամ ա­մե­ նահ­զոր ազ­գին: Ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րը, որ ղե­կա­վար­վում են այն­պի­սի մարդ­կանց կող­մից, ով­քեր չեն հո­գում շրջա­պա­տող­նե­րի բա­ րե­կե­ցու­թյան մա­սին, այլ ան­հանգս­տա­նում են լոկ սե­փա­կան շա­հի հա­մար, կոր­ծա­նա­րար ազ­դե­ցու­թյուն կու­նե­նան ողջ հա­սա­րա­կու­թյան բա­րո­յա­կան վի­ճա­կի վրա: Որ­քան էլ ճիշտ գա­ղա­փար­ներ քա­րո­զի ե­կե­ղե­ցին, ե­թե նրա ան­դամ­ներն ան­տե­սում են այլ մարդ­կանց կա­րիք­նե­րը, չեն ծա­ռա­յում ո՛չ Աստ­ծուն, ո՛չ մարդ­կանց: Շա­տերն ան­կեղ­ ծո­րեն քա­րո­զում են Ա­վե­տա­րա­նը, բայց նրանց պա­կա­սում է 15

ա­մե­նագլ­խա­վո­րը: Նրանք բա­վա­կա­նա­չափ չեն բարձ­րաց­րել սի­րո ջա­հը, կրա­կը հա­զիվ ջեր­մու­թյուն է ար­ձա­կում: Մեզ հա­ մար որ­պես օ­րի­նակ ծա­ռա­յում են Ե­փե­սո­սի ե­կե­ղե­ցու փոր­ ձա­ռու­թյուն­նե­րը: Երկ­նա­յին լույսն ար­տա­ցոլ­վում էր նրանց կյան­քում: Քրիս­տո­սի Հո­գին սիր­տը լցնում էր քնքշան­քով ու կա­րեկ­ցան­քով: Ցա­վոք, վրա հա­սավ մի ժա­մա­նակ, երբ նրանք դա­դա­րե­ ցին գնա­հա­տել Աստ­ծո սե­րը: Այն դուրս էր մղվել ու­րիշ գա­ ղա­փար­նե­րի կող­մից: Ա­ռա­ջին տե­ղում հան­դես էր գա­լիս սե­փա­կան «ես»-ը: Շեշ­տե­րը տե­ղա­փոխ­վել էին, և Ե­փե­սո­սի քրիս­տոն­յա­նե­րն աշ­խար­հի առջև դա­դա­րել էին կա­տա­րել ի­ րենց գլխա­վոր պարտ­քը, նրանք դա­դա­րել էին աշ­խար­հին բա­ցա­հայ­տել Աստ­ծո սե­րը, նրանք այլևս մարդ­կանց չէին վե­ րա­բեր­վում քնքշու­թյամբ ու կա­րեկ­ցան­քով, ո­րը տա­ծում է մեր նկատ­մամբ Քրիս­տո­սը: Կ­րա­կը մա­րել էր: Քրիս­տո­նեա­կան ե­կե­ղե­ցու պատ­մու­թյան ողջ ըն­թաց­քում այդ ող­բեր­գու­թյու­նը բազ­միցս կրկնվել է: Եվ մենք ու­նենք հստակ նա­խազ­գու­շա­ցում, որ վեր­ջին` Լաո­դի­կեի ե­կե­ղե­ ցին էլ կգոր­ծի այդ սոս­կա­լի սխա­լը: Նա կհաս­նի այն­պի­սի վի­ճա­կի, երբ նրա մե­ծա­գույն կա­րի­քը կլի­նի Աստ­ծո սի­րո ի­ րա­կան գործ­նա­կան ճա­նա­չու­մը: Ճշ­մա­րիտ Վ­կան ստիպ­ ված է արձանագրելու, որ նրա միակ հույսը կայանում է այն բանում, որպեսզի ջերմեռանդորեն փնտրի «կրա­կում փորձ­ ված ոս­կին»` սի­րո ոս­կին: Սա հարս­տա­ցած ու հա­ջո­ղակ ե­կե­ղե­ցի է: Նա հա­ջո­ղու­ թյուն ու­նի: Այն­տեղ շատ կան օժտ­ված մար­դիկ. ե­կե­ղե­ցին ու­ նի ա­մեն բան, նա ոչ մի բա­նի կա­րիք չու­նի, բա­ցի սի­րուց: «Նրան­ցից շա­տե­րի վի­ճա­կը, ով­քեր հա­վակ­նում են Աստ­ծո զա­վակ­նե­րի կոչ­մա­նը, ճշգրիտ ներ­կա­յաց­ված է Լաո­դի­կեի ե­ կե­ղե­ցուն հղված ու­ղեր­ձում,- գրում էր քրիս­տոն­յա գրող Է. Գ. Ուայ­թը,- նրանք, ով­քեր ու­նեն ճշմար­տու­թյան գի­տու­թյու­նը, դա չեն հաս­կա­նում իր ողջ լիու­թյամբ: Նրանք չեն ցան­կա­ նում ի­րենց սրտի ու կյան­քի մեջ ըն­դու­նել Քրիս­տո­սի սե­րը»: Այ­սօր ե­կե­ղե­ցին ու­նի բարձր ո­րա­կա­վոր­մամբ, օժտ­ված քա­րո­զիչ­ներ, ով­քեր պեր­ճա­խոս հռչա­կում են ճշմար­տու­թյու­ նը և պաշտ­պա­նում են հա­վա­տը: 16

Ե­կե­ղե­ցին ու­նի բարձր ո­րա­կա­վոր­մամբ վար­չա­րար­ներ, ով­ քեր կա­ռա­վա­րում ու գոր­ծը ղե­կա­վա­րում են ոչ վատ, քան ա­ ռա­վել շա­հու­թա­բեր ձեռ­նար­կու­թյուն­նե­րի կա­ռա­վա­րիչ­նե­րը: Ե­կե­ղե­ցին հա­սա­րա­կա­կան կա­պե­րի ո­լոր­տում ու­նի բարձր ո­րա­կա­վոր­մամբ մաս­նա­գետ­ներ` մար­դիկ, ով­քեր հիմ­նա­վո­ րա­պես ու­սում­նա­սի­րել են մեր կազ­մա­կեր­պու­թյան մա­սին ճիշտ պատ­կե­րա­ցում ձևա­վո­րե­լու ար­վես­տը հա­սա­րա­կու­ թյան մեջ: Ե­կե­ղե­ցին ու­նի փոր­ձա­ռու ֆի­նան­սա­գետ­ներ, ով­քեր հիա­ նա­լի գլուխ են հա­նում ֆի­նան­սա­կան գոր­ծառ­ու­թյուն­նե­րից, ին­չը հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս ե­կե­ղե­ցուն ար­դյու­նա­վետ կեր­պով կա­ռա­վա­րե­լ իր բազ­մա­քա­նակ հիմ­նար­կու­թյուն­ներն ու կազ­մա­կեր­պու­թյուն­նե­րը: Բարձր ո­րա­կա­վո­րում ու­նե­ցող մաս­նա­գետ­նե­րի նվիր­ված ծա­ռա­յու­թյու­նը տար­բեր ո­լորտ­նե­րում, ե­կե­ղե­ցուն թույլ է տվել ստեղ­ծել հիաս­քանչ, ժա­մա­նա­կա­կից, շար­ժու­նակ կազ­մա­կեր­ պու­թյուն: Այդ ա­մե­նը շատ լավ է, օգ­տա­կար ու ան­հրա­ժեշտ: Բայց ա­ սա­ցե՛ք ինձ, որ­տե՞ղ գտնել բարձր ո­րա­կա­վոր­մամբ մաս­նա­ գետ­ներ մարդ­կանց նկատ­մամբ սի­րո ո­լոր­տում: Ո՞ւր են նրանք, ով­քեր կա­րող են բա­վա­րա­րել այս կոր­ծան­ վող աշ­խար­հում ապ­րող ան­հանգս­տա­ցած, հու­զախ­ռով մարդ­ կանց խո­րա­գույն պա­հանջ­մունք­նե­րը: Ո՞ւր են հո­գա­տար, կա­րե­կից, շրջա­պա­տող­նե­րի կա­րիք­նե­րի նկատ­մամբ զգա­յուն քրիս­տոն­յա­նե­րը: Ո՞ւր են նրանք, ով­քեր կա­րող են լսել և հաս­ կա­նալ, կա­րեկ­ցանք ար­տա­հայ­տել, մխի­թա­րել ու քա­ջա­լե­րել: Փո­ղո­ցի անկ­յու­նում հան­դի­պե­լով քա­րոզ­չին, ով հա­մա­ռո­ րեն պնդում էր` «Աստ­ված սեր է», հառ­լեմ­ցի մի ե­րի­տա­սարդ բո­ղո­քեց. «Ես հոգ­նել եմ սի­րո մա­սին այդ բո­լոր խո­սակ­ցու­ թյուն­նե­րը լսե­լուց: Ես ու­զում եմ կեն­դա­նի սեր տես­նել»: Ե­կե­ղե­ցում կա՞ն մար­դիկ, ով­քեր ցան­կա­նում են օգ­նել այս ե­րի­տա­սար­դին: Ո՞վ կա­րող է խոս­քեր հագց­նել Աստ­ծո սի­ րուն, ինչ­պես դա ա­նում էր Քրիս­տո­սը: Այն խոս­քե­րը, ո­րոնք կհա­մա­պա­տաս­խա­նեն ձկնոր­սի կամ ան­կիրթ մարմ­նա­վա­ ճա­ռի բա­ռա­պա­շա­րին: Ո՞ւր են նրանք, ով­քեր ը­նու­նակ են Աստ­ծո սե­րը փո­խան­ցել մի հա­յաց­քով, խոս­քի հնչե­րան­գով: 17

Ո՞ւր են, օ՜, ո՞ւր են սի­րո գի­տակ­նե­րը: Կոր­ծան­վող մարդ­ կու­թյու­նը, մե­ծա­գույն կա­րիք զգա­լով, սպա­սում է նրանց ու­ շա­ցած մուտ­քին` բե­մա­հար­թակ: Աշ­խար­հը ոչ մի բա­նի կա­րիք չու­նի այն­քան, որ­քան Փրկ­չի սի­րո` դրսևոր­ված մարդ­կա­յին փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում: Ողջ եր­կինքն է սպա­սում տղա­մարդ­կանց ու կա­նանց, ում մի­ ջո­ցով Աստ­ված կա­րող է բա­ցա­հայ­տել քրիս­տո­նեու­թյան այդ մե­ծա­գույն զո­րու­թյու­նը: Աստ­ված սեր է: Իսկ ո՞վ ես դո՛ւ:

18

Գլուխ 3

ՍԻՐՈ ԳԻՏԱԿՆԵՐԸ «­Հեռ­վից է երևա­ցել ինձ Տե­րը, թե` հա­վի­տե­նա­ կան սի­րով սի­րել եմ քեզ, դրա հա­մար քա­շե­ցի քեզ ո­ղոր­մու­թյու­նով»:­ Ե­րե­միա 31.3

Մ

ի ան­գամ ա­ռա­վոտ­յան իմ ըն­կե­րը, ով աշ­խա­տում էր հի­ վան­դա­նո­ցում որ­պես հո­վիվ, մտավ մի հի­վան­դա­սեն­յակ, որ­տեղ պառ­կած էր վեր­ջերս ե­կած հի­վան­դը: Նա տե­սավ մոտ 50 տա­րե­կան, ա­լե­խառն մա­զե­րով մի գեր կնոջ: Կի­նը ոչ այն­ քան ֆի­զի­կա­կան հի­վան­դի, որ­քան հուզ­ված ու տա­ռա­պան­ քից խե­լա­կո­րույս մար­դու տեսք ու­ներ: Նս­տե­լով ան­կող­նու մոտ, նա քնքուշ, հան­գիստ ձայ­նով ներ­կա­յա­ցավ: Թույլ չտա­լով, որ նա ա­վար­տի, կի­նը վրդով­ված ընդ­հա­տեց. «Ես ոչ մի քա­րոզ­չի չեմ ու­զում տես­նել: Ես պատ­կա­նում եմ իմ ե­կե­ղե­ցուն: Ինձ դուր են գա­լիս իմ հա­վա­տի սկզբունք­նե­րը, և­ ես չեմ ցան­կա­նում, որ մենք խո­սենք որևէ այլ բա­նի մա­սին: Ես չեմ ու­զում, որ դուք այ­ցե­լեք ինձ, քա­նի դեռ ես այս­տեղ եմ գտնվում: Խնդ­րում եմ, հան­գի՛ստ թո­ղեք ինձ»: Հո­վի­վը հան­գիստ վեր կա­ցավ և պատ­րաստ­վում էր հե­ռա­ նալ: Հե­տո կանգ ա­ռավ և մեղ­մո­րեն ա­սաց. «Ես չեմ ե­կել այս­ տեղ, որ քա­րո­զեմ ձեզ: Ես ե­կել եմ ձեր նկատ­մամբ սի­րուց մղված»: Հի­վան­դը մի ակն­թարթ զար­ման­քից կորց­րեց խո­սե­լու ըն­ դու­նա­կու­թյու­նը: Հե­տո թու­լա­ցավ, ժպտաց և­ ա­սաց. «­Լա՛վ, այդ դեպ­քում նե՛րս ե­կեք և նս­տե՛ք: Ես հենց հի­մա այն­քա՜ն 19

ու­նեմ դրա կա­րի­քը և­ ան­պայ­ման կօգտ­վեմ իմ նկատ­մամբ ձեր ու­շա­դրու­թյու­նից»: Հի­վան­դի` հի­վան­դա­նո­ցում եր­կար ժա­մա­նակ գտնվե­լու ըն­թաց­քում, ըն­կերս ա­մեն օր այ­ցե­լում էր նրան: Նրանց միջև բա­րե­կա­մա­կան ջերմ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ ստեղծ­վե­ ցին: Ինչ­պես նա խոս­տո­վա­նեց հե­տա­գա­յում, ի­րեն հա­ջող­վել էր նշա­նա­կա­լի հոգևոր ծա­ռա­յու­թյուն մա­տու­ցել հենց այդ հի­վան­դին` նրա հի­վան­դա­նո­ցում գտնվե­լու ըն­թաց­քում: Ին­ քը զգում էր դա: Հո­գե­բան­նե­րը հայտ­նա­բե­րել են, որ յու­րա­քանչ­յուր մարդ սի­րո և­ ու­շա­դրու­թյան մե­ծա­գույն պա­հանջ է զգում: Մ­նա­ցա­ ծը կյան­քում կախ­ված է նրա­նից, թե որ­քա­նով լիար­ժեք է բա­ վա­րար­ված այս գլխա­վոր պա­հան­ջը: Աստ­ված Ինքն է մարդ­կանց սրտե­րի մեջ դրել ի­րենց նման­ նե­րի հետ շփում ու­նե­նա­լու խո­րը ցան­կու­թյու­նը: Դա Նրա ե­ զա­կի պարգևն է Իր զա­վակ­նե­րին, նաև ա­մե­նաու­ժեղ­նե­րին ու հաս­տա­տա­կամ­նե­րին: Գեթ­սե­մա­նում հո­գե­վար­քի և փոր­ձու­թյուն­նե­րի ժա­մա­ նակ, Քրիս­տո­սը փա­փա­գում էր Իր աշա­կերտ­ների կա­րեկ­ ցան­քին: Նա ցան­կա­նում էր, որ որևէ մե­կն Իր հետ լի­նի, Նա ու­շա­դրու­թյան և­ ըմբռն­ման կա­րիք ու­ներ: Բայց, որ­քան էլ դա ող­բեր­գա­կան է, ա­շա­կերտ­նե­րից ոչ ոք չա­ջակ­ցեց Նրան: Պոռթ­կուն, հաս­տա­տա­կամ ու աշ­խույժ Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը հա­ճախ էր կա­րեկ­ցան­քի ու շփման կա­րիք ու­նե­նում, երբ ի­ րա­կա­նաց­նում էր ա­ռա­ջա­մար­տի­կի իր դժվա­րին ա­ռա­քե­լու­ թյու­նն Աստ­ծո գոր­ծում: Աստ­ված ո­րո­շա­կի նպա­տա­կով է բո­լո­րիս մեջ ներդ­րել սիր­ ված լի­նե­լու հիմ­նական ցան­կու­թյու­նը: Բա­վա­րա­րե­լով այդ մարդ­կա­յին պա­հանջ­մուն­քը Երկ­նա­յին Հայ­րը մտնում է մեր կյանք: Երբ մար­դը փոր­ձում է բա­վա­րա­րել սի­րո և­ ու­շա­դրու­թյան ա­ռօր­յա պա­հանջը, նա անս­պա­սե­լիո­րեն գտնում է Աստ­ծուն: Այս մա­կար­դա­կում, Երկ­նա­յին Հայ­րը բո­լոր մարդ­կանց գրա­ վում է դե­պի Ի­րեն: Այս մա­կար­դա­կում, հա­վա­տա­վոր­ներն էլ պետք է ձգտեն հաս­տա­տել Աստ­ծո ար­քա­յու­թյու­նն ի­րենց մեր­ձա­վոր­նե­րի սրտե­րում: Յու­րա­քանչ­յուր մարդ, ով կփրկվի, կփրկվի սի­րո 20

մի­ջո­ցով: Իսկ սե­րը բխում է Աստ­ծուց: «­Հա­վի­տե­նա­կան սի­ րով սի­րել եմ քեզ, դրա հա­մար քա­շե­ցի քեզ ո­ղոր­մու­թյու­նով» (Ե­րե­միա 31.3): Միայն սերն է վե­րաց­նում խո­չըն­դոտ­նե­րը: Միայն սերն է մարդ­կանց սրտե­րն ըն­կա­լու­նակ դարձ­նում ճշմար­տու­թյան նկատ­մամբ, երբ լրաց­նում է նրանց մե­ծա­գույն կա­րի­քը: Ճիշտ է, որ յու­րա­քանչ­յուր մարդ, հի­վան­դա­նո­ցի կնոջ նման, «կա­ րող է վա­յե­լել այն»: Այդ մա­սին լավ է աս­ված հան­րա­ծա­նոթ եր­գե­րից մե­կում. «Աշ­խար­հը քնքուշ սի­րո կա­րիք ու­նի: Դա այն է, ինչ նրան պա­ կա­սում է»: Քրիս­տո­սը բա­վա­կա­նա­չափ սի­րա­ռատ սիրտ ու­ներ, որ­ պես­զի բա­վա­րա­րեր բո­լոր նրանց պա­հանջ­մունք­նե­րը, ով­քեր սի­րո և կա­րեկ­ցան­քի կա­րիք ու­նեին: Նա այ­սօր էլ կա­րող է ա­ ռա­տո­րեն հե­ղել Իր սե­րը ողջ աշ­խար­հի վրա: Միայն մի խնդիր գո­յու­թյուն ու­նի: Սե­րը ի­րա­կան չէ և­ ոչ մի ար­ժեք չու­նի, ե­թե այն չի դրսևոր­վում գործ­նա­կա­նում: Միայն Աստ­ծուն հայտ­նի պատ­ճառ­նե­րով, Նա Իր ժո­ղովր­դին հանձ­ նա­րա­րել է բա­ցա­հայ­տել աշ­խար­հին Իր սե­րը: Նա Իր թան­ կար­ժեք գան­ձե­րը տե­ղադ­րում է երկ­րա­յին ա­նոթ­նե­րի մեջ: Նա ընտ­րել է մարդ­կանց, որ­պես­զի Իր օրհ­նու­թյուն­նե­րը փո­խան­ ցի աշ­խար­հին: Նա ցան­կա­նում է, որ Իր փառ­քը շո­ղա նրանց մի­ջո­ցով` ցրե­լով մեղ­քի խա­վա­րը: Աստ­ված ցան­կա­նում է, որ Իր զա­վակ­նե­րը սի­րով ծա­ռա­յեն մե­ղա­վոր­նե­րին ու կա­րի­քա­ վոր­նե­րին և նրանց ա­ռաջ­նոր­դեն Իր մոտ: Աստ­ված օգ­տա­գոր­ծում է մար­դուն որ­պես միջ­նորդ, որ­պես­ զի աշ­խար­հին փո­խան­ցի Իր սի­րո ջեր­մու­թյու­նը: «­Մար­դու հո­գին Տի­րոջ ճրագն է» (Ա­ռա­կաց 20.27): Որ­քա՜ն սոս­կա­լի է, որ Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը հա­ճախ չի կա­տա­ րում այդ մե­ծա­գույն հանձ­նա­րա­րու­թյու­նը: Նա Աստ­ծո սե­րը չի բա­ցա­հայ­տում այն­պես, ինչ­պեք պետք է: Ե­սա­սի­րու­թյունն ու սառ­նասր­տու­թյու­նը գրե­թե հանգց­րել են սի­րո կրա­կը: Շա­տե­ րը, ով­քեր հայ­տա­րա­րում են, թե քրիս­տոն­յա­ներ են, մո­ռա­ցել են, որ Աստ­ված ի­րեն­ցից քրիս­տո­սան­ման կյանք է ակն­կա­լում: Ի՞նչ է նշա­նա­կում քրիս­տո­սան­ման կյանք: Դա նշա­նա­կում է, ոչ ա­վել, ոչ պա­կաս, բա­ցա­հայ­տել մարդ­կանց նկատ­մամբ Աստ­ծո սե­րն այն­պես, ինչ­պես դա ա­րել է Քրիս­տո­սը: Հենց սա 21

էր մարդ­կանց հրա­պու­րում դե­պի Նա: Նրա դեմ­քի սի­րո ար­ տա­հայ­տու­թյու­նը, Նրա բնա­վո­րու­թյան գե­ղեց­կու­թյու­նը, որ բա­ցա­հայտ­վում էր մեղմ հա­յաց­քի ու խոս­քի մեջ, դե­պի Քրիս­ տոսն էին ձգում նրանց, ով­քեր չէին խստա­ցել ան­հա­վա­տու­ թյան մեջ: Աստ­ծո ան­հատ­նում սե­րը Փրկ­չի սի­րած թե­ման էր: Նա հա­ճախ էր խո­սում դրա մա­սին, Նա ապ­րում էր դրա­նով, Նա Ին­քը` Սերն էր մարդ­կա­յին կեր­պա­րան­քում: Այդ­պի­սի ապ­շե­ցու­ցիչ, բերկ­րա­լի ներ­թա­փան­ցու­մը Նրա էու­թյան մեջ, Ով ի­րա­կա­նում Աստ­ված էր, ա­ռանձ­նա­հա­տուկ օրհ­նու­թյուն­ ներ էր բե­րում մարդ­կանց: Քրիս­տո­սը ե­կել էր մարդ­կանց բա­ցա­հայ­տե­լու կեն­դա­նի ճշմար­տու­թյունն այն մա­սին, թե ինչ­պես Երկ­նա­յին Հայ­րը փա­փա­գում է` բա­վա­րա­րե­լ մարդ­ կու­թյան ա­մե­նահ­րա­տապ պա­հանջ­մունք­նե­րը: Աստ­ծո մա­սին այդ նույն թան­կար­ժեք գի­տու­թյու­նը, Աստ­ ծո սի­րո այդ նույն ի­մա­ցու­թյու­նը` անձ­նա­կան փոր­ձի հի­ման վրա, մե­ծա­գույն պարգև­ներ են, որ վստահ­ված են Աստ­ ծո ժո­ղովր­դին: Եվ Տերն ան­կեղ­ծո­րեն ցան­կա­նում է, որ Իր հետևորդ­ներն այդ պարգևը փո­խան­ցեն աշ­խար­հին: Յու­րա­քանչ­յուր մարդ պետք է սի­րո հա­ղոր­դիչ լի­նի: Ինչ-որ պա­հի, ինչ-որ կերպ, այս աստ­վա­ծա­յին մտա­դրու­ թյու­նը մեր վե­րա­բեր­յալ, գրե­թե կորս­վել էր: Մենք հակ­ված ենք ու­շա­դրու­թյուն դարձ­նե­լու պա­կաս կարևոր հար­ցե­րի: Մե­ծա­գույն մեղ­քը շատ հեշտ է գոր­ծել: Դա նրբա­գույն չա­ րիքն է: Այն շատ հեշտ է ճա­նա­չել մեր մեջ: Հա­սա­րա­կու­թյունն ա­րա­գո­րեն պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան է կան­չում մար­դաս­պա­ նին: Ա­մուս­նա­կան հա­վա­տար­մու­թյու­նը խախ­տո­ղը հո­գու խոր­քում գի­տի, որ ին­քը խա­բում է: Խե­լա­միտ գո­ղը սո­վո­րա­ բար գի­տակ­ցում է, որ իր գոր­ծո­ղու­թյուն­ներն ան­բա­րո են և­ ա­նար­դա­րա­ցի: Բայց նա, ով խախ­տում է սի­րո օ­րեն­քը, հա­ ճախ գրե­թե խղճի խայթ չի զգում իր խստասր­տու­թյան պատ­ ճա­ռով: Բայց խղճի` այս հա­զիվ նկա­տե­լի ձայ­նին էլ կա­րե­լի է հեշ­տու­թյամբ ստի­պել լռել առ­հա­վետ: Մենք հակ­ված ենք ապ­րե­լու միայն մեզ հա­մար, այդ պատ­ ճա­ռով էլ խստասր­տու­թյունն ու անզ­գա­յու­թյու­նը փթ­թում են մեր մեջ քաղց­կե­ղա­յին թաքն­ված ու­ռուց­քի նման: Մենք ան­ տար­բեր ենք դառ­նում ու­րիշ­նե­րի կա­րիք­նե­րի նկատ­մամբ` հա­զիվ թե գի­տակ­ցե­լով, թե ինչ է մեզ հետ կա­տար­վում: 22

Օ­րի­նակ, բժիշ­կը կա­րող է այն­քան վարժ­վել իր աշ­խա­ տան­քին, այն­քան ձևա­կա­նո­րեն վե­րա­բեր­վել իր պար­տա­կա­ նու­թյուն­նե­րի կա­տար­մա­նը, նրա սիր­տը կա­րող է այն­քան խստա­նալ, որ շու­տով նա կդա­դա­րի բու­ժել հի­վանդ­նե­րին, պար­զա­պես նրանց ա­ռա­ջին օգ­նու­թյուն ցույց կտա ստա­մոք­ սի խո­ցի բուժ­ման կամ մեծ ո­լո­քի կոտր­ված­քի ժա­մա­նակ: Նա ար­դեն չի գի­տակ­ցում, որ իր աշ­խա­տան­քը մարդ­կանց ա­պա­ քի­նե­լու ծա­ռա­յու­թյունն է: Եվ դա այն ժա­մա­նակ, երբ ի­րենց վա­խե­րով, տագ­նապ­նե­րով, հիաս­թա­փու­թյուն­նե­րով նրա մոտ ե­կող հի­վանդ­նե­րի գրե­թե ի­նը տաս­նե­րոր­դը ոչ թե պար­ զա­պես դե­ղա­մի­ջոց­նե­րի կամ վի­րա­հա­տա­կան մի­ջամ­տու­ թյան, այլ շատ ա­վե­լիի կա­րիքն ու­նի: Քա­րո­զիչ­նե­րը նույն­պես են­թա­կա են մե­ծա­գույն մեղ­քին: Նրանք կա­րող են հիմ­նա­վո­րա­պես մա­շել ի­րենց մե­քե­նան` աշ­խա­տե­լով ե­կե­ղե­ցու տա­րե­կան ծրագ­րի ի­րա­գործ­ման հա­ մար: Նրանք կա­րող են լավ ծրագ­րել բյու­ջեն, խոր­հուրդ­ներ տալ և­ աստ­վա­ծաշնչ­յան տե­սա­կե­տից ճիշտ քա­րոզ­ներ կար­ դալ մե­ռել­նե­րի վի­ճա­կի մա­սին: Միև­նույն ժա­մա­նակ, նրանք կա­րող են միան­գա­մայն աչ­քա­թող ա­նել կեն­դա­նի մարդ­կանց վի­ճա­կը` նրանց կա­րիք­նե­րով հան­դերձ: Մարդ­կանց, ով­քեր ցան­կա­նում են, որ որևէ մե­կը (նույն ին­քը` հո­վի­վը) հոգ տա­ նի ի­րենց մա­սին, փոր­ձի հաս­կա­նալ ի­րենց: Մարդ­կանց հար­ կա­վոր է մարդ, ում հետ ի­րենք կա­րող էին քննար­կել ի­րենց հու­զող խնդիր­նե­րը, ով կկա­րո­ղա­նա ա­ղո­թել ի­րենց հետ և­ ի­ րենց հա­մար, ոչ միայն ծա­ռա­յու­թյան պարտ­քից ել­նե­լով` տա­ րե­կան մեկ ան­գամ ծրագր­ված այ­ցի ժա­մա­նակ: Քա­րոզ­չի հա­մար հեշտ է տրվել ներ­քին զգա­ցու­մին, թե ին­ քը չի կա­րող հա­ջո­ղու­թյուն ու­նե­նալ որ­պես քա­րո­զիչ, ե­թե խո­ շոր ե­կե­ղե­ցու հո­վիվ չդառ­նա: Այս դեպ­քում, նա սո­վո­րա­բար գե­րա­դա­սում է անց­նել վար­չա­կան աշ­խա­տան­քի, որ­տեղ, ինչ­ պես ի­րեն է թվում, ին­քը կկա­րո­ղա­նա ծա­ռա­յել Տի­րո­ջը ա­ռա­ վել բեղմ­նա­վոր ու ար­դյու­նա­վետ կեր­պով: Թեև վար­չա­կան աշ­խա­տանքն ան­հրա­ժեշտ է ե­կե­ղե­ցու գործ­նա­կան ծա­ռա­յու­թյան կազ­մա­կերպ­ման հա­մար, և­ որևէ մե­կը պետք է կա­տա­րի այն, գո­յու­թյուն ու­նի ի­րա­կան վտանգ, որ այդ­պի­սի պաշ­տո­նը կա­րող է ծա­ռա­յո­ղին հե­ռաց­նել մարդ­ կան­ցից և նրանց ի­րա­կան կա­րիք­նե­րից: 23

Խո­սե­լով մեր­ձա­վոր­նե­րի կա­րիք­նե­րի նկատ­մամբ ա­ ճող ան­տար­բե­րու­թյան մա­սին, դոկ­տոր Դա­վիդ Դաֆ­ֆին իր «­Հո­գե­բա­նու­թյունն ու քրիս­տո­նեա­կան կրո­նը» գրքում գրում է. «Եր­բեմն բժշկին ա­վե­լի շատ հե­տաքրք­րում է, որ գի­ տա­կա­նո­րեն հիմ­նա­վոր­ված ախ­տո­րո­շում կա­տա­րի, քան որ մարդ­կանց օգ­նի: Այդ­պի­սով, նա դառ­նում է «լավ» գիտ­նա­ կան, բայց վատ բժիշկ: Նման գայ­թակ­ղու­թյուն ստիպ­ված է լի­նում հաղ­թա­հա­րել նաև հոգևոր աշ­խա­տո­ղը: Նա կա­րող է նա­խանձ­ախն­դո­րեն պահ­պա­նել քրիս­տո­նեա­կան դա­վա­ նան­քի մաք­րու­թյու­նը, բայց այն չկի­րա­ռել գործ­նա­կա­նում: Այդ­պի­սով, նա դառ­նում է «լավ» աստ­վա­ծա­բան, բայց վատ ծա­ռա­յող: Ցան­կա­ցած ծա­ռա­յող, ինչ դիրք էլ նա զբա­ղեց­նի, կա­րող է ա­նու­շա­դրու­թյուն դրսևո­րել ու­րիշ­նե­րի նկատ­մամբ: Եվ, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, խստասր­տու­թյունն ու ան­մարդ­կա­յին վե­ րա­բեր­մուն­քը փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մեջ մնում են մե­ծա­ գույն մեղք: «Ան­մարդ­կա­յին» բա­ռը, սո­վո­րա­բար, մեր մտքում կա­ պակց­վում է ան­մեղ մարդ­կանց տա­ռա­պանք­նե­րի, կտտանք­ նե­րի հրե­շա­վոր գոր­ծիք­նե­րի, խա­րույ­կի վրա այ­րե­լու կամ էլ մոն­ղոլ-թա­թար­նե­րի բար­բա­րո­սա­կան սո­վո­րու­թյուն­նե­րի հետ: Նրանք գար­շե­լի սո­վո­րու­թյուն ու­նեին. այն մարդ­կանց, ում ցան­կա­նում էին քա­ռա­տել, կա­պում էին ձիե­րից: Հե­տո չորս ու­ժեղ կեն­դա­նի­նե­րին մտրա­կում էին, որ­պես­զի նրանք քա­ ռատ­րոփ սլա­նան տար­բեր ուղ­ղու­թյուն­նե­րով և պա­տա­ռո­տե­ լով քա­ռա­տեն դժբախ­տին: Միշտ էլ ես այդ սո­վո­րու­թյու­նը հա­մա­րել եմ անգ­թու­թյան և­ ան­մար­դա­սի­րա­կան վե­րա­բեր­մուն­քի ան­գե­րա­զան­ցե­լի օ­րի­ նակ մարդ­կա­յին փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում: Այդ պատ­ճա­ ռով, ես ոչ մի կերպ չէի կա­րող հա­մա­ձայ­նել, որ իմ գլխա­վոր մեղ­քն ան­մարդ­կա­յին վե­րա­բեր­մունքն է: Ի վեր­ջո, ինձ եր­բեք բա­վա­կա­նու­թյուն չի պատ­ճա­ռել որևէ մե­կին տան­ջե­լը: Էու­թյամբ ես ինձ դա­ժան չէի հա­մա­րում: Այս ա­ռու­մով իմ խիղ­ճը կա­տա­րե­լա­պես հան­գիստ էր, քա­նի որ ես վստահ էի իմ ան­մե­ղու­թյա­նը: 24

Եվ երբ խո­րա­պես գի­տակ­ցե­ցի, որ քրիս­տո­նեու­թյու­ նը սերն է Աստ­ծո և մեր­ձա­վոր­նե­րի նկատ­մամբ, ծա­ռա­յելն է մարդ­կանց, ին­չի մա­սին պար­զո­րոշ ա­սել է Քրիս­տո­սը, ես հաս­կա­ցա, որ հա­ճախ ան­մարդ­կա­յին եմ ե­ղել, որ դա իմ մե­ ծա­գույն մեղքն է: Ե­թե քրիս­տո­նեու­թյու­նը են­թադ­րում է քնքշա­գույն կապ­վա­ ծու­թյուն և սեր միմ­յանց նկատ­մամբ, ա­պա քրիս­տո­նեու­թյան հա­կա­ռա­կը սի­րո բա­ցա­կա­յու­թյունն է, խստասր­տու­թյու­նը: Գի­տակ­ցե­լով դա, ես սոս­կա­ցի իմ մեղ­սա­վո­րու­թյու­նից: Հաս­կա­ցա, որ հա­ճախ մտա­ծել եմ միայն իմ մա­սին, որ ես «իմ ճա­նա­պար­հին եմ դա­ռել»: Ես հայտ­նա­բե­րե­ցի, որ հա­մա­ ձայն աստ­վա­ծաշնչ­յան սահ­ման­ման, ես շատ խորն եմ խրվել մեղ­սա­վոր ե­սա­սի­րու­թյան մեջ: Եվ սա` չնա­յե­լով այն բա­նին, որ ես ման­րակր­կիտ հետևում էի Աստ­ծո բո­լոր պատ­վի­րան­ նե­րին, բա­րե­խիղճ քրիս­տոն­յա էի և «բա­րո­յա­կան» ապ­րե­լա­ կերպ էի վա­րում: Ես հաս­կա­ցա, որ վա­տը ոչ թե այն էր, ինչ ես ա­րել էի, այլ այն, ին­չը բաց էի թո­ղել` խա­բե­լով մարդ­կանց ակն­կա­լիք­նե­ րը: Ի վեր­ջո, հաս­կա­նա­լով իմ իս­կա­կան էու­թյու­նը, ես կա­րո­ ղա­ցա լոկ բա­ցա­կան­չել. «­Հա՜յր, նե­րի՛ր ինձ մեր­ձա­վոր­նե­րիս նկատ­մամբ իմ ան­մարդ­կա­յին վե­րա­բեր­մուն­քի հա­մար»:

25

Գլուխ 4

Ի՞ՆՉ Է ՍԵՐԸ «­Հի­սուսն ա­սաց. «­Սի­րի՛ր...»­ ­Մատ­թեոս 22.37

Ա

շխար­հում ու­րիշ ոչ մի երևույթ այն­քան կան­խա­կալ մտքեր և ս­խալ դա­տո­ղու­թյուն­ներ չի առա­ջաց­նում, ինչ­ պես սե­րը: Ա­մե­նաս­քան­չե­լին, ինչ Աստ­ված կա­րող է ա­նել մեզ հա­մար բա­ցա­հայ­տելն է, որ սե­րը ոչ մի ընդ­հա­նուր բան չու­նի նրա մա­սին ա­վան­դա­կան պատ­կե­րա­ցում­նե­րի հետ: Շա­տե­րը կար­ծում են, թե սե­րը ջերմ զգաց­մունք­ներն են մեկ այլ մար­դու նկատ­մամբ: Սո­վո­րա­բար հա­մա­րում են, որ ե­թե դուք դրա­կան զգաց­մունք­ներ, բար­յա­ցա­կա­մու­թյուն կամ կա­ րեկ­ցանք չու­նեք մար­դու նկատ­մամբ, ու­րեմն նրան չեք սի­րում: Սա մարդ­կա­յին, բայց ոչ քրիս­տո­նեա­կան սի­րո սահ­մա­ նումն է: Քրիս­տո­նեա­կան սե­րը պար­զա­պես զգաց­մունք չէ: Դա գի­տա­կից վե­րա­բեր­մունք է Աստ­ծո նկատ­մամբ, կա­մա­վոր ո­րո­շում. հնա­զանդ­վել Աստ­ծուն և ծա­ռա­յել Նրան: Սի­րե­լը պար­զա­պես ա­զատ կամ­քի աստ­վա­ծա­յին պարգևի օգ­տա­գոր­ծումն է. խո­սել կամ գոր­ծել մեկ այլ մար­դու շա­հի և բա­րօ­րու­թյան հա­մար` ան­կախ տա­ծած զգաց­մունք­նե­րից: Մա­քուր և սուրբ սե­րը զգաց­մունք չէ: Այն սկզբունք է: Աստ­ծո ա­մե­նա­մեծ պատ­վի­րա­նը չի հռչա­կում. «­Դու պետք է սեր զգաս», այլ «­Սի­րի՛ր»: Քա­նի դեռ մեր միտքն ար­թուն է, մենք կա­րող ենք են­թարկ­վել այս պատ­գա­մին: Դրա հա­մար հար­կա­վոր է ընտ­րել Աստ­ծո և մեր­ձա­վո­րի նկատ­մամբ սե­րը: Դժ­վա­րու­թյուն­նե­րի դեմ մա­քա­ռող շատ քրիս­տոն­յա­ներ լրջո­րեն ան­հանգս­տա­նում են, թե ինչ են զգում ի­րենք Աստ­ ծո նկատ­մամբ: Շա­տե­րը հու­սալք­վում ու հիաս­թափ­վում են, 26

նրանց թվում է, թե ի­րենք եր­բեք չեն զգա­ցել այն խոր զգաց­ մունք­նե­րը, որ, ի­րենց կար­ծի­քով, Աստ­ծո նկատ­մամբ պետք է զգա յու­րա­քանչ­յուր իս­կա­կան քրիս­տոն­յա: Նրանք ամ­բողջ ըն­թաց­քում մեղ­քի բեռ են զգում ի­րենց վրա, քա­նի որ ի­րենց ներ­սում Աստ­ծո նկատ­մամբ որևէ ա­ռանձ­նա­հա­տուկ ջեր­մու­ թյուն և սեր չեն զգում: Այդ­պի­սի դժվա­րին ի­րա­վի­ճա­կում գտնվող­նե­րը հաս­կա­ նում են, որ ի­րենք պետք է Աստ­ծուն սի­րեն ա­վե­լի, քան որևէ բան կամ որևէ մե­կին: Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, չնա­յած ի­րենց ջան­ քե­րին, նրանք չեն կա­րո­ղա­նում Աստ­ծո նկատ­մամբ զար­գաց­ նել ան­գամ այն զգաց­մունք­նե­րը, որ ի­րենք տա­ծում են ո­րոշ մարդ­կանց նկատ­մամբ: Շա­տերն այդ ա­ռի­թով այն­պի­սի հիաս­թա­փու­թյուն են ապ­րել, որ ան­գամ հե­ռա­ցել են քրիս­ տո­նեու­թյու­նից: Նրանք վճռել են, որ եր­բեք չեն կա­րո­ղա­նա այն­պի­սի սեր տա­ծել Աստ­ծո նկատ­մամբ, ինչ­պի­սին պետք էր: Նրանք հան­գել են եզ­րա­կա­ցու­թյան, որ ի­րենց հա­մար ոչ մի հույս չկա: Բախ­վե­լով հա­ման­ման խնդրի, ես ի վեր­ջո պետք է ըն­դու­ նեի, որ ա­ռա­վել խոր զգաց­մունք­ներ եմ տա­ծում կնոջս, քան Աստ­ծո նկատ­մամբ: Ան­կաս­կած, ես նրան կապ­ված էի ա­վե­լի, քան Աստ­ծուն: Սա­կայն, չնա­յած դրան, ես օգ­տա­գոր­ծում և շա­րու­նա­կում էի օգ­տա­գոր­ծել իմ մտքի ու­ժը, որ­պես­զի Աստ­ծուն ա­ռա­ջին տե­ղում դնեմ իմ ա­ռօր­յա կյան­քում: Ես վճռե­ցի և­ այ­սօր էլ վճռում եմ Նրան գե­րա­դա­սել կնո­ջիցս, ե­րե­խա­նե­րիցս և նույ­ նիսկ ին­ձա­նից: Այժմ ես գի­տեմ, որ սի­րում եմ Աստ­ծուն աշ­ խար­հում ա­մեն բա­նից ա­ռա­վել: Ե­թե իմ կնոջ ցան­կու­թյուն­նե­րը հա­կա­սեն Աստ­ծո կամ­քին, ես կգե­րա­դա­սեմ կա­տա­րել Աստ­ծո կամ­քը: Աստ­ծո նկատ­մամբ իմ սերն ա­վե­լի խորն է, թեև զգա­յա­կան վե­րա­բեր­մուն­քով ես ա­ռա­վել կապ­ված եմ Կատ­յա­յին: Օգ­տա­գոր­ծե­լով կամ­քի ար­ տա­հայ­տու­թյան և գոր­ծու­նեու­թյան ա­զա­տու­թյու­նը, ես ա­ պա­ցու­ցում եմ, որ Աստ­ծուն ծա­ռա­յելն ինձ հա­մար ա­մեն բա­նից վեր է: Թեև Աստ­ված, Ում մենք չենք տես­նում, կա­րող է եր­բեմն օ­տար ու հե­ռա­վոր թվալ, մենք, միև­նույնն է, կա­րո՛ղ ենք սի­ րել Նրան ա­ռա­վել, քան որևէ մե­կին կամ որևէ բան` ընտ­րե­լով 27

այն, ին­չը հա­ճո է Նրան, և գոր­ծե­լով մեր ներ­քին հա­մոզ­մունք­ նե­րի հա­մա­ձայն` ան­կախ զգաց­մունք­նե­րից: Այդ նույն աստ­վա­ծա­յին սկզբուն­քը կի­րա­ռե­լի է նաև մարդ­ կանց միջև փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ա­ռու­մով: Մենք կա­րող ենք մեր մտքում հաս­տատ ո­րո­շել. սի­րել ան­ գամ նրանց, ում նկատ­մամբ ան­գամ փոք­րա­գույն հա­մակ­ րանք չենք զգում, իսկ հե­տո մեր սերն ար­տա­հայ­տել բա­ռե­րով և­ ա­րարք­նե­րով` ան­կախ զգաց­մունք­նե­րից, ինչ­պես Աստ­ված է դա ցան­կա­նում: Միայն այդ­պես մենք կա­րող ենք սի­րել այն մարդ­կանց, ում չենք հա­մակ­րում, ով­քեր մեր մեջ դրա­կան հույ­զեր չեն ա­ռա­ ջաց­նում: Հենց այդ­պես Հի­սուս Քրիս­տո­սը կա­րող էր սի­րել նրանց, ով­քեր թքում էին Նրա վրա, ով­քեր խա­րա­զա­նով թա­փում էին Նրա ար­յու­նը: Այն մարդ­կանց, ով­քեր, դի­վա­հար­ված լի­նե­լով, անգ­թո­րեն խա­չե­ցին Նրան: Նրա խոս­քերն ու ա­րարք­նե­րը ո­րո­շա­կի լուր էին այդ ար­ գա­հա­տե­լի, թշվառ մարդ­կանց հա­մար. «­Դուք կա­րող եք Ինձ հետ վար­վել ինչ­պես ցան­կա­նաք, բայց հի­շե՛ք. ձեր ոչ մի գոր­ծո­ ղու­թյուն չի ստի­պի Ինձ դա­դա­րել ձեզ սի­րե­լուց: Ես հաս­տատ ո­րո­շել եմ սի­րել ձեզ և խո­սե­լու և գոր­ծե­լու եմ ձեր նկատ­մամբ սի­րո hո­գով»: Չի կա­րե­լի ա­սել, որ վեր­ջին ճգնա­ժա­մա­յին պա­հին Հի­ սու­սը կա­թո­գին ցան­կու­թյուն ու­ներ բա­ժան­վե­լ Իր Հո­րից և մա­հա­նա­լ այդ զո­հա­բե­րու­թյան ա­նար­ժան, անհ­րա­պույր մարդ­կանց հա­մար: Սա­կայն Նա ա­ղո­թում էր Աստ­ծուն, որ Նա տա­ռա­պան­քի այդ բա­ժա­կը հե­ռաց­նի Ի­րե­նից: Ի­հար­կե, ի վեր­ջո ըն­դուն­վեց վեր­ջին տան­ջա­լից ո­րո­շու­մը. դա ար­վեց ոչ այն պատ­ճա­ռով, որ Հի­սու­սին հա­ճե­լի էր խա­չի տա­ռա­պանք­նե­րի միտ­քը, այլ ո­րով­հետև Նա այն­քան էր սի­ րում Հո­րը, որ ո­րո­շեց ա­մեն գնով կա­տա­րել Նրա կամ­քը: Ընդ ո­րում, Նա չհար­մար­վեց Իր ցան­կու­թյուն­նե­րին: Տիե­զեր­քում երբևէ տեսն­ված սի­րո մե­ծա­գույն գոր­ծո­ղու­ թյու­նը հիմն­ված չէ՛ր զգաց­մունք­նե­րի վրա: Այդ ա­նըմբռ­նե­լի հրաշ­քը, ո­րը ողջ հա­վի­տե­նու­թյան ըն­թաց­քում լի­նե­լու է մարդ­ կանց և հ­րեշ­տակ­նե­րի երկ­յու­ղած մտո­րում­նե­րի ա­ռար­կան, դար­ձավ Նրա ա­զատ ընտ­րու­թյան արդ­յուն­քը, Ով Իր մտքով 28

հաս­տա­տա­պես ո­րո­շել էր Աստ­ծո կամ­քը գե­րա­դա­սել Իր սե­ փա­կան զգաց­մունք­նե­րից ու հա­կում­նե­րից: Հի­սուս Քրիս­տո­սի այս ա­նօ­րի­նակ ա­րար­քը ցույց տվեց բո­լոր մարդ­կանց (ան­կախ այն բա­նից, որ դա­րաշր­ջա­նում նրանք կապ­րեն), թե ի­րա­կա­նում ինչ է ներ­կա­յաց­նում ի­րե­նից Աստ­ծո սե­րը: Քրիս­տո­սի օ­րի­նա­կը դրդում է մեզ վճռա­կա­նո­րեն ընտ­րել սերն այն մարդ­կանց նկատ­մամբ, ում հետ չեն ստաց­վում մեր հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը: Ով­քեր, մի­գու­ցե, ստո­րա­բար են վար­ վում մեզ հետ: Ընտ­րել սե­րը ան­կախ այն բա­նից, թե ինչ են ա­նում նրանք, ինչ են ա­սում մեզ, կամ ինչ զգաց­մունք­ներ են տա­ծում մեր նկատ­մամբ: Այդ­պի­սի սե­րը հաս­կա­նա­լի չէ մար­դուն: Այն ան­վան­վում է ազն­վա­բա­րո վար­քի խոր­հուրդ: Որ­քան էլ մար­դը ջա­նա, չի կա­րող դա վե­րար­տադ­րել իր սրտում: Չ­նա­յած դրան, Հի­սուսն Իր հետևորդ­նե­րին խի­զա­խո­րեն սո­վո­րեց­նում էր. «­Սի­րե­ցե՛ք ձեր թշնա­մի­նե­րին»: Նրա հրա­հան­գի մեջ հա­վաս­տիա­ցում կա, որ մենք կա­րող ենք շա­րու­նա­կել սի­րել ան­գամ նրանց, ում նկատ­մամբ մինչև ան­գամ ա­տե­լու­թյուն ենք զգա­ցել: Նա մեզ ուժ է տա­լիս սի­րով վե­րա­բեր­վել բո­լո­րին, ինչ­պես Ինքն էր վե­րա­բեր­վում: Ա­մե­րի­կա­ցի հան­րա­հայտ սևա­մորթ ման­կա­վարժ Բու­կեր Թ. Վա­շինգ­թո­նը մի ան­գամ ա­սել է. «Ես թույլ չեմ տա, որ ինչոր մեկն իմ նկատ­մամբ ու­նե­ցած իր վե­րա­բեր­մուն­քով ստի­պի ինձ ստո­րա­նա­լ մինչև իր նկատ­մամբ ա­տե­լու­թյու­նը»: Այն մար­դիկ, ով­քեր քայ­լել են Տի­րոջ հետևից և շա­րու­նա­կել են սի­րել` չնա­յած ի­րենց նկատ­մամբ մեծ թշնա­ման­քին ու ա­ տե­լու­թյա­նը, կա­րո­ղա­ցել են այդ­պես վար­վել այն պատ­ճա­ռով, որ, ինչ­պես Բու­կեր Թ. Վա­շինգ­թո­նը, ի­րենց հա­մար վճռա­ կա­նո­րեն ընտ­րել են այդ բարձր ի­դեա­լը: Աստ­ված հար­գեց նրանց ընտ­րու­թյու­նը և տ­վեց նրանց Իր գերբ­նա­կան ու­ժը, նաև ըն­դու­նա­կու­թյուն այդ ո­րո­շու­մը խոս­քե­րի ու ա­րարք­նե­ րի վե­րա­ծե­լու հա­մար: Այդ­պի­սով, քրիս­տո­նեա­կան սերն ա­ռա­ջար­կում է բա­նա­ կա­նու­թյան իշ­խա­նու­թյու­նը զգաց­մունք­նե­րի վրա: Ու­նե­նա­ լով Քրիս­տո­սի միտ­քը, մարդն ա­զա­տո­րեն ընտ­րում է ա­ռանց պայ­մա­նի, անս­պառ և հույ­զե­րից ան­կախ սե­րը: 29

Այս դեպ­քում քրիս­տոն­յան իր ա­զատ ընտ­րու­թյամբ միշտ սի­րով է վե­րա­բեր­վում մարդ­կանց, որ­քան էլ նրանք պա­կաս հրա­պու­րիչ լի­նեն: Ինչ­պի­սի՜ ան­գին պարգև: Ա­հա՛ թե ինչ է սե­րը, սերն իր իս­ կա­կան ար­տա­հայ­տու­թյամբ, սե­րըն ա­զա­տագր­ված փո­փո­ խա­կան զգաց­մունք­նե­րի գե­րու­թյու­նից: Դա գանձ է, որ կա­րող են ու­նե­նալ Աստ­ծո բո­լոր զա­վակ­նե­ րը: Դա ձեր և­ իմ ժա­ռան­գու­թյունն է, ո­րով մենք պետք է կիս­ վենք կոր­ծան­վող աշ­խար­հի հետ:

30

Գլուխ 5

ՍԵՐ` ԱՌԱՆՑ ԱՄԵՆ ՏԵՍԱԿԻ «ԵԹԵ»-ՆԵՐԻ «­Բայց Աստ­ված հայտ­նեց Իր սե­րը դե­պի մեզ, որ` երբ մենք դեռ մե­ղա­վոր էինք, Քրիս­տո­սը մեզ հա­ մար մե­ռավ»:­ Հռո­մեա­ցիս 5.8

Հ

ե­տաքր­քիր հան­դի­պում էր նա­խա­պատ­րաստ­վում: Ե­կե­ ղե­ցու ա­պա­գա հո­վիվ­ներն ու ծա­ռա­յող­ներն ի­րենց ու­ սու­ցիչ­նե­րի ու­ղեկ­ցու­թյամբ ժա­մա­նում էին ողջ Հա­րա­վա­յին Կա­լի­ֆոր­նիա­յի ու­սում­նա­կան հաս­տա­տու­թյուն­նե­րից: Նրան­ ցից ո­մանք ար­դեն պրակ­տի­կա էին անց­նում հո­գե­բու­ժա­կան հի­վան­դա­նոց­նե­րում, ու­րիշ­նե­րը` տղա­մարդ­կանց կամ կա­ նանց բան­տե­րում: Իսկ մի քա­նի­սը, ինձ նման, զբաղ­վում էին ընդ­հա­նուր ուղղ­վա­ծու­թյան հի­վան­դա­նոց­նե­րում: Քա­նի որ բո­լոր հրա­վիր­ված­նե­րը կա՛մ ե­կե­ղե­ցու ծա­ռա­ յող­ներ էին, կա՛մ էլ սե­մի­նա­րիստ­ներ, ես սպա­սում էի տես­ նել խստաոճ հագն­ված մարդ­կանց: Եվ, պետք է ա­սել, իմ սպա­սում­ներն ար­դա­րա­ցան: Բո­լո­րը կո­կիկ էին հագն­ված: Շա­տե­րը սև կամ մուգ մոխ­րա­գույն կոստ­յում­նե­րով էին, նեղ փող­կապ­նե­րով, կո­շիկ­նե­րը մաքր­ված էին` փայ­լե­լու աս­տի­ ճան: Աստ­վա­ծա­բա­նա­կան ֆա­կուլ­տետ­նե­րի և սե­մի­նա­րիա­ նե­րի այս բո­լոր շրջա­նա­վարտ­ներն այն­պի­սի տեսք ու­նեին, ինչ­պի­սին և­ ես են­թադ­րում էի, բա­ցի մեկ մար­դուց` Պա­վե­ լից: Երբ նա մտավ լսա­րան, ես զար­ման­քից թար­թե­ցի աչ­քերս: Նա ռոք խմբի ան­դամ էր հի­շեց­նում: Նրա մա­զե­րը թափ­ված էին ու­սե­րին, կոստ­յու­մի փո­խա­րեն նա հա­գել էր կա­նաչ վել­ 31

վե­տից ճմրթված տա­բատ և հին, կար­միր ու սպի­տակ գծե­րով կար­ճաթև վեր­նա­շա­պիկ: Սկզ­բում ես մտա­ծե­ցի, որ սա ինչ-որ դժբախտ է, ում հրա­ վի­րել են մեզ ցույց տա­լու, թե ինչ­պես հո­վի­վը պետք է զրու­ցի դժբախ­տու­թյան մեջ ըն­կած մարդ­կանց հետ: Պատ­կե­րաց­րե՛ք իմ զար­ման­քը, երբ նա ներ­կա­յա­ցավ աստ­վա­ծա­բա­նա­կան ֆա­կուլ­տե­տի ու­սա­նող­նե­րին և­ ա­սաց, որ պատ­րաստ­վում է հո­վիվ դառ­նալ: Այս տղան պետք է ծա­ռա­յող կամ հո­վի՞վ դառ­ նա: Օ ո՜չ, միայն թե ո՛չ նա: Ես խիստ հա­կակ­րանք զգա­ցի այդ տա­րօ­րի­նակ սուբ­յեկ­ տի նկատ­մամբ: Ես կցան­կա­նա­յի, որ նա ան­հա­պաղ լքեր տա­ րած­քը կամ գո­նե նե­ղու­թյուն քա­շեր փո­խել իր ար­տա­քի­նը, որ նման լի­ներ մեզ բո­լո­րիս: Ես հա­մոզ­ված էի, որ եր­բեք չեմ կա­րո­ղա­նա դառ­նալ Պա­ վե­լի ըն­կե­րը, քա­նի որ նրա նկատ­մամբ թշնա­մանք էի զգում: Վա­խե­նում եմ, որ դա կխան­գա­րեր ինձ սի­րել նրան` որ­պես մեր­ձա­վո­րի: Այդ մար­դու նկատ­մամբ հա­կակ­րանքն ինձ ա­ նըն­դու­նակ էր դարձ­րել նրան բա­ցե­լու ա­ռա­վել կա­տար­յալ ու­ղին, նրան փո­խան­ցե­լու նրա կյան­քի վե­րա­բեր­յալ Աստ­ծո կամ­քը: Նա չա­փա­զանց շատ էր տար­բեր­վում ին­ձա­նից: Նրա ար­ տա­քի­նը չէր հա­մա­պա­տաս­խա­նում իմ ակն­կա­լիք­նե­րին, այդ պատ­ճա­ռով նրան հա­վա­նու­թյուն չէի տա­լիս: Ես չէի ցան­կա­ նում նրան ըն­դու­նել այն­պի­սին, ինչ­պի­սին նա կար: Նրա նկատ­մամբ իմ վե­րա­բեր­մուն­քը հա­զիվ թե փոխ­վեր, ե­թե մենք չհան­դի­պեինք նա­խաս­րա­հում, երբ վե­րա­դառ­նում էինք ճա­շից: Մենք ծա­նո­թա­ցանք և սկ­սե­ցինք զրու­ցել: Վեր­ ջա­պես ես կա­րո­ղա­ցա ան­կեղ­ծո­րեն զրու­ցել նրա հետ: Ես խոս­տո­վա­նե­ցի, որ նրա ար­տա­քին տեսքն ինձ բո­լո­րո­ վին էլ տե­ղին չի թվում, և հե­տաքրքր­վե­ցի, թե դա չի՞ խան­գա­ րում հի­վանդ­նե­րի հետ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րին: Մի քա­նի րո­պե անց, ես ար­դեն շատ բան գի­տեի Պա­վե­լի մա­սին: Նա բաց, ըն­կե­րա­սեր մարդ էր և­ ա­զա­տո­րեն պատ­ մում էր իր մա­սին: Նա բա­ցատ­րեց, որ ին­քը շատ քիչ փող ու­նի և ս­տիպ­ված է աշ­խա­տել, որ մի­ջոց­ներ ու­նե­նա ուս­ման հա­մար: Նա ե­րե­կո­յան Լոս-Ան­ջե­լե­սի հրա­պա­րա­կում նվա­ գում էր ե­րաժշ­տախմ­բում: Մ­յուս ռոք ե­րա­ժիշտ­նե­րի նման, 32

նա եր­կար մա­զեր ու­ներ: Իր միակ լավ կոստ­յու­մը նա պա­ հում էր բե­մի հա­մար: Երբ նա խո­սում էր հի­վան­դա­նո­ցի աշ­խա­տան­քի մա­սին, ո­ րին ին­քը ամ­րագր­ված էր, ես կա­րո­ղա­ցա հաս­կա­նալ, որ նա ան­կեղ­ծո­րեն հոգ է տա­նում մարդ­կանց մա­սին և ցան­կա­նում է օգ­նել նրանց: Կիս­վե­լով փոր­ձա­ռու­թյամբ, ես զգա­ցի, թե ինչ­պես է իմ սիր­տը հալ­վում: Մեր զրույ­ցի ա­վար­տի պա­հին, ես ար­դեն կան­խա­կալ վե­րա­բեր­մունք չու­նեի Պա­վե­լի նկատ­մամբ: Մենք բա­ժան­վե­ցինք որ­պես լավ բա­րե­կամ­ներ: Ինձ ա­ռաջ­վա նման դուր չէին գա­լիս նրա սանր­վածքն ու ան­փույթ տես­քը, սա­ կայն ես սի­րե­ցի Պա­վե­լին որ­պես անձ­նա­վո­րու­թյուն, կա­րո­ ղա­ցա հաս­կա­նալ նրան: Մի միտք, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, հան­գիստ չէր տա­լիս ինձ: Իսկ ի՞նչ կլի­ներ, ե­թե ես չխո­սեի նրա հետ, ե­թե Պա­վե­լի համ­բե­րու­թյու­նը չբա­վա­կա­նաց­ներ իր տա­րօ­րի­նակ վար­քի պատ­ճառ­ներն ինձ բա­ցատ­րե­լու հա­մար: Մի՞­թե ողջ կյան­ քում իմ սրտում ան­բա­րե­հա­ճու­թյուն կմնար նրա նկատ­ մամբ: Քա­նի՞ ան­գամ եմ ես նույն կերպ վար­վել ու­րիշ­նե­րի հետ: Մի՞­թե ես հա­ճախ մարդ­կանց պի­տակ­ներ եմ կպցրել միայն նրանց ար­տա­քին տես­քի պատ­ճա­ռով, կամ նրա հա­ մար, որ ինձ դուր չեն ե­կել նրանց հա­մոզ­մունք­նե­րը, նրանց մտա­ծե­լա­կեր­պը, սո­վո­րու­թյուն­ներն ու բար­քե­րը: Մի՞­թե մարդ­կանց նկատ­մամբ ան­բա­րե­հա­ճու­թյան զգա­ցու­մը, նրանց հաս­կա­նա­լու ցան­կու­թյան բա­ցա­կա­յու­թյու­նը խան­ գա­րել են ինձ նրանց բա­ցա­հայ­տելու այն սե­րը, որը մեր նկատ­մամբ տա­ծում է Աստ­ված: Պա­վե­լի հետ իմ փոր­ձա­ռու­թյունն այն օ­րը օգ­նեց ինձ` ողջ հստա­կու­թյամբ ու ո­րո­շա­կիու­թյամբ հաս­կա­նա­լու, որ Աստ­ծո սե­րը պայ­ման­ներ չի դնում: Ա­ռանց նա­խա­պայ­ման­նե­րի սե­րը բա­վա­կա­նա­չափ մեծ ու խորն է, որ­պես­զի մարդ­կանց ըն­դու­ նի այն­պես, ինչ­պի­սին նրանք կան, պար­զա­պես այն պատ­ճա­ ռով, որ նրանք ապ­րում են երկ­րի վրա: Որ­քան էլ ցա­վա­լի է, այդ­պի­սի սե­րը հազ­վագ­յուտ երևույթ է ան­գամ ե­կե­ղե­ցում: Մեզ ներ­հա­տուկ է տա­րա­տե­սակ պայ­ման­ներ ա­ռաջ քա­շե­լը: Մենք պատ­րաստ ենք սի­րել լոկ նրանց, ով­քեր ար­դա­րաց­նում են մեր հույ­սե­րը: 33

Ցա­վոք, սո­վո­րա­կան մար­դը ծննդյան իսկ պա­հից ըն­դու­ նակ է սի­րե­լու լոկ նա­խա­պայ­ման­նե­րով: Այդ պատ­ճա­ռով տա­րի­քի հետ մենք ա­վե­լի ու ա­վե­լի ենք հակ­ված հա­մա­րե­լու, որ սի­րուն հար­կա­վոր է ար­ժա­նա­նալ լավ վար­քով, ու­րիշ­նե­րի վրի­պում­նե­րի նկատ­մամբ նե­րո­ղամ­ տու­թյամբ, ա­ռա­տա­ձեռ­նու­թյամբ, բա­րու­թյամբ կամ պար­ զա­պես հա­ճե­լի վար­քու­բար­քով: Բայց դա միայն ա­րա­տա­վոր շրջան կստեղ­ծի և «ես քեզ, դու` ինձ» սկզբուն­քի վրա հիմն­ ված կյանք: Քա­նի որ մեր գի­տակ­ցու­թյան խոր­քում ձևա­վոր­վում է նրանց բա­րե­հա­ճու­թյանն ար­ժա­նա­նա­լու հա­մար ծնող­նե­րի, ըն­կեր­նե­րի և մ­յուս մարդ­կանց հա­մար «հա­ճե­լի բան ա­նե­լու» կողմ­նո­րո­շու­մը, մենք ակն­կա­լում ենք, որ շրջա­պա­տող մար­ դիկ էլ «ե­րես կտան» մեզ, ե­թե միայն նրանք ցան­կա­նում են դուր գալ մեզ: Այս խո­րա­պես ար­մա­տա­ցած սո­վո­րու­թյու­նը մարդ­կա­յին տե­սա­կե­տից անհ­նար է դարձ­նում սի­րել նրան, ով չի կի­սում մեր հա­մոզ­մունք­նե­րը կամ վար­վում է ոչ այն­պես, ինչ­պես մենք ենք ցան­կա­նում: Քա­նի որ բո­լոր մար­դիկ ցան­կա­նում են սի­րել և սիր­ված լի­նել, նրանք ահ­ռե­լի ջան­քեր են ներդ­նում, որ­պես­զի ճնշում գոր­ծադ­րեն մյուս­նե­րի վրա, վե­րա­փո­խեն նրանց, նրանց փո­ խա­կեր­պեն ի­րենց պատ­կե­րով և նմա­նու­թյամբ, որ­պես­զի հե­տո սի­րեն: Ա­հա թե ին­չու են շա­տե­րը հա­մա­ռո­րեն ջա­նում ազ­դել մեր­ձա­վո­րի վրա, նրան թե­լադ­րել ի­րենց պայ­ման­նե­րը, փո­խել նրա վարքն ու կյան­քը: Ցա­վոք, «ճշմար­տու­թյու­նը հռչա­կե­լիս», մենք հա­ճախ ղե­ կա­վար­վում ենք այս ա­րա­տա­վոր շար­ժա­ռի­թով: Մենք հա­մա­ րում ենք, որ մեզ հանձ­նա­րար­ված է գնալ և փո­խել աշ­խար­հը, մարդ­կանց փո­խել այն­քան, որ կա­րո­ղա­նանք սի­րել նրանց, և Աստ­ված կա­րո­ղա­նա սի­րել նրանց, իսկ երբ նրանք բա­վա­կա­ նա­չափ փոխ­վում են` փրկել նրանց: Ե­թե դուք և­ ես ինչ-որ նման բան ենք ա­նում, ա­պա մենք մե­ղա­վոր ենք Աստ­ծո բնա­վո­րու­թյու­նը կո­պիտ կեր­պով ա­ ղա­վա­ղե­լու մեջ: Արդ­յուն­քում, մար­դիկ կա­րող են սխալ պատ­կե­րա­ցում կազ­մել Աստ­ծո սի­րո մա­սին: Նրանք կհա­ մա­րեն, որ այն նույն­քան պայ­մա­նա­կան է, որ­քան և մարդ­ 34

