EB April 2023

ENTERTAINMENT BUSINESS

Wieger Hoogendorp verklaart het succes van Goldband

Nederlandstalige muziek populairder dan ooit

Sophie Schakelaar: de jongste vinylretailer van Nederland

Interview BumaStemra: ‘We willen zijn waar de muziek is’

Age Music garandeert groei op YouTube

Age Music helpt creators, artiesten en labels

maximale resultaten te behalen uit YouTube

Uitgave

iMediate

Arendstraat 33b

Postbus 2227 / 1200 CE Hilversum

Telefoon: 035 - 646 58 00

redactie@entertainmentbusiness.nl

Uitgever

Joost Driessen

Platformmanager

Arnold le Fèbre

Redactie & medewerkers

Cas Spiertz, Jeroen van Trierum, Marcel Debets, Edgar Kruize, Ed Hoogeveen, Pierre Oitmann, Jasper van Vugt

Coverfotografie

iMediate | Steven van Kooijk

Client Service Manager

Wanda Kreuning

Exploitatie

Mitchel van der Heide & Tarik Lahri

Telefoon: 035 646 5810 mitchel.vanderheide@imediate.nl tarik.lahri@imediate.nl

Abonnementen

Vragen of meer informatie? Mail naar abonnees@imediate.nl

Als vakblad hanteren we de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een halfjaar verlengd. Opzeggen kan per post, mail of telefoon. De opzegtermijn is 30 dagen voor het einde van de abonnementsperiode.

Jaarabonnement EB Live

Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 125,-

Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 80,- per jaar.

Andere landen: € 180,- per jaar.

Jaarabonnement EB + EB Live

Benelux, Nederlandse Antillen, Suriname: € 195,-

Elk volgend abonnement met hetzelfde factuuradres: € 120,- per halfjaar.

Andere landen: € 245,- per halfjaar.

Basis layout

Louis Bertrand

Vormgeving

Tim van den Berg, Rimmert van den Oosterkamp, Xander van Straaten

Drukkerij

Vellendrukkerij BDU bv, Barneveld

© Copyright 2023

ISSN: 1875-2888

Enthousiaste algoritmes

De aanvankelijke euforie over de slimme taalrobot ChatGPT en zijn net zo schrandere hulpjes als Dall-E en BARD heeft inmiddels plaatsgemaakt voor bezorgdheid. Want waar halen al die tools en enthousiaste algoritmes hun data vandaan? En hoe zit met de privacy?

De angst voor kunstmatige intelligentie en algoritmes die alles van je weten neemt toe. Zo berekende zakenbank Goldman Sachs dat deze technieken in de nabije toekomst 300 miljoen banen overbodig zullen maken en hebben onder anderen Elon Musk en Appleoprichter Steve Wozniak een open brief ondertekend waarin wordt gepleit voor een stop op experimenten met AI.

Ondertussen sleutelt de Amerikaanse regering aan nieuwe regels rond AI-systemen en kijkt ze welke maatregelen er genomen kunnen worden om ervoor te zorgen dat dergelijke systemen ‘legaal, effectief, ethisch, veilig en anderszins betrouwbaar zijn’.

Ik zou daar nog het woordje ‘saai’ aan willen toevoegen. AI-tools zijn namelijk bijzonder handig voor wie graag correcte, bloedeloze teksten wil maken, waarin geen onvertogen woord valt. Voor het schrijven van een leuk voorwoord voor een bekende Nederlandse entertainmentvakuitgave ben je bij ChatGPT helaas aan het verkeerde adres (ik heb het geprobeerd).

Nu ben ik een groot sciencefictionliefhebber, maar de kans dat we nu afstevenen op een apocalyptische toekomst waarin moorddadige Terminator ChatGPT-robots de macht grijpen lijkt me klein. Ik ben dan ook een pleitbezorger van ‘hoe meer AI en algoritmes, hoe beter!’ Google heeft soms nog eerder in de gaten wat ik precies zoek dan ikzelf en mijn aanbevelingen in Spotify zijn nog nooit zo goed geweest.

YouTube spant helemaal de kroon. De videodienst schotelt me aan de lopende band filmpjes voor van obscure metalbands, vergeten Italo-acts en mensen die modulaire s ynthesizers openschroeven. Filmpjes met soms maar een handvol views op de teller, waardoor het ook nog eens lijkt alsof ik tot een exclusief clubje behoor. Nu weet ik ook wel dat het vooral de bedoeling is om mij zo lang mogelijk aan het scherm gekluisterd te houden, maar tegelijk heb ik bewondering voor de geraffineerdheid waarmee dit gebeurt.

Aan de andere kant: als je weet dat YouTube jouw content gebruikt (of ChatGPT jouw teksten), kun je er maar beter voor zorgen dat alles qua rechten goed is geregeld zodat je in ieder geval nog een financieel graantje mee kunt pikken. Zo zorgde het team van Age Music ervoor dat een Belgische artiest die tienduizenden euro’s per maand misliep op YouTube uiteindelijk toch betaald kreeg (zie pagina 6). Kortom, laat die algoritmes maar snorren!

Ik wens je veel leesplezier!

ARNOLD LE FEBRE

PLATFORMMANAGER ENTERTAINMENT BUSINESS & EB LIVE

Age Music

Het in Amsterdam gevestigde Age Media is gespecialiseerd in het rechtenbeheer en de groeimogelijkheden via YouTube. Vanaf de oprichting in 2012 helpt het bedrijf creators, artiesten, uitgevers en merken over de hele wereld om maximale resultaten te behalen op YouTube. Sinds kort heeft Age Media een nieuwe loot aan

Age Music.

Buma Stemra

Terugkijkend op een uitermate goed jaar en een hogere incasso dan ooit tevoren, focust BumaStemra op investeringen in de toekomst. Waar de collectieve beheersorganisatie van oudsher een landgedreven werkwijze had, ontplooit het zich steeds meer als een repertoire drivenorganisatie, met een blik die meer dan ooit naar buiten is gericht.

STOMP

STOMP is het independent platform van NVPI en zet zich in voor de Nederlandse onafhankelijke platenlabels. Het platform wil independents vertegenwoordigen en promoten op nationaal niveau, maar ook verenigen en informeren. EB spreekt met coördinator Koen Beerkens, Guillaume Warmerdam van LAB Music en Marcel Duzink van Excited About Music.

BMIM

Meer dan andere awardshows geeft Buma Music in Media Awards een vrij accuraat beeld van hoe een specifiek deelsegment van de Nederlandse muziekindustrie erbij ligt. In dit geval het segment mediacomponisten. Op basis van het beeld dat de lijst genomineerden en winnaars schetst, is te concluderen dat er veel goed gaat, maar dat er nog wel stappen genomen kunnen worden.

Quotes

“Rode draad in mijn leven – naast mijn sociale leven en gezinsleven natuurlijk – is muziek en alles dat daarmee te maken heeft, en dan in het bijzonder de Nederlandse muziek, nieuw en gevestigd talent in alle genres. Precies wat allemaal centraal staat bij AAA.”

Wilbert Mutsaers vertrekt bij Spotify en gaat aan de slag bij Agents After All.

“Vrijwel iedereen die met hem heeft gewerkt of hem kent draagt hem een warm hart toe. Componisten die met hem hebben samengewerkt, geven aan ongelooflijk veel van hem geleerd te hebben.”

Maartje Glas van Buma Music in Motion over Bob Zimmerman, winnaar van de Buma Oeuvre Award Music in Media.

Mediacomponist Stephen Emmer heeft een platform gelanceerd voor artiesten die kampen met Tinnitus, ofwel oorsuizen. Met de Stichting Artists against Tinnitus wil hij vanuit het perspectief van de artiest het onderwerp op de kaart zetten en verder onderzoek stimuleren.

Waarom ben je de stichting Artists Against Tinnitus begonnen?

“Artiesten werden nog niet gehoord vanuit de politiek over gehoorschade. We zijn eerst een petitie gestart om ervoor te zorgen dat we deel konden nemen aan het gesprek bij de staatssecretaris van Volksgezondheid over het recent uitgebrachte gehoorschaderapport. Dat is gelukt. Tot dan toe zaten er alleen bookers, concertorganisatoren en vertegenwoordigers van podia aan tafel. Nu hebben we vanuit de Stichting Artists Against Tinnitus aangeboden om vanuit het perspectief van artiesten mee te denken aan oplossingen voor het groeiende gehoorschadeprobleem.”

soort oplossingen zijn aanvullend op de maatregelen die nu worden genomen tegen gehoorschade zoals oordoppen en betere voorlichting.”

Hoe is het gesteld met de gehoorschadeproblematiek bij muzikanten?

“Elk verstild woord is afgewogen en elke gevoelige noot met zorg gekozen.”

Jurrian van Dongen is de winnaar van de Willem Wilminkprijs voor het Beste Kinderlied 2023.

“Het oeuvre van het duo is onderdeel geworden van ons nationale kinderliederfgoed.”

De Buma Kindermuziekprijs 2023 gaat naar Ernst, Bobbie en de rest, een kinderserie over de twee vrienden Ernst en Bobbie, die dit jaar hun 25-jarig jubileum vieren.

“Deze gitaren zijn deel van de bandidentiteit.” Er worden de laatste tijd opmerkelijk veel inbraken gepleegd in muziekstudio’s. Onder andere Casper Starreveld van Kensington is beroofd van kostbare gitaren en microfoons.

Wat zouden die oplossingen kunnen zijn?

“Vaak is er nog een misinterpretatie van tinnitus. Het gaat niet alleen over hoe hard het geluid staat, maar ook hoelang je wordt blootgesteld aan hard geluid. Artiesten zouden hier meer rekening mee kunnen houden door bijvoorbeeld de set-duur aan te passen. Er zijn ook zangdocenten die hun studenten zachter leren zingen, terwijl de emotie behouden blijft. En in de Verenigde Staten zie je nu dat bands ‘low-volumeconcerten’ geven. Op die manier geef je niet alleen de oren van de concertbezoeker rust, maar ook die van de artiesten. Dit

“Recent werd bekend dat de helft van de orkestbak gehoorschade heeft, waar ze vaak ook niet voor uit komen omdat er nogal een taboe op heerst. De angst van de musici is dat ze hun baan kwijtraken als ze toegeven dat ze problemen hebben. Bij de popmuziek is het probleem vaak nog erger, mensen die ik uit de sector spreek over tinnitus reageren met: Tja, wie heeft het niet?”

Wat zijn de toekomstplannen voor Artists Against Tinnitus?

“We starten met een forum op onze site waar mensen uit de muzieksector informatie kunnen uitwisselen over gehoorschade. We organiseren verder met muzikanten een lezing over gehoorschade tijdens de Intreeweek van de Universiteit van Amsterdam. Daarnaast gaan we een samenwerking aan met de stichting Oorfonds. We willen het onderwerp bespreekbaarder maken en met activiteiten solidariteit creëren bij de artiesten.”

Entertainment Business online

Altijd op de hoogte zijn van het laatste businessnieuws uit de entertainment-branche? Kijk dan op www.entertainmentbusiness.nl.

Mag het gemakkelijker? Ontvang gratis en overzichtelijk het laatste nieuws middels de dagelijkse nieuwsbrief (zie rechtsboven op de homepage van de site).

“We houden van muziek, en klassieke muziek is de basis van alle genres.”

Oliver Schusser, vice-president van Apple Music, over de nieuwe app Apple Music Classical.

En: like en volg ons op de sociale kanalen voor de laatste updates, opvallend nieuws en interessante ontwikkelingen uit de industrie.

COLUMN

Hungry heart

Je hebt ongetwijfeld gehoord van het debacle rond de ticketsales van Bruce Springsteen. En dan doel ik niet op de zeven shows in Nederland die binnen een mum van tijd waren uitverkocht, maar op de dynamic pricing-strategie die is toegepast bij de kaartverkoop in de VS. Adam Smith, grondlegger van het kapitalisme, zou trots zijn geweest als hij had kunnen zien dat de tickets weggingen voor een ‘luttele’ 4000 dollar.

Een groot deel van de Springsteen-fans voelde zich goed geschoffeerd dat hun held uit de arbeidersklasse dit liet gebeuren (nadat hij eerder zijn muziekrechten voor honderden miljoenen had verkocht). Backstreets, het tijdschrift gemaakt door en voor fans van Bruce Springsteen, was er helemaal klaar mee en trok er na meer dan veertig jaar de stekker uit. Het magazine was not amused over Springsteens ‘Hungry Heart’.

Bij dynamic pricing worden de prijzen bepaald door marktwerking: hoe groter de vraag, hoe hoger de prijs. Maar wat betekent dit voor de fans? Voor sommigen kan het betekenen dat ze niet meer naar hun favoriete artiesten kunnen gaan. Dynamic pricing legt een bom onder de waarde van concertkaartjes. Elke marketeer weet dat de P van prijs een van de krachtigste P’s is in de marktetingmix. Zoals een salescollega ooit zei: ‘Er bestaan geen verkeerde producten, er bestaan alleen verkeerde prijzen.’ Als kaartjes op elk moment op elk prijsniveau beschikbaar zijn, dan verliest het ticket zijn waarde én exclusiviteit. Kaartjes scoren wordt eenvoudig voor de rijken. Voor mensen met een smallere beurs wordt het zo goed als onmogelijk om hun idolen nog te zien.

Het idee van premium-prijzen lijkt misschien aantrekkelijk voor artiesten en concertpromotors, maar uiteindelijk kan dit een averechts effect hebben. Als de prijzen te hoog worden, kan het leiden tot lege stoelen in concertzalen en tot verlies van fanbetrokkenheid. Zoals in het geval van The Boss.

Bovendien hebben de meeste fans geen idee wat de daadwerkelijke prijs van een ticket is. Door de complexiteit van het systeem weten ze niet of ze meer betalen dan wat redelijk is. Dit gebrek aan transparantie zorgt ervoor dat veel fans zich buitengesloten voelen en ontstaat er wantrouwen tussen de fans en de live-industrie.

Niets mis met een beetje marktwerking, maar volgens mij zijn we met dynamic pricing aan het doorslaan. Het systeem benadeelt fans en maakt de kloof tussen rijke en arme fans groter. Hopelijk was het niet meer dan een proefballonnetje en gaan we snel terug naar een eerlijkere en transparantere manier van het verkopen van concertkaartjes. Ik ben groot voorstander van een inclusieve concertcultuur waarin iedereen de kans heeft om zijn of haar favoriete artiest te zien zonder zich zorgen te hoeven maken over buitensporige prijzen en alleen stress heeft van de online wachtrij.

Over Mike

Mike Hendrixen is ruim 20 jaar werkzaam in de entertainmentindustrie. Na een rol als Marketing Director North & Central Europe bij Codemasters, startte hij in 2013 Vertigo

6 Marketing & PR, dat werkzaam is voor o.a. EA, Koch Media, Logitech, ASUS, Asmodee en Riot Games. Vertigo 6 werd dit jaar overgenomen door de Happy Horizon Groep.

In Entertainment Business schrijft hij op persoonlijke titel over marketingontwikkelingen binnen de industrie.

Cijfers

De muziekindustrie is wereldwijd afgelopen jaar gegroeid met 9 procent.

De Nederlandse muziekindustrie groeide in 2022 met 11 procent en kwam uit op een totaalomzet van 282 miljoen euro.

Walt Disney Company heeft een reorganisatie aangekondigd, waarbij 7000 werknemers hun baan verliezen. De reorganisatie is volgens algemeen directeur Bob Iger noodzakelijk om ‘kostenefficiënter en gecoördineerder’ kunnen werken.

Stichting BREIN publiceerde recent haar jaarverslag 2022. Hieruit blijkt onder andere dat de piratenbestrijder 375 verkopers van illegale IPTV-abonnementen heeft weten te stoppen.

De publishingrechten van de catalogi van Bruce Springsteen zijn voor 550 miljoen dollar verkocht. 37

De totale omzet van vinyl in 2022 was goed voor 37 miljoen euro, een toename van ruim 30 procent vergeleken met 2021.

Electronic Arts (EA) heeft bekendgemaakt 6% van zijn personeelsbestand te willen schrappen. Dit komt neer op ongeveer 800 banen. Bij EA werkten in maart vorig jaar wereldwijd ongeveer 12.900 medewerkers.

De nieuwe streamingdienst SkyShowtime heeft zijn Europese uitrol afgerond. De streamingdienst is inmiddels in ruim 20 markten beschikbaar, waaronder in Nederland.

960.000

Wereldwijd is er dit jaar ruim 960.000 jaar aan muziek gestreamd. Dat blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau Luminate.

AGE MUSIC

‘ Wij garanderen groei op YouTube’

Het in Amsterdam gevestigde Age Media is gespecialiseerd in het rechtenbeheer en de groeimogelijkheden via YouTube. Vanaf de oprichting in 2012 helpt het bedrijf creators, artiesten, uitgevers en merken over de hele wereld om maximale resultaten te behalen op YouTube. Sinds kort heeft Age Media een nieuwe loot aan de bedrijfstak: Age Music.

Erachter komen dat je tienduizenden euro’s per maand misloopt, terwijl je er wel recht op hebt. Dat is een confronterende boodschap waar ieder muzieklabel van schrikt, ook al is het de werkelijkheid. Volgens Age Media is zo’n confrontatie noodzakelijk om helder te maken dat het ook anders kan. Het hoofddoel van Age Music is een hoger rendement te realiseren uit bestaande muziekcatalogi en te bouwen aan een loyale fanbase voor artiesten en labels. Volgens de oprichters van Age Media, Jennifer Feaster en Henri Lessing, valt binnen de muziekindustrie namelijk nog een wereld te winnen als het gaat om het gebruik van YouTube, het daaraan gekoppelde rechtenbeheer en het benutten van nieuwe kansen. “Veel muziekmaatschappijen en rechthebbenden laten momenteel geld liggen, veel geld,” zegt Feaster. “Ik geef je een voorbeeld. In België is er een artiest van wie tien jaar geleden een niet geclaimde video op YouTube is gezet. Dat betekent dat er aan die video geen rechthebbende is gekoppeld. Inmiddels heeft die video ruim 160 miljoen views gekregen. Dat betekent dat er aan de rechtenkant een bedrag van een paar ton is blijven liggen. En als ik je dan ook nog eens vertel dat het hier om een toplabel gaat, begrijp je ons verhaal dat er nog een wereld valt te winnen.”

Misvatting

In het verleden hebben de meeste muziekmaatschappijen de distributie van hun content op YouTube uit handen gegeven aan derden, inclusief de inning van gelden en de automatische verwerkingsprocessen. “In de veronderstelling dat dit alles naar behoren werkt, zorgt het ervoor dat labels zich niet of nauwelijks bezighouden met de fundamentele werking en groeimogelijkheden van het platform. Dat is een misvatting,” meent Lessing. “YouTube is een dynamische omgeving die zich razendsnel blijft vernieuwen. Om daar goed op in te spelen, heb je specialisten nodig.” Terug naar het voorbeeld van de Belgische artiest. Want hoe kan het gebeuren dat diens succesvolle video niet is geclaimd op YouTube?

Jeffrey Pater, distribution & rights manager bij Age, legt uit: “Dat kan verschillende oorzaken hebben die in principe YouTube niet te verwijten zijn. YouTube heeft namelijk een monitorsysteem dat muziek en beeld matcht met de fingerprint van een track.

Toch kunnen er meerdere redenen zijn dat een track uiteindelijk niet gematcht wordt, bijvoorbeeld doordat de video afwijkt van de standaard release of als er een fout is gemaakt bij de invoering van de gegevens. Het rechtenbeheer op YouTube luistert erg nauw en daarom is het belangrijk om het continu in de gaten te houden.” Volgens Pater komt het regelmatig voor dat een asset niet of onterecht wordt geclaimd door een partij die meent rechthebbende te zijn, met als gevolg dat de inkomsten niet bij de juiste partij terechtkomen. Age Music heeft rechtenmanagementsoftware ontwikkeld waarmee rechthebbenden optimaal hun rechten op YouTube kunnen beheren, “Omdat YouTube een global platformchannel is, heb je qua rechten te maken met meer dan tweehonderd verschillende territoria," zegt Feaster. “In al die territoria kunnen de rechten anders zijn, vooral als er tijdelijke licenties aan derden zijn uitgegeven om bijvoorbeeld een nieuwe release te promoten. Dat betekent een hoop uitzoekerij, alert zijn en eventuele menselijke fouten tijdig corrigeren.” Met

de door Age ontwikkelde software worden rechthebbenden bij de beheerprocessen betrokken, en indien gewenst kunnen ze zelf aan de knoppen draaien. “De software draait op een veilige omgeving van de rechthebbende in de cloud. Alles is transparanter en efficiënter met minder kans op fouten.” Age heeft daarbij processen geïmplementeerd die ervoor zorgen dat optimaal gebruik wordt gemaakt van alle monetization-mogelijkheden van YouTube en die ook rekening houdt met de toekomst.

Groei

Naast rechtenbeheer richt Age Music zich vooral op de groeimogelijkheden via YouTube. Daarbij hanteert men een specialistische aanpak die wordt ingezet voor een optimale kanaal- en contentstrategie op het platform. Lessing: “Wij zeggen altijd 'Je hebt een heel elftal nodig om een YouTubekanaal te managen en te laten groeien. Ons team bestaat uit echte ‘YouTube Addicts’ met verschillende passies en expertise op gebied van data-analyse, concepting,

‘Veel muziekmaatschappijen en rechthebbenden laten momenteel geld liggen, veel geld’

DAVID CHENG, YOUTUBE GROWTH SPECIALIST (MUSIC)

contractenrecht en monetization. Wij verdiepen ons continu in nieuwe trends en ontwikkelingen en onderzoeken nieuwe groeistrategieën voor assets, content en kanalen Dat doen wij met maar één doel voor ogen: succes hebben op YouTube.”

