Íslenska leiðin 2010

1. tbl. 9. árg. 2010

Útgefandi: Politica, félag stjórnmálafræðinema Ábyrgðarmaður: Jón Júlíus Karlsson

Ritstjórn Íslensku leiðarinnar 2010:

Arnar Arnarson

Birgir Þór Harðarson

Björgvin Fannar Björnsson

Gunnþórunn Jónsdóttir Heimir Hannesson

Janus Arn Guðmundsson

Jón Júlíus Karlsson, ritstjóri

Hönnun & umbrot: Birgir Þór Harðarson

Prófarkalestur:

Arnar Arnarson, Árni Gíslason, Birgir Þór Harðarson, Gunnar Örn Arnarson, Heimir Hannesson, Jón Júlíus Karlsson, Sigurjóna Hreindís Sigurðardóttir

Ljósmyndir:

Árni Gíslason, Gunnþórunn Jónsdóttir, Heimir Hannesson, Jón Júlíus Karlsson

Upplag: 5.000 eintök

Prentun: Oddi

Ábendingar til ritstjórnar berist til: jjk1@hi.is

Politica – Reykjavík – 2010.

Ávarp ritstjóra Í

slenska leiðin fagnar 10 ára afmæli á þessu ári og er það mikið gleðiefni. Blaðið hefur fest sig í sessi innan stjórnmálafræðinnar og háskólasamfélagsins á undanförnum árum. Blaðið er veglegt að þessu sinni og vonum við svo sannarlega að það muni reynast ánægjulegt innlegg í háskólalífið og pólitíska umræðu. Við stjórnmálafræðinemar stundum námið á sannkölluðum umbrotatímum og stórtíðindi berast okkur til eyrna á nánast hverjum degi. Stjórnmál á Íslandi standa á krossgötum og mikið uppgjör hefur átt sér stað á undanförnum misserum.

Stjórnmálafræði er spennandi, skemmtilegt og krefjandi nám sem tekst á við hluti líðandi stundar. Það má því með sanni segja að stjórnmálafræðinemar séu á vertíð og mörg viðfangsefni sem hægt er að rýna í. Það er einmitt á tímum sem þessum sem við áttum okkur á því hversu mikilvæg stjórnmálafræðin er í hinu akademíska háskólasamfélagi, við að taka þátt í að leysa verkefni hinnar líðandi stundar.

Það er viðeigandi að meginviðtal blaðsins í ár sé við Hr. Ólaf Ragnar Grímsson, forseta Íslands. Framlag hans til stjórnmálafræðinnar er viðamikið en deildin fagnar 40 ára afmæli sínum um þessar mundir. Íslenska leiðin fékk Hr. Ólaf í einlægt og ítarlegt viðtal þar sem hann fjallar bæði um nám sitt í stjórnmálafræði, kennsluár, stjórnmálaferil, og forsetatíð.

Forsíðumynd Íslensku leiðarinnar í ár segir meira en þúsund orð um þann veg sem íslenska þjóðin þarf að feta á næstu árum. Þjóðin glímir við stór vandamál er ekki verða umflúin og aldrei hefur verið eins mikilvægt að stjórnmálamenn og þjóðin öll, sameinist í átt að bjartari framtíð.

Gleðilegt sumar, Jón Júlíus Karlsson Ritstjóri Íslensku leiðarinnar

FORSÍÐUMYND

Árni Gíslason www.flickr.com/people/arnig/

© Höfundar og rétthafar efnis. Blað þetta má eigi afrita með neinum hætti, svo sem ljósmyndum, prentun, hljóðritun eða á sambærilegan hátt, að hluta eða heild, án leyfis höfunda, rétthafa efnis og útgefanda.

Ritstjórn Íslensku leiðarinnar 2010

Frá vinstri: Birgir Þór Harðarson, Janus Arn Guðmundsson, Jón Júlíus Karlsson, Heimir Hannesson, Gunnþórunn Jónsdóttir, Arnar Arnarson og Björgvin Fannar Björnsson.

Efnisyfirlit

Viðtal: Ólafur Ragnar Grímsson ................................ 36 Kvikmyndarýni

40 Yfirburðir hjá Politica á Sjórn-Hag deginum ........... 42 Hulda Þórisdóttir: Stjórnmál snúast um hegðun og hugsun

44 Gyða Margrét Pétursdóttir: Forréttindi fárra eða réttindi allra: Hvað er inni í hausnum á þér?

Daily Mirror, Washington Times, USA Today, Aftenposten, Die Presse, Edmont-on Journal, Frankfurther Allgemeine Zeit-ung, Le Monde, El Mundo, La Repubblica, Fakt, Okinawa Times, Jyllands-Posten, Politiken eru öll til taks í Eymundsson Austurstræti. Við erum með yfir 1000 alþjóðleg dagblöð tiltæk í nýrri þjónustu, sem við viljum nefna prentun við pöntun.

AÐEINS

Í EYMUNDSSON AUSTURSTRÆTI

Ávarp formanns Politica

Það er mér einstaklega ljúft að fá að ávarpa ykkur í þessu fallega tölublaði Íslensku leiðarinnar. Tímarit sem ekki náði að líta dagsins ljós á síðasta ári sökum hinnar nöturlegu kreppu sem margir telja að eigi sér fyrst og fremst rætur hjá íslenskum stjórnmálamönnum. Hvort sem það er rétt eða ekki þá er það ljóst að eitthvað mikið er að í íslenskum stjórnmálum. Í nýútkominni skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis kemur fram áfellisdómur á stjórnsýslu undangenginna ára og því ljóst að verðandi stjórnmálafræðinga bíða ærin verkefni.

Við stjórnmálafræðinemar hlökkum til sumarsins en kveðjum um leið veturinn með söknuði. Við getum verið afar stolt af líflegri starfsemi félagsins sem hefur fært okkur ómælda gleði og ófáar hamingjustundir á skólaárinu sem er að líða. Við í fráfarandi stjórn lögðum mikið kapp á það að meðlimir Politica eyddu sem mestum tíma saman í vetur, innann sem utan skólastofunnar. Skipulagðir voru viðburðir í hverri einustu viku og er það orðið umtalað að nemendafélagið okkar sé með þeim skemmtilegri sem starfar innan Háskólans. Vísindaferðirnar voru ófáar og ógleymanleg skemmtikvöld voru haldin. Þá er vert er að koma hér á framfæri þakklæti til veitingahússins Sódóma Reykjavík sem gerði okkur kleift að væta kverkarnar hressilega á þessum viðburðum, en eins og allir vita er það lykilatriði þegar kemur að því að ræða fræðin í lok hverrar viku.

Politica stóð uppi sem sigurvegari á Stjórn-Hag deginum í fimmta árið í röð og verður það til þess að hinn forláti farandbikar, Hólmsteinninn er nú kominn endanlega í okkar eigu. Þá stóð félagið einnig fyrir því að farið yrði í skíðaferð til Akureyrar. Fyrsta skíðaferðin í sögu Politica og klárlega ekki sú síðasta.

Forum Politica stóð líka fyrir sínu í vetur en það er fyrir löngu orðið að föstum lið í starfsemi félagsins. Þar skipuleggja stjórnmálafræðinemar málfundi um ýmis hitamál líðandi stundar og leggja þannig sitt til samfélagsins. Í vetur vorum við með fund um hugsanlega aðild Íslands að ESB þar sem Jón Baldvin Hannibalsson talaði fyrir Evrópusinna og Ásmundur Daði Stefánsson mælti fyrir hönd þeirra sem leggjast gegn aðild Íslands að sambandinu. Á öðrum fundi var svo rökrætt um hið umdeilda fiskveiðistjórnunar kerfi, en þar mættust þeir Illugi Gunnarsson úr Sjálfstæðisflokki og Róbert Marshall úr Samfylkingunni. Fundirnir voru vel sóttir og gríðarlega áhugaverðir.

Allar þessar stundir eru mér persónulega ógleymanlegar og kann ég ykkur bestu þakkir fyrir að hafa notið þeirra með mér. Ég kveð ykkur og óska ykkur öllum gleðilegs sumars, Lengi lifi Politica.

Frosti Logason Formaður Politica 2009-2010

Annáll Politica

Félagslíf Politica er löngu orðið þekkt innan Háskóla Íslands enda fáar ef einhverjar deildir jafn öflugar á því sviði. Það var því gaman að taka við af fyrri stjórn og viðhalda þeim einstaka anda sem að ríkir innar deildarinnar. Strax síðasta sumar var sú ákvörðun tekin að í hverri viku skyldi haldin Politica gleðskapur og hefur það staðist enda hefur félagslífið blómstrað í alla staði.

Fyrsti viðburður annarinnar var sjálf nýnemaferðin sem var góð upphitun á því sem koma skyldi. Á eftir nýnemaferðinni var haldið Gítar-Pub-Quiz og Karíókí kvöld! Veigar flæddu í boði félagsins og mikill hugur var í fólki fyrir vetrinum. Það kvöld er öllum ógleymanlegt og var það í fyrsta og ekki í síðasta skiptið sem að félagið komst í fjölmiðla á árinu.

Fyrsta vísindaferð annarinnar var farin í Bændahöllina. Þar fengum við íslenska kjötsúpu og íslenskan mjöð sem gerði okkur ekkert nema gott. Við tók dansgleðitryllingur á nýja heimabarnum okkar Sódómu. Þar gátu nemar loks nýtt klinkið sitt í bjórkaup og fóru margir óvarlega í 250 krónu skotin til að byrja með.

25. september var haldinn Auka-Aðalfundur. Þar voru boðaðar lagabreytingar og nýnemafulltrúi var kosinn. Heimir Hannesson bar sigur úr bítum

og situr nú í stjórn félagsins. Vísindaferðirnar héldu áfram hver á fætur annarri. Stjórn-Hagdagur var haldinn hátíðlegur í október þar sem keppt var í hinum ýmsu greinum. Mikil spenna var milli deilda fyrir keppni og var deginum þjófstartað í rímnaflæði, þar sem níðvísur þutu á milli deilda. Að sjálfsögðu bar Stjórnmálafræðin sigur úr bítum í fimmta sinn og á hún nú hinn fræga grip Hólmsteininn!

Vísindaferðirnar héldu svo áfram að kæta mannskapinn. Próflokapartíið var svo haldið í Víðidalnum ásamt Hagfræðinni og Viðskiptafræðinni. Þar var mikil gleði og leynigesturinn Geir Ólafs kom sterkur inn. Nýtt ár hófst með krafti og helgina 5.-7. febrúar var skottast í skíðaferð til Akureyrar. Farið var í rútu og gist í Þórsheimilinu. Tvær vísindaferðir biðu okkar í norðrinu. Þessi ferð var algjör toppur á frábærri önn!

Þann 19. febrúar var árshátíðin haldin í allri sinni dýrð. Þemað var ævintýrakvöld og var heiðursgesturinn sjálfur Ólafur Ragnar Grímsson, sem að sló heldur betur í gegn. Ólýsanlegt kvöld í alla staði! Stráka- og stelpukvöldið var ekki síðra og ógleymanlegur starfsvetur Politica að baki þar sem margt kemur upp í hugann. Þrjú orð staldra þar þó lengst við. Orðin samkennd, vinátta og gleði. Þökk fyrir samstarfið á árinu.

Herdís Sólborg Haraldsdóttir, Skemmtanastýra Politica veturinn 2009-2010

Stjórn Politica veturinn 2009-2010

Stjórnmálafræðingurinn sem varð að borgarstjóra

EFTIR JANUS ARN GUÐMUNDSSON

Hanna Birna Kristjánsdóttir leiðir lista Sjálfstæðisflokksins fyrir komandi borgarstjórnarkosningar. Hún er stjórnmálafræðingur að mennt og það hefur svo sannarlega nýst henni vel í störfum sínum. Í dag gegnir hún starfi borgarstjóra Reykjavíkur. Íslenska leiðin fékk hana til að svara nokkrum spurningum um stjórnmálin, m.a. um hvort að frekari stjórnmálaframi sé framundan.

Hver er Hanna Birna Kristjánsdóttir? „Hanna Birna Kristjánsdóttir er tveggja barna móðir í Fossvoginum. Ég stundaði nám í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands og lauk svo meistaragráðu í alþjóðlegum og evrópskum stjórnmálum frá Edinborgarháskóla árið 1993. Þetta voru spennandi tímar til að læra stjórnmálafræði, járntjaldið nýfallið og mikil gerjun í alþjóðapólitík.“

Hvar kviknaði áhuginn á stjórnmálum og hvað varð til þess að þú fórst að læra stjórnmálafræði? „Ég var mjög ung þegar áhuginn á stjórnmálum og þjóðmálum kviknaði. Var ekki há í loftinu þegar ég sat límd yfir sjónvarpsefni sem tengdist umræðum um pólitík, dáðist að mörgum stjórnmálamönnum þess tíma en datt þó aldrei í hug að það ætti fyrir mér að liggja að verða ein af þeim. Þessi sami áhugi á þjóðmálum varð þess valdandi að ég ákvað að læra stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, en draumur minn þá var að vinna við fjölmiðla og ég taldi að þetta nám myndi nýtast mér vel á þeim vettvangi.“

Sem stjórnmálafræðingur þekkir þú hið fræðilega sjónarhorn stjórnmálanna, myndir þú segja að það hafi nýst þér sem stjórnmálamanni?

„Já tvímælalaust. Mér finnst margt sem ég lærði hafa nýst mér vel. Fyrst og fremst þjálfaði námið með mér gagnrýna hugsun, en kenndi mér um leið ákveðið umburðarlyndi og virðingu fyrir

sjónarmiðum annarra. Námið hefur nýst mér mjög vel, auk þess sem ég ber afar mikla virðingu fyrir lýðræðinu og því skilyrðislausa valdi sem kemur frá fólkinu í landinu. Ég hef lengi haft áhuga á að kjósendur fái aukið vald og vægi í ákvarðanatöku og það eru ótrúleg forréttindi að fá að koma að slíkum verkefnum á vettvangi stjórnmálanna. Þannig efndum við í desember sl. til fyrstu rafrænu íbúakosningarinnar um forgangsröðun fjármuna í fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar vegna viðhaldsverkefna í hverfum borgarinnar í samstarfi við Háskóla Íslands. Við eigum að vera óhrædd við að gera tilraunir með lýðræðið. Svo þarf skattheimtan að vera hófleg því með háum sköttum er verið að taka vald af íbúunum.

Þegar þú lítur til baka, ætlaðir þú þér einhvertíma að fara út í stjórnmál? „Ef þú átt við hvort ég hafi tekið meðvitaða ákvörðun um slíkt þegar ég var ung er svarið afdráttarlaust neikvætt.

En ég sé samt að val mitt og ákvarðanir í lífinu hafa verið þannig að kannski var þetta alltaf í undirmeðvitundinni. Ég hef nú sagt í gamni að ætli það hafi ekki verið afskiptasemi og stjórnsemi sem hafa líklega drifið mig áfram til þess að fara í stjórnmál. Sérstaklega var ég ósátt við það hvernig jafnréttismálin voru að þróast þegar ég var yngri og þau stimpluð sem vinstri pólitík þegar jafnréttisbaráttan tengist ekki síður hugmyndum

um einstaklingsfrelsi. Mig langaði til að vera ein þeirra kvenna sem breytti þessu og tæki slaginn fyrir það sem ég tryði á. Mig langar að hafa áhrif á umhverfi mitt og það sem næst mér stendur og búa til gott samfélag.“

Sem borgarstjóri hefur þú fengið gríðarlega reynslu á sviði íslenskra stjórnmála, hefur þú huga á að nýta þá þekkingu á sviði landsmála í framtíðinni? „Hugur minn leitar ekkert annað í pólitík en að fá að vinna fyrir Reykjavík og borgarbúa. Tryggja að hér fái börnin okkar góða menntun, að fólk hafi raunverulegt val um þjónustu fyrir sig og börnin sín, að umhverfið sé til fyrirmyndar og að athafnasamt fólk og frumkvöðlar sjái tækifæri til að stofna hér fyrirtæki og láta drauma sína rætast, svo eitthvað sé nefnt. Og það er spennandi áskorun við þessar aðstæður að takast á við reksturinn og tryggja þjónustuna án þess að hækka skatta á borgarbúa. Þetta er ánægjulegt þjónustustarf fyrir borgarbúa, sem mér finnst einstaklega skemmtilegt að fá að sinna og það er ekkert annað sem mig langar að gera í dag. Ég hef einbeitt mér að störfum í þágu Reykvíkinga og eins og stendur er ég eingöngu í framboði til borgarstjórnar Reykjavíkur. Ég hef því ekki verið að hugleiða þátttöku í landsmálapólitíkinni.“

Geturðu nefnt það sem þú hefur haft að leiðarljósi á þínum pólitíska ferli? „Að hafa

sameiginlega hagsmuna allra borgarbúa að leiðarljósi í öllum mínum störfum. Mér finnst auk þess að kjósendur eigi að gera miklar kröfur til okkar sem veljumst til að gæta hagsmuna almennings í opinberum stöðum. Ég tek mjög alvarlega það sem mér er treyst fyrir og vona að borgarbúar geri miklar kröfur til mín og gefi mér þann dóm að ég hafi sett hagsmuni þeirra ofar öllu.“

Nú nýtur þú vinsælda innan jafnt sem utan flokks, hvers vegna heldur þú að sé? „Vinsældir í stjórnmálum koma og fara og ég hef það því ekki að markmiði í sjálfu sér í störfum mínum að vera vinsæl – frekar að ég nái árangri í starfi sem nýtist almenningi og mér sé þannig treyst til góðra verka. En þó er auðvitað ánægjulegt að finna fyrir

stuðningi og trausti hvort sem það er innan flokks eða utan.“

Getur þú gefið stjórnmálafræðingum sem ætla sér út í stjórnmál einhver ráð? „Ég hvet alla sem vilja hasla sér völl í stjórnmálum að vera óhrædda við að koma fram með nýjungar og lausnir. Það þarf að bera virðingu fyrir því sem er en stundum er mikilvægt að spyrja gagnrýnna spurninga um þær hefðir sem við höfum tileinkað okkur. Ég hef verið að gera það á vettvangi borgarstjórnar Reykjavíkur. Ekki síst í ljósi þeirrar reynslu sem við höfum gengið í gegnum sem þjóð. Af hverju er myndaður meirihluti gegn minnihluta að loknum kosningum? Af hverju skipa menn sér sífellt í fylkingar um stór mál? Hver segir að pólitík þurfi að vera svona átakamiðuð?