կա­յին սե­րը: Բայց Բա­րի լուրն այն է, որ Աստ­ված ոչ մի պայ­ման չի՛ դնում: Հնա­րա­վոր է, որ Աստ­ծո սի­րո մա­սին սխալ պատ­կե­րա­ցու­ մը մենք կազ­մել ենք դեռևս հե­ռա­վոր ման­կու­թյան տա­րի­նե­ րին, երբ մայ­րի­կը մեզ ա­սում էր. «­Դու անհ­նա­զանդ տղա ես: Մի՞­թե դու չգի­տես, որ Հի­սու­սը չի կա­րող սի­րել քեզ, երբ դու քեզ այդ­պես ես պա­հում»: Այդ­պի­սի մար­դիկ չեն հաս­կա­նում պայ­ման­նե­րով չսահ­մա­նա­փակ­ված Աստ­ծո սի­րո ողջ խո­րու­ թյու­նը, ո­րով­հետև նրանք այն չեն զգա­ցել: Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում այդ մարդ­կանց ազ­դե­ցու­թյու­նը ձևա­վո­րում է մեր ներ­քին կողմ­նո­րո­շում­նե­րը: Եվ արդ­յուն­քում, մենք աս­տի­ճա­նա­բար սխալ և վ­տան­գա­վոր կար­ծիք ենք մշա­կում, որ մար­դիկ պետք է գոր­ծեն ո­րո­շա­կի կերպ, որ­պես­զի ար­ժա­նա­նան Աստ­ծո սի­րուն: Ո՛չ, այդ­պի­սի լուր չէ, որ մեզ վստա­հել է Երկ­նա­յին Հայ­ րը: Աստ­ված մեզ չի հանձ­նա­րա­րել ճնշում գոր­ծադ­րել մարդ­ կանց վրա նրանց փո­խե­լու հա­մար: Նա մեզ խնդրում է սի­րել նրանց այն­պի­սին, ինչ­պի­սին նրանք կան, ինչ­պես նրանց սի­ րում է Նա Ին­քը: Իր երկ­րա­յին ծա­ռա­յու­թյան ժա­մա­նակ, Հի­սուս Քրիս­տո­ սը եր­բեք մարդ­կանց վրա ճնշում չի գոր­ծադ­րել: Նա չի ա­սել. «­Փոխ­վե՛ք այն աս­տի­ճան, որ Երկ­նա­յին Հայ­րը կա­րո­ղա­նա սի­ րել ձեզ» կամ «­Փոխ­վե՛ք այն­քան, որ Երկ­նա­յին Հայ­րը կա­րո­ ղա­նա փրկել ձեզ»: Զար­մա­նահ­րաշ Փրկ­չի հետ շփվող մար­դիկ ա­պաշ­խա­րել են ոչ նրա հա­մար, որ Նա սի­րի ի­րենց: Նրանք ա­ պաշ­խա­րել, մեղ­քը թո­ղել ու փոխ­վել են, ո­րով­հետև Նա ջեր­մո­ րեն սի­րում էր նրանց` ա­ռանց որևէ պայ­ման ա­ռա­ջադ­րե­լու: Մարդ­կանց նկատ­մամբ Քրիս­տո­սի սերն այն­քան խո­րը, ան­կեղծ ու ինք­նա­բուխ էր, որ Նա կա­րող էր մշտա­պես նրանց ըն­դու­նել այն­պի­սին, ինչ­պի­սին նրանք կա­յին ի­րենց բո­լոր մեղ­քե­րով ու թու­լու­թյուն­նե­րով հանդերձ: Քրիս­տո­սը բո­լոր հիմ­քերն ու­ներ ծա­ռա­յու­թյունն ի­րա­կա­ նաց­նե­լու «կար­գին» մարդ­կանց հա­մար, ովքեր ունեին ան­բիծ համ­բա­վով, ով­քեր հա­ճախ ա­ղո­թում էին, լավ էին հագն­վում և կար­գին տեսք ու­նեին: Նա կա­րող էր հեշ­տու­թյամբ պատր­վակ գտնել չշփվե­լու հա­մար այն­պի­սի մար­դու հետ, ինչ­պես Մա­րիամ Մագ­դա­ 35

ղե­նա­ցին էր: Ի վեր­ջո, Նա լիա­կա­տար հիմք ու­ներ վտան­ գի չեն­թար­կե­լու Իր բա­րի ա­նու­նը հա­սա­րա­կու­թյան մեջ և չ­թու­լաց­նե­լու Իր ազ­դե­ցու­թյու­նը` բա­րե­կա­մա­բար վե­րա­ բեր­վե­լով մի փո­ղո­ցա­յին աղջ­կա: Դա կա­րող էր անդ­րա­դառ­ նալ Նրա բնա­վո­րու­թյան մաք­րու­թյան վրա և խան­գա­րել Նրան ծա­ռա­յու­թյուն ի­րա­կա­նաց­նե­լու ա­ռա­վել ար­ժա­նա­վոր մարդ­կանց հա­մար: Ին­չո՞ւ էր Նա Իր թան­կար­ժեք ժա­մա­նա­ կը ծախ­սում հա­սա­րա­կու­թյան թափթ­փուկ­նե­րի վրա այն ժա­մա­նակ, երբ Նրա ա­ռա­քե­լու­թյան ա­վար­տին մնա­ցել էին հաշ­ված ա­միս­ներ: Մի՞­թե Նա ի­րա­վա­սու չէր ո­րո­շե­լու, որ ա­ռա­վել նպա­տա­կա­ հար­մար կլի­նի Մա­րիա­մի մոտ ու­ղար­կել Աստ­վա­ծաշն­չին ծա­ ռա­յող մի կնոջ, որ զրու­ցեր նրա հետ: Նա կա­րող էր այդ գոր­ծի մա­սին տեղ­յակ պա­հել տա­ճա­րի ծա­ռա­յող­նե­րին: Նրանք գի­ տեին, թե ինչ­պես պետք է վար­վել այդ­պի­սի մարդ­կանց հետ: Ի վեր­ջո, կա­րե­լի էր տեղ­յակ պա­հել հա­սա­րա­կա­կան ա­ռող­ջա­ պա­հու­թյան բաժ­նին: Ի բա­րե­բախ­տու­թյուն կնոջ և մեզ, Փր­կի­չը չէր սահ­մա­նա­ փա­կում Իր սի­րո գոր­ծո­ղու­թյու­նը: Նա նույն­քան մատ­չե­լի էր հար­բե­ցո­ղի, գո­ղի և­ ա­նա­ռա­կի, որ­քան և ցան­կա­ցած մար­դու հա­մար: Դա Աստ­ծո սերն էր, ո­րը չի վա­նում, չի դա­տա­պար­ տում, այլ վե­հաց­նում է և­ ա­պա­քի­նում: Սի­րո և կա­րեկ­ցան­ քի գոր­ծե­րով հա­գե­ցած մի կարճ կյանք ապ­րե­լով` Փր­կի­չը զո­հա­բե­րեց այն, ան­գե­րա­զան­ցե­լիո­րեն ցու­ցադ­րե­լով ան­ վե­րա­պահ սի­րո օ­րի­նակ, որը տիե­զեր­քը չէր տե­սել և­ այլևս չի տես­նի: «­Բայց Աստ­ված հայտ­նեց Իր սե­րը դե­պի մեզ, որ երբ մենք դեռ մե­ղա­վոր էինք, Քրիս­տո­սը մեզ հա­մար մե­ռավ» (Հռո­մեա­ցիս 5.8): Ու­շա­դրու­թյան առ­նե­լով Աստ­ծո պատ­րաս­տա­կա­մու­թյու­նն այդ­պես սի­րել և­ այդ­քան ան­գամ նե­րել խղճուկ մե­ղա­վոր­նե­ րին, ինչ­պի­սին մենք ենք, մենք ան­գամ չնչին ի­րա­վունք չու­ նենք մեր մեր­ձա­վոր­նե­րից որևէ փո­փո­խու­թյուն պա­հան­ջե­լու ի­րենց վար­քի մեջ և նրանց որևէ պատ­ճա­ռով ա­նար­ժան հա­ մա­րե­լու մեր ան­կա­տար սի­րուն: Երբ մենք ջա­նում ենք ճնշում գոր­ծադ­րել մարդ­կանց վրա, մենք է՛լ ա­վե­լի ան­պատ­շաճ գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ ենք կա­տա­ րում, քան Հի­սու­սի ա­ռա­կի պար­տա­պա­նը: 36

Իր երկ­րի կա­ռա­վա­րու­թյան մեջ զբա­ղեց­նե­լով ֆի­ նանս­նե­րի նա­խա­րա­րի պաշ­տո­նը, նա պարտք էր ժա­մա­ նա­կա­կից հաշ­վար­կով 6 մի­լիոն դո­լար գոր­ծե­րը վա­րե­լու ան­կա­րո­ղու­թյան պատ­ճա­ռով: Ո­ղոր­մած ար­քան դժբախտ նա­խա­րա­րին ա­զա­տեց նրա բո­լոր անձ­նա­կան պար­տա­վո­ րու­թյուն­նե­րից` նրան նե­րե­լով ողջ պարտ­քը: Ե­թե չլի­ներ ար­քա­յի ո­ղոր­մու­թյու­նը, նա ստրկու­թյան կվա­ճառ­վեր ա­ ճուր­դում` կնոջ, ե­րե­խա­նե­րի ու իր ողջ գույ­քի հետ մեկ­ տեղ: Այն նույն օ­րն այդ մար­դը, ում նկատ­մամբ այդ­քան շատ ո­ ղոր­մու­թյուն էր ցու­ցա­բեր­վել, հան­դի­պեց իր են­թա­կա­յին, ով ի­րեն մո­տա­վո­րա­պես 60 դո­լար էր պարտք: Բռ­նե­լով նրան, դեռ նոր ներ­ված պար­տա­պա­նը պա­հան­ ջեց ան­հա­պաղ վճա­րել պարտ­քը: Չ­նա­յե­լով դժբախ­տի բո­լոր ա­ղերս­նե­րին ու խնդրանք­նե­րին, պար­տա­պա­նը նրան բանտ նե­տեց: Այդ ա­րար­քը պար­տա­պա­նին զրկեց պարտ­քը վե­րա­ դարձ­նե­լու հնա­րա­վո­րու­թյու­նից, բայց բա­վա­րա­րեց վրե­ժի ծա­րա­վը, որ տի­րել էր նոր ներ­ված նա­խա­րա­րին: Շու­տով այդ մա­սին ի­մա­ցավ թա­գա­վո­րը: Նա դի­մա­կա­զեր­ ծեց դա­ժան ծա­ռա­յին, վե­րաց­րեց իր նախ­կին ո­ղոր­մած ո­րո­ շու­մը և նրան դա­տա­պար­տեց պատ­ժի: Ար­քա­յի հան­դի­մա­նող խոս­քե­րը նշա­նա­կու­թյուն ու­նեն մեզ բո­լո­րիս` դա­ժան, ո­ղոր­ մա­ծու­թյու­նից զուրկ, ա­նար­ժան մե­ղա­վոր­նե­րիս հա­մար: «­Պետք չէ՞ր, որ դու էլ քո ծա­ռա­յակ­ցին ո­ղոր­մեիր` ինչ­պես որ ես էլ քեզ ո­ղոր­մե­ցի» (­Մատ­թեոս 18.33): Ե­թե Աստ­ված պատ­րաստ է սի­րել և­ ըն­դու­նել ինձ այն­պի­ սին, ինչ­պի­սին ես կամ` ե­սա­սեր, ա­նըն­կե­րա­սեր, ան­կարգ, կո­պիտ, ծաղ­րող, անհ­նա­զանդ, թե­րա­հա­վատ, ա­պա ես ի՞նչ բա­րո­յա­կան ի­րա­վունք ու­նեմ դա­տա­պար­տե­լու, վա­նե­լու և­ ա­ տե­լու իմ մեր­ձա­վո­րին: Ինչ­պես գրում էր Շեքս­պի­րը. «­Մի՛ շտա­պիր դա­տել. չէ՞ որ մենք բո­լորս մե­ղա­վոր ենք»: Ա­նըմբռ­նե­լի՜ փաստ է: Աստ­ծո ան­վե­րա­պահ սե­րը դրդեց Նրան` լիո­վին նե­րե­լու ծայ­րաս­տի­ճան ա­նար­ժան Դուգ­լաս Կու­պե­րին: Երբ ես խոր­հում եմ այս մա­սին, ես շնչակ­տուր եմ լի­նում: Ես հի­մա ինչ­պե՞ս կա­րող եմ դա­տա­պարտ­ման գեթ մեկ կո­պիտ խոսք ա­սել մեկ այլ մար­դու հաս­ցեին` ան­կախ 37

այն բա­նից, թե ինձ դու՞ր են գա­լիս նրա խոս­քե­րը, ա­րարք­նե­ րը, ար­տա­քին տես­քը, թե՞ ոչ: Աստ­ծո առջև իմ պարտքն այն­քա՜ն մեծ է, իսկ բո­ղոք­նե­րը, որ ես ու­նեմ մյուս­նե­րից, այն­քա՜ն չնչին ու փոքր են դրա հա­ մե­մա­տու­թյամբ, որ ես, ար­դա­րա­ցիո­րեն, պետք է նրանց թույլ տամ լուծ­վել քնքուշ հայ­րա­կան սի­րո և կա­րեկ­ցան­քի ա­մե­նա­ կուլ հո­սան­քի մեջ: Միայն այդ քայ­լը կա­տա­րե­լով, ես կկա­րո­ղա­նամ սո­վո­րել ար­տա­ցո­լել Նրա սե­րը բո­լոր մարդ­կանց նկատ­մամբ: Ե­թե աշ­խար­հում կա առավել բա­ցար­ձա­կա­պես ա­զատ սեր, ա­պա դա Աստ­ծո սերն է: Ա­ռանց Աստ­ծո` մարդ­կա­յին սե­րը, որ­քան էլ մա­քուր ու խո­րը լի­նի այն, միշտ «ե­թե» սահ­մա­նա­ փա­կում ու­նի, յու­րա­հա­տուկ գնա­պի­տակ` ար­ժե­քի նշու­մով: Այդ­պի­սի սե­րը կա­րող է բա­վա­րա­րել մյուս­նե­րի միայն մա­ կե­րե­սա­յին կա­րիք­նե­րը: Այն չի կա­րող ա­պա­քի­նել: Այն թույլ կտա սի­րել միայն «հա­ճե­լի մարդ­կանց», ով­քեր մեզ հա­մար հա­մակ­րե­լի են, այն էլ այն­քան ժա­մա­նակ, քա­նի դեռ նրանք մեզ հա­մար հա­ճե­լի կլի­նեն: Այդ­պի­սի սահ­մա­նա­փակ սե­րը կոր­ծան­ման է դա­տա­պար­տում նրանց, ով­քեր հու­սա­հատ­վել են և կորց­րել ա­մեն հույս: Կա­տե­րի­նա Ան­նա Փոր­թե­րի «­Հի­մար­նե­րի նա­վը» պատ­մը­ ված­քի ա­մե­նաանհ­րա­պույր հե­րոս­նե­րից մե­կը դառ­նո­րեն բա­ ցա­կան­չում է. «­Սի­րի՜ր ինձ, սի­րի՜ր ինձ` չնա­յե­լով ոչ մի բա­նի: Ան­կախ նրա­նից` ես սի­րում եմ քեզ, թե ոչ, ար­ժա­նի եմ սի­րո, թե ոչ, կա­րող ես դու ինձ սի­րել, թե ոչ: Ան­գամ, ե­թե աշ­խար­ հում սեր չկա, միև­նույնն է` սի­րի՜ր ինձ»: Այս ծա­ծուկ ցան­կու­թյու­նը խո­րա­պես թաքն­ված է յու­ րա­քանչ­յուր մար­դու սրտում, ով չի ճա­շա­կել Երկ­նա­յին Հոր սե­րը: Ոչ ոք չի կա­րող ինք­նու­րույն բա­վա­րա­րել այդ ցան­կու­ թյու­նը: Բայց, ե­թե ես և դու ար­ձա­գան­քենք հո­գու այդ հու­ սա­հատ, հա­ճախ չար­տա­հայտ­ված ա­ղա­ղա­կին, մենք կա­րող ենք վստահ լի­նել, որ Աստ­ված աշ­խա­տում է մեր մեջ և մեր մի­ջո­ցով, որ­պես­զի աշ­խար­հի վրա հե­ղի Իր փրկա­րար, ոչ մի պայ­մա­նով չսահ­մա­նա­փակ­ված սե­րը: «Ու­րեմն պան­դուխ­տին սի­րե­ցեք, ըստ ո­րում, դուք Ե­գիպ­ տո­սի երկ­րում պան­դուխտ էիք» (Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 10.19): 38

Գլուխ 6

ՍԻՐԵԼ ՆՐԱՆՑ, ՈՒՄ ԴԺՎԱՐ Է ՍԻՐԵԼ «­Բայց ա­սում եմ ձեզ. սի­րե­ցե՛ք ձեր թշնա­մի­նե­ րին: Եվ եթե դուք ձեզ սի­րող­նե­րին սի­րեք, ի՞նչ շնորհք է ձեզ»:­ ­Ղու­կաս 6.27,32

Ե

րկու հո­գե­բույժ, ում ա­ռանձ­նա­սեն­յակ­նե­րը գտնվում էին նույն շեն­քում, հա­ճախ ա­ռա­վոտ­յան բարձ­րա­նում էին միև­նույն վե­րե­լա­կով: Նա, ով ա­ռա­ջինն էր դուրս գա­լիս, ան­ փո­փոխ կեր­պով հետ էր դառ­նում և թ­քում իր գոր­ծըն­կե­րոջ վրա: Մ­յու­սը, հա­ջորդ հար­կում նախ­քան դուրս գա­լը, հա­նում էր թաշ­կի­նա­կը և սր­բում դեմքն ու կոստ­յու­մը: Ո­րոշ ժա­մա­նակ հետևե­լով այդ տա­րօ­րի­նակ երևույ­թին` վե­րե­լա­կա­վա­րը չդի­մա­ցավ և հե­տաքրքր­վեց. «Բժի՛շկ, ես չեմ հաս­կա­նում սա: Ա­սա­ցե՛ք ինձ, ին­չո՞ւ է ձեր գոր­ծըն­կե­րը ա­մեն ա­ռա­վոտ թքում ձեզ վրա»: «Ես չգի­տեմ,- պա­տաս­խա­նեց հո­գե­բույ­ժը,- դա նրա խնդիրն է»: Մեր հա­սա­րա­կու­թյան մեջ նո­րաձև է «հան­դուր­ժող» լի­ նե­լը: Ու­րիշ­նե­րի տե­սա­կետ­նե­րի, հա­վատ­քի և­ ա­րարք­նե­րի նկատ­մամբ գո­նե ար­տա­քին հան­դուր­ժո­ղա­կա­նու­թյունն ա­ վե­լի ու ա­վե­լի տա­րած­ված երևույթ է դառ­նում: Սա­կայն եր­կու հո­գե­բույժ­նե­րի պատ­մու­թյու­նը ցույց է տա­լիս, որ լոկ ար­տա­ քին հան­դուր­ժո­ղա­կա­նու­թյու­նը բա­վա­րար չէ: Պատ­կե­րաց­ րե՛ք մեր հու­սա­հա­տու­թյու­նը, ե­թե Աստ­ված պար­զա­պես մեզ վե­րա­բեր­վեր հան­դուր­ժո­ղա­բար` որ­պես մե­ղա­վոր­նե­րի, և­ ո­ չինչ չձեռ­նար­կեր մեր մե­ղա­վոր վի­ճա­կը փո­խե­լու հա­մար: 39

Մեր հո­գե­բույ­ժը պետք է ոչ թե պար­զա­պես համ­բե­րու­ թյամբ տա­ներ իր գոր­ծըն­կե­րոջ վի­րա­վո­րա­կան վար­քը, այլ նաև փոր­ձեր օգ­նել նրան` ա­զատ­վե­լու վատ հա­կու­մից: Նա համ­բե­րու­թյամբ տա­նում էր վի­րա­վո­րան­քը, բայց ա­ նըն­դու­նակ ե­ղավ լսե­լու կամ օգ­նե­լու իր մեր­ձա­վո­րին: Քրիս­տոն­յա­նե­րը բախ­վում են նման դժվա­րու­թյուն­նե­րի: Այժմ նրանք, ով­քեր տհաճ են մեզ հա­մար, ով­քեր վրդով­ վեց­նում են մեզ` դա մի՛ բան է: Վեր­ջի­վեր­ջո, նրանք ու­նեն ի­ րենց խնդիր­նե­րը, մտա­ծում ենք մենք: Այդ պատ­ճա­ռով մենք պետք է ջա­նանք համ­բե­րու­թյամբ վե­րա­բեր­վել նրանց թե­րու­ թյուն­նե­րին: Բայց բո­լո­րո­վին այլ բան է կա­րեկ­ցանք դրսևո­րե­լը, ջա­ նա­լը նրանց օգ­նե­լու բա­խու­մա­յին ի­րա­դրու­թյուն­նե­րի հարթ­ման հար­ցում սի­րո ու ան­կեղծ կա­րեկ­ցան­քի ո­գով, և դ­րա­նով իսկ ա­ջակ­ցել նրանց ֆի­զի­կա­կան, հո­գե­կան և հոգևոր հար­մա­րա­վե­տու­թյան վե­րա­կանգն­մա­նը: Դա մե­զա­ նից շատ ա­վե­լին է պա­հան­ջում, և ք­չերն են դի­մում այդ­պի­սի զո­հա­բե­րու­թյուն­նե­րի: Մենք ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի մեծ բա­վա­կա­նու­թյամբ ենք շըփ­ վում հա­ճե­լի ու հե­տաքր­քիր մարդ­կանց հետ, նրանց, ով­քեր հա­ ճե­լի բու­րում են, ում հետ հե­տաքր­քիր է հա­ղոր­դակց­վե­լը, այն մարդ­կանց հետ, ով­քեր ու­նեն բա­րե­կիրթ վարք, լավ են հագ­ նվում, կո­կիկ հար­դա­րում են մա­զե­րը և հետևում են ի­րենց: Մենք փափագում ենք նրանց հա­սա­րա­կու­թյա­նը: Մենք սի­ րում ենք հա­վաք­նե­րից հե­տո նրանց հրա­վի­րել ճա­շի: Այդ­պի­ սի մար­դիկ մեր ճա­շա­կով են: Մենք նրանց հետ ընդ­հա­նուր շատ բան ու­նենք: Նրանք մտա­ծում են այն­պես, ինչ­պես մենք: Նրանք մեզ դուր են գա­լիս: Միև­նույն ժա­մա­նակ մենք ան­տե­սում ենք ծեր, ան­շուք, ձանձ­րա­լի և հոգ­նեց­նող մարդ­կանց, ով­քեր մտա­վոր ա­ռու­ մով պա­կաս զար­գա­ցած են: Մենք մի կողմ ենք քաշ­վում այն մարդ­կան­ցից, ում մենք հա­մա­րում ենք ան­բա­րո­յա­կան կամ պար­զա­պես սա­կավ հրա­պու­րիչ: Մենք նրանց թող­նում ենք բա­րե­գոր­ծա­կան, ե­կե­ղե­ցա­կան և հա­սա­րա­կա­կան կազ­մա­ կեր­պու­թյուն­նե­րի հո­գա­ծու­թյա­նը: Ի­հար­կե, մենք նրանց ու­շա­դրու­թյան ար­տա­քին նշան­ներ ենք ցու­ցա­բե­րում. մենք ըն­դու­նում ենք նրանց գո­յու­թյու­ 40

նը, կեղծ բար­յա­ցա­կա­մու­թյամբ սեղ­մում ենք նրանց ձեռ­քը, հարց­նում ենք նրանց ինք­նազ­գա­ցո­ղու­թյան մա­սին` չնա­յե­լով նրանց աչ­քե­րին, նվա­զա­գույն ու­շա­դրու­թյուն ենք դրսևո­րում այն բա­նի նկատ­մամբ, ինչ նրանք պատ­մում են մեզ: Բայց, չնա­յած այդ ա­մե­նին, մենք մեր և նրանց միջև պահ­պա­նում ենք ո­րո­շա­կի հե­ռա­վո­րու­թյուն և մեր բռնած դիր­քով նրանց հաս­կաց­նում ենք, որ նրանք պետք է ճա­նա­չեն ի­րենց տե­ղը: Մենք ա­վե­լի շատ ժա­մա­նակ և­ ու­շա­դրու­թյուն ենք դարձ­նում մեր ըն­տա­նի կեն­դա­նի­նե­րին, քան այդ մարդ­կանց: Եր­բեմն, մենք ան­գամ մեր ար­ժա­նիքն ենք հա­մա­րում այն, որ խու­սա­փում ենք ո­րոշ դա­սա­կար­գի մարդ­կան­ցից, օ­րի­ նակ, ան­բա­րե­համ­բույր կամ քննա­դա­տա­բար տրա­մադր­ված մարդ­կան­ցից, նրան­ցից, ով­քեր ի­րենց մշտա­կան ան­բա­վա­կա­ նու­թյամբ և չա­րու­թյամբ վե­ճեր են դրդում և տ­հաճ ի­րա­վի­ճակ են ստեղ­ծում հա­սա­րա­կու­թյան մեջ, նրան­ցից, ով­քեր ա­նընդ­ հատ մարդ­կանց վրա «թքում են» վի­րա­վո­րա­կան բա­ռե­րով, նրանց հետ, ով­քեր վա­նող տպա­վո­րու­թյուն են գոր­ծում ի­րենց ան­սահ­ման շա­տա­խո­սու­թյան պատ­ճա­ռով, լռակ­յաց­նե­րից, ում կող­քին միշտ ան­հար­մար ես զգում քեզ, կո­պիտ­նե­րից, աննր­բան­կատ­նե­րից, «հաս­տա­կա­շի­նե­րից», թեթևա­միտ­նե­ րից, շուտ վի­րա­վոր­վող­նե­րից, չա­փա­զանց ինք­նա­սեր մարդ­ կան­ցից: Նրանց օգ­նե­լու փո­խա­րեն, մենք պատ­նեշ­վում ենք նրան­ ցից և դա լիո­վին բնա­կա­նոն երևույթ ենք հա­մա­րում: Սա՛ չէ քրիս­տո­նեա­կան սե­րը: Միշտ և բո­լոր պա­րա­գա­նե­րում սի­րե­լու մեր ըն­դու­նա­ կու­թյու­նը ստուգ­վում է մեր­ձա­վոր­նե­րի հետ մեր փոխ­հա­ րա­բե­րու­թյուն­նե­րում, նրանց հետ, ում մենք ար­ժա­նի ենք հա­մա­րում մեր սի­րուն. ա­մու­սին­նե­րի կամ կա­նանց, ե­րե­խա­ նե­րի, լա­վա­գույն բա­րե­կամ­նե­րի կամ ե­կե­ղե­ցու մեր ծա­ռա­ յա­կից­նե­րի: Ինչ­պե՞ս ենք մենք ար­ձա­գան­քում, երբ նրանք ան­վա­յե­լուչ ա­րարք­ներ են գոր­ծում և կորց­նում են ի­րենց մարդ­կա­յին ար­ժա­նա­պատ­վու­թյու­նը: Մենք շա­րու­նա­կո՞ւմ ենք սի­րել նրանց այն պա­հե­րին, երբ նրանք ընկ­նում են, երբ այս կամ այն պատ­ճառ­նե­րով շեղ­վում են: Ես մի ծա­նոթ քա­րո­զիչ ու­նեի, ում բո­լո­րը ճա­նա­չում էին որ­պես ա­մե­նա­բա­րի ու կա­րե­կից մար­դու: Թեև ար­դեն քա­ 41

ռա­սունն անց էր, նա լի էր իս­կա­պես ան­սահ­ման ե­ռան­դով: Իր խան­դա­վա­ռու­թյամբ նա մարդ­կանց ո­գեշն­չում էր մեծ գոր­ծե­րի: Դրա հետ մեկ­տեղ, նա ար­դեն բա­վա­կա­նա­չափ փոր­ձա­ռու և հա­սուն մարդ էր` ըն­դու­նակ ման­րակր­կիտ մտա­հղաց­ված և կշ­ռա­դատ­ված ո­րո­շում­ներ ըն­դու­նե­լու: Իր բո­լոր ըն­դու­նա­կու­թյուն­նե­րը նա ուղ­ղում էր մարդ­կանց և­ ե­ կե­ղե­ցուն ծա­ռա­յե­լուն: Նա միշտ կա­րող էր հաս­կա­նալ մար­ դուն, իջ­նել մինչև նրա կա­րի­քը: Ա­մեն­քի հետ, ով­քեր նրան դի­մում էին օգ­նու­թյան հա­մար կամ ինչ-որ գոր­ծով, նա համ­ բե­րա­տար ու ըն­կե­րա­սեր էր: Եվ միայն մեկ ան­գամ նա հու­ նից դուրս ե­կավ: Ես մեր ե­կե­ղե­ցու ե­րի­տա­սար­դու­թյան հա­մար վրա­նա­յին ճամ­բա­րի կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րից մեկն էի: Մենք ծրա­գիր էինք նա­խան­շել ողջ շա­բաթ­վա հա­մար, բայց ե­ղա­նա­կը մեզ խան­ գա­րեց ի­րա­կա­նաց­նե­լու այն: Անընդհատ անձրև էր գա­լիս, և­ ու­ժեղ քա­մի էր փչում: Ս­տիպ­ված ե­ղանք ծրագր­ված մի­ջո­ ցա­ռում­նե­րի մեծ մա­սը չեղ­յալ հայ­տա­րա­րել: Բո­լո­րի տրա­մա­ դրու­թյու­նը փչա­ցավ: Վ­րան­նե­րը կա­թում էին, ցրտում էր, վրան­նե­րի բնա­կիչ­նե­րը դժգոհ էին, ընդ­հա­նուր առ­մամբ հա­ճե­լի բան քիչ կար: Վեր­ջին օ­րը կա­տա­ղած տա­րեր­քը վճռա­կան հար­ձակ­ման ան­ցավ: Հե­ղե­ղի նման թափ­վող անձրևն ուժ­գին քա­մու ու­ղեկ­ցու­ թյամբ, սկսվեց հենց այն ժա­մա­նակ, երբ վե­րո­հիշ­յալ հո­վի­վը` որ­պես ճամ­բա­րի տնօ­րեն, հապ­ճե­պո­րեն ջա­նում էր ոգևո­րել բո­լոր ներ­կա­նե­րին ճամ­բա­րը հա­վա­քե­լու հա­մար ան­հրա­ժեշտ աշ­խա­տանք­նե­րն ի­րա­կա­նացնելու մեջ: Ո­րոշ ե­րի­տա­սարդ­ներ չէին ու­զում թրջվել ու մրսել այս սար­սա­փե­լի ա­ռա­վոտ­յան և դուրս չէին գա­լիս վրան­նե­րից: Ան­գամ մե­ծա­հա­սակ կազ­մա­կեր­պիչ­նե­րը ձգտում էին ի­րենց հա­մար աշ­խա­տանք գտնել ճամ­բա­րի խա­րույ­կից ոչ հե­ռու կամ վրան­նե­րի ներ­սում: Ղե­կա­վա­րի ցու­ցում­նե­րը միայն քչե­րին դրդե­ցին աշ­խա­ տան­քի: Մենք պետք է տե­ղա­վոր­վեինք ծրագ­րի մեջ: Պա­տաս­խա­նա­ տու քա­րո­զի­չը կա­րող էր խո­շոր տհա­ճու­թյուն­նե­րի բախ­վել, ե­թե ճամ­բա­րը ժա­մա­նա­կին չհա­վաք­վեր, և­ ե­րի­տա­սարդ­նե­ րը չկա­րո­ղա­նա­յին մեկ­նել տուն: Նա վազվ­զում էր վրան­նե­րի 42

շուր­ջը, ինքն էր կա­տա­րում աշ­խա­տան­քի նշա­նա­կա­լի մա­սը` ի­զուր սպա­սե­լով օգ­նու­թյան: Մինչև ոս­կոր­նե­րը թրջվե­լով, սրթսրթաց­նե­լով` նա խղճուկ տեսք ու­ներ: Բայց նա պետք է շտա­պեր: Են­թադ­րում եմ, որ ես այդ ժա­մա­նակ ճիշտ էի գոր­ծում` աշ­խա­տե­լով անձրևի տակ: Պա­տա­հեց այն­պես, որ քա­րո­զի­չը անց­նում էր իմ կող­քով, երբ ես ամ­բող­ջո­վին կլան­ված էի աշ­ խա­տան­քով: Նա ան­մի­ջա­պես նկա­տեց, որ ես աշ­խա­տան­քը կա­տա­րում էի բո­լո­րո­վին էլ ոչ այն­պես, ինչ­պես ինքն էր դա ցան­կա­նում: Հնա­րա­վոր է, նա հա­մա­րում էր, որ կա­րող է հույ­սը դնել ինձ վրա, իսկ հի­մա հան­կարծ պարզ­վեց, որ ես նույն­պես չար­դա­ րաց­րե­ցի նրա հույ­սե­րը: Ես չգի­տեմ, թե ինչն էր նրան այդ­քան վրդո­վեց­րել, բայց այդ պա­հին նա կորց­րեց ինք­նա­տի­րա­պե­ տու­մը և վե­րած­վեց սո­վո­րա­կան մար­դու: Նրա դեմ­քը, որ միշտ այն­քա՜ն հա­ճե­լի էր, դար­ձավ դա­ժան, աչ­քե­րը կա­տա­ղի բոցկլ­տա­ցին: Նրա մար­մի­նը լար­վել էր ցա­սու­մից. նա մո­տե­ցավ այն տե­ ղին, որ­տեղ ես կանգ­նած էի, և կո­պիտ, տհաճ ձայ­նով կտրուկ նկա­տո­ղու­թյուն ա­րեց ինձ: Հե­տո շուռ ե­կավ և­ ա­ռաջ քայ­լեց: Ես չջա­նա­ցի ար­դա­րա­նալ կամ բո­ղո­քել: Հնա­րա­վոր է այն պատ­ճա­ռով, որ պար­զա­պես դրա հնա­րա­վո­րու­թյու­նը չու­նե­ ցա կամ ո­րով­հետև ես չա­փա­զանց զար­մա­ցած էի: Ես հենց նոր դար­ձել էի մի տա­րօ­րի­նակ, բայց, ա­վաղ, ոչ հազ­վա­դեպ հան­դի­պող երևույ­թի վկան. միշտ հա­ճե­լի ու սի­րա­լիր մար­դը հան­կարծ դար­ձավ տհաճ և­ անհ­րա­պույր: Մինչ այդ դեպ­քը, քա­րո­զի­չը ինձ որևէ հիմք չէր տվել իր նկատ­մամբ որևէ այլ զգաց­մունք տա­ծե­լու, բա­ցի ա­մե­նա­ջերմ կապ­վա­ծու­թյու­նից ու սի­րուց: Նա միշտ վա­յե­լել էր իմ սերն ու հար­գան­քը: Այժմ ես պատր­վակ ու­նեի դա­դա­րե­լ նրան սի­րե­լուց: Կա­րիք չկա խո­սե­լու այն մա­սին, որ ե­րե­կո­յան դեմ, երբ խառ­նաշ­փոթն ա­վարտ­վեց, հո­վի­վը կրկին ջերմ, հա­ճե­լի մարդ դար­ձավ, ինչ­ պի­սին ե­ղել էր միշտ: Թեև նա բարձ­րա­ձայն նե­րո­ղու­թյուն չխնդրեց, բայց իր ողջ տես­քով ու գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րով նա պար­զո­րոշ հաս­կաց­րեց, որ շատ է ցա­վում տե­ղի ու­նե­ցա­ծի հա­մար: 43

Մեր կյան­քում լի­նում են դեպ­քեր, երբ ան­գամ ա­մե­նա­սի­րե­ լի մար­դիկ դառ­նում են այն­պի­սին, որ նրանց դժվար է սի­րել: Նրանք կա­րող են ժա­մա­նա­կա­վո­րա­պես կորց­նել կեն­դա­նի կա­պը Հի­սու­սի հետ, այդ պա­հին նրանց հին էու­թյու­նը կա­րող է գե­րիշ­խել: Այդ դժվա­րին պա­հե­րին արդ­յո՞ք մենք սեր ենք դրսևո­րում մեր մեր­ձա­վոր­նե­րի նկատ­մամբ: Թե՞ նույն կերպ ենք պա­ տաս­խա­նում նրանց: Մենք կվրդով­վե՞նք նրանց վար­քից, ե­թե դրա հա­մար կան, թվում է, բո­լոր հիմ­քե­րը: Նրանց խոս­քերն ու ա­րարք­նե­րը կստի­պե՞ն մեզ փո­խե­լու մեր վե­րա­բեր­մուն­քը նրանց նկատ­մամբ, դա­դա­րել սի­րել նրանց: Մենք ար­դեն ա­սել ենք, որ աշ­խար­հի ա­մե­նադժ­վար բա­նը մարդ­կանց սի­րելն է, ո­րով­հետև ստիպ­ված ենք սի­րել մե­ղա­ վոր­նե­րին, ինչ­պի­սին մենք բո­լորս ենք: Դա նշա­նա­կում է սի­րել ամ­բա­րիշտ­նե­րին, ե­սա­սեր­նե­րին, խա­բե­բա­նե­րին, հպարտ­նե­ րին, ցաս­կոտ­նե­րին, ե­րախ­տա­մոռ­նե­րին, դյու­րագր­գիռ­նե­ րին, քա­նի որ այդ­պի­սին է ըն­կած մարդ­կա­յին էու­թյու­նը: Այդ հատ­կա­նիշ­նե­րը, ցա­վոք, բա­վա­կա­նին հա­ճախ են հի­շեց­նում ի­րենց մա­սին ան­գամ այն մարդ­կանց կյան­քում, ում մա­սին մենք ա­ռա­վել բարձր կար­ծի­քի էինք: Մենք պետք է ազն­վո­րեն ըն­դու­նենք, որ միան­գա­մայն ա­ նըն­դու­նակ ենք սի­րե­լու այդ­պի­սի մե­ղա­վոր­նե­րին: Սա տհաճ լուր է, ե­թե հաշ­վի առ­նենք, որ այդ մե­ղա­վոր­նե­րը կա­րող են լի­ նել ձեր կի­նը կամ ա­մու­սի­նը, ձեր զա­վակ­նե­րը կամ քա­րո­զի­չը, գոր­ծըն­կե­րը կամ տա­րեց հարևա­նու­հին: Քա­նի որ մեր սե­րը սահ­մա­նա­փակ­ված է պայ­ման­նե­րով, մենք չենք կա­րող սի­րել այդ­պի­սի ան­կա­տար մարդ­կանց, նրանք վաղ թե ուշ կհիաս­թա­փեց­նեն մեզ, ո­րով­հետև նրանք չեն կա­րող ամ­բողջ ըն­թաց­քում հա­մա­պա­տաս­խա­նել մեր չա­ փա­նիշ­նե­րին: Քա­նի որ մեր բո­լոր մեր­ձա­վոր­նե­րը, նե­րառ­յալ ա­մու­սին­նե­ րը, ե­րե­խա­ներն ու ե­կե­ղե­ցու ծա­ռա­յող­նե­րը, ան­կա­տար են ի­ րենց էու­թյամբ, մենք չենք կա­րող մեր ու­ժե­րով սի­րել նրանց հաս­տա­տուն, ան­փո­փոխ սի­րով: Սա­կայն այն քրիս­տոն­յան, ով եր­կար ժա­մա­նակ ու­սում­նա­ սի­րում է Աստ­վա­ծա­շուն­չը, հաս­կա­նում է, որ այն կան­չում է մեզ դե­պի բարձ­րա­գույն նպա­տակ­նե­րը, դե­պի ա­ռա­վել վեհ 44

ու սուրբ կյանք: Նրա մեջ պար­զա­պես աս­ված է, որ Հի­սուս Քրիս­տո­սը ցան­կա­նում է բնակ­վել մեր սրտում և­ այն­տեղ ինչոր գերբ­նա­կան բան գոր­ծել: Սուրբ Գիր­քը ա­նա­ռար­կե­լիո­րեն հայ­տա­րա­րում է, որ մենք դեռ ոչն­չի չենք հա­սել, ե­թե սի­րում ենք միայն նրանց, ով­քեր մեզ են սի­րում: «Եվ ե­թե դուք ձեզ սի­րող­նե­րին սի­րեք, ի՞նչ շնորհք ու­նեք, ո­րով­հետև մե­ղա­վոր­ներն էլ են ի­րենց սի­րող­նե­ րին սի­րում» (­Ղու­կաս 6.32): Աստ­ծո Խոս­քը մեզ ցույց է տա­լիս այն ան­սահ­ման, չմա­րող, ան­փո­փոխ սե­րը, ո­րն ան­հա­մե­մատ գե­րա­զան­ցում է նրան, ին­չը մենք ան­վա­նում ենք «բնա­կան կապ­վա­ծու­թյուն», և­ ո­րը Երկ­նա­յին Հայ­րը ցան­կա­նում է ներդ­նել մեր մեջ: Դա բա­ցա­ ռիկ սեր է, ո­րը հնա­րա­վոր չէ հաս­կա­նալ մտքով: Այն հնա­րա­ վո­րու­թյուն է տա­լիս սի­րե­լու ան­գամ նրանց, ում դժվար է սի­րել, նրանց, ով­քեր «նոր­մալ» մարդ­կանց մեջ նող­կանք են ա­ռա­ջաց­նում: Բայց, որ ա­ռա­վել զար­մա­նա­լի է, այդ ե­զա­կի հատ­կու­թյու­ նը տրվում է ձրի: Դա Քրիս­տո­սի հետ անձ­նա­կան, փրկա­րար կա­պի պտուղն է: Ան­շա­հախն­դիր սե­րը լա­վա­գույն պարգևն է, որ Աստ­ված կա­րող է տալ: Այդ սե­րը ժա­մա­նա­կա­վոր պոռթկ­ման կամ դրդման արդ­յունք չէ: Դա աստ­վա­ծա­յին սկզբունք է: Դա կա­ յուն զո­րու­թյուն է: Այն կա­րող է ծնվել միայն այն մարդ­կանց սրտե­րում, ով­քեր ըն­դու­նում են Քրիս­տո­սին: Միայն նրանք, ով­քեր հնա­զանդ­վում են Հի­սու­սի սի­րուն, կա­րող են այն բա­ ցա­հայ­տել ու­րիշ­նե­րի հա­մար: Երբ Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը պատ­մում է քրիս­տոն­յա­նե­րի սրտում գոր­ծող Աստ­ծո Հո­գու ա­մե­նահ­րա­շա­լի պտուղ­նե­րի մա­սին (­Գա­ղա­տա­ցիս 5.22-23), նա սե­րը դնում է ա­ռա­ջին տե­ ղում: Այն կա­մա­վոր կեր­պով ծնվում է նրանց սրտե­րում, ով­ քեր հիա­ցած են Քրիս­տո­սի բնա­վո­րու­թյամբ: Նրա հո­գին մեզ հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս դրսևո­րե­լու աստ­վա­ծա­յին սե­րը գործ­նա­կան կյան­քում: Մենք հա­ճախ ջա­նում ենք սի­րել նրանց, ում դժվար է սի­րել պարտ­քի կամ մեղ­քի զգա­ցու­մից: Բայց դրանք զուր ջան­քեր են: Ի վեր­ջո, դժվա­րին ճա­նա­պարհ անց­նե­լով, մենք պետք է գանք այն բա­նի ըմբռն­մա­նը, որ տանջ­վե­լով մեր մի­ջից սեր 45

քա­մե­լը նույն­քան ան­հե­թեթ ու ան­միտ բան է, որ­քան և փոր­ ձե­լը փրկու­թյուն ստա­նալ սե­փա­կան ջան­քե­րով: Որ­քան էլ մենք ան­կեղ­ծո­րեն ջա­նանք սի­րել մար­դուն, ո­չինչ չի ստաց­վի, ե­թե չհաս­կա­նանք մի կարևոր ճշմար­տու­թյուն: Պետք չէ ջա­նալ սի­րել միմ­յանց: Ա­մե­նից ա­ռաջ մենք կա­րիք ու­նենք, որ Քրիս­տո­սի սե­րը լցնի մեր սրտե­րը: Երբ մեր «ես»ը լուծ­վում է Քրիս­տո­սի մեջ, այդ ժա­մա­նակ ճշմա­րիտ սե­րը դրսևոր­վում է բնա­կան ու ինք­նա­բուխ կեպ­րով: Ինչ­պի­սի՜ թեթևա­ցում: Ի՜նչ բեռ է վերց­ված մե­զա­նից: Ես ա­զատ­վե­ցի այն բանն ա­նե­լու ան­հրա­ժեշտու­թյու­նից, ինչն անհ­նար է ա­նել մարդ­կա­յին ու­ժե­րով, բայց, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, հար­կա­վոր է ա­նել: Այժմ ես գի­տեմ, որ իմ զար­մա­նահ­րաշ Փր­ կիչն իմ փո­խա­րեն ա­րել է այն, ին­չը վեր էր իմ ու­ժե­րից: Հա­վա­տա­ցե՛ք, Քրիս­տո­սի Ա­վե­տա­րա­նի կարևո­րա­գույն մասն այն է, որ այն ինձ և քեզ հա­մար հնա­րա­վոր է դարձ­նում նախ­կի­նում ան­հա­սա­նե­լի սեր ձեռք բե­րե­լը: Ցա­վոք, Ա­վե­տա­ րա­նի այս հատ­վա­ծին հազ­վա­դեպ են ու­շա­դրու­թյուն դարձ­ նում: Ե­թե մենք նա­յում ենք Հի­սու­սին, ա­վե­լի լավ ենք ըմբռ­նում Աստ­ծո բնա­վո­րու­թյու­նը: Իսկ Աստ­ծուն նա­յե­լով, մենք փոխ­ վում ենք Նրա նմա­նու­թյամբ: Ազ­նվու­թյու­նը, այլ մարդ­կանց նկատ­մամբ սե­րը դառ­նում են բնա­կան պա­հանջ­մունքներ: Այդ­պի­սով, դուք և­ ես կա­րող ենք ու­նե­նալ Աստ­ծո ան­հա­ սա­նե­լի սե­րը:

46

Գլուխ 7

ՍԵՐԸ ԴՐՍԵՎՈՐՎՈՒՄ Է ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ «­Տի­րո՛ջն ա­պա­վի­նիր, և բա­րի՛ք ա­րա»:­ ­Սաղ­մոս 36.3

Հ

ի­սուս Քրիս­տո­սը, ջա­նա­լով օգ­նել մի օ­րի­նականի, բա­ ցա­հայ­տեց սի­րո ա­մե­նա­խո­րը էու­թյու­նը: Մեր շատ ժա­ մա­նա­կա­կից­նե­րի նման` այդ օ­րի­նա­կանը կա­րո­ղա­նում էր «գե­ղե­ցիկ դա­տել» սի­րո նշա­նա­կու­թյան մա­սին, բայց պատ­ կե­րա­ցում ան­գամ չու­ներ, թե ինչ­պես գործ­նա­կա­նում դրսևո­ րել սե­րը: Թեև օրինականն այդ ժա­մա­նակ չըն­դու­նեց Հի­սու­սին, այդ պատ­մու­թյու­նը դա­րե­րի մի­ջով հա­սել է մեզ` որ­պես ան­գե­րա­ զան­ցե­լի օ­րի­նակ այն բա­նի, թե ինչ­պես է Աստ­ված սահ­մա­ նում իս­կա­կան սե­րը: Ա­վե­տա­րա­նի այդ հատ­վա­ծը ստորև ներ­կա­յաց­ված է Կո­ տոն Փա­չի շա­րա­դրու­թյամբ: «­Մի ան­գամ մե­ծա­հա­սակ­նե­րի աստ­վա­ծաշնչ­յան դպրո­ցի ու­սու­ցի­չը վեր կա­ցավ և Քրիս­տո­սին փոր­ձող հարց տվեց. «­Տե՛ր, մարդն ի՞նչ պետք է ա­նի, որ փրկվի»: Հի­սու­սը պա­տաս­խա­նեց. «Ի՞նչ է ա­սում Աստ­վա­ծա­շուն­չը: Դու ինչ­պե՞ս ես հաս­կա­նում դա»: Ու­սու­ցի­չը պա­տաս­խա­նեց. «­Քո Տեր Աստ­ծուն սի­րի՛ր քո ամ­բողջ սրտով և քո ամ­բողջ հո­գով, քո ամ­բողջ մտքով ու քո ամ­բողջ ու­ժով: Եվ սի­րի՛ր քո մեր­ձա­վո­րին, ինչ­պես ինքդ քեզ»: «­Ճի՛շտ է,- ա­սաց Հի­սու­սը,- թող դա քեզ հա­մար սո­վո­րու­ թյուն դառ­նա, և դու կփրկվես»: 47

Բայց կի­րակ­նօր­յա դպրո­ցի ու­սու­ցի­չը, չցան­կա­նա­լով խայ­ տա­ռակ­վել, հարց­րեց. «­Բայց... ո՞վ է իմ մեր­ձա­վո­րը»: Այդ ժա­մա­նակ Հի­սու­սը, ցան­կա­նա­լով դաս տալ նրան, ա­սաց. «­Մի մարդ Ատ­լան­տա­յից Օլ­բա­նի էր գնում, և նրան կանգ­նեց­րե­ցին գանգս­տեր­նե­րը: Նրանք խլե­ցին նրա դրա­մա­ պա­նա­կը, հա­նե­ցին միան­գա­մայն նոր կոստ­յու­մը, ծե­ծե­ցին և հե­ռա­ցան նրա մե­քե­նա­յով` նրան ան­գի­տա­կից ըն­կած թող­նե­ լով ճամ­փեզ­րին: Այդ ճա­նա­պար­հով պա­տա­հա­բար մի սպի­տա­կա­մորթ քա­ րո­զիչ էր անց­նում: Տես­նե­լով ար­յան լճա­կի մեջ պառ­կած մար­ դուն, նա ա­վե­լաց­րեց ա­րա­գու­թյու­նը և­ ա­ռաջ սլա­ցավ: Նրա հետևից գնում էր ե­կե­ղե­ցա­կան երգ­չախմ­բի ղե­կա­վա­ րը` նույն­պես սպի­տա­կա­մորթ: Ար­նա­թա­թախ մար­դուն ճամ­ փեզ­րին տես­նե­լով, նա կրկնեց քա­րոզ­չի ա­րար­քը: Ո­րոշ ժա­մա­նակ անց այդ վայ­րով մի սևա­մորթ էր անց­ նում: Տե­սած պատ­կե­րը նրան ցնցեց լա­ցե­լու աս­տի­ճան: Նա կանգ­նեց­րեց մե­քե­նան, մո­տե­ցավ դժբախ­տին և­ ա­ռա­ջին օգ­ նու­թյուն ցու­ցա­բե­րեց: Նա ա­մուր կա­պեց մար­դու վեր­քե­րը, մաք­րեց ար­յու­նը, տու­ժա­ծին քարշ տվեց իր մե­քե­նա­յի մոտ և պառ­կեց­րեց հետևի նստա­տե­ղին: Հաս­նե­լով Օլ­բա­նի` նրան տա­րավ հի­վան­դա­նոց և­ ա­սաց սա­նի­տա­րին. «­Հո­գա՛ այս սպի­տա­կա­մոր­թի մա­սին, ում ես գտել եմ մայ­րու­ղում: Ինձ մոտ ըն­դա­մե­նը եր­կու դո­լար կա, բայց ե­թե նա չկա­րո­ղա­նա վճա­րել, հա­շիվն ինձ ու­ղար­կեք այս հաս­ցեով»: Ե­թե դուք լի­նեիք այն մար­դը, ում վրա հար­ձակ­վել էին գանգս­տեր­նե­րը, այս ե­րե­քից` սպի­տա­կա­մորթ քա­րո­զի­չից, երգ­չախմ­բի սպի­տա­կա­մորթ ղե­կա­վա­րից կամ սևա­մոր­թից, դուք ո՞ւմ կհա­մա­րեիք ձեր մեր­ձա­վո­րը»: Կի­րակ­նօր­յա դպրո­ցի ու­սու­ցիչն ա­սաց. «­Դե՛, ի­հար­կե՛, այդ սևին... այ­սինքն, ես ու­զում էի ա­սել` նրան, ով ինձ օգ­նու­թյուն է ցու­ցա­բե­րել»: Հի­սուսն ա­սաց. «­Լա՛վ, այդ դեպ­քում դու էլ նույն կերպ վար­վիր» («­Ղու­կա­սի Ա­վե­տա­րա­նը» և «­Գործք ա­ռա­քե­լո­ցը» Կո­տոն Փա­չի շարա­դրու­թյամբ): Աստ­վա­ծա­շուն­չը մարդ­կանց նկատ­մամբ Աստ­ծո սե­րը ցույց է տա­լիս գոր­ծո­ղու­թյան մեջ: Նրա հե­ղի­նակ­նե­րը երկ­յու­ղա­ծո­ րեն խո­նարհ­վում են Նրա սի­րո մեծ գոր­ծե­րի առջև: «­Տե­սե՛ք, 48

թե Հայրն ինչ­պի­սի սեր շնոր­հեց մեզ, որ Աստ­ծո որ­դի­ներ կոչ­վենք. սրա հա­մար աշ­խար­հը չի ճա­նա­չում մեզ, որ Նրան չճա­նա­չեց» (Ա Հով­հան­նես 3.1): «­Բայց Աստ­ված հայտ­նեց Իր սե­րը դե­պի մեզ, որ երբ մենք դեռ մե­ղա­վոր էինք, Քրիս­տո­սը մեզ հա­մար մա­հա­ցավ» (Հռո­մեա­ցիս 5.8): «Ոչ ոք նրա­նից ա­ վե­լի մեծ սեր չու­նի, որ մեկն իր ան­ձը դնի իր բա­րե­կամ­նե­րի հա­մար» (­Հով­հան­նես 15.13): Քրիս­տո­սը գի­տեր, որ Ին­քը լա­վա­գույնս կա­րող էր բա­ցա­ հայ­տել Աստ­ծո սե­րը ո­րո­շա­կի գոր­ծե­րով: Իր մա­սին Նա ա­սել է. «Ինչ­պես մար­դի Որ­դին չե­կավ, որ Ի­րեն ծա­ռա­յեն, այլ որ Ին­քը ծա­ռա­յի, և շա­տե­րի փո­խա­րեն Իր ան­ձը փրկանք տա» (­Մատ­թեոս 20.28): Նրա մա­սին մեկ այլ գրա­ռում հայտ­նում է. «­Ման ե­կավ բա­ րի գոր­ծեր ա­նե­լով և սա­տա­նա­յից բո­լոր հարս­տա­հար­ված­նե­ րին բժշկե­լով» (­Գործք ա­ռա­քե­լոց 10.38): Այ­սօր էլ Աստ­ված Իր հետևորդ­նե­րից նույն­քան ակ­տիվ դիր­քո­րո­շում է ակն­կա­լում, նույն­պի­սի խան­դա­վա­ռու­թյուն մարդ­կանց բա­րիք գոր­ծե­լու հա­մար: Բայց ինչ­քա՜ն հա­ճախ ենք մենք մո­ռա­նում Աստ­ծո կամ­քի այս­պի­սի մո­տեց­ման մա­ սին: Գեորգ Ս­մոլ­լը գրել է. Ես կար­դա­ցել եմ, թե ինչ­պես Մի մարդ` Քրիս­տոս ա­նու­նով, Զուր չապ­րեց Իր կյան­քը. Ա­պա­քի­նում բե­րեց այս եր­կիր: Քայ­լում ու ա­րա­րում էր բա­րիք. Նրա կյան­քը հան­դի­մա­նում է ինձ: Թեև վա­ղուց եմ աշ­խար­հում ապ­րում, Բայց ոչ ո­քի օգ­նել դեռ չեմ կա­րո­ղա­նում: Հի­սուս Քրիս­տո­սը բա­րիք էր ա­րա­րում միայն այն պատ­ ճա­ռով, որ բա­րի էր: Այ­սօր Նա մեզ հրա­վի­րում է նույն­քան ան­շա­հախն­դիր սի­ րո: Բայց չա­փա­զանց հա­ճախ մեր բա­րի գոր­ծե­րի հետևում դրդա­պատ­ճառ­ներ են, ո­րոնք խորթ են Քրիս­տո­սի հո­գուն: Մենք բա­րիք ենք գոր­ծում միայն այն պատ­ճա­ռով, որ մեզ հա­ մար ինչ-որ «լավ» բան են ա­րել: Մենք բա­րիք ենք գոր­ծում այն պատ­ճա­ռով, որ «պարտք» ենք հա­մա­րում մեր մեր­ձա­վո­րի նկատ­մամբ: Կամ, որ ա­վե­լի վատ է, մենք կա­րող ենք բա­րիք 49

գոր­ծել, որ­պես­զի մարդ­կանց կախ­յալ դրու­թյան մեջ դնենք, իսկ հե­տո նրանց վրա ճնշում գոր­ծադ­րենք և նրան­ցից ստա­ նանք այն, ինչ մեզ հար­կա­վոր է: Ե­թե մենք ցան­կա­նում ենք սի­րել այն­պես, ինչ­պես սի­ րում էր Հի­սու­սը, եր­բեք բա­րիք չենք գոր­ծի հա­նուն անձ­ նա­կան շա­հի կամ էլ պարգև ստա­նա­լու հա­մար: Ի­հար­կե, սա հե­ղա­փո­խա­կան փի­լի­սո­փա­յու­թյուն է նյու­թա­պաշ­տու­ թյան, ի­րա­պաշ­տու­թյան և դ­րա­մա­պաշ­տու­թյան մեր դա­ րում: «Ռև­յու ընդ հե­րալդ» ամ­սագ­րում դոկ­տոր Սա­կաե Կու­բոն հայ­տա­րա­րել է. «­Նա (­Հի­սու­սը) բա­րե­կամ­ներ էր ձեռք բե­րում ոչ նրա հա­մար, որ նրանք գան ե­կե­ղե­ցի: Նա ա­պա­քի­նում և բա­րիք էր գոր­ծում ոչ նրա հա­մար, որ վեր­ջին­ներս միա­նան Իր շարժ­մա­նը: Եվ, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, մարդ­կանց մի մեծ բազ­ մու­թյուն հետևում էր Նրան, ո­րով­հետև մար­դիկ հմայ­ված էին Նրա բնա­կան ու ան­հատ­նում սի­րով: Բայց ևս մեկ ան­գամ կկրկնեմ, Հի­սու­սը բա­րիք էր գոր­ծում ոչ այն բա­նի հա­մար, որ մարդ­կանց ամ­բոխ­նե­րը հետևեն Ի­րեն»: «­Բա­րի սա­մա­րա­ցու պատ­մու­թյու­նը օ­րի­նա­կով ցույց է տա­լիս, թե ինչ­պես պետք է մենք բա­րիք գոր­ծենք: Սա­մա­րա­ ցին կող­քե­րը չէր նա­յում` հու­սա­լով տես­նել լրագ­րող­նե­րի կամ թեր­թե­րի թղթա­կից­նե­րի. չէր մտա­ծում այն մա­սին, թե տու­ժա­ ծը հե­տա­գա­յում կկա­րո­ղա­նա՞ միա­նալ իր ե­կե­ղե­ցուն և­ ի­րեն «ի­րա­կան օ­գուտ» բե­րել: Նա բա­րի­քը չէր ա­նում հաշ­վար­կով: Նա պար­զա­պես տե­սավ կա­րի­քա­վոր մար­դուն և­ օգ­նեց նրան` ա­մե­նա­բա­րի դրդում­նե­րից ել­նե­լով` սրտի հրա­մա­նով, ա­ռանց որևէ ծա­ծուկ շար­ժա­ռի­թի, ա­ռանց «հե­ռա­վոր թի­րա­խի» (Ռև­ յու ընդ հե­րալդ, 1967 թ., 20 հու­լի­սի էջ 3): Հի­սուսն ին­քը սերն էր` դրսևոր­ված գոր­ծե­րում: Քրիս­տո­ նեա­կան սե­րը միշտ դրսևոր­վում է գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րում: Քեյթ Միլ­լե­րը տա­լիս է հետև­յալ պարզ, բայց խո­րի­մաստ սահ­մա­նու­մը. «Քրիս­տո­նեա­կան սե­րն ուղ­ղա­կի բա­րի ա­ րարք­ներն են մար­դու նկատ­մամբ, ո­րոնք նպաս­տում են նրա ֆի­զի­կա­կան և հոգևոր ինք­նազ­գա­ցո­ղու­թյան վե­րա­կանգն­ մա­նը: Միայն այդ­պես կա­րող է կա­տար­վել Աստ­ծո կամ­քը բո­ լոր մարդ­կանց վե­րա­բեր­յալ: Ե­թե ես այդ­պի­սի ա­րարք­ներ եմ գոր­ծում Քրիս­տո­սի հո­գով, ես ու­նեմ Նրա սե­րը, ո­րը չպետք 50

է շփո­թել այն զգաց­մունք­նե­րի հետ, ո­րոնք եր­բեմն բույն են դնում իմ սրտում: Քրիս­տոն­յան բա­րիք է գոր­ծում այն պատ­ճա­ռով, որ տես­ նում է տա­ռա­պող մարդ­կանց և չի կա­րող ան­տար­բեր մնալ նրանց կա­րիք­նե­րի նկատ­մամբ: Ընդ ո­րում, նա չի էլ մտա­ծում այն մա­սին, թե ինչ կստա­նա ին­քը դրա դի­մաց, և­ ու­շա­դրու­ թյուն չի դարձ­նում իր զգաց­մունք­նե­րի վրա: Հենց սա է Աստ­ծո սե­րը` մի ի­դեալ, ո­րին ձգտում է յու­րա­քանչ­յուր քրիս­տոն­յա: Զար­մա­նա­լի չէ, որ Աստ­վա­ծա­շունչն ա­սում է. «­Սուրբ և­ ա­ նա­րատ կրո­նա­սի­րու­թյունն Աստ­ծո առջև և Հոր առջև սա է. որ­բե­րին և­ այ­րի­նե­րին այ­ցե­լել նրանց նե­ղու­թյան մեջ, և­ իր անձն աշ­խար­հից ա­նա­րատ պա­հել» (­Հա­կո­բոս 1.27): Ս­րա­նից հա­զա­րամ­յակ­ներ ա­ռաջ սաղ­մո­սեր­գուն խոր­ հուրդ էր տա­լիս. «­Տի­րո՛ջն ա­պա­վի­նիր, և բա­րի՛ք ա­րա» (­Սաղ­մոս 36.3): Պարզ է, որ վստա­հու­թյու­նը, հա­վա­տը, հա­ մոզ­մուն­քն ինք­նին ու­նայն են: Մենք չա­փա­զանց հա­ճախ ենք կենտ­րո­նա­նում հա­վա­տի վրա և մո­ռա­նում ենք գոր­ծե­րի մա­ սին: Օրինականի նման, շա­տե­րը պետք է գի­տակ­ցեն, որ չա­ ղա­վաղ­ված աստ­վա­ծաշնչ­յան ճշմար­տու­թյու­նը ո­գեշնչ­ված շա­րադ­րե­լու և մար­գա­րեա­կան խոս­տում­նե­րը հռչա­կե­լու ըն­ դու­նա­կու­թյու­նը եր­բեք չեն փո­խա­րի­նի գոր­ծուն սի­րուն: Այս ճշմար­տու­թյու­նը Հի­սու­սը Պետ­րո­սի գի­տակ­ցու­թյա­նը հասց­րեց ոչ բո­լո­րո­վին սո­վո­րա­կան ե­ղա­նա­կով (տե՛ս Հով­ հան­նես 21.15-17-ը): Այն բա­նից հե­տո, երբ ա­շա­կերտ­նե­րը բա­վա­կա­նու­թյամբ կե­րան Տի­րոջ կող­մից ի­րենց հա­մար պատ­ րաստ­ված կե­րա­կու­րը (գոր­ծուն սե­րը բա­վա­րա­րում է գործ­ նա­կան կա­րի­քը), Քրիս­տո­սը լռու­թյունն ընդ­հա­տեց ուղ­ղա­կի հար­ցով. «­Դու Ինձ սի­րո՞ւմ ես, Պետ­րո՛ս»: Ա­շա­կերտն ապ­շած էր, որ Տերն ի­րեն հարց­նում է այդ մա­ սին: Մի՞­թե Հի­սու­սը չգի­տի, որ ին­քը նվիր­ված է Նրան, որ ին­ քը հա­վա­տում է Նրան: Պետ­րո­սը շատ զար­մա­ցած ու վի­րա­վոր­ված էր: Նա իս­կույն սկսեց պաշտ­պան­վել և­ ա­րա­գո­րեն պա­տաս­խա­նեց. «Ա­յո՛, Տե՛ր, Դու գի­տես, որ ես սի­րում եմ Քեզ»: Հա­վա­նա­բար, Պետ­րո­սին թվաց, թե Քրիս­տոսն ի­րեն աննր­բան­կատ հարց է տա­լիս, դա կա­րե­լի է եզ­րա­կաց­նել նրա 51

պա­տաս­խա­նից: Ի վեր­ջո, մի՞­թե ի­րեն` Պետ­րո­սին չգո­վեց Հի­ սու­սը, երբ Պետ­րոսն ա­ռանց տա­տան­վե­լու ըն­դու­նեց Նրան որ­պես Աստ­ծո Որ­դի: Այն ժա­մա­նակ Պետ­րոսն ա­նե­րեր հա­վատ ցու­ցա­բե­րեց Հի­ սու­սի նկատ­մամբ` հռչա­կե­լով, որ Նա Քրիս­տոսն է` կեն­դա­նի Աստ­ծո Որ­դին: Այժմ Տե­րը, թվում է, կաս­կա­ծի է են­թար­կում Պետ­րո­սի հա­ վա­տի մաք­րու­թյու­նը: Ինչ­պե՞ս կա­րող է պա­տա­հել դա: Ե­թե դուք կամ ես այն ժա­մա­նակ լի­նեինք Տի­րոջ փո­խա­րեն, մենք, ան­կաս­կած, Պետ­րո­սի մտա­խոհ բա­ռե­րին, ո­րոնց մեջ վի­րա­վո­րանք էր զգաց­վում, կպա­տաս­խա­նեինք տա­րած­ված հա­վաս­տիաց­մամբ. «Ես էլ քեզ եմ սի­րում»: Հե­տո մենք կփո­ խեինք խո­սակ­ցու­թյան թե­ման` չցան­կա­նա­լով է՛լ ա­վե­լի շատ խո­ցել դի­մա­ցի­նի նուրբ զգաց­մունք­նե­րը: Մենք այդ դեպ­քում կվար­վեինք այն­պես, ինչ­պես վար­վում ենք, երբ մեր փոք­րիկ ե­րե­խա­նե­րը գա­լիս են մեզ մոտ և­ ա­սում. «Ես սի­րում եմ քեզ, հայ­րի՛կ»: Մենք ինչ­պե՞ս ենք ար­ձա­գան­քում այդ բա­ռե­րին: Լա­վա­գույն դեպ­քում անուշ-մե­ղուշ ձայ­նով, ակ­նո­ցի վերևից նա­յե­լով ու թեր­թը ձեռ­քից վայր չդնե­լով` ե­րե­խա­յին ա­սում ենք. «­Հայ­րի­կը նույն­պես սի­րում է քեզ»: Բայց, ե­թե Քրիս­տո­սն այն օ­րը սո­վո­րա­կան պա­տաս­խան տար, Պետ­րո­սը, ինչ­պես նաև մենք, ձեզ հետ միա­սին, ո­չինչ չէինք սո­վո­րի: Նա կգնար շատ մարդ­կանց նման, այդ­պես էլ չհաս­կա­նա­ լով, թե ի­րա­կա­նում ինչ է սե­րը: Հի­սուսն, ան­շուշտ, գի­տեր, որ Պետ­րո­սը հա­վա­տում է Ի­ րեն: Տե­րը չէր կաս­կա­ծում, որ Պետ­րո­սը նվիր­ված է Ի­րեն: Բայց Նա չսահ­մա­նա­փակ­վեց Պետ­րո­սի բա­ռե­րին մա­կե­րե­ սա­յին ար­ձա­գան­քով: Նա ըն­դա­մե­նը ե­րեք պարզ բառ ա­սաց, բայց այդ պարզ բա­ռե­րում ար­տա­հայ­տեց սի­րո ողջ էու­թյու­ նը: Այդ բա­ռերն այ­սօր շատ բան են մեզ ա­սում: Մեղմ, բայց վճռա­կա­նո­րեն Փր­կի­չը հրա­մա­յեց. «Ա­րա­ծեց­ րո՛ւ Իմ գառ­նե­րին»: «­Պետ­րո՛ս,- ա­սաց Նա,- մի շատ կարևոր բան կա, որ ես այ­ սօր ու­զում եմ սո­վո­րեց­նել քեզ: Ե­թե դու հա­վա­տում ես, ե­թե դու սի­րում ես, ինչ-որ մի բան ա­րա՛ այդ սի­րով: Ո­րով­հետև դու հաս­կա­նում ես, Պետ­րո՛ս, որ սե­րը զգաց­մունք չէ, ո­րը դու 52

զգում ես նրա նկատ­մամբ, ում դու սի­րում ես: Սերն այն է, ինչ դու ա­նում ես»: Այլ խոս­քե­րով, ե­թե դու իս­կա­պես սի­րում ես Ինձ, Պետ­րոս, ե­թե դու Իմ ճշմա­րիտ ա­շա­կերտն ես, ա­պա քո սերն ան­պայ­ ման կդրսևոր­վի մարդ­կանց ե­ռան­դուն կեր­պով ծա­ռա­յե­լու մեջ: Շա­տե­րը սե­րը հա­մա­րում են ճիշտ աշ­խար­հա­յաց­քի և Աստ­ ծո կամ­քին հնա­զանդ­վե­լու ցան­կու­թյան բնա­կան արդ­յուն­ք: Պետ­րո­սի նման, նրանք չեն կաս­կա­ծում, որ Աստ­ծո սերն ապ­ րում է ի­րենց սրտե­րում: Պետ­րո­սի նման, նրանք հա­մոզ­ված են, որ ե­թե ի­րենք ան­կեղ­ծո­րեն ծա­ռա­յում են Աստ­ծուն և պահ­ պա­նում են աստ­վա­ծաշնչ­յան դա­վա­նան­քը, ա­պա սի­րո հար­ ցում ի­րենց մոտ ա­մեն բան կար­գին է: Ո­չինչ չի կա­րող այն­պես հաս­տա­տել ե­կե­ղե­ցին Լաո­դի­կեի ինք­նա­գո­հու­թյան և­ անզ­գա­յու­թյան մեջ, ինչ­պես ա­ղա­վաղ­ ված ըմբռ­նու­մը: Ոչ մի այլ հաս­կա­ցու­թյուն չի կա­րող այդ­քան խո­րա­ման­կո­րեն ու քո­ղարկ­ված ձևով հե­ռաց­նել մար­դուն երկն­քի ար­քա­յու­թյու­նից: Հի­սու­սի այս կեն­սա­կան կարևո­րու­թյուն ու­նե­ցող խոս­ քե­րը, ո­րոնք բա­ցա­հայ­տում են իս­կա­կան սի­րո էու­թյու­նը, եր­կինք համ­բարձ­վե­լուց ա­ռաջ Նրա վեր­ջին ար­տա­հայ­տու­ թյուն­նե­րից էին` ուղղ­ված ա­շա­կերտ­նե­րին: Սա խո­սում է այն մա­սին, թե ինչ նշա­նա­կու­թյուն էր տա­լիս Հի­սու­սը աստ­վա­ծա­ յին սի­րո բա­ցա­հայտ­մա­նը: Նա ցան­կա­նում է, որ ա­մեն­քը յու­րաց­նեն մի մե­ծա­գույն քրիս­տո­նեա­կան սկզբունք. սե­րը պետք է դրսևոր­վի գործ­նա­ կա­նում: Տե­րը կա­րող էր շատ բան ա­սել Իր ա­շա­կերտ­նե­րին երկ­րի վրա ի­րենց վեր­ջին խնջույ­քի ժա­մա­նակ: Նա կա­րող էր նրանց շատ կարևոր ճշմար­տու­թյուն­ներ հի­շեց­նել: Նա կա­րող էր քննար­կել ուս­մուն­քի ա­ռա­վել կարևոր կե­տե­րը: Բայց Հի­սու­սը մտա­հոգ­ված էր այն բա­նով, թե Իր ա­շա­ կերտ­նե­րը և մենք ձեզ հետ որ­քան պար­զո­րոշ ենք հաս­կա­ նում աստ­վա­ծա­յին սի­րո գոր­ծո­ղու­թյու­նը: Երբ Նա կգա երկ­րորդ ան­գամ և ևս մեկ ան­գամ դեմ առ դեմ կհան­դի­պի Իր ժո­ղովր­դին, Նրան կհե­տաքրք­րի, թե որ­ քան լավ է յու­րաց­վել Գա­լի­լեա­յի ծո­վե­զեր­քին Իր տված դա­սը.