High revenue territories

Ter optimalisatie van de groeimogelijkheden maakt Age Music ook gebruik van andere platforms om die stromen uiteindelijk weer terug te zien op YouTube. Feaster:

“Je kunt heel veel doen om ervoor te zorgen dat je content wordt bekeken in high revenue territories. Op die manier genereer je een exponentiele stijging in revenues met een relatief geringe stijging in views. Hiervoor gebruiken we onder meer platforms als Facebook, Instagram en TikTok. Verder ondersteunen wij onze partners bij het maken en gebruiken van Shorts, zeg maar de ‘Verticals’ van YouTube. Daarin is steeds meer concurrentie dus je moet verdomd goed zijn om met je Shorts op te

vallen. Maar wij maken regelmatig mee dat door onze Shorts het aantal subscribers binnen een maand is verdubbeld. YouTube heeft zoveel knoppen waar je aan kunt draaien om het verschil te maken. En daar zijn wij goed in, enerzijds op gebied van rechten en anderzijds met de kennis die wij jarenlang hebben opgebouwd door creator channels te optimaliseren en groei te genereren.”

Catalogi

“Natuurlijk is het leuk als wij met onze

‘De groeimogelijkheden op YouTube zijn oneindig groot.

En Age Music garandeert die groei’

BILLIE EILISH IN MEERDERE UITVOERINGEN: YOUTUBE HEEFT ALLERLEI THEMAKANALEN

ANNEMARIE OVERWIJN

audit quickscan laten zien hoeveel geld muziekmaatschappijen zijn misgelopen aan rechten om dat vervolgens beter voor hen in te richten. Maar het is nog veel leuker om hen te laten zien wat we allemaal kunnen doen met hun catalogi,” zegt zegt creatieve strateeg, Gregory Edelenbos. “Zo kunnen wij van een bestaande track remixen maken in diverse genres, en die vervolgens distribueren naar allerlei YouTube-themakanalen.”

Volgens Edelenbos een ontwikkeling die YouTube zo onderscheidend maakt. “Op het platform vind je honderden verschillende genres waar menig muziekfan wellicht nog niet van heeft gehoord. Fans van Billie Eilish, The Weekend en Ed Sheeran kunnen een bepaalde track in talloze varianten beluisteren op YouTube. Muziekgenres zoals Lofi, Nightcore en 8D tot en met krankzinnige door Aziatische anime-karakters gezongen uitvoeringen. Het gaat hier om succesvolle muziekniches die niet enkel bestaan uit remixen van bekende hits, maar ook van ‘non-hits’, oude catalogi en up and coming artists, een uitermate interessante ontwikkeling voor de muziekindustrie.”

Potentie

“Bij muziekmaatschappijen ligt heel veel materiaal waar niets of weinig mee wordt gedaan, omdat men voornamelijk gericht is op nieuw repertoire," zegt Lessing. Hij meent dat de maatschappijen ook niet op de hoogte zijn van de potentie en extra mogelijkheden van de catalogi. “Wij focussen ons heel erg op de catalogi en proberen die via YouTube nieuw leven in te blazen. Age Music ontwikkelt formats die inspelen op populaire trends en de eerdergenoemde muziekgenres op YouTube. Er zijn zoveel themakanalen op YouTube waar labels hun tracks kunnen plaatsen. Vrijwel iedere week vinden wij wereldwijd een nieuw überniche themakanaal dat miljoenen views heeft en waar muziek een grote rol speelt. Denk aan trends als You’re in a Bathroom, Rubber Chicken, Cyberpunk of Harry Potter-versies. Wat dat betreft zijn de groeimogelijkheden op YouTube oneindig groot. En Age Music garandeert die groei.”

Kennisdeling

Annemarie Overwijn, crossmedia music strategist by Age, legt uit dat regels, algoritmes en trends op YouTube niet alleen

nauw luisteren maar ook constant veranderen. Om maximale resultaten te behalen, moet je niet alleen kennis van YouTube hebben maar ook de knowhow om snel op die veranderingen in te kunnen spelen. “Die kennis en knowhow delen we graag met onze klanten. Dat doen we door onder meer scholing aan te bieden in onze Age Academy. Elk kwartaal krijgen ze een update over de laatste ontwikkelingen en trends, nieuwe kansen, aanpassingen in de regelgeving en andere YouTube-features. Het is belangrijk dat onze klanten beschikken over de nodige basiskennis van YouTube zodat zij het grondwerk kunnen verrichten voor hun artiesten en catalogi repertoire. Age Music zorgt dan voor de heavy lifting.”

Toekomst

Gelet op de alsmaar snellere ontwikkelingen bij YouTube en die van het digitale landschap in het algemeen, waar staat Age Media dan over pakweg twee jaar?

Feaster: “Wij hebben dan nog steeds onze focus op YouTube. We zijn dominant aan de bal op een veld dat constant verandert. Age Music is het referentiepunt geworden voor de muziekindustrie. We helpen hen hetgeen zij al goed doen nog veel beter te doen. En om dan toch nog voor een laatste keer terug te komen op dat voorbeeld van die Belgische artiest: dankzij een gezamenlijke inspanning van de muziekindustrie en Age Music heeft zijn video meer dan 500 miljoen views en zijn de revenuen uitgekeerd aan de rechthebbenden.” ◾

JEFFREY PATER EN HENRI LESSING

Nederlandstalige lied populairder dan ooit

Het Nederlandse product zit volop in de lift en dan met name het Nederlandstalige lied. De omzetcijfers schetsen, wederom, een positief beeld van de Nederlandse muziekmarkt en daarnaast liggen er nog volop groeimogelijkheden, zowel op eigen bodem als over de grens. “Er is talent genoeg”, concludeert Frank Helmink, managing director van Buma Cultuur.

Na twee lockdownjaren, waarin de streamingcijfers een enorme groei vertoonden, was het de grote vraag of die winst behouden zou blijven nadat mensen weer de optie hadden om ook buitenshuis muziek te consumeren, bijvoorbeeld door het bezoeken van festivals en concerten. Het antwoord op de vraag luidt: ja! Uit cijfers van de NVPI blijkt dat de omzet van de Nederlandse muziekindustrie in 2022 met elf procent gestegen is, wat neerkomt op een totaalomzet van 282 miljoen euro. Het overgrote deel van die taart (bijna tachtig procent) komt voor rekening van de streamingcijfers, die wederom flink gestegen zijn. In 2022 bedroeg de stijging een keurige 9,9 procent. Daarmee vlakt de groei wel iets af in vergelijking tot de voorgaande jaren (elf procent in 2021 en bijna dertien in 2020). Het is aannemelijk dat dit komt omdat streaming zijn maximale potentieel benadert.

Een derde Nederlandstalig

De groei van die streamingcijfers komt voor een groot deel op het conto van Nederlandse artiesten. Van de tien meest gestreamde singles van 2022 was de helft

een vaderlands product en ook nog allemaal in de moerstaal. ‘Vluchtstrook’ van Kris Kross Amsterdam met Antoon en Sigourney K stak er met kop en schouder bovenuit, maar ook Meau, Flemming en Donnie deden goede zaken in het voorbije kalenderjaar. Van de gehele jaarlijst van GfK bestaat circa een derde uit Nederlandstalige nummers. “Tijdens corona hebben we gezien dat iedereen op de wereld vooral naar lokale muziek ging luisteren”, vertelt Helmink. “Dat heeft ertoe bijgedragen dat er meer naar Nederlandstalige muziek wordt geluisterd.” Wat daarbij wel opvalt is dat Nederlandstalige hiphop relatief gezien minder goed scoort dan in voorgaande jaren. Alleen Antoon deed het behoorlijk goed.

Streaming vs radio

Het is opmerkelijk dat de streamingcijfers behoorlijk uit de pas lopen met wat er in 2022 op de Nederlandse radio gedraaid werd. De enige overeenkomst tussen de bovenste tien van het jaaroverzicht van GfK en de Top 100 Airplay van de Nederlandse Stichting Top 40 (sa-

mengesteld door SoundAware) is ‘As It Was’ van Harry Styles, respectievelijk op de tweede en eerste plek. De meest gedraaide Nederlandse acts op de radio in 2022 waren Di-Rect, Armin van Buuren en Son Mieux, allen met Engelstalige liedjes. De hoogst genoteerde Nederlandstalige plaat in de airplaylijst van verleden jaar komen we pas op nummer 44 tegen: ‘Automatisch’ van Flemming. Verderop treffen we ook nog Goldband, Meau, Suzan & Freek, Snelle, Maan, Antoon, Thomas Acda en S10 aan. “Nederlandse componisten snappen gewoon welke soort liedjes ze moeten maken om bij jonge mensen tussen de oren te komen”, aldus Helmink.

Levenslied wordt omarmd

De discrepantie tussen het online luistergedrag van consumenten en airplaycijfers tekent zich nog duidelijker af in het levensliedsegment, tot ergernis van Helmink. “Die stroming is altijd al groot geweest. Dat de NPO weigert substantiele aandacht aan die muziek te besteden en het in een verdomhoekje gooit, is best raar”, zegt hij, refererend aan Sterren NL. “Ik snap dat heel veel mensen daar cha-

DOOR: PIERRE OITMANN

DONNIE FLEMMING SNELLE

grijnig van worden.” Daarentegen ziet hij dat het levenslied door alle lagen van de bevolking populair is. “De jonge generatie vindt het hartstikke leuk, naast alle andere muziek die ze draaien. De oogkleppen vallen af.” Dat vertaalt zich direct naar streamingcijfers. Ook oudere luisteraars weten inmiddels hun favoriete smartlappen te vinden op de streamingdiensten. “Dat in combinatie met een jonge genera -

gewoon goed doen. In de jaarlijst van de Ultratop staat ‘Vluchtstrook’ op nummer 3 en ‘Dat Heb Jij Gedaan’ van Meau op nummer 4. Ook Emma Heesters, Snelle, Goldband, Jaap Reesema, Flemming en S10 deden het daar erg goed. Samenwerkingen tussen Nederlandse en Vlaamse acts vallen eveneens op in de Ultratop, zoals ‘Wat Wil Je Van Mij’ van Metejoor en Hannah Mae. Helmink dicht

tie die de boel omarmt, zorgt ervoor dat daar de groei wat groter is dan bij andere Nederlandse muziek.”

Dat taaltje is zo zacht

Waar het ook behoorlijk goed gaat met het Nederlandse product is Vlaanderen. Het is niet ongebruikelijk dat Nederlandse hits overwaaien naar onze zuiderburen, maar we zien nu dat vooral Nederlandstalige nummers het buiten -

met name de groeiende populariteit van commerciële radiozenders in België een grote rol toe betreffende het recente succes van Nederlandse acts in Vlaanderen. “Er zijn nu meer commerciële zenders die met elkaar concurreren, dus het aanbod is meer gericht op hits. Dat biedt meer mogelijkheden.”

Groeimogelijkheden

Sowieso ziet Helmink veel kansen over de

grens voor Nederlandse acts en vooral voor songwriters. “Ik denk dat als je componist bent in Nederland je een heel eind komt in Duitsland.” Zo wil hij auteurs van Hollandse hits koppelen aan hun Duitse vakbroeders. “Schlager en het volkse repertoire moeten maar eens wat actiever bij elkaar worden gezet. Het lijkt me niet zo ingewikkeld dat het samen zou moeten werken. Ik heb goed contact met collega’s van GEMA. Wie weet gaan we het dit jaar voor elkaar krijgen.” Maar eigenlijk maakt het niet zoveel uit waar je naartoe gaat, wat Helmink betreft. “Ik zou iedereen met een beetje ondernemingsdrang aanraden om het in het buitenland te proberen. Wij doen niet onder voor de rest.” De grootste potentiële groei in de Nederlandse markt zit volgens hem in het klaarstomen van jong talent. “Die hele groei die je nu ziet, wordt voor het grootste deel gedragen door bestaand talent. Als het zo groeit, maakt het de weg vrij voor een hoop nieuw talent. Alleen daarin zit al een groeimogelijkheid waar je ú tegen zegt." ◾

Cd’s en vinyl

Het antwoord op de vraag ‘Wie koopt er nu nog cd’s?’ kan worden beantwoord met het getal 5,4. Dat is het percentage van het totale marktaandeel van compact discs in de Nederlandse muziekmarkt in 2022. Daarmee zakte de omzet van de glimmende schijfjes in hun jubileumjaar naar een nieuw dieptepunt, een jaar nadat de cijfers weer iets omhoog krabbelden. In 2022 waren cd’s goed voor een omzet van 15,3 miljoen euro, dik 2 miljoen euro minder dan het jaar ervoor. De omzet van vinyl nam daarentegen gestaag toe, van 28,4 miljoen euro in 2021 naar 37 miljoen in 2022 — een stijging van ruim dertig procent.

‘Nederlandse componisten snappen welke soort liedjes ze moeten maken om bij jonge mensen tussen de oren te komen’

MEAU

S10

SUZAN & FREEK

MAAN

‘Goldband is als een hechte familie’

Muzikant, producer, songschrijver en eigenaar van de Pollux Studios in Den Haag Wieger Hoogendorp heeft als gitarist in de band van Caro Emerald zo’n beetje de hele wereld afgereisd. Hij is medeverantwoordelijk voor de successen van Goldband. Hij hielp Sophie Straat aan een Edison en werd op slag verliefd op haar. Hoogendorp geeft zelden interviews, maar maakt voor EB een uitzondering. DOOR: ED

Ik heb het nooit leuk gevonden om in de belangstelling te staan. Daar houd ik niet van,” zegt Wieger Hoogendorp. “Toen ik bij Caro Emerald speelde, had ik het daar ook lastig mee. Ik weet nog goed dat ik in de Prinsenstraat door Den Haag liep met mijn optreedpak aan omdat ik dacht dat het die versie van mij was die de mensen leuk vonden. Het was vreemd om zo in de kijker te lopen, daar heb ik echt aan moeten wennen.” Caro kon daar beter mee omgaan, vertelt Hoogendorp. “Maar op een gegeven moment was ook zij wel klaar met die bloem in het haar en die bekende jurken. Met The Jordan heeft Caro een geweldige carrièreswitch gemaakt en kan zij zichzelf zijn. Ik heb datzelfde gevoel bij Goldband en Sophie. Ik bedoel, ik kan nu een jurk aantrekken en make-up opdoen en toch gewoon Wieger blijven”.

Schreeuwen

De belangstelling die Caro Emerald toen ten deel viel, is enigszins vergelijkbaar met die van Goldband nu. De populariteit rondom de Haagse band is het afgelopen jaar geëxplodeerd. Goldband stond op verschillende grote podia en festivals en won zo’n beetje alle prijzen die er maar te winnen vielen. Welke rol heeft Hoogendorp bij Goldband?

“Ik ben de producer, maak opnames, bespeel de instrumenten en verzin samen met de jongens de liedjes en de concepten. Ik schrijf ook met ze mee,” legt Hoogendorp uit. “Dat is in 2019 begonnen, toen ik tijdens een nachtelijk feestje op de binnenplaats van mijn studio één van die jongens van Goldband tegenkwam. We zijn toen naar mijn studio gegaan waar hij gelijk zijn shirt uittrok, een zonnebril opzette en in de microfoon begon te schreeuwen. Dat vond ik zo waanzinnig aantrekkelijk! Iemand die zonder

enige opnamekennis zijn mond durft open te trekken en ook nog eens zingt over toffe onderwerpen. Een week later had ik bij toeval een van die andere jongens in mijn studio. Bleek dat ze in een bandje zaten en net een liedje hadden uitgebracht, Witte Was. Toen ik dat hoorde, dacht ik ‘wow, dit is gaaf, met deze gasten wil ik graag werken’. Sindsdien hebben we elkaar niet meer losgelaten.”

Sound

Hoogendorp neemt met Goldband een EP en het album Betaalbare Romantiek op, dat wordt gekenmerkt door een eigen geluid. Bestaat er zoiets als de Wieger Hoogendorp-sound? “Een beetje wel, ja,” lacht Hoogendorp. “Ik houd van de jaren 80, Human League, A-Ha, dat soort bands. Ik maak altijd gebruik van samples en elektronische beats want het moet dansbaar zijn. Maar ik wil ook dat er live instrumenten

HOOGEVEEN

GOLDBAND

in zitten, dus neem ik wat losse dingetjes op, drums, percussie en andere sounds. Uiteindelijk hoor je niet meer of het elektronisch is of echte drums, het is gewoon een tof geluid. Die aanpak heb ik heel erg afgekeken van de producers van Caro Emerald. Daarbij ben ik een grote fan van concepten, dus het liedje moet altijd het verhaal dienen. Dus in Noodgeval hoor je sirenes in de synthesizer en een hartslag in de brug. Het zijn kleine verwijzingen naar een hart dat niet meer klopt. Mijn sound is gewoon heel diep in zo'n genre duiken. Oorspronkelijk was Noodgeval een punknummer maar ik dacht: ‘Als we daar nou

dank is het allemaal goed gekomen, hoewel het vanwege COVID wel langer heeft geduurd voordat Goldband succes kreeg. We hadden echt gedacht dat Goldband sneller opgepikt zou worden. Alleen heb je in de muziek twee kanten, de liedjes-kant en de live-kant. De liedjes waren fantastisch maar Goldband kon ze vanwege corona nog niet live spelen. Toen dat klaar was, kwam alles tegelijk en is het heel hard gegaan.”

Liefde

Ondertussen werkte Hoogendorp met Sophie Straat aan het liedje Groen Amsterdam, gevolgd door de met een

zoals die op haar nieuwe album Smartlap Is Niet Dood.”

LAB

Zowel de platen van Goldband als die van Sophie Straat zijn uitgebracht via LAB Music. Waarom gekozen voor deze independent en niet voor een major?

eens een disconummer van maken?’ De jongens vonden het prachtig en toen zijn we eerst een hele middag naar Earth, Wind & Fire gaan luisteren. Hun aanpak hebben wij gebruikt voor Noodgeval.”

COVID

Tijdens het werken met Goldband brak COVID uit. Wat had dat voor gevolgen voor Hoogendorp? “Het was een zware tijd voor me. Ik wist niet hoe ik het moest volhouden. Ik had al flyers laten drukken om online gitaarlessen te geven. Rond diezelfde tijd kwam ik Sophie tegen. Ik ben ervoor gegaan en god zij

Edison bekroonde EP ’t Is Niet Mijn Schuld waarna hij een liefdesrelatie met haar begon. Hoogendorp: “Ja, het is alles of niets bij mij. De eerste keer dat Sophie langskwam, vond ik haar al hartstikke leuk. Omdat ik Sophie nog eens wilde zien, vroeg ik of ze nog een liedje met mij wilde maken. Binnen no-time hadden we die EP af. Zij was ook precies de persoon die ik nodig had in mijn leven, iemand die iets zinnigs te melden heeft. Qua muziek houdt Sophie erg van Hazes en de Zangeres Zonder Naam, maar ook van punk en poprock. Die invloeden verwerken we in eigentijdse smartlappen

Hoogendorp: “Hoewel ik daar niet over ga, heb ik het management van Goldband aangeraden om met LAB Music in zee te gaan. Ik ken eigenaar Guillaume Warmerdam nog van Caro Emerald en zijn DIY-aanpak bevalt mij wel. Voor Goldband en Sophie Straat heeft dat heel goed uitgepakt. Ik weet dat er vanuit de majors grote belangstelling is voor met name Goldband en dat men graag wil komen praten. Ik wil met iedereen koffiedrinken en kijken wat ze te melden hebben, maar tot nu toe is er nog geen enkel moment geweest dat we dachten: ‘Hier gaan we serieus op in.’ Maar nogmaals, daar ga ik niet over.” Hoe zien de plannen van Hoogendorp eruit? “Momenteel toer ik met Sophie door het land. In april brengt Goldband een paar nieuwe liedjes uit, gevolgd door een album later dit jaar. Verder ga ik deze zomer lekker alle festivals met hen doen. Ik mag met m’n draadloze gitaar lekker over de bühne rennen en doen waar ik zelf zin in heb. Goldband is als een hechte familie. Ik heb het gevoel dat dit wel eens super duurzaam project kan zijn waarmee we een hele lange tijd lachend hand in hand op het podium kunnen staan!” ◾

‘Ik ben heel erg fan van concepten, dus het liedje moet altijd het verhaal dienen’

SOPHIE STRAAT EN WIEGER HOOGENDORP

BumaStemra wil zijn waar de muziek is

Terugkijkend op een uitermate goed jaar en een hogere incasso dan ooit tevoren, focust BumaStemra op investeringen in de toekomst. Waar de collectieve beheersorganisatie van oudsher een landgedreven werkwijze had, ontplooit het zich steeds meer als een repertoire driven-organisatie, met een blik die meer dan ooit naar buiten is gericht.

Om in te springen op de manier waarop de wereld in rap tempo verandert en ook de muziekwereld zich in sneltreinvaart ontwikkelt, introduceerde BumaStemra in 2020 de strategie ‘To the Beat of the Drum’. De coronapandemie die volgde, onderstreepte hoe belangrijk het is om klaar te zijn voor de toekomst en te kunnen anticiperen op zaken die buiten je macht liggen. “Als organisatie wil je kunnen meebewegen met de wereld, anticiperen op het ritme dat vanuit je omgeving het tempo bepaalt. Voor BumaStemra is dat de afgelopen tijd alleen maar belangrijker geworden”, zo stelt CEO Bernard Kobes. “Momenteel zijn we druk aan het investeren om ervoor te zorgen dat we nog beter met elke ontwikkeling die op ons af-

komt mee kunnen bewegen en op kop kunnen blijven lopen met een klantgericht team en steeds betere dienstverlening.”