Er það besta leiðin til að stjórna borg? Ég stórefast um það og tel raunar að of mikil átök í íslenskum stjórnmálum hafi skaðað hagsmuni almennings.

Við verðum að horfa fyrst á það sem sameinar okkur og síður það sem sundrar – sérstaklega við þessar aðstæður. Við erum fyrst Reykvíkingar og Íslendingar og viljum öll von og tækifæri fyrir okkar þjóð og að hér sé gott að búa.

Það er því nauðsynlegt að við hugsum upp á nýtt hvernig við stundum stjórnmál og finnum nýjar leiðir til að leita bestu leiða fyrir almenning, sem á ekki að líða fyrir átök milli flokka eða manna.

Það eru þau ráð myndi ég gefa ungu og góðu fólki sem vill og þarf að láta gott af sér leiða fyrir samfélagið, m.a. með því að gefa sig að stjórnmálum.“

Íslendingar í eldlínu átaka

Ísland hefur um árabil starfrækt friðargæslu víða um heim og tekið þátt í margvíslegum verkefnum. En hvaða verkefni eru þetta sem hún sinnir, og að hvaða leyti hefur Ísland lagt sitt af mörkum? Arnar Arnarson settist niður með Guðna Bragasyni, forstöðumanni Íslensku friðargæslunnar í Utanríkisráðuneytinu.

Hvað er íslenska friðargæslan og hver er uppruni hennar? „Friðargæsla á vegum íslenskra stjórnvalda á sér nokkuð langa sögu, allt aftur til sjötta áratugarins, þegar íslenskir lögreglumenn störfuðu með friðargæslu Sameinuðu þjóðanna. Seinna fór að komast meira skrið á þessa starfsemi, þegar ófriðurinn á Balkanskaga geisaði. Þá sendi utanríkisráðuneytið fólk til starfa í nýju ríkjunum sem urðu til úr gömlu Júgóslavíu. Þetta voru lögreglumenn, læknar og hjúkrunarfræðingar sem þá fóru til starfa, fyrst með breska hernum en seinna með norska hernum. Þetta var sem sagt á 10. áratug aldarinnar. Ég man vel eftir þessari starfsemi á Balkanskaga, en þá fór ég með málefni Sameinuðu þjóðanna á alþjóðaskrifstofu ráðuneytisins. Nokkrum árum síðar var Íslenska friðargæslan formlega stofnuð, þann 10. september 2001. Þá var farið að veita meira fé til friðargæslu, starfstöðum fjölgað og farið að vinna með fleiri samstarfsaðilum, það er fjölþjóðasamtökum. Við höfum þannig sent okkar fólk til starfa innan ramma fjölþjóðasamtaka. Friðargæslan starfar sem deild innan utanríkisráðuneytisins. Í deildinni hafa verið þrír til fjórir starfsmenn sem hafa haldið utan um verkefnin og friðargæsluliðanna erlendis.“

Hver eru megin markmið friðargæslunnar? „Það má segja að meginmarkmiðið sé að leggja okkar á vogaskálinar til að stuðla að friði og öryggi í heiminum. Friðargæsla almennt séð getur sinnt verkefnum á ýmsum stigum ófriðar og flokkadrátta. Stundum eru friðargæsluliðar sendir á vettvangi beinlínis til að reyna að koma í veg fyrir átök, þ.e.a.s. að stuðla að stöðuleika og halda stríðandi fylkingum í sundur. Einnig geta verkefnin falist beinlínis í því að stilla til friðar. Síðast en ekki síst hafa friðargæsluliðar hlutverk að reyna að koma málum þannig fyrir að stríðandi aðilar geti farið að vinna saman þegar átökum lýkur. Íslenskir friðargæsluliðar hafa í flestum tilfellum verið við störf við slíkar aðstæður. Rétt er að taka það fram að allir íslenskir friðargæsluliðar

EFTIR ARNAR ARNARSON

eru borgaralegir starfsmenn. Þeir eru ekki í einkennisbúningum og bera þeir ekki vopn, nema þess sé krafist eins og t.d. á við um lögreglumenn sem starfa sem íslenskir friðargæsluliðar í Líberíu. Friðargæslustörfin eru margþætt og geta verið allt frá hefðbundinni friðargæslu og til ýmis konar eftirliststarfa eða þjálfunarstarfa.“

Er einnig verið að hjálpa við kosningareftirlit? „Kosningareftirlit hefur verið mikilvægur hluti af starfsemi friðargæslunnar, en það höfum við unnið í samvinnu við Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu (ÖSE). Við höfum sent fólk í kosningareftirlit til skemmri tíma, t.d. í Tajikistan og Úkraínu á þessu ári, en þar hefur verið þörf á eftirlit með því að kosningarnar fari fram á lýðræðislegan hátt. Einnig hefur friðargæslan sinnt ýmis konar mannúðar- og neyðaraðstoð við svæði og lönd þar sem hungursneyð geisar eða náttúruhamfarið, eins og t.d. í Haítí.“

Hvar í heiminum eruð þið stafandi? „Við erum að vinna á fjórum svæðum: Í Afganistan, þar sem núna er aðallega unnið að þróun og uppbyggingu og í Líberíu í Afríku. Þar starfa lögreglumenn eins og ég nefndi hér á undan. Lögreglumennirnir vinna á vegum Friðargæslu S.Þ. í líberískum lögreglusveitunum og aðstoða við að uppbyggingalöggæslu í landinu. Einnig störfum við á Balkanskaga en þar hefur Íslenska friðargæslan starfað lengst. Þar erum við nú með tvo starfsmenn í samvinnu við UNIFEM, sem sinna ýmsum hagsmunamálum kvenna og stöðu þeirra. Fjórða svæðið er Mið-Austurlönd og þar erum við líka í samvinnu við stofnanir S.Þ., Barnahjálp UNICEF, Flóttamannahjálpina fyrir Palestínu-Araba UNWRA

og skrifstofu fyrir samræmingu neyðaraðstoðar Sameinuðu þjóðanna OCHA. Þetta er því frekar víðtæk og fjölbreytileg starfsemi.“

Er nauðsynlegt fyrir litla þjóð eins og Ísland, sérstaklega í því erfiða árferði sem við eru í núna, að taka þátt í friðargæslusamstarfi við aðrar þjóðir? „Alveg tvímælalaust og það er mikill áhugi á störfum friðargæslunnar. Mér finnst aftur á móti eðlilegt vegna árferðisins að laga starfsemina að ástandinu, eins og aðrir hafa þurft. Umsvif Íslensku friðargæslunnar voru mun viðameiri fyrir tveimur til þremur árum en þau eru nú. Höfum við þurft að skera töluvert niður hjá friðargæslunni og erum nú með tíu fastar heilsársstöður, en við gerum ráð fyrir að geta fjölgað þeim þegar líður á árið. Þetta segir þó ekki alla söguna vegna þess að miklu fleira fólk kemur til starfa fyrir okkur í skammtímaverkefni. Í því sambandi má t.d. nefna samstarf okkar við Matvælaaðstoð S.Þ. en við höfum gert samning um að senda fólk til aðstoðar á erfiðum á svæðum, t.d. eins og í Súdan. Síðan höfum við verið með skammtímaverkefni í samvinnu við UNICEF, m.a. sent fjölmiðlafólk sem upplýsingafulltrúa á vettvang.“

Getur hver sem er tekið þátt í starfinu? Getur hver sem er sótt um og hvar sækja áhugasamir um? „Allir geta sótt um störf hjá friðargæslunni í gegnum vefsíðu Utanríkisráðuneytisins. Friðargæsluliðar koma víða að úr samfélaginu, t.d. lögreglumenn, hjúkrunarfólk, tæknimenn og sérfræðingar á hinum og þessum sviðum. Það er mjög mikilvægt að það sé breiður og fjölbreytilegur hópur, en ekki einsleitur, sem tekur að sér þessi störf,“

www.sportlif.is

Stacker 4 - sterkustu brennslutö ur í Evrópu!!

Opnunartími alla virka daga frá 11:00 til 19:00 og alla laugardaga frá 13:00 - 16:00

Hvaðan kom hann?

Hvert er hann að fara?

HVAÐ ER HANN?

Pétur Magnús Birgisson, stjórnmála- og hagfræðinemi skrifar um klámvæðingu innan Háskóla Íslands.

Hvaðan kom hann? Hvert er hann að fara ? HVAÐ

ER HANN? mælti stórvinur minn Adolf Ingi á Evrópumótinu í handbolta fyrr á þessu ári þegar Alexander Petterson sýndi heimsklassa varnarvinnu í leik gegn Póllandi. Hið sama spyr ég um Ólaf Pál Jónsson dósent í heimspeki á Menntavísindasviði Háskóla Íslands þegar hann básúnar í fjölmiðlum eins og gaggandi hæna um kvenfyrirlitningu, klám og sárasaklausum strípistaðaauglýsingum innan Háskóla Íslands.

Þessi þrælfemíníska umræða hefur verið á annan veginn, að karlpeningur nemendafélaganna sé í meiri mæli að stuðla að kvenfyrirlitningu og troða klámi upp í fangið á nemendum. Í því sambandi hafa verið nefnd karla og kvennakvöld þar sem einhver hópur drengja hefur lagt leið sína á strípistað. Það hefur verið gagnrýnt í gríð og erg af femínískum kjaftaklúbbum sem virðast eiga það eitt að markmiði að úthúða hinn venjulega karlmann sem einhverskonar mein í heimi kvenna. En á sama tíma sem aldrei er talað um, hvað eru stúlkurnar að gera á sama tíma og karlarnir eru að skemmta sér á sínum kvöldum? Jú þær eru einnig að fá sínum þörfum fullnægt með tækjasýningum með erótísku ívafi. Ég er jafnréttissinni en ekki femínisti, karlar og konur eiga að vera jöfn fyrir guði, mönnum og dýrum og þar af leiðandi þarf að taka tillit til beggja kynja.

Ritskoðun ekki íslensku samfélagi sæmandi

Strípistaðaauglýsingar hafa verið gagnrýndar og nemendafélög hreinlega verið sökuð um að stuðla að vændi og mansal með því að afla tekna fyrir útgefið efni með slíkum auglýsingum. Það hefur verið mælt fyrir því að slíkar auglýsingar skulu verða fordæmdar og bannaðar. Slík ritskoðun er ekki íslensku samfélagi sæmandi og fordæmi ég slíkar Sovét hugmyndir. Að banna auglýsingar á löglega starfsemi í landinu er hægt að líkja við leikfangaauglýsingu á barnatíma í sjónvarpi. Munurinn á leikfangaauglýsingum og strípistaðaauglýsingu er hinsvegar sá að það er fullmótað og þroskað fólk sem nemur nám við Háskóla Íslands. Þessar hugmyndir eru

því til þess fallnar að ég efist um hvort rót sé farin að vaxa við kynfæri mín.

Í markaðsfræðum eru hinum ýmsu aðferðum beitt til að fanga athygli þess markhóps sem ætlað er að ná til. Hér í háskólanum gilda sömu lögmál. Læknanemar auglýstu læknasloppa með myndum af bæði karli og konu í samskonar sloppum, því var ekki um að villast að þessar gaggandi hænur voru komnar á lappirnar og byrjaðar að valda hávaða. En þá þóttu þessar auglýsingar gera út á staðalímyndir. Ég er farinn að halda að kýmniheftni sé hreinlega sjúkdómur, en það var markmið auglýsinganna að lífga upp á dauðann hlut sem er sloppur í þessu tilfelli með því að hafa mynd af manneskju í sloppnum, en minnimáttarkennd þessara einstaklinga sem gagnrýna þetta er alger gagnvart þeirra ímynduðu staðalímyndum. Slíkri minnimáttarkennd er meðhöndluð hjá sálfræðingum en ekki með því að fá heilt samfélag til að samþykkja fötlun þeirra.

Í öllu þessu volæði hefur verið nefnt til sögunnar að setja nemendafélögum siðareglur. Í svoleiðis umræðu verða menn að stíga varlega til jarðar enda það umræðuefni sem hér um ræðir blásaklaust og því hreinlega spurning hvort ekki sé verið að vega að tjáningarfrelsi manna. „Ég tel það fráleita hugmynd að setja siðareglur á nemendafélögin. Fólk í háskóla á að geta greint á milli þess sem það telur vera rangt og rétt. Ef ekki, þá tel ég lausnina ekki vera bann heldur opna umræðu,“ segir Jakob Ómarsson formaður Mágusar, félag viðskiptafræðinema og aðrir formenn taka í svipaðan streng. „Það má ekki gleyma því að jafnréttisbarátta á að fjalla um bæði kynin en ekki miðast eingöngu við annað kynið. Okkur finnst ekki að sérstakra aðgerða sé þörf nema lög séu brotin,“segja fulltrúar Tinktúru, félags lyfjafræðinema.

Strípistaðaauglýsingar eru ekki ósiðlegar, að vera í sundfötum er ekki ósiðlegt, og vöðvamikill líkami er ekki synd. Þegar þetta er ritað er ekki bannað

að dansa á skýlunni, í ljósi þess finnst mér þessi umræða vera út úr öllu korti. Ég velti þeim fyrir mér sem berjast fyrir slíkum reglum hvort þeir fari í sund? Ég vil þá benda því fólki á það, að halda sig fjarri sundlaugum landsins, enda fullt af hálfnöktu fólki þar. Það væri kannski réttari að setja reglur um borðsiði á Háskólatorgi?

Einstaklingar sem líta á kynverur og sjá eitthvað pervertsískt í hvert skipti sem fólk beygir sig niður, heldur um handrið, blæs upp blöðru, er léttklætt á heitum sumardögum, eða svitnar í gufu, ef þessir venjulegir hlutir eru taldir á línu siðferðis þá þarf fólk að hugsa sig tvisvar um og láta leggja sig inn á þar til gerða stofnun. Ef við ætlum að lifa í samfélagsblöndu Sovétríkjanna og blygðunarkenndar Bandaríkjanna þá er ekki bjart yfir Háskólasamfélaginu. Það eina sem nemendafélögin eru að gera er að bjóða upp á fjölbreytt félagslíf og er engum skylt að taka þátt í því. Það er blessun íslensks samfélags eins og það er nú að hér ríkir frelsi og fólk hefur val.

Bakarí Jóa Fel -heitur matur og samlokur

Gómsætir tilbúnir réttir á góðu verði. Borðaðu á staðnum eða taktu matinn með þér.

Skinkupasta

Pasta, skinka, ferskir sveppir, paprika, sveppasósa, krydd og salt.

Kjúklingapasta

Kjúklingur, pasta, rautt pestó, grilluð paprika, svartar ólífur, fetaostur, salt og pipar, ferskt basil.

Nautakjöt með núðlum eða grjónum Núðlur eða grjón, nautakjöt, paprika, laukur, sveppir, teriaky-sósa og soya-sósa.

Nýbakað brauð fylgir með öllum heitum réttum.

Þarf að setja siðareglur á nemendafélögin?

Skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis og stjórnmálafræðin

Hin nýja og vandaða skýrsla Rannsóknarnefndar Alþingis um fall íslensku bankanna er mikil tíðindi í íslenskum stjórnmálum. Ekki vegna þess að meginlínurnar um stjórnmálin og stjórnsýsluna hafi ekki í aðalatriðum verið þekkt, heldur vegna þess að í skýrslunni er margt staðfest sem menn þóttust vita, en höfðu ekki rannsóknargögn til þess að staðfesta.

Skýrslan er mikill áfellisdómur yfir pólitískri siðmenningu á Íslandi, umræðuháttum stjórnmálanna undanfarna áratugi, fyrirgreiðslu og klíkuskap, svokölluðum klækjastjórnmálum og pólitískri spillingu. Stjórnsýslukerfið fær líka falleinkunn, skipulagsleysi, ábyrgðarleysi, slakar boðleiðir, ómálefnalegar ákvarðanir og skortur á sjálfstæði virðast jafnvel enn útbreiddari en menn héldu.

stjórnmálafræðinnar. Hún gefur fágæta innsýn í hugsunarhátt og starfshætti forystukjarnans (elítunnar) í íslenskum stjórnmálum. Rannsóknir á forystumönnum eru almennt erfiðar, m.a. vegna þess að þeir eru önnum kafnir og gefa sér oft ekki tíma til þess að tala við fræðimenn – en auk þess hafa þeir augljósan hag af því að lagfæra sannleikann og segja ekki frá því sem misjafnt kann að vera talið. Rannsóknarnefnd Alþingis naut þeirrar einstöku

„Skýrslan er mikill áfellisdómur yfir pólitískri siðmenningu á Íslandi, umræðuháttum stjórnmálanna undan farna áratugi, fyrirgreiðslu og klíkuskap, svokölluðum klækjastjórnmálum og pólitískri spillingu.“

Íslenskir stjórnmálafræðingar hafa fjallað mikið um þau megineinkenni íslenskra stjórnmála sem skýrslan setur nú í skýrt ljós. Ítarlega hefur verið skrifað um fyrirgreiðslustjórnmálin og samþættingu stjórnmála, efnahagslífs og menningar á 20. öldinni. Margir héldu að íslensk stjórnmál væru að breytast í átt til margræðis eða plúralisma – og um sumt hafa þau gert það. En skýrslan sýnir líka vinnubrögð sem hinir harðsnúnu fyrirgreiðslustjórnmálamenn á fyrri hluta 20. aldar hefðu verið fullsæmdir af. Í ljós kemur t.d. að hinum öflugu stjórnmálaforingjum Davíð Oddssyni og Jónasi Jónssyni frá Hriflu svipar um margt saman.