53

«Եվ երբ որ մար­դի Որ­դին իր փառ­քով կգա, և­ ա­մեն սուրբ հրեշ­տակ­նե­րը Նրա հետ, այն ժա­մա­նակ կնստի Իր փա­ռաց ա­թո­ռի վրա: Եվ ա­մեն ազ­գե­րը կհա­վաք­վեն Նրա առջև, և Նա նրանց կբա­ժա­նի ի­րա­րից, ինչ­պես հո­վի­վը բա­ժա­նում է ոչ­խա­ րի­նե­րին այ­ծե­րից: Եվ ոչ­խար­նե­րին Իր աջ կող­մը կկանգ­նեց­ նի, իսկ այ­ծե­րը` ձախ կող­մին» (­Մատ­թեոս 25.31-33): Ինչ­պի­սի՜ ակն­բախ հա­կա­դրու­թյուն հա­վի­տե­նա­կան ճա- կա­տագ­րի նրանց, ով­քեր կազ­մում են մարդ­կանց այս եր­կու վեր­ջին խմբե­րը. «Այն ժա­մա­նակ Թա­գա­վո­րը կա­սի իր աջ կող­մին­նե­րին. Ե­ կե՛ք, ով իմ Հոր օրհ­նած­ներ, ժա­ռան­գեք աշ­խար­հի սկզբից ձեզ հա­մար պատ­րաստ­ված թա­գա­վո­րու­թյու­նը... Այն ժա­ մա­նակ կա­սի ձախ կող­մին­նե­րին. Ին­ձա­նից դե՛ն գնա­ցեք, ով ա­նիծ­յալ­ներ, հա­վի­տե­նա­կան կրա­կի մեջ, որ պատ­րաստ­ ված է սա­տա­նա­յի և նրա հրեշ­տակ­նե­րի հա­մար» (­Մատ­թեոս 25.34,41): Ո՞րն է այս եր­կու խմբե­րի միջև ե­ղած տար­բե­րու­թյու­նը: Ի վեր­ջո, ին­չի՞ց է կախ­ված. մար­դը կվա­յե­լի՞ հա­վի­տե­նա­կան կյան­քի ան­գե­րա­զան­ցե­լի պարգևը, թե՞ ընդ­միշտ կա­նէա­նա հա­վի­տե­նա­կան մահ­վան խոր­խո­րա­տում: Ի՞նչն է Աստ­ծո վեր­ջին դա­տաս­տա­նի հիմ­քը: Ան­գամ ե­րե­խա­յին հաս­կա­նա­լի բա­ռե­րով Տե­րը մի քա­նի դի­պուկ նրբագ­ծե­րով մեր առջև նկա­րում է այն մարդ­կանց պատ­կե­րը, ով­քեր կա­րող են մտնել Նրա զար­մա­նահ­րաշ ար­ քա­յու­թյան մեջ: Ին­չո՞ւ ընտր­յալ­նե­րը կլսեն աստ­վա­ծա­յին ող­ջույ­նի «Ե­կե՛ք... ժա­ռան­գե­ցե՛ք ար­քա­յու­թյու­նը» բա­ռե­րը: Նրա հա­մա՞ր, որ նրանք ճիշտ ուս­մուն­քի են հետևել կամ հնա­զանդ­վել են օ­րեն­ քի տա­ռին: Ո՛չ: Աստ­ծո ան­գին պարգևը տրվում է այն մարդ­կանց, ով­ քեր սրտում ու­նեն Աստ­ծո սե­րը Հի­սուս Քրիս­տո­սի հետ սերտ կա­պի շնոր­հիվ. «Ո­րով­հետև սո­վե­ցի, և դուք տվիք Ինձ ու­տել, ծա­րա­վե­ցի, և խ­մեց­րե­ցիք Ինձ, օ­տար էի, և Ինձ ձեզ մոտ ա­ռաք, մերկ էի, և հագց­րե­ցիք Ինձ, հի­վանդ էի, և Ինձ այ­ցե­լե­ցիք, բան­տի մեջ էի, և Ինձ մոտ ե­կաք: Այն ժա­մա­նակ ար­դար­նե­րը կպա­տաս­ խա­նեն և կա­սեն Նրան. Տե՛ր, ե՞րբ տե­սանք Քեզ սո­ված, և 54

կե­րակ­րե­ցինք, կամ ծա­րավ, և խ­մեց­րինք: Ե՞րբ տե­սանք Քեզ հի­վանդ, կամ բան­տի մեջ, և­ ե­կանք Քեզ մոտ: Թա­գա­վորն էլ կպա­տաս­խա­նի և կա­սի նրանց. Ճշ­մա­րիտ ա­սում եմ ձեզ. ո­ րով­հետև այս Իմ փոքր եղ­բայր­նե­րից մե­կին ա­րիք, Ինձ ա­րիք» (­Մատ­թեոս 25.35-40): Եվ այս­պես, Աստ­ծո Խոս­քի հի­ման վրա, մենք տես­նում ենք, որ հա­վի­տե­նա­կան կյան­քին մեր պատ­րաստ լի­նե­լը ո­րոշ­վում է մեր սրտում և կ­յան­քում Աստ­ծո սի­րո առ­կա­յու­թյամբ կամ բա­ցա­կա­յու­թյամբ: Երբ Տե­րը նա­յի աշ­խար­հում երբևէ ապ­րած մարդ­կան­ցից յու­րա­քանչ­յու­րի գոր­ծը, Նա չի հարց­նի, թե ինչ ուս­մունք էին դա­վա­նում նրանք: Դրա փո­խա­րեն Նա կհարց­նի, թե ինչ են ա­րել նրանք: Նրանք ապ­րե՞լ են Քրիս­տո­սի կյան­քով: Նրանք ապ­րել են ի­րե՞նց, թե՞ ու­րիշ­նե­րի հա­մար: Նրանք ե­ղել են հա­ սա­րակ սպա­ռող­նե՞ր, թե՞ անձ­նու­րաց մար­դիկ: Նրանք բա­ րի՞ք են գոր­ծել, թե՞ պար­փակ­վել են ի­րենց անձ­նա­սի­րա­կան շա­հե­րի մեջ: Ե­թե նրանց կյան­քն օրհ­նու­թյուն է ե­ղել ու­րիշ­նե­րի հա­մար, նրանք կլսեն. «­Լա՛վ, ե­կե՛ք, Իմ Հոր օրհ­նած­ներ, ժա­ռան­գե­ցե՛ք ար­քա­յու­թյու­նը, որ ձեզ հա­մար պատ­րաստ­ված է աշ­խար­հի սկզբից»: Աստ­վա­ծա­շուն­չը չի ա­սում. «Ես սո­ված էի, և դուք Ինձ ա­ ռա­ջար­կե­ցիք զեղ­չի կտրոն գնել հա­սա­րա­կա­կան սննդի հա­ մար»: Այն ա­սում է. «­Դուք Ինձ ու­տե­լու բան տվե­ցիք»: Նա չի ա­սում. «Ես ծա­րավ էի, և դուք ըմբռ­նու­մով գլխով էիք ա­նում` ցավ ար­տա­հայ­տե­լով լավ, մա­քուր ջրի ան­բա­վա­ րա­րու­թյան պատ­ճա­ռով»: Նա ա­սում է. «­Դուք ջուր տվե­ցիք Ինձ»: Նա չի ա­սում. «Ես օ­տա­րա­կան էի, և դուք Ինձ ու­ղար­կե­ցիք հա­մա­պա­տաս­խան բա­րե­գոր­ծա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյուն կամ քրիս­տո­նեա­կան ե­րի­տա­սար­դու­թյան մո­տա­կա կազ­մա­ կեր­պու­թյուն: Նա ա­սում է. «­Դուք օթևան տվե­ցիք Ինձ»: Նա չի ա­սում. «Ես մերկ էի, և դուք շփոթ­վե­ցիք ու ե­րես դարձ­րե­ցիք ին­ձա­նից»: Նա ա­սում է. «­Դուք հագց­րե­ցիք Ինձ»: Աստ­վա­ծա­շուն­չը չի ա­սում. «Ես հի­վանդ էի, և դուք, ազն­վո­ րեն վճա­րե­լով ե­կամ­տա­հար­կը, ա­ջակ­ցե­ցիք բժշկա­կան սպա­ սարկ­ման ծրագ­րին»: Այլ ա­սում է. «­Դուք այ­ցե­լե­ցիք Ինձ»: 55

Աստ­վա­ծաշն­չում աս­ված չէ. «Ես բան­տում էի, և դուք քվեար­կե­ցիք դա­տա­պարտ­յալ­նե­րի աս­տի­ճա­նա­կան վե­րա­ կանգն­ման օգ­տին և­ ինձ փոս­տով հոգևոր գրքույկ­ներ ու­ղար­ կե­ցիք»: Այն­տեղ աս­ված է. «­Դուք ե­կաք Ինձ մոտ»: Տիե­զեր­քի ի­մաս­տուն Դա­տա­վո­րը կա­սի նրանց, ով­քեր կժա­ռան­գեն Իր ար­քա­յու­թյու­նը. «­Դուք սի­րում եք Ինձ և­ այդ սե­րը ար­տա­հայ­տել եք բա­րի գոր­ծե­րով ձեզ շրջա­պա­տող մարդ­կանց հա­մար: Դուք բա­րիք եք ա­րել ոչ թե նրա հա­մար, որ ար­ժա­նա­նաք Իմ կամ նրանց բա­րե­հա­ճու­թյա­նը, այլ պար­ զա­պես այն պատ­ճա­ռով, որ ար­ձա­գան­քում էիք նրանց կա­ րիք­նե­րին: Դուք կե­րակ­րել եք Իմ գառ­նե­րին»: Նրան­ցից շա­տե­րը, ով­քեր կհայտն­վեն դա­տա­պարտ­ված­նե­ րի մեջ և կ­հու­սա­հատ­վեն, կա­տա­ղի սրի­կա­ներ չեն ե­ղել երկ­ րա­յին կյան­քում: Հնա­րա­վոր է, նրանց մեջ կլի­նեն մար­դիկ, ով­քեր կա­նո­նա­վոր կեր­պով այ­ցե­լել են ե­կե­ղե­ցի և հետևել են ճիշտ ուս­մուն­քի: Բայց նրանք ա­մեն բան կկորց­նեն: Ին­չո՞ւ: Ո­րով­հետև նրանք սեր չեն դրսևո­րել ո­րո­շա­կի ա­րարք­նե­ րում: Նրանք ո­չինչ չեն ա­րել Աստ­ծո և մեր­ձա­վոր­նե­րի հա­մար: Նրանք վստահ էին, թե Աստ­ծո սերն ու­նեն ի­րենց սրտում, բայց նրանք սի­րով չեն վար­վել: Որ­քան էլ դա ող­բեր­գա­կան է, նրանք չեն կա­րող փրկագն­ վել, ո­րով­հետև նրանք բա­րիք չեն գոր­ծել և չեն կիս­վել Աստ­ծո սի­րով: Միայն սե­փա­կան շա­հե­րով ապ­րած մար­դիկ դա­տաս­տա­նի ժա­մա­նակ ո­չինչ չեն կա­րո­ղա­նա ա­սել ի ար­դա­րա­ցում ի­րենց: Նրանք կհաս­կա­նան, որ ան­տե­սե­լով սե­րը` ի­րենք ծանր մեղք են գոր­ծել: Նրանք կհաս­կա­նան, որ Աստ­ծուն չեն ծա­ռա­յել ի­ րենց ողջ կյան­քի ըն­թաց­քում: Նրանք կհաս­կա­նան, որ բա­րի ազ­դե­ցու­թյուն չեն գոր­ծել մարդ­կանց վրա, նրանք ոչ ո­քի չեն բե­րել Քրիս­տո­սի մոտ: Նրանք կհաս­կա­նան, որ Տի­րոջ հա­ մար ո­չինչ չա­նե­լով ի­րենք կորց­րել են ի­րենց պարգևը, կորց­ րել են ընդ­միշտ: Թեև նրանք ի­րենց հա­մա­րում են Քրիս­տո­սի հետևորդ­ներ, կկոր­ծան­վեն ամ­բա­րիշտ­նե­րի հետ միա­սին: Այդ­պի­սին է նրանց տխուր ճա­կա­տա­գի­րը, ով­քեր, Պետ­ րո­սի նման, ի­րենց հա­մա­րել են սի­րող մար­դիկ, բայց պար­ 56

փակ­վել են ի­րենց ե­սա­սի­րու­թյան մեջ և չեն ձգտել օգ­նել կա­րի­քա­վոր­նե­րին: Սի­րո ան­գե­րա­զան­ցե­լի օ­րի­նակ ցույց տա­լով Գող­գո­թա­յի վրա, Հի­սու­սը մեկ ան­գամ ընդ­միշտ ա­պա­ցու­ցեց, որ ճշմա­ րիտ սե­րը գոր­ծերն են:

57

Գլուխ 8

ՍԻՐԵԼ` ՆՇԱՆԱԿՈՒՄ Է ՎՍՏԱՀԵԼ «Ա­մեն­քին պատ­վե­ցե՛ք...»:­ Ա Պետ­րոս 2.17

Ի

ր` «Քրիս­տո­սի Հո­գին մարդ­կա­յին փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ նե­րում» գրքում (­Զոն­դեր­վան, 1968 թ.) Ջեյմս Բի­շո­փը պատ­մում է մի պատ­մու­թյուն, որ ին­քը լսել է 1937 թվա­կանին Մադ­րաս (Հնդ­կաս­տան) քա­ղա­քում: «­Կա­նո­նի­կոս Գոլդս­մի­թը անգ­լի­կա­նա­կան ե­կե­ղե­ցու նվիր­ յալ ա­վե­տա­րա­նիչ էր և վա­յե­լում էր քա­ղա­քի բնա­կիչ­նե­րի մեծ սե­րը: Մի ան­գամ նա իր հնդիկ ծա­ռա­յին ո­րոշ գու­մար վստա­ հեց, ո­րով վեր­ջինս սննդամ­թեր­քի ան­հրա­ժեշտ պա­շար պետք է գներ: Բայց մթեր­քը գնե­լու և բե­րե­լու փո­խա­րեն, ծա­ռան փո­ղի հետ միա­սին ան­հե­տա­ցավ: Կա­նո­նի­կոս Գոլդս­մի­թը շատ տխրեց: Չորս օր նա ո­րո­նում էր այդ մար­դուն: Ի վեր­ ջո, գտնե­լով նրան, Կա­նո­նի­կո­սը խո­րար­հու­թյամբ մո­տե­ցավ նրան և­ ա­սաց. «Ես նե­րո­ղու­թյուն եմ խնդրում: Ես քեզ այն­ քան քիչ էի վճա­րում, որ դու ստիպ­ված էիր այդ­պի­սի ա­րարք գոր­ծել: Վեր­դար­ձի՛ր ինձ մոտ: Ես քեզ ա­վե­լի շատ աշ­խա­տա­ վարձ կտամ»: Ծա­ռան հմայ­ված էր սի­րո և վս­տա­հու­թյան այդ ար­տա­հայ­տու­թյու­նից: Նա վե­րա­դար­ձավ, խո­րա­պես ա­պաշ­ խա­րեց և դար­ձավ Կա­նո­նի­կոս Գոլդս­մի­թի նվիր­ված, հու­սա­ լի ծա­ռան»: Ի՜նչ հեշ­տու­թյամբ ես ու դուք հաշ­վե­հար­դար կտես­նեինք այդ գող ծա­ռա­յի հետ: Մենք հա­վա­նա­բար ոս­տի­կա­նու­թյա­նը կբո­ղո­քեինք: Նրա ձեր­բա­կա­լու­թյունն ու պա­տի­ժը մեզ բա­

58

վա­կա­նու­թյուն կպատ­ճա­ռեին: Հնա­րա­վոր է, որ մենք ան­գամ մեր գոր­ծըն­կեր­նե­րին կբո­ղո­քեինք այդ «ան­տա­նե­լի մարդ­ կան­ցից», ում եր­բեք չի կա­րե­լի վստա­հել: Կա­նո­նի­կոս Գոլդս­մի­թը գող ծա­ռա­յի հետ վար­վեց ոչ սո­վո­ րա­կան մար­դու նման: Որ­պես կա­նոն, մար­դը ձգտում է որևէ կերպ վրեժ առ­նել նրա­նից, ով չա­րիք է պատ­ճա­ռում ի­րեն, կամ, գո­նե, ոչ մի ընդ­հա­նուր բան չու­նե­նալ այդ­պի­սի մար­ դու հետ: Մեզ խորթ է մար­դուն ուղղ­վե­լու, վե­րա­կանգ­նը­վե­ լու հնա­րա­վո­րու­թյուն տա­լը, նրա նկատ­մամբ վստա­հու­թյուն դրսևո­րե­լը: Թեթևա­կի հեգ­նան­քով Աստ­ված մեզ հաս­կաց­րել է, թե որ­քան այ­լան­դակ է մարդ­կա­յին էու­թյու­նը, ո­րին օ­տար են նե­րումն ու վստա­հու­թյու­նը. «Ես չեմ գոր­ծադ­րի իմ բոր­բո­ քած բար­կու­թիւ­նը, կրկին չեմ ա­վե­րի Եփ­րե­մին. ո­րով­հետև ես Աստ­ված եմ և­ ոչ թե մարդ» (Օվ­սե 11.9): Մենք պետք է ըն­դու­նենք, որ միայն Աստ­ծո Հո­գին կա­ րող է մեր մեջ այդ­պի­սի մե­ծա­հո­գու­թյուն և կա­րեկ­ցանք ա­ ռա­ջաց­նել, ինչ­պի­սին ու­ներ Կա­նո­նի­կոս Գոլդս­մի­թը: Միայն այն դեպ­քում, ե­թե ձեր և­ իմ սրտում ապ­րի Աստ­ծո սե­րը, մենք կկա­րո­ղա­նանք վստա­հել նրանց, ով­քեր չեն ար­դա­րաց­րել ու չեն ար­դա­րաց­նում մեր ակն­կա­լիք­նե­րը, հիաս­թա­փեց­նում են մեզ: Հի­սուս Քրիս­տո­սը ա­մե­նադ­յու­րա­հա­վատ Մարդն էր, որ երբևէ ապ­րել է երկ­րի վրա: Նա բո­լոր հիմ­քերն ու­ներ մարդ­ կան­ցից հիաս­թափ­վե­լու հա­մար, սա­կայն դա չխան­գա­րեց Նրան ան­սահ­ման վստա­հու­թյուն ցու­ցա­բե­րե­լ մարդ­կանց նկատ­մամբ: Նրա կյան­քը հստակ կեր­պով վկա­յում է, որ ա­վե­լի լավ է վստա­հել մարդ­կանց ան­գամ մեկ-եր­կու ան­գամ խաբ­վե­ լով, քան մարդ­կանց նկատ­մամբ ու­նե­ցած անվս­տա­հու­թյան պատ­ճա­ռով զրկվել խոր փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րից: Հի­սու­սը վստա­հում էր Սի­մո­նին` այդ դյու­րագր­գիռ, պոռթ­ կուն, պար­ծեն­կոտ ձկնոր­սին: Նա նաև վստա­հում էր Զակ­ քեո­սին` խո­րա­մանկ, գող և­ ա­նազ­նիվ մաք­սա­վո­րին: Նա վստա­հում էր ա­նա­ռակ Մա­րիա­մին: Իր վստա­հու­թյամբ Հի­սու­սը դյու­թում էր մարդ­կանց սրտե­ րը, նրանց առջև բա­ցե­լով փրկու­թյան ճա­նա­պար­հը: Հի­սու­սը, մարդ­կանց վստա­հե­լով, շատ բան էր վտան­գի են­ թար­կում: Նա վստա­հում էր Հու­դա­յին, թեև գի­տեր, որ Հու­ 59

դան մատ­նե­լու է Ի­րեն: Նա նրան էր վստա­հում փո­ղը, Իր համ­բա­վը, թեև նա­խա­պես գի­տեր, որ Հու­դան չի ար­դա­րաց­ նե­լու այդ վստա­հու­թյու­նը: Ու թեև մենք շատ ան­գամ Աստ­ծո վստա­հու­թյանն ա­նար­ ժան ենք գտնվել, Նա ա­ռաջ­վա նման հա­վա­տում է մեզ, և մեր փրկու­թյու­նը կախ­ված կլի­նի այն բա­նից, թե մենք կկա­րո­ղա­ նա՞նք լիո­վին վստա­հել Աստ­ծուն: Վս­տա­հու­թյու­նը քրիս­տո­նեա­կան սի­րո կարևոր բա­ղադ­ րա­մասն է: Փաս­տո­րեն սե­րը չի կա­րող գո­յու­թյուն ու­նե­նալ ա­ ռանց վստա­հու­թյան: «­Սե­րը վստա­հու­թյան գոր­ծո­ղու­թյունն է,- գրում էր Է­րիխ Ֆ­րո­մը,- և­ ով սա­կավ հա­վատ ու­նի, չի կա­ րող ու­ժեղ սի­րել»: Սե­րը դրսևոր­վում է վստա­հու­թյան մեջ: Վ­տա­հե­լով մարդ­ կանց, մենք դրա­նով ցույց ենք տա­լիս, որ գնա­հա­տում ենք նրանց: Ե­թե մենք չենք վստա­հում մարդ­կանց, ո­չինչ չենք կա­րո­ղա­նա ա­նել նրանց հա­մար, ոչն­չով չենք կա­րող օգ­նել նրանց: Քրիս­տո­նեա­կան «բա­րի լու­րի» մեջ նշա­նա­կա­լիո­րեն շեշ­ տադր­վում է ա­մեն մար­դու ար­ժե­քա­վո­րու­թյու­նը: Աստ­ված այն­քան բարձր է գնա­հա­տում յու­րա­քանչ­յուր մար­դու, որ Նա Իր Որ­դուն մահ­վան կու­ղար­կեր ան­գամ մեկ մար­դու հա­մար, ցան­կա­ցած մե­կի, ով երբևէ ապ­րել է երկ­րի վրա: Օ՜, եր­բեմն մենք որ­քա՜ն հե­ռու ենք լի­նում նման վե­րա­բեր­ մուն­քից` խստասր­տու­թյուն և­ ան­հո­գի վե­րա­բեր­մունք դրսևո­ րե­լով: Մենք ոտ­նա­տակ ենք տա­լիս ա­մե­նա­նուրբ մարդ­կա­յին զգաց­մունք­նե­րի քնքշա­գույն ծի­լե­րը: Մենք սառ­նու­թյամբ ենք խո­սում նրանց հետ, ով­քեր մեր կա­րեկ­ցան­քի ու ըմբռն­ման կա­րիքն ու­նեն, նրանց հետ, ով­քեր գտնվում են վհա­տու­թյան մեջ: Մենք հեշ­տու­թյամբ հրա­ժար­վում ենք ո­րոշ հա­մոզ­մունք­ նե­րից` չխոր­հե­լով այն մա­սին, որ դա կա­րող է լիա­կա­տար կոր­ծա­նում նշա­նա­կել մարդ­կանց հա­մար, ով­քեր ան­սահ­մա­ նո­րեն վստա­հել են մեզ: Մենք չենք խոր­հում այն մա­սին, թե ինչ նող­կա­լի մեղք ենք գոր­ծում` ա­ռանց քաշ­վե­լու փլու­զե­լով մեկ այլ մար­դու ա­մե­նա­գողտ­րիկ զգաց­մունք­նե­րը: Մենք մաս­ նա­գի­տո­րեն հեր­քում ենք մեր ընդ­դի­մա­խոս­նե­րի փաս­տարկ­ նե­րը` գրե­թե ա­ռանց ջանք գոր­ծադ­րե­լու: Մենք հաշ­մում ենք մեզ սի­րող­նե­րի հո­գե­կա­նը, մենք կոպ­տո­րեն ու ան­քա­ղա­քա­ 60

վա­րի ենք վար­վում Աստ­ծո պատ­կե­րով ստեղծ­ված մարդ­կանց հետ, ում Աստ­ված գնա­հա­տում և հար­գում է, լոկ զվար­ճա­նա­ լու, նրանց վրա ծի­ծա­ղե­լու հա­մար: Որ­քա՜ն ա­նու­շա­դիր ենք մենք միմ­յանց նկատ­մամբ: Ե­թե միայն մեր «ես»-ը նվաս­տաց­նեինք Աստ­ծո ա­ռաջ և բա­րու­ թյուն, քա­ղա­քա­վա­րու­թյուն ու կա­րեկ­ցանք դրսևո­րեինք մեր մեր­ձա­վոր­նե­րի նկատ­մամբ, ա­պա մեկ մար­դու փո­խա­րեն Տի­ րոջ մոտ հար­յու­րա­վոր մար­դիկ կգա­յին: Մեր կյան­քում հան­դի­պած յու­րա­քանչ­յուր մար­դու մենք պետք է վե­րա­բեր­վենք այն­պես, ինչ­պես նրան կվե­րա­բեր­վեր Հի­սու­սը որ­պես ինք­նօ­րի­նակ ու անկրկ­նե­լի ան­հա­տա­կա­նու­ թյան: Մենք պետք է հաս­կա­նանք, որ յու­րա­քանչ­յուր մարդ ար­ժա­նի է մեր ու­շա­դրու­թյանն ու հար­գան­քին: Աստ­ված յու­րա­քանչ­յուր մար­դու ա­ռա­ջար­կում է ա­մեն լա­ վա­գույ­նը, ինչ ու­նի Ին­քը: Յու­րա­քանչ­յու­րը Նրա աչ­քում ե­զա­ կի ար­ժեք ու­նի: «Ին­չո՞ւ է Աստ­ված այդ­քան ուժ­գին սի­րում մեզ ա­մեն­քիս»,հարց­րեց աստ­վա­ծաշնչ­յան դպրո­ցի ու­սուց­չու­հին ա­ռա­ջին դա­սա­րա­նի ա­շա­կերտ­նե­րին: Հետևեց լռու­թյուն և­ ե­ռան­դուն խորհր­դա­ծու­թյուն հար­ցի շուր­ջը: Հե­տո մի փոք­րիկ աղջ­նակ ա­սաց. «Ո­րով­հետև Նա մե­զա­նից յու­րա­քանչ­յու­րից մեկն ու­նի»: Ի­մա­նալ, որ Աստ­ված Իր Որ­դուն մահ­վան կու­ղար­կեր ցան­ կա­ցած մե­ղա­վո­րի փո­խա­րեն, նշա­նա­կում է ի­մա­նալ, որ Նա գնա­հա­տում է մե­զա­նից յու­րա­քանչ­յու­րին: Ե­թե միայն մենք կա­րո­ղա­նա­յինք ըմբռ­նել մարդ­կա­յին անձ­նա­վո­րու­թյան վիթ­խա­րի ար­ժե­քը: Ե­թե միայն մենք կա­ րո­ղա­նա­յինք ըմբռ­նել ա­մեն մի հո­գու կրկնա­կի ար­ժե­քը: Չէ՞ որ Աստ­ված յու­րա­քանչ­յուր մար­դու ա­րա­րել է Իր սե­փա­կան պատ­կե­րով և յու­րա­քանչ­յու­րին փրկագ­նել է Իր Որ­դու` Հի­ սուս Քրիս­տո­սի պարգևի մի­ջո­ցով: Ո՞վ կա­րող է ո­րո­շել մեկ հո­գու ար­ժե­քը: Մ­տո­րե՛ք Գեթ­սե­ մա­նի մա­սին, որ­տեղ Քրիս­տո­սը հո­գե­վար­քի եր­կար ժա­մեր անց­կաց­րեց գեր­մարդ­կա­յին տա­ռա­պանք­նե­րի մեջ հա­նուն մե­զա­նից յու­րա­քանչ­յու­րի: Խոր­հե­ցե՛ք խա­չին գամ­ված Փրկ­ չի, Նրա հու­սա­հատ ա­ղա­ղա­կի մա­սին` «Աստ­վա՜ծ Իմ, Աստ­ վա՜ծ Իմ, ին­չո՞ւ լքե­ցիր Ինձ» (­Մար­կոս 15.34): Մ­տո­րե՛ք Նրա ար­նա­շա­ղախ գլխի, Նրա խոց­ված կո­ղի, հաշմ­ված ոտ­քե­րի 61

մա­սին: Քրիս­տո­սը վտան­գի են­թար­կեց ա­մեն բան, որ­պես­զի փրկի մեզ` մարդ­կանցս: Նա վտան­գի են­թար­կեց ան­գամ եր­ կին­քը: Հի­շե­լով այն մա­սին, որ Քրիս­տո­սը կմա­հա­նար ան­գամ մեկ մե­ղա­վո­րի հա­մար, դուք կկա­րո­ղա­նաք ա­վե­լի լավ ըմբռ­ նել յու­րա­քանչ­յուր մար­դու ար­ժե­քը: Ե­թե մենք գնա­հա­տում ենք մար­դուն, կվստա­հենք նրան: Որ­քան ա­վե­լի շատ ենք մենք վստա­հում մար­դուն, այն­քան ա­ վե­լի շատ ենք գնա­հա­տում նրան: Վս­տա­հե­լով մար­դուն, մենք դրա­նով ա­սում ենք նրան. «Ես քեզ գնա­հա­տում եմ այն­պի­սին, ինչ­պի­սին դու կաս, և հա­վա­ տում եմ, որ դու կա­րող ես է՛լ ա­վե­լի լա­վը դառ­նալ: Աստ­վա­ծա­շուն­չը հրա­մա­յում է. «Ա­մեն­քի՛ն պատ­վե­ցեք» (Ա Պետ­րոս 2.17): Միայն, ա­ռանց բա­ցա­ռու­թյան, բո­լոր մարդ­ կանց վստա­հե­լով, մենք կա­րող ենք կա­տա­րել այս պատ­վի­րա­ նը: Ան­փո­փոխ կեր­պով վստա­հե­լով մարդ­կանց, մենք դրա­նով իսկ բարձ­րա­գույն հար­գանք ենք դրսևո­րում նրանց նկատ­ մամբ: Վս­տա­հու­թյու­նը են­թադ­րում է հույս և հաս­տա­տու­նու­ թյուն: Մենք պետք է ի­րա­պես գնա­հա­տենք մարդ­կանց, բայց որ­քան էլ նրանք սխալ­ներ գոր­ծեն, մենք կա­րող ենք հա­վա­ տալ, որ նրանք կա­րող են հաս­նել շատ ա­վե­լիին: Վս­տա­հե­լով մարդ­կանց, գործ­նա­կա­նում մենք ա­պա­ցու­ցում ենք, որ գնա­ հա­տում և հար­գում ենք նրանց: Մեր վստա­հու­թյամբ մենք կա­րող ենք մար­դու մեջ բարձ­րաց­նել ար­ժա­նա­պատ­վու­թյան զգա­ցու­մը, նրան ո­գեշն­չել այն­պի­սի ա­րարք­նե­րի, ո­րոնք նա չէր գոր­ծի հա­կա­ռակ պարագայում: Ինչ­պես ա­սել է հո­գե­բան Բո­նա­րո Օ­վերս­թին. «­Մենք ոչ միայն մեր եղ­բոր պա­հակն ենք, շատ դեպ­քե­րում մենք կա­րող ենք նրան ձևա­վո­րել որ­պես անձ­նա­վո­րու­թյուն»: Վս­տա­հու­թյունն այն գոր­ծիքն է, որն Աստ­ված տվել է մեզ, որ­պես­զի մենք դրա օգ­նու­թյամբ նպաս­տենք Աստ­ծո պատ­կե­ րի վե­րա­կանգն­մա­նը մարդ­կանց մեջ: Մենք պետք է բա­ցենք նրանց աչ­քե­րը այն հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րի նկատ­մամբ, որ ի­ րենք ու­նեն որ­պես Աստ­ծո կող­մից ա­րար­ված և փր­կագն­ված էակ­ներ: Մար­դու նկատ­մամբ մեր վե­րա­բեր­մուն­քով մենք կա­րող ենք նրան դարձ­նել ա­վե­լի վա­տը կամ ա­վե­լի լա­վը: Խոր­հե՛ք, թե 62

ով դար­ձավ գող ծա­ռան` Կա­նո­նի­կոս Գոլդս­մի­թի կող­մից իր նկատ­մամբ դրսևոր­ված վստա­հու­թյան արդ­յուն­քում: Ռալֆ Վալ­դո է­մեր­սո­նը գրել է. «Վս­տա­հե՛ք մարդ­կանց, և նրանք հա­ վա­տա­րիմ կլի­նեն ձեզ: Նրանց նկատ­մամբ ազն­վա­բար վար­ վեք, և նրանք մեծ կդառ­նան»: Յու­րա­քանչ­յուր մարդ ու­նի ո­րո­շա­կի հատ­կու­թյուն­ներ, բնա­վո­րու­թյան ու ան­ձի ո­րո­շա­կի գծեր, ո­րոշ ըն­դու­նա­կու­ թյուն­ներ և­ օժտ­վա­ծու­թյուն­ներ, ո­րոնք լիար­ժեք կեր­պով կա­րող են դրսևոր­վել միայն այն դեպ­քում, ե­թե մար­դը վստա­ հու­թյուն և­ ա­ջակ­ցու­թյուն է զգում շրջա­պա­տող­նե­րի կող­մից: Հի­սու­սը մարդ­կանց մեջ միշտ ո­րո­նում էր լա­վա­գույ­նը: Նա եր­բեք կանգ չէր առ­նում բնա­վո­րու­թյան թույլ կող­մե­րի վրա: Նա միշտ օգ­նում էր մարդ­կանց` դրսևո­րե­լու ի­րենց լա­վա­ գույն տե­սանկ­յու­նից: Դրա­նով Նա մեզ սի­րո ա­մե­նահ­րա­շա­լի օ­րի­նակ­նե­րից մեկն է տվել: Սե­րը միշտ վստա­հում է, միշտ ձգտում է ար­դա­րաց­նել մար­դուն` նրա ա­րարք­նե­րի շար­ժա­ռիթ­նե­րը մեկ­նա­բա­նե­ լով ա­մե­նա­բա­րեն­պաստ լույ­սի ներ­քո: «­Սե­րը, ո­րի մա­սին ես պատ­մում եմ,- գրում է Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը (թարգ­մա­նու­թյու­նը` Ֆի­լիպ­սի),- ձգտում է ա­րա­րել» (Ա Կորն­թա­ցիս 13.4): Լոու­րենս Ա­րա­բա­ցին հռչակ­վել էր նրա­նով, որ կա­րո­ղա­ նում էր բա­րիդ­րա­ցիա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ հաս­տա­տել ա­րաբ­նե­րի հետ: Քիչ օ­տա­րերկ­րա­ցի­նե­րի էր դա հա­ջող­վում: Երբ նրան հարց­րին, թե ինչ­պես է դա նրան հա­ջող­վում, նա պա­տաս­խա­նեց. «Ես ա­րաբ­նե­րին վե­րա­բեր­վում եմ այն­պես, ինչ­պես և­ անգ­լիա­ցի­նե­րին»: Մենք պետք է բա­րին ո­րո­նենք ու­րիշ­նե­րի մեջ: Մենք պետք է նրան­ցից դա ակն­կա­լենք: Մենք պետք է նրանց վե­րա­բեր­ վենք այն­պես, ինչ­պես ե­թե նրանք ար­ժա­նի լի­նեին բարձ­րա­ գույն հար­գան­քի: Միայն այդ­պես կա­րե­լի է նվա­ճել նրանց վստա­հու­թյու­նը: Միայն այդ­պես կա­րե­լի է նրանց հա­մար բա­ ցա­հայ­տել Ա­վե­տա­րա­նը: Որ­քա՜ն հազ­վա­դեպ ենք մենք մարդ­ կանց մեջ ո­րո­նում բա­րին ու լա­վը: Որ­քա՜ն հա­ճախ ենք մենք նկա­տում միայն նրանց թե­րու­թյուն­նե­րը: Հի­շո՞ւմ եք ա­նա­ռակ որ­դու ա­ռա­կի ա­վագ որ­դուն: Երբ հայ­ րը, ցնծա­լով ա­նա­ռակ որ­դու վե­րա­դար­ձի հա­մար, ա­ռանձ­նա­ հա­տուկ խրախ­ճանք կազ­մա­կեր­պեց այդ ի­րա­դար­ձու­թյու­նը 63

նշե­լու հա­մար, ա­վագ որ­դին չցան­կա­ցավ մաս­նակ­ցել դրան: Սուրբ Գիրքն ա­սում է. «Եվ նա բար­կա­ցավ, և չէր ու­զում ներս մտնել, բայց հայ­րը դուրս ե­կավ, ա­ղա­չում էր նրան» (­Ղու­կաս 15.28): Եղ­բոր նկատ­մամբ իր վե­րա­բեր­մուն­քով նա ցույց տվեց, որ ե­թե ին­քը լի­ներ հոր փո­խա­րեն, չէր ըն­դու­նի թշվա­ ռին: Նա այն­քան սրտնե­ղած էր, որ ան­գամ եղ­բո­րը «եղ­բայր» չան­վա­նեց` սա­ռը ար­տա­բե­րե­լով` «քո որ­դին»: Իր լար­վա­ծու­թյամբ և կաս­կա­ծամ­տու­թյամբ նա ա­սես ջա­ նում էր հա­մո­զել հո­րը, որ այդ մսխո­ղը կրկին ցան­կա­նում է օգտ­վել նրա բար­յա­ցա­կա­մու­թյու­նից բո­լոր հյու­թե­րը նրա­ նից քա­մե­լու հա­մար, և­ որ հայ­րը ծայ­րաս­տի­ճան անմ­տո­րեն կվար­վի, ե­թե կրտսեր եղ­բո­րը թույլ տա կրկին հի­մա­րաց­նել ի­րեն: Իր ողջ տես­քով և վար­քով նա ցան­կա­նում էր ցույց տալ հո­րը, որ այդ վատ­նո­ղին չի կա­րե­լի վստա­հել: Բայց հայ­րը վստա­հում է ա­նա­ռակ որ­դուն` չնա­յե­լով նրա բո­լոր սխալ­նե­րին ու զան­ցանք­նե­րին: Հոր հա­մար չկա ա­վե­լի թանկ բան, քան իր տղան, որ կո­րած էր, իսկ այժմ գտնվեց: Նա նրան տա­լիս է ա­մեն լա­վա­գույ­նը, ա­մե­նաս­քան­չե­լի հա­ գուս­տը, թան­կար­ժեք մա­տա­նի է դնում մա­տին: Հա­տուկ ե­րե­ կույ­թին նա հրա­վի­րում է նվա­գա­ծու­ներ և­ իր հարևան­նե­րին: Նա չի ա­մա­չում իր որ­դուց: Նա ցան­կա­նում է պատ­վել նրան, ով իր հա­մար ա­մեն ինչ է: «Ա­մեն­քի՛ն պատ­վե­ցեք»,- ա­սում է Աստ­ծո Խոս­քը: Ան­գամ ա­նա­ռակ որ­դի­նե­րին: Ե­թե միայն մենք կա­րո­ղա­նա­յինք մարդ­ կանց նա­յել Հո` ան­սահ­ման սի­րո աչ­քե­րով, այդ ժա­մա­նակ կկա­րո­ղա­նա­յինք բո­լո­րին վե­րա­բեր­վել որ­պես Նրա զա­վակ­ ներ, մեր եղ­բայր­ներ ու քույ­րեր: Մենք կա­րող ենք պնդել, որ Աստ­ծո զա­վակ­ներն ենք: Բայց ե­թե դա իս­կա­պես այդ­պես է, ա­պա մենք պետք է կեն­դա­նի և գտն­ված հա­մա­րենք բո­լոր կո­րած, հոգևո­րա­պես մա­հա­ցած եղ­բայր­նե­րին: Նրանք մեզ հետ կապ­ված են ա­մե­նաա­մուր կա­պե­րով, ո­րով­հետև Աստ­ված նրանց ըն­դու­նում է որ­պես Իր զա­վակ­ներ: Բայց, ե­թե մենք հրա­ժար­վում ենք նրան­ցից, մենք դրա­նով իսկ ցույց ենք տա­լիս, որ մենք վարձ­կան­ներ ենք, այլ ոչ թե զա­վակ­ներ` Երկ­նա­յին Հոր ըն­տա­նի­քում:

64

Գլուխ 9

ԱԶԱՏԱԳՐՎԱԾ ՍԻՐԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ «Ու­րեմն և­ե­թե Որ­դին ա­զա­տի ձեզ,­ հի­րա­վի ա­զատ կլի­նեք»:­ ­Հով­հան­նես 8.36

Մ

ար­դու հո­գին Աստ­ծո ճրագն է: Բայց այն նախ պետք է ա­զա­տագր­վի ե­սա­սի­րու­թյան բան­տից, վա­խի ու փոք­րո­ գու­թյան կա­պանք­նե­րից, որ Տե­րը կա­րո­ղա­նա նրա ջեր­մու­ թյամբ մխի­թա­րել այլ մարդ­կանց: Միայն նա, ով կախ­ված չէ մյուս մարդ­կանց ազ­դե­ցու- թյու­նից և կար­ծի­քից, ով ի­րեն չի դա­վա­ճա­նում կյան­քի բո­լոր ի­րա­վի­ճակ­նե­րում, կա­րող է իր կյան­քում լիո­վին ի­րա­կա­նաց­ նել Աստ­ծո սե­րը: Միայն քրիս­տոն­յան կա­րող է սի­րո գի­տակ լի­նել, ո­րով­հետև նա բա­վա­կա­նա­չափ սի­րում է ինքն ի­րեն: Բանն այն է, որ մեր­ձա­վո­րի նկատ­մամբ սե­րը` այն գերբ­ նա­կան սե­րը, որն Աստ­ված ներդ­նում է մեր մեջ, կա­րող է լիո­ վին դրսևոր­վել միայն այն մար­դու մեջ, ով բա­վա­րար չա­փով սի­րում է ինքն ի­րեն: Ե­թե այս պնդու­մը ձեզ տա­րօ­րի­նակ է թվում, մտա­բե­րե՛ք Հի­սու­սի խոս­քե­րը. «­Սի­րի՛ր մեր­ձա­վո­րիդ` քո ան­ձի նման»: Ա­ռանց որևէ ա­վե­լորդ բա­ցատ­րու­թյան, Նա հաս­տա­տում էր խո­րա­գույն սի­րո այդ կարևոր սկզբուն­քը, ո­ րին այ­սօր վե­րա­բեր­վում են զգու­շա­վո­րու­թյամբ: Քրիս­տո­սը գի­տեր, որ Իր ա­շա­կերտ­նե­րի հա­մար դժվար կլի­նի աշ­խար­հին բա­ցա­հայ­տել Աստ­ծո սե­րը ոչ այն­քան նրա հա­մար, որ նրանց շրջա­պա­տող մար­դիկ չա­փա­զանց ան­ հրա­պույր են, որ­քան նրանց սե­փա­կան խո­ցե­լիու­թյան և­ ան­ 65

պաշտ­պա­նու­թյան պատ­ճա­ռով` որ­պես ինքն իր նկատ­մամբ սի­րո սխալ ըմբռն­ման հետևանք: Հի­սու­սը գի­տեր, որ այս աշ­խար­հում ի­րենց անվս­տահ զգա­ցող մար­դիկ չեն կա­րո­ղա­նա ի­րենց մեջ լրա­ցու­ցիչ ու­ժեր և­ ե­ռանդ գտնել սի­րե­լու այլ մարդ­կանց: Այն կեն­սա­կան ու­ժը, որն Աստ­ծո մտահ­ղաց­մամբ պետք է օգ­տա­գործ­վի մեր­ձա­վոր­ նե­րին ծա­ռա­յե­լու հա­մար, նրանց պա­րա­գա­յում ծախս­վում է ի­րենց սե­փա­կան վա­խե­րի, բար­դույթ­նե­րի, տագ­նապ­նե­րի և հիաս­թա­փու­թյուն­նե­րի դեմ պայ­քա­րի վրա: Սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սե­րը, ներ­քին ա­զա­տու­թյունն ու ան­կաշ­կան­դու­թյունն ան­հրա­ժեշտ են ու­րիշ­նե­րին սի­րե­լու հա­մար: Ե­թե մար­դը վստահ չէ իր վրա կամ ան­գամ ա­տում է ի­րեն, նա չի կա­րող սի­րել ու­րիշ­նե­րին: Տե­րը սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սե­րն այն­քան էա­կան է հա­մա­րում, որ դա մատ­նա­ցույց է ա­նում որ­պես հնա­զան­դու­ թյան ան­հրա­ժեշտ պայ­ման: Քրիս­տոն­յան հանձ­նա­րա­րու­թյուն ու­նի Աստ­ծուց մեր­ձա­ վոր­նե­րին սի­րել ճիշտ այն­պես, ինչ­պես նա սի­րում է ինքն ի­րեն: Այդ­պի­սով, Քրիս­տո­սի հետևորդն ի­րա­վունք չու­նի ան­ տե­սե­լու իր նկատ­մամբ սե­րը: Ցա­վոք, այդ սկզբուն­քի կարևո­րու­թյու­նը հաս­կա­նա­լու փորձ կա­տա­րե­լու փո­խա­րեն, շա­տերն ան­հար­մա­րու­թյուն ու ա­մոթ են զգում, երբ նրանց ա­սում են ինքն իր նկատ­մամբ սի­րո մա­սին: Նրանք մտա­ծել ան­գամ չեն ու­զում այդ մա­սին, ո­րով­հետև այն շփո­թում են ե­սա­սի­րու­թյան հետ: Բայց չզգա­ լով այս սկզբուն­քի կեն­սա­հաս­տատ զո­րու­թյու­նը, մենք չենք կա­րո­ղա­նա լիո­վին բա­ցա­հայ­տել Աստ­ծո սերն այս աշ­խար­հի նկատ­մամբ: Վա­շինգ­թո­նի Հո­գե­բու­ժու­թյան ազ­գա­յին ինս­տի­տու­տի նախ­կին տնօ­րեն դոկ­տոր Ռո­բերտ Հ. Ֆե­լիք­սը տվել է սե­փա­ կան ան­ձի նկատ­մամբ սի­րո ա­մե­նա­հա­կիրճ սահ­մա­նում­նե­ րից մե­կը` ա­սե­լով. «­Սի­րել ինքդ քեզ, նշա­նա­կում է ու­նե­նալ ար­ժա­նա­պատ­վու­թյան և սե­փա­կան նշա­նա­կա­լիու­թյան զգա­ ցում, ու­նե­նալ վստա­հու­թյուն, որ դու ի­զուր չես ապ­րում այս աշ­խար­հում, և դ­րա հետ մեկ­տեղ լի­նել բա­վա­կա­նա­չափ հա­ մեստ, որ­պես­զի հա­մար­ժեք գնա­հա­տես սե­փա­կան հնա­րա­վո­ րու­թյուն­ներդ»: 66

Ակ­ներևա­բար, Հի­սուսն այս ճշմար­տու­թյունն այն­քան պարզ ու բնա­կան էր հա­մա­րում քրիս­տոն­յա­յի հա­մար, որ ան­գամ հարկ չհա­մա­րեց ա­ռանձ­նա­պես բա­ցատ­րել այն: Ըստ երևույ­թին, Նա սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սե­րը դի­տար­կում էր որ­պես ինք­նին են­թադր­վող մի բան բո­լոր նրանց հա­մար, ով­քեր հայ­տա­րա­րում են ի­րենց քրիս­տո­նեա­կան պատ­կա­նե­ լու­թյան մա­սին: Քրիս­տո­սը գի­տեր, որ սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սե­րը քրիս­տո­նեու­թյան ա­մե­նագլ­խա­վոր ա­ռա­վե­լու­թյուն­նե­րից ու պարգև­նե­րից մեկն է, ո­րն ան­հա­տույց կա­րող են վա­յե­լել բո­լոր նրանք, ով­քեր ան­կեղ­ծո­րեն Նրան են ընտ­րում որ­պես ի­րենց Տեր, Փր­կիչ և Ըն­կեր: Միայն քրիս­տոն­յան ու­նի սե­ փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սի­րո ճիշտ, հա­վա­սա­րակշռ­ված ըմբռ­նում, ո­րը նա Աստ­ծուց ստա­նում է ճիշտ նույն կերպ, ինչ­պես և մ­յուս­նե­րին սի­րե­լու ըն­դու­նա­կու­թյու­նը: Ե՛վ մե­կը, և՛ մյու­սը Սուրբ Հո­գու պարգևն են: Ա­հա՛, թե ին­չու միայն քրիս­տոն­յան կա­րող է լի­նել սի­րո ճշմա­րիտ գի­տակ ու գնա­ հա­տող: Ան­գամ ան­հա­վատ մար­դիկ, ով­քեր փոք­րի­շա­տե ծա­նոթ են հո­գե­բու­ժու­թյա­նը, հաս­կա­նում են, թե որ­քան կարևոր է ինքդ քեզ սի­րե­լը: Վի­ճա­կագ­րու­թյու­նը վկա­յում է, որ հո­գե­կան շե­ ղում­նե­րի գլխա­վոր պատ­ճառ­նե­րից մե­կը սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սի­րո բա­ցա­կա­յու­թյունն է: «Ե­թե մար­դիկ ա­զատ­վեին սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ քո­ ղարկ­ված ա­տե­լու­թյու­նից ու ար­հա­մար­հան­քից և­ ինք­նա­հար­ գան­քի ու սե­փա­կան ար­ժա­նա­պատ­վու­թյան բա­վա­կա­նա­չափ բարձր մա­կար­դակ ու­նե­նա­յին,- հայ­տա­րա­րել է դոկ­տոր Ա­լեք­ սանդր Ռեյդ Մար­տի­նը, ով նախ­կի­նում աշ­խա­տել է Նյու Յոր­ քի Փեյն Ուիթ­նիի ան­վան հո­գե­բու­ժա­­կան կլի­նի­կա­յում,- ա­պա հո­գե­կան հի­վան­դու­թյուն­նե­րի քա­նա­կը կրկնա­կի կկրճատ­ վեր»: Ցա­վոք, մարդ­կանց քա­րո­զե­լով «բա­րի լու­րը», քրիս­տոն­յա­ նե­րը հազ­վա­դեպ են հի­շա­տա­կում հար­գան­քի և սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սի­րո ան­գին պարգևի մա­սին, որ Աստ­ված ցան­կա­նում է տալ բո­լոր մե­ղա­վոր­նե­րին, ով­քեր տա­ռա­պում են սե­փա­կան ան­լիար­ժե­քու­թյան ու թե­րար­ժե­քու­թյան բար­ դույ­թից: 67

Ին­չո՞ւ մենք չենք հա­մար­ձակ­վում ա­սել նրանց այդ մա­սին: Մի՞­թե Հի­սու­սը բո­լոր բեռ­նա­վոր­ված­նե­րին ա­ռա­վել թեթև ու հա­ճե­լի լուծ չի ա­ռա­ջար­կել: Մի՞­թե Նա ո­չինչ չի կա­րող տալ ան­հան­գիստ մարդ­կանց, ում կյան­քը լի է ու­նայ­նու­թյամբ ու հու­սալ­քու­թյամբ: Հու­սա­ լքու­թյամբ` այն պատ­ճա­ռով, որ ի­րենք չեն դար­ձել այն, ինչ կա­րող էին դառ­նալ, որ ի­րենք չեն կա­րող հաս­նել այն բա­ նին, ինչ կցան­կա­նա­յին, որ ի­րենք ոչ ո­քի չեն կա­րող ջեր­մաց­ նել ի­րենց սի­րով, ո­րով­հետև նրանց բա­վա­կան են սե­փա­կան խնդիր­նե­րը, և­ ո­րով­հետև նրանք չեն հաս­տատ­վել սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սի­րո հիմ­քի վրա: Նրանք չեն կա­րող բարձ­ րա­նալ սի­րո նոր մա­կար­դակ­նե­րի այն պատ­ճա­ռով, որ մինչև հի­մա ան­ծա­նոթ են սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սի­րո միակ Աղբ­յու­րին: Ե­թե մեզ` քրիս­տոն­յա­նե­րիս, պա­տա­հում էլ է եր­բեմն զրույ­ ցի մեջ հի­շա­տա­կել սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սի­րո մա­սին, ա­պա մենք դա ա­նում ենք հարևան­ցիո­րեն, ո­րով­հետև ան­ հար­մար ենք զգում այդ մա­սին խո­սել: Մենք շտա­պում ենք խո­սակ­ցու­թյու­նը փո­խել ա­ռա­վել «կարևոր» թե­մա­նե­րի, այն­ պի­սիք, ինչ­պես Աստ­ծո և մեր­ձա­վոր­նե­րի նկատ­մամբ սերն է կամ հնա­զան­դու­թյու­նը Աստ­ծո օ­րեն­քին: Բայց սե­փա­կան ան­ձի նկատ­մամբ սի­րո աստ­վա­ծաշնչ­յան ուս­մուն­քից շեղ­վե­լը նշա­նա­կում է մարդ­կանց զրկել նրա­նից, ին­չի կա­րի­քը նրանք ու­նեն, որ­պես­զի սի­րեն մյուս­նե­րին: Հնա­ րա­վոր է, որ ո­րոշ մարդ­կանց հա­մար սա ա­մե­նագլ­խա­վորն է քրիս­տո­նեու­թյան մեջ: Ան­հա­վատ մար­դը, թեև ըն­դու­նակ է գի­տակ­ցե­լու սե­փա­ կան ան­ձի նկատ­մամբ սի­րո կարևո­րու­թյու­նը, չի կա­րող այն դրսևո­րել այն աս­տի­ճան, որ­քան դա կա­րող է ա­նել քրիս­տոն­ յան: Սե­փա­կան ու­ժե­րով դա անհ­նար է ա­նել, ինչ­պես ան­հնար է սե­փա­կան ու­ժե­րով փրկու­թյուն վաս­տա­կել կամ սի­րել տհաճ մարդ­կանց: Հի­սու­սը նա­խազ­գու­շաց­րել է, որ աշ­խարհն ապ­շե­լու է սի­ րո այն զո­րու­թյու­նից, որ դրսևոր­վե­լու է Իր հետևորդ­նե­րի կյան­քում: «Նրանք մեր սի­րուց կի­մա­նան, որ մենք քրիս­տոն­ յա ենք»,- աս­վում է մի քրիս­տո­նեա­կան եր­գի մեջ: Քրիս­տոն­ յա­ներն ի­րենց մեջ ուժ են գտնում աշ­խար­հին բա­ցա­հայ­տե­լու 68

Աստ­ծո սե­րը և միմ­յանց նկատ­մամբ սե­րը միայն այն պատ­ ճա­ռով, որ ըն­դու­նել են ի­րենց նկատ­մամբ սի­րո աստ­վա­ծա­յին պարգևը և դ­րա մի­ջո­ցով ա­զատ­վել են սե­փա­կան խնդիր­նե­րի ու երկ­պա­ռա­կու­թյուն­նե­րի բե­ռից: Ե­թե դուք չեք ըն­դու­նել այս աստ­վա­ծա­յին պարգևը, դուք չեք կա­րող մարդ­կանց հա­մար բա­ցա­հայ­տել ճշմա­րիտ քրիս­տո­նեու­թյու­նը և կ­վեր­ջաց­նեք նրա­նով, որ սե­փա­կան կյան­քով կա­սեք. «­Մար­դիկ մեր քա­ ղա­քա­վա­րու­թյամբ կի­մա­նան, որ մենք քրիս­տոն­յա ենք» կամ «­Մեր ուս­մուն­քի մաք­րու­թյամբ կի­մա­նան»: Բայց ո՛չ, դա չէ քրիս­տոն­յա­յի տար­բե­րիչ գի­ծը: Քրիս­տոն­յան սկսում է խոր­հել իր ան­ձի ար­ժե­քա­վո­րու­ թյան մա­սին, երբ հաս­կա­նում է իր նկատ­մամբ Աստ­ծո սի­րո ողջ ան­սահ­մա­նու­թյու­նը: Նրա նկատ­մամբ Աստ­ծո ա­մե­նա­ կուլ, ան­սա­սան, հա­մա­նե­րող սի­րո կրա­կը կա­րող է մար­դու մեջ իր նկատ­մամբ ան­կեղծ սի­րո կայծ վա­ռել: Այդ երկ­նա­յին կրա­կի ջեր­մու­թյունն ա­մե­նից լավ զգաց­վում է Գող­գո­թա սա­ րի գա­գա­թին: Երբ մար­դը հաս­կա­նում է, որ Աստ­ված սի­րում է ի­րեն` չնա­ յած իր բո­լոր մեղ­քե­րին ու թու­լու­թյուն­նե­րին, երբ նա լսում է, որ Քրիս­տոսն ի­րեն կան­չում է խա­չից և քնք­շո­րեն «սի­րե­լի» ան­վա­նում, նա ի­րեն տես­նում է նոր լույ­սի ներ­քո: Նա սկսում է ըմբռ­նել Աստ­ծո աչ­քում իր կյան­քի ար­ժե­քը: Հի­սուս Քրիս­տո­սի մա­հը յու­րա­քանչ­յուր մե­ղա­վո­րի փո­խա­ րեն, ինչ­պես ու­րիշ ոչ մի բան, ցու­ցադ­րեց մարդ­կա­յին ան­ձի ար­ժե­քը: Միայն ան­ձամբ գի­տակ­ցե­լով ու հա­վա­տա­լով այդ զո­հի մե­ծու­թյա­նը, մար­դը կա­րող է գալ այն բա­նի ըմբռն­մա­նը, թե որ­քան կարևոր է ինքն ի­րեն սի­րելն ու հար­գե­լը: Պարզ ա­սած, ես գի­տեմ, որ կա­րող եմ սի­րել ինձ, ո­րով­ հետև գի­տեմ, որ Հի­սուս Քրիս­տո­սը սի­րում է ինձ և սի­րե­լի է ան­վա­նում: Երբ ես նա­յում եմ ինձ այս տե­սանկ­յու­նից, ես չեմ ու­նե­նա այլ ընտ­րու­թյուն, քան ինքս ինձ սի­րե­լը: Ի վեր­ջո, ես ի՞նչ ի­րա­վունք ու­նեմ ար­հա­մար­հե­լու ինձ, ե­թե Աստ­ված այն­ քան է սի­րում ինձ, որ Իր Միա­ծին Որ­դուն մահ­վան է մատ­նել հա­նուն իմ փրկու­թյան: Ես գի­տեմ, որ Երկ­նա­յին Հայ­րը սի­րում է ինձ, ո­րով­հետև Նա սեր է: Ոչ այն պատ­ճա­ռով, որ ես չա­փա­զանց բա­րի եմ կամ ա­ռանձ­նա­հա­տուկ կեր­պով ար­ժա­նի եմ դրան: Նա ինձ 69

սի­րում է այն­պի­սին, ինչ­պի­սին ես կամ` իմ ողջ ան­կա­յու­նու­ թյամբ, մեղ­քե­րով, խնդիր­նե­րով և­ այլ թու­լու­թյուն­նե­րով: Այս ի­մա­ցու­թյունն ինձ ա­զա­տում է ան­լիար­ժե­քու­թյան բար­դույ­ թից և­ ինձ հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս սի­րե­լու ինքս ինձ: Ես սի­րում եմ ինձ, թեև գի­տեմ, որ հե­ռու եմ կա­տա­րե­լու­թյու­նից: Ես ինձ չեմ ար­հա­մար­հում իմ սխալ­նե­րի ու մեղ­քե­րի հա­մար: Ե­թե Աստ­ված նե­րում է ինձ, ա­պա ես ին­չո՞ւ պետք է բա­րո­յա­ պես տան­ջեմ ինձ: Ի վեր­ջո, ե­թե որևէ մեկն էլ ի­րա­վունք ու­նի ինձ վերևից նա­յե­լու, դա Աստ­ված է, ո­րով­հետև Նա կա­տար­ յալ է: Սա­կայն Նա չի ա­նում դա: Ի­հար­կե, Նրան դուր չեն գա­լիս իմ ա­րատ­նե­րը, բայց Նրան դուր եմ գա­լիս ես: Նա ինձ ըն­դու­ նում է այն­պի­սին, ինչ­պի­սին ես կամ: Մ­յուս կող­մից, լի­նե­լով ան­կա­տար, ես, ա­ռա­կի պար­տա­պա­ նի նման, ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի քիչ ի­րա­վունք­ներ ու­նեմ, քան Աստ­ված, վերևից նա­յե­լու ան­կա­տար մե­ղա­վոր­նե­րին, այդ թվում նաև ինքս ինձ: Ամ­փո­փե­լով, կա­րե­լի է ա­սել. քա­նի որ Աստ­ված ինձ ահ­ռե­լի պարտք է նե­րել, ես չնչին ի­րա­վունք ան­գամ չու­նեմ ար­հա­մար­ հե­լու ինքս ինձ: Այ­լա­պես ես կլի­նեմ Աստ­ծո հա­կա­ռա­կոր­դը: Մար­դիկ հա­ճա՛խ անմ­տու­թյան են հաս­նում այն պատ­ ճա­ռով, որ չեն կա­րող «նե­րել ի­րենց» այս կամ այն ա­րար­քի հա­մար: Մեղ­քի բար­դույ­թը այ­սօր բա­զում մարդ­կանց է կոր­ ծա­նում ֆի­զի­կա­պես, մտա­վո­րա­պես ու հոգևո­րա­պես: Աշ­ խար­հը լի է հիաս­թափ­ված, հու­սալք­ված մարդ­կան­ցով, ով­քեր ի­րենք ի­րենց ա­տում են այն բա­նի հա­մար, ինչ ա­րել են: Նրանց կյան­քը դժոխք է այդ բա­ռի իս­կա­կան ի­մաս­տով, ո­րով­հետև նրանք չեն կա­րո­ղա­նում նե­րել ի­րենք ի­րենց: Օ՜, նրանց որ­քա՜ն է ան­հրա­ժեշտ բա­րի լուրն այն մա­սին, որ Աստ­ված ար­դեն հո­գա­ցել է ի­րենց մա­սին, ար­դեն նե­րել է ի­ րենց: Ե­թե Աստ­ված նե­րում է, ա­պա նրանք իս­կա­պես ներ­ված են: Նրանց մնում է միայն սի­րել ի­րենք ի­րենց ա­նե­րեր սի­րով, ո­րը չի սահ­մա­նա­փակ­վում պայ­մա­նա­կա­նու­թյուն­նե­րով: Հի­ սու­սը նրանց հա­մար ձեռք է բե­րել այդ ա­ռա­վե­լու­թյու­նը խա­չի վրա: Նա այ­սօր էլ ան­հա­տույց ըն­ծա­յում է այն բո­լոր նրանց, ով­քեր հա­վա­տում են Ի­րեն և­ այն բա­նին, ինչ Ին­քն ա­րել է մարդ­կանց հա­մար: 70