Succesvol jaar

De ‘To the Beat of the Drum’-strategie die Kobes samen met BumaStemra CFO Marleen Kloppers heeft uitgezet, werpt inmiddels zijn eerste vruchten af. 2022 was het eerste jaar sinds de uitbraak van de coronapandemie dat zaken weer relatief ‘normaal’ liepen. Dat vertaalde zich in een succesvol jaar, met een goede incasso. “Hoger dan we ooit hebben gezien zelfs”, aldus Kobes. “Voor een heel groot deel komt dit door de live- en festivalmarkt die zich weer in volle omvang heeft hersteld, maar ook vanuit de horeca en winkels

zagen we een goed herstel. Het is echt een inhaaleffect dat zich heeft afgetekend. Waar de inkomsten uit ‘broadcast’ redelijk stabiel zijn gebleven, zagen we een aanhoudende groei uit het digitale domein. Aanvankelijk dachten we dat corona hier een effect had – mensen zaten thuis en consumeerden ‘dus’ meer digitale content – maar ook daarna bleef de groei doorzetten.”

Repertoire driven

Tegenover die groeiende inkomsten stond een extra jaarlaag die aan de rechthebbenden werd uitgekeerd en relatief lage kosten. “We hebben dus een heel scherpe kostenratio weten te realiseren. In alle eerlijkheid had ik liever meer geïnvesteerd door extra perso-

DOOR: EDGAR KRUIZE

neel aan ons te binden en daarmee strategieën sneller uitgerold en processen sneller verbeterd. De lastige arbeidsmarkt raakt ons dus ook. Dit terwijl wij juist willen investeren in een hogere service in dienstverlening. Nu en in de toekomst. We hebben – getuige onder meer die extra uitbetaling – echt al grote stappen gemaakt. Maar we willen nog verder. Van oudsher is BumaStemra een monopolist die als collectieve beheersorganisatie over alle Nederlandse muziekrepertoire ging. Landgedreven dus. Maar wij willen geen partij zijn waarbij je ‘moet’ zitten omdat je nu eenmaal in Nederland woont. Wij willen een partij zijn waar je bij wilt zitten omdat we jouw belangen het best vertegenwoordigen, goede service leveren en snel uitbetalen. Ongeacht het land waar je vandaan komt. We worden dus meer en meer een ‘repertoire driven’ organisatie.”

‘Leverancier van een essentiële grondstof’

Kobes noemt de transitieperiode waar BumaStemra op dit moment doorheen gaat een logische. “Het maakt ons toekomstbestendig in het veranderende muzieklandschap.” De cultuurverandering die zich in de buitenwereld voltrekt, vraagt dus ook om een cultuurverandering binnen de organisatie. “Kort door de bocht, waren we als organisatie van oudsher een incasso­ en repartitiemachine, een ‘belastingdienst’. Nu bewegen we ons naar een rol als ‘leverancier van een essentiële grondstof’. We werken er hard aan om in de eerste plaats een partij zijn waar mensen

graag mee samen willen werken omdat ze onze dienstverlening waarderen. Dat gaat dus verder dan de rechthebbenden, de makers. Het betreft óók de gebruikers van muziek. Wij willen iedereen toegevoegde waarde bieden. Wat is een café of evenement zonder muziek? Bij zo’n nieuwe rol, hoort ook een nieuw verhaal. Zodoende hebben we in maart ons nieuwe logo gepresenteerd, met ‘Where The Music Is’ als nieuwe pay­off. Wij willen zijn waar de muziek is. Als leverancier, maar ook

ook andere CBO’s kan bedienen. “Houd de expertise waar deze thuishoort, we zijn geen IT­bedrijf. We zijn een dienstverlener voor componisten en muziekuitgeverijen, dat is onze core business. Op deze manier kunnen verschillende partijen – en die interesse is er inmiddels daadwerkelijk vanuit andere CBO’s – met hetzelfde systeem werken, zonder van elkaar afhankelijk te zijn. Daar hebben onze rechthebbenden baat bij.”

Ambities

als partij om juist daar de componisten en muziekuitgevers die we vertegenwoordigen zo goed mogelijk van dienst te zijn.”

IT-innovatie

Dat doet BumaStemra onder meer door een groots opgezet IT­project dat de CBO klaar voor de toekomst maakt. “We hadden een behoorlijk verouderd systeem. Daar kan je wel een tijdje mee doormodderen, maar we moeten klaar zijn voor de toekomst. Het eerste deel daarvan is recent opgeleverd. Er wordt in hoog tempo veel data gegenereerd en er is internationaal al een ‘buzz’ ontstaan door waar we mee bezig zijn.” De manier waarop BumaStemra met dit IT­traject omgaat is namelijk op zichzelf al vrij innovatief. Het systeem is specifiek voor hen ontwikkeld, maar terugverkocht aan de techpartij die daarmee

Vanuit een breder perspectief is deze manier van werken een stap naar de realisering van de ambitie om de komende jaren een duurzame plek te krijgen in ’s werelds top 10 van CBO’s. “Ook elders zie je dat het ‘land driven’ er vanaf gaat en dat men meer ‘repertoire driven’ moet gaan werken. De CBO’s die van oudsher heel groot zijn hebben de financiële slagkracht om stappen te kunnen maken, maar die slepen een enorme legacy met zich mee. Daardoor is het proces langdurig. Kleinere CBO’s hebben die middelen niet en kunnen de stap dus lastiger maken. BumaStemra is precies klein genoeg om vaart te kunnen maken met onze transformatie richting de nieuwe realiteit en groot genoeg om daarvoor de benodigde investeringen te kunnen doen. Dat doen we op alle gebieden, van genoemd IT­traject tot een meer duurzame manier van ondernemen –bijvoorbeeld door minder te vliegen en met de gelden die we beheren duurzame investeringen te doen – en met aandacht voor inclusiviteit en diversiteit en natuurlijk voor een zeer hoge kwaliteit dienstverlening. De ‘To the Beat of the Drum’­strategie beslaat de periode tot en met 2025 en over een paar jaar willen we dus die plek in de top van de wereldwijde CBO’s hebben geborgd. We zijn ervan overtuigd dat dit kan. Maar het belangrijkste is dat deze manier van werken ons in staat stelt om mee te kunnen blijven bewegen met de wereld om ons heen. Als corona ons iets heeft geleerd, is het dat dingen zomaar kunnen veranderen door wereldgebeurtenissen waar je geen enkele invloed op hebt. Daar moeten we dus continu klaar voor zijn. Of zelfs een stapje voor. We willen ook niet achter de technologie aanlopen, maar ‘pace setting’ zijn. Door snelle en onverwachte wendingen is het besef er ook dat muziek zo’n prachtig en krachtig medium is dat juist bij wereldschokkende gebeurtenissen vrijwel altijd een verbindende factor is. Het is mooi dat in een wereld die steeds meer op scherp lijkt te staan, de rol van muziek – ongeacht alle zakelijke belangen die eromheen hangen – misschien wel belangrijker dan ooit tevoren wordt!”

‘We worden meer en meer een ‘repertoire driven’ organisatie’

BERNARD KOBES

‘Friese vinyl-liefhebbers weten de weg naar Grou te vinden’

De 21-jarige Sophie Schakelaar opende vorig jaar oktober de deuren van Artistic Record Store, haar eigen platenzaak in de Friese plaats Grou. Schakelaar is daarmee de jongste vinyl-retailer van Nederland en bekijkt de industrie met een frisse blik. “Ik heb het gevoel dat ik erg omarmd ben door de hele branche.”

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

Sophie Schakelaar verruilde vorig jaar haar stadse bestaan voor haar geboortedorp Grou. De pandemie had voor een hoop onzekerheid gezorgd en in Grou hoopte ze erachter te komen wat haar volgende stap moest worden. Tijdens een wandeling kwam ze langs een leeg pand en ter plekke ontstond het plan om daar een platenwinkel te beginnen. Geen heel vreemde keuze, want Schakelaar is al jongs af aan een groot vinylliefhebber.

Wat gebeurde er vanaf dat moment?

“Ik ben een businessplan gaan schrijven en gaan nadenken over hoe ik het financieel klaar zou spelen. Naar de bank gaan was geen optie, maar gelukkig besloot mijn familie om bij te springen. Zij stonden garant voor het benodigde startkapitaal. In plaats van een studieschuld betaal ik nu een lening af voor mijn eigen bedrijf. Terwijl mijn pa het pand begon te schilderen, heb ik contact gelegd met de groothandels om te vertel-

len over Artistic Record Store en dat ik graag zaken wil doen. Op 1 oktober opende ik voor de eerste keer de deuren met een feestje voor familie en vrienden.”

Hoe reageerden de groothandels?

“Zij waren in eerste instantie nogal verrast. Dat kwam vooral door mijn leeftijd denk ik. Toen ze echter merkten dat ik dit heel serieus neem, gingen ze graag met mij in zee.”

Waarom koos je ervoor om juist in Grou een winkel te openen?

“Ik ben hier opgegroeid en het is fijn om hier te zijn. Het is rustig en er heerst een dorpsgevoel. Je bent echt onderdeel van een gemeenschap. Er was hier niet eerder een platenzaak, dus de bewoners keken in eerste instantie wel een beetje vreemd op. Nu de winkel langer open is, merk je dat veel Friese vinyl-liefhebbers de weg naar Grou weten te vinden.”

Waar heb je de inspiratie vandaan gehaald?

“Ik ben zelf al jaren verzamelaar en heb in Nederland veel platenzaken bezocht. Ook heb ik heel veel Google-reviews bekeken en de rubriek EB Retailer Spotlight gelezen op jullie site. Zo is er een goed beeld ontstaan van wat ik wel en juist niet moet doen.”

Is het moeilijk om als vinyl-verzamelaar ook platen te verkopen?

“Er komen veel platen voorbij die je eigenlijk voor jezelf zou willen houden. Iets dat je natuurlijk niet te vaak moet doen. Dat spreekt vanzelf. Wat ik lastiger vind, is dat het ontspannende hobbygevoel van het verzamelen een stukje minder is geworden. Vooral omdat je er nu pragmatisch en zake-

SOPHIE SCHAKELAAR

lijk in moet staan. Hierin moet ik nog de juiste balans vinden.”

Hoe verliep het eerste half jaar?

“Eigenlijk best goed. Alles loopt lekker en er is inmiddels een vaste groep klanten ontstaan die aanvoelen als een soort vrienden. Daarnaast zijn er zoveel mooie verhalen. Onlangs kwam bijvoorbeeld een op straat spelend jongetje van een jaar of zeven naar binnen om te vertellen dat de plaat die hij samen met zijn pa hier had gekocht, iedere dag gedraaid wordt. Dit soort reacties zijn zo leuk.”

Schrijf je al zwarte cijfers?

“Het gaat goed genoeg om uit te kunnen. In de zomer komen veel toeristen naar Grou en dat is het moment dat ik de spaarpot verder kan uitbouwen. Grou is een watersportdorp en in de zomer komen hier veel toeristen. Buiten het seizoen moet ik het vooral hebben van vaste klanten - die er gelukkig zijn.”

Volgens veel retailers zit de verkoop van cd weer in de lift. De focus van Artistic Record Store ligt echter op vinyl.

“In mijn winkel worden geen cd’s verkocht. Daar zit geen speciale reden achter. Ik heb nu eenmaal meer met vinyl en sta 100 procent achter dat product. Daarnaast is mijn winkel

niet supergroot en moet ik keuzes maken. Wel ben ik aan het kijken naar de markt voor cassettebandjes. Daar wordt meer en meer naar gevraagd. Daarnaast wordt binnenkort het assortiment aangevuld met verschillende draaitafels en accessoires.”

Hoe is de verhouding tussen nieuw en tweedehands?

“Er staan hier momenteel rond de 800 nieuwe titels en 500 tweedehands platen. Ik ben een pietje precies als het om de kwaliteit van die platen gaat. Iedere lp die hier ingekocht wordt, maak ik persoonlijk schoon, controleer ik op krassen en geef ik een nieuwe binnenhoes. Het grootste compliment dat ik kan krijgen is als klanten een tweedehands plaat bekijken en zeggen ‘Die ziet er gewoon nieuw uit!’ Ik richt me op het iets duurdere segment tweedehands met veel recente titels en collectors items die elders moeilijk verkrijgbaar zijn.”

Hoe kijk je als nieuwe en jonge retailer naar deze branche?

“Misschien is de diversiteit binnen de industrie niet heel erg groot, maar ik heb wel het gevoel dat ik erg omarmd ben door de hele branche. Er heerst volgens mij een open en positieve sfeer.”

Denk je dat je als jonge winkelier je generatiegenoten kunt inspireren om ook een soortgelijke stap te maken?

“Dat hoop ik echt. Het zou voor iedereen heel goed zijn als meer jonge mensen een platenwinkel zouden openen. Ik wil daarom goed laten zien dat je hierin succesvol kunt zijn. Als nieuwe generatie zijn wij het die de toekomst van vinyl vormgeven en daar horen ook winkeleigenaars bij.”

Er zijn in Nederland veel platenzaken en concurrentie in de vorm van platenmaatschappijen die rechtstreeks aan de consument verkopen. Hoe ervaar jij dat?

“Als ik over Friesland praat, dan ben ik van mening dat iedere winkel hier elkaar goed aanvult. Niemand heeft hetzelfde aanbod. Ik zie andere retailers in de regio dan o ok niet als concurrenten. Sterker, ik ben er vaak te vinden. Door rechtstreeks te verkopen spelen platenmaatschappijen goed in op de behoefte van jongere consumenten. Mijn generatie is het gewend o m online producten te kopen. Daar kan ik als guppie nooit tegenop boksen. Klanten komen bij mij voor de combinatie van het persoonlijk contact, de gezelligheid en de service. Daar kan geen grote website tegen op.” ◾

‘Als nieuwe generatie zijn wij het die de toekomst van vinyl vormgeven en daar horen ook winkeleigenaars bij’

The Gospel Agency wil meer waardering voor ‘black music’

De belangrijkste missie van The Gospel Agency is om de zichtbaarheid van black music te vergroten binnen de Nederlandse muziekindustrie. Met dat in het achterhoofd neemt het boekingskantoor het initiatief voor de eerste Black Music Appreciation Month in juni. “Het is goed dat je eraan herinnerd wordt wie de mensen zijn die het voorwerk hebben gedaan”, legt initiatiefnemer George O. Janssen uit.

DOOR: PIERRE OITMANN

The Gospel Agency is een internationaal opererend full-service boekingskantoor voor acts binnen het segment black music. “Veel mensen denken dat er een gigantische religieuze lading achter zit, maar dat is niet zo”, glimlacht Janssen. “Ik wil belichten waar black music vandaan is gekomen.” Janssen erkent dat hij de naam van zijn bedrijf geregeld moet uitleggen.

“Veel mensen vragen: ‘Waarom heet je The Gospel Agency?’ Dat is wel grappig. In het begin dacht ik: ‘Misschien is het niet zo slim.’ Het is echter een goede binnenkomer, want dan kan ik meteen het hele verhaal vertellen. De origine van popmuziek is namelijk gospel.” Hij vertelt dat gospel bovenaan de stamboom van de hedendaagse popmuziek staat, van hiphop en house tot Caribische muziek. “Wij focussen ons op die genres. Niet omdat anderen dat niet doen, maar om een richting aan te geven van wat bij ons te boeken is. Alles uit die stamboom zit in ons pakket en we kennen geen kleur; we houden ons puur bezig met de cultuur.”

baarheid aan te geven met de Black Music Appreciation Month, die hij voor zich ziet als een Europese feestmaand. “We hebben doelen op het gebied van het wegwijs maken van mensen en educatie. Dat laatste doen we met tools voor scholen en educatiemateriaal voor muzieklessen. We willen ervoor zorgen dat die muziek meer gedraaid wordt en dat het ook benoemd wordt.” Want juist aan erkenning van makers van kleur ontbreekt het wat Janssen betreft nog. “Er zijn geen rolmodellen die ownership hebben over hun eigen cultuur. Alles wordt bepaald door raden van bestuur, die geen affiniteit hebben met die cultuur. Ze proberen het te structureren, maar ze missen de binding met hoe het is om het te leven.”

Zichtbaarheid

Black Music Appreciation Month

Dat The Gospel Agency zich zeker niet alleen maar met gospelmuziek bezighoudt, blijkt wel uit het roster, bestaande uit uiteenlopende artiesten als Miss DJ QT, Derick Stadwijk, Hembadoon, Bianca Aristia, DJ Marcus Wade, Nimni, Efe Prime en de nieuwe signing DJ JeMoeder. Volgens Janssen is er nog altijd te weinig erkenning voor de muziek die van gospel afstamt en hij hoopt daar meer zicht-

Janssen vindt dat de podia, radiozenders en conferenties nog altijd ‘te wit’ programmeren. “Waar ik tegenaan loop, is dat ik als organisatie niet echt wordt gezien. Er zijn zoveel gekleurde mensen bezig met muziek, maar ik zie ze te weinig in de panels, ik zie ze bijna nooit een eigen podia hebben en ik zie ze nooit in het publiek van de conferenties. Als je hen geen ruimte geeft, kunnen ze er nooit komen. Black music culture in Europa moet ook de kans krijgen om fouten te kunnen maken.” Want hoe ver de stamboom ook uitwaait, de roots van de artiesten en de muziek die ze maken blijven van groot belang. “We gaan kijken welke stromingen erbij komen vanaf 2023 en die kunnen we dan toevoegen aan de stamboom”, zegt Janssen. Hij hoopt dat de Black Music Appreciation Month eraan bijdraagt om de muzikanten uit deze stamboom op de kaart te zetten. “Mensen kunnen nu in elk geval niet meer zeggen: ‘Ze zijn niet zichtbaar.’”

‘Er zijn geen rolmodellen die ownership hebben over hun eigen cultuur’

GEORGE O. JANSSEN

Buma Awards zet spotlights op componisten en tekstdichters

Buma Cultuur zet jaarlijks Nederlandse componisten, tekstdichters en hun uitgevers in het zonnetje tijdens de uitreiking van de Buma Awards. Dit jaar vindt de uitreiking plaats op 22 mei. Buma Cultuur-directeur

Frank Helmink: “We stellen tijdens deze editie meer dan ooit de componisten en tekstdichters centraal.”

Traditiegetrouw reikt Buma Cultuur tijdens een feestelijke awardshow een Buma Award uit in diverse categorieën. Zo worden er Awards uitgereikt aan de twintig meest gedraaide en verkochte liedjes door (Nederlandse) Buma-leden geschreven. Ook worden er Awards uitgereikt aan de schrijvers van de internationaal meest succesvolle (Nederlandse) liedjes en krijgt de beste tekstdichter de Lennaert Nijgh Prijs. Buma eert daarnaast haar grootste componisten met een Lifetime Achievement Award, bekroont de muziek geschreven voor de meest succesvolle Nederlandse film en reikt op deze avond ook een Gouden Harp uit. Dit jaar vindt de uitreiking plaats op 22 mei. Buma Cultuur-directeur Frank Helmink: “We hebben een nieuw concept ontwikkeld, waarbij we meer dan ooit de componisten en tekstdichters centraal stellen. Dat is weliswaar iets wat we altijd al uitdragen, maar nu leggen we daar echt de nadruk op. In de campagne rond de Buma Awards benadrukken we het belang van het maken van liedjes. Het is echt een ambacht, waar soms iets te makkelijk over wordt gedacht.”

Nieuwe locatie en band

Vorig jaar werden de Buma Awards uitgereikt in Spant! in Bussum. Dit jaar is gekozen voor een nieuwe plek: Koninklijk Theater Tuschinski in Amsterdam. “Vorig jaar hebben we weliswaar een mooie editie neergezet in Bussum, maar dat was slechts een eenmalig uitstapje. De Buma Awards 2023 worden op 22 mei uitgereikt in het prachtige Tuschinski aan de Reguliersbreestraat, een sfeervolle plek met een rijke geschiedenis. Het lijkt me supertof om in zo’n klassieke locatie echt een geweldig feest te geven, waarbij we ouderwets gaan knallen!” Voor de muzikale begeleiding werd in het verleden meestal een beroep gedaan op de Marcel Fisser Band, vaste begeleidingsband van onder anderen Nick & Simon, Jan Smit en Beste Zangers. Helmink: “Tijdens deze editie staat echter de Deuxperience Band op het podium, de band van Ronnie Flex. Zij zullen ongetwijfeld voor een feestje zorgen!” Eind april en begin mei gaan de eerste uitnodigingen de deur uit en wordt bekendgemaakt wie worden geëerd met de Lennaert Nijgh Prijs en een Lifetime Achievement Award. “We zijn nu nog druk bezig met de invulling, maar ik kan je nu al garanderen dat het een onvergetelijke en speciale avond voor de winnende componisten wordt. Houd maandag 22 mei dus vrij in je agenda!” ◾

De Buma Awards in een notendop

De Buma Awards worden ieder jaar in het voorjaar uitgereikt. De Buma Awards Nationaal en Internationaal zijn voor de componisten en tekstschrijvers van de meest gedraaide en bestverkochte singles in het afgelopen jaar. Daarnaast worden prijzen uitgereikt in de categorieën Multimedia, Film en Klassieke muziek. Naast de populariteitsprijzen, wordt er ieder jaar ook een aantal juryprijzen uitgereikt. Zo gaat de Lennaert Nijgh Prijs naar de beste tekstdichter, de Gouden Harp naar de persoon die veel betekend heeft voor de Nederlandse muziek, is er de Buma Oeuvre Award Multimedia en tot slot wordt de Lifetime Achievement Award uitgereikt aan een componist die uitzonderlijk en langdurig gepresteerd heeft. Vorig jaar namen Fons Merkies (Oeuvre Award Multimedia), Ilse DeLange (Lifetime Achievement) en Anna Knaup (Gouden Harp) deze prijzen in ontvangst. De Lennaert Nijgh Prijs ging postuum naar Hennie Vrienten.

DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

We zijn er voor alle independent labels’

STOMP is het independent platform van NVPI en zet zich in voor de Nederlandse onafhankelijke platenlabels. Het platform wil independents vertegenwoordigen en promoten op nationaal niveau, maar ook verenigen en informeren. EB spreekt met coördinator Koen Beerkens, Guillaume Warmerdam van LAB Music en Marcel Duzink van Excited About Music over het belang en de

STOMP is bedoeld voor alle muziekgenres en alle soorten labels”, legt Koen Beerkens uit. “Van dance en klassiek tot hiphop en jazz.” Dat al deze genres en labels samenkomen bij STOMP, is volgens Beerkens dan ook de kracht van het platform. “Labels kunnen veel van elkaar leren. Waarom zou je niet van elkaars expertise profiteren? We proberen tijdens onze netwerkevents niet alleen de verschillende labels met elkaar in contact te brengen, maar ook met belangrijke partners zoals de bekende social media­platforms of experts op het gebied van marketing, commercials of juridische zaken. Ons platform wordt een sterker collectief als iedereen zich betrokken voelt.” STOMP vertegenwoordigt volgens Beerkens meer dan 95% van de independentindustrie en zet in op groei, educatie, diversiteit en inclusiviteit. Hij ziet een groeiende interesse vanuit de dance­ en hiphoplabels. “Er zijn binnen deze genres relatief veel jonge labels. Als deze bedrijven groeien en professioneler worden, zie je dat ze lid worden van STOMP omdat ze graag op de hoogte willen blijven van belangrijke ontwikkelingen en de voordelen van lidmaatschap willen meepakken.”

LAB Music

Guillaume Warmerdam is met zijn label LAB Music lid van STOMP. “Met LAB Music proberen wij artiesten en labels die veel autonomie willen houden, te ondersteunen bij het uitbrengen van muziek”, vertelt hij. “We helpen artiesten met de promotie, de digitale en fysieke distributie en de strategische keuzes. Voor artiesten als WIES, Sophie Straat en Goldband hebben we geholpen bij hun zoektocht naar het juiste

DOOR: CAS

kennen. We zijn weliswaar elkaars concurrenten, maar tegelijkertijd zijn we ook collega’s van elkaar.”

Excited About Music

Dit beaamt Marcel Duzink van label

Excited About Music. Het label werkt vanuit een online first­visie en heeft voornamelijk artiesten onder contract met veel online fans, zoals Blanks of MEAU. “Wij werken met onze artiesten vooral aan

team en de juiste strategie om hun successen uit te bouwen.” Volgens Warmerdam is STOMP hét platform om op de hoogte te blijven van alles wat er speelt binnen het labellandschap. “We overleggen met elkaar wat belangrijk is voor ons als labels en kunnen samen een vuist maken naar bijvoorbeeld de politiek. Door STOMP kunnen we samen de belangen behartigen voor de independents en leren we elkaar beter

langetermijnplannen, maar proberen ook de kloof van online naar traditioneel te dichten.” Tijdens netwerkevenementen van STOMP praat Duzink graag met andere labels over onlinestrategieën en de inzet van traditionele media voor online content. Ook het contact via het platform met partijen als Merlin of Spotify zijn volgens Duzink erg waardevol. Successen van een artiest kunnen dankzij STOMP nu ook beter

'STOMP draagt bij aan de professionalisering en de zichtbaarheid van de independents'

toekomst van STOMP.

SPIERTZ

Agenda STOMP

» Zomerborrel –

juni 2023

» L edendag XL -

november 2023

» W interborrel –januari 2024

Friends of STOMP

» BOEP

» FUGA

» People Amsterdam

» Profact

» Ticketmaster

» TuneCore

» YouTube

gevierd worden. Duzink: ”Via het platform kunnen we nu gouden of platina platen aanvragen. Dat had allemaal niet gekund als we geen lid waren geweest. Het platform draagt ook bij aan de professionalisering en de zichtbaarheid van de independent labels. In 2022 wonnen we de STOMP Young Achievement Award. Voor ons was die award belangrijk. Het winnen van deze awards zorgde voor meer aandacht voor ons label en natuurlijk is het fijn om erkenning te krijgen van je concullega’s binnen het labellandschap.”

STOMP Development Team

Warmerdam is sinds twee jaar lid van het STOMP Development Team. Het platform wil met het Development Team een nieuwe generatie independent muziekproducenten en hun personeel een kans bieden te groeien op organisatorisch niveau, te netwerken en bij te dragen aan de ontwikkeling van onze industrie. Beerkens: “Waar het bestuur zich vooral richt op zaken die op managementniveau spelen, focust het Development Team zich met name op day-

to-day business bij independent labels. Het Team adviseert het bestuur over ontwikkelingen binnen de industrie vanuit het perspectief van de werkvloer. Waar loopt een werknemer bijvoorbeeld op een gemiddelde maandag tegenaan?”

Friends of STOMP STOMP heeft verder het partnerprogramma Friends of STOMP opgezet. Dit sponsorprogramma richt zich op bedrijven die geen lid kunnen worden, maar wel de independent markt willen steunen. Beerkens: “Via dit programma krijgen partners toegang tot onze leden en proberen we samenwerkingen te zoeken die interessant zijn voor zowel de partner als de leden. Zo is YouTube een ‘Friend of STOMP’ en heeft de videodienst in samenwerking met onze Europese partner IMPALA een lijst gemaakt van de Top 100 Artists To Watch. Dit is natuurlijk geweldige promotie voor independent artiesten die aan het doorbreken zijn.” Als kleinere independent is het vaak lastig om met de grote techpartijen als YouTube of Spotify in contact te komen, Beerkens: “Wij leggen meer

gewicht in de schaal. Tijdens onze laatste STOMP Ledendag hadden we bijvoorbeeld

Dan Chalmers te gast, hij is Head of Music

EMEA bij YouTube en ging tijdens onze ledendag in gesprek met de diverse independents.” ◾

Voordelen Lidmaatschap STOMP/NVPI

» Aanvragen Gouden en Platina Platen

» Artiesten voordragen voor de Edisons

» Toegang tot de Winterborrel én Zomerborrel

» Toegang tot de jaarlijkse Ledendag XL

» Toegang tot Planet Music, een online portal voor marktdata

» Exclusieve workshops voor platenlabels

» P olitieke vertegenwoordiging op (inter)nationaal niveau

» Eerstelijns vraagbaak voor onder meer juridische v ragen

» Informatieve nieuwsbrief voor platenlabels

» Ontvangen van gelden uit collectieve licenties

» 50% korting op de administratie-fee bij Merlin

» 30% korting bij Chartmetric

» Gratis Entertainment Business-abonnement

MARCEL DUZINK (TWEEDE VAN LINKS) KRIJGT HIER DE STOMP YOUNG ACHIEVEMENT AWARD UITGEREIKT, ONDER ANDERE DOOR GUILLAUME WARMERDAM (EERSTE LINKS).

Zakendoen in het Midden-Oosten

Kenners weten het allang: in het Midden-Oosten en Noord-Afrika gebeurt het. Diensten als Spotify, Deezer en YouTube zijn bezig met een enorme opmars en de muziekinkomsten laten al jaren een stijgende lijn zien. Waar moet je op letten als je zaken wilt doen in het Midden-Oosten?

DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

Het Midden-Oosten en Noord-Afrika (de zogenoemde MENA-regio) zijn de snelst groeiende wereldwijde markten binnen de muziekindustrie. Volgens het Global Music Report 2022 van de IFPI (International Federation of the Phonographic Industry) stegen de muziekinkomsten in 2021 in die regio’s met maar liefst 35 procent. De Latijns-Amerikaanse markt groeide met 31,2 procent, gevolgd door de VS en Canada, Europa en Azië. De groei in het Midden-Oosten en NoordAfrika heeft te maken met een groeiend aantal streaminggebruikers en een grotere regionale push door labels, die steeds vaker lokaal opereren. "Het is een heel spannend groeigebied, niet alleen lokaal. Artiesten uit deze regio’s maken muziek die wereldwijd aanslaat”, vertelt Simon Robson, President International bij de Warner Music Group. “Essentieel is wel dat je ter plekke kantoren hebt in de verschillende regio's van NoordAfrika en het Midden-Oosten. Het is zaak voor onze teams om te kijken naar lokale mogelijkheden - of het nu gaat om het tekenen van artiesten, distributiedeals of mogelijke partnerschappen of overnames; er is geld beschikbaar om de juiste kansen te benutten.”

Ongekende groei

Babek Arjang Far is nu zo’n zeven jaar actief in het Midden-Oosten. Hij is medeeigenaar van het Nederlandse label ROQ 'N Rolla Music en Harmonite Group, dat zich focust op publishing en label services. Ook hij ziet de kansen. “Ik zie het als een regio van opportunity’s. Vergeleken met alle andere markten laat het Midden-Oosten een ongekende groei zien. Een groei die ons vanuit het westen misschien wat minder

het wetboek. Het kost tijd voordat er een muzikaal ecosysteem is opgebouwd. Maar dat gezegd hebbende, het is een markt die openstaat voor kennis en mensen. Waarom zou je daar geen onderdeel van willen zijn?”

Verschillen

Natuurlijk zijn er ook verschillen. “Neem alleen al de manier van communiceren”, legt Arjang Far uit. “In het westen zijn we veel zakelijker. Je maakt een afspraak, drinkt een

opvalt, maar als je je in deze markt verdiept blijkt er zo ontzettend veel mogelijk te zijn! Wat de grootste uitdagingen zijn? Gebrek aan kennis en het ontbreken van de juiste mensen. Mensen diezelfde cultuur delen en de taal spreken.” Daarnaast moet er nog het nodige werk worden verzet op het gebied van auteursrechten. “In sommige Arabische landen is het portret- of auteursrecht zelfs nog niet opgenomen in

kopje koffie en komt vervolgens ter zake. In het Midden-Oosten werkt dat niet zo. Daar ga je eerst met z’n allen naar een goed restaurant, leer je elkaar beter kennen en pas dan kan er zaken worden gedaan. Geld is er genoeg in het Midden-Oosten, dat is vaak het probleem niet. Mensen willen weten of je echt oprecht bent. Deze manier van omgaan met elkaar zie je bijvoorbeeld ook in Azië. Je moet eerst investeren in de relatie.”

‘Het is een markt die openstaat voor kennis en mensen. Waarom zou je daar geen onderdeel van willen zijn?’

Redouan Ait Taleb, die samen met zijn twee broers aan de wieg stond van Avalon Music, opereert vanuit Nederland, maar werkt samen met verschillende partners in het buitenland, waaronder in Marokko. “Het zakelijke gedeelte komt inderdaad pas aan het eind. Als je dit niet gewend bent, is dat even schakelen. Er komen daarnaast veel meer emoties bij kijken, bijvoorbeeld als je besluit om toch met een andere partij in zee te gaan. Heb je echter eenmaal het vertrouwen gewonnen, dan gaan er deuren voor je open. In de Arabische wereld ben je meer dan alleen een business partner van elkaar. Een goede reputatie is erg belangrijk.”

Streaming is king

Moe Hamzeh, die tot eind 2022 managing director was Warner Music Middle East en nu actief is met zijn eigen label Temple Entertainment, benadrukt het belang van streaming. “Streaming was in 2021 goed voor 93,5 procent van de omzet in de MENA-regio. Niet alleen groeit het aantal gebruikers van de streamingdiensten, ook sociale media en muziek op platforms als TikTok, Snapchat, Instagram Reels en YouTube Shorts spelen een grote rol – via dergelijke platforms ontdekken mensen nieuwe muziek. Dit is met name het geval in landen als Egypte en Saudi-Arabië, die een relatief jonge bevolking hebben. We zien een opkomst van Egyptische hiphop en Mahraganat.”

“Spotify was bijvoorbeeld vorig jaar de meest gedownloade app in Pakistan”,

vult Babek Arjang Far aan. “23,5 miljoen mensen hebben in 2022 de app gedownload. Dat zegt al genoeg over de enorme behoefte aan streaming muziek.” Redouan Ait Taleb: “De jongeren in de Arabische wereld staan meer open voor nieuwe sounds, zeker in vergelijking met de oudere generatie. We proberen ook het Westerse publiek aan te spreken, door een mix te bieden en op die manier een brug te slaan tussen verschillende culturen en genres.” Shridhar Subramaniam, President Corp Strategy & Market Development Asia and Middle East bij Sony Music Entertainment, benadrukt in het IFPI-rapport de rol die social media en games spelen. “Zo gaf de Egyptische popster Mohamed Hamaki enkele maanden geleden een virtueel concert in de game Fortnite, als eerste Arabische artiest."

Verschillen

Maar om nog meer te kunnen groeien, moet je juist inzoomen en kijken naar de landen zelf. Sean Watson, algemeen directeur van Sony Music Entertainment voor Afrika: “Als je je omzet wilt verhogen in regio's als Afrika, het Midden-Oosten en India, is het noodzakelijk om al die gebieden niet meer over een kam te scheren en je in plaats daarvan te focussen op de individuele landen en de verschillende culturen.”

Babek Arjang Far: “Turkije en de Turkssprekende landen als Azerbeidzjan en Tadzjikistan lijken oppervlakkig gezien op elkaar, maar de inwoners hebben een

totaal andere muzieksmaak. Arabieren uit Dubai of Irak kun je niet op één hoop gooien. Wederom geldt: ken de markt en speel daarop in.” Ait Taleb sluit zich hierbij aan. “In Marokko en Algerije wordt online niet alleen Arabisch, maar ook Frans gesproken, terwijl in Egypte en de Arabische Emiraten met name Arabisch en Engels worden gebruikt. Hier moet je dus rekening mee houden. In sommige landen werken ze liever met Deezer, in weer andere is YouTube dominant.” ◾

MOHAMED HAMAKI

‘In de Arabische wereld ben je meer dan alleen een business partner van elkaar’

BABEK ARJANG FAR

DE POPULAIRE RAPPER DYSTINCT

Staalkaart van Nederlands muziekgebruik in media

Meer dan andere awardshows geeft Buma Music in Media Awards een vrij accuraat beeld van hoe een specifiek deelsegment van de Nederlandse muziekindustrie erbij ligt. In dit geval – zoals de naam al aangeeft –het segment mediacomponisten. Op basis van het beeld dat de lijst genomineerden en winnaars schetst, is te concluderen dat er veel goed gaat, maar dat er nog wel stappen genomen kunnen worden.

Met de explosieve groei van (nieuwe) media is het een logisch gevolg dat er steeds meer op maat gemaakte muziek nodig is in dat segment. Buma Music in Motion beweegt zich als netwerkplatform al jaren over het volledige

speelveld. “Met als doel om Nederlandse mediacomponisten en -producers zo breed mogelijk onder de aandacht te brengen en te koppelen aan mogelijke opdrachtgevers”, zo stelt Maartje Glas, General Manager Buma Music in Motion,

het platform waar de uitreiking van de Buma Music in Media Awards onder valt. “Wij zoeken daarvoor onder meer samenwerkingen met tal van partners. Dat gaat letterlijk van film- tot podcastsfestivals. Zonder onszelf op de borst te willen kloppen, kunnen we wel stellen dat er via ons netwerk door de jaren heen vrij veel connecties gelegd zijn. We hebben als matchmaker de afgelopen jaren ruim 350 gesprekken kunnen faciliteren tussen componisten en mediamakers. Op die manier heeft Buma Music in Motion dus actief bij kunnen dragen aan de groei van dit specifieke vakgebied.”

De Buma Music in Media Awards zijn de jaarlijkse onderscheidingen voor in de media werkzame componisten, producers, artiesten en hun uitgevers die hun werk gebruikt zien in film, televisie, documentaires, commercials, games en/of podcasts. De Buma Music in Media Awards werden op 19 april in het Tropenmuseum in Amsterdam uitgereikt. De jury is aan de hand van dertien verschillende categorieën op zoek gegaan naar de meest succesvolle of opvallende mediacomponisten en -composities van het afgelopen jaar. Per categorie zijn drie genomineerden gekozen.

Succes in het buitenland

Wat onder meer weer is opgevallen, is hoe succesvol Nederlandse componisten in het buitenland zijn. Dat uit zich onder meer in de nominaties van Joris de Man voor zijn werk aan de score van de game Horizon Forbidden West, Matthijs Kieboom voor zijn compositie voor de Britse tv-serie Van Der Valk en die van Vincent van den Ende, wiens door Rico Nasty uitgevoerde compositie ‘Own It’ een sync in de Netflix-serie Inventing Anna kreeg.

Op het gebied van film zijn onder meer Rutger Reinders (voor Oscar-inzending Knor) en Ella van der Woude (voor Nederhorror Moloch en winnaar van het Gouden Kalf) genomineerd in de categorie ‘Beste Originele Compositie in Film’. Het Formule 1-werk van Ward Henselmans, Jeroen Kuitenbrouwer, Daan Jansen en Thijs van der Goot voor Viaplay is genomineerd in de categorie ‘Beste Televisievormgeving’. En Jacqueline Govaert is een van de drie genomineerden in de categorie ‘Beste Originele Compositie in Reclame’ voor haar liedje dat speciaal voor de reclame voor de eindejaarstrekking van de Staatsloterij is geschreven. De volledige lijst met de genomineerden en de winnaars is te vinden op buma-musicin-motion.nl.

Zichtbare groei

Dat uit zich in de genomineerden- en winnaarslijst. Deze laten een grote verscheidenheid aan media uit binnen- en buitenland laat zien die gebruik maken van het werk van Nederlandse componisten. Hetzij in opdracht, dan wel in sync. “De groei is zonder meer zichtbaar. Enerzijds omdat er gewoon meer media bij komen –denk bijvoorbeeld aan podcasts, maar

DOOR: EDGAR KRUIZE

'We hebben door de jaren heen veel connecties gelegd tussen opdrachtgevers en componisten'

ook tv-series, games en trailers – maar ook in genres waar je eerst nog niet zo veel Nederlandse componisten in zag werken, zoals horror en sciencefiction. Natuurlijk houden we dat soort ontwikkelingen hoe dan ook goed in de gaten, maar je ziet dat de awards ook een ijkmoment zijn geworden waarop bepaalde trends zichtbaar zijn. Zo zie je onder meer dat op sync-gebied sommige muziek echt een lang leven heeft en een nummer als KITTY KITTY van De Staat voor het tweede jaar op rij genomineerd is omdat het nu weer in andere media is gebruikt.”

Meer vrouwen in mediamuziek

Een trend die heel voorzichtig de kop opsteekt is een lichte groei in het aantal vrouwelijke componisten in het vakgebied. “Dat zijn er echt nog lang niet genoeg”, zo zegt Glas. “Voor ons is dat een serieus aandachtgebied. Hoe dan ook is slechts 14 procent van de leden van Buma Stemra een vrouw en het aandeel vrouwelijke componisten dat de afgelopen 10 jaar muziek voor mediaproducties heeft gecomponeerd ligt echt heel laag. Dat heeft enerzijds te maken met een gebrek aan rolmodellen, maar anderzijds ook door een soms nog altijd achterblijvend aanbod. Je ziet dat dit jaar Ella van der Woude is genomineerd voor haar werk aan de score van horrorfilm ‘Moloch’, maar het was voorheen uitzonderlijk dat makers van dergelijke genrefilms naar vrouwelijke componisten kijken. We horen nog met regelmaat van vrouwelijke componisten dat ze vooral romantische komedies

Buma Oeuvre Award Music in Media

De jaarlijkse Buma Oeuvre Award

Multimedia heeft een nieuwe naam. Ondergebracht binnen de Buma Music in Media Awards heet de onderscheiding nu Buma Oeuvre Award Music in Media. De eerste winnaar is Bob Zimmerman, die zijn prijs onder meer ontvangt voor zijn werk voor producties als ‘De Avonden’, ‘Süskind’ en ‘De Nieuwe Wildernis’. Componist en arrangeur Bob Zimmerman (Amsterdam, 1948) geldt als een icoon in de Nederlandse muziekwereld. Zijn eerste composities schreef hij op zevenjarige leeftijd al en na zijn studie aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag maakte hij al snel naam als componist voor theater en later film.

Hoewel de lp met door hem gecomponeerde muziek van de film ‘An Bloem’ in 1984 al met een Edison werd bekroond, geldt zijn grote doorbraak als filmcomponist het werk voor de film

‘De Avonden’ van Rudolf van den Berg uit 1989. Zijn scores ondersteunen tal van films, zoals ‘For My Baby’ (1997), ‘Snapshots’ (2002), ‘Tirza’ (2010) en ‘Süskind’ (2012). Ook componeerde Zimmerman de muziek bij de documentaire ‘Staal & Lavendel’ over Cornelis Verolme (2007) en bij natuurfilms ‘De Nieuwe Wildernis’ (2013) en ‘Holland: Natuur in de Delta’ (2015). Recent begeleidde hij als creatief leider zestien componisten bij het maken van een nieuwe score voor de stomme filmklassieker ‘The Phantom Carriage’ (1921).

Naast zijn werk voor diverse projecten in de media, is Zimmerman een van de arrangeurs van het Metropole Orkest. Ook werkte hij met regelmaat voor het Koninklijk Huis, met als meest bekende werk zijn arrangement van Astor Piazzolla’s tango Adiós Nonino. Uitgevoerd door bandoneonspeler Carel Kraayenhof ontlokte dit arrangement tijdens het huwelijk van kroonprins Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta de inmiddels iconische ‘traan van Máxima’.