Mikilvægt er að Íslendingar læri af þessari miklu skýrslu. Menn eiga að ræða hana og niðurstöður hennar af yfirvegun og skynsemi –en ekki með þeim hætti Morfís-ræðuhalda, sem einkenna íslensk stjórnmál alltof mikið og hafa gert í heila öld að minnsta kosti. Skýrslan er ekki stóridómur fremur en önnur mannanna verk og ekki nákvæm leiðsögn um hvert skuli halda. En hún er skyldulesning fyrir þá sem vilja vinna að umbótum á íslenska stjórnmálakerfinu.

Skýrslan fjallar um ýmis meginviðfangsefni

aðstöðu að forystumennirnir voru lögum samkvæmt skyldugir til þess að mæta hjá nefndinni og að skýra satt og rétt frá. Margar frásagnirnar eru birtar orðréttar og segja mikla sögu, bæði efnislega og um þann hátt sem forystumenn nota til þess að tjá sig þegar sjónvarpsvélarnar suða ekki fyrir framan þá. Stundum minna ummæli íslenskra forystumannanna á frægar segulbandsupptökur Nixons af fundum í Hvíta húsinu.

Inngangsbókin Íslenska stjórnkerfið eftir Gunnar Helga Kristinsson, sem lesin er á fyrsta ári í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, bendir á mörg þau einkenni sem nú fá mikla umfjöllun vegna nýrra upplýsinga í rannsóknarskýrslunni og dramatískra frásagna fjölmiðla. Gunnar Helgi hefur fjallað ítarlega um fyrirgreiðslukerfið í íslenskum stjórnmálum, m.a. í greininni “Parties, states and patronage” sem birtist í West European Politics árið 1996. Hann fjallar líka um fyrirgreiðslu og marga veikleika íslensku stjórnsýslunnar í bókinni Embættismenn og stjórnmálamenn sem kom út 1994 – við mismikla hrifningu.

ÓLAFUR Þ. HARÐARSON FORSETI FÉLAGSVÍSINDASVIÐS HÁSKÓLA ÍSLANDS OG PRÓFESSOR Í STJÓRNMÁLAFRÆÐI

Síðustu árin hefur hann birt margar greinar í vefritinu Stjórnmál og stjórnsýsla, sem stjórnmálafræðingar við Háskóla Íslands gefa út. Þar hefur hann m.a. fjallað um nýjar rannsóknir á pólitískum stöðuveitingum og um sjálfstæði og ábyrgð ráðherra.

Það er verðugt viðfangsefni fyrir íslenska stjórnmálafræðinema – og líka fyrir fullvaxta fræðimenn – að nota hinn gríðarlega efnivið sem finna má í skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis til þess að prófa tilgátur sem stjórnmálafræðingar og aðrir hafa sett fram á undanförnum árum og áratugum um íslensk stjórnmál og stjórnsýslu.

Skýrslan er dýrmætt gagnasafn, sem nota má við kenningasmíð og fræðilega greiningu á pólitískum veruleika á Íslandi – og raunar

„Inngangsbókin Íslenska stjórnkerfið eftir Gunnar Helga Kristinsson, sem lesin er á fyrsta ári í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands, bendir á mörg þau einkenni sem nú fá mikla umfjöllun vegna nýrra upplýsinga í rannsóknarskýrslunni og dramatískra frásagna fjölmiðla.“

gagnast víðar.

Svokallaðar valdsrannsóknir voru framkvæmdar á ýmsum Norðurlöndum fyrir um

það bil þrjátíu árum og endurteknar fyrir áratug. Þetta voru umfangsmiklar (og dýrar) rannsóknir. Stjórnmálafræðingar fóru vandlega í gegn um megineinkenni stjórnmálakerfa landanna – rannsökuðu hvernig valdinu væri dreift. Íslensk rannsókn af svipuðu tagi hefði verið líkleg til þess að afhjúpa marga þá veikleika stjórnmálakerfisins sem skýrsla rannsóknarnefndarinnar leiðir nú í ljós. Þingsályktunartillaga frá Haraldi Ólafssyni um íslenskra valdsrannsókn var reyndar samþykkt á Alþingi á níunda áratug síðustu aldar. Ekkert varð hins vegar úr framkvæmdinni. Hvers vegna?

Sigríður Klingenberg skyggnist inn í framtíð stjórnmálaforingjanna

EFTIR BJÖRGVIN FANNAR BJÖRNSSON OG GUNNÞÓRUNNI JÓNSDÓTTUR

Við mættum hress að heimili Sigríðar Klingenberg á Álftanesinu. Hún tók á móti okkur með hlýjum hug og bauð okkur te og með því. Orkan inni á heimili hennar var með eindæmum og eftir viðtalið flugum við heim með hugann fullan af gleði og kærleika. Hún Sigríður leyfði okkur að skyggnast með sér í indverska talnaspeki sem hún notar til að sjá í framtíðina og fengum við hana til að skoða hana hjá forystumönnum þjóðarinnar. Við fylgdumst spennt með gangi mála og hér er það sem hún hafði að segja.

Sjá næstu opnu.

Formaður Vinstri Grænna:

STEINGRÍMUR J. SIGFÚSSON

4. 8. 1955 = 32 = 5

Steingrímur er í talnaspeki talan 5 sama tala og frú Klingenberg og Þórhallur miðill, svo það gæti falist í honum lítill spámaður. Margir spámenn eru með fimmuna inní tölunum hjá sér, svo það er voðalega gott að hafa einhvern sem sér aðeins lengra í ríkisstjórninni og sérstaklega núna. Þetta fólk hefur yfirleitt mikinn kraft í ræðumennsku og geta orðið góðir skemmtikraftar. Ég get alveg séð hann Steingrím fyrir mér, ef illa færi, að hann yrði góður skemmtikraftur. Hann er mikill kennari og hann á eftir að kenna fólki mikið. Hann er staðfastur og gefst ekki upp og hefur gaman að því sem hann gerir. Honum líkar það að vera í ríkisstjórn á þessum tímapunkti því að hann er mikið fyrir áskoranir. Allar tölur sem hann er með inni hjá sér eru svona áskorunar tölur, svo að hann er ávallt vakandi og í viðbragðsstöðu. Mér sýnist Steingrímur hafa alveg 9 líf svo að ekkert getur nú skaðað hann. Hann á eftir að verða bæði gamall og gera mikið meira í stjórnmálum en hann hefur gert og mun varla blettur falla á þann feril.

Hann hefur áttuna inni í talnaspekinni og hún er sterk í tölunum, þar sem hann er fæddur í ágúst. Hann því líka snöggur að taka ákvarðanir og það sem þau Jóhanna og hann hafa sameiginlegt er að þau eru bæði fædd fjórða, bæði með fjarkann inni, það gerir þau ægilega þrjósk. Þau eru líka mjög þrjósk á því að vera saman og passa að fólk sjái ekki að þau ætli að slíta sambandinu. Þau hefðu t.d. átt ægilega vel sem hjón og það hefði orðið langt hjónaband. Það eru ótrúlega margir hlutir sem þau verða sammála um. Þau hafa bæði verið að mótmæla og ná ótrúlega vel saman í þessu samstarfi

Steingrímur er að byrja á ári 5 eins og maður kallar það og hann fór í þessa tölu í ágúst. Þetta er mjög erfitt ár sem hann er að fara í gegnum en það verður fjölbreytt og litríkt. Honum á í raun eftir að finnast það áhugavert og skemmtilegt þó að það sé erfitt. Næsta ár verður ofboðslegt sprengiár og það verður svolítið sérkennilegt hvernig það mun raðast upp hjá þeim skötuhjúunum. Ég verð að taka þau pínulítið saman því þau standa náttúrulega sterkt saman í darraðardansinum þó þau séu í sitthvorum flokknum.

Ég get ekki betur séð en að Sjálfstæðisflokkurinn mun auka og auka við fylgi sitt, svo að þetta verður svolítið erfitt fyrir þessa samsteypustjórn.

En hann Steingrímur er fimma og er á árinu 5 og það er lukkukraftur yfir því. Hann er í góðum gír og góðum málum á þessu ári og hann mun ekki láta deigan síga né segja af sér, ekki undir neinum kringumstæðum.

Formaður Framsóknarflokksins: SIGMUNDUR DAVÍÐ GUNNLAUGSSON

12. 3. 1975 = 28 = 1

Ég get ekki betur séð en að Sigmundur Davíð sé góður drengur, ljúfur strákur og hvers mann hugljúfi Hann er ás og ásarnir standa nú yfirleitt við það sem þeir segja. Því er nú gott að hafa nokkra ása í pólitíkinni en það er nokkuð sjaldgæft að þeir leggi fyrir sig þann grunn. Það er mikið sjálfstæði sem einkennir oft ásana og þeir eru tryggir sjálfum sér.

Ég er eiginlega ekkert viss um hvað verður úr þessu hjá Sigmundi. Hann er á endaloksári, hann er á tölu 9 á þessu ári og það er þýðir í raun svona endalok hjá honum. Það sem honum finnst ekki nógu skemmtilegt, lokar hann og byrjar á nýjum krafti á næsta ári, á nýjum hlutum. Ég sé hann hins vegar áfram í Framsóknarflokknum. Ég sé ekki að neinn sé að hrinda honum neitt frá og mér finnst hann vera í góðum málum sem svona miðjumaður.

Það kemur ekki neinn svaðalega mikill kraftur með tölunum hans. Hann er með 2 og 3 inni, það eru voðalega ljúfar tölur. Hann er tilfinningaríkur og þægilegur og getur tekið ákvarðanir. Það er nú ágætt fyrir hann að vera í pólitík svo sem en honum gæti boðist svo sem miklu skemmtilegra starf árið 2011. Þá þarf hann líklega að hugsa sig um hvað hann vilji gera, þ.e. hvort hann vilji dvelja í pólitíkinni eður ei. Þetta verður heldur strembið hjá honum en hann mun blómstra í sínu lífi hann Sigmundur Davíð og mun eiga eitt besta tímabil lífs síns árið 2011 og uppúr því. Það er mjög góð orka sem fylgir honum.

Formaður Sjálfstæðisflokksins:

BJARNI BENEDIKTSSON

26. 1. 1970 = 26 = 8

Í talnaspeki þá er Bjarni 8. Áttan er fljót að hugsa og fljót að taka ákvarðanir. Áttan horfir beint fram á veginn. Hún er alltaf skemmtileg og þar af leiðandi heillandi og hefur þann hæfileika að heilla alla með sér. Bjarni hefur þessa hæfileika þó að hann hafi kannski hnotið um einhverja steina núna undanfarið. En ekki skal halda það í eina mínútu að hann ætli sér að verða úr leik! Bjarni byrjaði samkvæmt þessari indversku talnaspeki sem ég nota á ári 1, sem sagt um áramótin í fyrra.

Ég sé að Bjarni er að fá með sér hulduher, svo að það verður ekki eins mikill darraðardans í Sjálfstæðisflokknum eins og lítur út fyrir að vera í augnablikinu. Síður en svo skal fólk halda að hann sé veiklulegur og geti ekki hlutina því hann á eftir að koma okkur mjög mikið á óvart.

Ég get ekki séð að tími hans Bjarna sé upprunninn. Mér sýnist að hann fari á sitt besta tímabil eftir um það bil 3 ár svo að það verður kannski ekki neitt nýtt að frétta á næsta leyti. Sól hans verður ekki endilega hæst á lofti á þessu ári. En þetta ár verður nú reyndar fljótt að líða og sem betur fer er komið eldgos svo við getum nú farið að einblína á aðra hluti líka en ástandið í þjóðfélaginu.

Bjarni var alinn upp til að verða forystusauður og forystusauður verður hann þar sem hann hefur mikið afl til forystu. Hann á eftir að koma sterkur fram og sýna að það er engin linkind í honum. Hans tími mun koma þó að tímasetningin liggi ekki ljóst fyrir.

En annars er góð orka yfir honum og hann hefur í mörg horn að líta. Bjarni á eftir að koma úr þessum átökum sem hanga yfir honum núna með hreinan skjöld. Hann er mikill fjölskyldumaður og setur fjölskylduna í fyrsta sæti. Hann er líka mjög tilfinningamikill maður og tilfinningaríkur svo að hann tekur inn á sig hluti. Tilfinningaorka hans er sterk.

Formaður Samfylkingarinnar: JÓHANNA SIGURÐARDÓTTIR

2. 10. 1942 = 21 = 3

Jóhanna er trygg sínum og trygg málstað sínum allt til enda. Hún hefur mikla þrjósku í kortinu sínu og fólk skal ekki halda svo glatt að hún gefist upp. Hún er með mikla leiðtogaorku, leiðtogakraft og hennar tími er kominn (þó hún hafi kannski ekki verið að tala um þennan tíma fyrir nokkrum árum þegar hún sagði þessi fleygu orð).

Hún er þristur og þristurinn á yfirleitt gott með að aðlaga sig að öllum mögulegum hlutum og það hefur sýnt sig og sannað að það er gott að vinna með þessum tölum. Ég get ekki betur séð að þau séu að dansa bara ágætlega saman, Steingrímur og Jóhanna, og að þessi vals þeirra sé þó nokkuð vel skipulagður hjá þeim. Jóhanna er á andlegri tölu á þessu ári og hún mun þurfa að vinna mikið í sjálfri sér. Hún er að fara á mjög sterkt ár, hún Jóhanna og það byrjar hjá henni þegar það haustar. Í ár er hún á tölunni 7, sem er oft rosalega erfitt fyrir taugakerfið og það hamrar nú aldeilis á taugakerfinu hennar Jóhönnu á þessum dögum og ekki vildi ég býtta við hana, alveg sama hvað væri í boði. Þrátt fyrir þetta á hún eftir að halda út sterk þetta árið.

Jóhanna þarf að hugleiða mikið á þessu ári, þarf að einbeita sér að því að hvíla sig og hún á að drekka mikið vatn og ná í orkuna frá jörðinni. Gott væri fyrir hana að fara í sumarbústað eða labba við sjóinn því henni gæti orðið hætt við á þessu ári að jarðtenging hennar verði ekki í nógu góðu lagi og þá getur hún átt við höfuðverki eða ýmis önnur streitumerki. Eftir því sem Jóhanna tengist betur jörðinni þá gengur henni miklu betur og hún eflist bara við hverja raun, svo þið skulið ekki halda að hennar tími sé búinn.

Færasti samningamaður Íslands fer fyrir aðildarviðræðum við ESB

EFTIR HEIMI HANNESSON

Ísland stendur á krossgötum því á síðasta ári var formlega sótt um aðild að Evrópusambandinu. Stefán Haukur Jóhannesson er aðalsamningamaður Íslands í aðildarviðræðum Íslands og Evrópusambandsins. Stefán Haukur er einn reyndasti samningamaður Íslands á alþjóðavettvangi. Hann hefur verið sendiherra Íslands gagnvart Evrópusambandinu í Brussel frá árinu 2005. Íslenska leiðin fékk Stefán Hauk til að fræða okkur um stöðu mála í aðildarferlinu.