«­Բայց ո­րոնք որ Նրան ըն­դու­նե­ցին, իշ­խա­նու­թյուն տվեց նրանց Աստ­ծո որ­դի­ներ լի­նե­լու» (­Հով­հան­նես 1.12): Դուք սի­րում եք Աստ­ծո զա­վակ­նե­րին, այն­պես չէ՞: Նշա­նա­ կում է, որ դուք կա­րող եք սի­րել նաև ինք­ներդ ձեզ, ո­րով­հետև դուք նույն­պես Աստ­ծո զա­վակ­ներ եք: Ներ­քին վստա­հու­թյան, հանգս­տու­թյան ու սե­փա­կան ան­ ձի նկատ­մամբ սի­րո մե­ծա­գույն աղբ­յու­րը հա­վատ­քով ար­դա­ րա­ցումն է Աստ­ծո կող­մից: «Ու­րեմն և­ ե­թե Որ­դին ա­զա­տի ձեզ, հի­րա­վի ա­զատ կլի­ նեք» (­Հով­հան­նես 8.36): Քրիս­տոն­յա՛ եղ­բայր­ներ, ե­թե Աստ­ված Քրիս­տո­սում նե­րել է ձեզ ա­մեն բան, դուք կա­րող եք միան­գա­մայն ա­զա­տո­րեն, ա­ռանց կեղծ ա­մո­թի սի­րել ինք­ներդ ձեզ: Սկ­սե­լով հար­գել ինք­ ներդ ձեզ, դուք կկա­րո­ղա­նաք հար­գել և սի­րել ու­րիշ­նե­րին: Դուք ձեռք եք բե­րել ա­զա­տու­թյուն, որ­պես­զի սի­րեք: Այժմ դուք կա­րող եք գեր­մարդ­կա­յին ծա­ռա­յու­թյուն սկսել, Աստ­ծո սի­րո ո­գով, ո­րով­հետև դուք ու­նեք ճշմա­րիտ հիմք, հու­սա­լի հե­նա­դաշտ, ո­րով կա­րե­լի է սեր տա­րա­ծել շրջա­կա աշ­խար­ հում: Այժմ դուք կա­րող եք մարդ­կանց ծա­նո­թաց­նել Աստ­ծո և Նրա սի­րո հետ, ո­րով­հետև դուք բա­վա­րար ա­զա­տու­թյուն եք ձեռք բե­րել, որպեսզի ինք­ներդ մնաք Հի­սուս Քրիս­տո­սում: Այն մար­դը, ում ա­մեն բան ներ­ված է Աստ­ծո կող­մից, կա­րիք չու­նի, որ «տպա­վո­րու­թյուն գոր­ծի» մյուս­նե­րի վրա: Անձ­նա­ կան ա­զա­տու­թյու­նը նրան ուժ է տա­լիս սի­րե­լու նրանց: Նա կա­րիք չու­նի նվա­ճե­լու նրանց հա­վա­նու­թյու­նը: Նրան այժմ չի ան­հանգս­տաց­նում այն միտ­քը, որ ժո­ղովր­դա­կա­նու­թյուն ու ճա­նա­չում գտնի: Նա այլևս կախ­ված չէ մարդ­կա­յին օգ­նու­ թյու­նից ու ա­ջակ­ցու­թյու­նից: Նա ին­քը կա­րող է օգ­նել մյուս­ նե­րին, ո­րով­հետև ա­զատ­վել է ներ­քին անվս­տա­հու­թյու­նից և բար­դույթ­նե­րից: Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ե­թե մար­դը լիո­վին չի ըն­դու­նում ու չի գնա­հա­տում ա­զա­տագ­րող պարգևը, որն Աստ­ված ա­ռա­ջար­ կում է նրան, նա, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, ըն­դու­նակ չէ ե­ռա­ն­դուն կեր­պով կա­տա­րե­լու իր Տի­րոջ հրա­մա­նը. գնալ և մ­յուս­նե­րի հետ կիս­վել նրա­նով, ինչ ինքն ստա­ցել է: Նա չի կա­ րող խի­զա­խո­րեն վկա­յել ճշմար­տու­թյան մա­սին, ո­րով­հետև նա կզգու­շա­նա մարդ­կանց հետ խո­րը հու­զա­կան կամ հոգևոր 71

շփում հաս­տա­տե­լուց: Նա ի­րեն անվս­տահ և լար­ված կզգա` մերժ­ված կամ ծաղր­ված լի­նե­լու վա­խի պատ­ճա­ռով: Այն մար­ դիկ, ով­քեր բա­վա­րար չա­փով չեն հար­գում ու սի­րում ի­րենք ի­րենց, միշտ ցա­վա­գին են ըն­դու­նում ան­հա­ջո­ղու­թյու­նը այլ մարդ­կանց հետ փո­խըմբռն­ման հաս­տատ­ման հար­ցում: Խոր­հե­լով այն մա­սին, թե ին­չու են մար­դիկ այդ­քան հա­ ճախ վա­խե­նում ան­գամ միմ­յանց հետ խո­սե­լուց, ա­ռա­վել ևս վստա­հել միմ­յանց, Ադ­րիս Ուիթ­մե­նը գրել է. «­Հիմ­նա­կան պատ­ճա­ռը վախն է: Հետևեք, թե ինչ­պես եր­կու բծախն­դիր մարդ ինք­նա­թի­ռում կամ գնաց­քի մեջ նստած են հարևան բազ­կա­թոռ­նե­րին, վա­խե­նա­լով խո­սել միմ­յանց հետ»: Նա մեջ­բե­րում է ռաբ­բի Հե­սու Լիբ­մա­նի խոս­քե­րը, ով ա­ սել է. «­Մենք վա­խե­նում ենք բախ­վել ար­հա­մար­հան­քի հետ, մերժ­վել կամ հան­դի­ման­վել» (Քրիս­տո­նեա­կան լրա­բեր, դեկ­ տեմ­բեր 1968 թ.): Այն մար­դը, ով հան­գիստ է Քրիս­տո­սի սի­րո մեջ, թույլ չի տա, որ մարդ­կանց նկատ­մամբ վա­խը, մերժ­ված լի­նե­լու հե­ ռան­կա­րն իր մեջ ճնշեն նրանց ճշմար­տու­թյու­նը հռչա­կե­լու և նրանց հետ Աստ­ծո սի­րով կիս­վե­լու դրդու­մը, դրդում, ո­րը գա­լիս է ի վե­րուստ` Սուրբ Հո­գուց: Նա չի մտա­հոգ­վի իր ան­կա­տա­րու­թյու­նը թաքց­նե­լով ու ա­վե­լի լավ տպա­վո­րու­ թյուն թող­նե­լով, քան ին­քը կա ի­րա­կա­նում, որ­պես­զի նվա­ ճի մարդ­կանց բա­րե­հա­ճու­թյու­նը: Նա կա­րող է դեն նե­տել դի­մա­կը և լի­նել այն, ինչ կա, ո­րով­հետև Տե­րը նրան ա­զա­ տել է բո­լոր բար­դույթ­նե­րից: Այդ­պի­սի մար­դը կա­րող է ա­նար­գել կեր­պով, ա­ռանց հետ նա­յե­լու` աշ­խար­հին բա­ցա­հայ­տել Աստ­ծո անն­ման սերն ու շնոր­հը: Հա­վա­տա­վոր մարդն այս­պի­սի ա­զա­տու­թյան մա­սին ան­ գամ չի կա­րող ե­րա­զել: Նա եր­բեք չի կա­րող ա­զատ­վել վա­խի ու անվս­տա­հու­թյան կա­պանք­նե­րից: Մար­դիկ կա­րող են դի­ մել տար­բեր տե­սա­կի մտա­վար­ժանք­նե­րի, ջա­նա­լով ի­րենց հա­մո­զել, որ ի­րենք ա­զատ և­ ան­կախ են, նրանք կա­րող են ան­գամ ան­նա­հանջ հա­վա­տալ դրան: Բայց նրանք ա­զատ չեն: Մեր ժա­մա­նակ­նե­րում ո­րոշ մտա­վո­րա­կան­ներ, ու­նե­նա­լով նուրբ հո­գե­բա­նա­կան խո­րա­թա­փան­ցու­թյուն, հա­մա­րում են, որ սե­փա­կան զար­գաց­ման տվյալ փու­լում ի­րենք լիա­կա­տար 72

ա­զա­տու­թյուն և ներ­քին հա­վա­սա­րակշ­ռու­թյուն են ձեռք բե­ րել: Նրանք սի­րում են հպար­տա­նալ ի­րենց ան­կա­խու­թյամբ: Սա­կայն, ա­մե­նից հա­ճախ, նրանց վա­խերն ու տագ­նապ­նե­րը պար­զա­պես դուրս են մղվում են­թա­գի­տակ­ցա­կա­նի ո­լորտ, շա­րու­նա­կե­լով ա­կա­մա­յից կա­ռա­վա­րել նրանց վար­քը: Միայն Հի­սուսն է մարդ­կանց ա­զա­տում այն­քան, որ նրանք միշտ կա­րող են չդա­վա­ճա­նել ի­րենք ի­րենց: Նա մար­դուն ա­ րա­րել է ա­զատ, ուս­տի միայն Նա կա­րող է լիո­վին ա­զա­տել ու ա­զա­տագ­րել ան­ձին: Դուք ի զո­րո՞ւ եք նա­յել յու­րա­քանչ­յուր մար­դու աչ­քե­րին ու ա­սել. «­Կա­տար­յալ երկ­նա­յին Աստ­ված սի­րում է ինձ այն­քան, որ ինձ ըն­դու­նում է այն­պի­սին, ինչ­պի­սին ես կամ: Չէ՞ որ դուք նույն­պես ան­կա­տար մարդ եք»: Այն մար­դը, ով ստա­ցել է հա­վա­տով ար­դա­րա­ցում, ոչն­չով չի զի­ջում մյուս­նե­րին: Նա կա­րիք չու­նի ձևաց­նե­լու կամ ար­ դա­րա­նա­լու մահ­կա­նա­ցու մարդ­կանց առջև: «Ե­թե Աստ­ված մեր կողմն է, ա­պա ո՞վ է մեզ հա­կա­ռակ. որ իր Որ­դին էլ չխնա­յեց, այլ մեզ ա­մեն­քիս հա­մար մատ­նեց Նրան: Էլ ինչ­պե՞ս Նրան հետ ա­մեն բան չի շնոր­հի մեզ: Ո՞վ է, որ Աս­տու­ծո ընտր­ված­նե­րի դեմ մե­ղա­դիր լի­նի» (Հռո­մեա­ցիս 8.31-33): Այդ պատ­ճա­ռով մենք` քրիս­տոն­յա­ներս, պատ­ճառ չու­ նենք վա­խե­նա­լու որևէ մե­կից կամ մտա­ծե­լու, թե որևէ մեկն իր գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րով նվաս­տաց­րել է մեր մարդ­կա­յին ար­ ժա­նա­պատ­վու­թյու­նը: Սա բա­րի լուր է: Բայց ա­ռա­վել հա­ճե­լի լուրն այն է, որ ա­զատ­վե­լով անձ­նա­կան վի­րա­վո­րանք­նե­րից, մենք կա­րող ենք սի­րել բո­լոր մարդ­կանց: «­Վախ չկա սի­րո մեջ, այլ կա­տար­յալ սե­րը հե­ռաց­նում է վա­ խը» (Ա Հով­հան­նես 4.18): Աշ­խար­հի վրա ծան­րա­ցած է վա­խի ու անվս­տա­հու­թյան բե­ռը միայն այն պատ­ճա­ռով, որ այն­տեղ այն­քա՜ն քիչ սեր կա: Բայց Աստ­ված մե­ղա­վոր չէ դրա­նում: Նա սեր է, և Նա ցան­կա­ նում է մեր եր­կի­րը լցնել Իր սի­րով: Ցավն այն է, որ դուք, ես և մ­յուս քրիս­տոն­յա­նե­րը չենք ձգտում Աստ­ծուց ստա­նալ սի­րո ողջ լիու­թյու­նը, որ­պես­զի հե­տո դրա­նով կիս­վենք մեզ շրջա­ պա­տող մարդ­կանց հետ: 73

Մենք պետք է ըն­դու­նենք նաև այն, որ վա­խը մարդ­կան­ցից հա­ճախ խան­գա­րում է մեզ սի­րել նրանց հա­նուն Հի­սու­սի: Բայց, ե­թե մենք բա­րե­հա­ճու­թյուն ենք ստա­ցել Աստ­ծո աչ­ քում, ե­թե ըն­դուն­վել ենք Նրա կող­մից որ­պես Նրա որ­դի­ներ ու դուստ­րեր, ա­պա ար­ժե՞ որ մենք դրա­նից հե­տո վա­խե­ նանք մարդ­կան­ցից: Օ՜, որ­քա՜ն կա­րիք ու­նենք մենք Հա­կո­ բի ա­մուր, հու­սա­հատ հա­վա­տի, որ ողջ գի­շեր մա­քա­ռում էր Տի­րոջ դեմ, մինչև ստա­ցավ հա­վաս­տիա­ցում, որ իր մեղ­քե­րը ներ­ված են, և­ որ ի­րեն օրհ­նու­թյուն­ներ են պարգև­ված: Հա­ կո­բը հաղ­թեց Աստ­ծուն, և դա նրան վստա­հու­թյուն ներշն­ չեց, որ ին­քը կհաղ­թի նաև մարդ­կանց: Այժմ նրա հա­մար սար­սա­փե­լի չէր եղ­բոր ցա­սու­մը, ո­րով­հետև Տերն էր նրա պաշտ­պա­նու­թյու­նը: Աստ­ված ցան­կա­նում է հա­վաս­տիաց­նել ձեզ, որ դուք նույն­պես կա­րող եք հաղ­թել մարդ­կանց ոչ այն բա­նի հա­մար, որ խա­ղաք նրան­ցով կամ չա­րա­շա­հեք նրանց վստա­հու­թյու­ նը, այլ որ­պես­զի ջեր­մա­գին սի­րեք նրանց հա­նուն Ի­րեն: Մեր­ ժել այս հա­վաս­տիա­ցու­մը, այս խոս­տու­մը, այս պարգևը, նշա­նա­կում է տրվել վա­խի զգաց­մա­նը և­ ան­լիար­ժե­քու­թյան բար­դույ­թին, ին­չի արդ­յուն­քում մենք զրկվում ենք մարդ­կանց ա­զա­տո­րեն սի­րե­լու ըն­դու­նա­կու­թյու­նից: «Ես ոչ ո­քից այն­պես չեմ վա­խե­նում, ինչ­պես վա­խե­ցած մարդ­կան­ցից»,- գրել է Ռո­բերտ Ֆ­րոս­թը: Նա, ով ի­րեն հա­մա­րում է թե­րար­ժեք, չի կա­րող լավ փոխ­ հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ հաս­տա­տել մյուս մարդ­կանց հետ: Մեզ` քրիս­տոն­յա­նե­րիս հա­մար, որ մեզ հա­մար գլխա­վոր խնդի­րը հա­մա­րում ենք շրջա­պա­տող­նե­րի հետ սերտ փոխ­հա­րա­բե­ րու­թյուն­նե­րի հաս­տա­տու­մը, որ­պես­զի նրանց բա­ցա­հայ­տենք Աստ­ծո սերն ու ճշմար­տու­թյու­նը, այս հար­ցը ա­ռաջ­նա­հերթ կարևո­րու­թյուն ու­նի: Որ­քա՜ն լավ է, որ Երկ­նա­յին Հայ­րն անվս­տահ­նե­րին, վախ­ կոտ­նե­րին դարձ­նում է ան­վախ: Նա մեզ պարգևում է Իր զո­րու­թյու­նը, ո­րի շնոր­հիվ մենք անն­կուն տա­նում ենք ցան­ կա­ցած դառ­նու­թյուն ու վի­րա­վո­րանք: «Ես Աստ­ծուն եմ հու­ սա­ցած` չեմ վա­խե­նա. ի՞նչ կա­նի ինձ մար­դը» (­Սաղ­մոս 56.11): «­Լեզ­վի խա­րա­զա­նից կծածկ­վես, և չես վա­խե­նա այն կոր­ ծա­նու­մից, որ գա­լու է: Կոր­ծան­ման ու սո­վի վրա կծի­ծա­ղես, և­ 74

երկ­րի գա­զան­նե­րից չես վա­խե­նա» (­Հոբ 5.21-22): Ո՞վ կա­րող է այդ­պես վար­վել, նա, ով անվ­տան­գու­թյան մեջ է: Աստ­ված ա­սում է, որ դուք նույն­պես կա­րող եք լի­նել նրանց թվում: Ին­չո՞ւ: Ո­րով­հետև ար­դա­րաց­ված եք հա­վա­տով: Ոչ ոք և­ ո­ չինչ չի կա­րող ձեզ վնաս պատ­ճա­ռել: Դուք հաղ­թել եք երկինք­ ների Աստ­ծուն: Այժմ ձեզ պետք չէ վա­խե­նալ մարդ­կան­ցից և զա­նա­զան կեն­ցա­ղա­յին հան­գա­մանք­նե­րից: Դուք ա­զատ եք և կա­րող եք սի­րել միմ­յանց: Չ­կա ա­ռա­վել ա­զատ մարդ, քան նա, ով սո­վո­րել է սի­րել: Ան­գամ մեկ այդ­պի­սի մար­դը կա­րող է վիթ­խա­րի, անգ­նա­հա­ տե­լի ազ­դե­ցու­թյուն գոր­ծել իր շրջա­պա­տող աշ­խար­հի վրա, ո­րով­հետև նա ահ­ռե­լի ա­րա­րիչ ու­ժի աղբ­յուր է դե­պի բա­րին: Մի մարդ իր ծա­նոթ կնո­ջը հետև­յալ կերպ նկա­րագ­րեց. «­Նա ար­տա­սո­վոր սրտա­բաց էր դի­մա­վո­րում բո­լոր մարդ­ կանց: Մար­դու նկատ­մամբ իր վե­րա­բեր­մուն­քով, զուտ հույ­ զե­րի մա­կար­դա­կում, նա կար­ծես ա­սում էր. «Ես այն­պե՜ս եմ վստա­հում ձեզ: Ես ինձ այն­քա՜ն լավ եմ զգում ձեր կող­ քին»: Մար­դիկ ե­ռան­դի և­ ա­ռույ­գու­թյան լիցք էին ստա­նում նրա­նից: Ի­րենք` ու­ժե­րից հիաս­թափ­ված­նե­րը, գտնվե­լով նրա հետ, սկսում էին հա­վա­տալ ի­րենց ու­ժե­րին»: Հան­րա­ծա­նոթ քրիս­տոն­յա գրող Եվ­գեն­յա Պ­րայսն իր գրքե­րից մե­կում գրում է այն ազ­դե­ցու­թյան մա­սին, որն իր վրա գոր­ծել է ըն­կե­րու­հին... Այս ըն­կե­րու­հին, ըստ ա­մե­նայ­ նի, կե­նում էր Աստ­ծո սի­րո մեջ, ինք­նավս­տահ էր և սի­րում էր ի­րեն: «Ինձ բախտ է վի­ճակ­վել Քրիս­տո­սում իմ ողջ կյան­ քի ըն­թաց­քում ու­նե­նալ ա­վագ ըն­կե­րու­հի, ով իր սի­րով օգ­ նում էր ինձ դառ­նա­լու ա­զատ... Նրա սերն օգ­նում էր ինձ ոտ­քի կանգ­նել և­ ինք­նու­րույն սո­վո­րել ճախ­րել Աստ­ծո սի­ րո մեջ: Նա կա­տա­րե­լա­պես անվր­դով է, նրա­նից հան­դի­մա­ նու­թյան ոչ մի բառ չես լսի: Այս հար­ցում ես չնչին կաս­կած ան­գամ չու­նեմ: Ես գի­տեմ, որ նա եր­բեք և­ ոչ մի դեպ­քում չի դա­տա­պար­տի ինձ, այդ պատ­ճա­ռով, շփվե­լով նրա հետ, ես զգում եմ Աստ­ծո ներ­կա­յու­թյու­նը: Նրա սե­րը գրգռում է իմ գի­տակ­ցու­թյու­նը, սրում է իմ խիղ­ճը և դր­դում է ինձ ա­ վե­լի մեծ ա­զա­տու­թյուն ո­րո­նե­լու Աստ­ծո մեջ և­ ա­ճե­լու Նրա բնա­վո­րու­թյան ըմբռն­ման մեջ» («­Սե­րը դարձ­րեք ձեր կյան­ քի նպա­տա­կը», Զոն­դեր­վան, 1957 թ.): 75

Եվ­գեն­յա Պ­րայ­սին բախտ է վի­ճակ­վել ու­նե­նալ ըն­կե­րու­հի, ով օգ­նում է ի­րեն ա­վե­լի մո­տի­կից ճա­նա­չե­լու Աստ­ծուն: Երկ­նա­յին Հայ­րը փափագում է, որ իր զա­վակ­նե­րը կա­տա­ րեն այդ նույն աշ­խա­տան­քը: Նա գի­տի, որ շատ հո­գի­ներ, որ կոր­ծան­վում են այս աշ­խար­հում, Իր սի­րո մա­սին կա­րող են ի­մա­նալ միայն Իր հա­վա­տա­րիմ հետևորդ­նե­րի մի­ջո­ցով: Նա հույս ու­նի, որ մենք կսկսենք սի­րել մարդ­կանց այն­պես, ինչ­պես սի­րում ենք ինք­ներս մեզ:

76

Գլուխ 10

ՍԵՐՆ ԱՐԻՈՒԹՅՈՒՆ Է ՊԱՀԱՆՋՈՒՄ «­Վա՜յ ձեզ, երբ որ ա­մեն մար­դիկ ձեր մա­սին բա­ րի խո­սեն, ո­րով­հետև այդ­պես էին ա­նում սուտ մար­գա­րե­նե­րին նրանց հայ­րե­րը»:­ ­Ղու­կաս 6.26

Ե

թե ձեր կյան­քը խա­ղաղ է ու անխ­ռով, ե­թե մարդ­կանց հետ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներն ընդ­հա­նուր առ­մամբ հարթ են ստաց­վում, ե­թե դուք չու­նեք թշնա­մի­ներ, ա­պա դուք դեռևս քրիս­տոն­յա չեք դար­ձել այս բա­ռի բուն ի­մաս­տով: Ո­մանք պար­ծե­նում են, որ կա­րող են լե­զու գտնել ցան­ կա­ցած մար­դու հետ: Նրանք դա հա­մա­րում են այն բա­նի ա­պա­ցույ­ցը, որ ճիշտ ու­ղու վրա են: Նրանց հա­մար ա­մե­նագլ­ խա­վո­րը, հնա­րա­վո­րին չափ, շատ մարդ­կանց հա­վա­նու­թյունն ու բա­րե­հա­ճու­թյու­նը նվա­ճելն է: Նրանք հա­մա­րում են, որ քրիս­տոն­յան պետք է հա­մընդ­հա­նուր ճա­նա­չում և հար­գանք վա­յե­լի: Սա­կայն Աստ­վա­ծաշն­չում Աստ­ծո կամ­քի կա­տա­րու­մը հա­ մար­վում է բա­րե­կամ­ներ ձեռք բե­րե­լուց ա­ռա­վել կարևոր: Հի­սուսն ա­սել է, որ Իր «կե­րա­կուրն Ինձ Ու­ղար­կո­ղի կամ­ քը կա­տա­րելն է»: Սա ա­մե­նագլ­խա­վորն էր այն ա­մե­նի մեջ, ինչ Նա ա­նում և­ ա­սում էր: Նա ապ­րում էր հա­նուն դրա: Տե­ րը կան­խա­տե­սել էր, որ շա­տե­րին դա դուր չի գա: Նա հենց սկզբից Իր հետևորդ­նե­րին նա­խազ­գու­շաց­նում էր այս աշ­ խար­հում նրանց ան­նա­խան­ձե­լի վի­ճա­կի մա­սին, ով­քեր վճռել են ա­մեն ին­չից վեր դա­սել Աստ­ծո կամ­քը, ինչ­պես վար­վում էր Ին­քը: Հի­սուսն ուղ­ղա­կի ու վճռա­կա­նո­րեն ա­շա­կերտ­նե­րի 77

առջև պատ­կե­րում էր Իր ա­ռա­քե­լու­թյու­նը. «­Մի՛ կար­ծեք, թե Ես ե­կա երկ­րի վրա խա­ղա­ղու­թյուն գցե­լու. չե­կա խա­ղա­ղու­ թյուն գցե­լու, այլ` սուր: Ո­րով­հետև ե­կա բա­ժա­նե­լու մարդն իր հոր դեմ, և­ աղ­ջիկն` իր մոր դեմ, և հարսն` իր սկես­րոջ դեմ: Եվ մար­դու թշնա­մի­ներն իր ըն­տա­նի­քը կլի­նեն» (­Մատ­թեոս 10.34-36): Այս խոս­քե­րն այն­քան էլ մխի­թա­րիչ չեն: Շա­տե­րը հրա­ ժար­վում են բա­ռա­ցի ըն­դու­նել դրանք: Նրանք ջա­նում են այս ցա­վոտ ճշմար­տու­թյու­նը թաքց­նել խորհր­դան­շա­կան մեկ­նա­բա­նու­թյան քո­ղի ներ­քո, մեղ­մաց­նել այն` ծամծմ­ված հանգս­տաց­նող ար­տա­հայ­տու­թյուն­նե­րի հոս­քով, զրկել այն իր հե­ղա­փո­խա­կան էու­թյու­նից: Քչե­րին է հա­ճո որևէ մե­կից բա­ժան­վե­լու միտ­քը, ա­ռա­վել ևս` ազ­գա­կան­նե­րից: Ե­կե­ղե­ ցու շատ ան­դամ­նե­րի հա­մար այս հնա­րա­վո­րու­թյու­նը չի հա­մընկ­նում քրիս­տո­նու­թյան մա­սին ի­րենց պատ­կե­րա­ցում­ նե­րի հետ: Ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում շատ գրքույկ­ներ են կազմ­վել, ո­ րոնք բո­վան­դա­կում են Աստ­ծո խոս­տում­նե­րը: Ամ­բիո­նից քա­րոզ­վում է Փրկ­չի հիաս­քանչ, մխի­թա­րա­կան ու հա­ճե­ լի խոս­տում­նե­րի մա­սին: Սա­կայն գրե­թե չեն հի­շա­տակ­վում Քրիս­տո­սի խոս­քերն այն մա­սին, որ այս աշ­խար­հում Նրա հետևոր­դը լի­նե­լը նշա­նա­կում է դժվա­րու­թյուն­ներ ու­նե­նալ այլ մարդ­կանց հետ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մեջ: Ե­թե դուք կար­ծում եք, որ ձեզ կհար­գեն, հա­վա­նու­թյուն կտան և կխ­րա­խու­սեն այն բա­նի հա­մար, որ դուք ծա­ռա­յում եք Աստ­ծուն, ա­պա խո­րա­պես սխալ­վում եք: Մի գրող բա­ցա­հայ­տո­րեն նշել է, որ «­Հի­սուսն ա­շա­կերտ­նե­ րին խոս­տա­ցավ, որ նրանք կլի­նեն կա­տա­րե­լա­պես ան­վախ, յու­րո­վի եր­ջա­նիկ և կու­նե­նան տհա­ճու­թյուն­ներ»: Քրիս­տոսն ապ­րում էր բա­րիք և մի­միայն բա­րիք գոր­ծե­ լով: Նա կա­տար­յալ էր բա­րու­թյան, կա­րեկ­ցան­քի և բո­լոր մարդ­կանց նկատ­մամբ սի­րո մեջ: Բայց ոչ մի մարդ` ոչ Նրա­ նից ա­ռաջ, ոչ էլ հե­տո, այդ­քան բան չի հան­դուր­ժել իր բա­րու­ թյան դի­մաց: Հի­սու­սը` աշ­խար­հի Իշ­խա­նը, չար­չա­րանք­նե­րի է­պի­կենտ­րոնն էր: Դեռևս մա­նուկ ժա­մա­նակ, Նա ստիպ­ված ե­ղավ վե­րապ­րել Իր ծնող­նե­րից բա­ժան­ման տա­ռա­պա­լից փոր­ձը: Երկ­նա­յին 78

Հոր կամ­քը կա­տա­րե­լը, եր­կար ժա­մա­նակ տա­ճա­րում Նրա գտնվե­լը խախ­տեց նրանց ծրագ­րե­րը: Նա ստիպ­ված էր հան­ դի­մա­նել նրանց, իսկ դա շատ դժվար էր այդ­քան մեղմ ու սի­ րող դե­ռա­հա­սի հա­մար, ինչ­պի­սին Հի­սուսն էր: Հի­սուս Քրիս­տո­սը, ինչ­պես ու­րիշ ոչ ոք, չի հաս­կաց­վել Իր ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րի կող­մից: Նրա մա­սին բամ­բա­սում էին ա­ վե­լի շատ, քան ու­րիշ որևէ մե­կի: Ոչ մե­կի հետ այդ­քան վատ չէին վե­րա­բեր­վում: Դժ­վար է հաս­կա­նալ, թե ին­չու են ան­շա­հախն­դիր սի­րո կյան­քով ապ­րող մար­դուն վռնդում հա­սա­րա­կու­թյու­նից, են­ թար­կում ծաղ­րի և հա­լա­ծանք­նե­րի: Բայց ի­րա­կա­նում այդ­ պես էլ լի­նում է: Այդ­պես վար­վե­ցին Հի­սու­սի հետ, և ձեզ հետ միա­սին մեզ հա­մար կարևոր է պար­զել, որ այն­քան ժա­մա­ նակ, քա­նի դեռ մենք կփոր­ձենք այս աշ­խար­հում ապ­րել աստ­վա­ծա­յին սի­րո սկզբունք­նե­րի հա­մա­ձայն, մենք տհա­ճու­ թյուն­ներ կու­նե­նանք: Մեզ են հա­սել Հի­սու­սի ցնցող բա­ռե­րը, որ աս­վել են սրա­ նից շատ դա­րեր ա­ռաջ. «Ե­թե աշ­խար­հը ձեզ ա­տում է, ի­մա­ ցե՛ք, որ Ինձ ձե­զա­նից ա­ռաջ է ա­տել: Հի­շե­ցե՛ք այն խոսքն, որ Ես ա­սա­ցի ձեզ թե` ծա­ռան իր Տի­րո­ջից մեծ չէ. ե­թե Ինձ հա­լա­ ծե­ցին, ձեզ էլ են հա­լա­ծե­լու» (­Հով­հան­նես 15.18-20): Սի­րե­լը հեշտ չէ: Սե­րը զո­հեր է պա­հան­ջում: Ե­թե ձեզ վրա այն չա­փա­զանց է­ժան է նստում, ու­րեմն դուք այն չու­նեք: Աստ­վա­ծա­շունչն ա­սում է. «Եվ ա­մե­նը, որ կա­մե­նում են աստ­ված­պաշ­տու­թյամբ ապ­րել Քրիս­տոս Հի­սու­սում, հա­ լա­ծանք պի­տի կրեն» (Բ Տի­մո­թեոս 3.12): Ե­թե դուք սո­վո­ րու­թյուն չու­նեք վե­րա­մեկ­նա­բա­նել Աստ­վա­ծա­շուն­չը, ա­պա կհաս­կա­նաք այս խոս­քե­րի ի­մաս­տը. ե­թե ձեզ չեն հա­լա­ծում և չեն հետևում, հնա­րա­վոր է, որ դուք չեք ապ­րում հա­մա­ձայն քրիս­տո­նեու­թյան սկզբունք­նե­րի: Ե­թե ձեր կյան­քում ա­մեն բան բա­րե­հա­ջող է, ե­թե գրե­ թե բո­լո­րը քա­ջա­լե­րում ու գո­վում են ձեզ, ա­պա լա­վա­գույն հոգևոր վի­ճա­կում չեք: Դուք հա­վի­տե­նա­կան կյան­քը կորց­ նե­լու վտան­գի մեջ եք: Լիա­կա­տար բա­րե­կե­ցու­թյու­նը կյան­ քում այն բա­նի հաս­տատ նշանն է, որ ձեզ չի բա­վա­րա­րում միշտ աստ­վա­ծա­յին սի­րո սկզբունք­նե­րով ապ­րե­լու և վար­վե­ լու ա­րիու­թյու­նը: 79

Զար­մա­նա­լի չէ, որ Հի­սուսն ա­սել է. «Ե­րա­նի ձեզ, երբ որ մար­դիկ ձեզ ա­տեն, և­ երբ որ ձեզ ջո­կեն և նա­խա­տեն: Վայ ձեզ` երբ որ ա­մեն մար­դիկ ձե­զա­նից բա­րի ա­սեն» (­Ղու­կաս 6.22,26): Ե­կե­ղե­ցին կա­րող է գրե­թե հա­մընդ­հա­նուր ճա­նա­չում վա­յե­ լել, ո­րով­հետև հա­սա­րա­կա­կան կա­պե­րի ո­լոր­տի մեր մաս­նա­ գետ­նե­րը հետևում են, որ­պես­զի նրա մա­սին մա­մու­լում միայն լավ խոս­վի: Այն փաս­տը, որ մար­դիկ մեր ե­կե­ղե­ցին գո­վա­բա­ նում են լայ­նա­ծա­վալ մար­դա­սի­րա­կան գոր­ծու­նեու­թյան, մեր բա­զում հաս­տա­տու­թյուն­նե­րի ար­դյու­նա­վետ աշ­խա­տան­քի հա­մար, ա­մենևին չի նշա­նա­կում, որ մենք պետք է ու­րա­խա­ նանք, և մեզ ի­րա­վունք չի վե­րա­պահ­վում հա­մա­րել, թե մենք լիո­վին կա­տա­րում ենք Աստ­ծո կամ­քը: Ե­կե՛ք լավ տրա­մա­ դրու­թյուն չու­նե­նանք և­ ինք­նա­գոհ չբա­ցա­կան­չենք. «­Տես է՜: Որ­քա՜ն հրա­շա­լի է Աստ­ված օրհ­նում մեզ»: Ա­վե­լի շուտ, ընդ­ հա­կա­ռա­կը, աշ­խար­հում ու­նե­ցած հան­րա­ճա­նա­չու­թյու­նը պետք է ան­հանգս­տաց­նի մեզ և դր­դի լուրջ ինք­նաքնն­ման: Ին­չո՞ւ է այժմ բո­լո­րո­վին մա­րել հե­տապնդ­ման կրա­կը, որը ժա­մա­նա­կին բո­ցա­վառ­վում էր այդ­պի­սի ու­ժով: Գու­ցե ա՞յն պատ­ճա­ռով, որ ե­կե­ղե­ցին հար­մար­վել է աշ­խար­հա­յին հաս­ կա­ցու­թյուն­նե­րին և­ այդ պատ­ճա­ռով ոչ մի ընդ­դի­մու­թյուն չի ար­տա­հայ­տում: Մի­գու­ցե ա՞յն պատ­ճա­ռով, որ հան­րա­ծա­ նոթ կրո­նը հա­տուկ չէր վաղ քրիս­տո­նեա­կան ե­կե­ղե­ցուն: Գու­ ցե մեղ­քի հետ փոխ­զի­ջու­մը թու­լաց­րե՞լ է Քրիս­տո­սի «սու­րը»: Աստ­վա­ծաշն­չի մե­ծա­գույն ճշմար­տու­թյուն­նե­րին արդ­յոք չե՞ն վե­րա­բեր­վում այն­քան թեթևամ­տո­րեն, որ ե­կե­ղե­ցում այժմ չա­փա­զանց քիչ է կեն­դա­նի ազն­վա­բա­րո­յու­թյու­նը: Մի­գու­ցե դրա՞ պատ­ճա­ռով է քրիս­տո­նեու­թյունն այդ­պի­սի ժո­ղովր­դա­ կա­նու­թյուն վա­յե­լում աշ­խար­հում: Ե­թե այ­սօր տե­ղի ու­նե­նար հա­վա­տի վե­րած­նունդ, դա ա­ռաջ չէ՞ր բե­րի հա­լա­ծանք­նե­րի ու հե­տապն­դում­նե­րի նախ­կին հո­գու վե­րած­նունդը: Հաս­կա­նա­լու հա­մար, թե ին­չու ճշմա­րիտ քրիս­տո­նեու­թյու­ նը կա­րող է ա­ռա­ջաց­նել աշ­խար­հի դժգո­հու­թյու­նը, հար­կա­վոր է գի­տակ­ցել դրա հե­ղա­փո­խա­կան էու­թյունն ու վե­րա­փո­խող զո­րու­թյու­նը: Թեև շա­տե­րը խու­սա­փում են այդ­քան կտրուկ բնո­րո­շու­մից, ճշմա­րիտ քրիս­տո­նեու­թյու­նը ար­մա­տա­կան փի­լի­սո­փա­յու­թյուն է: 80

Այն գլխի­վայր է շրջում մի­ջին մար­դու ար­ժե­քա­յին հա­մա­ կար­գը, այն հրա­տապ է հռչա­կում նրա շա­հե­րը, դրդում­նե­րը, նպա­տակ­նե­րը, հույ­սե­րը, ե­րա­զանք­նե­րը, նրա ողջ կյան­ քը, այն տար­բեր է դարձ­նում նրան մյուս մարդ­կան­ցից, այդ թվում նաև իր ըն­տա­նի­քի ան­դամ­նե­րից: Քրիս­տոն­յան իր կյան­քում ա­ռա­ջին տե­ղում դա­սում է երկն­ քի ար­քա­յու­թյան շա­հե­րը, այն դեպ­քում, երբ մյուս մար­դիկ ձգտում են ինք­նա­հաս­տատ­ման և մե­ծա­րում են ի­րենց «ես»ը, որ­քան էլ բա­րո­յա­կան, մարդ­կա­յին, հա­ճե­լի կամ հոգևոր թվան նրանք ար­տա­քուստ: Քրիս­տոն­յան աշ­խար­հին նա­յում է ոչ այն­պես, ինչ­պես մյուս մար­դիկ: Նա իր մե­քե­նան, իր ձեռ­քե­րը կամ ստա­մոք­սը հա­մա­ րում է Աստ­ծո սե­փա­կա­նու­թյու­նը: Ան­հա­վատ մար­դու հա­մար սա ան­հե­թե­թու­թյուն է: Քրիս­տոն­յան կա­րեկ­ցանք ու­նի մարդ­կանց նկատ­մամբ, ով­քեր կա­րեկ­ցան­քը հա­մա­րում են թու­լու­թյան դրսևո­րում: Քրիս­տոն­յան ազն­վա­բար ու բա­րեխղ­ճո­րեն է վար­վում աշ­ խար­հում, որն ա­վե­լի ու ա­վե­լի խորն է թաղ­վում ան­բա­ րո­յա­կա­նու­թյան ճահ­ճում: Քրիս­տոն­յան մաք­րու­թյուն և­ ող­ջա­խո­հու­թյուն է պահ­պա­նում աշ­խար­հում, ո­րը վա­յե­լում է ան­վա­յել ժա­մանցն ու այ­լա­սե­րու­մը: Գտն­վե­լով նրանց շրջա­պա­տում, ով­քեր նվիր­ված են լոկ սե­ փա­կան ե­սա­սի­րա­կան շա­հե­րին, քրիս­տոն­յան ցան­կա­նում է լա­վա­գույնն ա­նել ի բա­րօ­րու­թյուն ու­րիշ­նե­րի: Այն ժա­մա­նակ, երբ աշ­խար­հա­յին ի­մաստ­նու­թյու­նը հռչա­ կում է, որ այս աշ­խար­հում ա­մեն բան հա­րա­բե­րա­կան է, այդ թվում և բա­րո­յա­կան կա­տե­գո­րիա­նե­րը, քրիս­տոն­յան շա­րու­ նա­կում է հա­վա­տալ ճշմար­տու­թյան և մո­լո­րու­թյան, լույ­սի և խա­վա­րի, բա­րո­յա­կա­նու­թյան և­ ան­բա­րո­յա­կա­նու­թյան մա­ սին ո­րո­շա­կի հաս­կա­ցու­թյուն­նե­րին: Քրիս­տոն­յան պնդում է, որ «մեղ­քը» հնացած հաս­կա­ցու­ թյուն չէ, այլ ժա­մա­նա­կա­կից մարդ­կու­թյան գլխա­վոր խնդիրն է: Քրիս­տոն­յան աշ­խար­հի հա­վա­նու­թյան կա­րի­քը չու­նի. նա ան­գամ պատ­րաստ է զո­հա­բե­րել իր կյան­քը, միայն թե փոխ­ զիջ­ման չգնա իր հա­մոզ­մունք­նե­րի հետ: Աստ­ծո օ­րեն­քին հնա­զան­դու­թյու­նը և Աստ­ծո կամ­քի կա­տա­րու­մը հա­վա­տա­ վո­րի հա­մար դառ­նում են ա­վե­լի կարևոր, քան ին­քը` կյան­քը: 81

Սա ոչ թե այն պատ­ճա­ռով, որ նա այդ­քան հա­մառ է, և­ ոչ էլ այն պատ­ճա­ռով, որ ի­րեն ի­րա­վա­ցի է հա­մա­րում ա­մեն բա­ նում, իսկ մյուս­նե­րին` մո­լոր­ված, այլ ո­րով­հետև նա սի­րում է Աստ­ծուն: Անց­յա­լի քրիս­տոն­յա­նե­րը մա­հա­նում էին ոչ թե ճշմար­տու­ թյան, ոչ թե հա­մոզ­մունք­նե­րի, ոչ թե սկզբունք­նե­րի, ոչ էլ ե­կե­ ղե­ցու հա­մար. նրանք մա­հա­նում էին Տեր Հի­սուս Քրիս­տո­սի հա­մար: Նրանք բա­վա­կա­նա­չափ ա­րիու­թյուն ու­նեին, որ­պես­զի սի­ րեին Նրան ա­ռանց փոխ­զի­ջում­նե­րի, այդ պատ­ճա­ռով նրանց հա­մար սար­սա­փե­լի չէր սե­փա­կան կյան­քը Նրա հա­մար տա­լը: Նա, ով սի­րում է Աստ­ծուն, օ­տա­րա­կան և պան­դուխտ է այս աշ­խար­հում: Ե­թե մար­դը լիո­վին ըն­դու­նի այս հե­ղա­փո­խա­ կան փի­լի­սո­փա­յու­թյու­նը, ե­թե նա հրա­ժեշտ տա իր մե­ղա­վոր էու­թյան ցան­կու­թյուն­նե­րին, ա­պա շու­տով կհայտն­վի բա­րու և չա­րի միջև մեծ պայ­քա­րի ա­մե­նա­թանձր տե­ղում: «Ե­թե փախս­տա­կան­նե­րից որևէ մե­կը հետ դառ­նա և վա­ զի հա­կա­ռակ ուղ­ղու­թյամբ,- ա­սել է Է­լիո­թը,- ա­պա բո­լո­րը կվճռեն, որ նա վե­րա­դառ­նում է թշնա­մու բա­նա­կը»: Նա, ով չի ըն­դու­նում հա­մընդ­հա­նուր ճա­նա­չում գտած տե­ սու­թյուն­նե­րը, հաս­կա­ցու­թյուն­նե­րը, ա­վան­դույթ­նե­րը, դա- տա­պարտ­ված է դժվա­րու­թյուն­նե­րի: «Աստ­ված չէր ղե­կա­վա­րում ինձ,- գրել է Լ­յու­թե­րը,- Նա ինձ հրում էր ա­ռաջ, Նա հրա­պու­րում է ինձ: Ես չեմ կա­ռա­վա­րում իմ կյան­քը: Ես փա­փա­գում եմ լռու­թյուն և հանգս­տու­թյուն, բայց ա­նընդ­հատ հայտն­վում եմ հե­ղա­փո­խա­կան վե­րա­փո­ խում­նե­րի և հու­զում­նե­րի թանձ­րու­քում»: Ե­թե դուք պաշտ­պա­նում եք Աստ­ծո հե­ղի­նա­կու­թյու­նը և պն­դում եք Նրա ճշմար­տու­թյու­նը, ինչ էլ դա ձեզ ար­ժե­նա, ան­պայ­ման տհա­ճու­թյուն­ներ կու­նե­նաք, ինչ­պես պա­տա­ հեց Հի­սու­սի հետ: Իսկ ե­թե դուք նա­հան­ջեք հան­գա­մանք­ նե­րի ճնշման ներ­քո և ձեր ձայ­նը չտաք ճշմար­տու­թյան և­ ար­դա­րու­թյան պաշտ­պա­նու­թյան օգ­տին, ա­պա կկա­րո­ղա­ նաք խու­սա­փել բա­զում տհա­ճու­թյուն­նե­րից, բայց հա­վի­ տե­նա­կան կյան­քի կորս­տի գնով: Դուք կկա­րո­ղա­նաք ձեզ են­թար­կեց­նել ողջ աշ­խար­հը, սա­կայն կվնա­սեք ձեր հո­ գուն: 82

Ան­տար­բե­րու­թյու­նը և հոգևոր քու­նը, որոնք ա­ռաջ է բե­ րում ծու­լու­թյու­նը, շատ մարդ­կանց խան­գա­րում են հաս­ կա­նալ ցնցող ճշմար­տու­թյունն այն մա­սին, որ աշ­խար­հում մո­լեգ­նում է մեծ պայ­քա­րը: Շ­քե­ղու­թյան և հար­մա­րա­վե­տու­ թյան մեջ անխ­ռով կյան­քը բթաց­նում է գի­տակ­ցու­թյու­նը, կու­րաց­նում է մար­դուն: Նա չի կա­րող հա­վա­տալ, որ բա­րու և չա­րի ու­ժե­րի միջև լար­ված պայ­քար է ըն­թա­նում մարդ­կա­յին մտքե­րի վրա ազ­դե­ցու­թյան հա­մար: Մենք` քրիս­տոն­յա­ներս, պետք է գի­տակ­ցենք, որ գտնվում ենք մար­տա­դաշ­տում: Ե­թե մենք մեզ ա­ռաջ­նորդ ենք ընտ­րել Քրիս­տո­սին, ա­պա պետք է դառ­նանք ահ­ռե­լի ճա­կա­տա­մար­տի մաս­նա­կի­ցը: Սա­տա­նան մար­տի է նե­տում չա­րի բո­լոր ու­ժե­րը: Ին­չո՞ւ է նա այդ­քան թույլ դի­մա­դրու­թյանյան հան­դի­պում: Ին­չո՞ւ են Քրիս­տո­սի զին­վոր­նե­րը քնած: Պատ­ճառն այն է, որ նրանք չեն հա­մախմբ­վել ի­րենց Գե­նե­ րա­լի շուր­ջը: Նրանք չու­նեն Նրա Հո­գին: Նրանք դի­մա­դրու­ թյանյուն չեն զգում թշնա­մու կող­մից: Նրանք չեն ա­տում չա­րի ճա­նա­պար­հը: Նրանք վճռա­կան դի­մա­դրու­թյանյուն ցույց չեն տա­լիս չա­ րին, ինչ­պես դա ա­նում էր Քրիս­տո­սը, չեն գի­տակ­ցում սա­ տա­նա­յի` ողջ տիե­զեր­քի խար­դախ թշնա­մու ահ­ռե­լի ու­ժը: Նրանք նող­կանք չեն զգում մեղ­քի նկատ­մամբ, ո­րով­հետև քիչ բան գի­տեն չա­րո­րակ ու­ռուց­քի նման տա­րած­վե­լու նրա ըն­ դու­նա­կու­թյան մա­սին: Նրանց ան­նե­րե­լի ան­տեղ­յա­կու­թյան և­ ան­հո­գու­թյան պատ­ ճա­ռով չա­րի ու­ժե­րը գրո­հում են այն­քան նպա­տա­կաս­լաց, ո­րը մեզ կցնցեր մինչև հո­գու խոր­քը, ե­թե միայն մենք մեզ հա­շիվ տա­յինք, թե ինչ է կա­տար­վում մեր մո­լո­րա­կում: Ան­բա­րո­յա­ կա­նու­թյու­նը բազ­մա­պատկ­վում է, իսկ սե­րը, ճշգրիտ հա­մա­ պա­տաս­խա­նե­լով Աստ­վա­ծաշն­չի մար­գա­րեու­թյա­նը, շա­տե­րի մեջ սառ­չում է: Աստ­ծուն հար­կա­վոր են մար­դիկ, ով­քեր բա­վա­րար ա­րիու­ թյուն ու­նեն, որ­պես­զի սի­րեն, սի­րեն` չնա­յե­լով իշ­խող չա­ րու­թյանն ու ա­տե­լու­թյա­նը, սի­րեն Հի­սու­սին, սի­րեն իրենց որ­պես Աստծո ուստրեր և դուստրեր, սի­րեն ի­րենց թշնա­մի­ նե­րին, սի­րեն սե­փա­կան հան­րա­ճա­նա­չու­թյան, հնա­րա­վոր է, նաև կյան­քի գնով: 83

Այս լար­ված պայ­քա­րում քրիս­տոն­յա­յի լա­վա­գույն զեն­քը սերն է: Ա­ռանց դրա մենք ա­նօգ­նա­կան ենք և­ ոչ­ ինչ չենք կա­րող ա­նել: Ե­թե մեր սրտե­րը վառ­ված չեն սի­րուց, մենք ան­պի­տան կյանք կապ­րենք և­ ան­դարձ կխոր­տակ­վենք հա­վի­տե­նու­թյան մեջ, այդ­պես էլ ո­չինչ չա­նե­լով Աստ­ծո հա­մար: Մենք ա­մեն ինչ կորց­նե­լու վտան­գին ենք են­թարկ­վում, ե­թե ան­հա­պաղ չարթ­նա­նանք մեր թմբի­րից և­ ակ­տիվ կեն­սա­հաս­տատ դիր­քո­ րո­շում չզբա­ղեց­նենք բա­րու ու­ժե­րի կող­մում, Քրիս­տո­սի զոր­ քե­րի դրո­շի ներ­քո: Բայց, ե­թե մենք վճռենք այս ան­հան­գիստ աշ­խար­հում ապ­րել Աստ­ծո սի­րո սկզբունք­նե­րով, ան­խու­սա­փե­լիո­րեն կհայտն­վենք ա­ռա­ջին գծում` ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի թանձ­ րու­քի մեջ: Մենք կա­տա­ղի, նպա­տա­կաուղղ­ված հար­ձա­կում­ նե­րի կեն­թարկ­վենք ողջ տիե­զեր­քի ա­մե­նա­կա­տա­ղի, նենգ ու դա­ժան թշնա­մու կող­մից: Հար­մա­րա­վե­տու­թյան ստրուկ­ներն այդ ժա­մա­նակ ա­րա­գո­րեն կհաս­կա­նան Հի­սու­սի խոս­քե­րի նշա­նա­կու­թյու­նը, «ոչ թե խա­ղա­ղու­թյուն, այլ սուր»: Ան­սաստ Մար­տին Լ­յու­թե­րի նման, մենք ան­խու­սա­փե­լիո­րեն կներ­քաշ­ վենք լար­ված պայ­քա­րի մեջ: Այն­պես, ինչ­պես վառ լույ­սը ցրում է խա­վա­րը, այդ­պես էլ ճշմար­տու­թյու­նը ցրում է մո­լո­րու­թյու­նը: Նրանք չեն կա­րող գո­յակ­ցել: Լույ­սի նկատ­մամբ սե­րը միա­ժա­մա­նակ նշա­նա­կում է պայ­քար և թշ­նա­մու­թյուն խա­վա­րի դեմ: Ե­թե քրիս­տոն­յա­նե­րը վճռա­կա­նո­րեն կանգ­նեն Քրիս­տո­ սի և Նրա սի­րո կող­մում, նրանց կյան­քում տհա­ճու­թյուն­ներ կսկսվեն: Քրիս­տոն­յա­նե­րի ու խա­վա­րի երկր­պա­գու­նե­րի միջև ան­խու­սա­փե­լիո­րեն տա­րա­ձայ­նու­թյուն­ներ կսկսվեն: Ան­զի­ ջում հոգևոր պա­տե­րազմ կբռնկվի: Մեզ հա­կա­ռա­կորդ­ներ ու թշնա­մի­ներ կհայտն­վեն, հնա­րա­վոր է ան­գամ մեր հա­մայնք­ նե­րում ու ըն­տա­նիք­նե­րում: Պատ­ճառն այն է, որ Աստ­ծո սի­ րո ո­գով վե­րածն­ված կյան­քը մշտա­կան հան­դի­մա­նու­թյուն է Ա­վե­տա­րա­նի լույ­սը մեր­ժող մարդ­կանց հա­մար, ով­քեր խոս­ քե­րով ըն­դու­նում են Քրիս­տո­սին, սա­կայն վճռո­րոշ պա­հին կհրա­ժար­վեն Նրա­նից: Հոգևո­րա­պես քնած քրիս­տոն­յա­նե­րը տա­նել չեն կա­րող նրանց, ով­քեր խախ­տում են ի­րենց ան­դոր­րը. նրանց վրդո­ վեց­նում են մար­դիկ, ում չի բա­վա­րա­րում ե­կե­ղե­ցու կամ աշ­ 84

խար­հի ար­դի վի­ճա­կը: Ե­կե­ղե­ցու բա­րե­հո­գու­թյուն ա­նող ան­դամ­ներն ու ղե­կա­վար­ներն անխ­ռով քնած են` չնա­յե­լով կա­ռուց­վող չա­րի­քի, նա­խա­պա­շար­մունք­նե­րի, ա­տե­լու­թյան, ան­բա­րո­յա­կա­նու­թյան և­ ե­սա­սի­րու­թյան պա­շար­ման պատ­ նեշ­նե­րին: Նրանց հա­մար ա­տե­լի է միայն այն միտ­քը, որ որևէ մե­կը կխա­թա­րի ի­րենց ան­դոր­րը: Նրանք հի­վան­դա­գին են ար­ձա­գան­քում ակ­տիվ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րի կո­չե­րին, ո­րով­ հետև դա կա­րող է թանկ նստել նրանց վրա: Մ­յուս կող­մից, Աստ­ծո հա­վա­տա­րիմ զին­վոր­նե­րը` Նրա բա­ րե­նո­րո­գիչ­նե­րը` ե­ղիա­նե­րը, ե­րե­միա­նե­րը, ստե­փա­նոս­նե­րը, պո­ղոս­նե­րը, մար­տին լյու­թեր­նե­րը ու­նեին հան­դուգն, ինք­նա­ գոհ խռո­վա­րար­նե­րի, խա­ղա­ղու­թյու­նը խա­թա­րող­նե­րի համ­ բավ: «Եվ հենց որ Ա­քաա­բը Ե­ղիա­յին տե­սավ, իս­կույն ա­սաց Ա­ քաա­բը նրան. Սա դո՞ւ ես, ով Իս­րա­յե­լի խան­գա­րող» (Գ Թա­ գա­վո­րաց 18.17): Սա­տա­նան միշտ խե­ղա­թյու­րում է ի­րե­րի ճշմա­րիտ բնույ­թը: Եվ այս­տեղ մենք տես­նում ենք, թե ինչ­պես ընտր­յալ, բայց Աստ­ծուց հե­ռա­ցած ժո­ղովր­դի բա­րո­յազրկ­ված թա­գա­վո­րը Աստ­ծո հա­վա­տա­րիմ ծա­ռա­յին մե­ղադ­րում է, թե նա է այն դժվա­րու­թյուն­նե­րի, գժտու­թյուն­նե­րի ու հիաս­թա­ փու­թյան պատ­ճա­ռը, որ վե­րապ­րում է Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը: Որ­քա՜ն նրբին հեգ­նանք է սա: Բայց այս ի­րա­վի­ճա­կը կրկնվե­լու է կրկին ու կրկին, այն­ քան ժա­մա­նակ, մինչև որ ա­վարտ­վի բա­րու և չա­րի միջև մեծ պայ­քա­րը: Ե­թե դուք քրիս­տոն­յա եք, ա­պա պատ­րաստ կլի­նեք նման մե­ղադ­րանք­նե­րի: Այդ­պի­սի ապ­րում­ներն ա­մենևին էլ չեն նշա­նա­կում, որ Աստ­ծո հետ մեր փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում ա­մեն բան չէ, որ կար­գին է: Հար­կա­վոր է, որ մենք հաս­կա­նանք հա­նուն ճշմար­տու­թյան հա­լա­ծանք­նե­րի աստ­վա­ծաշնչ­յան ճշմար­ տու­թյու­նը: Աստ­վա­ծա­յին սի­րո սկզբունք­նե­րով ապ­րող մար- դիկ ան­խու­սա­փե­լիո­րեն կբախ­վեն աշ­խար­հի դի­մա­դրու­ թյանյա­նը, որն ա­վե­լի ու ա­վե­լի է հակ­վում դե­պի հա­կա­ռակ սկզբուն­քը` չցան­կա­նա­լով ըն­դու­նել սե­րը, ան­գամ Աստ­ծո սե­րը: Ան­գամ Աստ­ծո Որ­դու` Խաչ­յալ Քրիս­տո­սի մեջ հայտն­ ված սե­րը: 85

Ե­թե քրիս­տոն­յան չի կա­րող սի­րել, երբ հան­դի­պում է դի­մա­ դրու­թյանյան, նա չի կա­րող դառ­նալ հաղ­թող` պաշտ­պա­նե­լով Քրիս­տո­սի դա­տը: Ե­թե այդ­պի­սի բան է պա­տա­հում, բո­լոր լա­ վա­գույն մտա­դրու­թյուն­ներն ու ա­մե­նաա­ռողջ ուս­մունք­նե­րը ո­չինչ չեն նշա­նա­կում: Ե­թե դուք քայ­լում եք սի­րո ա­րա­հե­տով, դուք վաղ, թե ուշ կհան­գեք այն եզ­րա­կա­ցու­թյան, որ ճշմա­րիտ սե­րը` «ա­գա­ պեն», ու­ժեղ զգաց­մունք է: Սե­րը հա­ճե­լի, ոչն­չի չպար­տա­վո­րեց­ նող ժա­մանց չէ ծաղ­կա­նո­ցը խնա­մե­լու նման, այն հրա­պու­րիչ գործ չէ, որն ա­նե­լով կա­րե­լի է հանգս­տա­նալ: Սե­րը դժվա­րին, եր­բեմն ան­գամ վտան­գա­վոր գործ է, ո­րը պա­հան­ջում է ժա­ մա­նա­կի, ու­ժե­րի և­ ե­ռան­դի լիա­կա­տար նվի­րում: Դա նույնն է, որ փոր­ձես մերկ ձեռ­քե­րով շրջել սա­րը: Մարդ­կանց սի­րե­լը գերդժ­վար է: Մեր բո­լոր փոր­ձե­րը կա­րող են ու­նայն և հիաս­ թա­փեց­նող դուրս գալ: Բայց ե­թե դուք քրիս­տոն­յա եք, դուք կընտ­րեք սի­րո ու­ղին` չնա­յե­լով հետևանք­նե­րին, ինչ­պես դա ա­նում էր Հի­սու­սը: «Եվ չձանձ­րա­նաք բա­րին գոր­ծե­լուց, ո­րով­հետև իր ժա­մա­ նա­կին կհնձենք` ե­թե չթու­լա­նանք» (­Գա­ղա­տա­ցիս 6.9): Հիմ­ նվե՛ք այս խոստ­ման վրա և մի՛ դա­դա­րեք սի­րել: Սի­րո սկզբունք­նե­րի ա­ռողջ ըմբռ­նու­մը մեզ ըն­դու­նակ կդարձ­նի ցնծալ դժվար պա­րա­գա­նե­րի և­ ապ­րում­նե­րի մեջ: Այդ ապ­րում­ներն ան­գամ կա­րող են հա­մար­վել նշան, որ Աստ­ ված ո­րո­շա­կիո­րեն ձեզ որ­պես գոր­ծիք է օգ­տա­գոր­ծում Իր ծրագ­րե­րի ի­րա­կա­նաց­ման հա­մար: Հա­կա­ռակ դեպ­քում դուք ոչ մի հա­կազ­դե­ցու­թյան չէիք հան­դի­պի: «Ե­րա­նի նրանց, որ ար­դա­րու­թյան հա­մար հա­լած­ված են, որ նրանցն է երկն­քի ար­քա­յու­թյու­նը: Ե­րա­նի է ձեզ, երբ որ կնա­ խա­տեն ձեզ և կ­հա­լա­ծեն և­ ա­մեն չար բան սուտ տե­ղը կա­սեն ձեր մա­սին Իմ պատ­ճա­ռով: Ու­րա­խա­ցեք և ցն­ծա­ցեք, որ ձեր վարձ­քը շատ է երկն­քում. Ո­րով­հետև այս­պես հա­լա­ծե­ցին մար­ գա­րե­նե­րին, որ ձե­զա­նից ա­ռաջ կա­յին» (­Մատ­թեոս 5.10-12): Ու­րա­խա­ցե՛ք հա­լա­ծանք­նե­րի հա­մար, խոր­հուրդ է տա­լիս մեզ Աստ­ծո Խոս­քը: Իս­կա­պես հա­վա­տա­ցյալ մար­դու հա­մար դրանք Քրիս­տո­սի հետ նրա փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ցու­ ցիչն են և­ այն բա­նի ա­պա­ցույ­ցը, որ ին­քը մաս­նակ­ցում է Եր­ կիր մո­լո­րա­կի նվաճ­ման Աստ­ծո մեծ ար­շա­վին: 86

Ձե­զա­նից շատ շա­տերն են վա­խե­նում ու­րա­խա­նալ դի­ մա­դրու­թյանյան և հա­լա­ծանք­նե­րի հա­մար: Մեզ կա­րող են մա­զո­խիստ­ներ կամ խե­լաց­նոր­ներ հա­մա­րել: Բայց դա չէր հու­զում Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լին: «Ուս­տի հա­վա­նել եմ տկա­րու­թյուն­նե­րի, թշնա­մանք­նե­րի, վշտե­րի, հա­լա­ծանք­նե­րի, և նե­ղու­թյուն­նե­րի` Քրիս­տո­սի հա­ մար. որ երբ որ տկա­րա­նում եմ, այն ժա­մա­նակ զո­րա­նում եմ» (Բ Կորն­թա­ցիս 12.10): Մեզ ան­հրա­ժեշտ է ա­վե­լի լավ հաս­կա­նալ, որ Աստ­ծո գոր­ ծը կա­րող է ա­ռաջ շարժ­վել միայն պայ­քա­րի պայ­ման­նե­րում: Ցան­կա­ցած տե­սա­կի ա­ռա­ջըն­թա­ցը դի­մա­դրու­թյանյուն է ա­ ռաջ բե­րում: «­Քա­ղա­քակր­թու­թյունն ա­ռաջ մղած մար­դիկ բար­կա­ցած մար­դիկ էին,- մի ան­գամ բա­ցատ­րեց հա­մընդ­հա­նուր սեր վա­ յե­լող քա­րո­զիչ Պիտր Մար­շե­լը,- նրանք ան­բա­վա­կա­նու­թյուն էին ար­տա­հայ­տում հա­սա­րա­կա­կան այ­գի­նե­րում և­ առևտ­րի կենտ­րոն­նե­րի մո­տա­կայ­քում, նրանք թռու­ցիկ­ներ էին սոսն­ ձում հան­րա­յին շեն­քե­րի վրա: Նրանք գի­տակ­ցա­բար ի­րենց դա­տա­պար­տում էին դժվա­րու­թյուն­նե­րի, նրանք սրտին չա­ փա­զանց մոտ էին ըն­դու­նում ե­կե­ղե­ցու և հա­սա­րա­կու­թյան թե­րու­թյուն­նե­րը» (­Ջոն Դոու Ա­շա­կեր­տը, 105): Վ­րա է հաս­նում այն ժա­մա­նա­կը, երբ յու­րա­քանչ­յու­րը, ի­ րա­գոր­ծե­լու հա­մար իր աստ­վա­ծա­բուխ նշա­նա­կու­մը, պետք է խի­զա­խո­րեն դի­մա­վո­րի դա­տա­պար­տու­մը այլ մարդ­կանց կող­մից, ո­րոնց թվում կա­րող են հայտն­վել մեր ծնող­նե­րը, բա­ րե­կամ­նե­րը, հա­վա­տա­կից­նե­րը կամ ե­կե­ղե­ցու իշ­խա­նու­թյուն­ նե­րը»: «Քրիս­տո­նեու­թյանն ան­հրա­ժեշտ են վճռա­կան մար­դիկ,գրում էր Շե­փար­դը,- ով­քեր սուղ հան­գա­մանք­նե­րում չեն հրա­ ժար­վի ի­րենց հա­վա­տի սկզբունք­նե­րից, չեն վա­խե­նա կրե­տի բույ­նը քան­դե­լուց»: Մար­տին Լ­յու­թերն անձ­նա­կան փոր­ձով գի­տեր Աստ­ծո մա­ սին հան­դուգն վկա­յու­թյան գի­նը: «­Խա­ղա­ղու­թյուն, ե­թե հնա­ րա­վոր լի­նի,- գրել է նա,- բայց ճշմար­տու­թյուն` ցան­կա­ցած գնով»: «Եր­բեք մի՛ հրա­ժար­վեք ձեր անձ­նա­կան փոր­ձա­ռու­ թյուն­նե­րից կամ հա­մոզ­մունք­նե­րից,- նրան կրկնում է Դագ 87

Հա­մարսք­յուլ­դը,- հա­նուն խա­ղա­ղու­թյան և բա­րե­կե­ցու­ թյան»: Աստ­վա­ծա­շուն­չը գրում է Քրիս­տո­սի ա­ռա­ջին հետևորդ­նե­ րի` որ­պես անձ­նու­րաց մարդ­կանց մա­սին, ով­քեր անմ­նա­ցորդ սի­րում էին Տի­րո­ջը և նվիր­ված էին Նրան: Նրանք հաս­տատ ո­րո­շում էին կա­յաց­րել. ու­նայն չապ­րել կյան­քը: Ողջ հե­թա­նո­ սա­կան աշ­խար­հը պա­րու­րե­լով Աստ­ծո սի­րով, նրանք ա­նընդ­ հատ բախ­վում էին հար­ձա­կում­նե­րի, առ­ճա­կա­տում­նե­րի, թա­կարդ­նե­րի, որ սա­տա­նան դնում էր նրանց ճա­նա­պար­հին: Չ­բա­վա­րար­վե­լով ի­րե­րի առ­կա դրու­թյամբ, նրանք «շփո­թեց­ րել էին աշ­խար­հը» (այլ թարգ­մա­նու­թյամբ` «աշ­խար­հը գլխի­ վայր էին շրջել» Գործք ա­ռա­քե­լոց 17.6): Այ­սօր Հայ­րը ծա­րա­վի է Իր զա­վակ­նե­րին օժ­տե­լու նույն զո­րու­թյամբ, նույն­պի­սի գի­տակց­ված ա­րիու­թյամբ և սր­բա­ զան հանդգ­նու­թյամբ: Նա սպա­սում է, թե երբ Իր ժո­ղո­վուր­ դը դուրս կգա պատ­մա­կան թա­տե­րա­բեմ, երբ Իր ժո­ղո­վուր­դը կհայտն­վի ա­ռա­ջին գծում, ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի կենտ­րո­ նում: Նա ցան­կա­նում է, որ Իր հետևորդ­նե­րը, Հի­սու­սի նման, ի­րենց լիո­վին Նրան նվի­րեն` չնա­յե­լով հետևանք­նե­րին, ինչ էլ դա նրանց ար­ժե­նա:

88

Գլուխ 11

ՍԵՐԸ ՆՇԱՆԱԿՈՒՄ Է ԱՆՁՆԱԿԱՆ ԹՇՆԱՄԱՆՔԻՑ ՀՐԱԺԱՐՈՒՄ «Ե­թե մեկն ա­սի, թե սի­րում եմ Աստ­ծուն, և­իր եղ­ բորն ա­տի, նա ստա­խոս է: Ո­րով­հետև նա, որ իր տե­սած եղ­բո­րը չի սի­րում, Աստ­ծուն, որ չի տե­սել, ինչ­պե՞ս կա­րող է սի­րել: Եվ այս պատ­վի­րանքն ու­նենք Նրա­նից, թե նա, որ Աստ­ծուն սի­րում է, իր եղ­բորն էլ սի­րի»:­ Ա Հով­հան­նես 4.20,21

Ե

րկու մարդ կա­նո­նա­վոր կեր­պով նույն ե­կե­ղե­ցին էին գա­ լիս` մաս­նակ­ցե­լու երկր­պա­գու­թյա­նը: Եր­կուսն էլ նույն ար­հես­տի մար­դիկ էին և բա­րե­խիղճ աշ­խա­տա­վոր­ներ: Եր­ կուսն էլ հա­մա­րում էին, որ ման­րակր­կիտ կա­տար­ված աշ­խա­ տան­քը միա­ժա­մա­նակ նաև քրիս­տո­նեու­թյան գո­վազդ է, այդ պատ­ճա­ռով նրանք ջա­նում էին, որ­քան հնա­րա­վոր է, ազն­վո­ րեն կա­տա­րել պատ­վեր­նե­րը: Մի ան­գամ, եր­կուսն էլ ա­ռա­ջար­կե­ցին ի­րենց ծա­ռա­յու­ թյուն­նե­րը, ընդ ո­րում, յու­րա­քանչ­յու­րը նշա­նա­կեց իր գի­նը: Ի­հար­կե, պայ­մա­նա­գի­րը կնքվեց եր­կու­սից միայն մե­կի հետ: Ան­հա­ջո­ղա­կի կի­նը շատ տրտմեց: Նրան փող էր հար­կա­վոր ինչ-որ ցան­կա­լի իր գնե­լու հա­մար: Երբ հայտ­նի դար­ձան նրանց նշա­նա­կած գնե­րը, պարզ դար­ձավ, որ պայ­մա­նա­ գի­րը կնքած ար­հե­ստա­վորն ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի ցածր էր գնա­հա­տել իր աշ­խա­տան­քը: Տրտ­մած կի­նը վճռեց, որ իր ա­մուս­նու մրցա­կի­ցը հա­տուկ է ի­ջեց­րել գի­նը, որ­պես­զի իր 89

հա­վա­տա­կից եղ­բո­րը զրկի ձեռն­տու պատ­վե­րից: Նա այդ միտ­քը հայտ­նեց իր ա­մուս­նուն: Ի­րա­կա­նում, մրցա­կի­ցն այդ­քան ցածր գին էր պա­հան­ջել այն պատ­ճա­ռով, որ ցան­կա­նում էր հնա­րա­վո­րու­թյուն տալ իր որ­դուն` իր ու­ժե­րը փոր­ձել գործ­նա­կա­նում, ով այդ ժա­մա­ նակ ար­հես­տը սո­վո­րում էր հոր մոտ: Կ­նոջ աննր­բան­կա­տու­ թյունն իր հետ­քը թո­ղեց ա­մուս­նու հոգևոր վի­ճա­կի վրա: Նա հա­վա­տաց կնոջ ստին և չա­րա­ցավ իր եղ­բոր նկատ­մամբ: Հետև­յալ շա­բաթ, նա, ա­ռանց որևէ բա­ցատ­րու­թյան, հրա­ ժար­վեց ե­կե­ղե­ցում ըն­ծա­ներ հա­վա­քել ի­րեն նե­ղաց­նող եղ­բոր հետ միա­սին: Նա վճռեց, որ ե­թե ձևաց­նի, թե ո­չինչ տե­ղի չի ու­նե­ցել, բո­լոր կմտա­ծեն, որ ինքն ար­դա­րաց­նում է իր եղ­բոր ա­րար­քը: Նրա գոր­ծըն­կե­րը շու­տով ա­մեն բան հաս­կա­ցավ: Մ­տա­հոգ­ված ու վի­րա­վոր­ված` նա սկսեց խու­սա­փել իր հա­ վա­տա­կից եղ­բո­րից: Նա չէր ցան­կա­նում ռիս­կի դի­մել` վա­խե­ նա­լով սադ­րել իր եղ­բո­րը և­ է՛լ ա­վե­լի շատ տրա­մադ­րել իր դեմ: Եր­կուսն էլ սկսե­ցին պատր­վակ փնտրել ե­կե­ղե­ցու նա­ խաս­րա­հում հան­դի­պում­նե­րից խու­սա­փե­լու հա­մար: Լի­նե­ լով աստ­վա­ծաշնչ­յան դպրո­ցի նույն խմբի ան­դամ­ներ, նրանք թեթևա­ցած շունչ քա­շե­ցին, երբ ի­րեն­ցից մե­կը տե­ղա­փոխ­վեց մեկ այլ խումբ: Երկր­պա­գու­թյուն­նե­րի ժա­մա­նակ, նրանք ջա­ նում էին ի­րենց ըն­տա­նիք­նե­րի հետ նստել ե­կե­ղե­ցու դահ­լի­ճի հա­կա­դիր ծայ­րե­րում: Ոչ ոք չէր տես­նում, որ նրանք երկր­պա­ գու­թյան ա­վար­տից հե­տո բարևեն միմ­յանց, ինչ­պես ա­նում էին շատ տա­րի­նե­րի ըն­թաց­քում: Նրանց հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մա­սին ի­մա­ցան ե­կե­ղե­ցու մյուս ան­դամ­նե­րը: Նրանք ա­րա­գո­րեն ան­ցան այն սար­կա­վա­ գի կող­մը, ով ա­վե­լի հա­մակ­րե­լի էր ի­րենց հա­մար: Այդ­պես ստեղծ­վեց ե­կե­ղե­ցու եր­կու թշմա­նա­կան խմբա­վո­ րում: Հո­վի­վը, նկա­տե­լով հա­մայն­քում հոգևոր կյան­քի ան­կու­մը, ո­րո­շեց այ­ցե­լել նախ­կին ըն­կեր­նե­րից մե­կին: Ի­մա­նա­լով այդ մա­սին, երկ­րորդ սար­կա­վա­գը եզ­րա­կաց­րեց, որ հո­վի­վը ա­ ջակ­ցում է իր հա­կա­ռա­կոր­դին, և­ իս­կույն նա­մակ ու­ղար­կեց տե­ղա­կան միու­թյան նա­խա­գա­հին` բո­ղո­քե­լով հով­վի կողմ­ նա­պա­հու­թյու­նից: Նա պնդում էր, որ հո­վի­վը ցան­կա­նում է ե­կե­ղե­ցին բա­ժա­նել խմբակ­ցու­թյուն­նե­րի: 90

Մ­տա­հոգ­ված նա­խա­գա­հը, որ տեղ­յակ չէր այդ հա­մայն­քի վշտից, կան­չեց հով­վին և նրան պատ­մեց բո­ղո­քի մա­սին: Նա խնդրեց ա­ռա­վել զգույշ և­ ու­շա­դիր լի­նել իր խնամակալու­ թյան տակ գտնվողների հետ փոխհարաբերություններում: Հո­վի­վը, որ միշտ ցան­կա­նում էր հա­ճո­յա­նալ միու­թյան նա­խա­գա­հին, տրտմեց: Չէ՞ որ նա ու­զում էր ար­դա­րա­ցի լի­նել եր­կու ար­հես­տա­վոր­նե­րի նկատ­մամբ, ով­քեր գժտվել էին լրջո­րեն ու եր­կար ժա­մա­նա­կով, այժմ ար­դեն դա պարզ էր: Արդ­յուն­քում, հո­վի­վը կորց­րեց այդ հա­մայն­քում աշ­խա­ տե­լու շա­հագրգռ­վա­ծու­թյունն ու սկ­սեց ա­վե­լի մեծ ու­շա­ դրու­թյուն դարձ­նել իր շրջա­նի մյուս հա­մայնք­նե­րին: Նա վճռեց չմի­ջամ­տել եր­կու սար­կա­վագ­նե­րի փոխ­հա­րա­բե­րու­ թյուն­նե­րին, որ­պես­զի է՛լ ա­վե­լի չխո­րաց­նի հա­կա­մար­տու­ թյու­նը: Ա­մեն­շա­բա­թյա ա­ղոթ­քի ժո­ղով­նե­րի հա­ճա­խե­լիու­թյունն ըն­կավ ա­լե­կոծ­ված ե­կե­ղե­ցում: Երբ ե­կավ ե­կե­ղե­ցու ծա­ռա­ յող­նե­րի վե­րընտ­րու­թյան ժա­մա­նա­կը, քչերն ար­ձա­գան­քե­ցին ընտ­րա­կան հանձ­նա­ժո­ղո­վի կո­չին` ծա­ռա­յե­լու որ­պես սար­ կա­վագ­ներ ու ե­րեց­ներ: Քա­րո­զի­չը մտա­դիր էր ձմռա­նը ա­վե­տա­րան­չա­կան հա­վաք կազ­մա­կեր­պել այդ քա­ղա­քում: Բայց գնա­հա­տե­լով ի­րա­դրու­ թյու­նը, նա վճռեց չա­նել դա: Պատ­ճառ­նե­րից մե­կը ե­կե­ղե­ցու ֆի­նան­սա­կան ճգնա­ժամն էր: Հա­մայն­քի գան­ձա­պա­հը դժվա­ րու­թյամբ էր մի­ջոց­ներ հայ­թայ­թում ա­ղոթ­քի տու­նը պա­հե­լու և տն­տե­սա­կան ծախ­սե­րի հա­մար: Ե­կե­ղե­ցու ան­դամ­ներն սկսե­ցին դժգո­հու­թյամբ նոր մարդ­ կանց հրա­վի­րել երկր­պա­գու­թյան: Ո­մանք պատ­ճա­ռա­բա­նում էին, թե այ­ցե­լու­նե­րը կա­րող են սառ­նու­թյուն և­ ան­տար­բե­րու­ թյուն զգալ: Այդ տա­րի ոչ մի մկրտու­թյուն չե­ղավ: Սե­րը նկա­ տե­լիո­րեն սա­ռել էր: Ե­կե­ղե­ցու ան­դամ­նե­րը գրե­թե լիո­վին կորց­րել էին ի­րենց քա­ղա­քի բնա­կիչ­նե­րին Աստ­ծո սե­րը բա­ցե­լու ըն­դու­նա­կու­ թյու­նը: Շատ քրիս­տոն­յա­նե­րի հոգևոր ա­ճը կանգ էր ա­ռել, շա­տերն առ­հա­սա­րակ հիաս­թափ­վե­ցին ու գնա­ցին աշ­խարհ, և­ այդ ա­մե­նն ա­նա­խորժ թյու­րի­մա­ցու­թյան պատ­ճա­ռով, ո­ րը, քաղց­կե­ղա­յին ու­ռուց­քի նման, ախ­տա­հա­րել էր հա­մայն­քի ողջ մար­մի­նը: 91

Աստ­ծո ե­կե­ղե­ցին պետք է վա­խե­նա ոչ այն­քան աշ­խար­ հի դի­մա­դրու­թյանյու­նից, որ­քան հա­վա­տա­վոր­նե­րի սրտում փայ­փայ­վող չա­րի­քից: Այդ չա­րիքն ա­մե­նա­կոր­ծա­նա­րար կեր­ պով է անդ­րա­դառ­նում Աստ­ծո գոր­ծի վրա: Նա­խան­ձը, վի­րա­ վո­րանք­նե­րը, խա­վարչ­տին կաս­կած­նե­րը, հա­կակ­րանքն ու ար­հա­մար­հան­քը կոր­ծա­նա­րար են հոգևոր կյան­քի հա­մար: Հի­սու­սը ջա­նում էր Իր հետևորդ­նե­րի գի­տակ­ցու­թյա­նը հասց­նել, որ նրանք չպետք է զգու­շա­նան մարմ­նին հասց­ված վնա­սից: Ա­մե­նից ա­ռաջ հար­կա­վոր է պահ­պա­նել հո­գին, այ­ սինքն` ան­ձի հոգևոր տե­սանկ­յու­նը: Բայց ո­չինչ այն­քան չի սպառ­նում հոգևոր բա­րօ­րու­թյա­նը, որ­քան հա­կակ­րանքն ու չա­րու­թյու­նը ըն­տա­նի­քի, հա­մայն­քի ան­դամ­նե­րի միջև մարդ­ կանց փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի բո­լոր մա­կար­դակ­նե­րում: «Ե­թե մեկն ա­սի, թե սի­րում եմ Աստ­ծուն, և­ իր եղ­բորն ա­ տի, նա ստա­խոս է: Ո­րով­հետև նա, որ իր տե­սած եղ­բո­րը չի սի­րում, Աստ­ծուն, որ չի տե­սել, ինչ­պե՞ս կա­րող է սի­րել: Եվ այս պատ­վի­րանքն ու­նենք Նրա­նից, թե նա, որ Աստ­ծուն սի­ րում է, իր եղ­բորն էլ սի­րի» (Ա Հով­հան­նես 4.20-21): Աստ­ծո նկատ­մամբ մեր սե­րը սեր­տո­րեն ու անխ­զե­լիո­րեն կապ­ված է մարդ­կանց նկատ­մամբ մեր սի­րո հետ: Դուք չեք կա­րող սի­րել Աստ­ծուն` չսի­րե­լով մարդ­կանց: Դուք նաև չեք կա­րող ան­կեղ­ծո­րեն սի­րել մարդ­կանց` չսի­րե­լով Աստ­ծուն: Մենք հա­ճախ չենք գի­տակ­ցում, որ մարդ­կանց նկատ­մամբ մեր սերն ուղ­ղա­կիո­րեն ար­տա­ցո­լում է Աստ­ծո նկատ­մամբ մեր սե­րը: Ան­գամ փրկագն­ված­նե­րը վեր­ջին դա­տաս­տա­նի ժա­մա­ նակ չեն կա­րո­ղա­նա լիո­վին ըմբռ­նել այս սկզբուն­քը: Հի­սուսն ընդգ­ծել է դա, խո­սե­լով այն զար­ման­քի մա­սին, որ կար­տա­ հայ­տեն Իր ճշմա­րիտ հետևորդ­նե­րը: Նրանք կզար­մա­նան, երբ Նա բա­ցա­հայ­տի սե­րը, որը նրանք դրսևո­րել են նրանց նկատ­մամբ, ով­քեր ու­նե­ցել են դրա կա­րի­քը: Կա­րի­քա­վոր­նե­րի նկատ­մամբ սե­րը Նա ըն­դու­նում է որ­պես հենց Իր նկատ­մամբ դրսևոր­ված սեր: «­Թա­գա­վորն էլ կպա­տաս­խա­նի և կա­սի նրանց. Ճշ­մա­րիտ ա­սում եմ ձեզ, ո­րով­հետև այս իմ փոքր եղ­ բայր­նե­րից մե­կին ա­րիք, Ինձ ա­րիք» (­Մատ­թեոս 25.40): Մարդ­կանց նկատ­մամբ սե­րը բա­ցա­հայ­տում է Աստ­ծո նկատ­մամբ ձեր սի­րո խո­րու­թյու­նը: Հով­հան­նե­սը, ով զգա­ցել էր սի­րո մե­ծա­գույն խո­րու­թյու­նը, գրել է. «Ե­թե ի­րար սի­րենք` 92

Աստ­ված մե­զա­նում է բնակ­վում, և Նրա սե­րը կա­տար­յալ է մե­զա­նում» (Ա Հով­հան­նես 4.12): Աստ­ված հա­մա­րում է, որ կա­տա­րե­լու­թյու­նը հո­գու ողջ զո­րու­թյամբ սի­րե­լու ըն­դու­նա­ կու­թյունն է` քո ներ­սում Հի­սուս Քրիս­տո­սի բնա­վո­րու­թյան և կեր­պա­րի վե­րա­կանգն­ման գոր­ծըն­թա­ցում: Միայն այն մար­դը, ով ան­շա­հախն­դիր սի­րում է իր եղ­բո­ րը, իս­կա­պես սի­րում է Աստ­ծուն: Այն հո­գին, որը դրսևոր­վում է մեր­ձա­վոր­նե­րի հետ մեր փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում, մեր ճշմա­րիտ մարդ­կա­յին էու­թյունն է, ինչ­պես այն գնա­հա­տում է Աստ­ված: «Աղ­քա­տին ծաղր ա­նո­ղը նրա Ա­րար­չին է ա­նար­գում» (Ա­ ռա­կաց 17.5): «Իր ըն­կե­րին ա­նար­գո­ղը մե­ղան­չում է» (Ա­ռա­ կաց 14.21): Ե­թե դուք նե­ղաց­րել եք ձեր ըն­կե­րո­ջը, պետք է գի­տակ­ցեք, որ սխալ եք վար­վել: Հե­տո, դուք պետք է Աստ­ծուց նե­րո­ղու­թյուն խնդրեք, ո­րով­հետև ձեր ըն­կե­րը պատ­կա­նում է Աստ­ծուն: Նե­ղաց­նե­լով նրան, դուք վի­րա­վո­րել եք նրա Ա­րար­ չին ու Փրկ­չին: Աստ­ծո նկատ­մամբ շին­ծու սե­րը չի կա­րող փոխ­հա­տու­ ցել սի­րո ան­բա­վա­րա­րու­թյու­նը մեկ այլ մար­դու նկատ­մամբ: Դուք պետք է սի­րեք ան­գամ դա­ժա­նա­ցած մե­ղա­վոր­նե­րին, ով­ քեր վի­րա­վո­րում են ձեր լա­վա­գույն զգաց­մունք­նե­րը: Աստ­ված խնդրում է ձեզ` որ­պես քրիս­տոն­յա­ներ, Իր սե­ րը հա­սա­նե­լի դարձ­նել բո­լո­րի հա­մար, նաև նրանց, ով­քեր տհաճ են ձեզ հա­մար, և նրանց, ով­քեր կողմ­նա­կից չեն ձեր հա­յացք­նե­րին: Մար­դիկ նման են անհ­նա­զանդ փոք­րիկ ե­րե­խա­նե­րի: Նրանք ա­մե­նից շատ սի­րո կա­րիք ու­նեն այն ժա­մա­նակ, երբ ա­ մե­նից քիչ են ար­ժա­նի դրան: Աստ­ծուն հար­կա­վոր են մար­դիկ, ով­քեր խնդրում են Ի­րեն` օժ­տել թան­կար­ժեք սուրբ սի­րով, ո­րը կա­րող է հաղ­թա­հա­րել ցա­սու­մը, վի­րա­վո­րանք­ներն ու ա­նար­ դա­րու­թյու­նը: Սա կեն­սա­կան կարևո­րու­թյուն ու­նի ինչ­պես իր` քրիս­տոն­յա­յի, այն­պես էլ նրանց հա­մար, ում նա սի­րում է: Ե­թե դյու­րա­բոր­բո­քու­թյան կամ հա­կակ­րան­քի պատ­ճա­ռով սառ­չում է մեր սե­րը մար­դու նկատ­մամբ, ա­պա միա­ժա­մա­նակ խզվում է նաև Աստ­ծո նկատ­մամբ մեր սի­րո հիմ­քը: Մենք պետք է սո­ վո­րենք կա­ռա­վա­րել այն­պի­սի հույ­զեր, ինչ­պի­սիք են դյու­րա­ բոր­բո­քու­թյու­նը, վրդով­մուն­քը կամ ցա­սու­մը մեկ այլ մար­դու 93

նկատ­մամբ: Մենք չենք կա­րող ա­նու­շա­դրու­թյան մատ­նել նրանց հայտն­վե­լը մեր քրիս­տո­նեա­կան կյան­քում: «­Թող ա­րե­գա­կը ձեր բար­կու­թյան վրա մայր չմտնի»,խոր­հուրդ էր տա­լիս Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը: Նա հստակ կեր­պով հաս­կա­նում էր, որ մեր­ձա­վո­րի նկատ­մամբ հա­կակ­րան­քի պատ­ճա­ռով, մենք կա­րող ենք կորց­նել կապն Աստ­ծո հետ: Այդ պատ­ճա­ռով, նա նաև խոր­հուրդ էր տա­լիս. «Ա­մեն դառ­նու­ թյուն և բար­կու­թյուն և սրտմ­տու­թյուն և­ ա­ղա­ղակ և հայ­հո­ յու­թյուն թող վեր առն­վի ձե­զա­նից` ա­մեն չա­րու­թյան հետ» (Ե­փե­սա­ցիս 4.31): Աստ­ծո սի­րո գի­տա­կը պետք է սո­վո­րի կա­ռա­վա­րել իր հույ­ զե­րը: Դա անհրաժեշտ է, որպեսզի ապրենք Աստծո արքա­ յու­թյու­նում այստեղ՝ երկրի վրա, և մտնենք ապագա փառքի ար­քա­յու­թյան մեջ: Երբ Քրիս­տո­սը երկ­րորդ ան­գամ եր­կիր գա, Նա ա­կըն­թար­ թո­րեն, գերբ­նա­կան ձևով քրիս­տոն­յա­նե­րին չի օժ­տի մարդ­ կանց նկատ­մամբ լավ վե­րա­բեր­վե­լու ըն­դու­նա­կու­թյամբ: Նա կգա, որ­պես­զի ողջ տիե­զեր­քի առջև հռչա­կի, որ Իր զա­ վակ­նե­րից մի քա­նի­սը սո­վո­րել են սի­րել և ք­րիս­տո­նեա­բար վե­րա­բեր­վել անձ­նա­կան հա­կակ­րանք­նե­րին, ինչ­պես նաև հաղ­թա­հա­րել այ­լա­խոհ­նե­րի նկատ­մամբ հա­կակ­րան­քի զգա­ ցու­մը: Քրիս­տո­սը նրանց ար­ժա­նի կհռչա­կի երկն­քի ար­քա­յու­ թյան մեջ ապ­րե­լու հա­մար: Անձ­նա­կան հա­կակ­րան­քից ա­զատ­վե­լու հա­մար, քրիս­տոն­ յան պետք է ըմբռ­նի և զ­գա նե­րու­մը: Դյու­րա­բոր­բո­քու­թյու­նը, վրդով­մունքն ու ցա­սու­մը հաղ­թա­հա­րե­լու հա­մար դուք պետք է խաչ­վեք ա­մե­նա­ներ­ման խա­չին: Նե­րու­մը չի կա­րող սահ­մա­նա­փակ­վել ժա­մա­նա­կի ո­րո­շա­ կի պա­հի կա­տար­ված գոր­ծո­ղու­թյամբ: Այն ձեր մեջ ի հայտ չի գա ոչն­չից` ճգնա­ժա­մա­յին պա­հին, որն անս­պա­սե­լիո­րեն կծա­գի ձեր կյան­քում: Նե­րումն ու­նի հա­րա­ճուն, շա­րու­նա­կա­ կան բնույթ։ Այն կյան­քի ու­ղի է, ո­րով քրիս­տոն­յա­նե­րը գնում են ա­մեն ժա­մա­նակ` նա­յե­լով հա­վա­տի Զո­րագլ­խին ու Կա­ տա­րո­ղին: Ե­թե Աստ­ված միշտ նե­րում է մեզ, ա­պա ին­չո՞ւ մենք էլ չնե­րենք: Նե­րու­մը` գթասր­տու­թյան, ար­դա­րու­թյան ու սի­րո նման, Աստ­ծո բնա­վո­րու­թյան ան­քակ­տե­լի գիծն է: Այն պետք է 94

ներ­դաշ­նա­կո­րեն հա­տուկ լի­նի և մեզ` քրիս­տոն­յա­նե­րիս, ե­թե միայն մենք ապ­րում ենք աստ­վա­ծա­յին սի­րո սկզբունք­նե­րով: Աստ­ված ցան­կա­նում է նե­րում պարգևել յու­րա­քանչ­յուր մար­դու` ցան­կա­ցած պա­հի: Նրա նե­րու­մը միշտ Իր հետ է: Երբ մար­դը գա­լիս է Աստ­ծո մոտ, նա Նրա­նից նե­րում է ստա­ նում: Աստ­ված նե­րում է մարդ­կանց` նախ­քան նրանք այդ մա­ սին կխնդրեն Ի­րեն: Ի­հար­կե, նրանք Աստ­ծո նման չեն կա­րող նե­րել, ե­թե չա­պաշ­խա­րեն: Սա­կայն Աստ­ված ան­դա­դար Իր նե­րումն է ա­ռա­ջար­կում մարդ­կանց, ո­րը մե­ղա­վո­րին տա­նում է դե­պի ա­պաշ­խա­րու­թյուն: Մենք չա­փա­զանց հա­ճախ մեզ վի­րա­վո­րող­նե­րին նե­րում ենք միայն այն դեպ­քում, ե­թե նրանց մեջ տրտմու­թյան և­ ա­պաշ­խա­րու­թյան նշան­ներ ենք նկա­տում: Մենք հա­ճախ հաս­նում ենք ներ­ման, այն էլ այն դեպ­քում, ե­թե մեր ինք­նա­ սի­րու­թյու­նը բա­վա­րար­ված է, ե­թե մենք հա­վաս­տիա­նում ենք, որ մարդն ան­կեղ­ծո­րեն ցա­վում է մեզ հասց­ված վի­րա­վո­րան­ քի հա­մար: Աստ­վա­ծա­յին օ­րի­նա­կը հի­շեց­նում է մեզ, որ նե­րու­մը պետք է մեր երկ­րորդ բնա­վո­րու­թյու­նը դառ­նա, որ մենք պետք է մարդ­կանց նե­րենք, նախ­քան նրանք կվի­րա­վո­րեն մեզ: Երկ­ նա­յին Հայ­րը սի­րեց մեզ և նե­րեց մեր մեղ­քե­րը, երբ մենք դեռ մեղ­սա­գործ­ներ էինք: Դա ա­վե­լի լավ է, քան մարդ­կանց նե­րելն այն բա­նից հե­տո, երբ նրանք մեզ հետ ա­նար­դա­րա­ցի են վար­ վել: Եվ դա շատ ա­վե­լի լավ է, քան դժվա­րու­թյամբ նրանց նե­ րելն այն բա­նից հե­տո, երբ մե­զա­նից նե­րո­ղու­թյուն են խնդրել: Աստ­վա­ծա­շուն­չը խո­սում է այն մա­սին, որ Աստ­ված կնե­ րի միայն նրանց, ով­քեր ի­րենք հա­ճույ­քով նե­րում են մյուս­նե­ րին: «Եվ երբ որ կանգ­նեք ա­ղոթք ա­նե­լու, նե­րե­ցե՛ք, ե­թե մե­կի դեմ բան ու­նե­նաք. Որ­պես­զի ձեր Հայրն էլ` որ երկն­քում է, ձեր հան­ցան­քը թող­նի ձեզ: Բայց ե­թե դուք չնե­րեք, ձեր Հայրն էլ, որ երկն­քում է, ձեր հան­ցան­քը չի նե­րի ձեզ» (­Մար­կոս 11.25,26): «Ա­մեն դառ­նու­թյուն և բար­կու­թյուն և սրտմ­տու­թյուն և­ ա­ղա­ղակ և հայ­հո­յու­թյուն թող վեր առն­վի ձե­զա­նից` ա­մեն չա­րու­թյան հետ: Եվ ի­րար հետ քաղցր ե­ղեք, գթած` ի­րար նե­ րե­լով, ինչ­պես Աստ­ված էլ Քրիս­տո­սով ձեզ նե­րեց» (Ե­փե­սա­ ցիս 4.31,32): 95

Աստ­ծո միշտ մատ­չե­լի, կա­տար­յալ նե­րու­մը, որ պարգև­վում է պար­զա­պես և­ ա­ռանց նա­խա­տինք­նե­րի, մեր սրտե­րում հա­ մա­նե­րող ջեր­մու­թյուն ու խան­դա­ղա­տանք է ա­ռաջ բե­րում, ո­րոնք վե­րաց­նում են հա­կակ­րան­քի ու թշնա­ման­քի մնա­ցորդ­ նե­րը: Սա Աստ­ծո սի­րո մաք­րա­գոր­ծող փուլն է: Մենք` քրիս­տոն­յա­ներս, հա­ճախ խո­սում ենք մեղ­քե­րի աստ­վա­ծա­յին ներ­ման թան­կար­ժե­քու­թյան ու գե­ղեց­կու­թյան մա­սին: Բայց, ցա­վոք, մեր գոր­ծե­րը միշտ չէ, որ հա­մա­պա­տաս­ խա­նում են խոս­քե­րին: Նե­րե­լու ա­նըն­դու­նակ լի­նե­լը վստա­ հու­թյան ճգնա­ժամ է ա­ռաջ բե­րում շրջա­պա­տող մարդ­կանց մեջ, ով­քեր գործ­նա­կա­նում փափագում են իրենց վրա զգալ ճշմա­րիտ սերն ու նե­րու­մը: Բայց քա­նի որ նրանք մեր մեջ չեն տես­նում այդ սերն ու ներ­ման պատ­րաս­տա­կա­մու­թյու­նը, չեն հա­մար­ձակ­վում վստա­հել նաև Աստ­ծուն: Երկ­նա­յին Հայրն ա­սում է. «Ես` Ես Եմ, որ ջնջում եմ քո հան­ ցանք­նե­րը Իմ պատ­ճա­ռով և քո մեղ­քե­րը չեմ հի­շում» (Ե­սա­յիա 43.25): Այս հա­մա­րից մենք տես­նում ենք, որ ներ­ման ան­քակ­տե­ լի մա­սը հանդիսանում է անցյալի մոռացությունը: Մենք պետք է նե­րենք ճիշտ նույն կերպ, ինչ­պես նե­րում է Աստ­ված: «­Նե­րու­մը,- ա­սում է Այ­լին Գու­դե­րը,- չա­փա­զանց թանկ է: Այն են­թադ­րում է, որ նա, ով նե­րում է, պետք է հրա­ժար­վի իր բո­լոր «ի­րա­վունք­նե­րից»»: Հա­ճախ մենք չենք կա­րո­ղա­ նում նե­րել նրան, ով ոտնձ­գու­թյուն է ա­րել մեր «ի­րա­վունք­ նե­րի» դեմ: Բայց քրիս­տոն­յան պետք է հաս­կա­նա, որ ին­քը չու­նի այդ­պի­սի «ի­րա­վունք­ներ»: Ին­քը մա­հա­ցել է իր հա­ մար, իսկ մի՞­թե մե­ռածն ինչ-որ ի­րա­վունք­ներ ու­նի: Ոչ ո­քի հետ այն­քան ան­դա­րա­րա­ցի չեն վար­վել, որ­քան մեր Տի­րոջ հետ, Ով մա­քուր էր բո­լոր մեղ­քե­րից: Նա ա­վե­լի, քան որևէ մե­կը, ի­րա­վունք ու­ներ վրեժ լու­ծե­լու ի­րեն հա­լա­ծող­նե­րից և ձեռն­պահ մնալ նե­րու­մից: Սա­կայն Նա չի օգտ­վում Իր այդ «ի­րա­վուն­քից» և հաս­տա­տա­կա­մո­րեն լիա­կա­տար նե­րում է ա­ռա­ջար­կում բո­լոր մարդ­կանց, ան­գամ ա­մե­նա­ցած ըն­կած մե­ղա­վոր­նե­րին: Մենք կա­րո՞ղ ենք դրա­նից հե­տո պնդել մեր «ի­րա­վունք­նե­րը» և չ­նե­րել մեր­ձա­վոր­նե­րին միայն այն հիմ­ քով, որ ոտ­նա­հար­վել են մեր «ի­րա­վունք­նե­րը»: Ինչ­պես և մ­յուս բո­լոր հոգևոր ո­րակ­նե­րը, նե­րումն ա­վե­ լի շուտ հիմն­վում է կամ­քի, քան հույ­զե­րի վրա: Քրիս­տոն­յան 96

լիո­վին կա­րող է նե­րել իր նկատ­մամբ որևէ ա­ռանձ­նա­հա­տուկ մտեր­մու­թյուն չզգա­ցող մար­դուն: Նա նե­րե­լու լիար­ժեք ո­րո­ շում է ըն­դու­նում և­ այն հասց­նում ա­վար­տին: Նա միշտ կա­ րող է զորություն ստա­նալ Աստ­ծուց: Ներ­ման հո­գին հա­ճախ ա­ղոթ­քի պա­տաս­խան է լի­նում: Մենք ինք­ներս չենք կա­րո­ղա­ նա նե­րել: Դա նույն­քան անհ­նար է, որ­քան և հա­վի­տե­նա­կան կյան­քի հա­մար մեզ փրկե­լը կամ կա­մա­յին ջան­քե­րի օգ­նու­ թյամբ մեր թշնա­մի­նե­րին սի­րե­լը: Ներ­ման պարգևը բխում է Աստ­ծուց, այդ պատ­ճա­ռով, քրիս­տոն­յա­նե­րը հա­վա­տում են, որ միայն Աստ­ված կա­րող է նե­րող դարձ­նել ի­րենց: Քրիս­տո­սի հետևորդ­ներն ա­ղո­թում են նրանց հա­մար, ով­ քեր ար­հա­մար­հում են ի­րենց: Ա­ղոթքն օգ­նում է Քրիս­տո­սի ա­շա­կերտ­նե­րին` հա­տե­լու հո­գու դառ­նու­թյան ու չա­րու­թյան պա­լար­ներն ու մարմ­նից դուրս բե­րե­լու հա­կակ­րան­քի ու ա­տե­ լու­թյան թա­րա­խը: Մեզ վի­րա­վո­րող­նե­րին կան­խամ­տած­ված դարձ­նե­լով ա­ղոթ­քի ա­ռար­կա, մենք ա­ռա­ջին քայլն ենք ա­նում նրանց հետ հաշ­տու­թյան ճա­նա­պար­հին: Դա օգ­նում է մեզ փո­ խել վե­րա­բեր­մուն­քը նրանց նկատ­մամբ: Սե­րը զգաց­մունք չէ, այլ գի­տակց­ված ընտ­րու­թյուն, գի­տակց­ված ո­րո­շում խո­սե­լու և գոր­ծե­լու միայն մեր մեր­ձա­վո­րի բա­րօ­րու­թյան հա­մար, ոչ թե ի վնաս նրա: Ա­ղո­թե­լով որևէ մե­կի հա­մար, մենք փաս­տո­րեն սեր ենք դրսևո­րում այդ մար­դու նկատ­մամբ: Երբ մենք ա­նում ենք դա, Աստ­ված կա­րող է հրաշք գոր­ծել ոչ միայն մեկ այլ մար­դու, այլ նաև մեր կյան­քում: Նա կա­րող է հա­լեց­նել մեր ա­տե­լու­թյան ու քի­նախն­դրու­թյան սա­ռույ­ցը Իր կա­րեկ­ցան­քի ջեր­մու­թյամբ: Նա ի զո­րու է փափ­կաց­նե­լու մեր սիր­տը: Այդ պատ­ճա­ռով, ե­ թե մենք հաս­տատ վճռենք նե­րել մար­դուն, Աստ­ված կա­րող է Իր կող­մից մեր սրտից հե­ռաց­նել հա­կակ­րանքն ու սեր ներշն­չել նրա նկատ­մամբ` ան­գամ հու­զա­կան մա­կար­դա­կում: Այն փաս­տը, որ Երկ­նա­յին Հայ­րը ցան­կա­նում է դա ա­նել մեզ հա­մար, խո­սում է այն մա­սին, թե որ­քան է հու­զում Նրան մեր մարդ­կա­յին փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի ո­րա­կը: Նա ցան­ կա­նում է, որ այդ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը դառնան Աստծո սիրո պարգևն աշխարհին փոխանցելու միջոց: Ինչ­պես սե­րը, այն­պես էլ նե­րու­մը լա­վա­գույն ձևով բա­ ցա­հայտ­վում են անձ­նա­կան փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում: Այս­պի­սի ա­սաց­վածք կա. «­Ճա­նա­չել մար­դուն` նշա­նա­կում է 97

սի­րել նրան»: Որ­քան ա­վե­լի լավ ենք ճա­նա­չում մար­դուն, այն­ քան ա­վե­լի լավ ենք հաս­կա­նում նրա դրդա­պատ­ճառ­ներն ու ա­րարք­նե­րը, և­ այն­քան ա­վե­լի բարձր է այն բա­նի հա­վա­նա­ կա­նու­թյու­նը, որ մենք կկա­րո­ղա­նանք նե­րել նրա վրի­պում­ ներն ու սխալ­նե­րը, ան­գամ, ե­թե նա դի­տա­վոր­յալ է մեզ ցավ պատ­ճա­ռել: Աստ­վա­ծա­շունչն ա­սում է, որ Քրիս­տո­սը կա­րող է լի­նել մեր ի­դեա­լա­կան Քա­հա­նա­յա­պե­տը և նե­րել մեզ հենց այն պատ­ճա­ռով, որ Նա Ինքն էլ մարդ­կա­յին մարմ­նով ե­ղել է երկ­րի վրա: Մեզ նե­րե­լու հա­մար Աստ­ծո Որ­դին մարդ դար­ ձավ: Նա սրտին մոտ էր ըն­դու­նում մեր կա­րիք­ներն ու շա­հե­ րը: Նա մեկ էր Աստ­ծո հետ, սա­կայն Նա Ի­րեն մարդ­կու­թյա­նը կա­պեց սի­րո հան­գույց­նե­րով, ո­րոնք եր­բեք չեն քանդ­վի: Ըն­կած մարդ­կու­թյան հետ լիա­կա­տար միա­ձուլ­ման շնոր­ հիվ, Աստ­ված Իր նե­րու­մը հա­սա­նե­լի է դարձ­րել մեզ հա­մար, թեև մենք ար­ժա­նի չէինք դրան: Երկ­նա­յին Հայ­րը ո­րո­շեց մո­ տե­նալ մարդ­կանց, որ­պես­զի մենք կա­րո­ղա­նանք իս­կա­պես զգալ Նրա նե­րու­մը: Այդ պատ­ճա­ռով, մենք նույն­պես չպետք է ամփոփվենք ինքներս մեր մեջ, այլ պետք է մտեր­մա­նանք մարդ­կանց հետ, կա­րեկ­ցենք նրանց, որ­պես­զի նրանք զգան, թե որ­քան ան­սահ­ման է Աստ­ծո նե­րու­մը: Բազ­մա­թիվ տա­րա­ձայ­նու­թյուն­նե­րը, վե­ճե­րը, գժտու­թյուն­ նե­րն այլ մարդ­կանց չհաս­կա­նա­լու արդ­յունք են: Մենք կխու­ սա­փեինք այդ դժվա­րու­թյուն­նե­րից, ե­թե հաս­տա­տա­կա­մո­րեն ու համ­բե­րու­թյամբ ձգտեինք Աստ­ծո շնոր­հի օգ­նու­թյամբ ըն­ դու­նել դրանք: «Ե­թե մենք կա­րո­ղա­նա­յինք ներ­թա­փան­ցել մեր թշնա­մի­նե­րի ներք­նաշ­խար­հի մեջ,- գրել է Հեն­րի Լոնգ­ ֆե­լոն` «­Լու­ղարկ­վող ան­տա­ռա­փայտ» գրքում,- մենք այն­քան թա­խիծ ու տա­ռա­պանք կտես­նեինք, որ բո­լոր տհաճ զգաց­ մունք­ներն այդ մարդ­կանց նկատ­մամբ ի­րենց տե­ղը կզի­ջեին սի­րուն ու կա­րեկ­ցան­քին»: Ջա­նա­լով հաս­կա­նալ Ի­րեն տան­ջող­նե­րին, նե­րո­ղա­միտ լի­ նե­լով նրանց նկատ­մամբ` Հի­սուսն ա­ղո­թում էր. «­Հա՛յր, նե­ րի՛ր նրանց, ո­րով­հետև չեն հաս­կա­նում, թե ինչ են ա­նում»: Ճիշտ այդ­պես էլ, ե­թե մենք ձգտենք հաս­կա­նալ մեզ ցավ պատ­ճա­ռած մար­դու ներ­քին դրդա­պատ­ճառ­նե­րը, ե­թե մենք ջա­նանք մեզ դնել նրա փո­խա­րեն, մենք կկա­րո­ղա­նանք հաս­ կա­նալ ու նե­րել նրան: 98

Գլուխ 12

ՍԵՐՆ ԱՄՈՔՈՒՄ Է ՀՈԳԻՆ «Ճշ­մար­իտ լինելով սի­րո մեջ»­ Ե­փե­սա­ցիս 4.15

Պ

ատ­կե­րաց­րե՛ք մի բժշկի, ով անս­խալ ախ­տո­րո­շում է իր հի­վանդ­նե­րից մե­կի լուրջ հի­վան­դու­թյու­նը, որն սպառ­նում է նրա կյան­քին: Հրա­տապ վի­րա­բու­ժա­կան մի­ ջամ­տու­թյուն է պա­հանջ­վում: Բայց դրա փո­խա­րեն բժիշ­կը Ֆ­լո­րի­դա­յում գտնվող ա­ռող­ջա­վայր է ու­ղար­կում հի­վան­դին, որ­պես­զի նա այն­տեղ թու­լա­նա, արևից թխանա, հանգս­տա­ նա: Դուք ի՞նչ կմտա­ծեիք այդ բժշկի մա­սին, ե­թե ի­մա­նա­յիք, որ նրա խոր­հուր­դը թե­լադր­ված է այն պատ­ճա­ռով, որ նա չնչին ռիս­կի ան­գամ չի ու­զում դի­մել` կապ­ված վի­րա­հա­տու­ թյան հետ, և ցան­կու­թյուն չու­նի վի­րա­հա­տու­թյու­նից հե­տո, վե­րա­կանգն­ման ժամանակամիջոցում զբաղվել հիվանդով: Այդ­պի­սի բժշկին նող­կան­քով կվե­րա­բեր­վեն ինչ­պես բժիշկ­նե­ րը, այն­պես էլ հա­սա­րակ մար­դիկ: Սա­կայն դուք և­ ես կա­րող ենք ճիշտ նույն կերպ վար­վել հու­զա­կան-հոգևոր մա­կար­դա­կում: Հի­սուսն Իր պա­տաս­խա­նա­տու ա­ռա­քե­լու­թյունն սկսեց հետև­յալ խոս­քե­րով. «­Մո­տե­ցել է Երկն­քի թա­գա­վո­րու­թյու­նը» (­Մատ­թեոս 3.2): Ինչ-որ մեկն այն­քան գործ­նա­կան է գտնվել, որ Աստ­ծո ար­քա­յու­թյունն ան­վա­նել է ճիշտ փոխ­հա­րա­բե­րու­ թյուն­նե­րի թա­գա­վո­րու­թյուն: Հի­սուսն ե­կավ, որ­պես­զի կար­ գա­վո­րի մարդ­կանց մի­ջև փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ները: Ահա այս փաստն են հա­ճախ քրիս­տո­նյա­ներն աչքա­թող անում:: Աստ­վա­ծա­շունչն ա­ռանձ­նա­հա­տուկ կեր­պով է ընդգ­ծում, որ մեղք է այն ա­մե­նը, ինչ մար­դուն բա­ժա­նում է Աստ­ծուց: Եվ մեղ­քը բա­ժա­նում է նաև մարդ­կանց: 99

Հի­սուսն ընդգ­ծում էր, որ Աստ­ծո կամ մար­դու նկատ­մամբ մեղ­քը հոգևոր հի­վան­դու­թյուն է, ո­րը հար­կա­վոր է բու­ժել: Նա հա­ճախ հույս էր հայտ­նում, որ Իր ա­շա­կերտ­նե­րը ճիշտ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ կպահ­պա­նեն ոչ միայն Աստ­ծո, այլ նաև մարդ­կանց հետ: Փաս­տո­րեն, Նոր Կ­տա­կա­րա­նում ա­ վե­լի շատ ու­շա­դրու­թյուն է հատ­կաց­վում հո­գու մեղ­քե­րին, ո­րոնք կոր­ծա­նա­րար կեր­պով են ար­տա­ցոլ­վում մարդ­կանց միջև փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի վրա, քան մարմ­նի այն­պի­սի պղծու­թյուն­նե­րի, ինչ­պի­սիք են հար­բե­ցո­ղու­թյունն ու շնու­ թյու­նը: Չ­նա­յած սրան, մենք շատ ա­վե­լի մեծ զզվան­քով ենք խո­սում մարմ­նի մեղ­քե­րի, քան հո­գու մեղ­քե­րի մա­սին: Խո­սե­ լով մեղ­քի մա­սին, մենք ան­տե­սում ենք դրա այն­պի­սի դրսևո­ րում­նե­րը, ինչ­պի­սիք են հպար­տու­թյու­նը, չա­րու­թյունն ու ինք­նար­դա­րու­թյու­նը: Բայց, որ­քան էլ տա­րօ­րի­նակ է, Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը տար­ բե­րու­թյուն չի դնում մարմ­նի և հո­գու մեղ­քե­րի միջև, երբ խո­սում է մարմ­նի գոր­ծե­րի մա­սին. «Եվ հայտ­նի են մար­ մնի գոր­ծե­րը, որ են` շնու­թյուն, պոռն­կու­թյուն, պղծու­թյուն, գի­ճու­թյուն, կռա­պաշ­տու­թյուն, կա­խար­դու­թյուն, թշնա­ մու­թյուն­ներ, կռիվ­ներ, նա­խանձ­ներ, բար­կու­թյուն­ներ, հա­ կա­ռա­կու­թյուն­ներ, երկ­պա­ռա­կու­թյուն­ներ, բա­ժան­մունք­ներ, չար նայ­վածք­ներ, սպա­նու­թյուն­ներ, հար­բե­ցո­ղու­թյուն­ներ, ա­նա­ռա­կու­թյուն­ներ, և­ ինչ որ սրանց նման են. Որ ա­ռա­ջուց ա­սում եմ ձեզ, ինչ­պես էլ ա­ռա­ջուց ա­սում էի, թե այս­պի­սի բա­ներ գոր­ծող­ներն Աստ­ծո ար­քա­յու­թյու­նը չեն ժա­ռան­գի» (­Գա­ղա­տա­ցիս 5.19-21): Իր` «Ապ­րել սի­րո մեջ» գրքում, Այ­լին Գու­դե­րը միտք է հայտ­նում, որ, սոս­կում և վր­դով­մունք ար­տա­հայ­տե­լով մարմ­նի մեղ­քի պատճառվ, ե­կե­ղե­ցու ո­րոշ ան­դամ­ներ կեղ­ ծա­վո­րա­բար փոր­ձում են ու­շա­դրու­թյու­նը շե­ղել ի­րենց հոգևոր կյան­քի ա­ռա­վել լուրջ խնդիր­նե­րից: «Ինչպես Ադամն ու Եվան Ե­դե­մում, մենք ջա­նում ենք Աստ­ծո առջև ծած­կել մեր հոգևոր մեր­կու­թյունն ու աղ­քա­տու­թյու­նը: Մենք ե­րես­ պաշ­տո­րեն ան­բա­վա­կա­նու­թյուն ենք հայտ­նում բա­ցա­հայտ մեղ­քե­րի կա­պակ­ցու­թյամբ, որ­պես­զի թաքց­նենք մեր ներ­ քին ան­բա­րո­յա­կա­նու­թյու­նը: Սա հե­թա­նո­սա­կան բար­ձի­թո­ ղի վի­ճակ չէ, այլ խո­րա­պես ար­մա­տա­ցած հպար­տու­թյուն ու 100

ե­սա­կենտ­րո­նու­թյուն, դյու­րագրգ­ռու­թյուն ու ան­համ­բե­րու­ թյուն» (107): Նա նաև գտնում է, որ ե­կե­ղե­ցու հան­դուր­ժո­ղա­կա­ նու­թյու­նը մարմ­նի ու հո­գու մեղ­քե­րի տար­բեր գնա­հա­ տա­կա­նի նկատ­մամբ, հավանաբար հանդիսանում է այն գլխավոր պատ­ճառը, թե ինչու են անհավատները կեղծավոր համարում քրիս­տո­նյա­նե­րին: «Նրանք հիա­նա­լի տես­նում են մեր հան­դուր­ժող վե­րա­բեր­մուն­քը մարմնի և հոգու մեղ­քե­րի նկատ­մամբ, և, որ ա­մե­նա­սոս­կա­լին է, նրանք տես­նում են, թե ինչ­պես ենք մենք ար­դա­րաց­նում այդ մեղ­քե­րը Քրիս­տո­սի ար­դա­րու­թյան անու­նով, ընդ որում, վկա­յա­կո­չե­լով մարդ­կա­ յին էու­թյան ա­րա­տա­վո­րու­թյու­նը, և­ այդ պատ­ճա­ռով ար­հա­ մար­հում են մեզ: Մենք խո­սում ենք Աստ­ծո սի­րո մա­սին, իսկ նրանք ծաղ­րում են մեզ, ո­րով­հետև նրանք այն չեն տես­նում մեր կյան­քում» (108-109): Շա՜տ ափ­սոս, որ մենք մեղ­քին վե­րա­բեր­վում ենք ա­մենևին էլ ոչ այն­պես, ինչ­պես Աստ­ված: Տի­րո­ջը շատ ա­վե­լի ան­հանգս­ տաց­նում են հո­գու մեղ­քե­րը, քա­նի որ Նա գի­տի, թե որ­քան ա­րա­գո­րեն ու անն­կատ կա­րող են դրանք թշնա­մանք ցա­նել մարդ­կանց միջև ու խախ­տել երկն­քի հետ նրանց փոխ­հա­րա­ բե­րու­թյուն­նե­րի ներ­դաշ­նա­կու­թյու­նը: Աստ­ված միշտ օբ­յեկ­ տի­վո­րեն է գնա­հա­տում ի­րա­կա­նու­թյան երևույթ­նե­րը: Մենք ար­հա­մար­հում ենք հար­բե­ցո­ղին: Մենք նրան ա­սում ենք, որ նա ի­րեն կոր­ծա­նում է հա­վի­տե­նա­կա­նու­թյան հա­մար: Սա­ կայն որ­քա՜ն հա­ճախ ենք մենք ա­նու­շա­դրու­թյան մատ­նում հպար­տու­թյու­նը, նա­խանձն ու ե­սա­սի­րու­թյու­նը, թեև հենց այդ մեղ­քերն են, որ ա­ռանձ­նա­կի ա­տե­լի են Աստ­ծուն, քա­նի որ դրանք ան­հա­մա­տե­ղե­լի են Նրա ո­ղոր­մած ու կա­րե­կից բնա­վո­ րու­թյա­նը: Այդ մեղ­քե­րը կա­րող են ոչն­չաց­նել ան­շա­հախն­դիր սի­րո այն մթնո­լոր­տը, որը թա­գա­վո­րում է երկն­քում: Մենք չա­ փա­զանց եր­կար ժա­մա­նակ ենք կան­խամ­տած­ված կեր­պով աչք փա­կել հո­գու մեղ­քե­րի վրա: Մենք ար­դեն հա­մոզ­վել ենք, որ ա­ռա­ջին սկզբուն­քը, ո­րի վրա պետք է կա­ռուց­վեն փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը դժվար մարդ­կանց հետ, նե­րումն է: Բայց կա և մեկ ու­րիշ սկզբունք: Նե­րումն ու հան­դուր­ժո­ղա­կա­նու­թյու­նը միշտ չէ, որ բա­վա­ րար են լի­նում: Խախտ­ված փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը վե­րա­ 101

կանգ­նե­լու, մար­դու հետ հաշտ­վե­լու հա­մար է­լի ինչ-որ բան է հար­կա­վոր: Հի­սու­սը ևս մի կարևոր սկզբունք է ա­ռաջ քա­շել. «Ե­թե քո եղ­բայ­րը քո դեմ մե­ղան­չի, գնա նրան հան­դի­մա­նիր` երբ որ դու և նա մե­նակ լի­նեք» (­Մատ­թեոս 18.15): Մար­դիկ կա­րող են մե­ղան­չել ոչ միայն ան­ձամբ մեր դեմ: Նրանք կա­րող են վնաս հասց­նել մեր եղ­բո­րը, քրո­ջը կամ մեր ողջ ե­կե­ղե­ցուն: Մենք ա­ռանց տա­տան­վե­լու, ակ­տիվ մի­ջոց­ներ կձեռ­նար­կեինք կան­խե­լու հա­մար նա­խա­պատ­րաստ­վող սպա­ նու­թյու­նը: Պա­տաս­խա­նատ­վու­թյան այդ նույն զգա­ցու­մը պետք է դրդի մեզ մի­ջամ­տե­լու, երբ տես­նում ենք, որ ու­ժե­ղը նե­ղաց­նում է թույ­լին: Մենք Տի­րո­ջից հրա­ման ու­նենք խո­նար­ հու­թյան ու սի­րո հո­գով հան­դի­մա­նե­լու մեր եղ­բո­րը, որ­պես­զի օգ­նենք նրան ա­զատ­վե­լ սա­տա­նա­յի իշ­խա­նու­թյու­նից: Քրիս­տո­սը ցան­կա­նում է, որ տու­ժա­ծը մո­տե­նա ի­րեն նե­ ղաց­նո­ղին և­ ա­ռան­ձին հան­դի­մա­նի նրան: Ցա­վոք, մենք հա­ ճախ Հի­սու­սի խորհր­դի ճիշտ հա­կա­ռակն ենք ա­նում: Մենք սպա­սում ենք, թե երբ «մե­ղա­վոր» եղ­բայ­րը մե­զա­նից նե­րում կխնդրի: Մենք մեզ «ի­րա­վա­սու» ենք հա­մա­րում նրա­նից ա­ պաշ­խա­րու­թյուն ակն­կա­լել: Բայց, հա­մա­ձայն Քրիս­տո­սի ուս­մուն­քի, Նրա հետևորդ­ներն այդ­պի­սի «ի­րա­վունք­ներ» չու­ նեն: Քրիս­տոն­յան «ի­րա­վունք» չու­նի դա­դա­րեց­նե­լու շփու­մը մար­դու հետ և հ­րա­ժար­վե­լու նրան օգ­նե­լուց միայն այն հիմ­ քով, որ ին­քը «ի­րա­վա­ցի» է, իսկ նրա եղ­բայ­րը` «ա­նի­րավ»: Քրիս­տոն­յան այս աշ­խար­հում պետք է ապ­րի աստ­վա­ծա­ յին սի­րո սկզբունք­նե­րի հա­մա­ձայն: Սա ա­մե­նագլ­խա­վորն է: Իսկ մնա­ցած բո­լո­րը նշա­նա­կու­թյուն չու­նի: Քրիս­տոն­յան չպետք է հաշ­վի նստի իր հպար­տու­թյան հետ: Սա հաս­տատ­ վում է Քրիս­տո­սի ուս­մուն­քով այն մա­սին, որ տու­ժած եղ­բայ­ րը պետք է իր վրա վերց­նի հաշ­տու­թյան նա­խա­ձեռ­նու­թյու­նը ի­րեն նե­ղաց­նո­ղի հետ և­ ա­ռա­ջի­նը փոր­ձի հար­թել հա­կա­մար­ տու­թյունն ու վե­րա­կանգ­նել խախտ­ված փոխ­հա­րա­բե­րու­ թյուն­նե­րը: Մարմ­նա­վոր մար­դու հա­մար դա չա­փա­զանց մեծ զո­ հա­բե­րու­թյուն է, քա­նի որ նրա հա­մար ա­մե­նագլ­խա­վո­րը շրջա­պա­տող մարդ­կանց հի­մար չթվալն է: Բայց գա­լի­լեա­ցի Մար­գա­րեի ճշմա­րիտ հետևորդ­նե­րը շու­տով բա­զում տա­րի­ մաս­տու­թյուն­նե­րի կբախ­վեն: Նրանք կի­մա­նան, որ հաղ­թե­ 102

լու հա­մար ան­հրա­ժեշտ է հնա­զանդ­վել, ստա­նա­լու հա­մար` տալ, ապ­րե­լու հա­մար` մեռ­նել: Ա­ռա­ջին քայլն ա­նե­լու հա­ մար, որ­պես­զի հաշտ­վեք այն մար­դու հետ, ով լրջո­րեն նե­ ղաց­րել կամ վի­րա­վո­րել է ձեզ, ան­հրա­ժեշտ է խո­նար­հեց­նել ձեր հպար­տու­թյու­նը, հրա­ժար­վել սե­փա­կան «ի­րա­վունք­ նե­րից» և մա­հա­նալ` հասց­ված վի­րա­վո­րան­քին ի պա­տաս­ խան վրեժխն­դիր լի­նե­լու մարմ­նա­վոր ցան­կու­թյան հա­մար: Բայց սա հիաս­քանչ ձև է ա­զատ­վե­լու մար­դու նկատ­մամբ անձ­նա­կան հա­կակ­րան­քից: Ո­չինչ այդ­քան ա­րագ չի վե­րաց­ նում ա­տե­լու­թյու­նը, ո­չինչ այդ­պես ա­րա­գո­րեն չի մաք­րում ու­ղի­նե­րը, ո­րոն­ցով աստ­վա­ծա­յին սե­րը հեղ­վում է աշ­խար­հի վրա, ո­չինչ այդ­քան ա­րագ չի վե­րա­կանգ­նում խեղ­ված փոխ­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը, որ­քան անձ­նա­կան շփու­մը նրա հետ, ով նե­ղաց­րել է ձեզ: Ե­թե դուք ցան­կա­նում եք սի­րել ձեր թշնա­մուն, նրան, ով ձեզ վե­րա­բեր­վել է ար­հա­մար­հան­քով, դուք նախ պետք է նե­ րեք նրան: Հե­տո պետք է ձգտեք հե­զու­թյան հո­գով ուղ­ղել այն: Ի­հար­կե, դուք միշտ են­թա­կա եք մերժ­վե­լու վտան­գին: Հի­սու­ սը հաս­կա­նում էր, որ դա կա­րող է տե­ղի ու­նե­նալ, և մեզ սո­ վո­րեց­րել է, թե ինչ­պես վար­վել այդ դեպ­քում (տե՛ս Մատ­թեոս 18.15-17): Բայց ան­կախ այն բա­նից, հա­ջող կլի­նի հաշ­տու­ թյան փոր­ձը, թե ոչ, Քրիս­տո­սի խորհր­դին հետևած մար­դը կհարս­տա­նա հոգևո­րա­պես: Նախ, նա կկա­տա­րի իր բա­րո­ յա­կան և բարոյագիտական պարտ­քը, երկ­րորդ` նա ո­րո­շա­կի ծա­ռա­յու­թյուն կկա­տա­րի իր մեր­ձա­վո­րի հա­մար և, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, կա­զատ­վի իր անձ­նա­կան հա­կակ­րան­ քից: Իր այդ ա­րար­քով նա ցույց կտա, որ նե­րում է իր եղ­բո­րը և­ ա­ռա­ջինն է բա­րե­կա­մու­թյան ձեռք մեկ­նում նրան: Նա կկա­ րո­ղա­նա նաև բա­ցա­հայ­տել նրան Աստ­ծո սե­րը: Արդ­յո՞ք սա չէ, որ ջա­նում էր ցու­ցադ­րել Հի­սուսն Իր երկ­ րա­յին կյան­քի ըն­թաց­քում: Աստված, որ մեղավոր չէր, տա­ ռա­պեց այն պատ­ճա­ռով, որ մարդ­կու­թյու­նը ընտրեց մեղ­քի ու ե­սա­սի­րու­թյան ու­ղին: Սա­կայն Հի­սու­սը, լի­նե­լով «տու­ ժող» կող­մի ներ­կա­յա­ցու­ցի­չը, նե­րում ա­ռա­ջար­կեց մարդ­ կանց և­ ե­կավ փնտրե­լու մեզ` մեր մեղ­սա­վո­րու­թյան մեջ, ա­պա­ցու­ցե­լու մեզ, որ մենք ի­րա­վա­ցի չենք, ե­կավ նե­րե­լու մեզ և մեզ հա­մար բա­ցե­լու ուղղ­ման և կա­տա­րե­լու­թյան տա­ 103

նող լա­վա­գույն ճա­նա­պար­հը: Աստծո կողմից մեղքի չընդու­ նելը, Հիսուսի մոտ արտահայտվեց սիրառատ ծառայության մեջ ի բա­րին ապս­տամ­բած մո­լո­րա­կի բնա­կիչ­նե­րի: Այ­սօր, երբ քրիս­տոն­յա­նե­րը բախ­վում են չա­րի և­ ա­նար­դա­ րու­թյան հետ, նրանք պետք է վար­վեն ճիշտ այն­պես, ինչ­պես ի­րենց Ու­սու­ցի­չը: Մենք պետք է սի­րով գնանք դե­պի նրանց, ով­քեր չա­րիք են պատ­ճա­ռել մեզ կամ այն մարդ­կանց, ում հա­ մար պա­տաս­խա­նա­տու ենք մենք, և­ ա­զա­տո­րեն նե­րում ա­ռա­ ջար­կենք մեզ նե­ղաց­նող­նե­րին, նրանց ա­ռա­ջար­կենք ուղղ­վել, փոր­ձենք ա­պա­քի­նել նրանց հո­գին: Նրանք հպար­տո­րեն ե­րես կթե­քեն մե­զա­նից (այդ­պես է ե­ղել նաև Հի­սու­սի հետ), բայց շա­տե­րը կար­ձա­գան­քեն մեր ա­ռա­ջար­կին և­ անձ­նա­կան փոր­ ձով կսո­վո­րեն այլ կերպ վե­րա­բեր­վել կյան­քին` ինչ­պես ժա­մա­ նա­կա­վո­րին, այն­պես էլ հա­վի­տե­նա­կա­նին: Աստ­ծո սի­րուն և հո­գա­տա­րու­թյա­նը հա­ղոր­դա­կից լի­նե­լու ինչ­պի­սի՜ հիաս­քանչ հնա­րա­վո­րու­թյուն ենք մենք ստա­նում մեզ նե­ղաց­նող­նե­րի հետ հաշ­տու­թյան գոր­ծըն­թա­ցում: Սա­կայն մե­զա­նից շա­տե­րը շփո­թա­հար նա­հան­ջում են: Մենք չենք ցան­կա­նում ցու­ցադ­րել մեզ և գե­րա­դա­սում ենք պար­զա­պես լռել և մո­ռա­նալ մի­ջա­դե­պի մա­սին: Մարմ­նա­վոր մար­դը միշտ ջա­նում է թեթևաց­նել իր կյան­քը: Բայց այդ դեպ­ քում մենք վար­վում ենք մարդ­կայ­նո­րեն, ոչ թե Աստ­ծո նման: Ի­հար­կե, եր­բեմն ա­վե­լի լավ է լռել և ձևաց­նել, թե ո­չինչ տե­ ղի չի ու­նե­ցել: Սա­կայն մե­ծա­մա­սամբ քրիս­տոն­յան ի­րա­վունք չու­նի չա­րի­քի դի­մաց աչ­քե­րը փա­կե­լու, ո­րով­հետև չա­րը պետք է հա­տել ար­մա­տից, թույլ չտալ, որ այն տա­րած­վի: Լ­ռու­թյու­նը ո­րոշ դեպ­քե­րում կա­րող է ոս­կի լի­նել, այլ դեպ­քե­րում` վախ­կո­ տու­թյան դրսևո­րում: Մենք հա­ճախ վա­խե­նում ենք ակ­տիվ գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ ձեռ­նար­կել մար­դու հետ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը բա­րե­լա­ վե­լու հա­մար, ո­րով­հետև ան­տար­բեր ենք նրա նկատ­մամբ: Կամ, որ ա­վե­լի վատ է, մեր սրտում այն­քան շատ բա­ցա­սա­ կան հույ­զեր կա­րող են բույն դնել, որ, չնա­յած նե­րե­լու ան­կեղծ ցան­կու­թյա­նը, մենք ուժ չենք գտնում մեր մեջ մեզ նե­ղաց­նո­ղի հետ բար­յա­ցա­կա­մո­րեն խո­սե­լու հա­մար: Բայց մեկ այլ մար­դու նկատ­մամբ ա­տե­լու­թյունն ու հա­կա­ կրան­քը թաքց­նե­լու ձգտու­մը քրիս­տո­նեա­կան ու­ղի չէ: Մենք 104

պետք է ա­զատ­վենք այդ զգաց­մունք­նե­րից, այ­լա­պես դրանք կկոր­ծա­նեն մեզ: «­Մեր սերն­դի քրիս­տո­նեա­կան հի­վան­դու­թյու­նը նևրոզն է,պնդում է Ջորջ Վան­դե­մա­նը «Եր­ջան­կու­թյու­նը` տնից տուն» գրքում: - Շատ բժիշկ­ներ խոս­տո­վա­նում են, որ ի­րենց հի­ վանդ­նե­րի կե­սը տա­ռա­պում է նևրո­զից: Ի՞նչ է նևրո­զը: Պարզ ա­սած, մար­դը նևրաս­թե­նիկ է դառ­նում, երբ իր մեջ ինչ-որ բա­ ցա­սա­կան բան է ճնշում, իր խնդրից ա­զատ­վե­լու փո­խա­րեն» (էջ 86): Ծա­ծուկ ցա­սու­մից և­ ա­տե­լու­թյու­նից ա­զատ­վե­լու ա­նըն­ դու­նա­կու­թյու­նը հան­գեց­նում է հու­զա­կան ու հո­գե­կան խան­ գա­րում­նե­րի: Ճնշ­ված հա­կակ­րան­քը, ինչ­պես ար­դեն նշվել է, կոր­ծա­նա­րար ազ­դե­ցու­թյուն է գոր­ծում մար­դու փոխ­հա­րա­ բե­րու­թյուն­նե­րի վրա Աստ­ծո և մեր­ձա­վոր­նե­րի հետ: Աստ­ված կա­րող էր զսպել Իր ցա­սու­մը, տես­նե­լով մեղ­քի տա­րած­ման սոս­կա­լի հետևանք­նե­րը երկ­րի վրա: Նա կա­ րող էր իր մեջ թաքց­նել հիաս­թա­փու­թյունն ու վրդով­մուն­քը և հ­րա­ժար­վել մեր մո­լո­րա­կի բնա­կիչ­նե­րի հետ գործ ու­նե­նա­ լուց: Բայց այդ դեպ­քում Նա Աստ­ված չէր լի­նի: Նա այդ ժա­ մա­նակ չէր լի­նի Տիե­զեր­քի ա­մե­նա­սի­րա­ռատ Էա­կը: Նա մեզ սի­րեց այն­քան, որ գոր­ծուն մաս­նակ­ցու­թյուն դրսևո­րեց մեր հե­տա­գա ճա­կա­տագ­րին և Իր վրդով­մունքն ուղ­ղեց մեղ­քի հետևանք­նե­րի վե­րաց­մանն ու ըն­կած մար­դու մեջ Իր կեր­պա­ րի վե­րա­կանգն­մա­նը: Այն մար­դը, ով իր սրտից հա­կակ­րան­քը չի հե­ռաց­նում աստ­վա­ծաշնչ­յան ե­ղա­նա­կով, չի կա­րո­ղա­նա ապ­րել Աստ­ծո սի­րո սկզբունք­նե­րով: Ե­թե նա ամ­փոփ­վում է ինքն իր մեջ, ա­պա այդ ծա­ծուկ չա­րու­թյու­նը, փա­րի­սե­ցիա­կան թթխմո­ րի նման, փքվե­լու է և, ի վեր­ջո, դրսևոր­վե­լու է ցաս­ման ու կա­տա­ղու­թյան բռնկում­նե­րի տես­քով: Այն ժա­մա­նա­կից, երբ Կա­յե­նը կյան­քից զրկեց իր եղ­բո­րը, մարդ­կա­յին չա­րու­թյու­նը հեղ­վում էր կյան­քը ոչն­չաց­նե­լու մի­ջո­ցով` ինչ­պես կեն­սա­բա­ նո­րեն, այն­պես էլ հոգևոր: Այդ չա­րու­թյան խո­շո­րա­մասշ­տաբ բռնկում­նե­րը կոչ­վում են պա­տե­րազմ­ներ: Երբ ան­տես­վում են Ա­վե­տա­րա­նի սկզբունք­նե­րը, ինչ-որ մե­կը ցավ է ապ­րում, բայց ոչ փայ­տի հար­վա­ծից, ոչ թույ­ նից և­ ոչ էլ կույր գնդա­կից: Ե­կե­ղե­ցու շար­քա­յին ան­դա­մը 105

