Typ B. Osiedle w naturze / natura w osiedlu Iluzja życia za miastem, w spokojnym, zdrowym otoczeniu, ale bez rezygnowania z wielkomiejskich udogodnień i stylu życia, jest od dawna jedną z głównych przyczyn suburbanizacji, a jednocześnie stałym elementem różnego rodzaju wizjonerskich pomysłów dotyczących metropolii przyszłości. Za prekursora najważniejszej dla rozwoju urbanistyki idei związanej z mieszkaniem w otoczeniu natury uważa się Ebenezera Howarda, którego teoria miała ogromne znaczenie dla rozwoju miast Zachodu. Miasto ogród miało być zaprojektowane z myślą o zdrowych warunkach mieszkaniowych i prowadzeniu działalności przemysłowej; o rozmiarach nie większych niż te, które czynią możliwym życie społeczne we wszystkich jego przejawach, otoczone wiejską strefą otwartej przestrzeni. Howardowska koncepcja zakładała wprowadzenie zieleni w mieście w ilości 35 m² na jednego mieszkańca i 200 m² na dom jednorodzinny. W Polsce pierwszymi projektami wznoszonymi w oparciu o ten model były – niestety nieukończone – Ząbki pod Warszawą oraz Młociny. W okolicach Warszawy i w samej Warszawie istnieje kilka założeń wzorowanych na idei miast ogrodów: Podkowa Leśna, Milanówek, część Starego Żoliborza, Włochy i Sadyba. Idealistyczne koncepcje początku XX wieku20 stały u podstaw modernistycznej wizji osiedla jako zespołu bloków luźno rozrzuconych wśród zieleni, z której korzystać mógłby każdy z mieszkańców. Szybko jednak okazało się, że pozbawiona sprecyzowanego programu funkcjonalnego amorficzna zieleń traktowana jest jako niczyja i rzadko służy rekreacji. Już Jane Jacobs zwracała uwagę, że na powodzenie terenów zielonych mają wpływ funkcje lokalizowane w bezpośrednim sąsiedztwie oraz sposób przeprowadzenia ciągów pieszych. To one decydują o atrakcyjności i bezpieczeństwie na osiedlowych zieleńcach i w parkach21. Dzisiejszy stan wiedzy o środowisku, zmianach klimatycznych oraz psychologii społecznej wymaga traktowania terenów zieleni jako jednego z najważniejszych elementów struktury miasta. Ich ilość, dostępność oraz standard są jednymi z ważniejszych czynników wpływających na jakość życia w metropoliach. Postuluje się zarówno tworzenie nowych skupisk zieleni na terenach zurbanizowanych, jak i ochronę istniejących walorów przyrodniczych miast i ich okolic. Z punktu widzenia ekologii kluczowe staje się formowanie terenów otwartych w korytarze ekologiczne, na przykład wzdłuż cieków wodnych, zapewniające możliwość migracji gatunków roślin i zwierząt pomiędzy siedliskami. Terenom zieleni graniczącym z zabudową miejską stale zagraża działalność człowieka. Istotną kwestią staje się zatem sposób zdefiniowania granicy pomiędzy osiedlem/miastem a parkiem/ terenami otwartymi. Szczególnie niepokojące wydają się w tym kontekście zakusy na zabudowywanie warszawskich klinów wymiany powietrza, których istnienie udawało się utrzymać od czasu ich wyznaczenia w 1929 roku22. Na terenie Warszawy znajdujemy wiele zarówno dobrych, jak i złych przykładów kształtowania osiedli mieszkaniowych w sąsiedztwie terenów zieleni. Charakterystyczne, że gros największych
14