Nýlega var skipuð samninganefnd sem fer fyrir Íslendingum í komandi aðildarviðræðum við Evrópusambandsins. Hverjir skipa þessa nefnd og hvert er hlutverk þitt sem formaður nefndarinnar? „Vegna samningaviðræðnanna höfum við sett upp ákveðið skipulag á því hvernig við ætlum að þróa samningsmarkmiðin og halda utan um allt þetta ferli. Samninganefndin er þungamiðjan í þessu skipulagi og öllu því sem framundan er. Einvala lið situr í samninganefndinni, hópur sem hefur verið valin út frá sérfræðiþekkingu sinni og reynslu á ýmsum sviðum, alls 18 einstaklingar. Undir þessari aðalsamninganefnd eru síðan tíu samningahópar sem fjalla munu einstök svið. Í þessum undirhópum aðalsamninganefndarinnar eiga m.a. sæti fulltrúar hagsmunaaðila, t.d. í landbúnaði o.s.frv. Formenn þessara tíu undirhópa eiga allir sæti í aðalsamninganefnd sem ég veiti. Okkar hlutverk í nefndinni er og verður því að fjalla um samningsmarkmiðin og vera ríkisstjórn til ráðgjafar í ferlinu.“

Nú er þetta ekkert smá ferli, það er bæði langt og af miklu að taka. Hvernig byrjar maður svona verkefni, hvert er fyrsta skrefið? „Samningahóparnir eru allir byrjaðir að vinna. Sú vinna felst í að skoða löggjöfina, þá evrópsku og íslensku. Hver á sínu sviði til þess að meta hvar og þá hvað beri á milli. Þessi vinna skilast svo til aðalsamninganefndarinnar. Þá fáum við í samninganefndinni heildarsýn á stöðu mála. Núna höfum við fyrst og fremst verið að stilla saman strengi, kynnast og fá skýrslur frá samningahópunum af þeirri vinnu sem er að eiga sér stað og búin að eiga sér stað. Þegar vindur fram mun nefndin fara í það að ræða samningsmarkmiðin og framhaldið.“

Og þá að Icesave! Er deilan búin að skemma eitthvað fyrir aðildarferlinu? „Nei, ég get ekki sagt það. Vissulega er Icesave mjög erfitt mál og í sjálfu

sér ekki gott að eiga í milliríkjadeilu við nein ríki, hvort sem að það er ESB-ríki eða ekki. Það hefur ekki verið tengt aðildarferlinu, það hefur haft sinn gang fram að þessu þrátt fyrir að Icesave deilan sé óleyst.“

Fyrir utan þessu stóru deilumál, landbúnaðurinn og sjávarútvegurinn, hvar sérðu að helst muni sigla í strand? „Ég held að helstu sviðin hafi verið nefnd, sjávarútvegs- og landbúnaðarmál.“ Er Ísland s.s. orðið það vel aðlagað að löggjöf ESB í gegnum EES samninginn að þetta munu vera helstu málin í samningaviðræðunum? „Þegar að ESB semur við ríki þá opnar það 35 kafla, eða efnissvið, við erum í raun og veru búin að dekka 22 kafla af þessum 35 í gegnum EES samninginn.” Hvenær sérðu fyrir þér að samningur verði kominn í hús? „Þetta er nú ferli sem tekur sinn tíma og ég fer varlega í það að vera að setja einhverskonar tímamörk því að það eru hagsmunir sem að ráða ferðinni. Ég held því að við förum ekki að setja okkur neinar gervi dagsetningar. Það má þó benda

á það að þegar Austurríkismenn, Finnar og Svíar sömdu um aðild á sínum tíma, sem voru kannski í svipaðri stöðu og við, þá tók það svona eitt til eitt og hálft ár eftir að viðræður hófust. Þannig að það má kannski aðeins líta til þess.“

Marten Kokk, ráðuneytisstjóri utanríkisráðuneytis Eistlands, sagði að fyrir þeirra aðild hafi verið tilfinnanlegur skortur á frönskumælandi fólki og sérfræðiþekkingu. Sérðu fyrir að það verði vandamál á Íslandi? „Í aðildarviðræðunum held ég að það eigi ekki eftir að verða vandamál, en það verður stórt verkefni, þegar og ef til aðildar kemur, að finna nægilega marga þýðendur og túlka.“

Þú mælir með kvöldskóla í frönsku fyrir okkur háskólanema? „Já, það eru nú uppi hugmyndir um að setja upp túlka og þýðinganám á Íslandi þannig að það er ekkert galið. Hvort sem við verðum aðilar eða ekki þá er mikil þörf á túlkum og þýðendum vegna þess að þessi alþjóðavæðing heldur áfram og það kallar alltaf á tungumálakunnáttu.“

Stjórnmálafræðingar

SVAVAR HALLDÓRSSON

fréttamaður á Ríkisútvarpinu og formaður félags stjórnmálafræðinga.

Við hvað starfar þú í dag? „Ég er fréttamaður hjá Ríkisútvarpinu. Fjalla þar um mest viðskiptalífið og pólitíkina, bæði fyrir útvarp og sjónvarp. Að auki hef ég tekið að mér alls kyns skemmtileg verkefni sem tengjast faginu.“

Stefndir þú á að starfa við það á þínum námsárum? „Því var nú reyndar þannig háttað að ég vann mest allt háskólanámið sem fréttamaður. Hins vegar stefndi ég þá, og geri enn, að fræðistörfum og rannsóknum. Svo væri líka gaman að nýta prófið innan stjórnsýslunnar.“

Hefur stjórnmálafræðin komið þér að gagni í starfi þínu? „Stjórnmálafræðin er gríðarlega yfirgripsmikil og skemmtileg fræðigrein. Hún hefur nýst mér afskaplega vel í starfi, ekki síst sú nálgun og hugsun sem manni var innrætt.“

Eftirminnilegur kennari úr deildinni? „Ég er á því að deildin okkar í Háskóla Íslands sé afskaplega vel mönnuð. Þessir gömlu og reyndu kenndu manni ótrúlega margt sem maður býr að.“

Ronaldo eða Messi? „Messi, af því að Bogi Ágústsson og Hallgrímur Indriðason sem sitja sitthvoru megin við mig segja það.“

Eftirminnilegt atvik á skólagöngunni? „Langar próftarnir með vökunóttum og kaffi hafa yfir sér rómantískan blæ í minningunni. Síðan var það skemmtileg upplifun þegar það rann upp fyrir manni einn daginn að maður var orðinn sérfræðingur. Sú tilfinning var svona eins og auka-prófskírteini.“

Fréttir á CNN eða BBC? „BBC er auðvitað einn vandaðasti fjölmiðill sem við höfum aðgengi að og við lítum gjarnan þangað í leit að fyrirmynd. CNN á auðvitað sína spretti, en það er varla sanngjarnt að bera þetta saman.“

ERLA ÓSK ÁSGEIRSDÓTTIR

fyrrum formaður Politica og varaþingmaður Sjálfstæðisflokksins.

Við hvað starfar þú í dag? „Ég starfa sem sérfræðingur í markaðsdeild Landsbankans og öðru hvoru fæ ég tækifæri til að starfa sem þingmaður Reykvíkinga, sem fyrsti varaþingmaður Sjálfstæðisflokksins.“

Stefndir þú á að starfa við það á námsárunum? „Reyndar ekki. Hafði alltaf stefnt á að vinna í utanríkisþjónustunni.“

Hefur stjórnmálafræðin komið þér að gagni í starfi þínu? „Stjórnmálafræðin hefur gagnast mér að mjög vel að mörgu leiti, sérstaklega reyndist aðferðarfræðin mér vel í starfi mínu við markaðsrannsóknir.“

Eftirminnilegur kennari úr deildinni? „Það er ekki hægt að gera upp á milli þeirra. Óli Þ., Gunnar Helgi, Svanur, Baldur, Hannes og Úlfar áttu stóran þátt í að gera námsárin að þeim áhugaverða og skemmtilega tíma sem þau voru. Ég verð að bæta við að Margrét Björnsdóttir, fyrrverandi forstöðumaður Stofnunar stjórnmála- og stjórnsýslufræða reyndist mér afar vel á þessum tíma sem einskonar þriðja foreldri.“

Hvernig var að vera formaður Politica? „Það var algjör snilld. Ég var með mjög öfluga og metnaðarfulla stjórn með mér sem setti sér háleit markmið um að koma Politica á kortið sem eitt öflugasta nemendafélag háskólans. Við vorum með vísindaferðir á hverjum föstudegi ásamt því að halda Forum Politica reglulega í samstarfi við hina ýmsu samtök. Við gáfum út Íslensku leiðina og bækling um stjórnmálafræðina. Við settum upp nýja vefsíðu ásamt því að vera í miklu samstarfi við önnur nemendafélög skólans um viðburði. Jafnframt létum við útbúa farandbikarinn Hólmsteininn.“

Eftirminnilegt atvik á skólagöngunni? Þau eru fjölmörg, en eftirminnilegast var þegar ég og fyrrverandi formaður Politica fórum á ráðstefnu stjórnmálafræðinema í Slóveníu og gistum í gömlu fangelsi en það var hins vegar ekki það eina eftirminnilega við ferðina heldur neyddumst við til að taka leigubíl yfir Alpana til Austurríkis til að missa ekki af ódýra fluginu okkar. Hef ekki tekið leigubíl milli landa síðan.“

VIGNIR ÖRN HAFÞÓRSSON

sérfræðingur hjá Vinnumálastofnun og formaður Politica, 2007-2008.

Við hvað starfar þú í dag? „Ég starfa sem sérfræðingur hjá Vinnumálastofnun.“

Stefndir þú á að starfa við það á þínum námsárum? „Nei, það var nú ekki í upphaflegu plönunum.“

Hefur stjórnmálafræðin komið þér að gagni í starfi þínu? „Heldur betur. Á hverjum degi þarf ég að nota þá þekkingu og tækni sem ég aflaði mér í náminu. Sérstaklega hafa þó áfangarnir í opinberri stjórnsýslu og aðferðafræði komið mér mikið að gagni og hvet ég alla til að leggja ríka áherslu á þann part námsins, þótt það sé ekki uppáhald margra.“

Tálknafjörður vs. Brussel, hvort er málið í sumar? „Allir vegir liggja til Tálknafjarðar þessa daganna.“

Eftirminnilegur kennari úr deildinni? „Það hlýtur að vera Hannes Hólmsteinn Gissurarson. Hvaða skoðanir sem menn hafa á stjórnmálaskoðunum hans er hann skemmtilegur kennari og eru áfangarnir hans einstaklega líflegir. Eins var eini áfanginn sem Jón Baldvin Hannibalsson kenndi einstaklega skemmtilegur og í raun einstakt að fá að læra um utanríkismál hjá fyrrverandi utanríkisráðherra.“

Eftirminnilegt atvik á skólagöngunni? „Eitt sinn þegar ég var formaður Politica, fóru lystamiklir samnemendur mínir á American Style eftir vísindaferð í Vífilfell, þar sem ríflega var veitt. Var farið að svífa mikið á fólk og sungu menn og dönsuðu uppi á borðum og fékk hvorki ég né aðrir rönd við reist. En þetta var um kvöldmatarleytið. Þegar allir höfðu borðað sig sadda og síðasti stjórnmálafræðineminn datt út, vatt ég mér í eldhúsið og þakkaði kærlega fyrir gestrisnina. Að sjálfsögðu fyrir hönd Orators, félags laganema.“

Telur þú að það þurfi að endurnýja verðlaunagripinn á Stjórn-Hag deginum, Hólmsteininn? „Það er löngu kominn tími á það. Í raun er ótrúlegt hvað menn hafa lagt mikið á sig til að sigra þennan óskapnað.“

KRISTÍN MARÍA BIRGISDÓTTIR

fyrrverandi ritstjóri Íslensku leiðarinnar og oddviti Lista Grindvíkinga fyrir komandi sveitarstjórnarkosningar.

Við hvað starfar þú í dag? „Ég hef unnið í Grunnskóla Grindavíkur sl. tvö ár í sérkennslu. Ég klára kennsluréttindanám í vor og vonast til að ná að klára meistaranámið mitt í mannauðsstjórnun í HÍ í haust eða febrúar. Blessuð rannsóknarritgerðin eftir. Þessa dagana er ég annars á fullu í kosningabaráttu en ég er oddviti nýs framboðs, Lista Grindvíkinga.“

Hvernig var að ritstýra Íslensku leiðinni á sínum tíma? „Það var gríðarlega skemmtilegt enda frábær hópur stúlkna sem skipaði ritstjórnina. Við hugsuðum stórt og vildum gera flott, fræðilegt blað sem gaman væri að eiga og glugga reglulega í. Við byrjuðum á því að hittast í júlí 2005 og leggja línurnar. Fórum á fullt í að afla auglýsinga og styrkja fyrir blaðið. Afraksturinn var glæsilegur og blaðið kom út í byrjun nóvember sama ár. Blaðið stóð svo vel undir sér að við héldum útgáfupartý í kjölfarið þar sem öllum kennurum deildarinnar var boðið ásamt þeim greinarhöfundum sem hjálpuðu okkur að gera blaðið eins glæsilegt og það varð.“

USA vs. Brussel, hvort er málið? „Ég fór aldrei til Bandaríkjanna með hópnum sem fór, því miður. En Brussel var klárlega málið! Við erum stór vinahópur úr stjórnmálafræðinni sem kynntist í þessari ferð og við hittumst alltaf reglulega og höfum passað upp á að halda hópinn og þeim einstöku vinatengslum sem þar mynduðust. Hvet alla til að fara í þessa ferð ef þeim gefst kostur á og ef enn er boðið upp á þá námsferð.“

Eftirminnilegt atvik á skólagöngunni? Vá, þau eru svo mörg. Ég held að allar stundirnar sem við vinirnir sátum og lærðum fyrir jóla- og vorprófin hafi verið eftirminnilegastar. Eftir síðasta prófið var venjulega farið á Stúdentakjallarann sáluga og fengið sér öl.“

Hvernig fannst þér félagslífið í stjórnmálafræðinni? „Mjög gott. Það fer auðvitað eftir starfi stjórnar hverju sinni en þær stjórnir sem störfuðu á meðan ég var í náminu voru mjög öflugar.“

Jón Gnarr yfir á svið stjórnmálanna

EFTIR JANUS ARN GUÐMUNDSSON

Jón Gnarr fer jafnan sínar eigin leiðir. Það er í raun óþarfi að kynna Jón Gnarr því hvert mannsbarn á Íslandi þekkir þennan hæfileikaríka og fjölhæfa listamann. Hann hefur verið þekktur fyrir ýmis uppátæki í gegnum tíðina, en í seinni tíð er hann helst þekktur fyrir túlkun sína á Georg Bjarnferðarsyni. Nú fetar hann hins vegar nýja braut og hefur ákveðið að hella sér út í stjórnmálin. Hann leiðir lista Besta flokksins fyrir komandi borgarstjórnarkosningar sem gæti orðið að sögulegu framboði í stjórnmálasögu Íslendinga.

JANUS: Hvenær kviknaði sú hugmyndin að fara framboð?

JÓN GNARR: „Þessi hugmynd er nú búin að vera að velkjast um mjög lengi. Ég var búinn bíða eftir rétta tímanum og er búinn að vera að velta fyrir mér hvernig best væri að gera það. Þetta tók á sig mynd í vetur, svo var ég endanlega búinn að ákveða þetta í nóvember.“

JANUS: Hver var hvatinn á bak við framboðið?

JÓN GNARR: „Hvatinn er í raun og veru stjórnmál, og það sem er gerist innan stjórnmála er alveg einstaklega yfirborðskennt. Það eiga að ríkja ákveðin gildi sem standa fyrir stjórnmálum, en á bak við þau er oft ekkert. Það er mjög yfirborðskennt að hlusta á stjórnmálamenn tala saman. Þeir breiða innihaldsleysið yfir með umbúðum og þess vegna langaði mig að koma með þetta framboð.“

JANUS: Hvernig hyggst þú fjármagna framboð þitt?

JÓN GNARR: „Ég er núna búinn að senda út bréf til allra stærstu fyrirtækja landsins og óska eftir fjárstuðningi frá þeim. Þau fyrirtæki sem munu styðja okkur fá það margfalt til baka, því leyni ég ekki. Við erum búin að fá fjárframlög frá fyrirtækjum sem vilja þó halda því okkar á milli. Ég er t.d. tilbúinn að koma í þætti og halda vörumerkjum fyrirtækja á lofti fyrir pening.“

JANUS: Sérð þú eitthvað athugavert við stjórnmálin eins og þau er í dag?

JÓN GNARR: „Pólitíska sviðið er orðið svo firrt og spillt, ég þoli ekki svona spillt drasl! Ég þoli ekki þegar menn mæta á fundi og borða vínarbrauð þegar það þarf virkilega að gera eitthvað. Ef við tökum sem dæmi RÚV. Það er drasl. Menn reka RÚV eins og sendiráð og þetta er eins og losunarstöð fyrir úrelta einstaklinga. Þetta batterí sýgur í sig fjóra milljarða á ári, en hvað fáum við til baka? Jú, Martein!“

Landbúnaðarráðherra, sem ég veit ekkert hvað heitir, virkar sem alveg ótrúlega asnalegur náungi. Þetta er gaur sem ætti í raun og veru að búa á einhverskonar sambýli.

JANUS: Fékkstu pólitískt uppeldi?

JÓN GNARR: „Já, ég var alinn upp á heimili þar sem pabbi minn var stalínisti og byltingarsinnaður kommi. Ég byrjaði á því að ganga til liðs við byltingarsinnaða kommúnista þegar ég var 16 ára. Ég las t.d. allt um díalektíska efnishyggju sem ég hreinlega skyldi ekki. Síðar gerðist ég anarkisti með pönkinu en eftir því sem ég kynntist fólki betur, þá þróaðist þetta út í einstaklingshyggju. Maðurinn á bara að fá að gera það sem hann vill án þess að vera að trufla aðra. Í rauninni aðhyllist ég raunsæisskynsemishyggju. Það sem er raunverulegt er það sem ég aðhyllist.“

JANUS: Eftir hverju munt þú fara þegar þú greiðir atkvæði í borgarstjórn?

JÓN GNARR: „Ég mun greiða atkvæði eftir því sem er mest töff og raunverulegt.“

JANUS: Hefurðu mikinn áhuga á stjórnmálum?

JÓN GNARR: „Nei, ég get ekki sagt það. Umræðan er of djúp og fólk nennir hreinlega ekki þessari djúpu umræðu. Fólk vill fá að finna að það sé verið að vinna í málunum,“ segir Jón sem telur að stjórnmál hafi breyst mikið og nú sé kominn ný stefna. „Hér áður fyrr snérust stjórnmál um að lofa almúganum bjartari framtíð, en upp úr aldamótunum byrjuðu stjórnmál að snúast um hræðsluáróður og að hræða almenning. Þessi taktík virkar miklu betur hjá þeim, þ.e.a.s. að hræða almúgann, og ég er mjög ósáttur við það hvernig þessu er háttað.“

JANUS: Mun besti flokkurinn eitthvað skipta sér af utanríkismálum?