գե­րա­դա­սում է ինչ-որ ա­ռա­վել նրբա­ճա­շակ ու «կար­գին» բան. նա ար­հա­մար­հան­քով է խո­սում այն մար­դու մա­սին, ով նե­ղաց­րել է ի­րեն, ընդ ո­րում, դա հա­ճախ ար­վում է են­թա­գի­տակ­ցա­կան մա­կար­դա­կում: Ի­հար­կե, ոչ ոք մեզ է­լեկտ­րա­կան ա­թո­ռին չի նստեց­նի, որ մենք քննա­դա­տում ենք մեր մեր­ձա­վո­րին` նրա մեջ­քի հետևում: Մենք սկսում ենք դա ա­նել եր­բեմն բնազ­դա­բար, որ­պես­զի «հա­շիվ­նե­ րը մաք­րենք» վի­րա­վո­րո­ղի հետ: Դա այն­քան հա­տուկ է մեր մարդ­կա­յին էու­թյա­նը, որ մենք ան­գամ չենք էլ նկա­ տում դա: Քա­մահ­րան­քով ար­տա­հայտ­վե­լով մար­դու հաս­ցեին, մենք ելք ենք տա­լիս մեր զայ­րույ­թին: Թեև դա զայ­րույ­թից ա­զատ­վե­լու տա­րած­ված մե­թոդ է, սա­կայն, քրիս­տո­նեա­կան տե­սա­կե­տից, դա վախ­կո­տու­թյուն և­ ա­ նազ­նվու­թյուն է: Դաս­տիա­րակ­ված մար­դը չի կա­րող ան­գամ մտա­ծել ի­րեն նե­ղաց­նո­ղին սպա­նե­լու մա­սին, բայց սպա­նում է նրան հո­գե­ պես, խա­թա­րե­լով նրա բա­րի համ­բա­վը, հե­ղի­նա­կու­թյու­նը, դիր­քը հա­սա­րա­կու­թյան մեջ: «­Մահն ու կյան­քը լեզ­վի ձեռ­ քին են,- սո­վո­րեց­նում է ա­ռա­կը,- Քսու մարդ­կանց խոս­քե­րը քաղցր պա­տառ­նե­րի պես են, դրանք էլ են իջ­նում փո­րի ներ­ սե­րը» (Ա­ռա­կաց 18.21,8): Ե­թե դուք մո­տե­նաք այն մար­դուն, ում ի­րա­վա­ցի չեք հա­ մա­րում, և փոր­ձեք բա­ցատ­րել նրան իր սխա­լը, դուք ծա­ ռա­յու­թյուն կմա­տու­ցեք Աստ­ծուն: Իսկ ե­թե պատ­վազր­կեք մար­դուն, մե­ծա­գույն հան­ցանք կգոր­ծեք Աստ­ծո և մար­դու դեմ, ան­գամ, ե­թե ընտ­րեք ա­մե­նա­զուսպ ար­տա­հայ­տու­թյուն­ նե­րը: Վիլ­յամ Գեորգ Ջոր­դա­նը գրել է. «­Կան ար­ցուն­քից թաց բար­ձեր, կան փշրված ազն­վա­գույն սրտեր, ո­րոն­ցից բո­ղո­քի ոչ մի ճիչ դուրս չի թռել, կան նուրբ ու զգա­յուն էակ­ներ, ով­քեր ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­քում դառ­նում են կոշտ ու անզ­գա, պա­տա­ հում է, որ հին բա­րե­կամ­նե­րը բա­ժան­վում են և միայ­նակ են շա­րու­նա­կում ի­րենց կյան­քի ու­ղին, ցա­վը սրտում վեր­հի­շե­լով նախ­կին ըն­կե­րու­թյան մա­սին, լի­նում են դա­ժան թյու­րի­մա­ ցու­թյուն­ներ, ո­րոնք մռայլ են դարձ­նում կյան­քը. և­ այս ա­մե­նը լոկ մի փոքր մասն է այն տա­ռա­պանք­նե­րի, որ կա­րող է հասց­ նել չար լե­զուն»: 106

Մեկ այլ մար­դու մա­սին խո­սել բա­ցա­սա­բար, նշա­նա­կում է դա­տել նրան: Եղ­բո­րը դա­տա­պար­տե­լը նույն­պի­սի մեղք է, ինչ­պես և ս­պա­նու­թյու­նը, գո­ղու­թյու­նը կամ ա­մուս­նա­կան հա­վա­տար­մու­թյան խախ­տու­մը: «­Մի՛ դա­տեք, որ չդատ­վեք» (­Մատ­թեոս 7.1), այս աստ­վա­ծա­յին նա­խազ­գու­շա­ցու­մը հար­ կա­վոր չէ տե­սա­դաշ­տից դուրս թող­նել: «Ի­րար մի բամ­բա­սեք, եղ­բայր­ներ,- նա­խազ­գու­շաց­նում է Հա­կո­բոս ա­ռաք­յա­լը,- իր եղ­բո­րը բամ­բա­սո­ղը կամ իր եղ­բո­րը դա­տո­ղը օ­րենքն է բամ­ բա­սում և­ օ­րենքն է դա­տում. արդ` ե­թե օ­րեն­քը դա­տում ես, էլ օ­րեն­քի կա­տա­րող չես, այլ դա­տա­վոր: Մեկն է օ­րենս­դի­րը [և դա­տա­վո­րը], որ կա­րող է փրկել և կորց­նել. դու ո՞վ ես, որ ու­ րի­շին դա­տում ես» (­Հա­կո­բոս 4.11-12): Մեր անզս­պու­թյու­նից բխող չա­րի­քը մե­ծա­գույն ող­բեր­գու­ թյուն է, բայց քրիս­տո­նեա­կան սկզբունք­նե­րի գի­տակ­ցա­կան ան­տե­սու­մը կա­րող է հան­գեց­նել է՛լ ա­վե­լի վատ հետևանք­ նե­րի: Ս­խալ­ներն ու վրի­պում­ներն ան­խու­սա­փե­լի են քրիս­ տոն­յա­նե­րի միջև փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում: Աստ­ված, ի­հար­կե, նե­րում է նրանց, ե­թե մարդն ան­կեղ­ծո­րեն ա­պաշ­ խա­րում է և ցան­կա­նում է ուղղ­վել: Բայց Նա չի կա­րող օրհ­ նել նրանց, ով­քեր ան­տե­սում են Իր սկզբունք­նե­րը: Այդ­պի­սի մար­դիկ ի­րենց զրկում են հոգևոր ա­պա­քին­ման և զար­գաց­ ման հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րից: Ժա­մա­նա­կա­կից ե­կե­ղե­ցին ծայ­րաս­տի­ճան կա­րիք ու­նի հստակ ըմբռ­նե­լու, թե ինչ­պի­սի զար­մա­նահ­րաշ սեր և­ եղ­բայ­ րա­կան շփում են սպաս­վում նրանց, ով­քեր ի­րենց մեջ ա­րիու­ թյուն կգտնեն ապ­րե­լու Աստ­ծո սի­րո մեջ, հետևո­ղա­կա­նո­րեն ու խի­զա­խա­բար հետևե­լու Նրա հրա­ման­նե­րին` շրջա­պա­ տող մարդ­կանց հետ ստեղ­ծա­գոր­ծա­կան փոխ­հա­րա­բե­րու­ թյուն­նե­րի հաս­տատ­ման ու զար­գաց­ման ժա­մա­նակ: Հի­սու­սի խոս­քե­րը հնա­րա­վո­րու­թյուն են տա­լիս ներ­թա­ փան­ցե­լու այդ հար­ցի էու­թյան մեջ: Եվս մեկ ան­գամ խոր­ հե­ցե՛ք այդ մա­սին. «Ե­թե քո եղ­բայ­րը քո դեմ մե­ղան­չի, գնա նրան հան­դի­մա­նիր` երբ որ դու և նա մե­նակ լի­նեք. ե­թե քեզ լսի, քո եղ­բո­րը շա­հե­ցիր» (­Մատ­թեոս 18.15): Շա­տե­րը հա­մա­րում են, որ այդ­պի­սի ա­վե­լորդ ուղ­ղա­մտու­ թյունն ու ազ­նվու­թյու­նը կա­րող են միայն վնաս հասց­նել մար­ դու հետ հաշ­տու­թյան գոր­ծին: Բայց Ու­սու­ցի­չը պար­զո­րոշ 107

ցույց տվեց, որ միայն այդ­պես կա­րե­լի է «շա­հել եղ­բո­րը», ե­թե, ի­հար­կե, նա լսի (այլ թարգ­մա­նու­թյուն­նե­րով` «ա­կանջ դնի») քեզ: Ի­մաս­տուն Սո­ղո­մո­նը հին ժա­մա­նակ­նե­րում գրել է. «­Ծաղր ա­նո­ղին մի՛ հան­դի­մա­նիր, որ քեզ չա­տի. հան­դի­մա­նիր ի­մաս­ տու­նին, և նա քեզ կսի­րի» (Ա­ռա­կաց 9.8): Գու­ցե ձե­զա­նից ար­հա­մար­հան­քով ե­րես թե­քե­լու փո­խա­ րեն` մար­դը, ե­թե նա բա­վա­կա­նա­չափ ազ­նիվ է, խո­րա­պես ազդ­վի, որ դուք խո­նար­հեց­րել եք ձեր հպար­տու­թյու­նը, հրա­ ժար­վել եք ձեր «ի­րա­վունք­նե­րից» և­ ո­րո­շա­կի ռիս­կի եք դի­մել օգ­նե­լու նրան, թե­րու­թյուն­նե­րից ա­զատ­վե­լու և­ իր հետ հաշտ­ վե­լու հա­մար: Երբ մենք ա­ռա­ջինն ենք ձեռք մեկ­նում, ինչ­պես խոր­հուրդ է տվել Հի­սու­սը, դրա­նով ցույց ենք տա­լիս, որ ան­կեղ­ծո­րեն ցան­կա­նում ենք մար­դու հետ վե­րա­կանգ­նել բա­րի հա­րա­բե­ րու­թյուն­նե­րը: Ո­րո­շա­կի ռիս­կի դի­մե­լով, մենք ա­պա­ցու­ցում ենք, որ ան­տար­բեր չենք տվյալ մար­դու նկատ­մամբ: Մ­յուս կող­մից, ե­թե մենք չենք ու­զում կա­տա­րել ա­ռա­ջին քայ­լը, պարզ է, որ մինչև վերջ չենք նե­րել մեզ նե­ղաց­նո­ղին և­ որ խո­րա­պես ան­տար­բեր ենք նրա նկատ­մամբ: Անսր­տու­ թյունն ու ան­տար­բե­րու­թյու­նը լուրջ խո­չըն­դոտներ են` Աստ­ ծո և մեր­ձա­վոր­նե­րի հետ բա­րի փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի վե­րա­կանգն­ման ճա­նա­պար­հին: Ե­թե մենք ան­տար­բեր ենք մար­դու նկատ­մամբ, չենք կա­րո­ղա­նա սի­րել նրան: Բայց ա­ վե­լի վաղ ար­դեն խո­սել ենք այն մա­սին, որ մեղ­քի էու­թյու­նը հենց սի­րել չցան­կա­նալն է և­ ան­տար­բե­րու­թյունն Աստ­ծո և մարդ­կանց նկատ­մամբ: Քրիս­տոն­յա­նե­րի մեծ մա­սը հաս­կա­նում է, որ փոր­ձե­լով հե­զու­թյամբ հան­դի­մա­նել և խ­րա­տել ի­րենց հա­կա­ռա­կորդ­ նե­րին, նրանք սի­րո ծա­ռա­յու­թյուն են կա­տա­րում, որն ի­րենց հանձ­նա­րա­րել է Աստ­ված: Մենք դա հա­մա­րում ենք ծայ­րաս­ տի­ճան տհաճ և ծանր պար­տա­կա­նու­թյուն: Սա­կայն Աստ­վա­ ծա­շունչն ա­սում է. «­Տե­րը ում սի­րում է` հան­դի­մա­նում է, և հոր նման Իր որ­դուն սի­րում է» (Ա­ռա­կաց 3.12): Մենք` քրիս­տոն­յա­ներս, ա­վան­դա­բար հա­մա­րում ենք, որ աշ­խար­հում կա­տա­րում ենք Աստ­ծո գոր­ծը, բայց մենք վարժ­ վել ենք դա ա­նել ա­վան­դա­կան մե­թոդ­նե­րով` քա­րո­զի, վկա­յու­ 108

թյան կամ ուս­մուն­քի մի­ջո­ցով: Մեր պատ­կե­րաց­մամբ Տի­րոջ հա­մար ա­մե­նա­հար­գար­ժան գործն ա­նում են նրանք, ով­քեր ա­վե­տա­րան­չա­կան նպա­տակ­նե­րով «հաս­նում են աշ­խար­հի ծայ­րե­րը»: Մենք կա­րող ենք հաս­կա­նալ նրանց ծա­ռա­յու­թյան ար­ժե­քը, ով կե­րակ­րում է քաղ­ցած­նե­րին, հագց­նում է մեր­կե­ րին, վար­չա­կան ծա­ռա­յու­թյուն է ի­րա­կա­նաց­նում ե­կե­ղե­ցում: Բայց, ե­թե Աստ­ված պատ­ժում է նրանց, ում Ին­քը սի­րում է, որ­պես­զի նպաս­տի նրանց հոգևոր ա­ճին, և­ ե­թե դուք և­ ես լիո­վին նվիր­ված ենք Աստ­ծո գոր­ծին, ա­պա մի՞­թե հաս­կա­ նա­լի չէ, որ ծա­ռա­յու­թյու­նը Աստ­ծուն` եր­բեմն նշա­նա­կում է բա­ցել քրոջ կամ եղ­բոր աչ­քե­րն ի­րենց սխալ­նե­րի նկատ­մամբ, որ­պես­զի օգ­նենք նրանց մեղքը հաղթելու, և Աստծո կամքը կատարելու համար: Սո­վո­րա­բար մենք հա­մա­րում ենք, որ «հան­դի­մա­նելն ու ուղ­ղե­լը» Աստ­ծո գործն է, ո­րը մեր օգ­նու­թյան կա­րի­քը չու­ նի: Մենք եր­բեմն պար­ծեն­կո­տի նման հայ­տա­րա­րում ենք, թե ինչ­պես Աստ­ված կա­րող է օգ­տա­գոր­ծել մեզ մե­ղա­վոր­նե­ րի «փրկու­թյան» գոր­ծում: Բայց, երբ խոս­քը վե­րա­բե­րում է ծա­ռա­յու­թյա­նը, ո­րը կա­րող է կեն­սա­կան կարևո­րու­թյուն ու­ նե­նալ մեր եղ­բոր հա­մար, մենք հակ­ված ենք հա­մա­րե­լու, որ Աստ­ված չի կա­րո­ղա­նա մեզ օգ­տա­գոր­ծել այդ­քան նրբան­կատ գոր­ծում, որ դա Նա Ին­քը պետք է ա­նի: Վա­խե­նա­լով հնա­րա­ վոր բո­լոր բար­դու­թյուն­նե­րից, քննա­դա­տու­թյու­նից, ան­հա­ջո­ ղու­թյու­նից, վա­խե­նա­լով գրգռել, զայ­րաց­նել մար­դուն, մենք վախ­կո­տի նման նա­հան­ջում ենք` չհա­մար­ձակ­վե­լով ուղղ­ման ծա­ռա­յու­թյունը կա­տա­րել սի­րուց դրդված: Մենք հա­ճախ մո­ռա­նում ենք, որ հա­ման­ման խո­չըն­դոտ­ նե­րի բախ­վում ենք ծա­ռա­յու­թյան` մեզ հա­մար ա­ռա­վել սո­վո­ րա­կան տա­րա­տե­սակ­նե­րում: Մենք նաև մո­ռա­նում ենք, որ, ա­ռանց Սուրբ Հո­գու զո­րու­թյան, ցան­կա­ցած ծա­ռա­յու­թյուն դա­տա­պարտ­ված է ձա­խող­ման: Մեզ կա­րող է թվալ, թե ա­ վե­լի հեշտ է մեր ու­ժե­րը փոր­ձել մեկ այլ ծա­ռա­յու­թյան մեջ, որն ա­ռա­ջին հա­յաց­քից, մա­կե­րե­սո­րեն նա­յե­լու դեպ­քում, չի պա­հան­ջում Սուրբ Հո­գու լիար­ժեք ներ­կա­յու­թյու­նը: Մենք հաս­կա­նում ենք, որ հան­դի­մա­նու­թյան և­ ուղղ­ման այդ նրբին ծա­ռա­յու­թյան մեջ, հա­ջո­ղու­թյու­նը կա­տա­րե­լա­պես կախ­ված է Սուրբ Հո­գու ա­ռաջ­նոր­դու­թյու­նից: Բայց, գու­ցե այն փաս­ 109

տը, որ մենք չենք կա­րող կամ վա­խե­նում ենք ուղղ­ման ծա­ ռա­յու­թյուն կա­տա­րել, վկա­յում է այն մա­սին, որ մենք չենք ա­պա­վի­նում Սուրբ Հո­գուն նաև աշ­խա­տան­քի մյուս ո­լորտ­ նե­րում, որը մենք ձգտում ենք ի­րա­կա­նաց­նել Աստ­ծո հա­մար: Թեև «ուղղ­ման ծա­ռա­յու­թյուն» կամ «կա­ռու­ցո­ղա­կան քննա­դա­տու­թյուն» եզ­րույթ­նե­րը չկան Աստ­վա­ծաշն­չում, բայց Սուրբ Գիր­քը հի­շա­տա­կում է մեր քրիս­տո­նեա­կան պար­տա­ կա­նու­թյան մա­սին` թե­կուզ այլ ար­տա­հայ­տու­թյուն­նե­րով: Պո­ղո­սը կոչ էր ա­նում Տի­մո­թեո­սին ոչ միայն քա­րո­զել Խոս­քը, այլև «հան­դի­մա­նել, սաս­տել, հոր­դո­րել ա­մեն եր­կայ­նամ­տու­ թյամբ և վար­դա­պե­տու­թյամբ» (Բ Տի­մո­թեոս 4.2): Նա կո­ղո­ սա­ցի­նե­րին խոր­հուրդ էր տա­լիս. «Քրիս­տո­սի խոս­քը բնակ­վի ձեր մեջ ա­ռա­տա­պես` ա­մեն ի­մաս­տու­թյու­նով. ի­րար սո­վո­ րեց­րեք և խ­րա­տե­ցեք» (­Կո­ղո­սա­ցիս 3.16): Որ­քա՞ն ժա­մա­նակ է ան­ցել այն բա­նից, երբ Քրիս­տո­ սով ձեր եղ­բայ­րը սի­րով զգու­շաց­րեց ձեզ ինչ-որ սխա­լից կամ մո­լո­րու­թյու­նից, որ­պես­զի օգ­նի վե­րա­դառ­նա­լ Աստ­ծո ճա­նա­պար­հին և­ ա­մեն բա­նում Նրա կամ­քը կա­տա­րե­լուն: Դուք ինչ­պե՞ս վե­րա­բեր­վե­ցիք այդ եղ­բայ­րա­կան հան­դի­մա­ նու­թյա­նը: Դուք բա­վա­րար հու­զա­կան-հոգևոր ամ­րու­թյուն ու­նե՞ք, որ­պես­զի մեկ այլ մար­դու թույլ տաք բա­ցա­հայ­տո­ րեն ա­սե­լու ձեր բնա­վո­րու­թյան խո­ցե­լի տե­ղե­րի մա­սին, ո­րոնք խան­գա­րում են ձեզ նման­վե­լ Քրիս­տո­սին: Դուք կա­րո՞ղ եք հան­գիստ ու բար­յա­ցա­կա­մո­րեն ըն­դու­նել ձեր հաս­ցեին հնչած քննա­դա­տու­թյու­նը Քրիս­տո­սով ձեր եղ­բո­ րից, ով ցան­կա­նում է ցույց տալ, թե ինչն է ձեզ պա­կա­սում, որ­պես­զի ձեր ե­րե­խա­նե­րին ա­ռա­վել լավ դաս­տիա­րա­կեք Աստ­ծո հա­մար կամ ա­վե­լի մեծ հա­ջո­ղու­թյուն ու­նե­նաք ա­ վե­տա­րան­չա­կան աշ­խա­տան­քում: Դուք հաս­կա­նո՞ւմ եք այն վիթ­խա­րի օ­գու­տը, որ կա­րող են բե­րել այդ­պի­սի հան­դի­մա­նու­թյուն­նե­րը, ե­թե դրանք ար­վում են ան­կեղծ սի­րով ու Սուրբ Հո­գու ազ­դե­ցու­թյան ներ­քո: Մաս­նա­գետ օ­դա­չու­ներն ու նա­վա­պետ­նե­րը, պար­բե­ րա­բար, այս­պես կոչ­ված «մաս­նա­գի­տա­կան պի­տա­նե­լիու­ թյան վե­րահս­կո­ղու­թյուն» են անց­նում: Օ­դա­չուն պետք է իր բարձր ո­րա­կա­վո­րումն ա­պա­ցու­ցի փոր­ձա­ռու և բա­նի­մաց հրա­հանգ­չի հսկո­ղու­թյամբ, ով հե­տո ա­սում է իր դի­տո­ղու­ 110

թյուն­ներն ու խոր­հուրդ է տա­լիս, թե ինչ­պես ա­ռա­վել անվ­ տանգ վա­րել ինք­նա­թի­ռը: Օ­դա­չու­ներն այդ­պի­սի «վե­րահս­կիչ թռիչք­նե­րը» հսկա­յա­կան խթան են հա­մա­րում ի­րենց ո­րա­կա­ վոր­ման բարձ­րաց­ման հա­մար: Հոգևոր «վե­րահս­կիչ թռիչ­քը» այն մարդ­կանց հսկո­ղու­ թյամբ, ով­քեր ան­կեղ­ծո­րեն շա­հագրգռ­ված են ձեր հոգևոր բա­րօ­րու­թյամբ, վատ խթան չէ ձեր հոգևոր զար­գաց­ման հա­ մար: Սի­րով և Աստ­ծո շնոր­հի ազ­դե­ցու­թյամբ աս­ված դի­տո­ ղու­թյուն­նե­րը կօգ­նեն ձեզ ա­վե­լի լավ ծա­ռա­յե­լ Աստ­ծուն և մարդ­կանց: Աստ­ված Ակ­յու­ղա­սին և Պ­րիս­կի­ղա­յին օգ­տա­գոր­ծեց տա­ ղան­դա­վոր և պեր­ճա­խոս քա­րո­զիչ Ա­պո­ղո­սին սի­րո հո­գով ուղ­ղե­լու հա­մար: Թեև Ա­պո­ղո­սը «զո­րա­վոր էր Գր­քե­րով», նա մինչև վերջ չէր հաս­կա­նում Ա­վե­տա­րա­նի լու­րը և­ այդ պատ­ ճա­ռով այն սխալ էր ներ­կա­յաց­նում Ե­փե­սո­սի իր ունկն­դիր­նե­ րին: Թեև Ա­պո­ղո­սը չէր ա­ղա­վա­ղում Սուրբ Գիր­քը, նոր լույ­սի կա­րիք ու­ներ: Այս եր­կու շար­քա­յին քրիս­տոն­յա­նե­րը` հա­մեստ վրա­նա­գործ­նե­րը, չու­նե­նա­լով հա­մա­կարգ­ված աստ­վա­ծա­ բա­նա­կան կրթու­թյուն, կարևոր գործ կա­տա­րե­ցին Տի­րոջ հա­մար. նրանք վճռե­ցին ի­րենց մոտ հրա­վի­րել Ա­պո­ղո­սին և բա­ցատ­րել նրան, թե որն է նրա սխա­լը: Մեծ քա­րո­զի­չը խա­ղաղ ըն­դու­նեց քննա­դա­տու­թյու­նը: Եվ դրա շնոր­հիվ նա հոգևոր ա­ճի փոր­ձա­ռու­թյուն վե­րապ­րեց: Սա մենք ի­մա­նում ենք այն բա­նից, որ նրա քա­րոզ­նե­րը փոխ­ վե­ցին և շատ ա­վե­լի մեծ թվով մարդ­կանց օրհ­նու­թյուն­ներ բե­ րե­ցին (տե՛ս Գործք ա­ռա­քե­լոց 18.24-28): Այդ օ­րի­նա­կից մենք տես­նում ենք, որ սի­րո հո­գով ուղղ­վելն ու մի մար­դու խո­նարհ հան­դի­մա­նու­թյու­նը բա­րեն­պաստ ազ­դե­ցու­թյուն են ու­նե­նում շատ այլ մարդ­կանց վրա, այն­պես, ինչ­պես օ­ղա­կաձև ա­լիք­ ներն են բո­լոր ուղ­ղու­թյուն­նե­րով տա­րած­վում խա­ղաղ լճա­կը նետ­ված քա­րից, ծած­կում են լճա­կի ողջ մա­կերևույթն ու հաս­ նում ա­փե­րին: «­Հո­գու և ներ­քին պարտ­քի զգա­ցու­մից ար­ված դի­տո­ ղու­թյու­նը կամ հու­շումն ա­մե­նա­թանկ ծա­ռա­յու­թյունն են Աստ­ծո հա­մար»,- գրում է Քեն­նեթ Ռաունդ­հի­լը 1972թ. հուն­ վա­րի 7-ի «­Ժա­մա­նա­կա­կից քրիս­տո­նեու­թյու­նը» լրագ­րում («Christianity today», էջ 8): 111

Նա նաև նշում է, որ Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լի կյան­քում ե­ղել են բա­զում հու­զիչ ի­րա­վի­ճակ­ներ, երբ նա սի­րով հան­դի­մա­նել է եղ­բայր­նե­րին` ա­պա­ցու­ցե­լով իր ան­կեղծ շա­հագրգռ­վա­ծու­ թյու­նը նրանց ճա­կա­տագ­րով. «­Նա բո­լո­րի առջև Ան­տիո­քի ե­կե­ղե­ցում հան­դի­մա­նեց Պետ­րո­սին` Ա­վե­տա­րա­նի մաք­րու­ թյու­նից նրա կար­ճա­ժամ­կետ նա­հան­ջի հա­մար` սե­փա­կան ար­ժա­նա­պատ­վու­թյու­նը կորց­նե­լու վա­խից, ին­չն էլ կոր­ծա­նա­ րար ազ­դե­ցու­թյուն ունեցավ այլ եղ­բայր­նե­րի վրա: Դա մեղք էր ողջ հան­րու­թյան առջև, այդ պատ­ճա­ռով, Պո­ղո­սը նրան հան­դի­մա­նեց բո­լո­րի ներ­կա­յու­թյամբ (­Գա­ղա­տա­ցիս 2.11-14): Այն փաս­տը, որ Պետ­րո­սը չվի­րա­վոր­վեց այդ ար­դա­րա­ցի դի­ տո­ղու­թյու­նից, ակն­հայտ է դառ­նում նրա Երկ­րորդ Ու­ղեր­ ձից, որ­տեղ նա շատ լավ է ար­տա­հայտ­վում Պո­ղո­սի մա­սին (Բ Պետ­րոս 3.15): Մար­կոսն զգում էր, թե որ­քան ծանր է տա­նում Պո­ղոսն իր դա­սալ­քու­թյու­նը ա­ռա­ջին ա­վե­տա­րան­չա­կան ճա­նա­պար­հոր­դու­թյան ժա­մա­նակ, երբ Պո­ղոսն ու իր ու­ղե­ կից­նե­րը Պամ­փի­լիա­յում էին (­Գործք ա­ռա­քե­լոց 15.36-40). հնա­րա­վոր է, որ Պո­ղո­սի հան­դի­մա­նու­թյունն օգ­նել էր Մար­ կո­սին` հե­տա­գա­յում դառ­նա­լու ա­ռաք­յա­լի օգ­տա­կար աշ­խա­ տա­կի­ցը (Բ Տի­մո­թեոս 4.11): Սե­րը միշտ բարձ­րա­գույն բա­րիք է ցան­կա­նում մեկ այլ մար­դու, այդ պատ­ճա­ռով սի­րող քրիս­ տոն­յան եր­բեմն ուղ­ղում է իր եղ­բո­րը, որ­պես­զի բժշկի նրան հոգևո­րա­պես, օգ­նի ուղղ­վել նրան»: Ան­կաս­կած, «կսմթե­լը», ո­րի մա­սին խո­սում է Ռաունդ­հի­լը, վա­խեց­նում է շատ մարդ­կանց` նրանց հետ պա­հե­լով ուղ­ղիչ գոր­ծո­ղու­թյուն­նե­րից` Քրիս­տո­սով եղ­բայր­նե­րի նկատ­մամբ: Մար­դիկ ձգտում են շրջան­ցել սուր անկ­յուն­նե­րը, բարդ ի­ րա­դրու­թյուն­նե­րը: Այդ դրդմամբ էր ղե­կա­վար­վում նաև այն երևա­կա­յա­կան վի­րա­բույ­ժը, ով չցան­կա­ցավ վի­րա­հա­տել հի­ վան­դին` վա­խե­նա­լով ռիս­կի դի­մե­լուց, մար­դուն ցավ պատ­ճա­ ռե­լուց, պա­տաս­խա­նատ­վու­թյունն իր վրա վերց­նե­լուց: Մենք չենք ցան­կա­նում ցավ պատ­ճա­ռել մեր մեր­ձա­վո­րին: Ան­գամ ան­վախ Պո­ղոսն էր զգու­շա­նում այն բա­նից, որ կա­ռու­ցո­ղա­ կան քննա­դա­տու­թյու­նը, ո­րով նա ստիպ­ված էր դի­մել Սուրբ Հո­գու ազ­դե­ցու­թյամբ, չա­փա­զանց կոշտ էր: Կորն­թա­ցի­նե­ րին ա­ռա­ջին ու­ղերձն ու­ղար­կե­լուց հե­տո նա զգու­շա­ցավ, որ ա­վե­լորդ խստու­թյուն է հան­դես բե­րել Կորն­թո­սի ե­կե­ղե­ցուն 112

օգ­նե­լու իր ձգտման մեջ: Նա վա­խե­նում էր, որ կորն­թա­ցի­ նե­րը կա­րող են է՛լ ա­վե­լի հե­ռա­նալ Քրիս­տո­սից: Ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ, նա ցան­կա­նում էր հետ վերց­նել իր խոս­քե­ րը: Պո­ղո­սը գի­տեր, որ ե­կե­ղե­ցում պա­ռակ­տում­ներ կան, նա բախ­վեց ե­րախ­տա­մո­ռու­թյան ու դա­վա­ճա­նու­թյան հետ այն մարդ­կանց կող­մից, ու­մից նա կա­րեկ­ցանք ու ա­ջակ­ցու­թյուն էր ակն­կա­լում: Նա հաս­կա­նում էր մեղ­քի նկատ­մամբ բա­րե­հո­ գի վե­րա­բեր­մուն­քի վտան­գա­վո­րու­թյու­նը, այդ պատ­ճա­ռով, իր պարտքն էր հա­մա­րում կորն­թա­ցի­նե­րին փո­խան­ցել աստ­ վա­ծա­յին հան­դի­մա­նու­թյան խոս­քե­րը: Եվ, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, նա վա­խե­նում էր, որ չա­փա­զանց խիստ էր ե­ղել իր դա­տո­ղու­ թյուն­նե­րի մեջ: Ա­ռաք­յա­լը վճռեց պատ­մել կորն­թա­ցի­նե­րին, թե ին­քը ինչ տան­ջանք­նե­րի գնով է հան­դի­մա­նա­կան խոս­քեր գրել նրանց հաս­ցեին: Նա ցան­կա­նում էր, որ նրանք հաս­կա­նան, որ ին­քը դրդված էր սի­րուց, երբ գրում էր այդ տո­ղե­րը: Նրա հո­գու ա­ ղա­ղա­կը, մեզ հաս­նե­լով դա­րե­րի խոր­քից, խո­սում է այն մա­ սին, թե ինչ տան­ջա­լից մա­քա­ռում­նե­րի մեջ է այն մար­դը, ով վճռել է մեր­ձա­վոր­նե­րի ուղղ­ման և հոգևոր ա­պա­քին­ման ծա­ ռա­յու­թյուն կա­տա­րել. «Ո­րով­հետև շատ նե­ղու­թյու­նից սրտիս տագ­նա­պից գրե­ցի ձեզ շատ ար­տա­սու­քով. ոչ թե որ տրտմեք, այլ որ իմ սերն ի­մա­նաք, որ ես ա­ռա­տո­րեն ու­նեմ ձեր նկատ­ մամբ» (Բ Կորն­թա­ցիս 2.4): Թեև Աստ­ծո այդ մեծ մար­դը տա­ռա­պում է այն պատ­ճա­ ռով, որ նրա բա­ռե­րը կա­րող են ցավ պատ­ճա­ռել իր եղ­բայր­նե­ րին, նա ա­րիա­բար կա­տա­րում է իր պարտ­քը` մխի­թար­վե­լով այն մտքով, որ հան­դի­մա­նու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք այդ­քան թանկ են նստում իր վրա, կհան­գեց­նեն ան­կեղծ ա­պաշ­խա­րու­թյան և­ ա­պա­քի­նող սի­րո բուռն հեղ­ման: Պո­ղոսն ա­նում է այն, ինչ ի­րեն հա­ճե­լի չէ, ո­րով­հետև մարդ­կանց նկատ­մամբ սե­րը նրան դրդում է «ան­տե­սել ի­րեն» հա­նուն նրանց բա­րօ­րու­թյան: Մենք նույն­պես պետք է խոս­տո­վա­նենք, որ հա­նուն մար­ դու նկատ­մամբ սի­րո, եր­բեմն ստիպ­ված ենք լի­նում մատ­ նան­շել նրա սխալ­նե­րը: Պո­ղո­սը դի­տո­ղու­թյուն էր ա­նում, որ­պես­զի մար­դիկ ճա­նա­չեն սե­րը, ո­րով ին­քը լցված էր նրանց նկատ­մամբ: Ե­թե մենք ցան­կա­նում ենք ապ­րել Աստ­ծո սի­րո սկզբունք­նե­րին հա­մա­պա­տաս­խան, պետք է նաև հաս­կա­ 113

նանք, որ սե­րը պատ­րաստ է ցան­կա­ցած զո­հա­բե­րու­թյան: Այդ ժա­մա­նակ, մենք կկա­րո­ղա­նանք մեր անձ­նա­կան հանգս­ տու­թյու­նը զո­հա­բե­րել հա­նուն մո­լոր­յալ եղ­բոր ուղղ­վե­լու: Ի տար­բե­րու­թյուն մյուս ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի, ուղղ­ման ծա­ռա­յու­թյու­նը մեր մեջ վախ և­ անվճ­ռա­կա­նու­թյուն է ա­ռա­ ջաց­նում, բայց մենք պետք է հաս­կա­նանք, որ այն վիթ­խա­րի նշա­նա­կու­թյուն ու­նի մեր հոգևոր կա­յաց­ման և­ այլ մարդ­ կանց հոգևոր զար­գաց­ման հա­մար: Աստ­վա­ծա­շուն­չը միա­ ժա­մա­նակ կա­րեկ­ցում և մար­տահ­րա­վեր է նե­տում հետև­յալ հատ­վա­ծում. «Եվ ա­մեն խրատ հենց նույն ժա­մա­նակ ու­րա­ խու­թյուն չէ երևում, այլ տրտմու­թյուն, բայց հե­տո նրա­նով վարժ­ված­նե­րին ար­դար խա­ղա­ղու­թյան պտուղ է վճա­րում» (Եբ­րա­յե­ցիս 12.11): Ս­րա­նից շատ տա­րի­ներ ա­ռաջ, Աստ­ված մի ե­րի­տա­սար­դի հրա­մա­յեց հան­դի­մա­նել ոչ թե ինչ-որ մար­դու, այլ մի ամ­բողջ ժո­ղովր­դի: «­Կո­կոր­դա­լիր գո­չի՛ր,- ա­սաց Նա Ե­սա­յիա­յին,մի՛ խնա­յիր, փո­ղի պես բարձ­րաց­րո՛ւ ձայնդ, և­ ի­մաց­րու Իմ ժո­ղովր­դին իր հան­ցան­քը, և Հա­կո­բի տա­նը` իր մեղ­քե­ րը» (Ե­սա­յիա 58.1): Այն ժա­մա­նակ, խաղաքարտին դրված էր Աստծո ժողովրդի ճակա­տա­գի­րը, մեր աշ­խար­հի հա­մար Աստ­ծո ծրա­գրի ճա­կա­տա­գի­րը: Նույն­պի­սի վի­ճակ է ստեղծ­ վել և մեր ժա­մա­նակ­նե­րում: Մենք կողոպտում ենք ե­րե­խա­նե­րին, ե­թե չենք դաս­տիա­ րա­կում նրանց, ար­դա­րա­ցի դի­տո­ղու­թյուն­ներ չենք ա­նում: Կարևոր է, որ ե­րե­խան են­թա­գի­տակ­ցա­կան մա­կար­դա­կում զգա, որ ի­րեն սի­րում են և­ որ իր մա­սին հոգ են տա­նում: Հո­ գե­բան­նե­րը պնդում են, որ ան­գամ դե­ռա­հաս­ներն ու պա­տա­ նի­ներն են ցան­կա­նում, որ ի­րենց ցույց տրվեն ի­րենց գոր­ծած սխալ­նե­րը: Նրանք ու­զում են, որ ծնող­նե­րը հո­գա­տա­րու­ թյամբ ուղ­ղեն ի­րենց, երբ ի­րենք սխալ­վում են` չնա­յե­լով, որ կա­րող են ար­տա­քուստ դժգո­հու­թյուն ար­տա­հայ­տել: Հնա­րա­վոր է, որ նրան­ցից շա­տե­րը, ով­քեր մե­ղան­չել են եղ­բոր, ի­րենք ի­րենց, կամ Աստ­ծո դեմ, ցան­կա­նում են, գո­նե են­թա­գի­տակ­ցա­կան մա­կար­դա­կում, որևէ մե­կը հո­գա ի­րենց մա­սին և ցույց տա ի­րենց մո­լո­րու­թյուն­նե­րը: Նրանք հաս­կա­ նում են, որ դա ի­րենց առջև կբա­ցի շտկվե­լու և հոգևոր ա­ճի ճա­նա­պար­հը: 114

Ինչ­պես տա­ռա­պող­նե­րին մխի­թա­րե­լը, այն­պես էլ չա­փա­ զանց ինք­նավս­տահ­նե­րին հան­դի­մա­նե­լը կարևոր ծա­ռա­ յու­թյուն է այս աշ­խար­հում, որն Աստ­ված հանձ­նա­րա­րում է անկեղծ քրիս­տոն­յա­նե­րին: Հի­սու­սը, ինչ­պես ու­րիշ ոչ ոք, կա­րող էր ուղ­ղոր­դել մո­ լոր­յալ­նե­րին: Նա հմտո­րեն ա­պա­ցու­ցում էր մարդ­կանց, որ նրանց մեղ­քերն ի­րենց հա­մար գայ­թակ­ղու­թյան քար կդառ­ նան երկ­նա­յին ար­քա­յու­թյուն տա­նող ճա­նա­պար­հին: Նա մեղ­քը կո­չում էր իր ան­վամբ` սուտ, շնու­թյուն, ցա­սում կամ հպար­տու­թյուն: Մեղ­քի դեմ Հի­սու­սի բա­ցա­հայտ հա­կա­մար­ տու­թյու­նը դրա­կան ազ­դե­ցու­թյուն էր թող­նում մեղ­սա­գոր­ծի վրա` նրան մո­տեց­նե­լով Աստ­ծուն: Հի­սու­սի ճա­նա­պար­հին շատ փշեր էին հան­դի­պում, բայց Նա միշտ ձգտում էր դրանք վե­րա­ծել ար­քա­յա­կան պսա­կի: Նի­կո­դե­մո­սը, որ բծախն­դիր էր կրո­նա­կան ծե­սե­րի կա­ տար­ման և­ օ­րեն­քի պահ­պան­ման նկատ­մամբ, հան­րա­հայտ հոգևոր ու­սու­ցիչ էր` ան­բիծ համ­բա­վով, իր վրա զգաց Հո­ գու սու­րը: Հի­սու­սը վճռեց նրան բա­ցա­հայ­տել ապ­շե­ցու­ցիչ ճշմար­տու­թյունն այն մա­սին, որ նա չգի­տեր ան­գամ փրկու­ թյան գի­տու­թյան ա­ռա­ջին քայ­լը: Հի­սու­սը մի քա­նի դի­պուկ խոս­քե­րով բա­ցա­հայ­տո­րեն խռո­ վեց­րեց հա­րուստ ե­րի­տա­սար­դի հո­գին: Ե­րի­տա­սարդն իր ողջ կյան­քում ա­ռա­ջին ան­գամ ի­րեն տե­սավ ճշմա­րիտ լույ­սի ներ­ քո: Ե­թե նա ար­ձա­գան­քեր Քրիս­տո­սի կո­չին, նրա կյան­քում շատ բան կփոխ­վեր: Ցա­վոք, նա գե­րա­դա­սեց հան­գիստ կյան­ քը հարս­տու­թյան մեջ, սա­կայն դա չխան­գա­րեց Հի­սու­սին` նրան փո­խան­ցել լու­րը սի­րո հո­գով: Հա­կո­բի ջրհո­րի մոտ հան­ դի­պած կի­նը բո­լո­րո­վին էլ կա­րող էր չար­ձա­գան­քել Հի­սու­սի խոս­քե­րին: Հա­վա­նա­բար, Նա նրան ա­վե­լի շատ վա­խեց­րեց և զար­մաց­րեց, քան հա­րուստ ե­րի­տա­սար­դին: Մարդ­կանց մեծ մա­սը Նրա վար­քը կգնա­հա­տեր որ­պես մար­տահ­րա­վեր, նաև աննր­բան­կատ: Հիա­նա­լի հաս­կա­նա­լով մարդ­կանց` Հի­սու­սը հաս­կա­նում էր, որ այդ միայ­նակ կի­նը, որ տա­ռա­պում էր մեղ­ քի բե­ռի տակ, ինչ-որ ա­վե­լի լավ բան էր ո­րո­նում: Նրա` ժա­ մա­նա­կին արված Նրա հան­դի­մա­նու­թյու­նը ոչ միայն փո­խեց կնոջ ողջ կյան­քը, այլ նաև հան­գեց­րեց ողջ քա­ղա­քի ա­պաշ­ խա­րու­թյա­նը: Հա­մա­ձայ­նե՛ք, որ քա­ղա­քում ա­վե­տա­րան­չա­ 115

կան ար­շավ սկսել այն­տե­ղի բնակ­չու­հի­նե­րից մե­կին շնու­թյան մեջ հան­դի­մա­նե­լով, չա­փա­զանց տա­րօ­րի­նակ մե­թոդ է: Սա­ կայն հենց այդ­պես էլ հնա­րա­վոր է ցույց տալ, թե ինչ­պի­սի հրա­շա­լի հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ են ծածկ­ված սի­րո ա­պա­քի­ նող ծա­ռա­յու­թյան մեջ: Ու­սա­նե­լի են նաև փա­րի­սե­ցի­նե­րի հետ Հի­սու­սի փոխ­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը: Դժ­վար է գտնել մի մար­դու, ով կհա­ մար­ձակ­վի դեմ-հան­դի­ման այդ­քան կտրուկ և վճ­ռա­կան հան­դի­մա­նել ժո­ղովր­դի ա­ռաջ­նորդ­նե­րին, հե­ղի­նա­կա­վոր մարդ­կանց: Հրեա­նե­րի մեջ ոչ մի բան այն­պի­սի նող­կանք չէր ա­ռա­ջաց­նում, ինչ­պես խո­զերն ու օ­ձե­րը: Սա­կայն Հի­սու­սը, ա­ռանց տա­տան­վե­լու, այն ժա­մա­նակ­վա ա­ռաջ­նորդ­նե­րից շա­տե­րին օ­ձեր և­ ի­ժի ծնունդ­ներ ան­վա­նեց: Դա կա­տար­վեց նրանց կողմ­նա­կից­նե­րի և­ ա­շա­կերտ­նե­րի ներ­կա­յու­թյամբ: Նա նաև նրանց ամբողջությամբ հոտած կեղ­ծա­վոր­ներ ան­ վա­նեց: Նոր Կ­տա­կա­րա­նում միայն մի դրվա­գում է հի­շա­տակ­ վում, որ Հի­սու­սը գրում էր Իր ձեռ­քով, և Նա գրում էր ոչ այլ ինչ, քան փա­րի­սե­ցի­նե­րի մեղ­քե­րը: Նա հստակ գրեց դրանք Իր մա­տով Ե­րու­սա­ղե­մի փո­շոտ փո­ղո­ցում: Ցնց­ված ու բար­կա­ցած այս­քան հստակ հան­դի­մա­նու­ թյու­նից, նրան­ցից ո­մանք անմ­տո­րեն ջա­նում էին սպա­նել Նրան: Իսկ մյուս­նե­րը, որ սկզբում լցված էին վի­րա­վո­ րան­քով ու դժգո­հու­թյամբ, հե­տա­գա­յում զգաց­վե­ցին Նրա խո­րա­թա­փանց խոս­քե­րից: Հի­սու­սը մեր­կաց­րեց նրանց ներ­քին դրդա­պատ­ճառ­նե­րը, ին­չը ո­րոշ դեպ­քե­րում լիո­վին բա­վա­րար է, որ­պես­զի Սուրբ Հո­գին նրանց մեջ կա­տա­ րի Իր գոր­ծը: Եվ շատ փա­րի­սե­ցի­ներ, ով­քեր ըն­դու­նե­ցին Հի­սու­սի մոխ­րաց­նող քննա­դա­տու­թյու­նը, Նրա հետևորդ­ նե­րը դար­ձան այն բա­նից հե­տո, երբ Նա եր­կինք համ­ բարձ­վեց: Նման­վե­լով Քրիս­տո­սին, մենք նույն­պես կկա­րո­ղա­նանք օգ­նել մեր մեր­ձա­վոր­նե­րին` գի­տակ­ցե­լու սե­փա­կան սխալ­նե­ րը և­ ուղղ­վե­լու: Ղե­կա­վար­վե­լով Քրիս­տո­սի սկզբունք­նե­րով, մենք կկա­րո­ղա­նանք կոր­ծա­նու­մից փրկել մար­դուն և նպաս­ տել նրա հոգևոր ա­ճին: Ե­թե մենք յու­րաց­րել ենք Ա­վե­տա­ րա­նի բո­լոր խոս­տում­նե­րը, ա­պա մար­դուն խրա­տե­լու բո­լոր փոր­ձե­րը հա­ջո­ղու­թյամբ կպսակ­վեն: 116

Ա­ռա­ջին կա­նո­նը, ո­րով ա­ռաջ­նորդ­վում էր Ու­սու­ցի­չը վե­ րա­փոխ­ման ծա­ռա­յու­թյու­նը կա­տա­րե­լիս, այն է, որ Աստ­ծո ճշմար­տու­թյու­նն ինք­նին ու­նակ է հան­դի­մա­նե­լու մար­դուն և­ ան­հրա­ժեշտ բա­ժա­նում կա­տա­րե­լու նրա կյան­քում, ան­կախ այն մար­դու ջան­քե­րից, ով ա­սում է այդ ճշմար­տու­թյու­նը: Մենք կա­րող ենք շատ չա­րիք գոր­ծել, ե­թե ա­պա­վի­նենք մեր բա­նա­կա­նու­թյա­նը: Ճշ­մար­տու­թյու­նը պետք է ին­քը խո­սի: «Ո­րով­հետև Աստ­ծո Խոս­քը կեն­դա­նի է և զո­րա­վոր և­ ա­մեն երկ­սայ­րի սրից ա­վե­լի կտրուկ է և թա­փան­ցում է մինչև շնչի և հո­գու հոդ­ված­նե­րի և ծու­ծի բա­ժան­վե­լը և քն­նող է սրտի մտքե­րը և խոր­հուրդ­նե­րը» (Եբ­րա­յե­ցիս 4.12): Սա չի նշա­նա­կում, որ մենք պետք է մար­դու գլխին աստ­ վա­ծաշնչ­յան մեր­կաց­նող տեքս­տեր թա­փենք: Սա նշա­նա­կում է, որ սի­րո հո­գով հռչակ­վող ուղ­ղիչ լու­րը պետք է հիմն­ված լի­ նի Աստ­ծո Խոս­քի վրա` ան­կախ այն բա­նից, մենք ցան­կա­նում ենք ուղ­ղել եղ­բոր վա՞ր­քը, թե՞ նրա տե­սա­կե­տը: Մենք պետք է տա­նենք միայն այն լու­րը, որը հստակ շա­րադր­ված է Աստ­վա­ ծաշն­չում: Հա­կա­ռակ դեպ­քում, մենք կձա­խող­վենք: Ա­մե­նից հա­ճախ, երբ մենք մար­դուն հայտ­նում ենք մեր կար­ծի­քը, եզ­ րա­կա­ցու­թյուն­ներ ենք ա­նում կամ խոր­հուրդ­ներ ենք տա­լիս, մենք պար­զա­պես բա­րե­կիրթ ձևով ար­տա­հայ­տում ենք այդ մար­դու նկատ­մամբ մեր հա­կակ­րան­քը և ցան­կու­թյու­նը, որ նա դառ­նա այն­պի­սին, ինչ­պի­սին մենք ենք ցան­կա­նում նրան տես­նել, և­ ոչ թե` ինչ­պի­սին Աստ­ված է ցան­կա­նում տես­նել նրան: Մեր խնդիրն այն չէ, որ մար­դուն դարձ­նենք մեզ նման, այլ այն, որ օգ­նենք նրան դառ­նա­լ երկն­քի ար­քա­յու­թյան ար­ ժա­նա­վոր քա­ղա­քա­ցի: Երբ Աստ­վա­ծա­շուն­չը խո­սում է վե­րա­փոխ­ման ծա­ռա­յու­ թյան մա­սին, այն ցույց է տա­լիս, որ դա պետք է կենտ­րո­նաց­ ված լի­նի Աստ­ծո Խոս­քի վրա, «Քրիս­տո­սի խոս­քը բնակ­վի ձեր մեջ ա­ռա­տա­պես` ա­մեն ի­մաս­տու­թյու­նով: Ի­րար սի­րե­ցեք և խ­րա­տե­ցեք, սաղ­մոս­նե­րով և­ օրհ­նու­թյուն­նե­րով և հոգևոր եր­գե­րով և շ­նորհ­քով» (­Կո­ղո­սա­ցիս 4.16): «­Խոս­քը քա­րո­զիր. վրա հա­սիր` ժա­մա­նա­կին լի­նի, թե ժա­մա­նա­կից դուրս, հան­ դի­մա­նիր, սաս­տիր, հոր­դո­րիր ա­մեն եր­կայ­նամ­տու­թյամբ և վար­դա­պե­տու­թյամբ» (Բ Տի­մո­թեոս 4.2): Ար­դա­րա­ցում չկա նրանց հա­մար, ով­քեր տա­լիս են խրատ­ներ ու խոր­հուրդ­ 117

ներ, ո­րոնք հիմն­ված չեն Սուրբ Գր­քի հստակ շա­րադր­ված սկզբունք­նե­րի և­ օ­րենք­նե­րի վրա: Երկ­րորդ կա­նո­նը, ո­րին մարդ­կա­յին հո­գի­նե­րի ա­պա­քին­ ման ժա­մա­նակ հետևում էր Երկ­նա­յին Ու­սու­ցի­չը, այն էր, որ Նա միշտ հան­դի­մա­նում էր ան­կեղծ, ոչ շին­ծու սի­րով (Ե­ փե­սա­ցիս 4.15): Հի­սու­սը միշտ մարդ­կանց ա­սում էր ճշմար­ տու­թյու­նը և միայն ճշմար­տու­թյու­նը, ան­գամ ե­թե այն տհաճ էր մար­դու հա­մար: Հենց դրա­նում էլ դրսևոր­վում է աստ­վա­ ծա­յին սե­րը: Հի­սու­սը եր­բեք չէր թաքց­նում ճշմար­տու­թյու­ նը, բայց Նա ճշմար­տու­թյունն ա­սում էր սի­րով, ան­սահ­ման նրբան­կա­տու­թյամբ, խո­հուն և սի­րա­լիր, հար­գա­լից տո­նով: Նա ոչ մի կտրուկ կամ խիստ բառ չէր ա­սում, ե­թե դրա ան­ հրա­ժեշտու­թյու­նը չկար: Նա ջա­նում էր ցավ չպատ­ճա­ռել մար­դուն: Նա չէր դա­տա­պար­տում մարդ­կա­յին թու­լու­թյու­նը: Նա միայն ճշմար­տու­թյունն էր ա­սում հե­զու­թյան և սի­րո հո­ գով: Նա հան­դի­մա­նում էր ցու­ցադ­րա­կան բա­րե­պաշ­տու­թյու­ նը, ան­հա­վա­տու­թյունն ու ա­նօ­րե­նու­թյու­նը: Բայց ան­գամ ա­մե­նակտ­րուկ հան­դի­մա­նու­թյուն­նե­րը Նա ար­տա­բե­րում էր ար­տաս­վա­լից ձայ­նով: Հի­սու­սը մեզ կոչ է ա­նում աշ­խար­հին բա­ցա­հայ­տել Աստ­ծո սե­րն այն­պես, ինչ­պես Նա էր ա­նում` փա­փուկ և միև­նույն ժա­ մա­նակ Հո­գու զո­րու­թյամբ: Մենք պետք է ա­նենք դա հա­նուն մեղ­քով ախ­տա­հար­ված հո­գի­նե­րի ա­պա­քին­ման: Ա­սում են, որ ազ­նվու­թյունն ա­ռանց սի­րո դա­ժա­նու­թյուն է, իսկ սերն ա­ ռանց ազ­նվու­թյան` հու­զա­կան զգաց­մունք: Քրիս­տոն­յա­նե­րը գի­տեն, որ ճշմա­րիտ սերն ա­ներևա­կա­յե­լի է ա­ռանց ազ­նվու­ թյան և­ ար­դա­րու­թյան, ճիշտ այն­պես, ինչ­պես քրիս­տո­նեա­ կան ազ­նվու­թյունն անհ­նար է պատ­կե­րաց­նել ա­ռանց սի­րո: Ֆ­րենկ Քլար­քը գրել է, որ «քննա­դա­տու­թյու­նը, անձրևի նման, պետք է բա­վա­կա­նա­չափ փա­փուկ լի­նի, որ­պես­զի նպաս­տի մար­դու հոգևոր ա­ճին` չվնա­սե­լով ար­մատ­նե­րը»: Մարդ­կա­յին տե­սա­կե­տից անհ­նար է ճշմար­տու­թյու­նը հա­ ջո­ղու­թյամբ զու­գակ­ցել սի­րո հետ: Դա նույն­քան անհ­նար է, ինչ­պես և սե­փա­կան փրկու­թյանն ար­ժա­նա­նա­լը, ինքդ քեզ սի­րե­լը, նրանց սի­րե­լը, ում դժվար է սի­րել, և նրանց նե­րե­լը, ում դժվար է նե­րել: Սա­կայն «Ոչ թե դուք եք խո­սող­նե­րը, այլ ձեր Հոր Հո­գին, որ ձե­զա­նում խո­սում է» (­Մատ­թեոս 10.20): 118

Երբ մենք Սուրբ Հո­գուն թույլ տանք օգ­տա­գոր­ծել մեզ, երբ մենք ցան­կա­նանք ռիս­կի դի­մել և Աստ­ծո հա­մար կա­տա­րել նրբին, բայց կարևոր ուղղ­ման ծա­ռա­յու­թյու­նը, այն մար­դիկ, ով­քեր ազ­դե­ցու­թյան չեն են­թարկ­վում, կա­րող են բաց լի­նել Հոր ար­դա­րու­թյան հա­մար, և Աստ­ծո ար­քա­յու­թյան հա­ մար կնվաճ­վեն հո­գի­ներ, ով­քեր ան­հու­սա­լիո­րեն կո­րած էին թվում: Ցաս­ման կամ վի­րա­վո­րան­քի բռնկում­նե­րը, ո­րոնք կա­ րող են տե­ղի ու­նե­նալ ա­ռա­ջին պա­հին, ծննդյան ցա­վեր են, Քրիս­տոս Հի­սու­սում նոր կյան­քի նա­խա­կա­րա­պետ­ներ: Սերն ու ճշմար­տու­թյու­նը միա­վոր­վում են` կա­տա­րե­լու հոգևոր ա­ պա­քին­ման և մար­դու փրկու­թյան աշ­խա­տան­քը: Ո­մանք խո­սում են «սի­րով», բայց վա­խե­նում են ա­սել ճշմար­տու­թյու­նը: Նրանց խոս­քերն ան­միտ են և­ ու­նայն. ու­ րիշ­ներն ա­սում են ճշմար­տու­թյու­նը, բայց ա­ռանց սի­րո: Նրանց խոս­քե­րը կոր­ծա­նում են հո­գին: Բայց Աստ­ծո շնոր­հով մենք կա­րող ենք ճշմար­տու­թյունն ա­սել սի­րո հո­գով: Եվ երբ մենք ա­նում ենք դա, հրաշք է տե­ղի ու­նե­նում:

119

Գլուխ 13

ՍԵՐԸ ԾՆՎՈՒՄ Է ԱՊԱՇԽԱՐՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ «Ի­րար խոս­տո­վա­նե­ցեք ձեր հան­ցանք­նե­րը, և­ ի­րար հա­մար ա­ղոթք ա­րեք, որ բժշկվեք»:­ ­Հա­կո­բոս 5.16

Ա

յն հեղ­ձուկ գի­շե­րը, երբ ես Չի­կա­գո­յում իմ ըն­կեր ու­սա­նող­ նե­րի հետ միա­սին նստած էի Խա­ղա­ղ-օվ­կիա­նոս­յան ա­ռա­ քե­լու­թյան լեփ-լե­ցուն սեն­յա­կում, ես ընբոշ­խնում էի այն աղքատ մարդ­կանց նկատ­մամբ բա­րե­պաշտ կա­րեկ­ցան­քի զգա­ցու­մը, ով­քեր նստած էին մեր կող­քին: Սր­բա­զան կրա­կով վառ­ված մեր խնամ­ված դեմ­քե­րը խո­սում էին հու­նա­րեն լեզ­վով Հով­հան­նե­ սի Ա­վե­տա­րա­նը վեր­լու­ծե­լու ա­ճած հմտու­թյան մա­սին: Լի­նե­ լով բա­րե­խիղճ սե­մի­նա­րիստ­ներ, մենք կողք կող­քի նստած էինք կոստ­յում­նե­րով և փող­կապ­նե­րով: Մեր կո­շիկ­նե­րը մաքր­ված էին փայ­լե­լու աս­տի­ճան, մա­զե­րը` կո­կիկ հար­դար­ված: Մեր շուր­ջը տա­րած­ված էր հար­դաջ­րի (լոսիոնի)ու մա­զե­րի լա­քի հո­տը: Վա­խե­նա­լով ի ցույց դնել ան­փոր­ձու­թյունս, ես չէի ցան­կա­ նում խոս­տո­վա­նել, որ ա­ռա­ջին ան­գամ էի նույն սեն­յա­կում տես­նում այդ­քան բազ­մա­շերտ հա­սա­րա­կու­թյուն: Այս­տեղ հա­վաք­ված էին հար­բե­ցող­ներ, թմրա­մոլ­ներ, մարմ­նա­վա­ճառ­ ներ, թա­փա­ռաշր­ջիկ­ներ և պար­զա­պես պա­րապ մար­դիկ, կարճ ա­սած, հենց այն մար­դիկ, ում պատ­կե­րաց­նում ես, երբ Աստ­վա­ծաշն­չում կար­դում ես. «­Կե­րակ­րե­ցե՛ք քաղ­ցած­նե­րին և հագց­րե՛ք մեր­կե­րին»: Սո­վո­րա­կան ար­տա­քի­նով մի մարդ, ով կանգ­նած էր առ­ ջևում` տրոր­ված մոխ­րա­գույն կոստ­յու­մով, ո­րը պար­կի նման 120

կախ­ված էր նրա ու­սե­րից, քա­րո­զում էր միա­պա­ղաղ ձայ­նով: Ես նրան լսում էին ան­ուշա­դրու­թյամբ, մտա­ծե­լով, թե այդ մար­դը դեռ որ­քան պետք է աշ­խա­տի իր ձայ­նի հնչե­րան­գի վրա: Հե­տո ես մտա­ծե­ցի, որ վատ չէր լի­նի զբաղ­վել աստ­վա­ ծա­ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րին այ­ցե­լու­թյուն­նե­րի գի­տա­կան հե­տա­ զո­տու­թյամբ Խա­ղա­ղ-օվ­կիա­նոս­յան ա­ռա­քե­լու­թյու­նում. ի՞նչ հա­մե­մա­տա­կա­նու­թյուն կա երկր­պա­գու­թյանն այ­ցե­լող մարդ­ կանց թվի և­ այն մարդ­կանց թվի միջև, ով­քեր ընդ­միջ­մա­նը հերթ են կանգ­նում ճա­շի հա­մար: Իմ մտո­րում­ներն ընդ­հատ­վե­ցին հռե­տո­րի անս­պա­սե­լի բարձ­րա­ձայն բա­ցա­կան­չու­թյամբ: Ըստ երևույ­թին, նա ցան­ կա­նում էր, որ Աստ­վա­ծաշն­չի այն հատ­վա­ծը, որն ին­քը կար­ դում էր, ու­ժեղ տպա­վո­րու­թյուն թող­նի լսող­նե­րի վրա: «­Մենք ա­մենքս ոչ­խար­նե­րի պես մո­լոր­վե­ցինք»,- հայ­տա­րա­րեց նա: Ես նա­յե­ցի հարևա­նիս և թեթևա­կի բարձ­րաց­րե­ցի հոնքս: Նա գլխով ա­րեց, ա­սես հա­մա­ձայ­նե­լով չբարձ­րա­ձայն­ված այն մտքի հետ, որ դա լիո­վին հար­մար է այդ­պի­սի լսա­րա­նի հա­ մար: «Նրանց օգ­տա­կար է դա լսել»,- շշնջա­ցի ես նրան: «­Յու­րա­քանչ­յուրն իր ճա­նա­պար­հին դա­ռավ»,- շա­րու­նա­ կում էր քա­րո­զի­չը` վստա­հեց­նե­լով մեզ, որ մենք գտնվում ենք ըն­կած մարդ­կանց հասարակության մեջ: «Ա­մեն­քը մե­ղան­չե­ցին, և Աստ­ծո փառ­քից պա­կա­սած են»,շատ տե­ղին հա­մար է: Երբ քա­րո­զի­չը կրկին խո­սեց միա­պա­ղաղ ձայ­նով` եր­կարբա­րակ մեկ­նա­բա­նե­լով այդ հա­մար­նե­րը, ես կրկին շեղ­վե­ցի: Քա­րո­զի ա­վար­տից հե­տո, մեզ ցույց տվե­ցին ա­ռա­քե­լու­ թյան սար­քա­վո­րում­նե­րը, և մենք ուղղ­վե­ցինք դե­պի ել­քը: Երբ ար­դեն փո­ղո­ցում էինք, ու­ղե­կից­նե­րիցս մե­կը նկա­տեց. «Ես հաս­կա­ցա, որ այդ աշ­խա­տան­քն ինձ հա­մար չէ»: «Ա­յո՜, մեր բախ­տը բե­րել է»,- նրա խոս­քե­րին ար­ձա­գան­քե­ ցի ես, և սե­մի­նա­րիստ­նե­րը վե­րու­վար ա­րե­ցին հար­դար­ված գլուխ­նե­րը ի նշան հա­մա­ձայ­նու­թյան: Ուշ ե­րե­կո­յան տուն գա­լով, ես հա­ճույ­քով գլուխ էի կոտ­ րում այն հար­ցի վրա, թե ինչ­պես հաշ­վետ­վու­թյուն կազ­մել կա­տար­ված աշ­խա­տան­քի մա­սին: Կա­տա­րե­լով ևս մեկ հանձ­ նա­րա­րու­թյուն, ես հա­ճույ­քով մտա վեր­մա­կի տակ: Բայց քունն ինձ մո­տիկ չէր գա­լիս: 121

Չ­գի­տես ին­չու, իմ գլխից դուրս չէին գա­լիս ա­ռա­քե­լու­թյան այդ անհ­րա­պույր քա­րոզ­չի խոս­քե­րը. «­Մենք ա­մենքս ոչ­խար­ նե­րի պես մո­լոր­վե­ցինք», «Ա­մեն­քը մե­ղան­չե­ցին և Աստ­ծո փառ­քից պա­կա­սած են»: Ես մտա­բե­րում էի, թե ինչ­պես նա հա­յացք նե­տեց վեր­ջին շար­քի վրա, որ­տեղ մենք էինք նստած, երբ ար­տա­բե­րեց հետև­յալ խոս­քե­րը. «Այ­սօր այս սեն­յա­կում բո­լոր ներ­կա գտնվող­ները մե­ղա­վոր­ներ են»: Ես հի­շե­ցի, թե ինչ­պես ինձ ծի­ծա­ղեց­րին այդ խոս­քե­րը, և զար­մա­ցա, թե ին­ չու մե­զա­նից ոչ ոք նրան չէր ա­սել, որ մենք սե­մի­նա­րիստ­ներ ենք: Ի վեր­ջո, ես սուզ­վե­ցի ան­հան­գիստ քնի մեջ: Հե­տա­գա օ­րե­րին ա­ռա­քե­լու­թյան քա­րոզ­չի խոս­քերն ան­ դա­դար հա­լա­ծում էին ինձ: Նրանք ի­րենց ու­ղին էին հար­թում իմ ինք­նա­սի­րու­թյան ջունգլիների մի­ջով այն­քան ժա­մա­նակ, մինչև որ ես ո­րո­շա­կիո­րեն հաս­կա­ցա, որ այլևս չեմ կա­րող դի­ մադ­րել դրանց ազ­դե­ցու­թյա­նը: Ի վեր­ջո, ես ստիպ­ված ե­ղա խոս­տո­վա­նել. ա­յո՛, ես` Դուգ­լաս Կու­պերս, մե­ղա­վոր եմ: Սե­փա­կան մե­ղա­վո­րու­թյան գի­տակ­ցու­մը սեպ խրեց իմ հպար­տու­թյան և­ ինք­նա­գո­հու­թյան մեջ: Այժմ ես կա­րո­ղա­ ցա ինձ տես­նել ճշմա­րիտ լույ­սի ներ­քո: Օ՜, որ­քան մե­ղա­վոր, հպարտ, ե­սա­սեր, կեղ­ծա­վոր, ան­հաշտ, ան­համ­բեր ու կո­պիտ էի ես: Հու­սա­հա­տու­թյամբ և սոս­կու­մով ես ստիպ­ված ե­ղա գալ Աստ­ծո մոտ ան­կեղծ խոս­տո­վա­նու­թյամբ, ին­չը ինձ մոտ բա­ ցա­կա­յում էր նախ­կի­նում: Երբ ես «ողջ շու­քով» տե­սա ինձ, ես այ­լընտ­րանք չու­նեի: Ինձ մնում էր Աստ­ծո առջև լոկ խոս­տո­ վա­նել իմ մե­ղա­վո­րու­թյունն ու ոչն­չու­թյու­նը: Այժմ ա­մեն բան փոխ­վեց: Նախ­կի­նում ես մինչև վերջ չէի գի­տակ­ցում Քրիս­տո­սի նկատ­մամբ ու­նե­ցած իմ կա­րի­քը: Տե­ սա­կա­նո­րեն ես, ի­հար­կե, հաս­կա­նում էի, որ հնա­զան­դու­թյու­ նը Աստ­ծո պատ­վի­րան­նե­րին կամ ծա­ռա­յու­թյու­նը ե­կե­ղե­ցում ինձ փրկու­թյուն չեն ե­րաշ­խա­վո­րում: Իսկ ինչ վե­րա­բե­րում է Քրիս­տո­սում իմ անձ­նա­կան փոր­ ձա­ռու­թյուն­նե­րին, ա­պա այդ բո­լոր «գոր­ծե­րը» խան­գա­րում են ինձ ճիշտ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ հաս­տա­տե­լ Քրիս­տո­ սի հետ: Ես ինձ լավ քրիս­տոն­յա էի հա­մա­րում, ո­րով­հետև ո­ րո­շա­կի պար­տա­կա­նու­թյուն­ներ էի կա­տա­րում: Ինձ թվում էր, թե Աստ­ծո աչ­քում ես նույ­նիսկ մի փոքր ա­վե­լի բարձր էի, 122