“Vanuit onze achterban horen we unaniem dat Bob een mentor is voor velen. Vrijwel iedereen die met hem heeft gewerkt of hem kent draagt hem een warm hart toe. Componisten die met hem hebben samengewerkt, geven aan ongelooflijk veel van hem geleerd te hebben”, aldus Maartje Glas. “Bob Zimmerman is al jaren onderdeel van de jury van de Buma Music in Media Awards, is ontzettend goed in zijn vak, werkt heel hard, snel en goed en het is prettig om met hem samen te werken. Daarnaast is het een heel mooi mens. Het is daarom niet meer dan verdiend dat hij deze Buma Oeuvre Award Music in Media toegekend krijgt.”

aangeboden krijgen. Dat stereotypische denken daar moeten we vanaf. Gelukkig is er een kentering gaande. Dat bijvoorbeeld Hildur Guðnadóttir een Oscar won voor haar score van ‘Joker’ maakt dat er een boegbeeld is. Vanuit Buma Music in Motion

ligt hier een belangrijke focus, zodat we de komende jaren niet alleen meer vrouwen in dit vakgebied terug gaan zien, maar uiteindelijk ook meer vrouwen onder de genomineerden en de winnaars van de Buma Music in Media Awards.” ◾

BOB ZIMMERMAN

FOTO: MELCHIOR HUURDEMAN

MAARTJE GLAS

'We horen regelmatig van vrouwelijke componisten dat ze vooral romantische komedies aangeboden krijgen. Daar moeten we vanaf'

‘De muziekindustrie verkeert in een mentale crisis’

Een groeiende groep Nederlanders kampt met psychische problemen. In 2022 had maar liefst een kwart van de volwassenen last van een of meerdere psychische aandoeningen zoals een angststoornis, depressie, problematisch alcohol- of drugsgebruik of adhd. En onder muzikanten en muziekprofessionals ligt dit percentage zelfs nog hoger. Katja

Keersmaekers ondersteunt mensen vanuit de volledige breedte van de muziekindustrie bij mentale uitdagingen en problemen. “Het zou goed zijn als bedrijven een counselor beschikbaar stellen.”

DOOR: CAS SPIERTZ

Tijdens een interview met het Franse TF1-journaal kreeg de Belgische zanger Stromae vorig jaar de vraag of muziek helpt tegen zijn ‘donkere’ gedachten. Na een korte stilte keek de zanger recht in de camera en begon hij het nummer 'L'enfer' te zingen, waarmee hij miljoenen huiskamers raakte met de regel "J'suis pas tout seul à être tout seul" ("Ik ben niet de enige die alleen is"). In het nummer vertelt Stromae dat hij lange tijd heeft geworsteld met zelfmoordgedachten. In april liet Stromae weten zijn drie shows in de Ziggo Dome te annuleren vanwege ‘gezondheidsklachten’. Hoewel hij hier niet verder op in ging, is het niet ondenkbaar dat hier ook het mentale aspect een rol speelde. In 2022 cancelde de Britse singer-songwriter Sam Fender een groot aantal shows omdat hij kampte met mentale problemen. Ook artiesten als Frank Carter, Arlo Parks en Faith No More-frontman Mike Patton hebben laten weten te kampen met ‘mental health

struggles.’ Zij zijn geen uitzondering. In 2021 publiceerde het Journal of Psychiatric Research het rapport ‘Mental health issues among international touring professionals in the music industry’. Uit het Amerikaanse rapport – dat zich baseerde op een voorpandemische enquête onder 1.154 personen – bleek dat muziekprofessionals vaker dan gemiddeld kampen met klinische depressies en stress. Bovendien ligt het zelfmoordpercentage vijf keer hoger.

Onder druk

De mentale druk onder muzikanten is de afgelopen decennia dan ook flink toegenomen. Door streamingdiensten is het onder-

liggende economische model veranderd, wat voor onder meer financiële stress zorgt onder artiesten. Om de dalende inkomsten uit de verkoop van cd’s of vinyl te compenseren, moeten sommigen van hen vaker en langer touren. Natuurlijk, de ene tour is de andere niet, maar er is wel een aantal gemeenschappelijke factoren. Denk aan de adrenalinepieken van optredens die gevolgd worden door ‘post-show’-depressies, de invloed en impact van alcohol, eenzaamheid, jetlags en een verstoord slaapritme. Ook de relaties met achtergebleven familie of partner staan onder druk. Om nog maar te zwijgen van de managers en agents, die afhankelijk zijn van het succes van een artiest.

‘Ik hoop dat het spoedig de norm wordt dat artiesten naast een manager ook structurele professionele mentale begeleiding krijgen’

Ondersteuning

Katja Keersmaekers begeleidt als counselor mensen vanuit de volledige breedte van de muziekindustrie bij mentale uitdagingen en problemen. Keersmaekers begon haar loopbaan bij Agents After All en groeide bij het bedrijf door tot senior booker. Vervolgens maakte ze als artist manager de hoogtijdagen van Caro Emerald mee voordat ze zeven jaar lang hoofd boekingen en bestuurslid was bij Friendly Fire.

In haar tijd als manager merkte ze dat er een groot gebrek is aan professionele mentale ondersteuning, specifiek gericht op de muziek- en entertainmentbranche. Begin 2022 richtte ze haar eigen praktijk In ’t Groen Counseling op. Inmiddels heeft ze naast verschillende trainingen ook (bijna) een 2,5-jarige studie aan de Nederlandse Academie voor Psychotherapie afgerond. Vanuit haar praktijk biedt ze één-op-één sessies en trainingen aan, gericht op de

bevordering van een duurzame mentale gezondheid.

Beleidsmatig

Keersmaekers is van mening dat de werkcultuur binnen de branche moet veranderen. “In de muziek– en entertainmentindustrie wordt er veel gepraat over mentale gezondheid, maar op de werkvloer zie je nog amper verandering. Sterker nog, de ‘after covid’-werkdruk is op veel plekken hoger dan ooit. Een werkdruk die niet samengaat met een duurzame (mentale) gezondheid. Elke overspannen of medewerker met een burn-out wordt gezien als een afzonderlijk probleem in plaats van dat er vanuit werkgevers beleidsmatig andere keuzes worden gemaakt.”

Levensstijl

De cultuur in de entertainmentbranche en muziekindustrie is veeleisend en werknemers werken vaak meer dan 60 tot 80 uur per week. “Als je jong bent, heb je het naar je zin en ben je blij met jouw plek in dit werkveld. Voor je werk aanwezig mogen zijn op gave plekken tot in de late uurtjes, in weekenden en feestdagen, sluiten nog aan bij je levensfase. Privé en werk lopen daarbij vaak behoorlijk in elkaar over. Ik werk veel met deze jonge doelgroep en ervaar hoe belangrijk het is dat ze zichzelf en hun grenzen leren kennen en bewaken. Naarmate je ouder wordt en in een andere levensfase terechtkomt, wordt het steeds lastiger die levensstijl vol te houden. Men vindt het vaak moeilijk om dit bespreekbaar te maken.”

Counselor

Keersmaekers benadrukt dat bedrijven meer preventief zouden moeten handelen. “Het zou goed zijn als bedrijven een counselor beschikbaar stellen, met wie elke werknemer iedere twee à drie maanden een gesprek heeft. Op die manier kunnen mensen constructief in gesprek gaan over hoe het met hen gaat en gericht aan de slag met de problemen of uitdagingen die zij op dat moment ervaren, vóórdat het uit de hand loopt.”

Structurele begeleiding

Volgens Keersmaekers is het ook commercieel aantrekkelijk voor bedrijven om eerder in te zetten op mentale gezondheid, omdat er uiteindelijk minder uitval van personeel zal zijn. “Bedrijven zijn echter terughoudend om hierin te investeren. Ik heb het idee dat ze niet goed weten waar ze moeten beginnen en er in alle drukte onvoldoende prioriteit aan wordt gegeven om zich erin te verdiepen. Daarbij zien ze het bedrijfsbelang ook niet helemaal in, terwijl de kosten voor preventieve ondersteuning aanzienlijk lager zijn dan die van ziekteverzuim in verband met mentale klachten. Het artiestenbestaan brengt veel uitdagingen met zich mee, denk aan bekendheid, de high’s en lows van het touren en de druk op het schrijven van nieuwe songs en voorstellingen. Ik hoop dat het spoedig de norm wordt dat artiesten naast een manager ook structurele professionele mentale begeleiding krijgen, zodat mentale problemen eerder kunnen worden gesignaleerd én aangepakt.” ◾

‘In de muziek – en entertainmentindustrie wordt veel gepraat over mentale gezondheid, maar op de werkvloer zie je nog amper verandering’

KATJA KEERSMAEKERS

STROMAE

Waarom game-uitgevers massaal uit Nederland vertrekken

Tot een jaar of vijf jaar geleden was Nederland dicht bezaaid met lokale kantoren van game-uitgevers en -distributeurs. Inmiddels prijkt steeds vaker het bordje permanent gesloten op die voordeuren. Zo trok Ubisoft recent de stekker uit het hoofdkantoor in de Meern. Zorgt deze exodus voor nieuwe kansen of is dit wederom een teken van de toenemende digitalisering?

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

Midden jaren negentig, toen de PlayStation 1 en 2 verschenen, groeiden de bomen tot in de hemel en wisten internationale bedrijven niet hoe snel zij een kantoor moesten openen in Nederland. Het gezonde ondernemersklimaat en de vele mogelijkheden voor fysieke retail zorgden ervoor dat gamebedrijven zich graag in Nederland wilden vestigen en was ieder groot gamemerk wel in de Benelux te vinden. Anno 2023 zijn enkel nog grote namen als Sony PlayStation, Nintendo, Take Two Interactive en een aantal distributiepartijen met een handvol eigen titels (Plaion) nog actief in Nederland. Daarnaast zijn er partijen die zich richten op een specifieke doelgroep en naast retail ook rechtstreeks aan de consument verkopen (Mindscape). Het afgelopen decennium ontsloegen grote namen als SEGA, Bandai Namco, Electronic Arts, Warner Bros. Interactive en Activision Blizzard het merendeel van hun personeel en werden de lokale kantoren gesloten.

Corona

Voor de reden van het vertrek uit Nederland worden vaak reorganisatie, de teruglopende fysieke markt en centralisatie genoemd. Niet zo vreemd, want in een tijd waar het overgrote gedeelte van de winst gehaald

Verantwoording

Voor dit artikel is contact gezocht met een groot aantal uitgevers en distributeurs waarvan het Nederlandse kantoor gesloten werd. Geen van hen wilde ‘on the record’ commentaar geven over hoe zij de Nederlandse markt nu bedienen.

wordt uit het digitaal verkopen van content, kan een lokaal team gezien worden als overbodig. Ferry Brands, marketing & pr director bij Vertigo 6, herkent deze situatie, maar wil het geen trend noemen. “Dit is al minstens 15 jaar bezig. Een aantal collega’s hier werkte bij uitgevers in de Benelux en hebben het terugschalen of sluiten van kantoren van heel dichtbij meegemaakt. Dat er steeds meer Nederlandse kantoren verdwijnen is een gegeven. Dat heeft volgens mij verschillende redenen. Door corona is de overgang van fysiek naar digitaal nog sneller gegaan en loont het in sommige gevallen minder om een eigen kantoor met lokale accountmanagers te hebben. Als je marketing gaat voeren vanuit het buitenland zitten daar er echter wel haken en ogen aan.”

Relatie blijft in pr belangrijk Brands geeft een aantal voorbeelden. “Als marketing vanuit een hoofdkantoor gedaan wordt, wordt er vaak gekeken met een Europese bril. Beslissingen worden aangestuurd door marktaandelen. Een marketeer kan denken ‘Benelux is vier procent van de markt, dus datzelfde percentage gaat bijvoorbeeld naar social media advertising’. Een gemiste kans. Juist door een lokale aanpak met meer aandacht voor de plaatselijke cultuur kun je als

uitgever het verschil maken. Een goed voorbeeld daarvan is de campagne rondom Farming Simulator. Deze is lokaal opgezet door de uitgever, waardoor de game het in de Benelux relatief veel beter deed dan in andere landen.” Ook op het gebied van pr zijn er grote veranderingen als een lokaal kantoor zijn deuren sluit. Brands: “Binnen pr is een persoonlijke relatie heel belangrijk. Het is onmogelijk om die relaties vanuit het buitenland warm te houden. Om het gevoel met de lokale markt niet te verliezen, wordt vaak gekozen voor samenwerking met bureaus. Zij hebben immers kennis en een relevant netwerk. Een aantal bestaat bovendien uit mensen die aan de uitgeverskant hebben gezeten, die gewend zijn om met een internationale publishingorganisatie te werken.”

Lokale spelers blijft belangrijk

Is het nu zo dat er in Nederland geen enkele speler van statuur meer is? Zeker niet. Naast platformhouders als Sony PlayStation en Nintendo timmeren ook diverse onafhankelijke spelers aan de weg. Een daarvan is de Nederlandse uitgever, ontwikkelaar en

distributeur Mindscape. Directeur Mark Huijmans stelt dat zijn bedrijf zich volledig blijft inzetten voor de Nederlandse markt (en daarbuiten) ‘met een eigen kantoor en eigen mensen’. “Je ziet al een paar jaar dat uitgevers een lokaal kantoor sluiten; dit gebeurt vanwege verschillende redenen. Natuurlijk is het geen goede zaak voor het Nederlandse gamelandschap, al merken wij daar weinig van. Sterker nog, het zorgt voor kansen voor de distributeurs die overblijven. In het speelveld waar wij ons in bewegen, family entertainment, is de vraag naar fysieke producten nog onverminderd groot. We hebben hierdoor een volledig gespecialiseerde druk op sales en marketing. Iets dat je volgens mij verliest als je in zee gaat met een pr- of marketingbureau. Een van de grootste uitdagingen waar je tegenaan loopt als je een lokaal kantoor sluit, is dat je geen directe binding of vertegenwoordiging meer met de plaatselijke markt hebt. Juist in deze tijd is het belangrijk om korte lijnen te hebben met de klanten die er nog zijn. Misschien zijn dat er

niet zoveel als vroeger, maar de lokale spelers blijven belangrijk. Ik zie dan ook een toekomst waarin de in Nederland opererende bedrijven die nog over zijn bepaalde distributie- en salestaken gaan vervullen.”

Omslachtig

Het sluiten van lokale kantoren heeft ook gevolgen voor de gespecialiseerde pers. Jurian Ubachs, gameredacteur bij Tweakers, is bijna 20 jaar werkzaam als schrijver binnen de industrie en zag het vertrek van verschillende Nederlandse kantoren met lede ogen aan. “Laat ik beginnen om te zeggen dat ik begrijp waarom deze

beslissingen worden genomen. De hierdoor ontstane situatie zorgt er echter wel voor dat het niet meer zo overzichtelijk is. Het kost namelijk meer moeite en tijd om te schakelen met een bureau dan rechtstreeks met diegene die verantwoordelijk is voor een titel bij een uitgever. De lijntjes waren vroeger korter. Nu heb je te maken met meerdere schakels. Je zoekt uit wie verantwoordelijk is voor een bepaalde titel, belt het bureau dat de pr doet in Nederland met bijvoorbeeld vragen over een game of interviewverzoeken. Dit wordt neergelegd bij het Europese kantoor waarna je wacht tot je een antwoord krijgt. Het is net of er een soort van firewall is gebouwd tussen het product en de journalist. Daarnaast is het moeilijker om een relatie op te bouwen met iemand die naast uitgeven ook verantwoordelijk is voor andere zaken. De oude situatie van korte lijntjes en persoonlijke relaties werkte in mijn ogen veel soepeler.” Ubachs denkt daarnaast dat sommige partijen niet goed zicht hebben op de impact van Nederlandse game-media.

“Ik heb er geen hard bewijs voor maar het lijkt erop dat het belang van de Nederlandse specialistische pers door het buitenland niet altijd goed ingeschat wordt. Zo denk ik dat het aantal ingangen voor Benelux-media voor bijvoorbeeld evenementen een stuk minder zijn geworden. Het is niet zo dat we, sinds er minder kantoren hier zijn, dingen gemist hebben. Het gebrek aan persoonlijk contact maakt het er echter niet leuker op.”

De stand van zaken

Sinds de lancering van de originele Xbox staat Microsoft lijnrecht tegenover concurrent Sony. De ‘console-oorlog’ resulteerde in grappige commercials, pijnlijke pr-blunders en een fikse concurrentiestrijd. Anno 2023 is de inzet in deze strijd door de overname van Activision zo hoog

de mededingingsautoriteiten

Wat is nu de stand van zaken?

Begin vorig jaar maakte Microsoft bekend dat het de intentie had om Activision Blizzard te kopen. Geen vreemde beslissing, aangezien het Amerikaanse bedrijf een van de populairste games ooit voert (Call of Duty) en ook nog eens de eigenaar is van de mobiele gigant King. De overnameplannen kregen flink wat tegenwind toen verschillende internationale mededingingsautoriteiten de ophanden zijnde deal niet zomaar wilden goedkeuren. Ook concurrerend platformhouder Sony PlayStation liet weer van zich horen. Veertien maanden na de aankondiging beleeft de console-oorlog zijn kookpunt. Welke belangen spelen er? Wat gebeurt er na de geplande overname met Call of Duty?

Een miljard dollar

De wereldwijde game-industrie kent een handvol constante succesnummers; franchises waarvan (bijna) ieder jaar een nieuw deel verschijnt en die zowel digitaal als fysiek uitstekend verkopen. Een van die series is Call of Duty. Het meest recente deel, COD Modern Warfare II, werd eind vorig jaar zelfs de snelst verkopende Call of Duty-game aller tijden. In de eerste drie dagen van de release wist het spel wereldwijd 800 miljoen dollar te genereren.

Zeven dagen later stond de teller al op een formidabele 1 miljard. En doordat er ieder kwartaal nieuwe content wordt uitgebracht (totdat het nieuwe deel verschijnt), blijft de game geld opbrengen.

Bij de bekendmaking van de overnameplannen stak Microsoft niet onder stoelen of banken dat het geen interesse had om de franchise exclusief naar het eigen Xboxplatform te brengen. Call of Duty zou ook gewoon op concurrerende consoles verschijnen. Sterker nog, het was de bedoeling om de markt voor COD te verbreden. Microsoft sloot bijvoorbeeld met Nintendo een deal om nieuwe delen ook op de Switch uit te brengen. Verder werd er een overeenkomst gesloten met Nvidia’s GeForce NOW-streamingdienst om Call of Duty ook op dat platform beschikbaar te maken.

Waakhonden

Als het aan Microsoft ligt verschijnen games uit de franchise de komende tien jaar op zoveel mogelijk platformen. De ambitie is om 150 miljoen spelers wereldwijd te bereiken. Ondanks de goede voornemens zorgt de overname toch voor scheve ogen. Van internationale mededingingsautoriteiten bijvoorbeeld. Vooronderzoeken van de EU wezen uit dat, als de overname goedge-

keurd wordt, Microsoft de mogelijkheid en een potentiële economische stimulans heeft om zogenoemde afschermingsstrategieën uit te voeren voor concurrerende consoles. Daarnaast kijken de Britse Competition and Markets Authority en de Amerikaanse waakhond Federal Trade Commission met argusogen naar de ontwikkelingen en komt er ook zware kritiek uit de hoek van Sony PlayStation die (ook) geen vertrouwen heeft in de beloftes van de concurrent.

Niet iedereen heeft echter zijn twijfels bij de voorgestelde overname. De Braziliaanse Administrative Council for Economic Defense keurde de overname relatief snel goed. Ook de General Authority for Competition uit Saudi-Arabië en de autoriteit in Servië hebben geen bezwaar tegen de aankoop van Microsoft.

Super dominante bedrijven

Microsoft aast overduidelijk op een tienjarige licentieovereenkomst met Sony. Niet heel erg vreemd, gezien de installed base van PlayStation veel groter is dan die van Xbox. In essentie gaat de belangrijkste angst van de waakhonden en Sony dan ook niet specifi ek over het wel of niet uitbrengen voor andere consoles. Zij zijn bang dat Microsoft Call of Duty gaat gebruiken om de aantrekkingskracht van Xbox en de bijhorende services te vergroten. Zo bestaat de vrees dat bijvoorbeeld leden van Xbox Game Pass nieuwe Call of Duty-games vanaf de eerste release-

Wat begon als het meest verrassende gameindustrienieuws van deze eeuw, is inmiddels veranderd in een hoofdpijndossier

opgelopen dat

zich ermee bemoeien.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

dag gratis kunnen spelen of dat er exclusieve content en/of dlc verschijnt voor de Microsoft-console.

Hoewel dit een valide zorg is vergeet Sony voor het gemak zijn eigen eerdere exclusieve deals met Activision rond de franchise. Zo sloot het bedrijf tussen 2015 en 2022 een contract af waardoor onder meer bepaalde speelmodes exclusief verkrijgbaar waren voor het PlayStation-platform.

Competitie en vertraging

Eind februari stonden Microsoft en Sony tegenover elkaar tijdens een hoorzitting van de Europese Commissie over de Activision Blizzard-overname. Wederom werden de kemphanen het niet eens. Na de hoorzitting organiseerde Microsoft een persconferentie en liet president Brad Smith weten dat de gesprekken ‘niet tot een deal met Sony hebben geleid’. “Sony kan al zijn energie stoppen in het blokkeren van deze deal. Dat vermindert competitie en vertraagt de evolutie van de markt. Of ze kunnen met ons gaan zitten en samen tot een deal komen.” Tijdens de persconferentie stelde Smith daarnaast dat ‘regelgevers er niet zijn om ‘superdominante‘ bedrijven te beschermen.’