JÓN GNARR: „Okkar fyrsta verk verður að slíta stjórnmálasambandi við Noreg og Breta. Norðmenn eru leiðinda fólk og við megum ekki gleyma því að forfeður okkar fóru frá Noregi vegna þess að Norðmenn voru svo leiðinlegir. Svo stóð alltaf til að fara til baka þegar þeir væru orðnir skemmtilegir á ný, en þeir verða bara leiðinlegri með árunum. Hvað Breta varðar, þá hafa þeir svívirt okkur hvað varðar þessi hryðjuverkalög, og mér finnst bara um að gera að slíta stjórnmálasambandi við þá. Það eina sem við fáum frá þeim er sulta.“

JANUS: Hver eru ykkar helstu stefnumál?

JÓN GNARR: „Þau eru mörg. Fyrir það fyrsta viljum við ísbjörn í Húsdýragarðinn. Börn hafa takmarkað gaman af því að horfa á kind, það vantar eitthvað fútt í garðinn. Í öðru lagi viljum við flytja inn froska og íkorna í Hljómskálagarðinn og tjörnina. Þetta eru hin raunverulegu loforð. Síðan erum við með fullt af popúlískum loforðum til þess að ná okkur í atkvæði. Þau er m.a. að veita öllum Reykvíkingum frítt í sund og frí handklæði. Engin á að burðast með blaut handklæði, það er að sjálfsögðu mannréttindabrot. Síðan viljum við gefa ókeypis í strætó fyrir alla námsmenn og viljum setja upp vinnuaðstöðu fyrir námsmenn í strætisvögnum. Að lokum viljum við flytja inn gyðinga til að rétta við efahagskerfið, því þeir kunna jú að fara með peninga. Ég var að hugsa um að búa til gettó í Skeifuna því þar er svo mikið af búðum.“

JANUS: Stefnið þið að því að bjóða fram til Alþingis?

JÓN GNARR: „Við stefnum að því að bjóða fram þegar ríkisstjórnin segir af sér sem hún gerir innan tíðar.“

„Norðmenn eru leiðinda fólk og við megum ekki gleyma því að forfeður okkar fóru frá Noregi vegna þess að Norðmenn voru svo leiðinlegir.“

„Við viljum flytja inn gyðinga til að rétta við efahagskerfið, því þeir kunna jú að fara með peninga. Ég var að hugsa um að búa til gettó í Skeifuna því þar er svo mikið af búðum.“

JANUS: Sem vinsæll leikari, hefur þú tíma til að sinna því að vera í borgarstjórn?

JÓN GNARR: „Já, það er svo lítil mætingarskylda í borgarstjórninni. Þetta er einhver sá albesti vinnustaður sem þú getur fundið. Ég er nú búinn að vera að kynna mér reglugerðir borgarstjórnar og þú þarft t.d. ekki að mæta í 12 mánuði samfleytt, en eftir það er gert ráð fyrir að þú sért hættur .“

JANUS: Veistu hvað þú hefur í laun ef þú nærð kjöri?

JÓN GNARR: „Já, það veit ég sko vel. Launin eru í kringum 500 þús. kr. Að auki tikkar að vera í góðri nefnd og svo eru fríðindi eins og t.d. ókeypis internet, dagblöð og sími. Í dag fer ég alltaf yfir hámarkið í niðurhali, en þetta verður ekkert vandamál í borgarstjórn. Frítt háhraða net og lúxus. Þeir á Alþingi voru t.d. mjög iðnir við að niðurhala Fangavaktinni, eins og rannsókn Smáís leiddi í ljós. Ferðakostnaður og dagpeningar; ég sé t.d. fram á það að ég geti farið með konuna mína og strák til útlanda að kostnaðarlausu, undir því yfirskyni að ég sé að fara að kynna mér eitthvað málefni. Svo þið sjáið það, að ef það er eitthvað starf á Íslandi þar sem þú þarft að gera jafnlítið, þá er það að vera stjórnmálamaður. Þeir eru búnir að gera mjög vel við sig, sem mér líkar, og hlakka til að takast á við það.“

JANUS: Færðu viðbrögð frá öðrum stjórnmáflokkum?

JÓN GNARR: „Já bara hræðslu og ótta. Ég hef mjög gaman af því að hræða þetta lið því þetta er fólk sem er búið er að hræða mig alla mína ævi.“

JANUS: Hvað finnst þér um núverandi stjórnmálamenn?

JÓN GNARR: „Landbúnaðarráðherra, sem ég veit ekkert hvað heitir, virkar sem alveg ótrúlega asnalegur náungi. Þetta er gaur sem ætti í raun og veru að búa á einhverskonar sambýli,“ segir Jón sem er sammála blaðamanni að hann sé ekki ólíkur Georg Bjarnfreðssyni útlitslega. „Jú hann er einmitt svakalega líkur honum. Þetta er svona gaur sem ætti að búa með mömmu sinni. Ég get ekki ímyndað mér að nein kona geti búið með honum, nema að hún sé alveg eins og hann.“

Jón segir farir sína við Jón Bjarnason, landbúnaðarráðherra, ekki sléttar eftir að þeir lentu í deilu vegna nýlegrar auglýsingu frá Símanum, sem Jón skrifaði handritið af og innihélt þorramat. „Eftir þessa auglýsingu varð hann brjálaður af því að við notuðum súrmat í auglýsingunni og honum fannst við vera gera lítið úr súrmatnum. Þegar fólk er farið að tala svona þá á það bara að flytja til Noregs.“

JANUS: Áttu þér uppáhalds stjórnmálamann?

JÓN GNARR: „Ég var rosalega hrifinn af Össuri Skarphéðinssyni, en bara af því að hann talaði svo fallega um Næturvaktina á heimasíðunni sinni. Einnig fékk hann prik hjá mér fyrir að mótmæla því að sala á sænsku munntóbaki yrði bönnuð.“

JANUS: Að lokum, hvað verður þitt fyrsta verk sem kjörinn fulltrúi?

JÓN GNARR: „Taka mér gott frí og fara í sumarbústað á vegum Reykjavíkurborgar. Svo ætla ég að kanna það hvað ég fæ mikinn pening frá ríkinu. Ég held það sé 3.000 kr. á hvern íbúa sem kýs flokkinn. Það ætti að vera úr nægu að telja,“ sagði Jón að lokum með dollaramerki í augunum.

Breyttur James Bond í takt við breyttan heim

EFTIR ARNAR ARNARSSON OG HEIMI HANNESSON

„The name’s Bond, James Bond“ Þessa línu þekkja flestir þeir sem einhvern áhuga hafa á kvikmyndum og kvikmyndasögu. En hver er þessi maður, og hvað býr að baki? Þeirri spurningu hafa margir reynt að svara, sumir vel, aðrir ekki. En eitt er víst, þessi dularfulli föðurlandsvinur hefur lifað tímana tvenna og upplifað samfélagsbreytingar líkt og fáir aðrir.

Ó

líkt öðrum tilraunum til að fanga áhrif hnattvæðingarinnar á hættur heimsins, t.d. Lord of War (2005), Shooter (2007), Children of Men (2006) og jafnvel Bourne þríleikurinn, veitir Bond sagan órofin spegil á þróunina í þeim málum alveg frá árinu 1962. Í tilgangi samanburðar er gríðarlega mikilvægt að átta sig á því hvað hefur breyst í myndunum og af hverju.

Bond myndirnar eru 23 talsins og spanna 46 ára sögu sem þýðir ein frumsýning, annað hvert ár. Á þessu tímabili hafa Sameinuðu Þjóðirnar blásið út, IMF, GATT (nú WTO), og Alþjóðabankanum komið á fót. Í stuttu máli, hnattvæðingin tók við tvípólakerfi kalda stríðsins.

Bond er þjóðfélagsspegill

Í samræmi við hlutverk myndanna sem þjóðfélagsspegill, snérust fyrstu myndirnar oftar en ekki um samskipti Bandaríkjanna við Sovétmenn. Þannig snérist sú fyrsta um slag James Bond við Dr. Julius No. Áætlanir Dr. No um að eyðileggja mannaða för Bandaríkjanna til geimsins voru þá eyðilagðar af okkar manni, Bond. Þá var geimkapphlaup stórveldanna að sjálfsögðu í hámæli.

Næsta mynd, “From Russia With Love”, snérist svo upp í slaginn við SPECTRE (Special Executive for Counter-intelligence , Terrorism, Revenge, and Extortion). SPECTRE er í Bond myndunum hryðjuverkahópur með það eitt í huga að koma í veg fyrir skipulag, frið og almenna velferð almennings í heiminum. Samtökin samanstóðu af því sem þá þóttu sex alræmdustu glæpasamtökum heims. Gestapó Austur-Þýskalands, leynilögregla Júgóslavans Tito og mafían til að nefna nokkur.

Samtökin leituðust við að hrinda af stað almennum

ófriði í heiminum, kúga ríkisstjórnir og niðurlægja þær. Tilraunir þessar samanstóðu oft af metnaðarfullum (og ævintýralegum) áætlunum og aðferðum sem áhorfendur myndanna gátu yfirleitt tengt við sínar verstu martraðir. Handrit Thunderball (1965) og Never Say Never Again (1983) sögðu okkur m.a. frá því þegar viðskotaillir skósveinar SPECTRE stálu til sín kjarnorkuvopnum með fyrrgreindum tilætlunum.

SPECTRE samtökin mynduðu á sviði alþjóðastjórnmála eins konar mótvægi við Sameinuðu Þjóðirnar sem höfðu það hlutverk, þveröfugt við SPECTRE, að koma á alheimsskipulagi og friði. Í einu atriði í On Her Majesty’s Secret Service (1969) er sýnt hvernig ráðamenn heimsins sitja saman á vettvangi öryggisráðs SÞ að ræða um hvernig tækla skuli þessa nýju þjóðfélagsvá. Hafa verður í huga að á þessum árum höfðu salir SÞ þjónað sem brennidepill Kalda Stríðsins, t.d. í Kúbudeilunni.

Höfundurinn á bakvið Bond, Ian Fleming, deyr árið 1964 og þá taka handritshöfundar í Hollywood

við. Fer þá Bondkarakterinn auðsjáanlega að finna sig og þróa sig sjálfur. Bondinn verður móttækilegri fyrir breyttum áherslum í samfélaginu og orðræða í alþjóðasamfélaginu endurspeglast augljóslega í honum, bæði hvað varðar söguþráð myndanna sem á eftir komu, en einnig í hegðun og atferli hetjunnar okkar.

Tómarúm við fall Berlínarmúrsins

Þegar Live and Let Die kemur út 1973 sáust óneitanlega breyttar áherslur Bond framleiðandanna. Réttindabarátta svartra í Bandaríkjunum brýst út í myndinni en Moonwalker um kapphlaup stórveldanna til tunglsins. Eftir fall Berlínarmúrsins stóðu handritshöfundar frammi fyrir óvenjulegu vandamáli. Tómarúmið í alþjóðastjórnmálum 10. áratugarins skildi handritshöfunda eftir í tilfinnanlegum vondukalla-skorti. Eins og kemur m.a. fram í myndinni Goldeneye (1994) var Bond “afkvæmi kalda stríðsins” og þurfti nú að fara að finna sig í tómarúmi 21. aldarinnar.

Næstu myndir eftir hrun múrsins snérust svo einmitt, um í tómarúmið í alþjóðastjórnmálunum. Goldeneye (1994) fjallaði um átök við rússneskan hershöfðingja sem fastur var í hugarfari kalda stríðsins. Ætlaði hershöfðinginn sér með dyggri aðstoð skósveins síns og eins elskhuga Bond, Xenia Onatop, að beita geimvopni gegn vesturheimi.

Hvarf tvípólakerfisins sem hafði einkennt alþjóðastjórnmál seinni hluta 20. aldarinnar smitaðist fljótt í handrit Bond myndanna og átakalínan alþjóðavæddist fljótt. Myndirnar fóru að taka fyrir í söguþráðum sínum viðfangsefni alþjóðastjórnmálafræðinga. Dæmi um þetta er myndin Tomorrow Never Dies (1997) sem stiklaði á fjölmiðlabaróninum Carver. Þurfti Bond að berjast við fjölmiðlaveldi Carver sem ætlaði sér að koma á stríði milli Kína og Bretlands til að hagnast á stríðsfréttaflutningi. Vera fyrstur með fréttina.

Rímaði þetta mjög við umræður sem enn eru uppi í dag um hið svokallaða fjórða vald þrískipta valdsins, fjölmiðlavaldið. Egill Helgason orðaði það meiri að segja svo: “Líkindin við fjölmiðlakónginn Rupert Murdoch duldist engum sem horfði á myndina.” Rupert Murdoch er eins þekkt er orðið einn helsti fjölmiðlamógúll nútímans.

Myndirnar hafa oft sýnt sig sem á undan sinni samtíð og snertu oft á umfjöllunarefnum sem urðu síðar að helstu umfjöllunarefnum alþjóðasamfélagsins. Dæmi um þetta eru umfjöllun Die Another Day (2002) um demantaiðnaðinn og ófriðinn sem virðist einkenna þá iðngrein. Annað gott dæmi um þetta er síðasta myndin sem gefin var út. Fjallar hún um hugmyndir illmenna um að græða á vatnsskorti SuðurAmeríku. Má leiða að því líkum að vatnsskortur verður vinsælt umfjöllunarefni næstu ára, í Bond myndum og víðar.

Nýi Bondinn er kurteisari, óöruggari og brothættari

Bondinn okkar í dag er því allt annar en sá sem við kynntumst fyrst. Hann er bersýnilega viðkvæmari fyrir samfélagssveiflum sem sýnir sig best í framkomu hans við kvenmenn myndanna. Nýi Bondinn er kurteisari, óöruggari og síðast en alls ekki síst, brothættari. Vissulega hefur hlutgerð kvenna minnkað, enda myndi samfélag 21. aldarinnar ekki líða kvenfyrirlitninguna sem óneitanlega þrífst í fyrstu myndunum. Þar voru konurnar ýmist kynþokkafullur hægri vængur Bondsins, eða eitthvað allt annað.

www.fs.is

Sjaldan voru þær snjallar og aldrei mikilvægur gerandi í söguþræði myndanna. Í dag er annað uppi á þeim teningi en síðasta mynd var sú fyrsta sem Bond reynir ekki að sofa hjá “Bond-stúlkunni”. Mörgum íhaldssömum áhugamönnum til mikillar óánægju. Þetta er óneitanleg endurspeglun á breytir sýn umheimsins á kvenkyninu og hlutverki þess í samfélaginu.

Þessu eru þó ekki allir sammála. Barbara Broccoli einn framleiðandi Bond myndanna vildi meina að Honey Rider og Pussy Galore hafi verið “framsæknar” femínískar fyrirmyndir. Þessar tilteknu Bond dömur eru í myndunum settar fram sem sjálfstæðar konur sem segjast ekki á neinni aðstoð þurfa á að halda. Bond hélt nú annað! Þessar tilteknu breytingar á Bond myndunum endurspegla greinilegar breytingar á þróun í samfélagi vestrænna þjóða og samskipta þeirra við aðrar þjóðir. Þær endurspegla áhyggjur íbúa Vesturlandanna, áherslur þeirra í sínu daglega lífi og áhyggjum af framtíðinni. Bond mynd hvers tíma, mætti segja að sé gluggi nútímans inn í fortíðina, þó rúðugler þess glugga gefi stundum bjagaða mynd af raunveruleika liðinna tíma.

Þjónusta fyrir stúdenta við Háskóla Íslands

BÓKSALA STÚDENTA

Allar námsbækurnar og miklu meira á www.boksala.is

KAFFISTOFUR STÚDENTA Kaffistofur stúdenta eru í Árnagarði, Eirbergi, Háskólabíói, Læknagarði, Odda og Öskju. Fjölbreytt og gott úrval á lágmarksverði HÁMA Háma er veitingastaður, kaffihús og bar staðsett í hjarta háskólasamfélagsins á Háskólatorgi.

LEIKSKÓLAR STÚDENTA

Sólgarður og Leikgarður eru fyrir sex mánaða til tveggja ára og Mánagarður fyrir eins til sex ára börn. Nánari upplýsingar á heimasíðu FS.

STÚDENTAGARÐAR Umsóknum þarf að skila með rafrænum hætti á umsóknarformi sem finna má á síðunni www.studentagardar.is

STÚDENTAMIÐLUN Atvinnu-, húsnæðis-, kennsluog námsbókamiðlun á www.studentamidlun.is

SILJA BÁRA ÓMARSDÓTTIR AÐJÚNKT Í STJÓRNMÁLAFRÆÐI

Forsetatíð Barack Obama

og framtíðarhorfur

Ekki vinnandi vegur?

Barack Obama braut blað í sögunni þegar hann varð fyrsti þeldökki maðurinn til að ná kjöri sem forseti Bandaríkjanna. Miklar væntingar voru bundnar við valdatöku hans, enda var George W. Bush orðinn gífurlega óvinsæll eftir að hafa komið Bandaríkjunum í tvö stríð í fjarlægjum löndum og efnahagur ríkisins var orðin mjög slæmur. Innan skamms hafði þó fallið verulega á áður gljáfægða ímynd Obama. Rétt rúmu ári eftir að hann tók við embætti forseta nýtur hann stuðnings tæplega helmings Bandaríkjamanna og í byrjun mars töldu 60% þeirra landið vera á rangri leið. Stríðið geisar enn í Afganistan og dráttur hefur orðið á efnahagslegum umbótum. Þar að auki tók mun lengri tíma en ætlað var í að breyta sjúkratryggingakerfinu og í haust verða þingkosningar þar sem demókratar eiga á hættu að missa meirihlutastöðu sína. Hér er farið í stuttu máli yfir nokkur vandamál sem Obama stendur frammi fyrir á heimavelli – utanríkisstefnan er of stór biti til að komast fyrir hér.