քան իմ եղ­բար­նե­րը, ով­քեր այդ­քան կո­կիկ ու բա­րե­խիղճ չէին, ինչ­պես ես էի: Աստ­ված ստիպ­ված էր մի քա­նի ան­գամ մինչև ա­կանջ­ներս ինձ սու­զել ցե­խի մեջ, նախ­քան ես կհաս­կա­նամ, թե ով եմ ի­ րա­կա­նում: Ես ե­րախ­տա­պարտ էի ա­ռա­քե­լու­թյան քա­րոզ­չին այն բա­նի հա­մար, որ նա արթ­նաց­րեց իմ խիղ­ճը և ս­տի­պեց ինձ քննել իմ հոգևոր վի­ճա­կը: Այժմ ես գի­տեմ, որ ինչ­քան էլ լա­վը լի­նեմ, ինչ­քան ճիշտ տե­ սա­կետ­ներ էլ ու­նե­նամ, որ­քան էլ ման­րակր­կիտ կա­տա­րեմ իմ քրիս­տո­նեա­կան պարտ­քը, ես ինք­նու­րույն եր­բեք ա­վե­լի լա­վը չեմ դառ­նա, քան գողն է, հար­բե­ցո­ղը կամ մարմ­նա­վա­ճա­ռը: Իմ բա­րե­պաշտ ար­տա­քի­նը, ո­րին ես հետևում էի այդ­պի­սի ջա­նա­սի­րու­թյամբ, ի վեր­ջո, կեղ­տոտ ցնցո­տի դուրս ե­կավ: Ես հաս­կա­ցա, որ ինչ­քան էլ ես ջա­նադ­րա­բար ծած­կեմ իմ ներ­ քին էու­թյու­նը, ա­մե­նա­տես և­ ա­մե­նա­գետ Աստ­ծո աչ­քում ես խղճուկ մե­ղա­վոր եմ: Այդ պա­հից ես միշտ հի­շում էի իմ իս­կա­կան վի­ճա­կի մա­ սին և­ ան­դա­դար հեն­վում իմ` մե­ղա­վո­րիս նկատ­մամբ Աստ­ծո ան­բա­ցատ­րե­լի սի­րո վրա: Այժմ ես գի­տեմ, որ Աստ­ծո ներ­ման կա­րիքն ու­նեմ ամ­բող­ջո­վին, ճիշտ այն­պես, ինչ­պես ա­մե­նա­ խոր ան­դուն­դում հայտն­ված մար­դիկ: Ես ճիշտ այդ­պես էլ Փրկ­չի` Հի­սուս Քրիս­տո­սի կա­րիքն ու­նեմ: Այն խղճուկ, ըն­կած մարդ­կանց նման, ում ես հան­դի­պել էի Խա­ղա­ղ-օվ­կիա­նոս­յան ա­ռա­քե­լու­թյու­նում, ես ստիպ­ված եմ լիո­վին ա­պա­վի­նել Փրկ­ չիս ո­ղոր­մու­թյա­նը: Ես հաս­կա­ցա, որ հոգևոր ա­ռու­մով, ես ոչն­չով ա­վե­լի լա­վը չեմ նրան­ցից: Մենք` քրիս­տոն­յա­ներս, պար­զա­պես մեզ հա­շիվ չենք տա­ լիս, թե որ­քան մե­ղա­վոր ենք: Մենք բա­վա­կա­նա­չափ ան­կեղ­ծո­ րեն չենք ա­պաշ­խա­րում մեր մեղ­քե­րի հա­մար: Ես չեմ կա­րող մո­ռա­նալ իմ ա­ռա­ջին այ­ցե­լու­թյու­նը ա­նա­ նուն հար­բե­ցող­նե­րի խմբակ: Մեր խմբի հար­գար­ժան ղե­կա­ վա­րը վեր կա­ցավ և ներ­կա­յա­ցավ: Ես հի­շում եմ, թե ինչ­պես էի ցնցվել նրա խոս­քե­րից: «Իմ ա­նու­նը Թոմ է,- ա­սաց նա: - Ես հար­բե­ցող եմ»: Իմ ներ­սում ա­մեն բան բո­ղո­քում էր նրա ա­սած խոս­քե­րի դեմ: Ես ցան­կա­նում էի գո­ռալ, որ նա հար­բե­ցող չէ: Ես ցան­ կա­նում էի այս­տեղ ներ­կա մարդ­կանց պատ­մել նրա լավ բնա­ 123

վո­րու­թյան մա­սին: Ես գի­տեի, որ նա շատ տա­րի­ներ ի վեր մի կա­թիլ ան­գամ ո­գե­լից խմիչք չի օգ­տա­գոր­ծել: Եվ ես ցան­կա­ նում էի ա­սել նրան, որ պետք չէ այդ­պես ստո­րա­նալ: Թո­մը շա­րու­նա­կեց: Նա անխ­ռով պատ­մում էր հա­վաք­ված­ նե­րի խմբին, որ ին­քը կա­րո­ղա­ցել է սթափ մնալ լոկ այն պատ­ ճա­ռով, որ յու­րա­քանչ­յուր րո­պե, ա­մեն օր ին­քը բռնած է ե­ղել աստ­վա­ծա­յին զո­րու­թյան ձեռ­քը: Նա ա­սաց, որ չնա­յած ալ­կո­ հո­լի դեմ հա­ջող պայ­քա­րի տա­րի­նե­րին, ին­քը գի­տի, որ չի կա­ րող վստա­հել ինքն ի­րեն, ո­րով­հետև ին­քը ե­ղել է, կա և միշտ էլ էու­թյամբ հար­բե­ցող կմնա: Հե­տա­գա­յում Թո­մը բա­ցատ­րեց ինձ, որ միայն այլ մարդ­ կանց առջև սե­փա­կան թու­լու­թյունն ան­կեղ­ծո­րեն խոս­տո­վա­ նե­լով, ով­քեր նույն­պես պայ­քա­րում էին այդ մեղ­քի դեմ, ին­քը և­ իր նման­նե­րը կա­րող են հաղ­թա­նակ տա­նել ալ­կո­հո­լի դեմ անձ­նա­կան պայ­քա­րում: Հե­տա­գա­յում ինձ հա­ճախ էր գո­տեպն­դում այն ապ­շե­ցու­ ցիչ ան­կեղ­ծու­թյան միտ­քը, որ դրսևոր­վեց այդ ե­րե­կո: Ես զգում էի միաս­նու­թյան, մտեր­մու­թյան և­ եղ­բայ­րու­թյան ար­ տա­սո­վոր հո­գու ներ­կա­յու­թյու­նը, երբ մար­դիկ, չա­մա­չե­լով, խոս­տո­վա­նում էին ի­րենց թու­լու­թյուն­նե­րը: Ակ­ներևա­բար, հպար­տու­թյու­նը, ինք­նագ­նա­հա­տա­կանն ու եր­կե­րե­սա­նի քա­ ջա­լե­րան­քը չեն կա­րող ապ­րել ան­կեղծ ա­պաշ­խա­րու­թյան և խոս­տո­վա­նու­թյան հետ կողք կող­քի: Ե­թե մար­դը կա­րող է բո­ լո­րի ներ­կա­յու­թյամբ ողջ լրջու­թյամբ հայ­տա­րա­րել, որ ին­քը հար­բե­ցող է, ա­պա նա ա­զատ­վում է ինք­նա­սի­րա­հար­վա­ծու­ թյու­նից: Մեր քա­ղա­քում ես շատ մարդ­կանց էի ճա­նա­չում, ում կյան­քը կտրուկ փոխ­վել էր այն բա­նի շնոր­հիվ, որ նրանք ծա­նո­թա­ցել էին Թո­մի և նրա սթա­փու­թյան խմբա­կի հետ: Նրանք ինք­նե­րն ա­զատ­վե­ցին այդ վնա­սա­կար սո­վո­րու­թյու­ նից և­ ու­րիշ մարդ­կանց էլ օգ­նե­ցին այդ­պես վար­վե­լ: Ի­րենց ազ­նվու­թյամբ, անձ­նա­կան օ­րի­նա­կով, կա­րեկ­ցան­քով նրանք նվա­ճե­ցին նախ­կին հար­բե­ցող­նե­րի սրտե­րը: Ինչ­պե՞ս կանց­ներ ե­կե­ղե­ցու երկր­պա­գու­թյու­նը, ե­թե քա­ րո­զի­չը վեր կե­նար և­ ա­սեր. «Ես Թոմն եմ, ես հար­բե­ցող եմ»: Քրիս­տո­նեա­կան երկր­պա­գու­թյունն ա­վան­դա­բար նե­ րա­ռում է եր­գե­ցո­ղու­թյու­նը, ա­ղոթքն ու քա­րո­զը: Երկր­պա­ 124

գու­թյան այդ մա­սե­րից յու­րա­քանչ­յուրն անկրկ­նե­լիո­րեն թան­կար­ժեք է: Բայց դուք երբևէ ներ­կա ե­ղե՞լ եք քրիս­տոն­յա­ նե­րի հա­վա­քի, որ­տեղ ստեղծ­վում է մեղ­քե­րի խոս­տո­վա­նու­ թյան մթնո­լորտ: Ե­թե ա­յո, ա­պա որ­քա՞ն մարդիկ էին գա­լիս այդ հա­վաք­նե­րին, այն սկսվե­լուց շատ ա­ռաջ, և­ որ­քա՞ն մար­ դիկ տուն չէին շտա­պում երկր­պա­գու­թյան ա­վար­տից հե­տո: Աստ­վա­ծա­շուն­չը, ինչ­պես և սրա­նից շատ դա­րեր ա­ռաջ, ա­ սում է. «Ի­րար խոս­տո­վա­նե­ցեք ձեր հան­ցանք­նե­րը, և­ ի­րար հա­մար ա­ղոթք ա­րեք, որ բժշկվեք» (­Հա­կո­բոս 5.16): Խոս­տո­վա­նու­թյու­նը հեշտ չի տրվում: Այն մեզ կանգ­նեց­ նում է դեմ առ դեմ մեր նող­կա­լի էու­թյան հետ. այն հո­ղին է հա­վա­սա­րեց­նում մեր հպար­տու­թյու­նը, այն լիա­կա­տար հրա­ ժա­րում է պա­հան­ջում անձ­նա­կան ար­ժա­նիք­նե­րից, սե­փա­ կան «ես»-ից: Խոս­տո­վա­նու­թյու­նը ցա­վա­գին կեր­պով խո­ցում է ինք­նա­ սի­րա­հար­ված սիր­տը: Այն ցա­վով է պո­կում նրա­նից փայ­փայ­ ված մեղ­քե­րը: Բայց մի՞­թե դա այդ­քան դժվար է: Ա­յո՛, մեղ­քե­րի խոս­տո­վա­ նու­թյու­նը խո­ցում է հպար­տու­թյու­նը, բայց չէ՞ որ մե­ռած մար­ դը չու­նի հպար­տու­թյուն, իսկ քրիս­տոն­յա­նե­րը մա­հա­նում են ի­րենց սե­փա­կան «ես»-ի հա­մար: Աստ­ված խոս­տո­վա­նու­թյու­նը ներ­կա­յաց­րել է որ­պես քրիս­ տոն­յա­նե­րի կյան­քի ու­ղի: Նա ցան­կա­նում է, որ մենք ապ­րենք Իր առջև մշտա­կան խոս­տո­վա­նու­թյան վի­ճա­կում, իսկ ե­թե ան­հրա­ժեշտ է, նաև այլ մարդ­կանց առջև: Միայն այդ­պես կա­րե­լի է ըն­դու­նել Նրա նե­րու­մը, ո­րն ա­մեն ժա­մա­նակ ա­ռա­ ջարկ­վում է մեզ, և­ ո­րի կա­րի­քը մենք մշտա­պես ու­նենք: Մենք` մե­ղա­վոր­ներս, մեկ րո­պե ան­գամ չենք կա­րող ապ­րել ա­ռանց դրա: Աստ­ված չի կա­րող նե­րել մեզ, ե­թե մենք չենք ըն­դու­նում Իր նե­րու­մը, իսկ այն ըն­դու­նել մենք կա­րող ենք միայն մեղ­քե­ րի խոս­տո­վա­նու­թյու­նից հե­տո: Աստ­ծո հետ սի­րո հի­ման վրա շփու­մը շա­րու­նա­կե­լու հա­ մար, հար­կա­վոր է ամ­բողջ ժա­մա­նակ սրտում ու­նե­նալ ան­ կեղծ խոս­տո­վա­նու­թյան հո­գին: Այդ նույ­նն ան­հրա­ժեշտ է նաև շրջա­պա­տող մարդ­կանց հետ բար­յա­ցա­կամ փոխ­հա­ րա­բե­րու­թյուն­ներ ստեղ­ծե­լու հա­մար: Աստ­ծո դեմ մեր գոր­ ծած մեղ­քե­րը խոս­տո­վա­նե­լով, մենք Նրա­նից ենք նե­րում 125

ստա­նում, մեր­ձա­վոր­նե­րի դեմ մեր զան­ցանք­նե­րը խոս­տո­ վա­նե­լով, մենք նրան­ցից ենք նե­րում ստա­նում և հաշտ­վում ենք նրանց հետ: Երբ դուք ա­ղոթ­քի մեջ խոս­տո­վա­նեք ձեր մեղ­քե­րը, մի սահ­ մա­նա­փակ­վեք անց­յալի մեղ­քե­րի հի­շա­տակ­մամբ: Շա­տերն սկսում են հի­շել, թե ինչ­պես են մա­նուկ հա­սա­կում 10 դո­լար գո­ղա­ցել կամ մեկ շա­բաթ ա­ռաջ կոպ­տել եղ­բո­րը: Թեև այս ման­րա­մաս­նե­րը կա­րող են կարևոր լի­նել, ան­կեղծ խոս­տո­ վա­նու­թյու­նը են­թադ­րում է ա­վե­լին: Դուք ստիպ­ված կլի­նեք խոս­տո­վա­նել, որ մե­ղա­վոր եք ձեր էու­թյամբ, որ հակ­ված եք մեղ­քի և­ որ միայն կա­տա­րե­լա­պես, ա­մեն վայրկ­յան Քրիս­տո­ սին ա­պա­վի­նե­լով կա­րող եք ձեզ ա­պա­հո­վագ­րել հեր­թա­կան մե­ղան­չու­մից: Եվ միմ­յանց ար­ված խոս­տո­վա­նու­թյան մեջ հար­ցի էու­ թյու­նը կայանում է մեր մեղավորությունն ամբողջովին ըն­ դու­նելու պատ­րաս­տա­կա­մու­թյան մեջ։ Ե­թե մենք հի­շենք այս մա­սին, խոս­տո­վա­նու­թյու­նը հա­տուկ դեր կխա­ղա մեր երկր­ պա­գու­թյան և­ եղ­բայ­րա­կան շփման մեջ: Քրիս­տոն­յան չպետք է խոս­տո­վա­նի եղ­բայր­նե­րի առջև այն մեղ­քե­րը, ո­րոնք ուղ­ղա­ կի առն­չու­թյուն չու­նեն նրանց հետ, ա­ռա­վել ևս, ե­թե դրանք կա­տար­վել են հե­ռա­վոր անց­յա­լում: Պար­տա­դիր չէ, որ եղ­ բայր­ներն ի­մա­նան այդ մա­սին: Այդ ի­մա­ցու­թյու­նը կա­րող է ան­գամ վնա­սել նրանց: Սա­կայն, նա պետք է խոս­տո­վա­նի իր ե­սա­սի­րա­կան հա­ կում­նե­րը, իր բթա­ցած խիղ­ճը, իր խստասր­տու­թյու­նը: Այդ կերպ խոս­տո­վա­նե­լով, մենք կկա­րո­ղա­նանք հաղթել մեղքը, ձեռք բե­րել ցան­կա­լի ա­զա­տու­թյունն ու օգ­նու­թյուն ստա­ նալ Աստ­ծուց: Մենք կա­րող ենք նաև բա­ցա­հայ­տել մեր խո­ րա­գույն պա­հանջ­մունք­նե­րը, որ­պես­զի մեր հա­վա­տա­կից եղ­բայր­նե­րն ի­րենց ա­ղոթք­նե­րով օգ­նեն մեզ: Դա Աստ­ծո տե­ սա­կետն է քրիս­տոն­յա­նե­րի շրջա­նում հա­սա­րա­կա­կան խոս­ տո­վա­նու­թյան վե­րա­բեր­յալ: Բա­ցի Աստ­ծո առջև խոս­տո­վա­նու­թյու­նից և «հա­սա­րա­կա­ կան խոս­տո­վա­նու­թյու­նից», գո­յու­թյուն ու­նի նաև միմ­յանց առջև խոս­տո­վա­նու­թյու­նը: Հի­սու­սը, խո­սե­լով դրա մա­սին, ա­սում է. «Արդ, ե­թե սե­ղա­նի վրա մա­տու­ցես քո ըն­ծան, և­ այն­ տեղ հի­շես, թե քո եղ­բայ­րը քո դեմ մի բան ու­նի, թո՛ղ այն­տեղ 126

քո ըն­ծան սե­ղա­նի առջև և գ­նա ա­ռաջ հաշտ­վիր քո եղ­բոր հետ, և հե­տո եկ ըն­ծադ մա­տու­ցիր» (­Մատ­թեոս 5.23,24): Հի­սուսն ու­զում է ա­սել, որ մեր ըն­ծա­ներն ու զո­հե­րը ոչ մի ար­ժեք չեն ու­նե­նա Աստ­ծո աչ­քում, ե­թե մենք չհաշտ­վենք բո­լոր մարդ­կանց հետ: Աստծո կողմից սահմանված միակ միջոցը՝ վերա­կանգ­նելու նոր­մալ, առողջ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներն այն մար­դու հետ, ում մենք, հնա­րա­վոր է, նե­ղաց­րել ենք, դեմ առ դեմ խոս­տո­վա­նու­թյունն է: Այդ­պի­սի խոս­տո­վա­նու­ թյան արդ­յուն­քում սե­րը կրկին կհեղ­վի հզոր հոս­քով, կհետևի հոգևո­ր վե­րած­նուն­դը: Խո­սո­տո­վա­նու­թյունն այն­պի­սի հոգևոր ար­ժեք ու­նի, որ Աստ­ված ցան­կա­նում է, որ այն դառ­նա մեր երկր­պա­գու­թյուն­ նե­րի մի մա­սը: Այս­տեղ չի կա­րող որևէ այ­լընտ­րանք լի­նել: Աստ­վա­ծա­շուն­չը քրիս­տոն­յա­նե­րին հրա­մա­յում է ոչ միայն ա­ղո­թել, հռչա­կել ճշմար­տու­թյու­նը, ուսումնասիրել Սուրբ Գիր­քը, այլ նաև խոս­տո­վա­նել մեղ­քե­րը. «Ի­րար խոս­տո­վա­ նե­ցեք ձեր հան­ցանք­նե­րը, և­ ի­րար հա­մար ա­ղոթք ա­րեք, որ բժշկվեք» (­Հա­կո­բոս 5.16): Խոս­տո­վա­նու­թյու­նը պետք է դառ­ նա մեր կյան­քի մի մա­սը, ե­թե մենք ցան­կա­նում ենք հոգևոր, մտա­վոր ու ֆի­զի­կա­կան ա­պա­քի­նում ստա­նալ: Ին­չո՞ւ են ժա­մա­նա­կա­կից ե­կե­ղե­ցում այդ­քան քիչ հոգևոր, հու­զա­կան և­ ան­գամ ֆի­զի­կա­կան ա­պա­քի­նում­նե­րը: Արդ­յոք ո՞չ այն պատ­ճա­ռով, որ ե­կե­ղե­ցու ան­դամ­նե­րը ան­տե­սում են խոս­տո­վա­նու­թյու­նը: Մենք կա­րո­ղա­ցե՞լ ենք ե­կե­ղե­ցում ստեղ­ ծել ան­կեղծ ու ազ­նիվ խոս­տո­վա­նու­թյուն­նե­րի խրա­խուս­ման, ուղ­ղամ­տու­թյան և­ ան­կեղ­ծու­թյան մթնո­լորտ: «­Մարդ­կանց մե­ծա­մաս­նու­թյու­նը,- գրել է Թո­րե­յը,- ապ­ րում է ծայ­րաս­տի­ճան հու­սալ­քու­թյան մեջ: Սա վե­րա­բե­րում է մեր շատ ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րի հո­գե­կան ու հոգևոր վի­ճա­ կին` ինչ­պես ե­կե­ղե­ցում, այն­պես էլ աշ­խար­հում: Այն­քան ժա­մա­նակ, քա­նի դեռ մենք չենք դա­դա­րել հագ­նել շին­ծու ազն­վա­բա­րո­յու­թյան դի­մա­կը` թաքց­նե­լու Աստ­ծո առջև մեր իս­կա­կան վի­ճա­կը, այն­քան ժա­մա­նակ, քա­նի դեռ մենք չենք սկսել միմ­յանց խոս­տո­վա­նել փո­խա­դարձ զան­ցանք­նե­րը, ինչ­պես դա ցան­կա­նում է Աստ­ված, մենք ինք­ներս չենք կա­ րող ապ­րել հաղ­թա­կան կյան­քով և­ օգ­նել մեր­ձա­վոր­նե­րին` հաղ­թա­հա­րե­լու մեղ­քը: 127

Հարկ չկա ի­րա­րան­ցում ստեղ­ծե­լ խոս­տո­վա­նու­թյան հար­ ցի շուրջ: Պետք չէ հասց­նել նյար­դա­յին գերգրգռ­ված վի­ճա­կի, ո­րի ժա­մա­նակ մար­դը սկսում է բա­ցել սիր­տը, ին­չի հա­մար հե­տա­գա­յում խո­րա­պես զղջում է: Մեղ­քի ե­րեք տե­սակ գո­յու­թյուն ու­նի. ո­րոշ մեղ­քեր մենք պետք է բա­ցենք միայն Աստ­ծո առջև: Այլ մեղ­քեր պետք է խոս­ տո­վա­նենք նաև այն մարդ­կանց առջև, ում նե­ղաց­րել ենք: Եվ, ի վեր­ջո, կան մեղ­քեր, ո­րոնք վի­րա­վո­րանք են հասց­նում ողջ հա­սա­րա­կու­թյա­նը: Այս դեպ­քում պա­հանջ­վում է հա­սա­րա­ կա­կան խոս­տո­վա­նու­թյուն: Ե­թե այս­պես հաս­կա­նանք խոս­տո­վա­նու­թյու­նը, ա­պա այն սի­րո տա­րած­ման և բար­յա­ցա­կա­մու­թյան մթնո­լոր­տի ստեղծ­ ման հզոր մի­ջոց կլի­նի, ին­չն այդ­քան ցան­կա­նում է Տե­րը: Այդ­ պի­սի մթնո­լոր­տում կա­րող է ար­գա­սա­բեր գոր­ծու­նեու­թյուն ծա­վա­լել Սուրբ Հո­գին: Ա­ռա­ջին հա­յաց­քից, սա քրիս­տոն­յա­յի կյան­քի միակ ո­լորտն է, որ­տեղ նա աչ­քի առջև չու­նի Քրիս­տո­սի օ­րի­նա­կը: Այդ փաս­ տը անվճ­ռա­կա­նու­թյուն և տա­տա­նում­ներ է ա­ռա­ջաց­նում ո­ րոշ քրիս­տոն­յա­նե­րի մեջ: Մենք կար­դում ենք այն մա­սին, թե ինչ­պես էր Քրիս­տոսն ա­ղո­թում, պայ­քա­րում փոր­ձու­թյուն­ նե­րի դեմ, նե­րում մե­ղա­վոր­նե­րին, բժշկում հի­վանդ­նե­րին և սի­րում նրանց, ում դժվար է սի­րել: Սա­կայն Քրիս­տո­սը ոչ մի ան­գամ մեղ­քե­ր չի խոս­տո­վա­նել, ո­րով­հետև Նա չէր մե­ղան­ չում: Եվ, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, Հի­սու­սը թողել է ազ­նվու­թյան, ան­կեղ­ծու­թյան, սե­փա­կան թու­լու­թյուն­նե­րն ա­զատ խոս­տո­ վա­նե­լու օ­րի­նակ, ո­րին մենք կա­րող ենք հետևել: Չ­նա­յե­լով Իր ողջ ազ­նվու­թյանն ու ան­մե­ղու­թյա­նը, Հի­սու­սը չէր ա­մա­չում Իր ապ­րում­ներն ու կա­րիք­ներն ար­տա­հայ­տե­լուց: Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք մենք` մե­ղա­վոր­ներս, կեղ­ծա­վո­րա­բար թաքց­նել մեր մեղ­քերն ու զան­ցանք­նե­րը: Հի­սուսն ա­զա­տո­րեն ար­տա­հայտ­վում էր գրե­թե ան­հաղ­ թա­հա­րե­լի այն փոր­ձու­թյուն­նե­րի և դժ­վա­րին հան­գա­մանք­ նե­րի մա­սին, ո­րոնց Ին­քը բախ­վում էր դեմ առ դեմ: Այն սար­սա­փե­լի գի­շե­րը Գեթ­սե­մա­նի այ­գում, երբ ողջ աշ­խար­հի բե­ռը ծան­րա­ցած էր Նրա վրա, Քրիս­տո­սը խոս­տո­վա­նեց, որ Իր հա­մար շատ ծանր է: Սե­փա­կան ա­նօգ­նա­կա­նու­թյան գի­ տակ­ցու­մը համակել էր Նրա հո­գուն: Հո­գե­վար­քի մեջ, Նա 128

օգ­նու­թյուն խնդրեց Իր ամենամոտ ա­շա­կերտ­նե­րից: «Եվ Պետ­րո­սին և Զե­բե­դեա­յի եր­կու որ­դի­նե­րին Իր հետ վերց­րեց, սկսեց տրտմել և վշ­տա­նալ: Այն ժա­մա­նակ նրանց ա­սաց. Հո­ գիս մեռ­նե­լու չափ տրտմած է. այս­տեղ մնա­ցեք և Ինձ հետ ար­թուն կա­ցեք» (­Մատ­թեոս 26.37,38): Սպասվող տառապանքների նկատմամբ, Հիսուսն այն­պի­ սի վախ, այն­պի­սի անվս­տա­հու­թյուն էր զգում, որ Իր ամե­ նա­մոտ ա­շա­կերտ­նե­րի ներ­կա­յու­թյամբ ա­ղա­չում էր Հո­րը` խնա­յել Ի­րեն և, ե­թե միայն հնա­րա­վոր է, Ի­րե­նից վերց­նել այդ սոս­կա­լի բե­ռը: Հի­սու­սը լու­ծեց խոս­տո­վա­նու­թյուն հաս­կա­ցու­թյան հար­ ցը: Իր ողջ կյան­քով Նա ցույց տվեց, որ խոս­տո­վա­նու­թյու­նը, դա ոչ միան Աստ­ծո կամ մար­դու առջև սե­փա­կան մեղ­քերն ու սխալներն ընդունելն է, այլ նաև բա­ցար­ձակ ազ­նվու­թյունն Աստ­ծո և մարդ­կանց առջև` ըն­դու­նե­լով սե­փա­կան ա­նօգ­նա­ կա­նու­թյունն ու կախ­վա­ծու­թյու­նը Աստ­ծուց: Աստ­ված ա­տում է կեղ­ծա­վո­րու­թյու­նը: Ա­նա­նիան ու Սապ­ փի­րան փոր­ձում էին խա­բեու­թյան գնով հա­վա­տա­րիմ քրիս­ տոն­յա­նե­րի համ­բավ շա­հել: Բա­րե­պաշտ մար­դիկ ձևա­նա­լով, նրանք փոր­ձե­ցին խա­բել ու թա­լա­նել Ի­րեն` Աստ­ծուն: Սա­ կայն, նրանք դրա հա­մար վճա­րե­ցին սե­փա­կան կյան­քով: Հի­սու­սի սիր­տը ցա­վում էր` տես­նե­լով փա­րի­սե­ցի­նե­րի ե­ րես­պաշ­տու­թյունն ու կեղ­ծա­վորու­թյու­նը: Նա ա­մե­նա­խիստ հան­դի­մա­նու­թյուն­ներ էր ուղ­ղում նրանց` հրա­պա­րա­կավ հան­դի­մա­նե­լով նրանց ներ­քին փչա­ցա­ծու­թյու­նը: Բայց դա Նա ա­նում էր ան­սահ­ման սի­րով: Լե­ռան քա­րո­զում Քրիս­տո­սը կեղ­ծա­վոր­ներ ու խա­բե­ բա­ներ ան­վա­նեց այն մարդ­կանց, ով­քեր ջա­նում են ա­վե­լի լա­վը երևալ, քան կան ի­րա­կա­նում, և­ ում խոս­քե­րը չեն ար­ տա­ցո­լում նրանց իս­կա­կան զգաց­մունք­ներն ու մտա­դրու­ թյուն­նե­րը: Քրիս­տոն­յա­յի բո­լոր գոր­ծե­րը պետք է արևի նման լու­սա­վոր լի­նեն: Սա­կայն, միայն Աստ­ծո շնոր­հի օգ­նու­թյամբ մենք կկա­րո­ ղա­նանք դեն նե­տել բո­լոր դի­մակ­նե­րը և­ ապ­րել Աստ­ծո սի­րո սկզբունք­նե­րի հա­մա­ձայն: Հա­վա­նա­բար, Հի­սու­սի հա­մար ա­մե­նադժ­վա­րը մարդ­ կանց հա­մո­զելն էր` խոս­տո­վա­նել ի­րենց իս­կա­կան վի­ճա­ 129

կը: Այդ մար­դիկ այդ­պես էլ չցան­կա­ցան խոս­տո­վա­նել ի­րենց մեղ­քե­րը: Ցա­վոք, նրանք այդ­պես էլ չըն­դու­նե­ցին, որ Հի­սու­ սի կա­րիքն ու­նեն` որ­պես ի­րենց անձ­նա­կան Փրկ­չի: Բայց ու­րիշ մար­դիկ ար­ձա­գան­քե­ցին Քրիս­տո­սի կո­չին և դար­ձան Նրա հետևորդ­նե­րը: Շատ շա­տերն այ­սօր զրկվում են ա­մեն բա­նից միայն այն պատ­ճա­ռով, որ վա­խե­նում են ազն­վո­րեն խոս­տո­վա­նել ի­րենց իս­կա­կան վի­ճա­կը, իս­կա­կան կա­րի­քը: Որ­քա՜ն ցա­վա­լի է գի­տակ­ցել, որ շա­տե­րը տա­տան­վում են մերժ­վե­լու և ծաղր­վե­լու վա­խից: Նրանք չեն ցան­կա­նում ի­րենց սիր­տը բա­ցել մարդ­կանց առջև, նրանք ոչ ո­քի չեն վստա­հում, այդ թվում և Աստ­ծուն: Նրանք չեն հաս­կա­նում, որ միայն խոս­տո­վա­նու­թյան մի­ջո­ցով կա­րող են ձեռք բե­րել սե­րը, ո­րի կա­րիքն ի­րենք այդ­քա՜ն ու­նեն: Մենք` քրիս­տոն­յա­ներս, պետք է հաս­կա­նանք, որ մեր ինք­ նաար­դա­րու­թյունն ու ե­րես­պաշտ կեղ­ծա­վո­րու­թյու­նը հա­ ճախ բա­ցատր­վում են սի­րո և հա­վա­նու­թյան ար­ժա­նա­նա­լու ցան­կու­թյամբ: Մարդ­կանց մեծ մասն այն­քան ծա­րա­վի է սի­ րո, որ պատ­րաստ է ցան­կա­ցած զո­հա­բե­րու­թյան` նե­րառ­ յալ կեղ­ծա­վո­րու­թյու­նը, ձգտե­լով ա­վե­լի լավ կամ ա­վե­լի բա­րի տեսք ու­նե­նալ, քան կա ի­րա­կա­նում: Նրանք խա­բում են մյուս մարդ­կանց, Աստ­ծուն և­ ան­գամ ի­րենց: Երբ մենք նման ճի­գեր ենք նկա­տում այլ մարդ­կանց կող­մից, պետք է ա­պա­վի­նենք Աստ­ծո շնոր­հին, որ­պես­զի չվրդով­վենք և չ­ջա­նանք մեր­կաց­նել նրանց խա­բեու­թյու­նը: Ընդ­հա­կա­ռա­ կը, մենք պետք է նրանց այն­պի­սի սի­րով շրջա­պա­տենք, որ նրանք չքաշ­վեն մեր ներ­կա­յու­թյամբ ան­կեղծ լի­նե­լուց: Որ­պես քրիս­տոն­յա­ներ, դուք ազ­նիվ ու ան­կեղծ լի­նե­լու հսկա­յա­կան ա­ռա­վե­լու­թյուն ու­նեք: Դուք ու­նեք հա­վաս­տիա­ ցում, որ Աստ­ված ըն­դու­նել է ձեզ այն­պի­սին, ինչ­պի­սին դուք կաք, ուս­տի ձեզ այլ մարդ­կանց հա­սա­րա­կու­թյան մեջ ան­կեղծ հան­դես գա­լը չպետք է բեռ թվա: Ան­կեղծ լի­նե­լու, բնա­կան վար­վե­լու ա­զա­տու­թյունն Աստ­ծո ա­մե­նաոգևո­րիչ պարգև­նե­ րից մեկն է: Ար­դեն ան­հրա­ժեշտ չէ, որ դուք «գե­ղե­ցիկ դիր­քեր ըն­դու­նեք» և ջա­նաք մարդ­կանց վրա ա­ռա­վել բա­րեն­պաստ տպա­վո­րու­թյուն թող­նել, ո­րով­հետև Քրիս­տո­սում դուք դառ­ նում եք նա, ով պետք է որ լի­նեք: 130

Այն մար­դը, ով չի կա­րող խոս­տո­վա­նել իր իս­կա­կան վի­ ճա­կը, ա­նօգ­նա­կան ստրուկ է, որ տա­ռա­պում է կեն­սու­նակ ստի բե­ռի ներ­քո: Զար­մա­նա­լի չէ, որ Աստ­վա­ծա­շուն­չը խո­սում է խոս­տո­վա­նու­թյան ա­պա­քի­նող ազ­դե­ցու­թյան մա­սին: Երբ մար­դը խոս­տո­վա­նում է Աստ­ծուն, նա զգում է, որ իր վրա հեղ­ վում է աստ­վա­ծա­յին սի­րո և ներ­ման հո­սան­քը: Նա ճշմա­րիտ ա­զա­տու­թյուն է ստա­նում` Աստ­ծո հետ խո­րաց­նե­լով իր փոխ­ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը: Ե­թե մարդն իր մեջ ուժ և­ ա­րիու­թյուն է գտնում իր կա­րիք­ներն ազն­վո­րեն մարդ­կանց խոս­տո­վա­նե­ լու համար, նրա ոտ­քե­րի տակ ա­մուր հե­նա­րան է հայտն­վում, ո­րի վրա կա­րե­լի է փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ կա­ռու­ցել նրանց հետ ու զար­գաց­նել: Ան­կեղծ լի­նե­լու ա­զա­տու­թյու­նը բա­րեն­պաստ նա­խադր­յալ­ ներ է ստեղ­ծում ցան­կա­ցած տե­սա­կի շփման հա­մար: Փո­խա­ դարձ խոս­տո­վա­նու­թյուն­նե­րը, վստա­հու­թյունն ու ընդ­հա­նուր կա­րիք­նե­րը մեր­ձեց­նում են մարդ­կանց: Ան­կեղ­ծու­թյան հո­գին ստեղ­ծում է մի մթնո­լորտ, որ­տեղ Աստ­ծո Հո­գին կա­րող է ո­րո­ շա­կի աշ­խա­տանք կա­տա­րել մարդ­կանց միմ­յանց և Աստ­ծուն մեր­ձեց­նե­լու ուղ­ղու­թյամբ: Խոս­տո­վա­նու­թյու­նը միշտ նա­ խոր­դել է հոգևոր վե­րածնն­դին և Քրիս­տո­սում եղ­բայ­րա­կան փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի հաս­տատ­մա­նը, ո­րոնք վե­րա­փո­ խում են կյան­քը: Մարդ­կա­յին փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի դի­նա­մի­կա­յի օ­ րեն­քը` հաս­տատ­ված Իր` Ա­րար­չի կող­մից, ար­տա­հայտ­վում է նրա­նում, որ քրիս­տո­նեա­կան ազ­նվու­թյունն ու խոս­տո­վա­ նու­թյան հո­գին ակն­թար­թո­րեն պտուղ են բե­րում` փո­խա­ դարձ միաս­նա­կա­նու­թյան, մտեր­մու­թյան և­ եղ­բայ­րա­կան սի­րո տես­քով: Այն­տեղ, ուր չկան ան­կեղծ խոս­տո­վա­նու­թյուն­ ներ, չի կա­րող լի­նել և սեր: Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը քրիս­տո­նեա­կան ծա­ռա­յու­թյան օ­րի­ նակ է, ում կյան­քը բո­լո­րի աչ­քի առջև էր: Պո­ղո­սը չէր ջա­ նում թաքց­նել իր թու­լու­թյուն­նե­րը: Նա նորկ­տա­կա­րան­յան գրող­նե­րից ա­մե­նաուս­յալն էր, լա­վա­գույն աստ­վա­ծա­բա­նը, ա­մե­նա­գոր­ծուն ա­վե­տա­րա­նի­չը և քա­րո­զի­չը: Սա­կայն, նա բա­վա­կա­նա­չափ հա­մեստ և­ ան­կեղծ էր, որ­պես­զի հետև­յալ խոս­տո­վա­նու­թյունն ա­ներ իր ա­շա­կերտ և գոր­ծըն­կեր Տի­մո­ թեո­սին ուղղ­ված նա­մա­կում. «Ճշ­մա­րիտ է այս խոս­քը և­ ա­մեն 131

ըն­դու­նե­լու­թյան ար­ժա­նի, որ Քրիս­տոս Հի­սուսն աշ­խարհ ե­ կավ մե­ղա­վոր­նե­րին փրկե­լու, ո­րոն­ցից ա­ռա­ջի­նը ես եմ» (Ա Տի­մո­թեոս 1.15): Երբ աշ­խար­հը տես­նի քրիս­տոն­յա­նե­րի ան­թե­րի ազ­նվու­ թյու­նը միմ­յանց հետ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում, շա­տե­րը կներգ­րավ­վեն այդ ա­ռող­ջաց­նող և վե­րա­կանգ­նող հա­սա­րա­ կու­թյա­նը: Այ­սօր հենց դրա կա­րիքն այդ­քան ու­նեն մար­դիկ` ինչ­պես ե­կե­ղե­ցուց դուրս, այն­պես էլ ե­կե­ղե­ցու ներ­սում: Շա­ տե­րը հոն­գել են դեր խա­ղա­լուց: Նրանք ցան­կա­նում են այն­ պի­սի հա­սա­րա­կու­թյուն գտնել, որ­տեղ, ա­ռանց որևէ բա­նից զգու­շա­նա­լու, ի­րենք կկա­րո­ղա­նան լի­նել այն­պի­սին, ինչ­պի­ սին կան: Արդ­յոք ե­կե­ղե­ցին չպե՞տք է դառ­նա այդ­պի­սի սի­րո և­ ըն­կե­ րու­թյան միջ­նա­բերդ: Մար­դիկ պե՞տք է ար­գա­վանդ վայ­րեր կամ էլ խմբա­յին հո­գե­թե­րա­պիա­յի պա­րապ­մունք­նե­րի հա­ ճա­խեն` այդ ըն­կե­րու­թյու­նը ո­րո­նե­լով: Մի՞­թե Սուրբ Հո­գու պտուղ­նե­րով օժտ­ված ե­կե­ղե­ցին չպետք է դառ­նա այն վայ­րը, ուր մար­դիկ կա­րող են հաս­նել լիա­կա­տար ա­զա­տագր­ման: Ե­ կե­ղե­ցին չպե՞տք է փա­ռա­բան­վի իր եղ­բայ­րա­կան շփում­նե­րով: Այն չպե՞տք է դառ­նա փա­րոս, որ մարդ­կանց դուրս է բե­րում խա­վա­րից դե­պի լույ­սը, դե­պի Քրիս­տո­սի հետ շփու­մը, դե­պի երկն­քի մթնո­լոր­տը: Մի՞­թե ե­կե­ղե­ցին չպետք է ու­րա­խու­թյամբ և ցն­ծու­թյամբ լցնի միայ­նակ ու ա­մա­յա­ցած սրտե­րը: Ե­թե ե­կե­ղե­ցում չտի­րի ան­կեղ­ծու­թյան, զղջման ու ճշմա­ րիտ խոս­տո­վա­նու­թյուն­նե­րի հո­գին, մե­ղա­վոր­նե­րը չեն ներ­ գրավ­վի այն­տեղ: Այն չի կա­րո­ղա­նա ա­վե­տա­րան­չա­կան աշ­խա­տանք ի­րա­կա­նաց­նել: Մեղ­քե­րի խոս­տո­վա­նու­թյան հար­ցը ա­վե­լի մեծ ու­շա­դրու­ թյան է ար­ժա­նի, քա­նի որ այն կարևոր է վե­րածնն­դի, բա­րե­նո­ րոգ­ման և հա­ջող ա­վե­տա­րան­չա­կան աշ­խա­տան­քի հա­մար: Աստ­վա­ծաշն­չում բազ­միցս ցույց է տրված, որ ինչ­քան ա­վե­ լի բարձր է մար­դու հոգևոր մա­կար­դա­կը, այն­քան ա­վե­լի շատ է նա հակ­ված խոս­տո­վա­նե­լու իր մեղ­քե­րը: Սուրբ Գր­քում մենք շատ հատ­ված­ներ ենք գտնում, որ­ տեղ նկա­րագր­վում են հա­վա­տի հսկա­նե­րի մեղ­քե­րը, մո­լո­րու­ թյուն­ներն ու թու­լու­թյուն­նե­րը: Բայց, մենք կար­դում ենք և­ այն մա­սին, թե ինչ­պես էին նրանք ի­րենց մեղ­քե­րը խոս­տո­ 132

վա­նում Աստ­ծո, ի­րենց ժա­մա­նա­կա­կից­նե­րի և մեր առջև: Աստ­վա­ծաշնչ­յան հե­ղի­նակ­նե­րի ա­նա­չառ գրի­չը գրի է ա­ռել և՛ նրանց պար­տու­թյուն­նե­րը, և՛ նրանց հաղ­թա­նակ­նե­րը: Մենք տես­նում ենք, թե ինչ պայ­քար ստիպ­ված ե­ղան ապ­րել ի­րենց կյան­քում Ա­դա­մը, Մով­սե­սը, Դա­վի­թը, Ե­ղիան, Հով­նա­նը, Հով­ հան­նես Մկր­տի­չը, Պետ­րո­սը, Պո­ղոսն ու հա­վա­տի շատ այլ հե­րոս­ներ: Նրանց խո­նարհ­ված հո­գին ու ան­կեղծ խոս­տո­վա­ նու­թյունն ա­ռող­ջաց­րել են բազ­մա­հա­զար մարդ­կանց հոգևոր կյան­քը:

133

Գլուխ 14

ՍԵՐԸ ԴՐՍԵՎՈՐՎՈՒՄ Է ՇՓՄԱՆ ՄԵՋ «­Բայց ե­թե լույ­սի մեջ քայ­լենք, ինչ­պես Նա է լույ­ սի մեջ, հա­ղոր­դու­թյուն ու­նենք ի­րար հետ»:­ Ա Հով­հան­նես 1.7

Ե

րկրի վրա Քրիս­տո­սի ա­ռա­քե­լու­թյան հա­ջո­ղու­թյու­նը կախ­ված էր այն բա­նից, թե մար­դիկ կհա­վա­տա՞ն Նրան, թե՞ ոչ: Ե­թե նրանք չհա­վա­տա­յին Նրան, ա­պա Նրա կյան­քը, զո­հա­բե­րու­թյու­նը խա­չի վրա զուր կլի­նեին: Ինչ­պե՞ս էր Նա ա­պա­ցու­ցում թե­րա­հա­վատ աշ­խար­հին, որ Ին­քը Մեսիան է, որ ե­կել է փրկե­լու մարդ­կու­թյա­նը, Իր տրա­ մա­դրու­թյան տակ ու­նե­նա­լով ըն­դա­մե­նը ե­րեք տա­րի: Նա ստեղ­ծեց եղ­բայ­րու­թյուն` 12 մար­դուց բաղ­կա­ցած խումբ, ով­քեր, բա­ցա­ռու­թյամբ Հու­դա­յի, չու­նեին կրթու­թյուն և նր­բա­կիրթ վար­վե­լա­ձև: Նրանք միմ­յան­ցից տար­բեր­վում էին հե­տաքրք­րու­թյուն­նե­րով և­ անձ­նա­յին ա­ռանձ­նա­հատ­կու­ թյուն­նե­րով: Մարդ­կա­յին տե­սանկ­յու­նից դա ա­մե­նա­քիչ ար­ դյու­նա­վետ մե­թոդն էր, Հի­սու­սի առջև ծա­ռա­ցած վիթ­խա­րի խնդրի լուծ­ման հա­մար: Մենք կա­րող էինք հաս­կա­նալ, ե­թե Նա փոր­ձեր նվա­ճել մարդ­կանց հար­գանքը և Իր աստ­վա­ծայ­նու­թյունն ա­պա­ցու­ ցել հրաշք­նե­րի օգ­նու­թյամբ: Սա­կայն Հի­սու­սը հրաշք­ներ էր գոր­ծում հա­նուն մարդ­կա­յին կա­րիք­նե­րի բա­վա­րար­ման, ոչ թե ա­պա­ցու­ցե­լու, որ Ինքն ի­րա­վա­ցի է: Նա գի­տեր, որ, չնա­ յած մե­ծա­մեծ հրաշք­նե­րին, ո­րոնք Աստ­ված գոր­ծել էր Իս­ րա­յե­լի հա­մար շատ դա­րե­րի ըն­թաց­քում, իս­րա­յե­լա­ցի­ներն

134

ա­նընդ­հատ ապս­տամ­բում էին Նրա դեմ: Քրիս­տո­սը հաս­կա­ նում էր, որ, թեև հրաշք­նե­րով կա­րե­լի է հա­մընդ­հա­նուր ու­ շա­դրու­թյուն գրա­վել և­ ամ­բո­խի հիաց­մունքն ա­ռաջ բե­րել, դրանք մարդ­կանց չեն ստի­պի վստա­հել Նրան` որ­պես ի­րենց հա­վի­տե­նա­կան Փր­կիչ: Հի­սու­սը կա­րող էր Իր ծա­ռա­յու­թյու­նը սահ­մա­նա­փա­կել աշ­խար­հում, Իր մա­սին ճշմար­տու­թյան տրա­մա­բա­նա­կան բա­ցատ­րու­թյու­նով: Նա կա­րող էր դա ա­նել ա­ռա­վե­լա­գույնս հա­մո­զիչ` ան­վի­ճար­կե­լի փաս­տարկ­ներ ներ­կա­յաց­նե­լով: Բայց, Նա գի­տեր, որ միայն ճշմար­տու­թյան ըմբռ­նու­մը բա­վա­ րար հա­մո­զիչ ձևով, ներ­կա­յաց­նե­լով անհեր­քելի փաս­տարկ­ ներ: Աստ­ծուն և մարդ­կու­թյա­նը բա­ժա­նող ան­դուն­դի վրա­յով կա­մուրջ նե­տե­լու հա­մար ինչ-որ ա­վե­լին էր պա­հանջ­վում: Ա­յո՛, Քրիս­տո­սը պետք է գար մարդ­կա­յին մարմ­նով, հրաշք­ներ ա­րա­րեր և սո­վո­րեց­ներ ճշմար­տու­թյու­նը: Այդ ա­մե­նը պետք է մարդ­կանց մեջ հե­տաքրք­րու­թյուն արթ­ նաց­ներ և հայտ­ներ նրանց, որ խա­ղա­քար­տի վրա դրված է նրանց հա­վի­տե­նա­կան կյան­քը Աստ­ված վճռեց ոչ միայն նվա­ճել մար­դու երևա­կա­յու­թյունն ու միտ­քը, այլ նաև գերել նրա սիր­տը: Ինչ­պե՞ս: Հանձ­նա­րա­րե­լով Հի­սուս Քրիս­տո­սին աշ­խար­ հում հաս­տա­տել սի­րո այն­պի­սի եղ­բայ­րու­թյուն, որը մար­դիկ եր­բեք չէին տե­սել և­ ո­րի մա­սին չէին կա­րող ան­գամ ե­րա­զել: Աստ­ված սեր է: «Ո­րով­հետև Աստ­ված այն­պես սի­րեց աշ­ խար­հը, որ Իր միա­ծին Որ­դին տվեց, որ ա­մեն Նրան հա­ վա­տա­ցո­ղը չկոր­չի, այլ հա­վի­տե­նա­կան կյանքն ու­նե­նա» (­Հով­հան­նես 3.16): Աստ­ված լա­վա­գույնս գոր­ծում է սի­րո մի­ ջո­ցով: Նա պատ­րաստ էր դի­մե­լու ա­մե­նաազ­դե­ցիկ մի­ջոց­ նե­րի, որ­պես­զի մարդ­կանց փրկի հա­վի­տե­նու­թյան հա­մար: Հի­սու­սը` երկն­քի կա­տար­յալ պարգևը, Աստ­ծո սի­րո հա­ մա­պար­փակ բնույ­թը բա­ցա­հայ­տել սկսեց նրա­նից, որ 12 մար­դուց բաղ­կա­ցած ոչ մեծ եղ­բայ­րու­թյուն ստեղ­ծեց: Ի­հար­կե, Հի­սու­սը ցան­կա­նում էր ազ­դել հնա­րա­վո­րինս շատ մարդ­կանց կյան­քի վրա: Նա պետք է Իր սի­րով նվա­ ճեր ողջ աշ­խար­հը: Եվ, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, Նա գե­րա­դա­սեց նախ Աստ­ծո սի­րո ճշմա­րիտ էու­թյու­նը բա­ցա­հայ­տել մի բուռ մարդ­կանց: 135

Հի­սու­սը հաս­կա­նում էր, որ մար­դիկ կա­րող են Իր աստ­ վա­ծա­յին նա­խա­սահ­ման­մա­նը հա­վա­տալ միայն այն դեպ­ քում, ե­թե ի­րենց աչ­քով տես­նեն Աստ­ծո և միմ­յանց հետ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի նոր սկզբունք­նե­րը կյան­քի կոչ­ված, ե­թե ա­շա­կերտ­նե­րը դառ­նան սի­րող, հո­գա­տար մար­դիկ: Իր մա­հից ան­մի­ջա­պես ա­ռաջ, Նա Հո­րը հայտ­նեց Իր բաղ­ ձա­լի ցան­կու­թյու­նը: Նա ա­ղո­թում էր ա­շա­կերտ­նե­րի միա­բա­ նու­թյան համար: Նրանց միաս­նու­թյան մեջ, Նա տես­նում էր գլխա­վոր ա­պա­ցույ­ցն այն բա­նի, որ Աստ­ված մար­դու կեր­ պա­րան­քով ե­կավ այս աշ­խարհ և թո­ղեց հա­մա­պար­փակ սի­ րո ան­մո­ռա­նա­լի օ­րի­նակ, ո­րը փրկա­րար է ողջ մարդ­կու­թյան հա­մար: «Որ ա­մեն­քը մեկ լի­նեն,- ա­ղո­թում էր Քրիս­տո­սը,ինչ­պես Դու, Հա՛յր, Ին­ձա­նում, և Ես Քե­զա­նում, որ նրանք էլ մե­զա­նում մեկ լի­նեն, որ աշ­խար­հը հա­վա­տա, թե Դու ու­ղար­ կե­ցիր Ինձ» (­Հով­հան­նես 17.21): Ու­սու­ցի­չը գի­տեր, որ մար­դիկ կհա­վա­տան այն բա­րի լու­ րին, որ քրիս­տո­նեու­թյունն ու­նակ է փո­խե­լու աշ­խար­հը միայն այն դեպ­քում, ե­թե մե­ղա­վոր­նե­րն ընդգրկ­վեն ան­շա­հախն­դիր, կա­րե­կից, միա­բա­նող սի­րո սկզբուն­քով ապ­րող մարդ­կանց եղ­բայ­րու­թյան մեջ: Նրա ծրա­գիրն էր, որ մար­դիկ Աստ­ծո սի­ րո մա­սին պատ­կե­րա­ցում ստա­նան, տես­նե­լով այն սե­րը, որը միմ­յանց նկատ­մամբ տա­ծում են Նրա հետևորդ­նե­րը: Նրա սե­ րը միա­վո­րում է Նրա ա­շա­կերտ­նե­րին: Այն ան­հեր­քե­լի վկա­յու­ թյուն է լա­վա­գույն աշ­խար­հի մա­սին: Իր երկ­րա­յին կյան­քի վեր­ջին ժա­մե­րին, վեր­նա­տա­նը շփվե­ լով նրանց հետ, ում Ինքն այդ­քան ժա­մա­նակ ու է­ներ­գիա էր տրա­մադ­րել, Հի­սու­սը մատ­նա­ցույց էր ա­նում այն բնո­ րոշ գծե­րը, ո­րոն­ցով մար­դիկ այս աշ­խար­հում պետք է ճա­ նա­չեին Իր հետևորդ­նե­րին. «Ս­րա­նով կի­մա­նան ա­մեն­քը, թե Իմ ա­շա­կերտ­ներն եք, ե­թե ի­րար նկատ­մամբ սեր ու­նե­նաք» (­Հով­հան­նես 13.35): Քրիս­տո­սը կան­խա­տե­սել էր, որ հե­տա­գա­յում միմ­յանց սի­ րող այս եղ­բայր­նե­րի շրջա­նա­կը ընդ­լայն­վե­լու է այն­քան ժա­ մա­նակ, մինչև որ ողջ աշ­խար­հը հա­մոզ­վի, որ Աստ­ծո սե­րը կա­րող է ապ­րել մարդ­կա­յին սրտե­րում և վե­րա­փո­խել մարդ­ կանց: Դա կձգի մարդ­կանց դե­պի Քրիս­տո­սը: 136

Քրիս­տո­սը մեզ` Իր հետևորդ­նե­րին, հանձ­նա­րա­րել է ցու­ ցադ­րել ողջ աշ­խար­հին Փրկ­չի նկատ­մամբ մեր հա­վա­տի ի­ րա­կան զո­րու­թյու­նը: Այդ զո­րու­թյու­նը բա­ցա­հայտ­վում է միմ­յանց նկատ­մամբ քնքուշ եղ­բայ­րա­կան փոխ­հա­րա­բե­րու­ թյուն­նե­րում: Մենք պետք է հաս­կա­նանք, թե Քրիս­տո­սին որքան է ան­ հանգս­տաց­նում մեր եղ­բայ­րա­կան փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մա­կար­դա­կը հա­նուն Ի­րեն: Իր ժա­մա­նա­կին, Հի­սուսն Իր ողջ ու­ժը ծախ­սեց երկ­րի վրա ե­զա­կի եղ­բայ­րու­թյուն ձևա­վո­րե­լու հա­մար: Նա այն­քան մտա­հոգ էր դրա­նով, որ պատ­րաստ էր զո­հա­բե­րել Իր համ­բա­վը, միայն թե սի­րո սկզբուն­քը հաս­տա­ տի Իր ա­շա­կերտ­նե­րի մեջ: Երբ մենք կա­տա­րե­լա­պես ըմբռ­նենք այս սկզբուն­քի նշա­նա­կու­թյու­նը, ստիպ­ված կլի­նենք հարց­նել ինք­ներս մեզ, թե արդյոք մեր ե­կե­ղե­ցում կա՞ այն­պի­սի եղ­բայ­ րու­թյուն, որը ցան­կա­նում է տես­նել Հի­սու­սը: Ժա­մա­նա­կա­կից քրիս­տոն­յա­նե­րի կյան­քը պա­տաս­խա՞նն է արդ­յոք Փրկ­չի ա­ղոթ­ քի, որ Նա ար­տա­բե­րեց խա­չե­լու­թյան նա­խօ­րեին. «Որ ա­մեն­քը մեկ լի­նեն... որ աշ­խար­հը հա­վա­տա, թե Դու ու­ղար­կե­ցիր Ինձ»: Ցա­վոք, դա այդ­պես չէ: Այ­սօր ե­կե­ղե­ցին, ինչ­պես եր­բեք, կա­րիք ու­նի սի­րո, միաս­նու­թյան և սր­տե­րի եղ­բայ­րա­կան շփման: Ժա­մա­նա­կա­կից աշ­խար­հը ոչ մի բա­նի կա­րիքն այն­քան շատ չու­նի, որքան Քրիստոսի սերը տեսնելու այն մարդկանց կյան­քում, ովքեր իրենց անվանում են Նրա հետևորդները: Ողջ եր­կինքն ան­համ­բե­րու­թյամբ է սպա­սում այն­պի­սի մարդ­կանց հայտն­վե­լուն, ում Աստ­ված կկա­րո­ղա­ նա բա­ցել քրիս­տո­նեու­թյան ողջ զո­րու­թյու­նը: Մի՞­թե այդ եղ­բայ­րու­թյու­նը սոսկ գե­ղե­ցիկ ե­րա­զանք կմնա: Վեր­ջի­վեր­ջո, ե՞րբ այն ի­րա­կա­նու­թյուն կդառ­նա: Տերն Ինքն է ա­սել, որ մենք չենք կա­րո­ղա­նա զգալ հոգևոր կյան­քի ողջ լիու­ թյունն ու չենք կա­րո­ղա­նա հա­ջո­ղու­թյամբ վկա­յել աշ­խար­հին, քա­նի դեռ հենց մեր մեջ չեն թա­գա­վո­րում եղ­բայ­րա­կան միաս­ նա­կա­նու­թյունն ու սե­րը: Մենք պետք է պա­տաս­խա­նենք մի ա­ռօր­յա գործ­նա­կան հար­ցի. մենք կա­րո՞ղ ենք ան­հա­պաղ ինչ-որ բան ձեռ­նար­կել, որ­պես­զի վերականգնենք ճշմարիտ եղբայրասիրությունը մեր համայն­քում: Մենք պե՞տք է ան­գործ սպա­սենք, թե երբ Աստ­ված կի­րա­կա­նաց­նի ան­հրա­ժեշտ փո­փո­խու­թյուն­նե­րը: 137

Գեորգ Ուե­բե­րը «­Ժո­ղով­քը ա­ռա­քե­լու­թյան մեջ» գր­քում հետև­յալն է ա­սում. «­Մարդ­կանց միջև սե­րը պետք է զար­գա­ նա որևէ հիմ­քի վրա»: Սա դինամիկայի գլխավոր սկզբունքն է բանական էակների միջև եղած փոխհարաբերություննե­ րում. մարդու և Աստծո միջև, համայնքում երկու, կամ մի քանի մարդկանց միջև: Աստ­ված քրիս­տոն­յա­նե­րին հանձ­նա­ րա­րել է ստեղ­ծել մթնո­լորտ, որ­տեղ կա­րող է գոր­ծել Սուրբ Հո­ գին, ամ­րապն­դե­լով փո­խա­դարձ կապ­վա­ծու­թյան սկզբուն­քը եղ­բայր­նե­րի միջև: Աստ­ված մեզ ա­ռա­ջար­կում է Իր հրա­շա­ գործ ըմ­պե­լի­քը, բայց մենք պետք է տրա­մադ­րենք գա­վա­թը: Աստ­ված կվա­ռի կրակը, ե­թե մենք մո­տեց­նենք մո­մը: Իսկ ի՞նչն է հու­սա­լի հիմք հան­դի­սա­նում քրիս­տո­նեա­կան եղ­բայ­րա­սի­րու­թյան զարգացման հա­մար: «Ես հա­մոզ­ված եմ,- գրում է Հո­վարդ Ս­նայ­դե­րը «Քրիս­տո­նեու­թյունն այ­սօր» լրագ­րում հրա­պա­րակ­ված հոդ­վա­ծում,- որ Սուրբ Հո­գու «կոյ­ նո­նիան» (շփու­մը) ա­մե­նից լավ զգաց­վում է քրիս­տոն­յա­նե­րի ոչ պաշ­տո­նա­կան հան­դի­պում­նե­րի ժա­մա­նակ` ան­կաշ­կանդ մթնո­լոր­տում: Ա­մե­նից լավ է հա­վաք­վել ոչ մեծ խմբե­րով»: Լոու­րենս Ռի­չար­դը «Ե­կե­ղե­ցու նոր դեմ­քը» գրքում գրում է. «Հա­ղոր­դակ­ցու­թյան» ուժն ու խորությունը, որ առ­կա են ոչ մեծ թվով մարդ­կանց հան­դի­պում­նե­րում, ինչ­պես նաև Սուրբ Հո­գու ան­հաղ­թա­հա­րե­լի ազ­դե­ցու­թյու­նը, որ գոր­ծում է օժտ­ ված մարդ­կանց մի­ջո­ցով, ա­զա­տագ­րում, վե­րա­փո­խում և հա­վա­տա­վոր­նե­րին բա­ցում է միմ­յանց և Աստ­ծո հա­մար: Հա­ վա­տա­վո­րի կյան­քում վե­րած­նուն­դը բե­րում է ողջ ե­կե­ղե­ցու վե­րածն­մա­նը: Դրա հա­մար ե­կե­ղե­ցին պետք է հա­մայնք դառ­ նա այդ բա­ռի լիա­կա­տար ի­մաս­տով: Այդ նպա­տա­կին հաս­ նե­լու հա­մար ա­մե­նից լավ է սկսել շփու­մից ոչ մեծ խմբե­րում» (էջ 173): Իսկ Քեյթ Մի­լե­րը «­Նոր գի­նու հա­մը» գրքում պնդում է. «­Մենք (ոչ մեծ խմբով) հայտ­նա­բե­րե­ցինք, որ այն (քրիս­տո­ նեու­թյու­նը) ա­մենևին էլ «կրոն» չէ, այլ իս­կա­կան ստեղ­ծա­ գոր­ծա­կան կյանք, ո­րի մեջ մենք մեզ բա­վա­կա­նա­չափ ա­զատ ենք զգում, որ­պես­զի լի­նենք այն­պի­սին, ինչ­պի­սին կանք, սի­ րենք միմ­յանց և Նրան, ո­րով­հետև մեր մեջ է գտնվում կեն­դա­ նի Քրիս­տո­սը... Ով մեզ գերում է Իր սի­րով և­ ո­գեշն­չում է մեզ` ծա­ռա­յե­լու այս աշ­խար­հին: Միան­գա­մայն անս­պա­սե­լիո­րեն 138

մեր մեջ ինչ-որ այն­պի­սի բան հայտնվում, ին­չով մենք կա­րող ենք կիս­վել ու­րիշ­նե­րի հետ, ինչ մենք միա­սին տես­նում, լսում և զ­գում էինք»: Հե­տո իր գրքի վեր­ջում Մի­լե­րը գրում է. «Ե­թե դուք իս­կա­պես ցան­կա­նում եք տես­նել ձեր ե­կե­ղե­ցու վե­րած­ նուն­դը, պետք է նախ ինք­ներդ անձ­նա­կան փոր­ձով զգաք, թե ինչ է նշա­նա­կում հո­գի­նե­րի եղ­բայ­րա­կան, կեն­դա­նի հա­ ղոր­դակ­ցու­թյու­նը, ո­րոնք, լի­նե­լով Աստ­ծո ար­հես­տա­նո­ցում, աս­տի­ճա­նա­բար դար­ձել են նոր կյան­քի գի­նին: Մարդ­կանց այդ­պի­սի խմբե­րը շատերի համար կդառնան հոգևոր տուն, և Քրիս­տո­սի Ե­կե­ղե­ցու հոգևոր կենտ­րո­ն» (էջ 115): Մենք ար­դեն ա­սել ենք, որ Հի­սու­սը մարդ­կա­յին փոխ­հա­ րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մեջ մինչ այդ չտեսն­ված խո­րու­թյուն և ջեր­մու­թյուն ներ­մու­ծեց: Նա վճռեց տաս­ներ­կու մար­դուց բաղ­կա­ցած խումբ հա­վա­քել և հա­մո­զիչ կեր­պով ա­պա­ցու­ցեց, որ քրիս­տոն­յա­նե­րի այդ­պի­սի խմբերն ունեն հսկայական ներ­ուժ՝ տիրելով ստեղծագործ զորության: Քրիս­տո­սը սո­վո­ րեց­նում էր, որ Ին­քը կա­րող է հրաշք­ներ գոր­ծել եղ­բայ­րա­կան կա­պե­րով միմ­յանց կապ­ված մարդ­կանց կյան­քում: «Ո­րով­ հետև ուր որ եր­կու կամ ե­րեք հո­գի Իմ ա­նու­նով հա­վաք­ված լի­նեն` Ես այն­տեղ նրանց մեջ եմ» (­Մատ­թեոս 18.20): Պո­ղո­սը հույս ու­ներ, որ քրիս­տոն­յա­նե­րը կա­րեկ­ցանք կդրսևո­րեն միմ­յանց նկատ­մամբ, կամ­րապն­դեն և կա­ջակ­ցեն միմ­յանց: «Ի­րար բե­ռը վերց­րեք, և­ այս­պես Քրիս­տո­սի օ­րեն­քը կա­տա­րե­ցեք» (­Գա­ղա­տա­ցիս 6.2): Նա սո­վո­րեց­նում էր գլխավոր սկզբուն­քը, որ այն­պես, ինչ­ պես Աստ­ված է մարդ­կանց օգ­տա­գոր­ծում ի­րենց մեր­ձա­վոր­ նե­րի փրկու­թյան հա­մար, Նա փա­փա­գում է քրիս­տոն­յա­նե­րին օգ­տա­գոր­ծել փո­խա­դարձ հոգևոր հարս­տաց­ման և Քրիս­ տո­սի կա­տար­յալ հա­սա­կի չա­փով ա­ճե­լու գործում, օգ­նե­լով նրանց ճիշտ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ կա­ռու­ցել միմ­յանց հետ` քրիս­տո­նեա­կան սի­րո հի­ման վրա: Նա հաս­կա­նում էր, որ ազ­նիվ լի­նե­լը միշտ չէ, որ հեշտ է: «­Հան­դի­մա­նիր, սաս­տիր, հոր­դո­րիր ա­մեն եր­կայ­նամ­տու­ թյամբ և վար­դա­պե­տու­թյամբ» (Բ Տի­մո­թեոս 4.2): «Քրիս­տո­սի խոս­քը բնակ­վի ձեր մեջ ա­ռա­տա­պես` ա­մեն ի­մաս­տու­թյու­ նով. ի­րար սո­վո­րեց­րեք և խ­րա­տե­ցեք» (­Կո­ղո­սա­ցիս 3.16): 139