Het PlayStation-belang

Dat Sony PlayStation zijn tanden in de overname zet is niet vreemd. Het belang dat de platformhouder heeft bij Call of Duty is namelijk groot. Toen begin 2022 het overnamenieuws bekend werd, meldde Bloomberg dat de aandelen van Sony Group Corp op de beurs in Tokyo met 13 procent daalden. Dit zou volgens de business-site gelijk staan aan een verlies van 20 miljard dollar. Call of Duty is altijd een belangrijke release geweest voor de PlayStationplatformen. Op de backcover van Call of Duty Modern Warfare II was bijvoorbeeld de zin ‘bestverkochte franchise op PlayStation’ te lezen. Hoewel beide partijen geen exacte verkoopcijfers vrijgeven, bracht GamesIndustry in de eerste week na release een gedeelte van de Modern Warfare II-resultaten in kaart. Bijna 60 procent van alle digitale en fysieke platformen vond plaats op PlayStation-

console. De andere 40 procent werd gedaan door pc- en Xbox-bezitters.

Hoofdpijndossier

Dit werpt een ander licht op de spagaat waar beide partijen in zitten en de mogelijke gevolgen van de overname. PlayStation wil die positie vasthouden en Microsoft zou Call of Duty kunnen gebruiken om de eigen console een significante salespush te geven. De inzet is dus voor iedereen hoog. Of de overname wordt goedgekeurd door de Europese Commissie is naar alle waarschijnlijkheid medio april bekend. Nieuws hierover vind je dan vanzelfsprekend op onze website en in de Entertainment Business-nieuwsbrief. Wat begon als het meest verrassende game-industrienieuws van deze eeuw, is inmiddels een soap geworden die door sommige partijen al omschreven wordt als een hoofdpijndossier. Een dossier dat de potentie heeft om nog lang door te sudderen... ◾

Nederlandse artiesten hard geraakt door gevolgen RAAP-PPI-arrest

Brancheorganisatie STOMP roept Nederlandse artiesten op om in actie te komen tegen het RAAP-PPI-arrest. Volgens STOMP staat een belangrijk deel van de inkomsten van artiesten op het spel en dreigt er minstens 125 miljoen euro per jaar aan muziekinkomsten uit Europa verdwijnen. Kees van Weijen, bestuursvoorzitter van STOMP, en Floris Janssen, General Manager bij 8ball Music, leggen uit waarom er een open brief is verstuurd waarin aandacht wordt gevraagd voor de gevolgen en impact van het arrest.

Wat is precies het probleem?

Kees van Weijen: “Europese artiesten van wie muziek in Amerika wordt gebruikt, krijgen daar niet voor betaald. In Nederland betalen horeca, winkels, radio en televisie daarom ook niet voor Amerikaans repertoire. Oftewel, de VS betaalt ons geen vergoeding voor onze

Sena nuanceert

opnamerechten, dus wij betalen ook niet aan hen. Door het RAAP-PPI-arrest mogen we in Europa niet langer die wederkerigheid toepassen en gaan er miljoenen aan muziekinkomsten naar Amerika, terwijl daar niets tegenover staat.”

Floris Janssen: “Door de nieuwe wetgeving gaat maximaal 40% van alle inkom-

De collectieve beheersorganisatie Sena heeft na het RAAP-PPI arrest bij een groot deel van de klantencategorieën een toeslag bedongen van 12,5% in 2021 en 26,6% in 2022 en 2023. Door deze toeslag wordt de zogenoemde minutenwaarde-daling gedempt. Van een daling met 40% is volgens Sena vooralsnog geen sprake. Daarnaast is het zo dat Sena alle openbaar gemaakte tracks afrekent. De nadelige e ecten van het RAAP-arrest tre en niet alleen Nederlandse artiesten en producenten, maar alle rechthebbenden op repertoire uit zogenaamde Rome-landen. Er wordt in de VS echter wel een vergoeding betaald voor digital radio broadcasts en satelliet-radio.

DOOR: ARNOLD LE FÈBRE

sten die Sena int namens artiesten en producenten nu naar de VS, in plaats van naar Nederlandse artiesten en producenten. Dat komt omdat ongeveer 40% van de muziek die we in Nederland consumeren uit de VS komt. De ‘Sena-taart’ voor Nederlandse artiesten is dus afgenomen met maximaal 40%.”

Wat waren de reacties op de open brief waarin jullie aandacht vragen voor het RAAP-PPI-arrest?

FJ: “Het RAAP-PPI-arrest speelt al best wel lang, maar we merkten dat een groot aantal artiesten nog niet goed zo goed weet wat er aan de hand is en wat de (financiële) gevolgen zijn. Managers en artiesten bellen me verrast op en laten weten dat ze de brief

hebben doorgestuurd. Dat is precies wat we wilden bereiken: het creëren van bewustwording.”

KvW: “Waar wij bij IMPALA en STOMP mee bezig zijn, is voor veel mensen een ‘ver-vanmijn-bed’-show. Sommige van de dingen waar wij ons mee bezighouden, zijn misschien pas over een aantal jaar relevant. Die open brief was voor veel mensen een eye-opener.”

Wat hoop je te bereiken?

FJ: “Om te beginnen hopen we dat onze leden zich bewust worden van de gevolgen van het arrest. Het is daarnaast ook belangrijk dat managers en artiesten bij de majors weten hoe de taart wordt verdeeld. De internationale labels met veel Amerikaanse repertoire gaan er met het RAAP-PPI-arrest namelijk op vooruit. In Nederland is het aandeel Amerikaans repertoire heel groot. Er is geen land in Europa waar zoveel Amerikaanse muziek wordt gedraaid. Voor de independents met veel nationaal product is het RAAP-PPI-arrest dan ook een groot probleem. De majors hoor je er niet zo over.”

KvW: “Het geld dat nu naar Amerika gaat zonder dat daar een inkomstenstroom

Verdrag van Rome

Het Verdrag van Rome (ondertekend in 1961) is in het leven geroepen om uitvoerende kunstenaars en (sessie)muzikanten een extra bron van inkomsten te bieden wanneer hun werken in het openbaar worden uitgevoerd, uitgezonden of gestreamd. In landen die het Verdrag van Rome hebben ondertekend (waaronder Nederland, Canada, Groot-Brittannië, Australië, Duitsland, Japan, Griekenland, Frankrijk, Italië, Zweden, Zwitserland, Spanje en Polen) innen rechtenorganisaties royalty's voor naburige rechten, die vervolgens worden verdeeld onder de leden. Opvallende afwezige is Amerika. Dit land heeft het Verdrag van Rome niet ondertekend. Muzikanten uit Europa ontvangen dus geen royalty's voor naburige rechten. Europese landen betalen op hun beurt geen naburige rechten aan Amerikaanse artiesten. Dit wordt ‘wederkerigheid’ genoemd, De Digital Performance Rights in Sound Recordings Act of 1995 stelt Amerikaanse musici en houders van masterrechten echter in staat om royalty's te innen voor digitale uitvoeringen van hun werk via onlineradiostations en muziekstreamingplatforms.

tegenover staat, werd voorheen gebruikt om te investeren in nieuwe artiesten en opnames. Dat is waar het om draait: investeren in muziek.”

Wat moet er gebeuren?

KvW: “De Europese Unie moet gewoon een beslissing nemen en onderhandelen met de Amerikanen. De basis is het Verdrag van Rome, dat niet door Amerika is ondertekend. Dáár zit ‘m de grootste crux. Er is op zich niets tegen wederkerigheid, maar het probleem is dat dit niet expliciet in het Verdrag van Rome en in de Europese regels is vastgelegd. Dat we hier al ruim drie jaar mee bezig zijn, geeft aan dat het geen ‘walk in the park’ is.”

FJ: “In ieder Europees land zijn er bovendien diverse rechtenorganisaties actief, die verschillende accenten leggen. Dat maakt het er allemaal niet makkelijker op. Gelukkig kunnen independent labels in Europa leunen op een effectieve organisatie als IMPALA. Zij weten waar en bij wie ze moeten zijn in Europa. Ik blijf het benadrukken: het zijn de Nederlandse artiesten die het hardst worden geraakt; we komen op voor hun belangen.” ◾

Wat is het RAAP-PPI-arrest?

In september 2020 deed het Europese Hof van Justitie uitspraak in de zaak Recorded Artists Actors Performers (RAAP) tegen Phonographic Performance Ireland (PPI). RAAP vertegenwoordigt uitvoerende kunstenaars, terwijl PPI de producenten vertegenwoordigt. RAAP en PPI waren het oneens over vergoedingen aan uitvoerende kunstenaars die niet binnen de Europese Economische Ruimte (EER) wonen. In haar uitspraak heeft het Europese Hof geoordeeld dat ook rechthebbenden uit zogenoemde derde staten (staten die niet tot de EER behoren) recht hebben op een billijke vergoeding. Dat zou alleen mogen als dat in Europese wetgeving vastgelegd is en dat is op dit moment niet het geval. Het is nu zo dat alleen repertoire waarvan de oorspronkelijke mastereigenaar gevestigd is in een land dat het Verdrag van Rome heeft ondertekend (zie kader) beschermd wordt voor alle vormen van openbaarmaking – en Amerika heeft dit verdrag niet ondertekend. Een wetswijziging op basis van het RAAP-PPI arrest is aangenomen door de Tweede en de Eerste Kamer, waardoor bescherming op basis van het Verdrag van Rome is komen te vervallen. De open brief van STOMP kun je vinden via stichtingomp.nl.

‘Je kunt op nummer 1 komen zonder label’

Producer Brian du Chatenier, beter bekend onder de artiestennaam Trobi, scoort hit na hit. Zijn debuutalbum ‘Trobi On The Beat’ is een jaar na de release meer dan 75 miljoen keer gestreamd. De meest recente release, ‘Love Song’, belandde in de Top Songs Global Debut Charts van Spotify. Hoe is het om als independent artiest te werken? En wat zijn zijn internationale ambities?

Hoe ben je begonnen met muziek maken?

“Via via kwam ik op mijn 9de in aanraking met het dj’en. Dat leek me wel wat. Ik ben vervolgens vooral gaan draaien op verjaardagen en daarnaast maakte ik online radio. Ik kwam erachter dat dj’s niet alleen bekend zijn door het dj’en, maar ook door de platen die ze produceren. Zodoende ben ik begonnen met produceren van dancemuziek. Rond mijn 16e vond ik mezelf goed genoeg en begon ik met het rondsturen van mijn tracks naar verschillende artiesten en managers, onder andere naar dj Peter Gelderblom.”

Je eerste label was Spinnin’ Records, hoe ben je daar terecht gekomen?

“Peter Gelderblom heb ik echt bestookt met berichten. Op een gegeven moment werd hij waarschijnlijk helemaal gek van me en heeft hij eens geluisterd naar mijn tracks. Dat beviel hem en toen nodigde hij mij uit op gesprek. Bij hem heb ik aangeven dat mijn droom was om bij Spinnin’ Records te zitten en binnen een jaar heeft hij dat geregeld.”

Je maakte vooral dance daarna ben je ook hiphop gaan produceren, hoe was die switch?

“Bij Spinnin’ Records heb ik een erg leuke

tijd gehad. Ik heb daar veel mogen meemaken, op tournee in China, writingcamps en naar Ibiza. Op een gegeven moment ontmoette ik per toeval Ronnie Flex in de kantine van Peters studio. Hij vertelde mij dat hij op dat moment zonder producer zat en vroeg aan mij of ik geen zin had om met hem muziek te maken. Ik maakte niet echt de muziek die Ronnie toen maakte, maar hij wilde het graag proberen. Toen hebben we samen twee nummers gemaakt, ‘Red Me’ samen met Tabitha en ‘4/5’. Dat laatste nummer heeft nu bijna 30 miljoen

muziek uit als independent. Waarom heb je daarvoor gekozen?

streams. Ik merkte dat het beter bij mij paste omdat ik het gevoel had dat ik vrijer te werk kon gaan. Bij Spinnin’ Records dacht ik meer in hokjes en focuste ik me op één stijl. Uiteindelijk vond ik het draaien van dance nog leuk maar haalde ik geen plezier meer uit het produceren ervan. Toen ben ik me meer gaan focussen op hiphop en heb ik na mijn contract bij Spinnin’ Records een contract getekend bij Top Notch.”

Sinds januari van dit jaar sta je niet meer onder contract en breng je je

“Bij alle labels waar ik onder contract heb gestaan, zitten goede gasten. Maar ik ben iemand die het zelf graag regelt. De zakelijke kant van de muziekwereld vind ik ook heel leuk. Tijdens mijn studie bij de Herman Brood Academie heb ik daar veel over geleerd. Op een gegeven moment realiseerde ik me dat ik zelf al de marketing aan het doen was of artiesten aan het regelen was. Waarom zou ik dan al die percentages moeten afdragen? Toen dacht ik: waarom ga ik het niet zelf proberen? Mijn eerste independent release ‘Love Song’ met Ronnie Flex en Bilal Wahib is gelijk goed ontvangen. Het nummer stond op nummer 1 in de Nederlandse Spotify Top 50, was erg populair op TikTok, was nummer 1 trending op YouTube en ik kreeg er mijn eerste Top 40 notering mee. Het nummer gaat nu richting de 10 miljoen streams. Dat was voor mij wel de bevestiging dat je labels niet per se nodig hebt, je kunt op nummer 1 komen zonder label. Daarnaast wil ik ook niet dat mijn succes van iemand afhankelijk is.”

Wat raad je beginnende artiesten aan?

“Ik adviseer beginnende artiesten om wél met een label samen te werken. Zij helpen

'Ik wil niet dat mijn succes van iemand afhankelijk is'

DOOR: CAS SPIERTZ

jou met het bouwen van je profiel en hebben budget om in jou te investeren. Maar als ik zelf nu weer een deal zou moeten sluiten met een label, zou ik toch twee keer kijken naar de percentages en wat ik daarvoor terug kan verwachten. Labels zouden moeten kijken naar een nieuwe constructie waardoor ze interessant blijven voor artiesten, zeker in deze tijd waar artiesten vaker independent worden.”

Hoe zit de toekomst er voor je uit? Wat zijn je plannen en ambities?

Mijn nieuwe single komt binnenkort uit met gastbijdragen van Kraantje Pappie, Chivv, ADF Samski en Angela Groothuizen. En ik wil heel graag meer gaan samenwerken met buitenlandse rappers. Een tijdje geleden ben ik via Instagram in contact gekomenmet de Spaanse rapper Morad. Ik heb hem een beat gestuurd en daar heeft hij overheen gerapt. Dat nummer zit nu tegen de 50 miljoen streams aan. Toen begon het balletje te rollen en ben ik in gesprek geraakt met artiesten uit verschillende Europese landen. Ik merk dat er veel contact is tussen rappers uit verschillende landen. Die samenwerking vind ik erg tof en zodoende werk ik nu ook met Franse, Poolse en Zweedse rappers. Ik denk dat de scene in Europa echt te gekke dingen gaat brengen en draag daar graag aan bij!” ◾

BRIAN DU CHATENIER, BETER BEKEND ONDER DE ARTIESTENNAAM TROBI

YOUR ONE STOP SHOP FOR VINYL | CDS

Retailers trekken alles uit de kast voor RSD 2023

Op 22 april kunnen we eindelijk weer een ‘ouderwetse’ Record Store Day vieren. Na drie jaar de dag van vinyl te hebben gevierd met allerlei beperkingen en aanpassingen, zetten platenverkopers zich midden april ongeremd in voor RSD. Dat betekent veel instore optredens, gelimiteerde releases en vooral overvolle winkels. Samen met een aantal retailers kijken we alvast vooruit.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

Merel Parlevliet

Mede-eigenaar Velvet Amsterdam

“Wij hebben hier zoveel zin in! Na drie jaar kunnen we er nu weer écht een feestje van maken. We trekken alles uit de kast om deze Record Store Day onvergetelijk te maken. Zo komen onder meer RSD-ambassadeur Froukje en Robin Kester bij ons optreden. Wat het extra leuk maakt, is dat onze collega Pieteke bassist is bij Froukje. Daarnaast hebben we natuurlijk een extra grote bestelling gedaan van de speciale releases. Wat ons opviel, was dat er veel aandacht is besteed aan de speciale releases; aan alle doelgroepen is gedacht, ook aan de jongere platenkopers. Zij gaan natuurlijk voor de gratis Froukje-single en de liveplaat van Taylor Swift. Voor de nog jongere liefhebber is er K3 en Peppa Pig. Ik kan je vertellen dat mijn zoontje Juun hierdoor nu ook heel erg uitkijkt naar Record Store Day. Een mooiere manier om heel jong in contact te komen met vinyl is er volgens mij niet.”

Bart Haselbekke

Vinylparadijs Geesteren

“Iedereen heeft het altijd over hoe bijzonder de items zijn die je tijdens Record Store Day verkoopt. Dat klopt natuurlijk wel, maar voor mij is vooral de dag interessant. Dit is het moment dat de platenzaken in het zonnetje worden gezet en waar je de winkel goed kunt presenteren voor een groot publiek. Vinylparadijs gaat dan ook flink uitpakken. Vorig jaar hebben we een megacollectie van meer dan 200.000 platen gekocht en ik ga op RSD daaruit zo’n 30 à 40.000 maxi-singles in de winkel zetten. Er zijn optredens en we vergeten natuurlijk de nieuwe releases niet. Ik krijg al wel veel vragen van klanten over K3 en Taylor Swift. Deze releases hebben we natuurlijk groot ingekocht, maar het is de vraag hoeveel je er uiteindelijk krijgt. We zetten de 22ste een grote tent naast de winkel en daar kunnen klanten naar optredens kijken onder het genot van een hapje en een drankje. Niet alleen de platen maar ook de gezelligheid om met gelijkgestemden over muziek te praten brengt de mensen op die dag bij elkaar.”

Henk Visser

Kroese Arnhem

“Dit gaat een heel dikke editie worden. Zeker als ik zie dat dit voor ons de duurste Record Store Day-bestelling ooit is geworden. De releases zijn vooral in de breedte heel sterk. Voor iedere smaak en leeftijdsgroep zit er wel iets tussen. Je merkt dat ook op de winkelvloer. RSD is traditioneel altijd succesvol en dat gaat dit jaar niet anders worden. We hebben verschillende instores en gaan wat vroeger open dan normaal. Waar ik het meest naar uitkijk? Het antwoord op de vraag hoeveel Taylor Swift-albums we binnen gaan krijgen. De geruchten gaan dat er wereldwijd tussen de 75 en 100 duizend of zelfs meer worden uitgebracht. Hoeveel zou Nederland daarvan krijgen? Die vraag is misschien wel het spannendste rond deze Record Store Day. Maar zonder gekheid, alles wijst erop dat dit weer een mooi feestje gaat worden.”

Ron Butler

Pop-Eye Velvet Music Alkmaar

“Dit blijft een ontzettend leuke dag, ondanks alle stres van de voorbereiding. Maar dat ligt nu gelukkig achter ons. De bestellingen zijn gedaan en we gaan afwachten wat en hoeveel we krijgen. Dit jaar was er een toffe lijst, waar niet alleen de oudere vinylliefhebbers blij van werden. Zo’n Taylor Swift-release zorgt ervoor dat Record Store Day ook bij jongeren gaat leven. Ik denk namelijk dat veel jongeren vaak geen idee hebben wat dat precies is. Bij iedere Swift-plaat die we verkopen vertellen we over de RSDplaat en dat zorgt negen van de tien keer voor een blije verrassing bij de koper. Ze kennen die dag vaak niet. Ik zou enkel willen dat de platenmaatschappijen iets creatiever en origineler zouden zijn bij het selecteren van de Record Store Day-platen. Zo komt er dit jaar een release van Ringo Starr uit. Daar worden de fans natuurlijk heel blij van, maar je praat over een lp die jaren geleden ook al een keer uit is gekomen. Waarom is er niet gekozen voor die ene release waar fans echt op zitten te wachten?”

Wilco de Bruin

Variaworld Zwolle en Deventer

“Ik heb er ontiegelijk veel zin in. De afgelopen jaren hebben we het half gedaan of met releases in etappes. Nu kunnen we een Record Store Day vieren zoals die bedoeld is. We zijn er drukker dan ooit mee. Zo verzamelen we hier al een tijdje bijzondere collecties die op dag de winkels ingaan. Allemaal platen met een leuke prijs, waar we hopelijk ook de jongere vinylkoper blij mee gaan maken. Dat blijft heel erg leuk, zien dat jongeren bezig zijn met dit product. Ik had het idee dat de lijst met releases iets kleiner was dan voorheen, maar we hebben een flink aantal, heel breed, ingekocht. Nu maar afwachten wat we ook daadwerkelijk krijgen. We gaan er in de winkels een groot feest van maken. Er komt een speciaal Variaworld-bier voor onze klanten, ook zijn er stickers, onze eigen tassen en allerlei kleine cadeautjes. De instores in Deventer zijn allemaal geregeld en in Zwolle zijn we daar nog mee bezig. Wat we niet doen, is een eigen vinyl-release. Het was te druk bij de perserijen en om eerlijk te zijn kies ik liever voor een ander moment. Als je iets op die dag uitbrengt is het de zoveelste RSDrelease. We doen dat liever later zodat de release de juiste aandacht krijgt. De 22ste valt overigens gelijk samen met de Mega Record & CD Fair in Den Bosch. Iedereen in Nederland is dat weekend met vinyl bezig en dat is goed nieuws.” ▶

Mediadub weet waar het om draait.

Vinyl platen persen:

7", 10" en 12" platen met alle bijbehorende verpakkingen en drukwerk.

Mediadub weet waar het om draait bij vinyl persen Wij zijn de grootste onafhankelijke vinylproducent in de Benelux. We hebben in de afgelopen jaren van vinylpersen in alle formaten ons specialisme gemaakt. Met veel trots hebben we voor vele bekende en minder bekende muzikanten en labels intussen prachtig vinyl mogen persen. Ook kunnen wij zeer gunstige levertijden bieden.

Vinyl specials

Naast de welbekende zwarte of gekleurde platen zijn we ook specialist op het gebied van vinyl specials. Colour in colour, splattered vinyl, gold nugget, marbled of 2 & 3 coloured vinyl...; alles kan

Onderscheidend en een lust voor het oog!