Fjárlagahalli

Það sýnir vel hversu miklar skuldir þjóðarbúsins eru að náist markmiðið stendur eftir þriggja prósenta halli á fjárlögum. Obama hefur heitið því að setja á fót þverpólitíska nefnd sem á að vinna að þessum markmiðum, en eins og sjá má af vandanum við að koma á sjúkratryggingakerfi þá er nauðsynlegt að verkefni af þessari stærðargráðu njóti stuðnings út fyrir flokk forsetans.

litlar 2407 blaðsíður í tveimur bindum á stærð við símaskrá. Nancy Pelosi, forseti fulltrúadeildarinnar, er sögð hafa áritað nokkurn fjölda eintaka en talið er að enginn þingmaður hafi lagt sig jafn mikið fram um að koma frumvarpinu í gegn eins og hún. En um leið heyrðist sönglað „Kill the Bill“ fyrir utan þinghúsið, þar sem tepokahreyfing repúblikana var með mótmæli. Enginn repúblikani studdi frumvarpið og þeir hóta því að fella lögin úr gildi nái þeir meirihluta í þinginu í kosningunum í haust.

„Sigurvissan sem einkenndi baráttuna um sæti Teddy Kennedys í öldungadeildinni ætti að verða demókrötum lexía til framtíðar, en þeir geta síður en svo treyst á að þeir haldi meirihlutanum. “

Sjúkratryggingar

Fjárlög Bandaríkjanna á fjárlagaárinu 2011 hljóða upp á 3,8 trilljónir Bandaríkjadollara. Fjárlagahallinn nær hámarki á þessu ári og verður þá 1,6 trilljónir dollara. Á fjárlagaárinu 2011 er reiknað með að hann verði um 1,3 trilljónir og verður erfiður viðfangs næsta áratuginn. Fjárlög ríkisins eru orðin töluvert hærra hlutfall af vergri þjóðarframleiðslu en var undir Bush. Þetta eykur andstöðu meðal repúblikana sem vilja draga úr ríkisafskiptum. Markmið Obama er að ná að skera niður fjárlagahallann á næstu fimm árum. Þetta nær þó ekki til vaxtagreiðslna af skuldum.

Tvö ólík frumvörp til að koma á almannatryggingakerfi í Bandaríkjunum hafa verið samþykkt, annað í fulltrúadeildinni og hitt í öldungadeildinni. En lögin voru dýru verði keypt og gera enga grundvallarbreytingu á heilbrigðiskerfi Bandaríkjanna. Ríkið veitir ekki tryggingar eins og vonir stóðu upphaflega til. Eftir árs umræðu á þingi stóðu demókratar frammi fyrir því að færi frumvarpið til atkvæðagreiðslu í öldungadeildinni væri hægt að fella það á málþófi Því þurfti fulltrúadeildin að afgreiða frumvarp öldungadeildarinnar óbreytt. Það færi síðan til Obama og eftir undirritun verður unnið úr „smáatriðunum“. Það var sögulegur viðburður að fá þetta frumvarp í gegn og demókratar lögðust nær allir á eitt til þess að svo gæti orðið.

219 þingmenn demókrata í fulltrúadeildinni studdu frumvarpið. Þegar atkvæðagreiðslan fór fram var hægt að kaupa frumvarpið sem minjagrip,

Framtíðarhorfur

Obama þarf á því að halda að demókrötum gangi vel í kosningunum í haust, en þá verður kosið um öll 435 sætin í fulltrúadeildinni og þriðjung sætanna í öldungadeildinni. Núverandi meirihluti gerir demókrötum tiltölulega auðvelt að ná sínum málum í gegn, með undantekningum þó eins og sjúkratryggingamálið sýnir. Í málum þar sem mikið greinir á milli flokkanna verður ákvarðanatökuferlið því langt og afleiðingarnar verða meiri málamiðlanir en fólk átti von á þegar Obama varð forseti. Aðgangur flokkanna að fjármagni mun skipta miklu á næstu mánuðum, því talið er að það kosti 1,4 milljónir dollara að vinna hvert sæti í fulltrúadeildinni. Það gefur demókrötum ákveðið öryggi að repúblikönum hefur tekist að afla innan við helming þess fjár sem þeir þurfa til að taka meirihlutann af þeim í þinginu. Sigurvissan sem einkenndi baráttuna um sæti Teddy Kennedys í öldungadeildinni ætti að verða demókrötum lexía til framtíðar, en þeir geta síður en svo treyst á að þeir haldi meirihlutanum. Eigi það að vera nokkur vinnandi vegur fyrir Obama að ná árangri í þeim erfiðu málum sem hann þarf að takast á við verður hann að hafa þingið með sér.

BANDARÍKJAFERÐ 2010

Hressir og sprækir nemendur í stjórnmálafræði við Háskóla Íslands skelltu sér til Bandaríkjanna í marsmánuði. Glatt var á hjalla í ferðinni og er óhætt að segja að sumir hafi tekið heilagan dag Patreks hátíðlegri en aðrir. New York og Washington D.C. voru heimsóttar ásamt fjölmörgum stofnunum sem eiga aðsetur í þessum fallegu borgum.

Viðtal á fimm mínútum við Lindu Blöndal

EFTIR GUNNÞÓRUNNI JÓNSDÓTTUR

Íslenska leiðin tók fjölmiðlakonuna og stjórnmálafræðinginn Lindu Blöndal í stutt og hnitmiðað viðtal um hvernig það er að starfa í fjölmiðlum í dag. Leið margra stjórnmálafræðinema liggur á svið fjölmiðlanna eftir nám og því tilvalið að fá örlitla innsýn í þann fjölbreyta og spennandi heim sem blasir við fjölmiðlamönnum.

Hver er Linda Blöndal? Af norðanættum en alin upp á malbiki vítt og breitt um borgar. Starfsmaður á fréttastofu RÚV - umsjónarmaður Síðdegisútvarpsins á Rás 2.

Hver eru þín helstu áhugamál? Matur og löndin við Miðjarðarhafið, annars bara góðir krimmar og litli frændi minn hann Steinþór.

Hvað ertu búin að starfa lengi í fjölmiðlum? U.þ.b. tólf ár.

Er gaman og gefandi að starfa í fjölmiðlum í dag? Já tvímælalaust en snýst stundum upp í andstæðu sína þegar „hrunið“ ætlar að kæfa alla von. Þá reynir á úthaldið.

Hvað varð til þess að þú fórst í stjórnmálafræði? Til að stríða pabba. Það endaði svo með háalvarlegri útskrift og BA prófi

Hefur gráðan úr stjórnmálafræði nýst þér vel í starfi? Já, gefur fyrst og fremst grunn til að skilja samhengi hluta. Hinar misvinsælu „kenningar“ hafa nýst best. Eins og formúlur sem má setja menn, flokka og málefni í.

Hvað finnst þér um rekstur ríkissjónvarpsins? Myndir þú segja að rekstur ríkissjónvarpsins sé nauðsynlegur?

Já, hann er nauðsynlegur og ríkið á að reka RÚV. Almannavarnarhlutverkið og fréttir af öllu landinu sem og umfjöllun um ýmis málefni og menningu okkar, og vinnur ekki vinsældarkosningar, eru verkefni RÚV.

Má fréttamaður hjá RÚV gefa upp stjórnmálaskoðanir sínar? Það er einfaldlega ekki í starfslýsingunni og enginn sæmilegur fréttamaður myndi

vilja stefna trúverðugleika og hlutleysi sínu í voða með því að blanda þeim í umfjöllun sína. Á ekkert erindi í fréttina.

Eftir hrunið hafa umræður á borð við “að slá skjaldborg um heimilin”, “Icesave” og “ríkisstjórnin og Alþingi” verið heldur áberandi. Myndir þú segja að málefni líðandi stundar séu orðin einsleit? Auðvitað er einsleitni í umræðunni en auðvitað erum við líka uppteknust af stóru málunum sem skapa örlög okkar allra. Það er bara bannað að fá leið á mikilvægustu málunum heldur á að finna nýja fleti.

Finnst þér ástandið í þjóðfélagi okkar í dag hafa áhrif á erlenda fréttaumfjöllun? Já, flestir hafa eiginlega bara áhuga á efnahagsástandi landsins, ekki menningu okkar og sögu.

Hefur þú einhver góð ráð fyrir nemendur sem hafa áhuga á að starfa í fjölmiðlum? Vertu til í ótryggt vinnuumhverfi, mikla gagnrýni, óhefðbundinn vinnutíma og stanslaust fjör. Að endingu, vertu skapandi umfram allt.

Fræðimaður Frumkvöðull Forseti

EFTIR JÓN JÚLÍUS KARLSSON

Í ár eru 40 ár liðin frá því að stjórnmálafræði var fyrst kennd innan veggja Háskóla Íslands. Ólafur Ragnar Grímsson, forseti Íslands, átti stóran þátt í stofnun deildarinnar og var fyrst um sinn eini kennarinn við hana. Að því frumkvöðlastarfi búa stjórnmálafræðinemar í dag. Upphaflega ætlaði Ólafur Ragnar sér ekki að læra stjórnmálfræði, en segja má að örlögin hafi gripið inn í á hárréttum tíma. Auk þess að vera kennari í stjórnmálafræði, haslaði hann sér völl sem stjórnmálamaður. Hann sat á Alþingi fyrir Samtök frjálslyndra og vinstri manna og síðar fyrir Alþýðubandalagið þar sem Ólafur gegndi embætti formanns frá árinu 1987 til 1995. Hann var að auki fjármálaráðherra árin 1988 til 1991. Árið 1996 var Ólafur kosinn forseti Íslands í eftirminnilegum kosningum. Íslenska leiðin fékk Ólaf Ragnar í ítarlegt viðtal í tilefni af tímamótaafmæli stjórnmálafræðideildar.

Það er í raun tilviljun ein að Ólafur Ragnar fór í nám í stjórnmálafræði. Hann útskrifaðist sem stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík árið 1962 en eftir að hafa kynnst tveimur heimsþekktum stjórnmálafræðingum var ljóst að stjórnmálafræðin yrði fyrir valinu.

„Í sjálfu sér valdi ég ekki að fara í stjórnmálafræði. Ég hafði áhuga á því að fara í hagfræði en hafði ekki mjög mótaðar hugmyndir. Ég lagði leið mína í breska sendiráðið eftir stúdentspróf og fékk þar lánaðar kennsluskrár ýmissa breskra háskóla. Þar sá ég að í háskólanum í Manchester var boðið upp á fjölbreytt BA nám sem samanstóð af hagfræði, stjórnmálafræði, félagsfræði og mannfræði,“ segir Ólafur en segja má að örlögin hafi gripið í taumanna á öðru ári hans í Manchester.

„Svo gerðist það á öðru ári að norskur gestaprófessor, Stein Rokkan, sem var eitt af stóru nöfnunum í stjórnmálafræði og félagsfræði á heimsvísu á þessum tíma, var að leita að ungum mönnum til að þróa greinina áfram. Hann boðaði mig á sinn fund í lok annars árs á veitingastað í úthverfi Manchester. Rokkan var í samvinnu við Robert Dahl, sem þá var einn fremsti stjórnmálafræðingur Bandaríkjanna og þeir höfðu fengið stóran rannsóknarstyrk. Hann gerði mér tilboð um að þeir skyldu kosta sumarvinnu mína á Íslandi ef ég væri reiðubúinn að safna efni um þróun íslenska stjórnkerfisins. Þetta var tilboð sem ungur námsmaður gat ekki hafnað. Vinna mín féll þeim svo vel í geð að næsta vetur bauð Rokkan mér að halda áfram rannsóknarvinnu minni á Íslandi. Þetta var auðvitað enn betra tilboð. Ég tók BA

prófið með hagfræði sem aðalgrein þar sem það var of seint að breyta en hélt svo áfram rannsóknum á íslenska stjórnkerfinu. Nánast ekkert haldbært efni var til. Því hélt ég til í tvo vetur á Landsbókasafninu og las mig í gegnum frumheimildirnar. Þetta varð til þess að ég ákvað að skrifa doktorsritgerð um þróun íslenska stjórnkerfisins byggða á þessum rannsóknum. Mér fannst þetta svo skemmtilegt, spennandi og ögrandi verkefni að ég lét einfaldlega slag standa þó ég hefði enga hugmynd um hvað ég myndi gera við þessa menntun.“

Fífldirfska að fara út í þetta einn

Að loknu doktorsnámi hélt Ólafur heim til Íslands og var ráðinn til að kenna stjórnmálafræði með tveggja vikna fyrirvara.

„Það er á lokaári mínu í doktorsnámi sem

ákveðið er að hefja kennslu í félagsvísindum við Háskóla Íslands. Ég var beðinn að koma heim til Íslands árið 1969 og halda kynningarfyrirlestur í Norræna húsinu um stjórnmálafræði. Í framhaldi að því vorum við Þorbjörn Broddason ráðnir til að hefja kennslu í félagsfræði og stjórnmálafræði. Strax í upphafi lagði ég á það áherslu, að annars vegar yrði lögð rækt við íslenska stjórnkerfið og rannsóknir á því, og hins vegar yrðu strangir alþjóðlegir staðlar í náminu. Það var tvennt sem var mér mikið metnaðarmál; í fyrsta lagi að þeir nemendur sem við útskrifuðum fengju það góða menntun að þeir yrðu teknir inn í bestu háskóla annarra ríkja, og í öðru lagi að þróa greiningu á íslensku samfélagi. Það var vandasamt verk að þýða öll hugtökin og fræðiheitin yfir á íslensku því þá voru ekki til samsvarandi íslensk orð yfir nein af þessum grunnhugtökum. Þegar ég lít til baka sé ég að það var auðvitað fífldirfska að fara einn út í þetta. Það er í raun merkilegt að það skyldi takast. Þegar Svanur Kristjánsson kom til liðs við mig tók ég honum fegins hendi. Framlag hans var og er afar veigamikið því við vorum lengi vel bara tveir kennarar. Allt gekk þetta þó vel og 40 árum síðar getum fagnað því að fræðigreinin hefur öðlast traustan sess í íslensku samfélagi og félagsvísindadeild er ein af öflugustu deildum háskólans.“

Á tímabili var Ólafur bæði kennari við stjórnmálafræðideild og stjórnmálamaður. Hvernig gekk að sameina þetta tvennt?

en frama. Á hvaða gildi og stefnu lagði hann mesta áherslu?

„Ég fór að mörgu leyti óvenjulegar leiðir og það helgaðist af því að ég lagði meira upp úr hugmyndum og stefnum en frama. Það var meðal annars ástæðan fyrir því að ég og stór hópur af ungu fólki sagði skilið við Framsóknarflokkinn sökum hugmyndafræðilegs ágreinings í kringum 1974. Það sem var rauði þráðurinn í minni þátttöku í stjórnmálum var þörfin fyrir víðtækari samvinnu félagslegu aflanna á Íslandi og barátta fyrir ýmsum lýðræðislegum hugmyndum sem þóttu mjög framandi og jafnvel fjandsamlegar valdakerfinu í kringum 1970 en eru í dag taldar eðlilegar. Íslenskt samfélag var mjög lokað á þessum tíma. Það má glögglega sjá á til dæmis fjölmiðlum, hvernig þeim var stjórnað af stjórnmálaflokkunum. Ég var með útvarpsþátt sem fór aðrar leiðir og það endaði með því að hann var bannaður. Tveimur árum síðar

stjórnarskrárinnar, 26. greinin, einn mikilvægasti þátturinn í stjórnskipulegri stöðu forsetans; að forsetaembættið sé trygging þjóðarinnar gagnvart því að alræði flokkanna á Alþingi gangi ekki of langt. Mér hefur fundist í allri umræðunni um málskotsréttinn, bæði 2004 og núna í ár, að menn hafi ekki áttað sig á undirstöðum hins vestræna lýðræðis,“ segir Ólafur. Þarf þá ekki að fara fram endurskoðun á stjórnarskránni til að fyrirbyggja allan vafa? „Stjórnarskráin er mjög skýr eins og dæmin sanna. Nú hef ég beitt þessum rétti tvisvar sinnum og allar hrakspár, sem settar voru fram bæði af fræðimönnum og öðrum, hafa reynst rangar. Stjórnarskráin virkaði nákvæmlega eins og henni var ætlað að virka. Það er því engin þörf að breyta þessum þætti stjórnarskrárnar. Grundvallarspurningin er sú hvort við viljum að þjóðin fari með æðsta valdið í stjórnskipunni eða hvort Alþingi eiga að fara með það.“

Finnst þér þú hafa styrkt embætti forseta Íslands með því að neita lögum staðfestingar í tvígang?