Նոր Կ­տա­կա­րա­նում բազ­միցս նշվում է, թե ինչ կա­րող են ա­նել մարդ­կանց ոչ մեծ խմբե­րը: Կեն­սու­նա­կու­թյու­նը քրիս­ տո­նեա­կան խմբե­րի, ո­րոնք ուժ են քա­ղում Քրիս­տո­սի հետ շփու­մից, իս­կա­պես ան­սահ­ման է: Աստ­ված ա­ռաջ­վա նման ցան­կա­նում է օգ­տա­գոր­ծել նրանց: Նա, Ով եր­բեք չի մո­լոր­վում, նա­խա­տե­սել է քրիս­տոն­յա­ նե­րի միա­վո­րում ոչ մեծ խմբե­րում ան­հրա­ժեշտ աշ­խա­տանք կա­տա­րե­լու հա­մար: Մեծ հա­մայնք­նե­րում ան­դամ­նե­րը պետք է բա­ժան­վեն փոքր խմբե­րի, որ­պես­զի ար­դյու­նա­վետ ծա­ ռա­յու­թյուն կա­տա­րեն ինչ­պես եղ­բայ­րա­կից­նե­րի, այն­պես էլ ան­հա­վատ­նե­րի հա­մար: Այդ խմբե­րի ան­դամ­նե­րը պետք է հա­մախմբ­վեն սի­րո և հա­մա­ձայ­նու­թյան մեջ: Նրանք պետք է քա­ջա­լե­րեն և­ ոգևո­րեն միմ­յանց: Միայն այդ­պես նրանք կկա­ րո­ղա­նան ու­ժեղ և­ ա­րի լի­նել: Ցա­վոք, քրիս­տո­նեա­կան ե­կե­ղե­ցի­նե­րը հիմ­նա­կա­նում ան­ տե­սում են այս աստ­վա­ծա­յին ծրա­գի­րը` նա­խա­պատ­վու­թյու­ նը տա­լով մե­ծա­ծա­վալ ու ձևա­կան կազ­մա­կեր­պու­թյա­նը: Այդ պատ­ճա­ռով էլ այ­սօր քրիս­տո­նեա­կան ե­կե­ղե­ցի­նե­րում այդ­ քան հազ­վա­դեպ կա­րե­լի է շփում տես­նել սի­րո և միաս­նու­ թյան հո­գով: Քրիս­տոն­յա­նե­րի այդ­պի­սի փոք­րիկ ըն­կե­րախմ­բե­րի բա­ ցա­կա­յու­թյու­նը հան­գեց­րել է նրան, որ շատ ե­րի­տա­սարդ­ներ կորց­րել են վստա­հու­թյու­նը ե­կե­ղե­ցու նկատ­մամբ և հիաս­ թափ­վել են: Նրան­ցից ո­մանք ե­կել են այն եզ­րա­կա­ցու­թյան, որ ի­րենք եր­բեք չեն կա­րո­ղա­նա ե­կե­ղե­ցում գտնել ի­րենց պա­ կա­սող հոգևոր ուժն ու ե­ռան­դը: Ե­թե մենք այդ­պի­սի սերտ շփում չու­նենք, ինչ­պի­սին Հի­ սուսն ու­ներ Իր ա­շա­կերտ­նե­րի հետ, չենք կա­րող լիա­կա­տար չա­փով զգալ սի­րո այն հու­զիչ ու­ժը, որ, Ու­սուց­չի խոս­քե­րով, պետք է տար­բե­րի Իր ճշմա­րիտ հետևորդ­նե­րին: Որ­քան էլ ճիշտ լի­նի ե­կե­ղե­ցու ուս­մուն­քը, որ­քան էլ կեն­դա­նի ու գոր­ ծուն լի­նի նրա կազ­մա­կեր­պու­թյու­նը, ջերմ շփման և բա­րե­ կա­մու­թյան բա­ցա­կա­յու­թյան պայ­ման­նե­րում ե­կե­ղե­ցին, ըստ էու­թյան, ո­չինչ չու­նի: Բա­րե­բախ­տա­բար, քրիս­տոն­յա­ներն սկսում են վե­րաի­մաս­ տա­վո­րել այս հար­ցը: Շա­տերն են զգա­ցել, որ ի­րենց ինչ-որ բան չի բա­վա­կա­նաց­նում, և սկ­սել են ա­ռա­վել հա­ճախ ոչ մեծ 140

խմբե­րով հան­դի­պել ոչ պաշ­տո­նա­կան ի­րա­վի­ճա­կում, որ­տեղ նրանք կա­րո­ղա­ցել են փո­խա­դարձ սեր և ճշ­մա­րիտ մտեր­մու­ թյուն զգալ: Ա­հա, թե ինչ է գրում հո­վիվ­նե­րից մե­կի կի­նը. «­Հա­մա­խոհ­նե­րի նեղ շրջա­նա­կում ոչ պաշ­տո­նա­կան հան­դի­պում­նե­րն ա­մե­նա­ հու­զիչ ապ­րում­նե­րը դար­ձան իմ կյան­քում որ­պես ծա­ռա­յո­ղի կին... Յու­րա­քանչ­յուր այդ­պի­սի խմբում մար­դիկ նկա­տե­լիո­ րեն փոխ­վում են` նա­խա­պատ­րաստ­վե­լով երկ­նա­յին ար­քա­յու­ թյան կյան­քին: Մենք փառք ենք տա­լիս Աստ­ծուն նրա հա­մար, ինչ Նա ա­րել ու ա­նում է: Քա­նի որ ճշմա­րիտ սե­րը վստա­հու­թյուն և­ ան­կեղ­ծու­թյուն է պա­հան­ջում, միան­գա­մայն հնա­րա­վոր է, որ մար­դիկ հնա­ րա­վո­րու­թյուն չու­նեն միմ­յանց հետ կիս­վե­լու ի­րենց ապ­րում­ նե­րով ու դժվա­րու­թյուն­նե­րով: Երբ մենք սկսում ենք սրտին մոտ ըն­դու­նել ոչ միայն մեր հա­րա­զատ­նե­րի ու­րա­խու­թյուն­ ներն ու տրտմու­թյուն­նե­րը, այլ նաև մեր խմբի ան­դամ­նե­րի, մեր մեջ զար­գա­նում է մյուս մարդ­կանց սի­րե­լու ըն­դու­նա­կու­ թյու­նը մեր խմբի սահ­ման­նե­րից դուրս: Երբ մենք մեր շրջա­ նում խո­սում ենք Աստ­ծո սի­րո մա­սին, մեզ հա­մար ա­վե­լի հեշտ է դառ­նում քրիս­տո­նեա­կան ապ­րե­լա­կեր­պի ու­րա­խու­թյուն­նե­ րի մա­սին խո­սե­լը նրանց հետ, ով­քեր մեզ հան­դի­պում են մեր կյան­քի ըն­թաց­քում» («­Ծա­ռա­յու­թյուն», հուն­վար, 1970թ., էջ 20, 21): Երբ ե­կե­ղե­ցում վե­րած­նունդ և բա­րե­նո­րո­գում է տե­ղի ու­ նե­նում, ա­պա դա փոքր խմբե­րի ներ­սում շփման արդ­յունքն է: Ընդ­հա­կա­ռա­կը, երբ ոչ պաշ­տո­նա­կան հան­դի­պում­ներն ա­ ռա­վել հազ­վա­դեպ են դառ­նում, վե­րածնն­դի կրակն աս­տի­ճա­ նա­բար մա­րում է: Քրիս­տո­սի սի­րե­լի ա­շա­կեր­տը` Հով­հան­նե­սը, ով քրիս­տո­ նեա­կան սի­րո դա­սեր էր վերց­րել Ի­րե­նից` Տի­րո­ջից, շատ տա­ րի­ներ ա­ռաջ գրել է. «­Բայց ե­թե լույ­սի մեջ քայ­լենք, ինչ­պես Նա է լույ­սի մեջ, հա­ղոր­դու­թյուն ու­նենք ի­րար հետ» (Ա Հով­ հան­նես 1.7): Հնա­րա­վոր է ապ­րել Աստ­ծո սի­րո սկզբունք­նե­րի հա­մա­ձայն միայն այլ մարդ­կանց հետ շփվե­լով: Այդ շփու­մը են­թադ­րում է ինչ-որ ա­ռա­վել խո­րը բան, քան հա­մա­տեղ մաս­նակ­ցու­թյունը պաշ­տո­նա­կան երկր­պա­գու­թյուն­նե­րում: Մեր երկր­պա­գու­ 141

թյուն­ներն ա­ռաջ­վա նման տե­ղի են ու­նե­նում պաշ­տո­նա­պես, ո­րով­հետև դա հար­մար է: Ոչ ոք չի ցան­կա­նում վտան­գի են­ թարկ­վել կամ իր վրա վերց­նել պա­տաս­խա­նատ­վու­թյու­նը: Սա ան­հա­մա­տե­ղե­լի է աստ­վա­ծաշնչ­յան հաս­կա­ցո­ղու­թյա­ նը բո­լոր հա­վա­տաց­յալ­նե­րի սուրբ լի­նե­լու, քրիս­տո­նեա­կան ծա­ռա­յու­թյա­նը ե­կե­ղե­ցու յու­րա­քանչ­յուր ան­դա­մի մաս­նակ­ ցու­թյան մա­սին: Խս­տու­թյունն ու սա­ռը ձևա­պաշ­տու­թյու­նը տրա­մագ­ծո­րեն հա­կա­դիր են մոլեռանդությանը, և՛ մե­կը, և՛ մյու­սը ոչ այլ ինչ են, ե­թե ոչ սա­տա­նա­յա­կան կեղ­ծիք: Շա­բաթ­վա ըն­թաց­քում, ե­կե­ղե­ցու ան­դամ­նե­րը պետք է հա­վա­տար­մո­րեն ի­րա­կա­նաց­նեն Աստ­ծո շի­նա­րար­նե­րի աշ­ խա­տան­քը: Իսկ հե­տո նրանք կա­րող են ե­կե­ղե­ցում պատ­մել ի­րենց փոր­ձա­ռու­թյուն­նե­րի մա­սին: Այդ­պի­սի ժո­ղով­քը կա­րող է կե­րակ­րել քաղ­ցած­նե­րին: Այն կա­րող է թարմ ու­ժեր և­ եռ ­ անդ նե­րար­կել հա­մայն­քի ան­դամ­նե­րին: Երբ քրիս­տոն­յա­նե­րը հաս­կա­նան, որ ի­րենք պետք է մեր­ձա­վոր­նե­րի բա­րօ­րու­թյան հա­մար աշ­խա­տեն այն­պես, ինչ­պես դա ա­նում էր Քրիս­տո­սը, նրանց ու­րախ պատ­մու­թյուն­նե­րը կամ­րապն­դեն ե­կե­ղե­ցու ան­դամ­նե­րի հա­վա­տը: Բա­ցի քա­րո­զե­լուց, ե­կե­ղե­ցին պետք է հնա­րա­վո­րու­թյուն տա Աստ­ծուն սի­րող­նե­րին ար­տա­հայ­տել ի­րենց ե­րախ­տա­գի­ տու­թյունն ու հիաց­մուն­քը: Հե­տո, հա­վա­տա­ցյալ­նե­րը կկա­ րո­ղա­նան ա­ղո­թել և վ­կա­յել Աստ­ծո մա­սին: Ա­մեն­քը պետք է մաս­նակ­ցեն այն բա­նին, որ երկր­պա­գու­թյու­նը դառ­նա ա­ ռա­վել հե­տաքր­քիր: Սահ­ման­ված ժա­մե­րը ձևա­կա­նո­րեն ե­ կե­ղե­ցու նստա­րա­նին անց­կաց­նե­լու փո­խա­րեն, մենք պետք է մտքեր փո­խա­նա­կենք, կիս­վենք ա­ռօր­յա փոր­ձա­ռու­թյուն­ նե­րով և­ ա­մեն բա­նի հա­մար շնոր­հա­կա­լու­թյուն հայտ­նենք Աստ­ծուն: Այդ­պի­սի հա­մա­տեղ շփում­նե­րը Քրիս­տո­սում ամ­ րապն­դում են մեր հո­գին և նա­խա­պատ­րաս­տում փոր­ձու­ թյուն­նե­րի ու պայ­քա­րի: Քրիս­տոն­յա­ներն ի­րա­վունք չու­նեն պար­փակ­վելու: Մե­զա­նից յու­րա­քանչ­յու­րը ողջ մարդ­կու­թյան մի մաս­նիկն է: Յու­րա­քանչ­յու­րի փոր­ձա­ռու­թյու­նը նշա­նա­կա­լի չա­փով կպայմանավորվեն իր հա­վա­տա­կից­նե­րի փոր­ձա­ռու­ թյու­նով: Մենք կկա­րո­ղա­նանք Աստ­ծուց հար­յու­րա­պա­տիկ ա­վել օրհ­նու­թյուն­ներ ստա­նալ, ե­թե այդ­պես երկր­պա­գենք Աստ­ծուն: Այդ­պի­սի հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը ճշմա­րիտ ու­րա­ 142

խու­թյուն և բա­վա­կա­նու­թյուն կբե­րեն մեզ: Մենք կփայ­լենք Աստ­ծո սի­րով և հույ­սով կկան­խա­վա­յե­լենք հա­վի­տե­նա­կան ե­րա­նու­թյու­նը մեր երկ­նա­յին հայ­րե­նի­քում: Մենք կկա­րո­ղա­ նանք հա­ճե­լի հոգևոր հան­դի­պում­ներ ու­նե­նալ: Մեր միա­բա­ նու­թյու­նը կապ­շեց­նի ողջ աշ­խար­հին: Աստ­ծո զա­վակ­նե­րի հետ այս շփու­մը, երկ­նա­յին ար­քա­յու­ թյան մեջ հա­վի­տե­նա­կան ու­րա­խու­թյան այս կան­խա­վա­յե­լու­ մը` սի­րող Աստ­ծո պարգևն է: Մեր Երկ­նա­յին Հայ­րը ցան­կա­նում է, որ մենք վա­յե­լենք այդ նո­րո­գող, ո­գեշն­չող, փրկա­րար սե­րը: Նա ցան­կա­նում է, որ այդ սե­րը լցնի մեր կյան­քը: Ե­թե մենք չենք ձգտում ստա­նալ այդ հրա­շա­լի պարգևը, ըստ էու­թյան, մեր­ժում ենք այն: Ու­րեմն, ե­կե՛ք ձեռ­քից բաց չթող­նենք այդ թան­կար­ժեք պարգևը:

143

Գլուխ 15

ՍԵՐԸ ՆԱԵՎ ԶԳԱՑՄՈՒՆՔ Է «Ու­րա­խա­ցող­նե­րի հետ ու­րա­խա­ցե՛ք, և­ լա­ցող­նե­րի հետ լա­ցե՛ք»:­ Հռո­մեա­ցիս 12.15

Չ

ի­կա­գո քա­ղա­քում 55 տա­րե­կան մի այ­րի էր ապ­րում: Նրան ան­վա­նում էին Մի­սիս Վուդ­րում: Նրա կյանքն ընդ­հատ­վեց, երբ նա դուրս նետ­վեց բարձ­րա­հարկ շեն­քի 12-րդ հար­կի լու­սա­մու­տից, որ­տեղ ին­քը բնա­կա­րան էր վար­ձա­կա­լել: Նա ժպտա­ցել էր, ձեռ­քով ա­րել դռնա­պա­նին, իսկ հե­տո ցած նետ­վել: Նրա սեն­յա­կում թո­ղած երկ­տո­ղի մեջ հետև­յալն էր գըր­ ված. «Ես այլևս չեմ կա­րող ոչ մի օր ապ­րել այս միայ­նու­թյան մեջ: Ես չու­նեմ ըն­կեր­ներ: Ես ոչ ո­քից նա­մակ չեմ ստա­նում: Ոչ ոք ինձ չի զան­գա­հա­րում: Ես այլևս չեմ կա­րող սա տա­նել»: Նրա հարևա­նու­հի­ներն ա­սա­ցին. «­Մենք չգի­տեինք, որ նա գտնվում է այդ­պի­սի հու­սա­հա­տու­թյան մեջ»: Մի­սիս Վուդ­րու­մի հարևան­նե­րն այն բա­նի ակ­ներև ա­պա­ ցույցն են, թե մենք որ­քան ան­հո­գի կա­րող ենք լի­նել` չնա­ յած որ մեզ քրիս­տոն­յա­ներ ենք հա­մա­րում: Մեկ այլ մար­դու զգաց­մունք­նե­րին ու­շա­դրու­թյուն չդարձ­նե­լը նշա­նա­կում է ան­տար­բեր լի­նել նրա նկատ­մամբ: Ան­տար­բե­րու­թյունն ու սե­ րը ան­հա­մա­տե­ղե­լի հաս­կա­ցու­թյուն­ներ են: Մար­դիկ ապ­րում են զգաց­մունք­նե­րի և հույ­զե­րի մա­կար­ դա­կում: Այդ մա­կար­դա­կում են ա­մե­նից շատ բա­ցա­հայտ­վում մեր հույ­սե­րը, ե­րա­զանք­նե­րը, ան­հա­տա­կա­նու­թյան կա­րիք­նե­ րը. մեր իս­կա­կան դեմ­քը: Այս նույն մա­կար­դա­կում, մեր կյան­ 144

քն ա­մե­նից սեր­տո­րեն է առնչ­վում մյուս մարդ­կանց կյան­քին, և սա կա՛մ դրա­կան, կա՛մ բա­ցա­սա­կան հետևանք­ներ է ու­ նե­նում: Մար­դիկ` որ­պես Աստ­ծո ա­րա­րած­ներ, օժտ­ված են զգաց­մունք­նե­րով: Ե­թե տղա­մարդն իր հա­մար կյան­քի ըն­կե­ րու­հի ընտ­րեր` ել­նե­լով բա­ցա­ռա­պես տրա­մա­բա­նա­կան փաս­ տարկ­նե­րից, նա ստիպ­ված կլի­ներ իր և մի քա­նի կա­նանց հա­մար ծրա­գիր կազ­մել և տվ­յալ­նե­րը տե­ղադ­րել ԷՀՄ-ում, որն ի­րեն ցույց կտար ի­դեա­լա­կան տար­բե­րա­կը: Սա­կայն, մարդ­կանց մե­ծա­մաս­նու­թյունն ան­տե­սում է տրա­մա­բա­նու­թյու­նը, երբ սի­րա­հար­վում է: Ե­րի­տա­սարդ­նե­ րը ձգում են միմ­յանց, նրանց միջև նուրբ զգաց­մունք է ա­ ռա­ջա­նում: Մար­դիկ ա­մուս­նա­նում են, ո­րով­հետև սի­րում են միմ­յանց, ոչ թե ո­րով­հետև ման­րակր­կիտ ու­սում­նա­սի­րել են ա­պա­գա զու­գըն­կե­րոջ բնա­վո­րու­թյան գծե­րը: Ե­թե մարդն աշ­խա­տան­քում հե­տաքր­քիր խնդիր­ներ չլու­ ծի և դ­րա­նից բա­վա­կա­նու­թյուն չստա­նա, նրա աշ­խա­տան­ քը ձանձ­րա­լի և հոգ­նե­ցու­ցիչ կդառ­նա: Ե­թե ա­մուս­նու­թյու­նը հիմն­ված չլի­նի խո­րը զգաց­մունք­նե­րի վրա, այն ու­րա­խու­ թյուն չի բե­րի մար­դուն: Տ­ղա­մարդն ու կի­նը կա­րող են ու­նե­նալ նույն տե­սա­կե­տը, հա­վա­տը, ընդ­հա­նուր բյու­ջե, նրանք կա­րող են միա­սին նստել ճա­շի սե­ղա­նի շուրջ, քնել նույն ան­կող­նում և, միև­նույնն է, օ­ տար մնալ միմ­յանց: Կարևորն այն է, թե մարդն ինչ է զգում մեկ այլ մար­դու նկատ­մամբ, և­ ոչ թե այն, թե ինչ է մտա­ծում նրա մա­սին: Ինձ քիչ է հե­տաքրք­րում, թե իմ կինն ինչ է մտա­ծում իմ մտա­վոր զար­գաց­ման, իմ ըն­դու­նա­կու­թյուն­նե­րի և­ իմ ար­տա­քին տես­ քի մա­սին: Ինձ հա­մար ա­ռա­վել կարևոր է, թե ինչ է նա զգում իմ նկատ­մամբ` որ­պես իր ա­մու­սին: Ե­թե նա բա­րի, ջերմ զգաց­մունք­ներ ու­նի իմ նկատ­մամբ, ա­պա մա­թե­մա­տի­կա­կան բարդ խնդիր­ներ լու­ծե­լու կամ դաշ­նա­մուր նվա­գե­լու իմ ըն­ դու­նա­կու­թյու­նը, կամ իմ ծուռ քի­թը չեն ազ­դում մեր փոխ­հա­ րա­բե­րու­թյուն­նե­րի վրա: Դուք ինչ­պե՞ս եք ընտ­րում ձեր լա­վա­գույն ըն­կե­րո­ջը, ում հետ կա­րող եք բա­ցար­ձա­կա­պես ան­կեղծ լի­նել: Հա­վա­նա­բար, դա այն մարդն է, ում նկատ­մամբ դուք ա­ռա­վե­լա­գույն հա­մա­ կրանք եք զգում, այն­պես չէ՞: 145

Սի­րո գի­տակ­նե­րը հաս­կա­նում են, որ հույ­զե­րը կազ­մում են մարդ­կա­յին կյան­քի էու­թյու­նը: Մար­դուն լավ ճա­նա­չե­լու հա­ մար դուք պետք է ու­սում­նա­սի­րեք նրա հույ­զե­րը: Ծա­նո­թա­ ցեք տվյալ մար­դու մտա­ծե­լա­կեր­պին, և դուք կկա­րո­ղա­նաք նրա հետ տար­բեր մտքեր քննար­կել: Ծա­նո­թա­ցեք նրա զգաց­ մունք­նե­րին և կ­ճա­նա­չեք նրա սիր­տը: Մեր դա­րում, երբ մար­դիկ այդ­քան տար­ված են տե­ղե­կա­ տվու­թյան, գա­ղա­փար­նե­րի, տե­սու­թյուն­նե­րի և հա­յե­ցա­կար­ գե­րի փո­խա­նակ­մամբ, մենք այն­քա՜ն կա­րիք ու­նենք շփման հու­զա­կան մա­կար­դա­կում, կա­րե­կից ու հո­գա­տար մարդ­ կանց, ով­քեր հաս­կա­նում են, որ ազ­նիվ զգաց­մունք­նե­րն ամ­ փոփ­վում են սի­րո մեջ: Մենք պետք է սո­վո­րենք զգալ մեկ այլ մար­դու ցա­վը, մաս­նա­կից լի­նել նրա ապ­րում­նե­րին և սր­տին մոտ ըն­դու­նել նրա ու­րա­խու­թյուն­նե­րը: «Ու­րա­խա­ցող­նե­րի հետ ու­րա­խա­ցե՛ք, և լա­ցող­նե­րի հետ լա­ցե՛ք» (Հռո­մեա­ցիս 12.15): Այդ­պես էր վար­վում Հի­սու­սը: Նա կա­րեկ­ցում էր ու­րիշ­նե­ րին: «Ո­րով­հետև ոչ թե այն­պի­սի Քա­հա­նա­յա­պետ ու­նենք, որ չկա­րո­ղա­նա մեր տկա­րու­թյուն­նե­րին կա­րե­կից լի­նել» (Եբ­րա­ յե­ցիս 4.15): Իր կյան­քի յու­րա­քանչ­յուր ա­րար­քի մեջ Հի­սու­սը բա­ցա­հայ­ տում էր սե­րը, ո­ղոր­մու­թյունն ու կա­րեկ­ցան­քը: Նա ի սրտե կա­րեկ­ցում էր մարդ­կանց: Նա մարդ­կա­յին էու­թյունն ըն­դու­ նեց, որ­պես­զի բա­վա­րա­րի մեր կա­րիք­նե­րը: Աղ­քատ ու հա­սա­ րակ մար­դիկ ա­ռանց վա­խի մո­տե­նում էին Նրան: Նրա սե­րը գրա­վում էր փոքր ե­րե­խա­նե­րին: Նրանք սի­րում էին բարձ­րա­ նալ Նրա ծնկնե­րին և նա­յել Նրա բա­րի, մտա­խոհ, սի­րա­լիր աչ­քե­րին: Նա ճշմար­տու­թյան ոչ մի բառ չէր թաքց­նում: Բայց Նա միշտ խո­սում էր սի­րով, նրբա­վա­րու­թյամբ և բար­յա­ցա­կա­մո­ րեն: Նա կո­պիտ չէր: Նա եր­բեք կտրուկ հան­դի­մա­նու­թյուն­ներ չէր ա­նում, ե­թե դրա բա­ցար­ձակ ան­հրա­ժեշտու­թյու­նը չկար: Նա հրա­ժար­վել էր Ի­րե­նից և միշտ մտա­ծում էր միայն ու­րիշ­ նե­րի մա­սին: Յու­րա­քանչ­յուր մարդ թանկ էր Նրա հա­մար: Նա միշտ Ի­րեն պա­հում էր աստ­վա­ծա­յին ար­ժա­նա­պատ­վու­թյամբ, բայց, դրա հետ մեկ­տեղ, Նա քնքուշ ու­շա­դրու­թյան էր ար­ժա­ նաց­նում մարդ­կա­յին ըն­տա­նի­քի յու­րա­քանչ­յուր ան­դա­մի: 146

Ե­թե մենք ջա­նանք մարդ­կանց սի­րել այն­պես, ինչ­պես Հի­ սուսն էր սի­րում նրանց, չա­փա­զանց կա­րեկ­ցան­քով կվե­րա­բեր­ վենք յու­րա­քանչ­յու­րի զգաց­մունք­նե­րին: Հի­սուս Քրիս­տո­սի` մեր մեծ Քա­հա­նա­յա­պե­տի նման, մենք կհուզվենք մեզ շրջա­ պա­տող մարդ­կանց թու­լու­թյու­նից և կ­փոր­ձենք օգ­նել նրանց: Դրա հա­մար հար­կա­վոր է իջ­նել մին­չև յու­րա­քան­չյուր ստույգ մար­դու մակարադակին, հար­գել նրա զգաց­մունք­նե­րը: Մենք պետք է մեզ պատ­կե­րաց­նենք մյուս­նե­րի փո­խա­րեն, ներ­թա­փան­ցենք նրանց զգաց­մունք­նե­րի ներ­քնաշ­խարհը, ձգտենք հաս­կա­նալ նրանց դժվա­րու­թյուն­նե­րը, հիաս­թա­փու­ թյուն­նե­րը, ու­րա­խու­թյուն­ներն ու տրտմու­թյուն­նե­րը: Երբ մար­դիկ կիս­վում են ի­րենց զգաց­մունք­նե­րով, վստա­հե­լով միմ­ յանց, ա­կա­մա­յից նրանց միջև մտեր­մու­թյուն և­ ըն­կե­րու­թյուն է ա­ռա­ջա­նում: Միայն այդ­պի­սի փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ հաս­տա­տե­լով մար­դու հետ մենք կա­րող ենք նրա գի­տակ­ցու­ թյա­նը և սր­տին հասց­նել Ա­վե­տա­րա­նի մե­ծա­մեծ ճշմար­տու­ թյուն­նե­րը: Կ­յան­քը հնա­րա­վոր չէ փո­խել մտա­վոր վար­ժու­թյուն­նե­ րի և տե­սու­թյուն­նե­րի յու­րաց­ման մի­ջո­ցով, որ­քան էլ դրանք ճշմա­րիտ լի­նեն: Միայն սե­րը կա­րող է փո­խել մար­դու կյան­քը: Ծա­րավ հո­գի­նե­րը կզգան սի­րո ի­րա­կան լի­նե­լը, երբ մենք ներ­ թա­փան­ցենք նրանց կա­րիք­նե­րի մեջ: Ե­թե մենք ցան­կա­նում ենք փո­խել մարդ­կու­թյա­նը, մենք պետք է սո­վո­րենք հաս­կա­ նալ մարդ­կանց, իսկ դրա հա­մար պետք է կա­րեկ­ցանք, վստա­ հու­թյուն և սեր զգանք նրանց նկատ­մամբ: Ինչ­պես ար­դեն աս­վել է, սի­րել մարդ­կանց` նշա­նա­կում է խո­սել ու գոր­ծել հա­նուն յու­րա­քանչ­յուր ո­րո­շա­կի մար­դու բա­րօ­րու­թյան, ինչ զգաց­մունք էլ տա­ծենք նրա նկատ­մամբ: Բայց, եր­բեմն բա­ռերն ու գոր­ծե­րը չեն կա­րող օգ­նել: Շա­տե­ րը կա­րիք ու­նեն մի մար­դու, ով կկա­րո­ղա­նա մաս­նա­կից լի­ նել իրենց ապ­րում­նե­րին, ու­րա­խա­նալ ի­րենց հետ մեկ­տեղ և վշ­տա­նալ ի­րենց հետ միա­սին: Այդ պատ­ճա­ռով, մենք պետք է լիո­վին ա­պա­վի­նենք Աստ­ծուն, որ­պես­զի միշտ և բո­լոր պա­ րա­գա­նե­րում վար­վենք Նրա սի­րո հո­գով: Քրիս­տո­նեու­թյու­նը քնքուշ կապ­վա­ծու­թյան դրսևո­րում է միմ­յանց նկատ­մամբ: Սերն ի­րա­կան չէ այն­քան ժա­մա­նակ, քա­նի դեռ այն բա­ցա­հայտ ու ար­տա­հայտ­ված չէ: Որ­պես քրիս­ 147

տոն­յա, ով Աստ­ծուց ստացել է մարդկանց սիրելու հրամանը, ես իմ պարտքն եմ հա­մա­րում սովորել իմ սերն արտահայտել մարդկանց նկատմամբ, նրանց համար առավել ընդունելի ձևով: Հի­սու­սը կա­րո­ղա­նում էր հաս­կա­նալ մարդ­կանց կա­ րիք­նե­րը և կա­րեկ­ցել նրանց: Նա մեզ ցույց է տվել ու­ղին: Բայց սե­րը հեշ­տու­թյամբ չի տրվում: Այն պա­հան­ջում է ան­ կեղծ մաս­նակ­ցու­թյուն ուրիշ մարդ­կանց կա­րիք­նե­րին: Ես հա­ճախ պար­զա­պես ուժ չեմ ու­նե­նում դրա հա­մար: Հիմ­նա­ կա­նում, ես մարդ­կանց հետ շփվում եմ սե­փա­կան հու­զա­կան կամ կեն­սա­բա­նա­կան պա­հանջ­մունք­ներս բա­վա­րա­րե­լու և­ ոչ թե մեր­ձա­վոր­նե­րիս ծա­ռա­յե­լու հա­մար: Այդ­պի­սով, իմ մարդ­ կա­յին էու­թյա­նը խորթ է աստ­վա­ծա­յին սի­րո սկզբուն­քը: «­Մենք սի­րում ենք ի­րե­րը և­ օգ­տա­գոր­ծում ենք մարդ­ կանց». հռչա­կում է հին ա­սույ­թը, այն դեպ­քում, երբ պետք է օգ­տա­գոր­ծենք ի­րե­րը և սի­րենք մարդ­կանց: Այլ մար­դու զգաց­մունք­նե­րի նկատ­մամբ հո­գա­տար վե­րա­բեր­մուն­քը, ան­ մի­ջա­կան շա­հագրգռ­վա­ծու­թյու­նը մարդ­կանց նկատ­մամբ, քրիս­տոն­յա­յին թույլ չեն տա մե­քե­նա­յու­թյուն­նե­րի են­թար­կե­ լու մարդ­կանց և նրանց վե­րա­բեր­վե­լու որ­պես մո­տիկ ի­րե­րի: Սո­վո­րա­բար մենք ու­շա­դրու­թյուն ենք դարձ­նում, թե ինչ­ պի­սի զգաց­մունք­ներ է մեր մեջ ա­ռա­ջաց­նում այս կամ այն մար­դը: Հի­սու­սը փո­խեց այդ ի­րա­դրու­թյու­նը: Նա ցույց տվեց մեզ, որ Աստ­ծո սի­րո սկզբունք­նե­րով ապ­րե­լը նշա­նա­կում է ա­մե­նից ա­ռաջ մտա­ծել այն մա­սին, թե մեր ա­րարք­ներն ինչ զգաց­մունք­ներ են ա­ռա­ջաց­նում այլ մարդ­կանց մեջ: Սա հեշտ չէ, ե­թե հաշ­վի առ­նենք, որ մենք գե­րա­դա­սում ենք խո­սել մեր զգաց­մունք­նե­րի մա­սին` հաշ­վի չնստե­լով մյուս մար­դու տրա­մա­դրու­թյան հետ: Մենք չենք ցան­կա­նում «լալ լա­ցող­նե­րի հետ», ե­թե մեզ ու­րախ և լավ ենք զգում: Յու­րա­քանչ­յուր մարդ իր բնույ­թով ցան­կա­նում է իր ու­զած կեր­պով վար­վե­լու ա­զա­տու­թյուն ու­նե­նալ` հաշ­վի չառ­նե­լով մեր­ձա­վո­րի շա­հե­րը: Սա­կայն Աստ­վա­ծա­շուն­չը մեզ` որ­պես քրիս­տոն­յա­ներ, սո­վո­րեց­նում է. «­Միայն ձեր բա­նե­րին չնա­յեք, այլ ա­մեն մեկն իր ըն­կե­րոջ բա­նե­րին էլ» (­Փի­լի­պե­ցիս 2.4): Այն նաև ա­սում է. «Ո­րով­հետև մե­զա­նից ոչ ոք իր հա­մար չի ապ­ րում, և­ ոչ ոք ինքն իր հա­մար չի մեռ­նում» (Հռո­մեա­ցիս 14.7): 148

Աստ­ված այն­պես է ստեղ­ծել մարդ­կանց, որ նրանք կախ­ ված լի­նեն մե­կը մյու­սից: Մենք այլ մարդ­կանց հետ հոգևոր, հու­զա­կան և կեն­սա­բա­նա­կան շփման կա­րիք ու­նենք: «­Բայց վա՜յ մե­կին, որ ընկ­նի,- ա­սում է Աստ­ծո Խոս­քը,- և մի երկ­րորդ չկա, որ նրան կանգ­նեց­նի» (­Ժո­ղո­վող 4.10): Աստ­ված հաս­ կաց­նում է մեզ, որ Ին­քը ցան­կա­նում է մեզ մտեր­մաց­նել այլ մարդ­կանց հետ. «Եղ­բայ­րա­սի­րու­թյու­նում ի­րար նկատ­մամբ գթած ե­ղեք» (Հռո­մեա­ցիս 12.10): Քրիս­տո­սը սո­վո­րեց­նում էր, որ Իր հոգևոր ըն­տա­նի­քը պետք է ա­ռա­վել միա­բան­ված լի­նի, քան մարմ­նա­վոր ազ­գա­ կան­նե­րը. «Եվ Նա նրանց պա­տաս­խա­նեց և­ ա­սաց. Ո՞վ է Իմ մայ­րը կամ Իմ եղ­բայր­նե­րը, և Իր չորս կող­մը նստած­նե­րին նա­յեց և­ ա­սաց. Ա­հա՛ Իմ մայ­րը և Իմ եղ­բայր­նե­րը, ո­րով­հետև ով որ կա­տա­րի Աստ­ծո կամ­քը, նա է Իմ եղ­բայ­րը և Իմ քույ­րը և Իմ մայ­րը» (­Մար­կոս 3.33-35): Որ­պես քրիս­տոն­յա­ներ, մենք պատ­կա­նում ենք մեկ ըն­տա­ նի­քի: Մենք ա­մենքս մեկ Երկ­նա­վոր Հոր զա­վակ­ներ ենք, ու­ նենք հա­վի­տե­նա­կան կյան­քի միև­նույն օրհն­յալ հույ­սը: Մեզ պետք է կա­պեն եղ­բայ­րու­թյան ա­մե­նա­սերտ կա­պե­րը: Մենք պետք է ձգտենք ա­վե­լի լավ ճա­նա­չել և հաս­կա­նալ այն մարդ­ կանց, ում պետք է օգ­նենք: Ան­գամ ե­կե­ղե­ցում կան մար­դիկ, ում հետ ես կգե­րա­դա­ սեի չմտեր­մա­նալ: Իմ կեն­սա­փոր­ձը հու­շում է, որ ա­վե­լի լավ է հե­ռու մնալ նրան­ցից: Ինձ հա­ճե­լի է շփվել ե­կե­ղե­ցուց դուրս գտնվող այն մարդ­կանց հետ, ով­քեր պատ­րաստ են ըն­դու­նե­լ իմ հա­մոզ­մունք­նե­րը և մուտք գոր­ծե­լ մեր ե­կե­ղե­ցին, բայց ինձ հա­մար տհաճ է շփվել նրանց հետ, ով­քեր կաս­կա­ծի են են­ թար­կում իմ հա­վա­տը: Դա բնա­կան ցան­կու­թյուն է: Սա­կայն բանն այն է, որ Քրիս­տո­սը ե­կել է, որ­պես­զի փո­խի մեր բնա­ կան ցան­կու­թյուն­նե­րը: Ե­կե՛ք խոր­հենք այս մա­սին: Ո­րոշ մարդ­կանց նկատ­մամբ մենք տհա­ճու­թյուն ենք զգում: Ինչ կլի­ներ ինձ հետ, ե­թե ես ա­նա­ռողջ հույ­զե­րով փա­թաթ­վեի մար­դու վզին կամ այն­պի­սի մար­դու, ում ըն­կե­րակ­ցու­թյամբ ես ինձ ան­հար­մար եմ զգում: Ի՞նչ կա­նեի ես, ե­թե այդ մարդն սկսեր չա­փից դուրս կախ­ված լի­նել ին­ձա­նից: Ի՞նչ կա­նեի ես, ե­թե ե­կե­ղե­ցում կամ ե­կե­ղե­ ցուց դուրս այն­քան մտեր­մա­նա­յի մի մար­դու հետ, որ նա ի­ 149

մա­նար իմ բո­լոր թու­լու­թյուն­նե­րի մա­սին, ո­րոնք ես ջա­նում էի թաքց­նել կողմ­նա­կի հա­յացք­նե­րից: Ինչ-որ մե­կը մեր ժա­մա­նակն ան­վա­նել է «հու­զա­կան սառ­ ցա­կալ­ման դա­րաշր­ջան»: Մենք փա­ռա­բա­նում ենք խոր­թա­ ցու­մը: Ան­գամ ե­կե­ղե­ցում մենք խրա­խու­սում ենք նրան, ով կա­րող է ցան­կա­ցած ի­րա­վի­ճա­կում ան­տար­բեր և սառ­նա­ սիրտ մնալ: Այն մարդը, ով ըն­դու­նակ չէ խո­րը զգաց­մունք­նե­րի, ով հաշ­վի չի նստում ո՛չ իր սե­փա­կան զգաց­մունք­նե­րի, ո՛չ այլ մարդ­կանց զգաց­մունք­նե­րի հետ, փաս­տա­ցի մա­հա­ցած է: «Ազն­վա­զարմ մար­դու և հա­սա­րակ մար­դու տար­բե­րու­թյու­ նը,- գրել է Ջոն Ռաս­կի­նը սրա­նից 100 տա­րի ա­ռաջ,- ա­ռա­ջի­ նի ըն­դու­նա­կու­թյունն է նուրբ զգաց­մունք­նե­րի նկատ­մամբ»: Մեկ այլ մար­դու հույ­զե­րի և­ ապ­րում­նե­րի նկատ­մամբ զգա­ յու­նու­թյու­նը, պատ­րաս­տա­կա­մու­թյունն Աստ­ծո սի­րո գործ­ նա­կան դրսևո­րումն է: Որ­քան մենք ա­վե­լի լավ ենք զգում մեկ այլ մար­դու ներ­քին ապ­րում­նե­րը, որ­քան ա­վե­լի շատ ենք խնա­յում նրա զգաց­ մունք­նե­րը, այն­քան ա­վե­լի ու­ժեղ է մեր սե­րը նրա նկատ­մամբ: Ե­թե մենք չգի­տենք, թե ինչ­պես կա­րեկ­ցանք ար­տա­հայ­տենք մար­դու նկատ­մամբ` ա­ռանց նրան ցավ պատ­ճա­ռե­լու, ա­պա մենք չենք կա­րող գործ­նա­կա­նում դրսևո­րել Աստ­ծո սե­րն այդ մար­դու հետ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում: Մի ան­գամ ես արթ­նա­ցա բա­րե­հո­գի տրա­մա­դրու­թյամբ: Ինձ թվում էր, թե այս օ­րը հա­ջող կլի­նի: Արևը բա­րե­համ­բույր լու­սա­վո­րում էր կու­րա­ցու­ցիչ լա­զուր երկն­քում: Ես բա­վա­կա­ նու­թյամբ ա­կանջ էի դնում թռչուն­նե­րի ու­րախ եր­գե­ցո­ղու­ թյա­նը` ուղղ­վե­լով դե­պի հի­վան­դա­նոց, ուր ես աշ­խա­տում էի որ­պես հո­վիվ: Ա­մեն բան լավ էր: Չորս օր ա­ռաջ իմ կի­նը տղա էր ու­նե­ցել: Մենք պատ­րաստ­վում էինք ար­ձա­կուրդ մեկ­նել ծնող­նե­րիս մոտ, որ­պես­զի նրանց ցույց տանք մեր փոք­րի­կին: Կ­յան­քը դա­սա­վոր­վում էր լա­վա­գույն ձևով: Նա­յե­լով իմ հար­կի հի­վանդ­նե­րի ցան­կը, ես մի նոր ազ­գա­ նուն նկա­տե­ցի: Քար­տի մեջ աս­ված էր, որ ե­կել է մի աղ­ջիկ, մո­տա­վո­րա­պես իմ հա­սա­կա­կի­ցը: Ինչ­պես և կինս, նա բուժ­ քույր էր աշ­խա­տում և մեր ե­կե­ղե­ցու ան­դամ էր: Են­թադ­րե­լով, 150

որ այդ­պի­սի ե­րի­տա­սարդ աղ­ջի­կը ոչ մի լուրջ բա­նով չի կա­րող հի­վանդ լի­նել, և հա­ճե­լի զրույց կան­խա­վա­յե­լե­լով այն մար­ դու հետ, ում հետ ես այդ­քան շատ ընդ­հա­նուր բան ու­նեի, ես մտա նրա հի­վան­դա­սեն­յա­կը: Երբ ես ներ­կա­յա­ցա նոր հի­վան­դին, հա­մակ­րե­լի աղ­ ջիկն ինձ ող­ջու­նեց` ըն­կե­րա­բար ժպտա­լով: Նա նստած էր հի­վան­դա­սեն­յա­կի անկ­յու­նում` լու­սա­վոր­ված արևի շո­ղե­րով, և գիրք էր կար­դում: Նրա արևա­վառ դեմքն ու ան­կաշ­կանդ վար­վե­լա­կեր­պը հա­մո­զե­ցին ինձ, որ նրա հի­ վան­դու­թյու­նը լուրջ չէ: Մենք ա­րագ խոս­քի բռնվե­ցինք` քննար­կե­լով մեր հի­վան­դա­նո­ցը և կա­տակ­ներ փո­խա­նա­ կե­լով այն մա­սին, որ գու­ցե նա ի­րեն ան­հար­մար զգա, երբ ի­րեն խնա­մում են բուժ­քույ­րե­րը, չէ՞ որ նրանք նրա գոր­ ծըն­կեր­ներն են: Այն բա­նից հե­տո, երբ մենք խո­սե­ցինք ա­մեն տե­սակ ման­ րուք­նե­րի մա­սին, աղ­ջի­կը լռեց: Հե­տո, ու­ղիղ նա­յե­լով աչ­քե­ րիս, նա ա­սաց. «­Գու­ցե դուք զար­մա­նում եք, թե ին­չու եմ ես հայտն­վել ձեր հի­վան­դա­նո­ցում: Ես քաղց­կեղ ու­նեմ, ո­րը չի բուժ­վել ժա­մա­նա­կին: Այն չա­փա­զանց ուշ են հայտ­նա­բե­րել: Բժիշկ­ներն ա­նում են ա­մեն հնա­րա­վո­րը, որ դան­դա­ղեց­նեն ու­ռուց­քի ա­ճը: Բայց նրանք ա­սա­ցին ինձ, որ ես դա­տա­ պարտ­ված եմ»: Ես ցնցված էի: Ինձ հա­մար տհաճ էր այն միտ­քը, որ այս հա­մակ­րե­լի, հմա­յիչ աղ­ջի­կը պետք է շու­տով մա­հա­նա: Հի­վան­դը վստա­հեց ինձ` որ­պես հո­վիվ, իր տրտմու­թյամբ կիս­վեց ինձ հետ: Նա ինձ ուղ­ղա­կի ա­սաց, թե ինչն էր այդ­քան կարևոր իր հա­մար, նա բա­ցա­հայ­տեց իր գաղտ­նի­քը: Այժմ ես ինչ­պե՞ս պետք է վար­վեմ: Ի՞նչ ա­սեմ նրան: Ես մինչև հի­մա ա­մա­չում եմ հի­շել իմ պա­տաս­խա­նը: Կարճ շփո­թու­թյու­նից հե­տո ես մի կերպ ար­տա­բե­րե­ցի. «Օ՜, ես հաս­ կա­նում եմ»: Տան­ջա­լից լռու­թյու­նից հե­տո, ես ա­սա­ցի. «Ես ա­նընդ­հատ մտա­ծում էի, թե ո՞ր ու­սում­նա­կան հաս­տա­տու­թյու­նում եք դուք ստա­ցել բուժք­րոջ մաս­նա­գի­տու­թյու­նը»: Նա ա­րագ պա­տաս­խա­նեց իմ ան­տե­ղի հար­ցին: Եվս մի քա­նի ան­կապ ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ մրմնջա­լով, ես դուրս ե­կա նրա հի­վան­դա­սեն­յա­կից: 151

Ինձ թվում է, որ ոչ ոք ի­րեն այդ­քան հրե­շա­վոր կեր­պով չէր պա­հի այդ ի­րա­վի­ճա­կում: Նրա զգաց­մունք­նե­րով հա­մակ­ վե­լու փո­խա­րեն, ես մտա­ծում էի միայն այն մա­սին, թե ինչ­ պես դուրս գալ ան­հար­մար վի­ճա­կից, ո­րի մեջ ես հայտն­վել էի այն պատ­ճա­ռով, որ պատ­րաստ չէի ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի այդ­պի­սի անս­պա­սե­լի շրջա­դար­ձի: Նրա խոս­տո­վա­նու­թյու­նը փչաց­րել էր իմ տրա­մա­դրու­թյու­նը, ես ինձ վատ էի զգում, և­ ես ա­մո­թա­լի կեր­պով նա­հան­ջե­ցի: Ես չկա­րո­ղա­ցա ըն­դու­նել ինձ նետ­ված մար­տահ­րա­վե­րը: Ես ան­տե­սե­ցի Աստ­ծո զա­վակ­նե­րից մե­կին: Բայց չէ՞ որ նա այն­քա՜ն ու­ներ իմ օգ­նու­թյան կա­րի­քը: Ես բաց թո­ղե­ցի մեր­ ձա­վո­րիս ծա­ռա­յե­լու հնա­րա­վո­րու­թյու­նը: Ես ի՞նչ կա­րող էի նրան ա­սել այդ պա­հին: Հարցն, ի­հար­ կե, բա­ռե­րը չեն, այլ կա­րի­քա­վոր մար­դու նկատ­մամբ վե­րա­ բեր­մուն­քը: Ես պետք է հաս­կա­նա­յի նրան և հու­զա­կա­նո­րեն զգա­յի նրա ցա­վը, ես պետք է աշ­խար­հին նա­յեի նրա աչ­քե­րով: Դա ան­հրա­ժեշտ է ցան­կա­ցած մար­դու հետ ճիշտ փոխ­հա­րա­ բե­րու­թյուն­նե­րի հաս­տատ­ման հա­մար, ա­ռա­վել ևս` ծանր հի­ վան­դի: Սի­րել մար­դուն, նշա­նա­կում է հաս­կա­նալ նրա զգաց­մունք­ նե­րը և­ ապ­րում­նե­րը: Ես պետք է հաս­կաց­նեի նրան, որ ես ան­տար­բեր չեմ նրա զգաց­մունք­նե­րի նկատ­մամբ, որ ես հաս­ կա­նում եմ նրա վի­ճա­կը: Ինձ պետք էր դա ար­տա­հայ­տել հու­ զա­կան մա­կար­դա­կում: Միայն իմ, իմ անձ­նա­կան ան­հար­մա­րու­թյան մա­սին մտա­ ծե­լու փո­խա­րեն, ես պետք է ա­ռա­ջին տե­ղում դնեի նրա զգաց­ մունք­նե­րը: Ինձ դնե­լով նրա փո­խա­րեն, ես պետք է հա­մակ­վեի այն գի­տակ­ցու­թյամբ, որ նման հան­գա­մանք­նե­րում, ցան­կա­ ցած մարդ վտանգ կզգար ոչ միայն իր, այլև նրանց հա­մար, ում ին­քը սի­րում է: Ես պետք է ինչ-որ այն­պի­սի բան ա­սեի, ին­չը կթեթևաց­ ներ մեր շփու­մը, ոչ թե կդժվա­րաց­ներ այն: Նա պետք է զգար, որ ես ան­կեղ­ծո­րեն ցան­կա­նում եմ օգ­նել ի­րեն` տա­նե­լու իր ծանր բե­ռը: Մենք կա­րող էինք քննար­կել այն հար­ցե­րը, ո­րոնք հու­զում էին նրան: Ե­թե նա վստա­հեր ինձ, ես կա­րող էի նրա հա­մար քա­ջա­լե­րող հատ­ված­ներ կար­դալ Աստ­ծո Խոս­քից և­ օգ­նել նրան` ա­պա­վի­նե­լու Աստ­ծո ան­փո­փոխ սի­րուն: 152

Բայց քա­նի որ այդ օ­րը ես չէի ապ­րում Աստ­ծո սի­րո սկզբունք­նե­րով, բաց թո­ղե­ցի իմ հնա­րա­վո­րու­թյու­նը: Ճիշտ է, ևս մի քա­նի ան­գամ նրան այ­ցե­լե­լուց հե­տո, նա վստա­հեց ինձ և­ ինձ հետ կիս­վեց նրա­նով, ինչն այն­քան կարևոր էր իր հա­մար: Ձեր սե­րը գործ­նա­կա­նում ար­տա­հայ­տե­լու հա­մար լա­ վա­գույն ձևը ձեր մեջ մար­դու իս­կա­կան զգաց­մունք­նե­րը տե­ղա­վո­րելն է, նրան ու­շա­դիր լսե­լը, հու­զա­կա­նո­րեն ձեր կա­ րեկ­ցանքն ար­տա­հայ­տե­լը: Մի քա­րո­զիչ պետք է ող­բեր­գա­կան լուր բե­րեր 12-ամ­ յա տղա­յի ծնող­նե­րին: Նրանց որ­դին խեղդ­վել էր քա­ղա­քից դուրս` դպրո­ցա­կան էքս­կուր­սիա­յի ժա­մա­նակ: Ա­վե­լի ուշ պատ­մե­լով այդ մա­սին, ծնող­ներն ա­սա­ցին. «­Հո­վիվ Բեր­նե­ սը չէր քա­րո­զում, մեզ հա­մար Աստ­վա­ծաշն­չից տեքս­տեր չէր կար­դում, մեզ չէր ա­սում. ա­րիա­ցե՛ք: Նա ար­տաս­վում էր մեզ հետ միա­սին: Մենք նրան միշտ կսի­րենք դրա հա­մար»: Երբ մենք` քրիս­տոն­յա­ներս, մեր զգաց­մունք­նե­րով կիս­ վում ենք այլ մարդ­կանց հետ, նրանց տա­լիս ենք մեր սրտի մի մա­սը, հենց մեր մի մա­սը: Դա լա­վա­գույն պարգևն է, որ կա­րե­լի է տալ մեր­ձա­վո­րին: Քրիս­տոն­յա­յի հա­մար դա նշա­նա­ կում է մարդ­կանց հետ կիս­վել Աստ­ծո ար­քա­յու­թյան մեջ հա­ վի­տե­նա­կան կյան­քի թան­կար­ժեք հույ­սով: Թեև ա­վե­լի հեշտ է կիս­վել փո­ղով, հին հա­գուս­տով և­ ան­գամ ե­կե­ղե­ցու ուս­մուն­ քով, մար­դիկ ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի շատ կա­րիք ու­նեն մտե­րիմ և վս­տա­հե­լի շփման, ի­րենց նկատ­մամբ մեր հո­գա­տար վե­րա­ բեր­մուն­քի: Այդ­պի­սի ծա­ռա­յու­թյու­նը զո­հա­բե­րու­թյուն է պա­հան­ջում մեր կող­մից, մտա­վոր ու հու­զա­կան լա­րում: Մարդ­կանց հետ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում փորձ­վում է մեր նվիր­վա­ ծու­թյու­նը Աստ­ծո սի­րո ի­դեալ­նե­րին: Աստ­ված ցան­կա­նում է օգ­նել մեզ հոգևոր ա­ճի մեջ: Նա ցան­կա­նում է, որ մենք դառ­ նանք Նրա սի­րո «հա­վա­տա­րիմ կա­ռա­վա­րիչ­նե­րը»: Երբ քրիս­տոն­յան ձգտում է հաս­կա­նալ իր և­ այլ մարդ­կանց զգաց­մունք­նե­րը, նա դրդված է ոչ թե ու­նայն հե­տաքրք­րա­սի­ րու­թյու­նից և­ ոչ էլ հի­վան­դա­գին ինք­նա­սի­րա­հար­վա­ծու­թյու­ նից: Մենք պետք է մեզ հետ պա­հենք դրա­նից: Մենք պետք 153

է մեր զգաց­մունք­նե­րով կիս­վենք բա­ցա­ռա­պես քրիս­տո­նեա­ կան սի­րո շար­ժա­ռիթ­նե­րով: Սա է ողջ տար­բե­րու­թյու­նը: Քրիս­տոն­յան ձգտում է ա­վե­լի լավ հաս­կա­նալ ի­րեն և մյուս մարդ­կանց, որ­պես­զի նրանց հետ հասնի հոգևոր միա­բա­ նու­թյան, և պահպանի բարեկամական, եղբայրական փոխ­ հա­րա­բե­րու­թյուն­ները, որոնք անհնար են առանց այդպիսի փոխըմբռնումների: Լավ է դա, թե վատ, բայց մար­դիկ միմ­յանց հետ շփվում են գե­րա­զան­ցա­պես հու­զա­կան մա­կար­դա­կում: Այլ մար­դու ներ­քին ապ­րում­ներն ըմբռ­նե­լը և­ այս­տե­ղից բխող միա­բա­նու­ թյունն ու փո­խըմբռ­նու­մը մե­ծա­գույն օրհ­նու­թյուններն են: Միայն լի­նե­լով մար­դու հետ այդ­պի­սի փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ նե­րի մեջ, մենք կա­րող ենք նրան հասց­նել մե­ծա­գույն ճշմար­ տու­թյուն­նե­րը: Հի­սուսն ըն­դու­նում էր այդ սկզբուն­քը, երբ աշ­խա­տում էր տաս­ներ­կու ա­շա­կերտ­նե­րի հետ: Այդ մար­դիկ ի­րա­րից շատ էին տար­բեր­վում ի­րենց բար­քե­րով, խառն­ված­քով և հա­կում­ նե­րով: Բայց նրանք պետք է դառ­նա­յին ողջ աշ­խար­հի ու­սու­ ցիչ­նե­րը: Հի­սու­սը հաս­կա­նում էր, որ Ա­վե­տա­րա­նի հա­ջող քա­րո­զի հա­մար, այդ մարդ­կանց ան­հրա­ժեշտ է միա­բա­նու­ թյան հաս­նել մտքե­րի, զգաց­մունք­նե­րի և­ ա­րարք­նե­րի մեջ: Մարդ­կանց հետ շփվե­լով հու­զա­կան մա­կար­դա­կում, քրիս­ տոն­յա­նե­րը կա­րող են նվա­ճել նրանց վստա­հու­թյու­նը և ճա­նա­պարհ հար­թել ճշմար­տու­թյունն ու Աստ­ծո սերն ըն­դու­ նե­լու հա­մար: Միայն այն քրիս­տոն­յա­նե­րը, ով­քեր ան­հա­վա­ տի հետ զրույ­ցի ժա­մա­նակ չեն ա­մա­չում Աստ­ծո նկատ­մամբ խո­րը զգաց­մունք­ներ ար­տա­հայ­տե­լուց, կա­րող են ակ­նա­ռու կեր­պով ցույց տալ Աստ­ծուն` Նրան չճա­նա­չող մարդ­կանց: Հով­հան­նես ա­ռաք­յա­լն ու­րիշ­նե­րից ա­վե­լի լավ կա­րող էր մարդ­կանց բա­ցա­հայ­տել Աստ­ծո սե­րը: Ու­սում­նա­սի­րե­լով նրա կյան­քը, Աստ­ծո սի­րո սկզբունք­նե­րով ապ­րել ցան­կա­ցող քրիս­տոն­յան կա­րող է իր հա­մար շատ ու­սա­նե­լի բա­ներ քա­ղել: Քրիս­տո­սի շնոր­հիվ նա կա­րող է լավ շփվել հու­զա­կան մա­կար­ դա­կում: Աստ­վա­ծա­շուն­չը խո­սում է այն մա­սին, որ Հով­հան­ նե­սին Հի­սու­սի հետ կա­պում էին սի­րո սերտ կա­պե­րը: Լի­նե­լով տաս­ներ­կու ա­ռաք­յալ­նե­րից ա­մե­նաե­րի­տա­սար­դը, Հով­հան­նե­ սը Քրիս­տո­սին թույլ տվեց մտնել իր կյանք այն­քան, որ նրանց 154

միջև ան­սո­վոր փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ հաս­տատ­վե­ցին, ո­ րոնք հիմն­ված էին խո­րը սրտա­կից շփման վրա: Մենք պետք է Աստ­ծուն սի­րենք ոչ միայն մտա­վոր, կա­մա­ յին, այլ նաև հու­զա­կան մա­կար­դա­կում: Ի՞ն­չը կա­րող է ա­վե­լի ա­մուր լի­նել, քան մտքի, կամ­քի ու զգաց­մունք­նե­րի միաս­նա­ կան պոռթկ­ման վրա հիմն­ված սե­րը: Հով­հան­նե­սը Տի­րո­ջից սո­վո­րել էր շփման կարևո­րու­թյու­ նը հու­զա­կան մա­կար­դա­կում: Նրա գրքե­րը շնչում են Աստ­ծո ջերմ ու զգա­լի սի­րով: Նրա ու­ղերձ­նե­րը տո­գոր­ված են սի­րո ո­գով, ա­սես նա իր գրի­չը թա­թա­խել է սի­րո մեջ: Նրա մի­ջո­ցով Հի­սու­սը փո­խան­ցել է Իր խո­րը հոգևոր ուս­մուն­քը: Ո՞րն էր Հով­հան­նե­սի գաղտ­նի­քը: Նա ինչ­պե՞ս կա­րող էր Հի­սու­սի հետ այդ­պի­սի սերտ կապ ու­նե­նալ: Նա ինչ­պե՞ս կա­րող էր Աստ­ծո փրկա­րար ճշմար­տու­թյու­նե­րը փո­խան­ցել այն­պես, որ դրանք գե­րեին հո­գին: Հի­սու­սը սի­րում է նրանց, ով­քեր ի­րենց կյան­քով ճիշտ են ներ­կա­յաց­նում Երկ­նա­յին Հոր բնա­վո­րու­թյու­նը: Հով­հան­նե­սը կա­րող էր խո­սել Հոր սի­րո մա­ սին, ինչ­պես ու­րիշ ոչ մի ա­շա­կերտ: Նա մեզ բա­ցել է այն, ինչ տե­ղի էր ու­նե­նում իր իսկ հո­գում: Աստ­ծո սե­րը հու­զիչ կեր­պով բա­ցա­հայ­տե­լով մարդ­կանց, կա­րե­լի է ա­մե­նա­սեղմ ժամ­կե­տում ողջ աշ­խար­հում քա­րո­զել Ա­վե­տա­րա­նը: Մենք չպետք է վա­խե­նանք կամ ա­մա­չենք մարդ­կանց հետ այս մա­կար­դա­կում շփվե­լուց: Չէ՞ որ միայն այդ­պես մենք կկա­րո­ղա­նանք ար­տա­հայ­տել Քրիս­տո­սի խո­րա­գույն սե­րը, լա­վա­գույնս լրաց­նել մարդ­կանց կա­րիք­նե­րը և վառ կեր­պով նրանց բա­ցա­հայ­տել Ա­վե­տա­րա­նի հա­վի­տե­նա­կան ճշմար­ տու­թյուն­նե­րը: Մարդ­կանց նկատ­մամբ խո­րը հու­զա­կան կապ­վա­ծու­թյան բա­ցա­կա­յու­թյունն Աստ­վա­ծա­շուն­չը գնա­հա­տում է որ­պես մեղք: «Անզ­գա­յա­ցած` ի­րենց ան­ձե­րը մատ­նե­ցին ա­նա­ռա­կու­ թյան» (Ե­փե­սա­ցիս 4.19): Հի­սու­սը հա­ման­ման նա­խազ­գու­շա­ ցում ա­սաց. «Եվ ա­նօ­րե­նու­թյու­նը շա­տա­նա­լու պատ­ճա­ռով շա­տե­րի սե­րը կսառ­չի» (­Մատ­թեոս 24.12): Միայն Քրիս­տո­սը կա­րող է մար­դուն ա­զա­տել ան­տար­բե­րու­թյու­նից: Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը մեզ խոր­հուրդ է տա­լիս. ու­սա­նել Քրիս­ տո­սի դպրո­ցում. «Եվ ի­րար հետ քաղցր ե­ղեք, գթած` ի­րար 155

նե­րե­լով, ինչ­պես Աստ­ված էլ Քրիս­տո­սով ձեզ նե­րեց» (Ե­փե­ սա­ցիս 4.32): Աստ­ված ցան­կա­նում է մեր օ­րե­րում ստեղ­ծել մարդ­կանց եղ­բայ­րու­թյուն, ով­քեր աստ­վա­ծա­յին ջեր­մու­թյա­նը հնա­րա­ վո­րու­թյուն կտան տա­քաց­նե­լու և հա­լեց­նե­լու նրանց սա­ռը սրտե­րը: Այդ ջեր­մու­թյու­նը կա­րող է դրսևոր­վել միայն այն դեպ­քում, երբ մար­դիկ ակ­տի­վո­րեն Նրա սերն ար­տա­հայ­տեն հու­զա­կան մա­կար­դա­կում: «Եվ ա­նօ­րե­նու­թյու­նը շա­տա­նա­լու պատ­ճա­ռով շա­տե­րի սե­րը կսառ­չի»: Սառ­նու­թյու­նը զգաց­մունք­նե­րի բա­ցա­կա­յու­ թյունն է: Այն կապ չու­նի բա­նա­կա­նու­թյան հետ: Մարդ­կա­յին սրտե­րը պա­ղում, սառ­չում են: Ջեր­մա­նա­լով Աստ­ծո սի­րով և հե­տո դրա­նով ջեր­մաց­նե­լով ու­րիշ­նե­րին, մենք կա­րող ենք կրկին փո­խել աշ­խար­հը, ինչ­պես դա ե­ղել է ա­ռա­ջին քրիս­տո­ նեա­կան ե­կե­ղե­ցու օ­րե­րին: Մենք պետք է ըն­դու­նենք Աստ­ծո Խոս­քը` Նրա ողջ զո­րու­թյամբ, իսկ հե­տո հա­վա­տով ա­ռաջ գնանք: Մենք կկա­րո­ղա­նանք դառ­նալ քրիս­տո­նեա­կան սի­րո գի­տակ­ներ: Ե­թե մենք ըն­դու­նենք Աստ­ծո ճշմար­տու­թյու­նը մեր սրտե­ րում, այն կկա­ռա­վա­րի մեր ցան­կու­թյուն­նե­րը, կմաք­րի մեր մտքե­րը և կ­մեղ­մաց­նի մեր բար­քե­րը: Այն կկեն­դա­նաց­նի մեր բա­նա­կա­նու­թյունն ու կո­գեշն­չի մեզ դե­պի է­ներ­գիա­յի ան­ հատ­նում լից­քեր: Այն մեզ ըն­դու­նակ կդարձ­նի կա­րեկ­ցե­լու, ապ­րում­նե­րին մաս­նա­կից լի­նե­լու և սի­րե­լու: Սի­րել` նշա­նա­կում է զգալ: Աստ­ված մե­զա­նից սպա­սում է, որ­պես­զի մենք սկսենք ապ­րել Իր սի­րով: Աշ­խար­հը ոչ մի բա­նի կա­րիք այն­պես չու­նի, ինչ­պես Քրիս­ տո­սի սի­րո, ո­րը հայտն­ված է հա­վա­տա­րիմ քրիս­տոն­յա­նե­րի կյան­քում: Աստ­ված սպա­սում է, թ ե երբ կհնա­զանդ­վենք մենք Իր Հո­գու ազ­դե­ցու­թյա­նը և­ աշ­խար­հին կբա­ցենք քրիս­տո­ նեու­թյան ճշմա­րիտ էու­թյու­նը: «Ո­րով­հետև սա է պատ­վի­րան­քը, որ սկզբից լսե­ցիք, որ ի­րար սի­րենք»: «Ե­թե ի­րար սի­րենք, Աստ­ված մե­զա­նում է բնակ­վում, և Նրա սե­րը կա­տար­յալ է մե­զա­նում» (Ա Հով­հան­ նես 3.11, 4.12):

156

157

158

159

ԱՍՏԾՈ ՍԵՐԸ ՄԵՐ ԿՅԱՆՔՈՒՄ Դուգլաս Կուպեր Գլխավոր խմբագիր` Պ. Սարգսյան Թարգմանությունը` Մ. Աթոյան Վերստուգող` Ա. Մադոյան, Ս. Սահակյան Գրական խմբագիր` Գ. Մարտիրոսյան Համակարգչային ձևավորող` Կ. Կակոյան