Persoonlijke service Topkwaliteit platen Hoogwaardig drukwerk Scherpe tarieven

Remco Moonen Emmerink

Velvet Eindhoven

“Ik was wel blij dat de lijst kleiner dan normaal was. We hebben voorzichtiger dan vorig jaar ingekocht. Ondanks dat is het wel weer een hele kluif geworden. Tijdens de dag staat er een dj te draaien en we gaan voor de gezelligheid met muziek en een drankje. Persoonlijk vond ik de lijst met releases niet heel bijzonder. Er stond bijna niets tussen waar ik gelijk warm voor liep. Gelukkig is de feedback op Record Store Day van onze klanten wel heel erg goed. Ze kijken er naar uit. Onderling wordt zelfs al gepraat of ze op de 22ste om vijf of zes uur ‘s morgens voor de deur moeten staan. Vorig jaar stond hier een rij van minstens 150 meter voor de winkel. Het gaat dus zeker, ook dit jaar, een toffe dag worden.”

Onno Blomsteel

North End Haarlem

“Ik kan niet wachten. Dat is nog steeds de allerleukste dag van het jaar. Er zijn altijd veel klachten over prijzen. Dat weten we inmiddels wel. Ik probeer van iedere RSD een feestje te maken. Zo organiseer ik samen met mijn buurman een ontbijt voordat de deuren open gaan. Record Store Day zorgt ook voor nieuwe klanten. In 2022 waren dat veel jonge meiden die voor de Taylor Swift-single kwamen. Die komen allemaal terug nu er een dubbellp van de zangeres verschijnt. Daarnaast is een ambassadeur als Froukje ook helemaal tof. Je zit dan, zeker met de exclusieve single, midden in de nieuwe doelgroep.”

RSD Records

Record Store Day Nederland lanceerde eerder dit jaar het nonprofi t muzieklabel RSD Records. Met dit label probeert Record Store Day Nederland met betaalbare producten van eigen bodem meer invloed uit te oefenen op de totstandkoming van de RSDreleaselijsten. Met RSD Records kunnen artiesten vanaf nu zonder tussenkomst van derde partijen een RSD release uitbrengen, maar ook samenwerkingen met andere labels zijn mogelijk. RSD Records richt zich uitsluitend op fysieke producten die verkrijgbaar zijn op Record Store Day of RSD Black Friday.

Releases in 2023

RSD Records start voor Record Store Day 2023 met een drietal releases. De eerste release is het eerste fysieke product van ‘meme ’n bass’-artiest gladde paling. De EP bevat de recent uitgekomen singles ‘dolfijn’ en ‘laserstraal’, een nieuwe remix van ‘sprinter/ intercity’ en het nieuwe nummer ‘lekker harde bass!’. De nieuwe EP met de titel ‘draaikolk’ komt uit op 7 inch dolfijnblauw vinyl in een exclusieve oplage van 500 exemplaren. De tweede release van RSD Records komt voort uit het nieuwe talentenproject dat Record Store Day dit jaar opstartte in samenwerking met Popronde en Haarlem Vinyl Festival. De Utrechtse hiphopper DUIMALOT werd eind 2022 door publieksstemmen verkozen tot RSD Talent 2023 en krijgt een eigen 7 inch single die uitkomt op Record Store Day op zaterdag 22 april. Als laatste is er de jaarlijks gratis te verkrijgen RSD-single die de RSD-ambassadeur uitbrengt. Dit jaar is dat Froukje. In samenwerking met haar eigen label Frok ’n Roll en met steun van Record Industry brengt RSD Records een 7-inch single uit in een oplage van 5.000 stuks, met op kant A ‘Als Ik God Was’ en op kant B het live duet met haar vader: ‘Een Teken’. ◾

Record Industry groeit in de breedte en de diepte

Dat een van de grootste platenperserij ter wereld al jaren in Haarlem staat, is geen groot geheim. Dat Record Industry dit jaar zowel in de diepte als in de breedte groeit dankzij nieuwe persen en diensten, is nieuw. Een mooi cadeau voor het vijfentwintigjarig jubileum.

In Haarlem is het feest. Dit jaar bestaat Record Industry, dat door Ton en Mieke Vermeulen in 1998 werd overgenomen van Sony Music, vijfentwintig jaar. Het muziekbedrijf viert dat met een personeelsfeest, maar ook met het door Robert Haagsma geschreven en door Tim Knol gefotografeerde derde deel van Passion For Vinyl en deelname aan het Haarlems Vinylfestival. Dat ook de toekomst er rooskleurig uitziet voor Record Industry, blijkt uit de investeringen die dit jaar wordt gedaan, zo legt commercieel directeur Anouk Rijnders uit: “We bouwen komend jaar uit van tweeëndertig naar zestig persen. Daarmee kunnen we volgend jaar onze capaciteit opvoeren van twaalf naar vierentwintig miljoen platen. En dat in de meest moderne perserij ter wereld, waar heel veel processen geautomatiseerd gebeuren, zoals het ‘inhoezen’ van platen, het machinaal verpakken van booklets en het sealen van de lp zelf.”

Comeback

Het kan dus, groeien in een format dat dit jaar vijfenzeventig jaar bestaat, en dat in een sector die geen dag stil staat. Het is dan ook een bijzondere tijd voor vinyl. Het for-

mat is al vele malen ingehaald door onder meer de cassette, cd, mp3 en streaming, maar beleeft al zo’n vijftien jaar een comeback. Die kreeg afgelopen jaar een gouden randje, toen het wereldwijd zowel in verkochte aantallen als in omzet de cd voorbijstreefde. En zonder nieuwe aanwas zou vinyl niet zo’n opleving beleven. Het doet Rijnders goed te zien dat de jeugd vinyl ook ontdekt. “Naast het T-shirt en de poster willen jongeren ook gewoon de plaat kopen. Ze weten de gang naar de platenzaak te vinden. Daar ligt ook een mooie rol voor het personeel, dat ze tips kan geven. Zo heb je als platenzaak ook een educatieve functie.”

Coronaboom

Volgens de NVPI steeg de omzet uit vinyl in Nederland met 30% ten opzichte van 2021,

tot een totaal van 37 miljoen euro. Rijnders zag een grote toename in de sowieso al oplopende vraag naar vinyl tijdens de coronapandemie. Rijnders: “Vlak voor de pandemie dachten we dat de vinylverkoop zou stabiliseren. Dan hadden we een mooi orderpakket, waarbij we lekker konden doorwerken en blijven ontwikkelen en met vijf werkdagen van zestien uur per dag mooie platen blijven maken. Toen kwam Covid-19. Net als de rest van de industrie lagen we toen even stil. Maar ineens nam het aantal orders zo’n enorme vlucht! De aanvragen kwamen overal ter wereld vandaan. Al onze bestaande klanten wilden meer en meer bestellen. Niet alleen bij ons, ook bij anderen overal ter wereld. De levertijd liep op tot wel negen maanden. Mensen zaten thuis en verveelden zich de blubber. Ze moesten hun geld

‘Anders dan andere perserijen hoeven we niets in te kopen, alles rond het maken van een plaat hebben we in huis en kan hier onder één dak plaatsvinden’

ergens aan uitgeven en dat ging niet meer op aan concerten. Dus kozen ze voor fysieke muziekproducten. Ze doken hun platencollectie in of begonnen er een en kochten een platenspeler. Inmiddels is de levertijd gelukkig weer terug naar twaalf weken. Dat is voor de muziekindustrie veel gezonder. Je wilt niet een jaar moeten wachten op je platen.”

Milieuvriendelijk vinyl

Om aan de toegenomen vraag te voldoen is niet alleen het aantal persen uitgebreid. Ook is er intern het nodige veranderd. Zo is er een slag geslagen in het milieuvriendelijk werken. Zo wordt er met milieuvriendelijk vinyl gewerkt en veel gerecycled. Het gebruikte PVC voldoet aan de Europese richtlijnen, het karton is FSC-gecertificeerd, de inkt die wordt gebruikt is biologisch afbreekbaar en een deel van de energie komt van de zonnepanelen op het dak van de perserij. Een andere grote wijziging is het verhuizen van de drukkerij waar bijvoorbeeld de downloadkaartjes, booklets en albumhoezen worden gedrukt, naar het pand aan de overkant van de straat. Daarmee is er ruimte gekomen voor de persen en de verpakkingen van de platen. “Zo kan er nog leaner gewerkt worden”, legt Rijnders uit. “Bijzonder aan Record Industry is dat we een one-stop shop zijn. Anders dan andere perserijen hoeven we niets in te kopen, alles rond het maken van een plaat hebben we in huis en kan hier onder één dak plaatsvinden. Van ‘direct-to-disc’ opnemen in de

Artone studio en de mix, (pre-)mastering voor de verschillende formats waarop je je muziek uitbrengt, tot en het snijden van de lacquer of koper masterplaat door middel van Direct Metal Mastering. Dat geldt ook voor de verpakking; onze drukkerij gebruikt hoogwaardig karton en de hoezen worden binnenshuis gevouwen. In het proces houden we de hoge Japanse kwaliteitsstandaard aan die al bij Sony Music werd gehanteerd toen we de perserij overnamen. Dat betekent in de praktijk dat we tijdens het hele proces de kwaliteit controleren. Niet alleen de audio, die sowieso wordt beluisterd zodra die wordt aangeleverd, maar ook het drukwerk. Zo gebeurt het wel eens dat we iets opmerken dat de klant over het hoofd heeft gezien. We denken en werken graag mee met wat de klant voor ogen heeft.” Dat Record Industry samen is gegaan met Bertus distributie, Music On Vinyl en V2 onder de naam Artone biedt kansen voor artiesten. De korte lijnen zorgen voor synergie en maakt het makkelijker voor

klanten om hun muziek te laten persen en distribueren.

Independents

De klanten van Record Industry bestaan voor een aanzienlijk deel uit de gevestigde platenmaatschappijen, waaronder de majors. Record Industry vindt het echter ook belangrijk om er te zijn voor de kleinere labels en zelfs lokale bands en artiesten. “Ook als je driehonderd platen wilt laten persen ben je bij ons welkom”, verzekert Rijnders. “We nodigen labels en artiesten graag uit in ons bedrijf om te kijken hoe het proces verloopt. Het is heel dankbaar om voor kleinere labels te werken. We nemen ze dan ook graag bij de hand om ze uit te leggen wat een labelcopy is, hoe je een template gebruikt voor je artwork of de aanmelding bij Stemra. Ook al kost het ons veel tijd, dat is wel de bakermat waar muziek ontstaat. Iedere artiest is ooit klein begonnen. Zonder nieuwe artiesten of independents zou de muziekindustrie überhaupt niet bestaan.” ◾

ANOUK RIJNDERS

NOEL GALAGHER’S HIGH FLYING BIRDS COUNCIL SKIES

(CD, 2CD, LP+7”) release 2 juni Nieuw album van een van de meest invloedr ke en succesvolle songwriters uit de Britse rockmuziek geschiedenis.

CAROLINE POLACHEK DESIRE, I WANT TO TURN INTO YOU

(CD, LP, INDIE ONLY LP) release 28 juli

Elektronische indie pop. Vorig jaar ging het nummer ‘So Hot You’re Hurting My Feelings’ viral op TikTok en even daaropvolgend werd single ‘Bunny Is A Rider’ door Pitchfork uitgeroepen tot het beste nummer van het jaar 2021.

BAMBAM SOUR & SWEET

(CD, 2 VERSIES)

K-pop. 1X CD, 1X FOTOBOEK, 1X FOTOBOEKHOUDER, 1X LYRIC PAPIER, 1X POSTER, 1X FOTOKAART, 1X STICKER. BamBam is rapper en zanger, bekend van k-pop groep GOT7.

RAYE MY 21ST CENTURY BLUES

(CD, LP)

“Raye is ready to show the world her star power as she debuts her unapologetic anthem.” - ROLLING STONE MAGAZINE

MEGA RECORD & CD FAIR IN DEN BOSCH

Méér dan crate digging

‘s Werelds grootste platenbeurs strijkt op 22 en 23 april weer neer in de Brabanthallen in ’s-Hertogenbosch. Met de 56ste editie van de Mega Record & CD Fair zet organisator RecordPlanet in op meer dan crate digging. Er is volop ruimte voor livemuziek, community en beleving en natuurlijk vinyl.

DOOR: JEROEN VAN TRIERUM

Passie, dat is het woord dat RecordPlanet medeorganisator Elisabeth Matos gebruikt om de grootste vinylbeurs ter wereld te omschrijven. “We ontvangen iedere keer meer dan 14.000 bezoekers voor de Mega Record & CD Fair. Het gaat om een dwarsdoorsnede van de Nederlandse bevolking. Jong, oud, alle kleuren en smaken. Al deze mensen hebben één ding gemeen: de liefde voor vinyl. Tijdens de beurs kunnen zij dat vieren, in contact komen met gelijkgestemden en vinden ze misschien die ene plaat die nog ontbreekt in hun collectie. Sinds wij de organisatie hebben overgenomen, hebben we constant ingezet op het community-gevoel. Ik durf dan ook te zeggen dat de Mega Record & CD Fair veel meer is dan alleen een grote platenbeurs. Het is een belevenis waar veel bezoekers maanden naar uit kijken.”

Pronkstukken

Ook dit jaar wordt er uitgepakt met ruim 500 nationale en internationale standhouders. Medeorganisator Stephan van Zal: “Onze exposanten zijn te vangen in het woord dat Elisabeth voor de beurs gebruikt: passie. Ze komen uit alle werelddelen naar Nederland om platen te verkopen. Het leuke is dat er ook echt pronkstukken bij zitten. Vinyl dat je niet zo een twee drie bij de winkel om de hoek zult vinden. Dat maakt de ontdekkingstocht voor bezoekers ook zou leuk. Je weet nooit wat je tegenkomt. Of het nu gaat om nieuw, tweedehands of echte collector’s items: je neemt altijd iets bijzonders mee naar huis.”

Meer dan muziek

RecordPlanet heeft voor de 2023-editie extra ingezet op randprogrammering. Zo wordt er stilgestaan bij de 50ste verjaardag van Pink Floyds Dark Side of the Moon en het feit dat in 1973 de hiphopbeweging in The Bronx, NYC werd geboren. Daarnaast zijn er liveoptredens, exposities, meet and greets en een spectaculaire veiling. Het Britse Omega Auctions gaat items uit een

unieke Herman Brood-collectie veilen. Het complete programma is te vinden op www.recordplanet.nl

Network Diner Event

Dit jaar organiseert RecordPlanet voor het eerst ook een netwerkdiner. Op zaterdag 22 april vindt het RecordPlanet Network Dinner Event plaats in restaurant Van Aken in het Werkwarenhuis in Den Bosch. Speciaal bedoeld voor inkopers, dealers en exposanten. Aansluitend is er de RecordPlanet Selectors Party, met een internationale selectie van dj’s. “Op de beurs heeft iedereen het razend druk. Dit

zijn twee momenten dat onze klanten in een ongedwongen sfeer met elkaar in gesprek kunnen raken en natuurlijk samen een dansje kunnen wagen”, aldus Matos. De keuze van Selector-dj’s is een bewuste volgens medeorganisator Matthijs Spanjaart van Funky Vinyl. “Een selector is een echte crate digger. Iemand die zich jaren specialiseert in een genre en eigen stijl. Hij of zij draait platen die je niet op streamingdiensten vindt. Het doel is de luisteraar mee te nemen op een muzikale reis die hij of zij nog nooit eerder heeft gemaakt. Eigenlijk net als een bezoek aan de beurs.”

‘Liever samen een hit, dan in je eentje een flop’

Meer dan ooit is publishing de drijvende kracht achter de muziekindustrie. Je zou publishers de makelaars van de muziekbusiness kunnen noemen, maar meer en meer bouwen ze aan de fundering van de werken die ze vertegenwoordigen. Samenwerken, zowel met de eigen talenten als met andere publishers, is daarbij het sleutelwoord. DOOR:

Een aanhoudende trend binnen de publishingwereld is het op- en verkopen van allerlei catalogi met uitgaverechten. “Het grappige is dat dit in de laatste paar jaar een hot item geworden is”, zegt Jitze de Raaff, president van CTM. “Ik denk dat dit komt omdat er heel erg over naar buiten getreden wordt. CTM was één van de eerste publishers die dit deed, toen we twintig jaar geleden een samenwerking zijn aangegaan met het Pensioenfonds en het bedrijf Imagem hebben opgericht. Alleen heeft toen niemand in de media er aandacht aan besteed. Tegenwoordig is het zeer geaccepteerd. Auteurs vinden het fijn dat ze nu de optie hebben om hun rechten te verkopen.” Dat ook het persoonlijke auteursaandeel van songschrijvers verhandeld wordt, is inmiddels gemeengoed en het nieuwe Nederlandse investeringsfonds Pythagoras Music Fund heeft daarbij de ogen vooral op eigen bodem gericht (zie pagina 50). “Dat idee sprak me vanaf het begin aan”, aldus songwriter John Ewbank, tevens mede-oprichter van Pythagoras.

“Als ik auteur ben en ik verkoop mijn catalogus aan een bedrijf dan moeten ze er goed mee omgaan om hun investering terug te verdienen. Dus er wordt voorzichtig met je legacy omgegaan.”

Sharing is caring

Het aantal songschrijvers per hit is in de afgelopen tien jaar significant toegenomen. Als je bijvoorbeeld gaat kijken naar de hoogste regionen van het jaaroverzicht van 2012, met daarin liedjes als ‘Skyfall’, ‘I Follow Rivers’, ’Ai Se Eu Te Pego!’ en ‘Gangnam Style’, zie je dat er gemiddeld maar twee songschrijvers bij de credits staan. Bij de top 10 van 2017 lag het gemiddelde aantal auteurs op 4,5. De grootste hit van 2022, ‘Vluchtstrook’, had negen auteurs, onder wie de componist van de originele sample, John Farrar. Twee andere hits uit de top 10 van 2022 komen zelfs op tien of meer auteurs uit, mede vanwege het gebruik van samples. Het gemiddelde wordt echter wel omlaag getrokken door hits van Meau, Glass Animals en de hernieuwde popula-

PIERRE OITMANN

riteit van de inmiddels elf jaar oude evergreen van Tom Odell. Hun grote hits uit het voorgaande kalenderjaar werden elk door slechts één persoon geschreven, tevens de uitvoerende artiest, waarmee het gemiddelde aantal songwriters van de grootste hits uit 2022 toch nog op hetzelfde aantal uitkomt als in 2017. “Liever klein deel van een hit dan een groot deel van een flop”, lacht Marc Zwart, die als Head Of Creative bij Cloud 9 Music direct bij ‘Vluchtstrook’ betrokken was.

Succesvoller en e ectiever

Dat de opbrengst bij ‘Vluchtstrook’ door negen schrijvers moet worden verdeeld, waarvan Farrar de helft krijgt, vindt Zwart dan ook prima. “In Nederland kunnen we over het algemeen heel goed samenwerken met andere partijen. We hebben veel contact met ons netwerk en de Nederlandse muziekindustrie is natuurlijk ook maar heel klein, dus het is leuker om met elkaar samen te werken dan elkaar tegen te werken. Als je samen wereld-

wijd een hit kunt scoren, is dat te gek.” De Raaff is het daar roerend mee eens. “Ik denk dat iedereen het maximale eruit wil halen. Als we weten dat iemand ongelofelijk goed is in het schrijven van teksten, zetten we daar iemand bij die goed is met melodieën en iemand die goed kan produceren. Meerdere mensen die aan een liedje schrijven blijkt effectiever en succesvoller te zijn.” Uitzonderingen zijn er zeker, denk maar aan de actuele top 10hit ‘Paracetamollen’ van Flemming. “Dat nummer heeft hij in zijn eentje geschre-

lastig om aan auteurs uit te leggen hoe hun liedje het had gedaan in Zweden of tijdens een tournee. Transparantie is heel belangrijk en dus hebben we onze data middels onze CTM Portal inzichtelijk gemaakt voor al onze schrijvers en partners. CTM is met een van de meest toonaangevende IT-bedrijven van de wereld aan de slag gegaan en heeft als een van de eerste independent publishers een unieke royaltyportal opgezet met totale transparantie, waar auteurs 24/7 kunnen inloggen. Die portal zijn we continu aan het upda-

ingelopen en krijgen ze snel het geld waar ze recht op hebben.”

Persoonlijk contact

ven. Sterker nog, dat was het eerste liedje dat hij ooit geschreven heeft. De ervaring leert echter dat het gewoon goed werkt om meerdere auteurs bij elkaar te plaatsen.”