„Það kom skýrt fram að í huga þjóðarinnar var þessi grein stjórnarskrárinnar, 26. greinin, [...] að forsetaembættið sé trygging þjóðarinnar gagnvart því að alræði flokkanna á Alþingi gangi ekki of langt.“

„Það var mikil prófraun því það var fylgst mjög vel með hvort ég færi yfir strikið í kennslu. Ég bjó að hinum breska aga, að draga glögg skil á milli þeirra skoðana sem menn aðhyllast og tjá með þátttöku á hinum lýðræðislega vettvangi, og hinnar fræðilegu umfjöllunar. Þess vegna fannst mér aldrei erfitt að gera þann greinamun, en ég áttaði mig fljótlega á því að þetta var mjög framandi í íslensku samfélagi. Íslenska hefðin var dálítið á þá leið að gera umræðuna fljótt persónubundna. Þess vegna fannst mörgum það ankannalegt að ég væri að kenna og taka þátt í stjórnmálum á sama tíma. Það er mín skoðun að kennsla í félagsvísindum feli ekki í sér afsal á lýðræðislegri þátttöku. Hins vegar er mjög mikilvægt að hafa í huga að það gilda önnur lögmál þegar menn tala sem fræðimenn eða sem þátttakendur á hinum lýðræðislega vettvangi.“

Bannaður í útvarpi og sjónvarpi

Ólafur hóf ungur að taka þátt í stjórnmálum og sjálfur segist hann hafa lagt meira upp úr stefnu

var ég með sjónvarpsþætti af svipuðum toga og þeir voru bannaðir líka. Það er í raun ekki hægt að bera saman þann veruleika sem við bjuggum við á þessum tíma við það sem ríkir í dag; sem betur fer.“

Tvöföld synjun

Ólafur Ragnar er eini forseti lýðveldisins sem synjað hefur lögum Alþingis staðfestingar. Fyrst synjaði hann fjölmiðlalögunum staðfestingar árið 2004 og í ár Icesave-lögunum sem varð til þess að fyrsta þjóðaratkvæðagreiðsla lýðveldisins fór fram. Sumir hafa gagnrýnt hann harðlega fyrir þessa íhlutun í störf Alþingis en Ólafur vísar þeirri gagnrýni á bug og telur að stjórnarskráin þurfi ekki breytingu hvað 26. greinina varðar.

„Þegar ég lagði upp í kosningabaráttuna fyrir forsetakosningarnar árið 1996, þá héldum við Guðrún Katrín opna fundi í nær öllum byggðarlögum á Íslandi. Strax á fyrstu fundunum varð ég fyrir mikilli lýðræðislegri upplifun. Það kom skýrt fram að í huga þjóðarinnar var þessi grein

„Það var í sjálfu sér ekki markmið mitt að styrkja embætti forsetans. Það æskilega er að það komi aldrei til álita að forseti neiti lögum staðfestingar, það sé nægilega mikill samhljómur milli þess sem Alþingi er að gera og þjóðarvilja. Það er einlægt sjónarmið af minni hálfu, bæði sem fræðimanns og forseta. Ég hef ekki óskað eftir því að fá þennan vanda í fangið. Í báðum tilvikum voru þetta lög sem atburðarásin skilaði á mitt borð. Í báðum tilvikum tók ég þessa ákvörðun með góðri samvisku í trausti þess að þjóðin myndi axla þessa ábyrgð — sem hún gerði.“

Gekk forsetinn of langt?

Forsetinn hefur verið gagnrýndur fyrir að hafa gengið of langt í að aðstoða fyrirtæki á tímum útrásar. Í Rannsóknarskýrslu Alþingis sem kom út nýverið eru einnig gerðar athugasemdir við hátterni forsetans. Ólafur viðurkennir að það sé margt sem hann hefði viljað gera með öðrum hætti en telur að staða sín hafi verið snúin.

„Það er auðvitað margt sem hefði mátt gera betur þegar ég lít um öxl. Kröfurnar á forsetaembættið hafa aukist gífurlega á undanförnum árum, bæði innan og utan landssteinanna. Tímarnir hafa breyst og margt af því sem talið var eðlilegt í samvinnu forsetaembættisins við atvinnu- og fjármálalífið er nú skoðað öðruvísi. Vandi minn var sá að þessi fyrirtæki voru öll

meðal stærstu fyrirtækja landsins á þeim tíma. Það er eðlilegt að ef forsetinn leggur atvinnulífinu lið, þá aðstoðar hann líka stærstu fyrirtæki landsins hverju sinni. Á útrásarárunum komu fram ýmsar gagnrýnisraddir og þær voru aðallega erlendis frá. Við hefðum öll átt að hlusta betur á þá gagnrýni.“

Ólafur á tvö ár eftir af fjórða kjörtímabili sínu í embætti forseta Íslands. Hann gæti orðið sá forseti sem lengst hefur setið í forsetastól, ákveði hann að bjóða sig fram í fimmta sinn. Ólafur vill hins vegar lítið gefa upp hvort hann haldi áfram. „Í einlægni á ég erfitt með að veita svar við þessari spurningu og fyrir því eru tvær ástæður. Annars vegar, þegar forseti hefur gefið út svar við þessari spurningu, þá breytist starfsgrundvöllur hans. Framganga manna gagnvart forseta, sem tekið hefur þá ákvörðun að bjóða sig fram aftur eða hætta, breytist. Hins vegar varð ég fyrir þeirri persónulegu reynslu að líf fjölskyldunnar breyttist með andláti Guðrúnar Katrínar, eiginkonu minnar. Sú lífsreynsla kenndi mér að lífið getur breyst á morgun, atburður eða áföll gjörbreyta forsendum fyrir ákvörðunum og starfi. Það er því tilgangslaust að velta því fyrir sér hér og nú hvort ég muni halda áfram, og veit ekki einu sinni hvort ég verð á lífi árið 2012.“

Stjórnmálafræðingar verða að hafa kjark

Stjórnmálafræðigreinin er Ólafi mjög hjartfólgin og honum finnst stundum sem stjórnmálafræðingar falli í þá gryfju að fara af stað með vangaveltur í fjölmiðlum, í stað svara sem byggð eru á rannsóknum.

„Það hefur orðið mér að umhugsunarefni að þrýstingur af hálfu fjölmiðlakerfisins gagnvart

þess að fara af stað með vangaveltur eins og hver annar fjölmiðlamaður. Það getur ekki verið gott fyrir fræðimenn að starfa með þessum hætti.“

Áhugi Ólafs á stjórnmálafræði sem fræðigrein hefur ekkert minnkað með árunum þó hann sýni því engan áhuga að snúa aftur á svið flokkastjórnmálanna. Er möguleiki á að Ólafur snúi aftur í kennslustofurnar og kenni stjórnmálafræði þegar forsetatíðinni lýkur?

„Það hefur orðið mér að umhugsunarefni að þrýstingur af hálfu fjölmiðlakerfisins gagnvart fræðimönnum er orðinn það mikill að menn detta hvað eftir annað í þá gryfju að veita svör án þess hafa tekið sér þann umhugsunartíma sem málið krefst.“

fræðimönnum er orðinn það mikill að menn detta hvað eftir annað í þá gryfju að veita svör án þess hafa tekið sér þann umhugsunartíma sem málið krefst. Þess vegna eru menn kannski að láta í ljós hæpna og jafnvel ranga greiningu. Fjölmiðill dagsins kallar á svör samdægurs, jafnvel á næsta klukkutímanum. Þegar slík staða kemur upp verða menn að hafa burði til að viðurkenna að þeir viti ekki svarið í stað

„Ætli ég verði ekki orðinn of gamall þegar ég lýk störfum sem forseti. Það er þó ekki útilokað. Ég hafði mjög gaman af því að kenna við háskólann, fannst það ögrandi og skemmtilegt starf. Í hvert skipti sem mér hefur verið boðið að halda fyrirlestra í erlendum háskólum hef ég þegið það, enda fundist mjög dýrmæt reynsla að eiga í slíkum samræðum við ungt fólk, vítt og breitt um veröldina. Ég tel að reynsla mín bæði sem stjórnmálamaður og forseti geti gagnast í hinni fræðilegu umræðu. Ég hefði gaman af því taka þátt í rannsóknum og fræðilegri vinnu innan stjórnmálafræðinnar. Ég gæti þá líka leyft mér að setja fram ýmsar efasemdir og gagnrýni sem ég hlífi mönnum við meðan ég gegni þessu embætti. Það væri ánægjuefni fyrir mig þegar ég hætti að koma inn á slíkan vettvang innan fræðasamfélagsins á Íslandi.“

Kvikmyndademantar Hjálmars

Hjálmar Karlsson fjallar um kvikmyndir

Politica státar sig af einum mesta kvikmyndasérfræðingi samtímans. Allir sem kynnst hafa Hjálmari Karlssyni vita að í honum býr einstakur smekkur á kvikmyndalistinni, þar sem smáatriðin skipta höfuðmáli. Leiftrandi persónuleiki í bland við hjartahlýtt andlitsfall gerir Hjálmar að fýsilegum kosti við að greina þá kvikmyndademanta sem framhjá flestum færi. Sért þú í kvikmyndahúsi á þriðjudagkvöldi getur þú bókað að Hjálmar situr í seilingarfjarlægð með skilningarfærin sperrt fyrir þeirri kvikmyndalist sem kastað er á tjaldið. Hann hefur tekið saman sex kvikmyndir sem eru þess virði að skoða betur.

DAZED AND CONFUSED (1993)

Geðveikir bílar, busun, áfengi, djamm, jónur og skvísur ? Ég gæti eflaust stoppað hér en ég ætla samt að halda áfram. Árið er 1976 í Bandaríkjunum og það er síðasti skóladagurinn og elstu nemendur skólans bíða spenntir eftir að geta drukkið bjór, rúntað á bílunum sínum, kveikt sér í einni feitri og busað yngri nemendur harkalega. Þarna eru menn á borð við Ben Affleck og Matthew McConaughey að stíga sín fyrstu spor i bransanum með mottu, permanent í hárinu, í bleikum þröngum buxum, sígarettupakkann uppvafinn i erminni og keyrandi á einhverjum Mustang. Ég er ekki viss um hvað ég get sagt meira, bara löðrið ykkur til að horfa á þessa mynd hvort sem það er fyrir partí, með einhverjum kollegum eða litlu systur ykkar.

ONDSKAN (2003)

Sænsk menningarbomba eins og hún gerist best. Erik Ponti er rekinn úr skóla fyrir síendurtekin slagsmál og er sendur í, sem virðist, mjög fínan og sívilíseraðan heimavistarskóla útá landi. Þar sjá eldri nemendurnir um að halda uppi aga með sínum eigin leiðum sem eru vægast sagt grimmar og ómannúðlegar. Þar sem hann Erik okkar er staðfastur ungur drengur og ekki vanur að fylgja reglum neins þá fer hann sínar eigin leiðir í þessum málum og er framvinda þess æsileg.

Þessi ræma er þrusu-fjandans góð og heldur manni á nálum allan tímann. Í henni eru stórstjörnur Skandinavíu að stíga sín fyrstu skref en einn af mótleikurum aðalhetjunnar okkar í Ondskan er Gustaf Skarsgård (sonur stórleikarans Stellan Skarsgård og bróðir Alexanders Skarsgård sem leikur vampíruna Eric í þáttunum sívinsælu True Blood). Ondskan var tilnefnd til Óskarsverðlauna 2003 sem framlag Svía og er það fjandans hneyksli að hún hafi ekki sigrað (þó svo að ég þekki ekki hinar myndirnar).

ONCE WERE WARRIORS (1994)

Heldur þú að þú hafir það slæmt? Farðu þá í heimsókn til Nýja Sjálands til Heke fjölskyldunnar sem eru af Maori kynstofninum. Fjölskyldufaðirinn Jake “The Muss” Heke er áfengissjúkur og ofbeldisfullur hrotti sem elskar fjölskyldu sína heitt þrátt fyrir það að hann lemji konuna sína eins og frosin harðfisk fari hún “yfir strikið”. Myndin fylgist með lífi þessarar fjölskyldu á nokkrum vikum í fátæktarsamfélaginu sem þau búa í og hvernig Jake og konan hans Beth reyna að ná endum saman með börnin sín 5 á framfærslu. Virkilega góð kvikmynd sem tekur á og fylgist með átökum þessa undirokaða hóps í heiminum í dag. Til gamans má geta að hún hefur unnið til fjölmargra verðlauna.

FELON (2008)

Þú ert venjulegur húsfaðir með húsnæðislán, vinnu, fjöllu (fjölskyldu) og allan pakkann. Svo er brotist inn til þín og þú slærð til mannsins og hann hrynur i jörðina og drepst. Beint í jailið í US and A og þá er annað hvort að lippast niður og skæla eða stand up and fight. Djöfullinn hafi það ef hann Stephen Dorf stendur ekki upp og berst. Allt í umheiminum virðist falla í kringum hann og þarna lifir hann meðal morðingja og gengja og kynnist öðrum fanga sem er leikinn af kempunni Val Kilmer. Kvikmyndin fjallar mikið um samskipti þeirra og barráttu Stephen Dorfs til að lifa af í þessum harða heimi sem hann er búinn að koma sér í. Þetta er svo miklu meira en bara einhver venjuleg fangelsismynd.

BLOOD AND BONE (2008)

Ert þú slagsmálahundur? Ef svo er líttu þá í spegil og áttaðu þig á að þú ert í háskólanámi og þroskastu. En ef ekki þá er Blood and Bone mjög góð mynd til að fá thrill í gegnum slagsmál á hvíta tjaldinu því guð hjálpi mér þar eru sko smurðar hnúasamlokur og menn kýldir þéttingsfast í grillið. Þetta hljómar eins og mynd um innihaldslaust ofbeldi en hún er einmitt það. Þrátt fyrir það er hún virkilega skemmtileg og er með einum köttaðasta og massaðasta gæja í bransanum í aðalhlutverki. Kollegi minn og aðalleikari myndarinnar hann Michael Jai White er með 7 svarta belti og kallar ekki allt ömmu sína og ef þú talar um ömmu hans áttu ekki von á góðu. Að öllu gamni slepptu þá er þetta stórskemmtileg mynd sem gaman er að horfa á þegar menn (nú eða konur) vilja slaka aðeins á lestrinum og hlaða batteríin. Það gerði ég. Margoft.

SUPER TROOPERS (2001)

Svona að endingu langar mig að benda fólki á (allavega þeim sem lesa þetta blað) að horfa á Super Troopers. Þar er hægt að fylgjast með lífi metnaðarlausustu vegalögreglumanna í Bandaríkjunum og hvað þeir taka til bragðs þegar á að loka lögreglustöðinni þeirra vegna rekstartaps. Sem er svo sem ekki skrítið í ljósi þess að þeir sekta sirka 3 manneskjur á mánuði vegna þess að þeir hafa of gaman í vinnunni. Ég eiginlega nenni ekki að skrifa meira og er búinn með allt skemmtilegt að segja og langar því að enda þetta á kvóti úr þessari stórfyndnu gamanmynd;

Farva: Hey, let‘s pop some Viagras and issue tickets with raging, mega-huge boners.

Thorny: You know, Farva, only you can make a dark man blush. And no, we‘re not doing it.

Í ÞÍNUM HÖNDUM

Íslenskar jurtir vaxa og dafna í hreinu lofti og ómenguðum jarðvegi. Þær hafa löngum verið notaðar til lækninga og matar, en ekki má gleyma ánægjunni sem þær veita með tilvist sinni; fegurð og angan. Hlúum að flórunni okkar og búum henni hin bestu vaxtarskilyrði.

Ál- og plastumbúðir á víðavangi eru mikil sjónmengun í náttúrunni. Með því að endurvinna umbúðir komum við í veg fyrir sóun á óendurnýtanlegri orku.

YFIRBURÐIR HJÁ POLITICA Á SJÓRN-HAG DEGINUM

Þrátt fyrir að stilla upp atvinnumanni í fótbolta gegn Politca var sigurinn öruggur á Stjórn-Hag deginum. Hólmsteinn var gerður að eignargripi Politica í kjölfar sögulegs sigur sem var fagnað fram á rauða nótt. gggfg

Þegar þú heyrir stjórnmálamenn tala um milljarð eins og ekkert sé, hafðu þá í huga að þeir eru að tala um þína peninga. Flest erum við orðin ónæm fyrir því hvað milljarður er svo nauðsynlegt er að setja milljarð í samhengi:

Fyrir milljarði sekúndna var árið 1959.

Fyrir milljarði mínútna var Jesús á lífi.

Fyrir milljarði klukkustunda var steinöld.

Fyrir milljarði daga gekk enginn á jörðinni á tveimur fótum.

Það tekur íslenska ríkið einungis 15 klukkustundir og 46 mínútur að eyða milljarði króna.

Hver getur ráðstafað þínum peningum betur? Þú eða stjórnmálamenn?

Stjórnmál snúast um hegðun og hugsun

Hvað er stjórnmálsálfræði?

