88
AHIZPATASUNAZ
B
adirudi feminismoaren eta queer jakintzaren ildotik sortu kontzeptu berri bat dela ahizpatasunarena. Gloria Anzaldua (1942-2004) batek Light in the dark liburuan, bere lanetan laguntzen duten comadres delakoak goresten ditu. Kafea, elkarrekin hartzen dute, eta kafea hurrupatu bitartean, bakoitzak dituen literatura, idazkera, pentsamendu arazoak trenkatzen dituzte. Giro baikorra, gozoa eta lantsua hazten ohi da ahizpen artean. Zer beste da ahizpa bat, emakume batentzat, minak eta pozak partekatzeko kide bat baino? Euskaraz, haurren arteko harremanak izendatzeko modu berezi bat bada, ezberdina generoaren arabera, gizona bazara arreba izanen da zure amak munduratu neska, egoera berean aldiz ahizpa, emaztea baldin bazara. Ezberdina, euskalki batzuetan ere: Bizkaian, demagun, anaia-arrebak, neba-arrebak dira. Batek diolarik anai-arrebak dituela, nabarmen gelditzen da hizlaria gizonezkoa dela. Gure hizkuntzari dagokionez, bereizketa horiek handiosak eta ikusgarriak suertatu zaizkit egundainokoan. Uhergarriak. Latinezko mintzairetan ez da hizlariaren generoa horrela markatzen. Antza, euskal tribuetan, familia sareak ez bide dira beti errazak izan. 1978an Elkar diskoetxeak Maite Idirinen (1943) obra berri bat plazaratu zuen, hain zuzen ere Ahizpatasuna izenburuarekin. Diskoaren A aldeko lehen kantak dakar Ahizpatasuna titulua, musika eta testua Ugaoko sortzaile bizkaitarrak berak eginik. Piano nota xeheen ondotik, ahots bat altxatzen da emakume ahizpatasunaren haizea dun etxetik irten hadi bere gutuna entzun eztiki eta gora errepikatuz. Kantuan zehar, emakumetasuna, gizatasunaren elementu natural erantsi edo osagarri gisa erakusten du, askatasunaren premia bientzat aldarrikatuz. Interlokutoreari noka mintzo zaio, hurbiltasun zohar baten seinale: Berrituko baitinagu Gizarte usteldua ... Landatuko baitinagu Biziaren mezua. Berrogei urte beranduago ohartzen gara, abestia ez dela ximur bakar batez zahartu,
Gehitu Magazine nÂş 109 88
entzunaldiak entzunaldi, berria ematen du, bart arratsean norbaitek presaka asmatua bailitzan. Ahizpatasunaren tema, are gaurkoagoa da, baina aldion, ez dugu emakumeen borroka gizonezkoekin eskuz esku eramatekoa dela baitezpada kontsideratzen. Denbora pasatu ahala, generoen arteko harresiak handitu eta trinkotu dira, ahizpatasunaren ideia, orain, emazte talde tinkoetan baino ezin dela atzeman, gizonezkoen figurak saldo horietatik fisikoki eta etikoki baztertuz. Ez ote du Alice Coffin blogari frantsesak Le gĂŠnie lesbien bere azken liburuan, gizonik gabe zein ongi sentitzen den idazten? Egia da, feminismoaren alorra erabat aldatua hartzen dugula XXI. mende hasiera honetan. Gaia jorratu da alde guztietatik. Jendarteko tasun bederak bere lerroak baditu, bere usteak eta sinesteak, ardatz horietan biribilkatuz funtzionatzen dugula: lesbianak, transak, queerrak, beltzak, gayak, amerindioak, euskaldunak... gero eta gehiago, gure ideia berekoekin biltzera plegatzen gara, ez dugu besterik desio, anaitasun hura eta ahizpatasun bero hau, eztabaida ezak, enpatiaz elkar kritikatzeari utzita, taldearen baitako oreka eta iraunkortasuna ziurtatzen bailuan. Ahizpatasuna eta ahalduntzea mundua aldatzeko tresna dira adierazi zuen Marina Subirats soziologo katalanak, Berrian, 2018ko martxoaren 8ko lehen greba feministaren bezperan. Ele ederra da ahizpatasuna euskaraz. Maite Idirinek kantatzen zuen garaian iraultza txiki bat eragin zuen, orduko euskal gizartea, anaitasun monokoloreak zurkaitzen zuelako. Anaia maiteak ziren, publikoaren erdia arrebaz osatua izan arren, anaitasuna baloratzen zen etikoki sasira gudari jo aurretik, eliza eta politika alorrean ez zen besterik aditzen. Baina gaurkoan, batzuetan, hitz xaloa iruditzen zait, nehoiz gauzatu ez daitekeen giro ideologiko feminista baten fetixizatzeko molde bat, merke eta berehala gure mobilizatzeko balio duen baliabide magiko bat. Baina, datsegit. Itxaro Borda
11/12/20 11:33