Sneller geld

Met steeds meer auteurs per hit, wordt de administratie ook belangrijker. “Toen ik in dit vak kwam, werd er standaard twee keer per jaar uitbetaald”, weet De Raaff nog. “Dan had je pdf-fi les van soms wel tweehonderd pagina’s. Ik vond het erg

ten. Vooral voor auteurs die in de laatste jaren bij ons hebben getekend is dat erg belangrijk. De manier van incasseren en het uitbetalen hebben we daarmee ontzettend kunnen versnellen. We betalen vier keer per jaar uit aan onze auteurs en niet pas na negentig dagen, zoals gebruikelijk, maar al na zestig dagen. Je kunt je voorstellen dat het voor onze auteurs een ongelofelijke pre is. Doordat de incasso sneller gaat, worden auteurs niet geforceerd om te lang in een deal te blijven omdat ze hun voorschot nog niet hebben

Bij veel publishers hebben de writingcamps grotendeels plaatsgemaakt voor meer op maat gemaakte songwritingsessies. “We doen jaarlijks een aantal writingcamps, maar we zijn vooral bezig met het gericht opzetten van sessies, ook in het buitenland.”, aldus De Raaff. “Dat is iets waar we dagelijks mee bezig zijn.” Gedurende de pandemie vonden sessies en writingcamps vooral via videoverbindingen plaats. “Ik heb dat persoonlijke contact lange tijd gemist door corona, want het is belangrijk dat die energie overkomt”, verzucht Zwart. “Een Zoom-sessie heeft voor sommige mensen gewerkt en voor anderen niet. Het was een toevlucht om toch maar hun creativiteit kwijt te kunnen en geld te kunnen verdienen.” De Raaff denkt daar net zo over. “Via Zoom werkt fijner als je mensen al kent. Als je een relatie met iemand moet opbouwen, blijkt dat lastiger te zijn. 99 procent van alle songwriters ontmoeten elkaar weer face-to-face, omdat er veel meer creatieve chemie naar buiten komt. Ik vond het geweldig om te zien dat iedereen veranderingen wilden doorvoeren tijdens de pandemie, maar het gros is toch weer faceto-face bezig. Het creatieve proces kun je ook veel moeilijker vangen via een schermpje.”

‘De ervaring leert dat het gewoon goed werkt om meerdere auteurs bij elkaar te plaatsen’

‘Auteursrechten zijn een vriendelijke investering’

Twee jaar na oprichting is het Pythagoras Music Fund (PMF) op volle stoom. Nadat eerder al de uitgave- en masterrechten van Nederlandse acts als Golden Earring en Shocking Blue werden overgenomen, bezit het investeringsfonds inmiddels de uitgaverechten van een deel van het repertoire van Frank Sinatra. “We zijn voor de lange termijn catalogi aan het kopen en we zijn voorlopig nog niet klaar”, aldus Michiel Boere, de financiële man achter PMF.

Overnames van de catalogi van labels en muziekuitgeverijen is geen nieuw fenomeen en ook in Nederland gebeurt dit al decennia. Het overnemen van het auteursaandeel van een compositie is echter een recente ontwikkeling. Grote internationale investeringsfondsen legden in de afgelopen jaren astronomische bedragen neer voor muziek van onder anderen Bruce Springsteen, Phil Collins, Sting en Bob Dylan. Hein van der Ree (voormalig CEO van Buma/Stemra) en John Brands (voorheen werkzaam bij onder meer Strengholt en MCA) zagen op nationaal niveau ook kansen liggen, beschrijft componist en producer John Ewbank. “Ik was met Hein en John aan het praten en zij vertelden mij over de beschikbaarheid van het schrijversdeel. Daar had ik nog nooit van gehoord. Ik wist op dat moment nog niet dat het mogelijk was het auteursdeel over te dragen. We dachten: ‘Dat is een enorme markt.’ Streaming maakt alles zeer stabiel, er moeten inmiddels toch financiële instellingen zijn die daarin mee willen? Banken bleken nog steeds met name te willen leveragen, maar aan private equity bleek dit goed uit te leggen. We kregen goede reacties. Het is natuurlijk ook nog eens heel leuk en tastbaar.”

Brug tussen kapitaal en muziekindustrie

Van der Ree, Brands en Ewbank richtten vervolgens samen met advocaat Rob Hendriks en financiële professional Michiel Boere het investeringsfonds Pythagoras Music Fund op. De eerste grote acquisitie was platenfirma Red Bullet en uitgeverij Nanada Music, beiden van Willem van Kooten. Hiermee was Pythagoras Music Fund in één klap in het bezit van zo’n 6.500 mastertapes en het auteursrecht van dertigduizend liedjes, waaronder vaderlandse klassiekers van Golden Earring, Het Goede Doel, Earth & Fire, Shocking Blue, BZN en Hazes junior én senior. Boere laat trots de mastertape van ‘When The Lady Smiles’ zien, die naast zijn bureau ligt. “Een van onze investeerders zei van de week tegen mij: ‘Het is een hele vriendelijke investering.’ Bij Pythagoras slaan we de brug tussen kapitaal en de muziekindustrie. Vanuit kapitaal gedacht, liggen heel veel aandelen onder

een vergrootglas. Koop je nog een aandeel Shell? Je kinderen vinden dat misschien niet meer zo leuk. Nu heb je een meer aansprekende en vriendelijke investering. Het is leuk als je in de auto zit en je hoort een nummer voorbijkomen waarin je geïnvesteerd hebt.”

Aandeelhouder van Sinatra

Wanneer een liedje gedraaid wordt waarvan Pythagoras de rechten heeft gekocht, levert dat meteen geld op, legt Boere uit. “De clou is heel eenvoudig: er komen royalties binnen, daar trekken we kosten van af en elke euro die overblijft, wordt uitgekeerd, te vergelijken met huur uit een pand of rente op een spaarrekening” Na de aankoop van de bedrijven van Van Kooten kocht Pythagoras de auteursrechten over van Peter Koelewijn, BZN en Lennaert Nijgh. In maart van dit jaar kondigde het fonds aan de wereldwijde publishingrechten van Barton Music te hebben gekocht. Deze catalogus omvat een aanzienlijk deel van het zogeheten Great American Songbook; liedjes die we kennen van Frank Sinatra, Billie Holiday, Dean Martin, Nat King Cole, Bing Crosby en Michael Bublé. “Iedere investeerder heeft iets met deze muziek, van jong tot oud”, aldus Ewbank.

Ontzag voor het ambacht

Pythagoras is bezig met tal van acquisities, veelal van artiesten en songschrijvers die zich in de herfst van hun leven bevinden. Evergreens hebben volgens Ewbank een grotere waarde voor investeerders dan actuele hits. “Het is minder vluchtig”, beschrijft hij. “Oude nummers hebben een grotere recyclepotentie. Qua inkomsten zitten deze nummers in de long tail van hun inkomsten; de piek is eruit en de ‘staart’ groeit met de markt mee. Maar je merkt dat ook hele jonge kinderen aanslaan op muziek uit de analoge periode.” Daarnaast onderstreept hij hoe het bezitten van een stukje van de rechten van een song extra aantrekkingskracht heeft ten opzichte van de meer traditionele aandelen. “Omdat muziek vrij ongrijpbaar is, is er een bepaald ontzag voor het ambacht. Daarnaast is het voor mensen vaak gekoppeld aan gebeurtenissen uit hun leven. Hoe cool is het dan, wanneer je altijd fan bent geweest van

bijvoorbeeld Frank Sinatra, dat je nu kunt zeggen dat je een stukje aandeelhouder bent van een van zijn liedjes?”

Minder gedoe voor de erven

Wat voor songwriters vaak zwaar weegt bij het besluit om hun rechten te verkopen, is dat er na hun overlijden geen gedoe over royalties ontstaat bij hun nabestaanden. Ewbank, die grote hits schreef voor Armin van Buuren, Marco Borsato, Trijntje Oosterhuis en Gordon, begrijpt dat wel. “Iedereen kent wel verhalen van families die in de clinch liggen om een erfenis en dat wil je voorkomen. Daarnaast blijven de werken natuurlijk voor altijd gekoppeld aan de oorspronkelijke auteurs.” Bij catalogusaankopen wordt gekeken naar recente opbrengsten van het repertoire. Via een kennis van Van der Ree zijn bijvoorbeeld de rechten gekocht van ‘I Swear’, in 1994 een nummer 1-hit voor All-4-One. “Daar komt jaarlijks veel geld op binnen”, aldus Boere. “Je kijkt naar de kastroom”, vult Ewbank aan. “Er zit een potentiële surplus aan, afhankelijk wat voor soort nummer het is. Is het geschikt voor een remix, cover of een sync? Wat is de culturele relevantie in een bepaald land?”

Looptijd van copyrights

“We rekenen niet met dit potentiële hergebruik”, vervolgt Ewbank. “We kijken naar wat een liedje nu oplevert en hoe stabiel dit is en zal blijven. Hoe oud is het? Wat is de bron van inkomsten?” Het enige nadeel van te oud werk is dat het op enig moment in het publieke domein vervalt. Ewbank denkt echter dat de looptijd van copyrights steeds langer zal worden. “De erven van Mozart kunnen konden destijds wellicht geen vuist maken, maar grote institutionele investeerders zoals KKR of BlackRock, die nu al behoorlijk in muziek hebben geïnvesteerd, zullen volgens mij niet zo maar tolereren dat de door hen aangekochte catalogi zonder betaling mogen worden geconsumeerd.” Bij de werken die Pythagoras bezit is dat voorlopig nog niet aan de orde, verzekert Boere. “De rechten in de Pythagoras-catalogus zijn nog voor decennia beschermd. Dat ze in het publieke domein vallen, gaan wij waarschijnlijk niet meer meemaken.”

JOHN EWBANK HEIN VAN DER REE MICHIEL BOERE

Markt voor muziekrechtencatalogi blijft (over)verhit

De markt voor investeringen in muziekrechten-catalogi is volop in beweging. Nieuwe spelers blijven komen en voor sommige catalogi worden nog altijd grote sommen geld betaald. Wat waren in 2022 de opvallendste deals en ontwikkelingen ten aanzien van de verkoop van muziekrechten-catalogi? Syb Terpstra, senior advocaat IP & entertainment bij bureau Brandeis, zet ze op een rijtje.

De afgelopen paar jaar hebben heel wat grote artiesten (delen van) hun rechten verkocht. Sommigen verkochten hun rechten aan bestaande publishers of labels, anderen verkochten hun rechten aan investeringsfondsen als Pythagoras en Hipgnosis. De markt voor muziekrechten-catalogi blijft onverminderd (over)verhit. zo cashten vorig jaar artiesten als Justin Timberlake, Phill Collins en Sting een groot bedrag ineens in ruil voor (een deel of het geheel) van hun auteursrechten of naburige rechten. Daarnaast betraden verschillende nieuwe spelers de markt en werden er opnieuw miljarden opgehaald om te investeren in de aankoop van muziekrechten-catalogi. ▶

Opvallendste deals

» Phill Collins en zijn mede-bandleden van Genesis: de rechtenverkoop aan Concord bracht naar verluidt meer dan 300 miljoen dollar op en betrof de aandelen van de heren in auteursrechten en naburige rechten op Genesis-muziek en op solowerk;

» Huey Lewis and The News: Primary Wave heeft naar verluidt 20 miljoen dollar betaald voor de rechten in de muziekcatalogus van de band vanaf oprichting tot en met 1994;

» Avicii: de familie van de in 2018 overleden Avicii heeft 75% van zijn publishing- en masterrechten verkocht aan Pophouse (opgericht door ABBA-lid Björn Ulvaeus);

» Chuck D (Public Enemy): Reach Music kocht het writer’s share van de Amerikaanse rapper in meer dan 300 songs;

» Alice in Chains: Round Music Hill spendeerde naar verluidt 50 miljoen dollar aan de auteursrechten en naburige rechten van vier Alice in Chains-bandleden, terwijl de erfgenamen van de originele zanger en bassist van de band hun muziekrechten verkochten aan Primary Wave;

» Simple Minds (Jim Kerr en Charlie Burchill): BMG kocht onder meer de publishingrechten en naburige rechten van de Schotten;

» Swedish House Ma a (en Axwell^Ingrosso): Pophouse incasseerde de auteursrechten en masterrechten van de populaire Zweedse producers;

» Neil Diamond: Universal Music Group kocht de catalogus van Neil Diamond;

» Sting: de populaire Britse zanger verkocht de auteursrechten op zijn solowerk en van zijn muziek voor The Police aan Universal Music Publishing Group voor een geschatte USD 300+ miljoen;

» David Bowie: de erfgenamen van David Bowie hebben naar verluidt meer dan 250 miljoen dollar verdiend met de verkoop van de publishingrechten van de zanger aan Warner Chappell Music;

» Luis Fonsi: de Despacito-zanger verkocht zijn publishing catalogus met een geschatte waarde van 100 miljoen dollar aan HarbourView Equity Partners.

Hipgnosis

In een artikel over de verkoop van muziekrechten-catalogi kan Hipgnosis niet onbesproken blijven. Hipgnosis is vermoedelijk het bekendste muziekrechten-investeringsfonds. Hipgnosis bestaat uit Hipgnosis Song Management (HSM), dat fungeert als ‘investeringsadviseur’ en twee investeringsfondsen, namelijk Hipgnosis Songs Fund (HSF) en Hipgnosis Songs Capital (HSC). HSF is genoteerd aan de London Stock Exchange sinds 2018. HSC is daarentegen een privaat investeringsfonds dat in 2021 is opgericht samen met private equity investeerder Blackstone. HSM heeft als taak om voor zowel HSF als HSC te zoeken naar investeringsobjecten, lees: interessante muziekrechten-catalogi. Blackstone is bovendien aandeelhouder in HSM.

Waardestijging

HSF heeft in 2022 geen enkele catalogus aangekocht. Dat lijkt vreemd, maar de simpele verklaring is dat het geld op was. HSF heeft sinds de oprichting al 2,2 miljard dollar gespendeerd. Dat is geld dat afkomstig is uit onder meer het aanbieden van aandelen en uit bankleningen. Wel steeg de

waarde van HSF halverwege 2022 tot 2,67 miljard dollar, volgens het HSF’s interim report over het halfjaar tot 30 september 2022.

Druk 2022

HSC heeft in 2022 niet stilgezeten. In 2021 is het fonds gestart met 1 miljard dollar aan startkapitaal. In 2022 is daarvan in elk geval naar verluidt 100 miljoen besteed aan de auteursrechten van Justin Timberlake. Verder investeerde HSC in 2022 onder meer in muziekrechten van Leonard Cohen en countryster Kenny Chesney.

Via het vehikel Hipgnosis Songs Assets heeft Hipgnosis in 2022 bovendien obligaties uitgegeven ter waarde van 222 miljoen dollar. Deze obligaties worden gedekt door de royalty’s afkomstig van een catalogus van meer dan 950 liedjes, waaronder nummers van Justin Timberlake, Nelly Furtado en Leonard Cohen. Daarmee volgde Hipgnosis het voorbeeld van onder meer Northleaf Capital Partners en KKR die respectievelijk in december 2021 en februari 2022 muziekrechten-obligaties uitgaven ter waarde van USD 304 miljoen (NCP) en USD 1,1 miljard (KKR). ▶

Opvallende transactie die (nog) niet doorging

Eén van de opvallendste (voorgenomen) verkopen in 2022 was misschien wel eentje die uiteindelijk (voorlopig) niet doorging: die van de muziekrechten van Pink Floyd. Naar verluidt stonden de rechten van Pink Floyds catalogus (inclusief de rechten op recorded music, maar exclusief publishing) in de etalage voor een bedrag van rond de 500 miljoen dollar. Veel grote spelers op de markt van investeringen in muziekrechten-catalogi zouden geïnteresseerd zijn in de catalogus van Pink Floyd en zich mengen in het biedingsproces, waaronder Sony, Warner, BMG, Hipgnosis, Concord, Primary Wave en Blackstone. Onenigheid tussen bandleden David Gilmour en Roger Waters zou (voorlopig) een streep door het biedingsproces hebben gezet, hoewel dat proces op dat moment al vijf maanden bezig was. Het gerucht gaat dat verschillende bieders hopen dat er alsnog een transactie in het verschiet ligt, maar inmiddels is het alweer enkele maanden stil rond deze potentiële megadeal.

Syb Terpstra

Syb Terpstra is senior advocaat bij bureau Brandeis. Hij is gespecialiseerd in het intellectuele eigendomsrecht en media- en entertainmentrecht. Ook heeft hij uitgebreide ervaring met onder meer reclamerecht, portretrecht en commerciële contracten (zoals licentieovereenkomsten en sponsorovereenkomsten). Syb Terpstra is regelmatig als advocaat betrokken bij de (ver)koop van muziekrechten-catalogi. Terpstra werkt of werkte voor cliënten als Alesso, Amp.Amsterdam, Barong Family, Beverly Hills Polo Club, bunq, CarNext.com, CIVC (Champagne), Dash Berlin, Moksi, Nike, Nivea (Beiersdorf), Pathé, PepsiCo, Roger Federer, Spinnin’ Records, Tiqets en Yellow Claw. Voordat Syb in 2018 bij bureau Brandeis in dienst trad, werkte hij bijna vijf jaar bij De Brauw Blackstone Westbroek.

Conclusie

De markt voor investeringen in muziekrechten-catalogi is dus (nog steeds) niet verzadigd. Nieuwe spelers blijven komen en voor sommige catalogi worden nog altijd grote sommen geld betaald. Of al deze investeringen daadwerkelijk renderen, moet natuurlijk nog blijken. 2023 is inmiddels alweer enkele maanden onderweg en de eerste grote transacties hebben al plaatsgevonden. Zo verkocht Dr. Dre een deel van zijn rechten aan Shamrock en Universal voor ruim 200 miljoen dollar, kocht Warner een deel van de recorded music-catalogus van YES, verkocht Justin Bieber zijn rechten aan Hipgnosis Songs Capital voor 200 miljoen dollar, en kocht John Fogerty juist een meerderheidsaandeel in de publishing catalogus van Creedence Clearwater Revival van Concord terug. Ondanks veranderende marktomstandigheden, lijkt de markt voor investeringen in muziekrechten-catalogi voorlopig dus nog niet tot stilstand te komen... ◾

Andere noemenswaardige ontwikkelingen

» De Zweedse zangeres Zara Larsonn zwom tegen de stroom in door niet haar rechten te verkopen, maar door juist de rechten op haar recorded music terug te kopen van het label TEN Music Group;

» Primary Wave ging een deal aan met Brookfi eld Asset Management ter waarde van 2 miljard dollar, waarvan 1,7 miljard is bedoeld om in muziekrechten-catalogi te investeren;

» Private equity investeerder Fransisco Partners kocht een meerderheidsaandeel in Kobalt Music Group (naar verluidt 90% voor 750 miljoen dollar);

» Vermogensbeheerder Pimco, dat 2.200 miljard dollar onder zijn beheer heeft, ging een samenwerking aan met BMG om in de wereld van de muziekrechten te stappen;

» Nieuwe speler Litmus Music betrad de markt van muziekrechten-investeringen met een zak geld van Carlyle Global Credit ter waarde van 500 miljoen dollar;

» Apollo Global Management betrad de markt van muziekrechten-obligaties, gedekt door royalty’s uit de catalogus van Concord, door obligaties uit te geven ter waarde van 1,65 miljard dollar;

» Domain Capital Advisors zette een nieuw fonds op om te investeren in film-, televisie- en muziekrechten ter waarde van 700 miljoen dollar;

» Inmiddels is er ook interesse van muziekinvesteringsfondsen in de Aziatische markt: het ZuidKoreaanse Beyond Music was voornemens vóór het einde van 2022 800 miljoen dollar te hebben geïnvesteerd in muziekrechten-catalogi. Daarnaast betrad het Singaporese Blackx Music Fund de Aziatische markt met een startkapitaal van 100 miljoen dollar;

» Concord werd bijna verkocht voor meer dan 5 miljard dollar, maar grootaandeelhouder de State of Michigan Retirement System wilde minimaal 6 miljard (wat neerkomt op zo'n dertig keer de winst;

» Mega-investeerder Blackrock ging een samenwerking aan met Warner Music Group en Influence Media Partners door een investeringsfonds op te richten met 750 miljoen dollar aan startkapitaal.

HET LAATSTE WOORD

Entertainment Business staat vol met interviews met professionals die (meestal) over hun werk praten. In Het Laatste Woord zetten we de spotlights op het persoonlijke leven van die prominenten. In deze editie is dat Jan van Ditmarsch, tot voor kort CEO bij Bertus Distributie.

JAN VAN DITMARSCH

Wat was het leukste aan je baan?

“Bezig zijn met muziek en het ‘ontdekken’ van nieuwe bandjes, die dan ook nog een succes worden. Het eerste album van U2 bijvoorbeeld, dat we toen importeerden vanuit de UK omdat het in Nederland nog niet was verschenen. Maar ook Coldplay. Legendarisch was eveneens het eerste album van Adele, waarvoor we de sales en distributie voor Beggars verzorgden.”

Ben je een ochtend- of een avondmens?

“Absoluut een avondmens, je moet niet vroeg in de ochtend een discussie met me willen beginnen…”

Wat gaf je de grootste kick in je werk?

“Met muziek bezig zijn.”

Wat wilde je vroeger worden?

“Ik wilde vroeger altijd iets met elektronica doen.”

Welk concert blijft je voor altijd bij?

“Het concert van Bob Dylan in Rotterdam

Ahoy. Ik weet niet meer in welk jaar ik hem zag, maar ik kan me nog goed herinneren dat het voltallige publiek uit z’n dak ging en Bob Dylan er zelf ook plezier in kreeg.”

Wat is de belangrijkste les die je hebt geleerd in de afgelopen jaren?

“In nood leer je je vrienden kennen.”

Wat is buiten je werk je grootste passie?

“In mijn vrije tijd mag ik graag tuinieren.”

Welk boek ligt er op je nachtkastje?

“De thriller ‘Spin’ van Lars Kepler.”

Wat stel je het vaakst uit?

“Scheren.”

Wat weten de meeste professionals niet over jou?

“De meeste van mijn collega’s weten niet dat ik graag en erg veel wandel. Het liefst in de duinen op Texel.”

Volledige naam: Jan Kornelis van Ditmarsch

Functie: CEO Bertus

Geboortedatum: 4 december 1959

“FROM CONCEPT TO CONTRACT: YOUR PARTNER IN ENTERTAINMENT LEGAL SERVICES”

WE CONFESS: THIS SLOGAN WAS GENERATED BY CHATGPT. INSTEAD OF RACKING OUR BRAINS ON CATCHY ONE-LINERS, WE WOULD RATHER DEDICATE OUR TIME IN SERVICING OUR VALUABLE CLIENTS IN THE BEST WAY POSSIBLE