Stjórnmálasálfræði er þverfagleg fræðigrein þar sem stjórnmálafræðingar og félagslegir sálfræðingar svara spurningum sem lúta að mannlegri hegðun, hugsun og tilfinningum í stjórnmálaumhverfi. Sem skipulögð fræðigrein rekur stjórnmálasálfræði uppruna sinn til fjórða áratugar síðustu aldar þegar stjórnmálafræðingar hófu að beita freudískri sálgreiningu til að skilja stjórnmálaleiðtoga, og síðar leita orsaka helfararinnar og heiftarlegra fordóma í garð Gyðinga. En rétt eins og sálfræði almennt, þá sagði stjórnmálasálfræði fljótlega skilið við sálgreiningu og tileinkaði sér vísindalega aðferð til að svara rannsóknarspurningum. Í dag er leikvöllur stjórnmálasálfræði umfangsmikill. Viðföngin eru almenningur jafnt sem stjórnmálamenn, hryðjuverkamenn jafnt sem dáðir friðarleiðtogar. Rannsóknarefnin eru til dæmis hugmyndafræði fólks og stjórnmálaviðhorf, kosningahegðun, ákvarðanataka, áhrif fjölmiðla, fordómar, þjóðernishyggja, mótmæli, upplifun á réttlæti, ágreiningur og lausn hans. Gjarnan er sagt til einföldunar að stjórnmálasálfræði sé fræðigrein sem beitir aðferðum og kenningum sálfræði til að svara stjórnmálatengdum spurningum. Raunar er þetta ekki nema hálf lýsing á þverfagleika greinarinnar því stjórnmálasálfræði leitar líka fanga innan mannfræði, félagsfræði, sagnfræði og hagfræði, svo nokkrar greinar séu nefndar. Til þess að skilja til fullnustu hvað orsakar tiltekin stjórnmálaviðhorf þarf til dæmis að líta erfða, líffræði, persónuleika, félagsmótunar, tímabils í mannkynssögunni, efnahagslegra aðstæðna og hópa sem viðkomandi tilheyrir.

Stjórnmálasálfræðingar láta sér því ekki nægja að skilja hvað fólk hugsar eða gerir í samhengi stjórnmála heldur er lögð megináhersla á að skilja hvers vegna.

Dæmi um viðfangsefni: Áhrif ótta á stjórnmálaviðhorf

Rannsóknir mínar á áhrifum ótta og kvíða á stjórnmálaviðhorf eru nokkuð dæmigert

„Sem skipulögð fræðigrein rekur stjórnmálasálfræði uppruna sinn til fjórða áratugar síðustu aldar þegar stjórnmálafræðingar hófu að beita freudískri sálgreiningu til að skilja stjórnmálaleiðtoga, og síðar leita orsaka helfararinnar og heiftarlegra fordóma í garð Gyðinga.“

dæmis fengið þátttakendur í tilraun, skipt þeim með tilviljunaraðferð í tvo hópa þar sem annar hópurinn er látinn leiða hugann að kvíðavekjandi viðburðum (námsmenn í New York voru t.d. látnir velta fyrir sér hryðjuverkaárásum) en hinum fengið verkefni sem veldur litlum eða engum kvíða. Undir yfirskini ótengdrar rannsóknar met ég síðan hversu þröng eða opin hugsun þeirra er og spyr síðan um ýmis stjórnmálatengd viðhorf. Niðurstöður hafa í meginatriðum stutt skýringu mína, þ.e. í samanburði við þá sem upplifa engan ótta, þá segjast þeir sem hafa leitt hugann að kvíðavekjandi viðburðum vera íhaldssamari í skoðunum og þeir sýna einnig meiri þröngsýni í hugsun. Enn er þó frekari rannsókna þörf til þess að skilja þetta ferli til hlítar og útiloka aðrar mögulegar skýringar á tengslum ótta og íhaldssamra stjórnmálaviðhorfa.

viðfangsefni stjórnmálasálfræðings. Áður hafa fræðimenn skrifað um tengsl ótta og íhaldssamra stjórnmálaviðhorfa en lítið verið vitað um hvers vegna þessi tengsl eiga sér stað. Í röð tilrauna leitaðist ég við að sýna frammá að ástæðan gæti verið sú að ótti, afskaplega óþægileg tilfinning sem fólk vill losna undan sem allra fyrst, veldur því að hugsun okkar þrengist sem síðan leiðir til þess að í viðleitni okkar til að losa okkur undan óttanum þá grípum við til þeirra lausna sem hendi eru næst. Í samhengi stjórnmála er líklegra að við þessar aðstæður komi skjótar uppí hugann íhaldssöm viðhorf sem einkennast af því að halda sig við hið þekkta og hlýða gildandi reglum og venjum heldur en viðhorf sem einkennast af frjálslyndi (fara á svig við ríkjandi gildi og prófa nýjar lausnir). Til þess að prófa þessa skýringu hef ég til

Stjórnmálasálfærði hefur vaxið mjög fiskur um hrygg á undanförnum 10-15 árum og þeim fjölgað mjög sem stunda rannsóknir á sviðinu. Starfandi eru alþjóðasamtök stjórnmálasálfræðinga (sjá ISPP.org) en fyrir utan almenna félagsstarfsemi skipuleggja samtökin árlega mjög öflugan sumarskóla í stjórnmálasálfræði við Stanford háskóla (sjá stanford.edu/group/sipp) og gefa út fræðiritið Political Psychology. Stjórnmálasálfræði hefur nú einnig numið land á Íslandi og síðastliðið haust stóð stjórnmálafræðinemum í fyrsta sinn til boða valnámskeið í stjórnmálasálfræði. Námskeiðið var vel sótt enda ekki ofmælt að í kjölfar efnahagshrunsins og tengdra atburða muni íslensku áhugafólki um stjórnmálasálfræði ekki skorta verðug viðfangsefni.

DR. GYÐA MARGRÉT PÉTURSDÓTTIR AÐJÚNKT Í KYNJAFRÆÐI VIÐ STJÓRNMÁLAFRÆÐIDEILD HÁSKÓLA ÍSLANDS

Forréttindi fárra eða réttindi allra:

Hvað er inni í hausnum á þér?

Breski heimspekingurinn John Stuart Mill færði árið 1869 í bók sinni Kúgun kvenna nytjahyggjurök fyrir því að karlar og konur skyldu taka jafnan þátt í opinberu lífi, í því felst m.a. jöfn þátttaka í stjórnmálum. Mun skynsamlegra væri að hafa úr öllu mannkyninu að velja en aðeins helmingi þess, þ.e. körlum. Hér erum við rúmlega 140 árum seinna og enn eru konur ekki helmingur ráðamanna (undantekning nú um stundir er fjöldi ráðherra).

Konur eru færri en karlar á Alþingi og í sveitarstjórnum. Hvað veldur? Er það vanmat kvenna á sjálfum sér? Varla, vísbendingar eru um að karlar séu líklegri til að kjósa karla og konur líklegri að kjósa karla og konur. Vanmatið er því helst karla á konum, en hvað ræður vanmati karla á konum? Oft er í því sambandi bent á andlega samkynhneigð karla. Karlar laðast andlega að öðrum körlum skjalla þá og kjósa. Konur laðast að körlum og konum, eru meðvitaðri um kynjaskekkjuna í samfélaginu sem þær reyna reglulega á eigin skinni og langar til að búa í jafnréttu samfélagi. Þær kjósa því karla og konur í flokkum sem líklegir eru að koma baráttumálum

þeirra á framfæri. Einnig er haldið fram að konur sem sækjast til áhrifa þurfi að vera körlum fremri að flestu leyti, t.d. gáfaðri og betur menntaðar, eigi þær að eiga möguleika á kosningu. Við búum við karllægt gildismat sem þýðir að karlar og það sem tengt er körlum nýtur meiri samfélagslegrar virðingar.

sem síðan hafa áhrif á uppvöxt þeirra og mótun. Þessi ólíku sjónarmið eiga að fá að endurspeglast sem víðast í samfélaginu.

„Konur eru færri en karlar á Alþingi og í sveitarstjórnum. Hvað veldur? Er það vanmat kvenna á sjálfum sér? Varla, vísbendingar eru um að karlar séu líklegri til að kjósa karla og konur líklegri að kjósa karla og konur. Vanmatið er því helst karla á konum, en hvað ræður vanmati karla á konum?“

Fleiri rök en nytjahyggjurök Mill er hægt að tiltaka, oft er nefnt að reynsluheimur karla og kvenna sé ólíkur og af þeim sökum eigi að vera jafnt hlutfall þeirra í áhrifa- og valdastöðum til að sjónarmið beggja komi fram. Karlar og konur eru ekki ólík frá náttúrunnar hendi heldur er félagsmótun þeirra með ólíkum hætti. Strax frá byrjun eru gerðar ólíkar kröfur til stelpna og stráka

En getum við með því að tryggja jafnt hlutfall karl- og kvenhausa tryggt að málefnum sem lúta að jafnrétti kynjanna sé sinnt með viðunandi hætti? Nei, því miður sem leiðir okkur að seinni hlutanum, innihaldinu. Oft er talað um að konur í valdastöðum komist til valda með því að fara fram á forsendum ríkjandi kerfis og séu duglegar að aðgreina sig frá reynsluheimi kvenna. Barðist Margaret Thatcher sérstaklega fyrir réttindum kvenna og þar með jafnrétti? Condoleezza Rice fyrir jöfnum rétti svartra karla og kvenna? Stjórnmálasaga þeirra verður vart túlkuð í því ljósi. Femínistar hafa bent á að femínisti sé karl eða kona sem viti að jafnrétti sé ekki náð og vilji gera eitthvað í því. Kynjakvótar eru mikilvægt skref en ekki lausn alls, þeir tryggja ekki innihald sem stuðlar að afnámi forréttinda fárra og réttindum allra. Kynjakvótar eru því eitt skref í afnámi forréttinda sem felast í því að vera karl á vettvangi stjórnmálanna sem er kosinn af því að hann nýtur forgjafar í krafti kyns en ekki endilega af því að hann er hæfastur.

Greinin byggir á greinum Holli og Wass (2009) „Gender based voting in the parliamentary elections of 2007 in Finland“ (European Journal of Political Research), Einars Mar Þórðarsonar (2006) „Kynjabil í kosningum: Er kosningahegðun karla og kvenna ólík?“ og Þorgerðar Einarsdóttur (2007) „Aumingjahjálp eða afbygging á umframvaldi? Um sértækar aðgerðir, jákvæða mismunun og kvóta“ (báðar birtust í Rannsóknum í félagsvísindum).

Orðið á götunni

ÍVAR ORRI ARONSSON

Af hverju valdir þú stjórnmálafræði? Þegar ég var í Menntaskóla þá fór ég í áfanga sem hét stjórnmálafræði og fannst það mjög gaman og ég hafði alveg áhuga á að læra meira um stjórnmál en skólinn sem ég var í bauð bara ekkert uppá fleiri áfanga á þessu sviði. Svo þegar kom að því að velja háskólanám þá fannst mér alveg gráupplagt að byrja á stjórnmálafræði. Þar að auki voru spennandi tímar framundan þegar ég hóf námið í janúar 2009 bara nokkrum mánuðum eftir hrun og allt í rugli. Ég sé alls ekki eftir því að hafa valið stjórnmálafræðina.

Hvað hyggstu gera við gráðuna? Ég ætla að ramma hana inn og hengja hana upp á vegg á skrifstofunni minni. En svona í alvöru talað þá er ég bara ekki viss hvað ég geri. Það eru svo margir spennandi möguleikar í boði eins og eitthvað tengt fjölmiðlum, alþjóðasamskipti og jafnvel stefnumótun svo eitthvað sé nefnt.

Hvar sérðu þig eftir 10 ár? Þetta er erfið spurning. Eftir 10 ár verð ég búin með BA og jafnvel Master og verð væntanlega kominn með fjölskyldu og búsettur í stóru húsi í einhverju úthverfi. Hvað ég verð að gera er alveg ómögulegt að segja en eitt er víst að ég verð með skrifstofu og gráðuna mínu innrammaða uppá vegg þar.

Ertu hlynntur einhverjum stjórnmálaflokki? Já ég hef alltaf verið hlynntur stefnu Sjálfstæðisflokksins og er það enn.

SIGRÍÐUR REGÍNA SIGURÞÓRSDÓTTIR

Af hverju valdir þú stjórnmálafræði? Áhugi minn liggur eiginlega í öllum félagsvísindagreinum en stjórnmálafræðin stendur upp úr, að hluta til vegna þess að í þetta nám fléttast svo mikið af öðrum námssviðum félagsvísindanna. Ég hef líka rosalegan áhuga á alþjóðastjórnmálafræði, mannréttindamálum og kynjafræði.

Hvað hyggstu gera við gráðuna? Ég ætla að fara í áframhaldandi nám, hugsanlega í kynjafræði eða alþjóðasamskiptum, en ég hef nægan tíma til að ákveða nákvæmlega hvað það verður. Ég ætla að reyna að gera það erlendis.

Hvar sérðu þig eftir 10 ár? Ég hef varla hugmynd. Hugsanlega að vinna fyrir einhverja alþjóðlega stofnun.

Ertu hlynnt einhverjum stjórnmálaflokki? Ég er ekki virk í neinum stjórnmálaflokki, en skilgreini mig skýrt til vinstri við miðju, frekar vel til vinstri jafnvel, ef miðað er við íslenska skalann þar sem allir eru nokkuð nálægt miðjunni hvort sem er. Ef ég þyrfti að velja einn flokk sem höfðar mest til mín hugmyndafræðilega þá er það Samfylkingin en Vinstri Græn koma líklega í annað sæti.

VALGERÐUR BJÖRK PÁLSDÓTTIR

Af hverju valdir þú stjórnmálafræði? Mér fannst það vera það fag sem komst hvað næst mínu áhugasviði en í stjórnmálafræði er alls ekki bara verið að læra um stjórnmál, heldur samfélagið í heild sinni, sögu, alþjóðasamskipti og fleira. Þessi fjölbreytni sem og ágætis frelsi til valáfanga heillaði mig. Einnig var ég búin að heyra hvað félagslífið væri skemmtilegt, það skemmdi ekkert fyrir.

Hvað hyggstu gera við gráðuna? Ég stefni á að bæta við mig Mastersgráðu í alþjóðasamskiptum erlendis og býst ég við að BA gráðan sé mjög góður grunnur fyrir það.

Hvar sérðu þig eftir 10 ár? Sennilega búsett erlendis, vinnandi fyrir alþjóðastofnun eða íslensku utanríkisjónustuna þar sem stjórnmálafræðigráðan mun nýtast mér til hins ýtrasta!

Ertu hlynnt einhverjum stjórnmálaflokki? Tja, við skulum segja að ég sé hlynnt ákveðnum stjórnmálastefnum en hér á landi er enginn flokkur sem heillar mig upp úr skónum.

INGIBJÖRG ÓLAFSDÓTTIR

Af hverju valdir þú stjórnmálafræði? Ég valdi stjórnmálafræði aðallega af því ég taldi það nýtast mér vel að hafa BA í stjórnmálafræði upp á áframhaldandi nám í alþjóðasamskiptum.

Hvað hyggstu gera við gráðuna? Fara í áframhaldandi nám og síðar vonandi að muni hún færa mér góða vinnu.

Hvar sérðu þig eftir 10 ár? Hugsa ekki svo langt :)

Ertu hlynnt einhverjum stjórnmálaflokki? Nei

KARL EIRÍKSSON

Af hverju valdir þú stjórnmálafræði? Tengsl stjórnmálafræðinnar við það sem er að gerast í landinu hverju sinni og tengsl greinarinnar við sögu mannkyns á ýmsa vegu var það sem fékk mig helst til þess að velja greinina. Tölfræðikúrsarnir eru auk þess mjög áhugaverðir.

Hvað hyggstu gera við gráðuna? Ég mun nýta mér hana til magistersnáms.

Hvar sérðu þig eftir 10 ár? Með vinnu að íhuga kaup á stationbíl.

Ertu hlynntur einhverjum stjórnmálaflokki? Já.

ALEXANDER HARÐARSON

Af hverju valdir þú stjórnmálafræði? Ég valdi stjórnmálafræði vegna þess að ég hef lengi haft mikinn áhuga á stjórnmálum, stjórnmálafræðin er góð leið til að koma sér enn betur inn í hlutina.

Hvað hyggstu gera við gráðuna? Gráðan á vonandi eftir að koma mér á staði þar sem ég get haft áhrif á mál sem mig varða.

Hvar sérðu þig eftir 10 ár? Eftir 10 ár verð ég kominn í góða aðstöðu til að geta haft einhver áhrif innan stjórnmálanna.

Ertu hlynntur einhverjum stjórnmálaflokki? Já, eða að minnsta kosti held ég að ég sé það, en nú verð ég eins og margir aðrir að leggjast undir feld og skoða málin nánar.

JENNÝ HEIÐA ZALEWSKI

Af hverju valdir þú stjórnmálafræði? Held að það hafi verið það eina sem mér fannst bæði áhugavert og praktískt nám við Háskóla Íslands.

Hvað hyggstu gera við gráðuna? Hugsa að ég byrji á að klára gráðuna og sjái svo hvert það leiðir.

Hvar sérðu þig eftir 10 ár? Á þessum degi eftir 10 ár verð ég að undirbúa árlegu skíðaferð fjölskyldunnar í Alpafjöllin.

Ertu hlynnt einhverjum stjórnmálaflokki? Ég gæti frekar talað um stjórnmálaflokk sem ég er ekki hlynnt.

ÞORSTEINN KRISTINSSON

Af hverju valdir þú stjórnmálafræði? Ég hef alltaf haft mikinn áhuga á samfélagsmálum og sérstaklega alþjóðamálum. Mér fannst stjórnmálafræðin ná best utan um þessa þætti ásamt því að vera nokkuð sveigjanleg.

Hvað hyggstu gera við gráðuna? Það er seinni tíma vandamál.

Hvar sérðu þig eftir 10 ár? Ekki hugmynd. Það er ómögulegt að vita hvernig heimurinn verður eftir 10 ár, hvað þá að staðsetja sjálfan sig í honum.

Ertu hlynntur einhverjum stjórnmálaflokki? Ég hef almennt átt meiri samleið með Samfylkingunni en öðrum flokkum og hef tekið þátt í starfi flokksins í Hafnarfirði undanfarin ár.

Eftirtaldir styrktu útgáfu blaðsins